NIEUWSBRIEF. Werkgroep Avifauna Drenthe VAN DE VOORZITTER INHOUD. Sjoerd Boonstra Voorzitter WAD

NIEUWSBRIEF Werkgroep Avifauna Drenthe VAN DE VOORZITTER Ook op vakantie geweest? Even helemaal weg van de bekende (vogel)omgeving? Of dat nu ver weg was of dicht bij huis, het is een mooie overgang van het inventarisatiewerk naar de beginnende vogeltrek die ondertussen weer op gang is gekomen. Tijd om de balans op te maken, allerlei gegevens uit te verwerken en tellingen af te ronden. Tijd ook om de broedvogeltelling voor de Vogelatlas af te ronden met de definitieve aantalsschatting en de voorbereidingen te doen voor de volgende wintertelling. Ook voor de coördinatoren van de Vogelatlas reden om terug te kijken: wat levert 2 jaar tellen nou op in onze provincie? Maar ook de vraag hoe in het laatste jaar de witte vlekken nog weggewerkt kunnen worden. In deze nieuwsbrief een verslag met de laatste stand van zaken. Voor verschillende WAD-projecten breekt ook weer een nieuwe periode aan. Allereerst de Ganzen- en zwanentelling, die door Jaap Ruiter wordt gecoördineerd. Wilt u ook meedoen? Er zijn een aantal gebieden vacant waar een teller voor wordt gezocht. Meer informatie in deze nieuwsbrief. e Wat de januaritelling betreft, hebben we het 10 teljaar gehad. En de vraag natuurlijk: wat levert al dit telwerk op? Een mooi onderwerp om op de komende WAD-avond eens aandacht aan te geven. Remco Drewes, na vele jaren dit project gecoördineerd te hebben, heeft aangegeven hiermee te stoppen. Hoewel we voor de komende telling in januari 2015 een tijdelijke oplossing heb-

ben, zoeken we iemand die het stokje over wil nemen. Hierbij gaat het niet om grote vogelkennis, maar om praktisch een aantal zaken te kunnen regelen en organiseren. Het meeste (inhoudelijke) werk gaat allemaal digitaal. Interesse of meer willen weten? Neem contact op met een van de bestuursleden. Remco, hartelijk dank voor al je inzet. Niet alleen als coördinator van de januaritelling, maar ook voor al het werk dat je als bestuurslid hebt gedaan. En in het bijzonder als secretaris van de WAD.

Sjoerd Boonstra Voorzitter WAD

Jaargang 26 (nr. 2): september 2014

INHOUD Jaarverslag 2013 Ganzen en zwanen in Drenthe.. .............................. 6 Fenologie 2014 .................................................... …7 Zingende bosuilen in Eelde-Paterswolde.............. …8 Nieuwsflits Vogelatlas Drenthe …............................ 9 Uitnodiging WAD-avond ........................................ 14

Nieuwsbrief


WAD OP HET INTERNET Op www.avifaunadrenthe.nl kunt u de website van de Werkgroep Avifauna Drenthe vinden. Daar kunt u deze, maar ook alle voorgaande Nieuwsbrieven lezen en eventueel downloaden in pdf-formaat.

INSTUREN KOPIJ Kopij voor de Nieuwsbrief kan opgestuurd worden naar het redactieadres. Ook is het mogelijk om via de website kopij naar het algemene mailadres van de WAD te sturen: [email protected]. Onze voorkeur gaat uit naar aanlevering in digitale vorm, liefst via e-mail in Word- of tekstbestand. Grafieken en/of tekeningen bij voorkeur in JPEG- of GIF-formaat en liever niet in BMP. Afbeeldingen kunnen ook in het document worden verwerkt.

Colofon De WAD-Nieuwsbrief is een uitgave van de Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe en wordt gratis toegezonden aan alle donateurs van de WAD en aan alle medewerkers van projecten van de WAD en SOVON in Drenthe.

JAARPLANNING 2014 Oktober

November

Voor toezending buiten de hierboven vermelde doelgroep kan een verzoek worden gedaan aan het bestuur van de WAD: Postbus 431, 9400 AK te Assen. De Nieuwsbrief dient tevens als informatiebulletin voor de district coördinator en vertegenwoordigers van de ledenraad van SOVON voor Drenthe. De Stichting WAD fungeert als districtsraad voor de vereniging SOVON. De Nieuwsbrief verschijnt drie à vier keer per jaar.

REDACTIE EN VORMGEVING Sjoerd Boonstra Grasbeemd 19 9403 MH Assen [email protected]

2

December

1 7 11 13 15 19 29 1 13

WAD Nieuwsbrief WAD Bestuursvergadering Ganzen- en zwanentelling WAD-avond Deadline kopij Nieuwsbrief Ganzen- en zwanentelling WAD Werkvergadering Landelijke dag SOVON WAD Nieuwsbrief Ganzen- en zwanentelling

Deze nieuwsbrief is mede mogelijk gemaakt door:


