Nieuwsbrief VKP juni 2009

Nieuwsbrief VKP juni 2009 Geachte leden, Wanneer u deze nieuwsbrief ontvangt heeft u vast al mogen stemmen voor Europa. Heeft u zich verdiept of dacht u ‘laat maar’? Als maatschappelijke fenomenen in de krant beschreven worden kan ik het niet nalaten om parallelprocessen te zoeken met de Geestelijke Gezondheidszorg, de Klinische Psychotherapie of natuurlijk processen op mijn eigen afdeling. De Europese verkiezingen en de processen rondom is dan ook smullen! Zo leer ik dat hoe verder weg van de burger het gebeurt, hoe minder betrokkenheid er is. En hoe onduidelijker de beslissingsbevoegdheid hoe, minder vertrouwen er is. En wat ik echt nog niet wist: dat het niet uitmaakt op welke partij je stemt, het wordt een linkse of rechtse pot nat. Ander parallelprocessen-nieuws gaat over het DBC-verhaal en de vliegtuigramp op Schiphol met het Turkse toestel dat de gemeente Haarlemmermeer alsook de politie 1 miljoen euro heeft gekost. Ik was reeds gewend aan het feit dat patiënten op hun ziektekosten-overzicht het totaal bedrag van hun (dag)klinische behandeling kregen. Dat patiënten beseffen dat hun hulpvraag geld kost zou nog positief kunnen uitpakken voor de behandeling. Gelet ook op de monitoringsonderzoeken die hot zijn en overal als paddestoelen uit de grond schieten. Maar moeten slachtoffers ook beseffen wat zij de maatschappij gekost hebben? En zou men dan binnenkort ook gaan praten over een kosteneffectieve afhandeling van de ramp? Dit lijkt mij niet meer over individuele verantwoordelijkheid gaan. Maar waarom dan toch dit (financiële) bericht? Iemand belangeloos te hulp schieten zal dus over een paar jaar niet meer bestaan. Een verontrustende trend. Of vindt u van niet? Deze laatste vraag slaat eigenlijk weer op het begin van deze korte introductie van deze volle nieuwsbrief. Gaat u zich verdiepen, laat u zich raken? Gaat u meepraten en wilt u ook stemmen? Op onze ALV op 25 juni a.s. te Zwolle (zie bijgevoegde uitnodiging) kunt u meer horen over de plannen omtrent de vorming van een federatie met de NVGP en VMPD. Aansluitend is onze Hete Hangijzer middag die in het teken staat van patiëntenparticipatie. Meldt u zich voor beiden aan via ons secretariaat: [email protected] Namens het bestuur, Anne-Marie Claassen

Love at First Sight? Op donderdag 15 oktober 2009 organiseren de VKP, VMPD, FVB en de NVGP een gezamenlijk congres. Liefde op het eerste gezicht, intieme vreemden of bloedgroepen die je beter niet kunt mengen? In het najaar brengen vier verschillende verenigingen die het werken met groepen als gemeenschappelijke factor hebben, gezamenlijk een studiedag met als thema de onderlinge verhoudingen tussen vaktherapeuten en groeps(psycho)therapeuten in een klinische setting. De Vereniging voor Klinische Psychotherapie, de Nederlandse vereniging voor groepsdynamica en groepspsychotherapie, de Federatie Vaktherapeutische Beroepen en de Vereniging Medewerkers Psychiatrische Deeltijdbehandelingen slaan op donderdag 15 oktober 2009 in De Reehorst te Ede de handen ineen in een poging de bovenstaande vraag te beantwoorden. Het STEP onderweg naar morgen… Na bijna acht jaar is er een einde gekomen aan STEP II. Bij de start van STEP II was er sprake van de unieke situatie dat een aantal vergelijkbare afdelingen systematisch informatie verzamelden over de effecten van het behandelmodel dat wij klinische psychotherapie zijn gaan noemen, om dat met elkaar te vergelijken met als doel de verbetering van de kwaliteit van de geboden behandelingen. Ook werden er aarzelende stappen gezet in het omvormen van het effectonderzoek naar een meer