JAARVERSLAG WAD 2013 Dit jaarverslag is bedoeld om donateurs, tellers, samenwerkingspartners en financiers te informeren over onze activiteiten. Er wordt in dit verslag ingegaan op: de doelstelling, de bestuursorganisatie, activiteiten, overleg & samenwerking, onderzoek, WAD-avonden en voorlichting en onze publicaties. 1. Doelstelling WAD De Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe is op 28 juni 1977 opgericht en heeft sindsdien gewerkt volgens de volgende doelstellingen:  Organiseren en stimuleren ornithologisch veldonderzoek voor wetenschappelijke doeleinden en ten dienste van vogel en natuurbescherming en milieubeheer in de provincie Drenthe;  De resultaten van het onderzoekswerk vastleggen in publicaties. Hiermee is de WAD vooral gericht op vogelonderzoek en minder op beschermingswerk. Dankzij het werk van de WAD kunnen uiteraard wel adviezen worden gegeven die bij vogel- en natuurbescherming van toepassing zijn. Onderzoek wordt uitgevoerd in nauw overleg met SOVON Vogelonderzoek Nederland, de overkoepelende organisatie voor vogelonderzoek in Nederland. Naast participatie in landelijke projecten organiseert en stimuleert de WAD ook eigen ‘Drentse’ tellingen. De WAD stelt vogelaars in de gelegenheid om in het periodiek Drentse Vogels verslag te doen van hun onderzoek. 2. WAD-organisatie Sinds de oprichting in juni 1977 drijft de WAD op de vrijwillige inzet van bestuursleden en medewerkers (tellers) en de giften van donateurs. Dankzij hun inzet heeft het vogelonderzoek in de provincie Drenthe een hoge vlucht genomen. De WAD werkt tevens als districtsraad voor Drenthe van SOVON Vogelonderzoek Nederland en heeft met twee vertegenwoordigers zitting in de SOVONledenraad. Het werk van de WAD is financieel mogelijk door donaties en subsidie van de Provincie Drenthe. Medewerkers en donateurs Eind 2013 telde de WAD ca. 155 donateurs ondersteund. Hieronder waren 9 organisaties,

Nieuwsbrief

terwijl 28 donateurs van buiten Drenthe (vaak net over de provinciegrens) afkomstig waren. Bestuurssamenstelling Zie laatste pagina van deze nieuwsbrief. Financiën Dit verslag is niet bedoeld als een financieel overzicht. Zoals eerder al is genoemd, is het werk van de WAD mogelijk door subsidies en donaties. Daarnaast ontvangt de WAD jaarlijks subsidie van de provincie Drenthe. Verkoop van Drentse Vogels aan niet-donateurs bracht een gering bedrag op. De uitgaven hadden vooral betrekking op Drentse Vogels en de portokosten hiervoor. Bestuursactiviteiten In 2013 heeft het WAD-bestuur zes maal vergaderd. Dit betrof 3 reguliere bestuursvergaderingen en 3 werkvergaderingen van bestuur met de projectcoördinatoren en indien nodig leden van de redactie van Drentse Vogels. Hieronder zijn puntsgewijs onderwerpen weergegeven die op de agenda hebben gestaan. • Vaststellen van de jaarrekening 2012 en begroting 2013; • Jaarverslag 2012; • Voortgang van diverse WAD- en SOVONprojecten • Overleg redactie Drentse Vogels m.b.t. nieuwe editie • Voorbereiden en mede-organiseren Drentse Vogelaarsdag 2013 in samenwerking met Vliegvlug Meppel • Nieuwsbrief en website 3. WAD- en SOVON-projecten WAD-wintertelling In 2000 is gestart met een nieuwe cyclus van 5 jaar wintertellingen, die elk jaar plaats vinden in januari. Het is een vervolgonderzoek op de eerste vijf jaar (1995-99) die is gepubliceerd in het boek Wintervogels in Drenthe (Koninklijke Van Gorcum in Assen). In de periode 2000-2004 is de hele provincie Drenthe voor de tweede keer volledig onderzocht. Daarmee wordt de informatie over de verspreiding, aantallen en biotoopkeuze geactualiseerd en zal met name op het gebied van veranderingen in de verspreiding en aantalsontwikkelingen veel nieuwe informatie opleveren. De resultaten zijn verwerkt in een publicatie die in 2011 als Drentse Vogels nummer 24 (2010) is uitgebracht. In 2005 zijn wijzigingen aangebracht in de telmethode om meer informatie over vogels en hun winterbiotoop te verkrijgen. Deze telling is

3

Nieuwsbrief

inmiddels over een periode van 5 jaar (20052009) verricht. Vanaf 2010 is een tweede periode van vijf jaar begonnen. In de WADnieuwsbrief is jaarlijks verslag gedaan van de voorlopige resultaten. Coördinator: R. Drewes Klapekstertellingen In dit jaarverslag worden de klapekstertellingen in de winter van 2011/12 behandeld. In samenwerking met waarneming.nl en SOVON Vogelonderzoek Nederland wordt jaarlijks extra aandacht gegeven aan de Klapekster. Het jaarlijks terugkerende doel is een aantalsschatting te kunnen geven van het aantal overwinterende Klapeksters in Nederland. Door middel van twee (landelijke) tellingen en aan de hand van het verzamelen van zoveel mogelijk waarnemingen wordt gepoogd het overzicht zo compleet mogelijk te maken. De WAD organiseert en stimuleert deelname in Drenthe. Mede dankzij de landelijke aandacht en onze oproepen in WAD-nieuwsbrieven, worden waarnemingen vrij consequent doorgegeven. De twee landelijke tellingen werden georganiseerd in het weekend medio december 2012 en het weekend van medio januari 2013. Coördinator: Hans Olk / Harold Steendam Drentse Vogel van het Jaar Het project van de Wad Drentse Vogel van het Jaar 2013 heeft dit jaar stilgelegen. We verwachten dat veel Drentse tellers die in vorige jaren meewerkten hun tijd en inspanning op de tellingen voor de landelijke atlas zullen richten. Het ligt in de bedoeling om na afloop van de atlas-bezigheden de Drentse vogel van het Jaar (2016) weer ingang te starten. Coördinator: Hans Olk Ganzen & Zwanen De ganzen- en zwanentelling wordt landelijk gecoördineerd door SOVON. De WAD zorgt voor de regionale coördinatie. Ten opzichte van voorgaande jaren is het tellersbestand iets gestegen. In Drenthe zijn momenteel 30 vaste tellers actief, waaronder ook enkele oppervlaktevreters. De belangrijkste pleisterplaatsen worden geteld. In de periode september tot en met maart wordt maandelijks (steeds halverwege de maand) een telling georganiseerd. In enkele monitoringsgebieden (Bargerveen, Dwingelderveld, Esmeer en Leekstermeer) worden naast ganzen en zwanen ook andere watervogels geteld. Resultaten komen in de WAD-nieuwsbrief. Daarnaast krijgen de tellers elke maand een 4