1

wetenschappelijke standaard. STEP nieuwe stijl is in 2000 van start gegaan teneinde een beter antwoord te kunnen geven op de toenemende vraag naar legitimering van de resultaten van klinische en deeltijdklinische psychotherapeutische behandelingen. Vanuit de wens tot meer wetenschappelijke onderbouwing werd destijds contact gezocht met de afdeling Medische Psychologie en Psychotherapie van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Prof. Dr. Wim Trijsburg heeft in zijn hoedanigheid als adviseur van de Stichting Klinische Psychotherapie (SKP) een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming en het design van STEP II. Zijn overlijden in het voorjaar van 2007 heeft het project een zware slag toegebracht, ook de in bespreking zijnde overgang van STEP II naar een modernere, deels gedigitaliseerde STEP III heeft mede daardoor grote vertraging opgelopen. De voortschrijdende technische mogelijkheden voor de verwerking van vragenlijsten en de toegenomen inzichten in de werkzame factoren van de (deeltijd-) klinische psychotherapie maken het wenselijk en mogelijk dat het design van STEP II een facelift ondergaat. Nadat het STEP-onderzoek jarenlang als enige in Nederland systematisch de effecten van de behandeling onderzocht en de mogelijkheid tot benchmarken bood aan de deelnemende instellingen, is het huidige beeld dat inmiddels bijna iedere instelling voor GGZ een eigen vorm van routine outcome monitoring heeft gerealiseerd. Vaak gekoppeld aan het lokale elektronisch patiënten dossier. Het design voor STEP III zal met deze ontwikkelingen rekening moeten houden, zowel ten aanzien van de meetmomenten als ten aanzien van de gekozen vragenlijsten, om de patiëntenbelasting van het invullen aanvaardbaar te houden. Het blijft de ambitie van de SKP en het STEP, in welke variant dan ook, om aan de deelnemende instellingen een platform te bieden voor proces- en effectonderzoek en aan te moedigen tot benchmarken, zodat de uitkomsten gebruikt kunnen worden voor het verbeteren van de kwaliteit van de (deeltijd-) klinische psychotherapie in Nederland. Een nieuw bestuur, bestaande uit Anke Meerman, Theo Ingenhoven en Casper Heij, heeft het stokje overgenomen en buigt zich momenteel over een nieuw design. Het bestuur verwacht in het najaar STEP-III te kunnen presenteren: een mean and lean design dat snelle terugkoppeling mogelijk maakt zodat deelnemende instellingen een benchmark kunnen opzetten, gericht op verbetering van de kwaliteit van hun behandelingen. STEP-II wordt afgerond middels een publicatie in boekvorm, die aan de deelnemende instellingen zal worden toegezonden. Belangstellenden kunnen een exemplaar aanvragen bij de SKP, Klomperweg 175, 6741 PH Lunteren. Anke Meerman

Van de Opleidingscommissie: 36e Training Klinische Psychotherapie maart 2009 De eerste Training Klinische Psychotherapie werd in 1983 gehouden te Dordrecht. Van 11 t/m 14 maart 2009 werd de 36e training in De Dijkgraaf te Maasbommel gehouden. Er was het maximaal aantal deelnemers van 30 personen; 22 vrouwen en 8 mannen. Bijna alle disciplines waren wel vertegenwoordigd, sociotherapeuten, dramatherapeuten, psychologen/psychotherapeuten, aios en systeemtherapeuten. Uit de evaluatieformulieren blijkt dat elke deelnemer tevreden was over de training en dat een ieder het een leerzame ervaring vond. Zonder uitzondering zouden ze een collega adviseren de training te volgen. Drie van de zes stafleden waren nieuw in de staf en dus nieuw in het trainerscollectief. Te weten Frank Kraaijeveld, klinisch psycholoog – psychotherapeut, Irene van Sprang, muziektherapeut en David Groeneveld, sociotherapeut. Gezien de reacties van de deelnemers na de training was het niet opgevallen dat de helft van de staf nieuw was! De volgende training staat geboekt voor 21 april t/m 24 april 2010. Zie voor verdere informatie www.tkpvoorprofessionals.nl Frits van Aartsen, secretariaat TKP

2

Cursus Sociotherapie, ‘drager van het milieu’ Een cursus voor sociotherapeuten, verpleegkundigen en groepswerkers: nu ook als incompany-training. Door Els Loeb en Marjolein Mori. In september vorig jaar startte voor de tweede maal de cursus sociotherapie in Amersfoort. De groep bestond uit zeven enthousiaste deelnemers. In de cursus was volop ruimte voor uitwisseling en het verdiepen van de kennis en werkervaring. In de cursus ‘Sociotherapeut, drager van het milieu’ komen alle aspecten van de dagelijkse werkzaamheden van de sociotherapeut aan bod. Zo werden er regelmatig in de huiskamer of elders in het gebouw rollenspellen gedaan, werden verschillende sociotherapiesessies uitgespeeld en was er aandacht voor crisisinterventie bij de individuele cliënt. Uit de evaluatie blijkt dat cursisten veel behoefte hebben aan uitwisseling met collega’s en waarde hechten aan theoretische onderbouwing die zij direct in de praktijk kunnen oefenen. Van januari tot en met april werd de cursus als incompany training aangeboden aan een team sociotherapeuten van een deeltijd behandeling voor jongeren van 12 tot en met 18 jaar. In deze cursus kwam het focus wat meer te liggen op de onderlinge samenwerking en het ontwikkelen van een gezamenlijke werkwijze. Uit de evaluatie blijkt dat de cursisten de cursus als intensief hebben ervaren; er is meer eenduidigheid over de werkwijze gekomen, interventies kunnen beter onderbouwd worden én er is meer kennis en vaardigheid ontwikkeld in groepsgericht werken. Ook heeft het team meer duidelijkheid over hun positie en taak binnen de organisatie gecreëerd. Naast de reguliere cursus, die eenmaal per jaar (in het najaar), gegeven wordt, ligt er een tweede aanvraag voor een incompany training. Voor nadere informatie zie de folder, o.a. op de website www.klinische-psychotherapie.nl Els Loeb en Marjolein Mori Hete Hangijzermiddag op 25 juni 2009 in Zwolle Eind van deze maand, op donderdag 25 juni vindt de jaarlijkse studiemiddag van de VKP plaats, dit keer in de noordelijke regio’s van het land, en wel in de Zwolse Poort (onderdeel van Dimence) te Zwolle. Het hete hangijzer is deze keer: Samenhangend Behandelen vanuit het Patiënten- en Familieperspectief. In de vorig jaar verschenen Richtlijn persoonlijkheidsstoornis wordt een apart hoofdstuk gewijd aan het patiënten- en familie perspectief met een groot aantal aanbevelingen. Is de klinische psychotherapie eigenlijk wel zo cliënt-gericht als ze altijd beweert ? Wat vinden patiënten zelf? Bijdragen vanuit de stichting borderline en het CKP Lentis te Groningen. Voor verder informatie: zie de folder op de website: www.klinischepsychotherapie.nl Opleiding Sociotherapie Voor HBO-opgeleide GGZ-medewerkers zijn er weinig verdere mogelijkheden tot scholing (post-hbo). De NVGP heeft een mogelijkheid om goed gekwalificeerde groepswerkers op te leiden. Het merendeel van deze groep professionals werkt evenwel in en met de setting, waarin specifieke behandelingen plaatsvinden: of dat nu in deeltijd, klinisch of ambulant-plus is. Eindelijk is het dan zover !! De VKP en de NVGP zijn gereed met de opzet van een opleiding om op te leiden tot goed gekwalificeerde en competente sociotherapeuten: de Opleiding Sociotherapie. De basis van de route tot zowel groepswerker als sociotherapeut is de Basiscursus Groepsdynamica. Bovenop dit fundament kan in de blokken verdieping, leerervaring en supervisie gekozen worden voor de route tot groepswerker of tot sociotherapeut. De blokken zijn verschillend, maar vullen elkaar ook aan. Binnenkort starten beide verenigingen met een kleine campagne om deze opleidingsroute bekend te maken bij verenigingen, instellingen, Rino’s en HBO-opleidingen. Volg de website: www.klinische-psychotherapie.nl Naar een nieuw cursusaanbod van de VKP De opleidingscommissie is het afgelopen half jaar druk doende het scholingsaanbod van de VKP te moderniseren en evenwichtiger te maken. Over de uitgangspunten hiervoor werd in de

3

eerste VKP-Opleidersochtend, eind 2007, overeenstemming bereikt. In de volgende Nieuwsbrief zullen wij u hier meer over kunnen vertellen. Nieuwe boeken: Marianne Kaarsemaker-Verfaille: Beeldende Therapie en MBT: Hoe integreer je die twee ? Uitgegeven. GGZ-Eindhoven. Een boek waarin een vaktherapeut beschrijft en laat zien hoe beeldende therapie en MBT geïntegreerd kunnen worden. Zie voor een bespreking verderop in de Nieuwsbrief: Berichten uit het Land.