provinciale nieuwsbrief met een update van de getelde totalen. Landelijk zorgt SOVON voor de jaarlijkse verslaglegging. Coördinator: J. Ruiter Midwintertelling De Midwintertelling is de oudste watervogeltelling van Nederland. Gestart in 1966 vormt hij onderdeel van een internationale telling in grote delen van Europa en delen van Azië en Afrika. Sinds januari 1994 is er een groot aantal Drentse watervogelgebieden toegevoegd om de Drentse situatie beter in beeld te brengen. De Midwintertelling is een landelijke telling die wordt gecoördineerd door SOVON Vogelonderzoek Nederland. Als één van de twintig regio's in Nederland wordt Drenthe gecoördineerd vanuit de WAD. De Midwintertelling viel in 2013 in het weekend van 14/15 januari. Een kort verslag van de telling is gepubliceerd bij de nieuwsbrief over de telling van 2013. Coördinator: H. Steendam Landelijk soortenonderzoek broedvogels De coördinatie van het Landelijk Soortonderzoek Broedvogels was in 2013 geheel in handen van SOVON. Er was geen districtscoördinator voor Drenthe. Kolonievogels Het jaarlijks tellen van kolonievogels is een vast onderdeel van het landelijke LSB-onderzoek. De coördinatie was in 2013 geheel in handen van SOVON. Er was geen districtscoördinator voor Drenthe. 4. Activiteiten In 2013 is als bijzondere activiteit door het bestuur samen met Vliegvlug Meppel de Drentse Vogelaarsdag georganiseerd. Onderwerp was Klimaatverandering in Drenthe. Behalve de jubilea van beide stichtingen (WAD bestond 35 jaar, VWG Vliegvlug 10 jaar) was deze dag een vervolg op de succesvolle WAD avond van februari 2012. Het programma bestond uit de volgende presentaties: Christiaan Both: Bonte Vliegenvanger. Hilbert Folkerts: Bijeneter Bert Dijkstra: Vogelatlas. Arend van Dijk: Winnaars en verliezers. Tijdens de lunch was een informatiemarkt. Na de lunch vond een excursie plaats. Met zo’n 70 deelnemers was sprake van een geslaagd initiatief. WAD organiseert (mede) een Drentse Vogelaarsdag opnieuw in 2015.


WAD-Website (www.avifaunadrenthe.nl) De site is een goed communicatiemiddel naar de achterban maar ook naar anderen die minder bekend zijn met de WAD. Verder wordt de site naast de Nieuwsbrief gebruikt om tellers te werven voor de lopende projecten. Met de site worden de volgende doelstellingen nagestreefd: 1. De site is gemakkelijk toegankelijk. Zowel een willekeurige bezoeker als de fervente vogelaar moet daar informatie kunnen vinden (informatief en educatief); 2. De site vormt een visitekaartje voor de natuur in Drenthe in het algemeen en van de daar voorkomende vogels in het bijzonder; 3. De site is interactief van karakter. Naast informatie en nieuws moeten bezoekers ook zelf de gelegenheid hebben om informatie aan te leveren (nieuws, vergaderkalender, excursies) dan wel toe te voegen (waarnemingen, telgegevens). Ook aan de optie voor een forum is gedacht. Dat de website in een behoefte voorziet als contactorgaan en informatiepunt blijkt uit de lange lijst met mailberichten die het afgelopen jaar ontvangen zijn. Naast allerlei vragen over vogels, inventarisaties en tellingen waren daar ook een aantal bijzondere vragen en oproepen bij.

Nieuwsbrief

Een impressie van de belangrijkste beschreven onderwerpen:  WAD-bestuur: Drentse Vogelaarsdag 2013 Jaarplan 2013  WAD-projecten: Wintertelling januari  SOVON-projecten, ondersteund door de WAD: Ganzen- en Zwanentelling Midwinter (water)vogeltelling  Overig: Vogelatlas Bijzondere waarnemingen Fenologie 2013 Grote Zilverreiger en Draaihals Vogels op het boerenland Drentse Vogels Het tijdschrift Drentse vogels verschijnt jaarlijks. De redactie bestaat uit Willem van Manen, Arend van Dijk en Bert Dijkstra (eindredacteur). De uitgave van Drentse Vogels 27 (2013) verschijnt begin 2014. Voor de inhoud wordt verwezen naar het overzicht op de website.

Bezoekersaantallen 2013 zijn niet bekend. Reden is dat door migratie van de website door de provider helaas alle statistische gegevens verloren zijn gegaan. Vanwege deze problematiek en de behoefte om de website een update te geven, is begonnen met de voorbereidingen voor een nieuwe website. Deze zal in 2014 de huidige website gaan vervangen. 5. Publicaties WAD-nieuwsbrief In april, oktober en december verschenen WAD-Nieuwsbrieven. In de nieuwsbrieven werden resultaten van tellingen teruggekoppeld naar de achterban zoals bijvoorbeeld de resultaten van watervogel- en wintertelling en de resultaten van Ganzen en Zwanen in Drenthe. Maar ook bestuursmededelingen, informatie en overige zaken werd de Nieuwsbrief gevuld. Naast de papieren versie van de nieuwsbrief is deze ook digitaal beschikbaar en voor iedereen te downloaden van de website. In 2013 is begonnen met het digitaal versturen van de nieuwsbrief naar de donateurs en tellers. Er wordt naar gestreefd om binnen enkele jaren de papieren versie te laten vervallen.

Drentse Vogelpries De Drentse Vogelpries wordt uitgereikt aan mensen die binnen de provincie een substantiële bijdrage aan vogelonderzoek hebben geleverd. In 2013 is deze prijs niet toegekend.

Joop Kramer Secretaris WAD-bestuur

5

Nieuwsbrief

GANZEN EN ZWANEN IN DRENTHE Helaas was in het artikel over de ganzen en zwanen 2013-2014 in de vorige nieuwsbrief een overzicht weggevallen. Dat lag niet aan de redactie, maar mijn computer bleek achteraf bestanden naar hele vreemde plaatsen weg te schrijven. Bijgaand figuur geeft per maand de totaaltelling per soort in Drenthe. Het is feitelijk het totaaloverzicht van het afgelopen seizoen. Op de vorige oproep voor nieuwe tellers zijn niet veel reacties binnengekomen. Vandaar nog maar een keer. Voor het komende seizoen zijn er nog een aantal vacante gebieden in verschillende delen van Drenthe.

6


Dit zijn bijvoorbeeld: Het noordelijkste stuk van Drenthe tussen spoordijk en A28 (ten noorden van Tynaarlo), Groote- en Peizerdiep, Langelo/Norg, Altena/ Bunnerveen, tussen Roden en Nieuw Roden, ten westen van Smilde, Diependal, Geeuwenbrug (met o.a. Blauwe Meer) en gebieden grofweg tussen Hoogeveen, Hollandscheveld en Koekange. Als je interesse hebt om in het winterhalfjaar één keer per maand Ganzen en Zwanen te tellen kun je met mij contact opnemen: telefoon 0591-382070 of 06-20613672 e-mail [email protected]. Het is ook mogelijk een vacant gebied te claimen op de site van Sovon.

Jaap Ruiter Coördinator Ganzen- en Zwanentelling


FENOLOGIE 2014 De terugkeer van zomergasten in 2014 verliep iets minder abnormaal dan tijdens het koude voorjaar van 2013. Toch zijn afwijkingen van meer dan tien dagen (eerder of later) dan 'normaal' geen uitzondering. Het gepresenteerde overzicht moet echter met een flinke korrel zout genomen worden. Een kleine groep mensen doet de moeite om de waarnemingen te noteren en door te geven én

SOORT geoorde fuut zomertaling wespendief boomvalk kwartel grutto zomertortel koekoek nachtzwaluw gierzwaluw boomleeuwerik oeverzwaluw boerenzwaluw huiszwaluw boompieper gele kwikstaart nachtegaal blauwborst zwarte roodstaart gekraagde roodstaart paapje roodborsttapuit tapuit sprinkhaanzanger rietzanger bosrietzanger kleine karekiet spotvogel braamsluiper grasmus tuinfluiter zwartkop fluiter tjiftjaf fitis grauwe vliegenvanger bonte vliegenvanger wielewaal grauwe klauwier

Nieuwsbrief

de gemiddelde aankomstdatum is bepaald over een relatief korte periode (2008 tot en met 2013). Daarnaast zijn soorten in de lijst opgenomen die niet zo heel algemeen zijn en daardoor niet makkelijk zijn waar te nemen. Hieronder dan toch het overzicht van het voorjaar van 2014, met dank aan Gerrit Bril (GB), Rens Penninx (RP), Ton Schoenmaker (TS), Henk van Schuppen (HvS) en Wessel Spoelder (WS).

Harold Steendam

DATUM AANTAL PLAATS EN WAARNEMER 8-03-2014 1 Bargerveen (23-12) GB 12-04-2014 1 Bargerveen (23-12) GB 6-05-2014 2 Tempelstukken (12-31) GB 27-04-2014 1 Schoonebeek (22-28) GB 6-05-2014 1 Tempelstukken (12-31) GB 28-03-2014 10 Bolmert - Leutingewolde (07-51) TS 3-05-2014 1 Bargerveen (23-12) GB 12-04-2014 1 Bargerveen (23-12) GB 20-05-2014 3 Bargerveen (23-12) GB 21-04-2014 2 Bargerveen (23-12) GB 24-02-2014 1 Hijkerveld (17-12) WS 28-03-2014 1 Zuidlaardermeer (12-15) HS 6-04-2014 3 Paterswoldsemeer (7-53) HvS 2-05-2014 1 Paterswoldsemeer (7-53) HvS 20-03-2014 1 Broekland - Langelo (12-22) TS 1-04-2014 3 Bargerveen (23-12) GB 29-04-2014 1 Hoogeveen (17-53) WS 18-03-2014 1 Bargerveen (23-12) GB 10-03-2014 1 Schoonebeek (22-18) GB 6-04-2014 1 Katshaar (22-17) GB 6-05-2014 3 Tempelstukken (12-31) GB 13-02-2014 1 Tussenstukken - Langelo (12-22) TS 12-04-2014 2 Bargerveen (23-12) GB 12-04-2014 2 Bargerveen (23-12) GB 19-04-2014 5 Zuidlaardermeer (12-15) HS 14-05-2014 1 Bargerveen (23-12) GB 22-04-2014 1 Diependal (17-12) WS en Leutingewolde (7-52) TS 14-05-2014 2 Bargerveen (23-12) GB 8-04-2014 1 Hoogeveen (17-52) WS 16-04-2014 1 Peestermaden (12-22) TS 23-04-2014 2 Oosterbos (18-41) GB 28-03-2014 1 Hoogeveen (17-52) WS 16-5-2014 2 Schipborg (12-25) RP 6-03-2014 1 Oosterbos (18-41) GB 28-03-2014 2 Zuidlaardermeer (12-15) HS en Bargerveen (23-12) GB 6-05-2014 1 Tempelstukken (12-31) GB 22-04-2014 1 Witterveld (12-52) WS 14-05-2014 2 Bargerveen (23-12) GB 14-05-2014 1 Bargerveen (23-12) GB