Berichten uit het land: Interessante zaken in uw centrum gaande ? Meldt het onze Nieuwsbrief-redactie via ons secretariaat: [email protected] 1. De Wende: GGZ Eindhoven: Boekbespreking; Beeldende therapie en MBT; hoe integreer je die twee? Auteur; Marianne Kaarsemaker-Verfaille Uitgegeven bij boekbinderij en huisdrukkerij GGzE. Fotografie; Gerry Peeters. In 2004 zijn we in “De Wende”, kliniek voor psychotherapeutische behandeling voor mensen met borderline persoonlijkheidsproblematiek, begonnen om Mentalisation Based Treatment ontwikkeld door Anthony Bateman en Peter Fonagy in onze behandeling te implementeren. Sociotherapeuten hebben de opleiding tot keyworker gevolgd, psychotherapeuten zijn bij Bateman en Fonagy in de leer gegaan. Het gehele multidisciplinaire team is wekelijks in methodiek uren zich gaan scholen en oefenen. Wanneer vaktherapeuten zich bezinnen over hoe ze MBT in hun vakgebied kunnen toepassen, kunnen ze met vragen komen te zitten als; - Hoe voorkom ik dat alles wordt “dood“ gepraat? - Waarom wordt er gezegd dat metaforen en symbolen zoveel mogelijk vermeden moeten worden? Daar werken we juist vaak mee. - Waar blijft het specifieke onzegbare? - Waarom moet de ander eerst zeggen wat hij in een werkstuk meent te zien; dan krijg je toch allemaal invullingen? - Cliënten kunnen zich toch meestal juist goed inleven in de ander? Op deze vragen wordt in dit boek antwoord gezocht en gevonden. Aan de hand van ruim vijftig foto’s van werkstukken worden verschillende manieren van de borderlinecliënt om te proberen emotionele stabiliteit te bewaren en emotionele pijn te voorkomen inzichtelijk. Er wordt beschreven waar en hoe MBT wordt ingezet. Begrippen als o.a. teleologisch denken, pretend mode, gemarkeerde spiegeling en Alien Self komen tot leven in de voorbeelden en foto’s van werkstukken. Ik beschrijf verschillende opties van groepsgerichte mentalisatie bevorderende beeldende therapie. Onderzocht wordt, op welk specifiek gebied binnen MBT, de vaktherapie zich afspeelt. Beeldende therapie en MBT creëren een alsof-situatie die veiligheid biedt om de belevingswereld van de cliënt uit te drukken en betekenis toe te kennen. De tastbare werkstukken maken gevoelens hanteerbaar en zorgen ervoor dat het begrijpen van zichzelf en de groepsgenoten makkelijker toegelaten kan worden. Ieder kan zich richten op het werkstuk, waardoor voor de cliënt de angst voor het contact hanteerbaarder wordt en het voor de therapeut makkelijker is om uit de overdracht te blijven. De essentie van beide therapieën is; dat er gespeeld kan worden in een overgangsgebied (transitional space) waar gedachten en belevingen bereikbaar worden, en noch alleen aan de binnenwereld, noch alleen aan de buitenwereld toebehoren. Het doel is dat ze als met elkaar verbonden en toch losstaand van elkaar beleefd kunnen gaan worden. Dit alles zorgt ervoor dat de cliënt meer samenhang in zichzelf kan gaan ervaren en beter leert snappen hoe het tussen mensen kan werken. “Playing with reality” (spelen met de werkelijkheid) is mijns inziens de essentie en het verbindende element van Beeldende Therapie en MentalizationBased Treatment. Ik raakte steeds meer onder de indruk van deze methode. Het blijkt prachtig te integreren in de beeldende therapie en ik denk beter te kunnen begrijpen wat cliënten ervaren. Ik ben een aantal presentaties en workshops gaan geven, er bleek grote belangstelling te bestaan.