VERSCHIL TOV 20082013 - 13 dagen + 18 dagen + 2 dagen + 8 dagen + 3 dagen + 13 dagen + 6 dagen + 3 dagen - 5 dagen + 4 dagen - 6 dagen - 13 dagen + 6 dagen + 24 dagen - 3 dagen + 12 dagen +2 dagen - 3 dagen - 11 dagen + 2 dagen + 18 dagen - 21 dagen + 8 dagen + 2 dagen + 4 dagen +11 dagen - 4 dagen + 11 dagen - 6 dagen - 1 dag + 6 dagen + 4 dagen + 19 dagen - 8 dagen + 1 dag + 8 dagen + 9 dagen + 10 dagen + 5 dagen

7

Nieuwsbrief

ZINGENDE BOSUILEN EELDE-PATERSWOLDE SEPT. 2013 – MEI 2014

Een groot deel van de bosuilen (Strix aluco) komt wat biotoop betreft voor in besloten cultuurland met kleine bossen, landgoederen, lanen en erven met oude loofbomen. Een voorbeeld hiervan is de omgeving van EeldePaterswolde. (Broedvogels van Drenthe, Van Gorcum, 1996). Ook in het dorp zelf zijn echter tal van oude lijnbeplantingen te vinden en jongere beplantingen.

Bosuil (foto: Mark de Vos)

Bosuilen worden sinds het midden van de jaren ‘80 van de vorige eeuw steeds meer waargenomen in Drenthe, met als een van de zwaartepunten de omgeving rond EeldePaterswolde. (Wintervogels in Drenthe, Van Gorcum, 2001). Bosuilen zijn standvogels die hun territorium waarschijnlijk nooit verlaten. Jonge vogels zwerven uit, maar zelden ver van het ouderlijk nest. (Handboek vogels van e Nederland, KNNV Uitgeverij, 2 druk, 2011). In Drentse Vogels zijn enkele artikelen over de Bosuil gepubliceerd. Johan Bos inventariseerde in de jaren ‘80 en begin jaren ’90 (misschien ook daarna nog) bosuilen in de gemeenten Haren en de toenmalige gemeente Eelde. Tussen 1984 en 1991 nam het aantal broedparen toe van 1 tot 15 (Drentse Vogels 5, 1992). Willem van Manen en Rob Bijlsma schreven een uitgebreid artikel over de aantalsontwikkeling en reproductie van Drentse bosuilen. (Drentse Vogels 13, 2000).

8


In september 2013 hoorde ik ’s nachts aan de Anemoonweg in Paterswolde regelmatig een bosuilmannetje ‘zingen’. Het geluid bestaat uit twee los van elkaar staande delen: eerst een klaaglijke, in toonhoogte dalende oe-klank, na enkele seconden gevolgd door een beverige, dalende oe-klank. In ‘Wat zingt daar?’(KNNV Uitgeverij, 2005) staat het geluid grafisch uitgebeeld. Na een oproep bij de leden van de IVN Vogelwerkgroep kwamen in de loop der tijd meer meldingen van zingende bosuilen binnen, vooral tussen half januari en eind februari 2014. Maar ook in de laatste maanden van 2013 en in de maanden maart t/m begin juni 2014 lieten bosuilen zich horen. Genoemde waarnemingen waren alle van locaties in het dorp. Eind november 2013, ’s avonds bij donker, en begin maart 2014 om middernacht zijn fietstochten gedaan door de landgoederengordel van het dorp. Dat leverde zanglocaties op in De Braak, Hoog Hullen en Vennebroek-Friescheveen. Ook van waarneming.nl zijn enkele locaties ‘geplukt’. In het dorp werd gezongen vanuit oude eiken (bijvoorbeeld langs de Hooiweg en het Paardenpad), vanuit oude beuken (oude begraafplaats Eelde; daar ook oude eiken en coniferen), een oude kastanje (Hooiweg) en vanuit een oude dikke populier bij de voormalige RK kerk. Maar ook bomen van zo’n 40 jaar oud dienden als zangpost, o.a. berken (Begoniaweg en Anemoonweg) en eiken (Anemoonweg en Kwikstaartweg). Bosuilen zingen niet alleen bij volledige duisternis. Ook bij avond – en ochtendschemering laten ze zich wel horen (eigen waarnemingen). Wandelaars op hun (late) avondronde met een hond, langsrijdende fietsers, brommers en auto’s en geroep van trainende voetballers worden niet als gevaar gezien.

Hooiweg met reclamezuil en straatverlichting

Ook het schijnsel van een lantaarnpaal of van een reclamezuil (o.a. Hooiweg) en het kunst-


Nieuwsbrief

licht van een trainingsveld (Actief-voetbalveld) belemmerden de daar aanwezige uilen ook niet om zich te laten horen. De tellingen in het dorp en omgeving zijn niet systematisch uitgevoerd. De zanglocaties zijn verspreid over acht kilometerhokken*. In bosen parkachtig gebied is de territoriumgrootte 25 – 28 ha. (Het Beste Vogelboek, 1972). Als BMP-fusieafstand wordt 500 m aangehouden. Op grond van de zanglocaties, aanwezigheid van donsjongen, elkaar uitsluitende waarnemingen en de fusieafstand zou je voor Eelde-Paterswolde op 11 territoria kunnen uitkomen, aangeduid op het kaartje.

afgelopen winter debet zijn aan deze lage score. *waarnemingen komen uit de volgende km hokken: , 232-575 (1 locatie, Schelfhorst), 233-572 (3 locaties), 233-573 (7), 233-574 (4, incl. De Braak en Vennebroek), 233-575 (3, incl. Hesselinksbos), 234-573 (2), 235 – 572 (1, Hoog Hullen), 235-573 (1, Vosbergen). Dankwoord. Met dank aan de waarnemers en speciaal aan Jeroen Nienhuis die met mij de territoria besprak en het kaartje maakte.

Leo Stockmann

NIEUWSFLITS VOGELATLAS DRENTHE SEPT. 2014

Overzichtskaart Paterswolde

2013

territoria

Bosuil

Eelde-

In het waarnemingsgebied hangen zes nestkasten, waarvan vier op het landgoed Vosbergen. Controle van de kasten duidden geen gebruik ervan aan. Waarschijnlijk is een andere kast elders wel benut. Jonge bosuilen zijn waargenomen op de landgoederen Vennebroek en De Braak, Hesselinksbos, aan de Hooiweg in Eelde en in de omgeving (bos) van zojuist genoemde nestkast. Op het kaartje in het artikel van Johan Bos zijn in de gemeente Eelde zes territoria aangeduid in de landgoederenzone van Eelde-Paterswolde. In het dorp zelf zijn geen territoria aangeduid. In 2013/2014 komen we tot hooguit vijf territoria in de landgoederenzone en, heel opvallend, vijf in het dorp! Van landgoed Vosbergen is slechts één waarneming van een zingende uil bekend. Het kan zijn dat dunningswerkzaamheden in de

Introductie Het onderzoek voor de Vogelatlas gaat alweer z’n laatste jaar in. Inmiddels zijn er in twee volledige winter- en broedseizoenen vele velduren besteed door enthousiaste tellers. Dit landelijke onderzoek levert ook een schat aan informatie op voor de Drentse avifauna. Momenteel zijn 152 wintersoorten en 163 broedvogelsoorten in de database terecht gekomen, maar dit zijn voorlopige totalen. In deze nieuwsbrief presenteren we enige voorlopige resultaten, maar ook de stand van zaken met betrekking tot het telwerk en de vacante blokken. Deze nieuwsbrief is naar alle Sovon-tellers en donateurs van de WAD verzonden. We hopen dat vogeltellers die tot nu toe nog niet mee hebben gedaan aan de atlas geïnspireerd raken en mee willen helpen om deze mooie, maar omvangrijke klus te klaren. Elders in deze nieuwsbrief kunt u lezen voor welke atlasblokken we nog op zoek zijn naar tellers. Ook met een bescheiden bijdrage kunt u ons verder helpen! Voor algemene en inhoudelijke zaken over het atlasproject

9

Nieuwsbrief

verwijzen we u graag naar de website www.vogelatlas.nl. Enkele voorlopige resultaten Ooievaar Begin jaren tachtig van de vorige eeuw hing het voortbestaan van de Ooievaar als broedvogel in Nederland nog aan een zijden draadje. Door middel van fokprogramma’s heeft de populatie zich weer kunnen uitbreiden.

Het veelvuldig voorkomen rond het fokstation “De Lokkerij” bij Meppel is een beeld wat we al heel lang kennen. Een ontwikkeling van de laatste tien jaar is dat de populatie zich in Drenthe steeds verder uitbreidt. Hiermee behoort Drenthe tot de kerngebieden van ons land. Zuidwest-Drenthe is inmiddels geheel bezet en ook in de dorpen rond de NoordDrentse beekdalen is de Ooievaar een gewone verschijning geworden.

Voorlopige wintervogelverspreiding Ooievaar

10


Vanuit deze gebieden breidt de soort zich oostwaarts uit. In hoeverre de Drentse broedvogels zich daadwerkelijk als trekvogel gedragen is niet bekend. Gelet het ruime verspreidingsbeeld in de winter heeft het er alle schijn van dat een substantieel van de vogels hier overwintert of in de nawinter terugkeert. Het geheim van het recente succes is nog steeds in nevelen gehuld.

Voorlopige broedvogelverspreiding Ooievaar

Patrijs Het is sprokkelen geblazen met het aantal waarnemingen van Patrijzen in Drenthe. Het beeld na twee atlasjaren maakt duidelijk dat we nog maar mondjesmaat Patrijzen tegen komen in het veld. Om tot een completer overzicht te komen zijn de Sovonverspreidingskaarten van kilometerhoktellingen uitgebreid met aanvullende atlaswaarnemingen en met waarnemingen uit de database van Waarnemingen.nl. Met name in de broedvogelperiode vormen deze waarnemingen een stevige aanvulling op het atlaswerk. Gelukkig maar. In de zomer zijn voorlopig in 51% van de blokken Patrijzen aangetroffen tegen 19% van de blokken in de winter. Hieruit komt duidelijk naar voren dat deze standvogel snel wordt gemist. Dit blijkt ook uit tellingen in de avondschemer waarbij het geluid van roepende Patrijzen word afgespeeld. Het afgelopen voorjaar leverde dit in een aantal Drentse akkerbouwgebieden nog een kleine dertig Patrijzen op. Daarom een oproep aan iedereen om in het laatste atlasjaar nog eens extra tijd aan deze soort te


besteden. Hoewel het hier een tussentijds overzicht betreft wordt stilaan duidelijk dat de kop van Drenthe en Zuidwest-Drenthe verstoken lijken van Patrijzen.