4

Dit boek illustreert de ervaringen van cliënten en mij met MBT. Ik hoop dat mijn eigen en andere disciplines enthousiast worden over MBT en meer zicht krijgen op hoe er binnen beeldende therapie mee gewerkt kan worden. Ik hoop dat dit zal bijdragen aan een geïntegreerd perspectief binnen het multidisciplinaire team, dat immers volgens de MBT-methode, vooraf gaat aan de integratie bij de cliënt. “Beeldende therapie en MBT; hoe integreer je die twee?” kost € 30,- en [email protected]

is te bestellen via:

2. Centrum voor Psychotherapie van de Gelderse Roos, te Lunteren. Het CVP staat niet stil in haar ontwikkeling. Steeds wordt ernaar gestreefd om de laatste (wetenschappelijke) inzichten met betrekking tot de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen in te passen in het behandelprogramma. De laatste jaren is er veel onderzoek verschenen waarin het grote belang van hechting voor een gezonde psychische ontwikkeling wordt benadrukt. Bedoeld wordt vooral de hechting van het kind aan de ouder/verzorger, maar steeds meer wordt duidelijk dat ook een goede hechting van de cliënt aan medecliënten en behandelaars van wezenlijk belang is voor het bereiken van een goed behandelresultaat. In lijn met de multidisciplinaire richtlijn persoonlijkheidsstoornissen, heeft het CvP het belang van een goede hechting willen combineren met de uitgangspunten van stepped-care. Het strikte onderscheid tussen deeltijd en klinische behandeling is verlaten, de intensiteit van de behandeling kan nu worden aangepast aan de behandelfase waarin de cliënt verkeert zónder de hechting aan groep en staf te verbreken. Pas wanneer de overgang gemaakt wordt naar het op resocialisatie gerichte, laatste deel van de behandeling neemt de cliënt afscheid van de groep en vervolgt de behandeling in het poliklinisch cluster. De behandelcapaciteit is herschikt van drie kleine clusters in twee grotere gemengd klinisch/dagklinische clusters. Elk van de clusters heeft een behandelcapaciteit van 34 plaatsen en biedt binnen de setting van een intensief groepsklimaat een samenhangend behandelmodel met per cluster een ander accent. Zo wordt in het Supportieve Cluster gewerkt met de Schema Focussed Therapy en de Mindfulness Based Cognitieve Therapie en maakt het behandelprogramma van het Ontdekkende Cluster gebruik van de inzichten rondom het belang van het mentaliserend vermogen en van de psychodynamische theorieën. In het poliklinisch cluster heeft de cliënt de keuze uit een aantal ambulante groepen en een tweedaagse resocialisatie programma. Cliënten en medewerkers zijn enthousiast over de nieuwe behandelprogramma´s en de mogelijkheid om maatwerk te leveren. 3. Centrum Specialistische Psychotherapie Oegstgeest (onderdeel van Rivierduinen): Na het aantreden van Maurits Nijs als directeur behandelzaken, zoals in een vorige Nieuwsbrief al genoemd, is in september jl. ook de nieuwe directeur Algemene Zaken aangetreden: mevrouw Elsbeth Epema. Zij was daarvoor werkzaam in verschillende functies bij Pantar Amsterdam, een organisatie die mensen begeleidt die niet op eigen kracht een baan kunnen vinden. Ook inhoudelijk zijn de nodige ontwikkelingen gaande op het CSP. Volgens de vorig jaar verschenen Richtlijnen Persoonlijkheidsstoornissen hebben per 1 januari alle CSP-afdelingen de duur van de klinische fase flink ingekort (9-12 maanden), en zullen zij step-down dagklinische vervolgtrajecten ontwikkelen. Naast de bestaande afdeling voor borderline behandeling (CSP West) start in het najaar een nieuw kortdurend klinisch psychotherapeutisch programma voor de behandeling van lower level borderline problematiek (CSP Oost). Het gaat met name om patiënten met problemen op het gebied van parasuïcidaliteit, automutilatie en verslaving, die minder kunnen profiteren van een sterke groepsdruk. Het referentiekader van deze kleine (8 plaatsen) unit is de Dialectische Gedragstherapie, en de behandelduur is 3-4 maanden, gevolgd door een poliklinische vervolgfase. O.l.v. Wies van de Bosch, grondlegger van de DGT in Nederland, zal de effectiviteit van dit kortdurend klinische programma vergeleken worden met de reguliere ambulante langerdurende DGT. Daarnaast zal de afdeling Noord, klinische psychotherapie voor de teruggetrokken cluster A-patiënten, gaan werken met Mentalisation Based Therapy als referentiekader. Ook dit programma zal op haar effectiviteit onderzocht worden. Voor de ambitie van het CSP op het gebied van wetenschappelijk onderzoek is per 1 juni dr. Sjoerd Colijn aangetrokken.

5