Tijdens de vorige atlas in 1998-2000 was landelijk al duidelijk een inkrimping van de populatie waarneembaar. Deze krimp heeft zich verder voortgezet. Drenthe lijkt langzaam tot de marginale randgebieden te behoren.

Nieuwsbrief

Drentse weidevogels Net als in de rest van het land is in Drenthe sprake van een ware exodus van weidevogels uit zowel agrarisch gebied als natuurterreinen. Alleen in het Hunzedal, de Veenkoloniën en Zuidoost-Drenthe zijn nog duidelijke kernen zichtbaar.

Voorlopige broedvogelverspreiding Wulp

Voorlopige broedvogelverspreiding Watersnip

Voor veel soorten is Drenthe landelijk gezien geen belangrijke provincie, dit geldt echter niet voor de Wulp en Watersnip.

11

Nieuwsbrief

Tijdens de vorige atlasperiode bedroeg het landelijk aandeel van Drenthe resp. 18% en 20%. De meest recente kaarten laten zien dat Drenthe samen met de Noordwest-Overijssel een waar bolwerk vormt voor de Watersnip.


voorzichtige de conclusie worden getrokken dat de soort op z’n retour is. De Boomklever rolt Drenthe op Het zat er aan te komen dat Drenthe volledig onderdeel uit zou gaan maken van de verspreiding van de Boomklever in ons land.

Nest Watersnip (foto: Sjoerd Boonstra)

Extensief beheerde beekdalen en natte heidevelden in Zuidwest-Drenthe en het Drentse Aa gebied zijn belangrijke kerngebieden.

Voorlopige winterverspreiding Boomklever

Broedsel van de Wulp in een graanstoppelveld (Bert Dijkstra)

Of de aantallen van de vorige atlas 1998-2000 worden gehaald is nog maar de vraag. Vrij recent is er sprake van afname in delen van de Drentse Aa. In gebieden als het Bargerveen en de omgeving van het Leekstermeer en Peizermaden (de Onlanden) is de soort tijdens het atlaswerk nog maar mondjesmaat aangetroffen. Zuidwest-Drenthe kan nog steeds tot de landelijke bolwerken van de Wulp worden gerekend, al is hier sprake van afname. Ook het Hunzedal en de Veenkoloniën doen aardig mee, hier komt de soort in vooral in akkergebieden voor. In vooral Midden- Drenthe en in het meest noordelijk deel van de provincie kan echter de

12

Voorlopige broedvogelverspreiding Boomklever


Nieuwsbrief

De recente verspreidingskaarten, waarbij de winterkaart voorloopt op die van het broedseizoen, laat dat mooi zien. De lege blokken komen vrijwel overeen met nog niet onderzochte blokken/ingestuurde gegevens. Zelfs de Veenkoloniën en ook Friesland, Noordwest-Overijssel en de Noordoostpolder raken steeds meer bevolkt. Aantallen in veel Drentse blokken of km-hokken doen niet meer onder voor gebieden die al veel langer bezet zijn. Dankzij eerdere (atlas)inventarisaties weten we dat er in Drenthe in 1975 nog maar 10 broedparen zaten. Dat liep langzaam op naar 70 in 1983. Daarna ging het snel met 250 in 1990, 600 in 2000 en 2000 paren in 2006.

Nestkast bezet door Boomklever (Bert Dijkstra)

Bosrijke gebieden zijn volop bezet en in nieuw bezette gebieden vindt nog uitbreiding plaats. Het moet gek gaan wil de teller in het huidige atlasproject niet om en nabij de 3000 paren uitkomen. Maar daarvoor moeten we wel alle hoeken van Drenthe afzoeken. Dat moet lukken, want de Boomklever is vrij gemakkelijk op papier te krijgen. Stand van zaken validatie Nagenoeg alle ingestuurde schattingen van zowel wintervogels als broedvogels zijn gevalideerd. Hierbij wordt gekeken naar volledigheid van de tellingen, gebruik van aanvullende gegevens, schattingen e.d. Nog niet iedere teller heeft de tellingen ingestuurd, zoals uit onderstaande overzichten blijkt! Bij enkele blokken is niet geheel duidelijk of er geteld is. We hopen hier snel duidelijkheid over te krijgen. We gaan er van uit dat gegevens van het broedseizoen 2014 deels nog moeten worden ingevoerd. Wacht hier niet te lang mee en stuur de volledige lijst met schattingen en broedcodes snel in.

Stuur je blok vóór 1 november in …. en win!

De "r" is weer in de maand en dat betekent dat het tijd wordt om de broedvogelschattingen van dit jaar te maken en in te sturen.

13

Nieuwsbrief

In de meeste gebieden zullen de BMPgegevens inmiddels ingevoerd zijn. Omdat we heel graag willen dat iedereen zijn schattingen maakt en instuurt, verloten we maar liefst 50 atlasshirts. Iedereen die sinds de atlasstart in 2012 een blok heeft ingestuurd dingt dus mee. Als klap op de vuurpijl zal Sovon-directeur Theo Verstrael op de Landelijke Dag (zaterdag 29 nov. a.s.) tijdens de middagpresentatie van de Atlas in de grote zaal de namen van drie geluksvogels uit deze groep van vijftig trekken. Zij krijgen een gratis soortsponsorschap ter waarde van 100 euro aangeboden. De unieke gelegenheid om je naam op de atlassite en t.z.t. in het boek te verbinden aan je favoriete vogelsoort. Extra redenen dus om vóór 1 november 2014 je blok in te sturen.


We zijn er bijna in Drenthe, maar nog niet helemaal. Momenteel zijn er zowel voor de winter- als broedvogeltelling nog 10 blokken vacant. Hiervoor worden dringend tellers gezocht. Mocht je klaar zijn met je eigen blok en heb je zin om elders mee te tellen, dan horen we dit graag. Ook nieuwe tellers zijn uiteraard van harte welkom. De laatste vacante blokken proberen we met gezamenlijke inzet van meerdere tellers aan te pakken. Iedereen draagt dan een steentje bij en zo blijft de klus behapbaar. Uiteraard is het ook prima om zelf een vacant blok te tellen. Samen de schouders er onder, dan moet het toch lukken om de klus komende winter en voorjaar te klaren? Aanmelden kan via Bert Dijkstra ([email protected]).

Vacante blokken! We gaan het laatste jaar in! Landelijk gezien gaat het in Drenthe goed. Met name in Friesland, Groningen, Gelderland en NoordBrabant is er nog aardig wat werk te verzetten.

Bert Dijkstra, Arend van Dijk en HenkJan Ottens Atlas Districtscoördinatoren Drenthe

Overzicht vacante blokken wintertelling

Overzicht vacante blokken broedvogeltelling

14


Nieuwsbrief

15

Nieuwsbrief


WAT IS DE WERKGROEP AVIFAUNA DRENTHE? De Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe is op 28 juni 1977 opgericht met als doel het organiseren en stimuleren van ornithologisch veldonderzoek voor wetenschappelijke doeleinden en ten dienste van vogel- en natuurbescherming, speciaal in de provincie Drenthe. Daarnaast is publicatie van de resultaten van het door de WAD georganiseerde en gestimuleerde onderzoek een belangrijke doelstelling en heeft de WAD de functie van SOVON-districtsraad op zich genomen. In 1982 heeft de WAD, in samenwerking met de provincie Drenthe, het boek ‘Vogels van Drenthe' uitgegeven. Met ‘Broedvogels van de provincie Drenthe’, in 1996, hebben WAD, SOVON en de provincie Drenthe opnieuw samengewerkt. ‘Wintervogels in Drenthe’, een boek over vijf jaar wintertellingen in januari (1995-1999), is de nieuwste uitgave van de WAD. Dit boek verscheen eind 2001. De WAD biedt vogelaars de gelegenheid om in het periodiek ‘Drentse Vogels’ verslag te doen van hun onderzoek in Drenthe. In de loop van de jaren heeft dit blad bij vogelonderzoekers in binnen en buitenland een uitstekende reputatie opgebouwd. Iedereen die de WAD wil steunen kan dit in de eerste plaats doen door mee te werken aan de diverse vogelonderzoeken. Ook kan iedereen donateur worden voor € 15,00 per jaar (organisaties betalen € 30,00 per jaar). Donateurs ontvangen automatisch ‘Drentse Vogels’ na uitkomen en betaling van contributie. U kunt zich als donateur aanmelden door overmaking van het verschuldigde bedrag op bankrekening 3870292 t.n.v. Werkgroep Avifauna Drenthe onder vermelding van ‘nieuwe donateur’. Graag gehele naam invullen (afkorting wordt niet herkend) en nieuwe donateurs ook graag adresgegevens vermelden.

BESTUURSLEDEN EN COÖRDINATOREN VAN DE Bestuur: Sjoerd Boonstra – voorzitter / WAD-website / Nieuwsbrief / lid Ledenraad SOVON Grasbeemd 19, 9403 MH Assen (tel.: 0592 – 40 91 85; e-mail: [email protected]) Joop Kramer – secretaris / interne zaken Oosteinde 13, 9415 PA Hijken (tel.: 0593 – 52 52 42); e-mail: [email protected] Eelke Schoppers – penningmeester / coördinator BSP-nb / beheer waarnemingenarchief Damsport 427, 9728 PS Groningen ([email protected]) Hans Olk – coördinator Drentse vogel van het jaar / coördinator klapekstertelling Doevenkamp 32, 9401 MD Assen (tel.: 0592 – 31 53 63; e-mail: [email protected]) Harold Steendam - coördinator midwinter watervogeltelling / fenologie Kerspel 10, 9468 GK Annen (tel.: 0592 – 27 38 45, e-mail: [email protected] Ben van Osch – lid Ledenraad SOVON Kennemerland 131, 9405 LE Assen (tel.: 0592 – 35 29 04, e-mail: [email protected] Overige projectcoördinatoren / Eindredactie Drentse Vogels: vacant – coördinator januaritelling Bert Dijkstra – eindredacteur Drentse Vogels Burg. Jollesstraat 11, 9401 LD Assen (tel.: 0592 – 31 02 14; e-mail: [email protected]) Jaap Ruiter – coördinator ganzen- en zwanentelling Kwekebosweg 2, 7849 TA De Kiel (tel.: 0591 – 38 20 70); e-mail: [email protected]

16

NIEUWSBRIEF. Werkgroep Avifauna Drenthe VAN DE VOORZITTER INHOUD. Sjoerd Boonstra Voorzitter WAD

Recommend Documents