nieuwsbrief Nummer 74 Juni 2012

Stadsherstel Nieuwsbrief

fort diemerdam

fort diemerdam

nieuwsbrief Nummer 74 | Juni 2012 stadsherstel.nl

74

Aan een van de omvangrijkste restauraties in de geschiedenis van Stadsherstel komt in 2012 een eind. De Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen, beter bekend als de Posthoorn, heeft interieur en exterieur een ware metamorfose ondergaan. Pagina 5. Foto, Ernest Annyas

15

5

Inhoud Voorwoord 3 Onno Meerstadt

Posthoornkerk 5 Willem van Iterson

Oudemanhuispoort 1a 6 Gijs Hoen en Jaap Hulscher

In memoriam joke de reus-verhoeff

8

Onno Meerstadt

een naamloze vennootschap met een maatschappelijk doel

16

Pieter Jan Peene



10

| Deel 4 - De eerste jaren |

Zaanse schans 15 Stella van Heezik

Oudezijds voorburgwal 67 16

10

Gijs Hoen en Jaap Hulscher

warmoesstraat 15 19 Willem van Iterson

haarlemmerstraat 46 22 Jaap Hulscher

de 'kapel' in durgerdam 24 Jaap Hulscher

renovatie achtergracht 36



27



29

Steven Withagen

24

stichting stadsherstel paramaribo Monique Hollenkamp

reconstructie van een oeroud orgel in de parkkerk

32

29

Pieter Jan Peene

paviljoen bij fort diemerdam 34 Willem van Iterson

de stelling van amsterdam



37

Stella van Heezik

kindertheater de toverknol geopend

38

Alex Blommestijn

crowdfunding steun het schooltje van dik trom

39

Stella van Heezik

45



41



42



45

cultureel erfgoed herbestemmen is een kunst

46

boerderij den burgh Willem van Iterson

bijdragen van de vrienden Monique Hollenkamp

het smits-orgel en zijn bevlogen organist Jeanette Tromp

Monique Hollenkamp

restauraties in kort bestek



48



51

Jaap Hulscher

Cultuur

42

VOORWOORD De bouw- en vastgoedmarkt heeft ernstig te lijden onder de financiële crisis die Nederland op dit moment teistert. Gelukkig heeft Stadsherstel het jaar 2011 in financieel opzicht tevredenstellend kunnen afsluiten. Ook de vooruitzichten voor de komende jaren zijn niet slecht. Dat maakt dat Stadsherstel nog steeds de meest bedreigde monumenten in Amsterdam en omgeving kan aankopen en restaureren. Enkele nieuwe aankopen zijn in deze Nieuwsbrief afgebeeld. Sinds het verschijnen van de vorige Nieuwsbrief in december 2011 heeft Stadsherstel in de binnenstad van Amsterdam zeven gerestaureerde monumenten opgeleverd. Verderop in deze Nieuwsbrief wordt aandacht besteed aan deze opgeleverde panden. Een vreemde eend in de bijt voor Stadsherstel was de oplevering van een nieuwbouw paviljoen bij Fort Diemerdam in Diemen. Dit architectonische hoogstandje van Emma Architecten krijgt een horecafunctie, waardoor het heel aantrekkelijk wordt het fort en de monumentale fortwachterswoning te bezoeken. In Haarlem werd in april 2012 door Stadsherstel kindertheater De Toverknol opgeleverd. Het theater is gerealiseerd in de niet-monumentale bedrijfsruimte achter ons monumentale bezit aan de Spaarnwouderstraat. In die bedrijfsruimte wordt de komende maanden ook nog een hostel gerealiseerd.

Nieuwe aankoop. Van de vele molens die in de loop der eeuwen in dit gebied stonden, is de Vensermolen. overgebleven. Hij staat aan het einde van de 500m lange Molenkade, net in Diemen aan de Venserkade 112.

Ondanks het grote aantal opgeleverde panden heeft Stadsherstel op dit moment een omvangrijke restauratieportefeuille. De aanbesteding van de restauratie van de ‘Kapel’ in Durgerdam heeft net plaatsgevonden. Dat betekent dat dit zeer markante monument volgend jaar weer in volle glorie zal zijn te bewonderen. Met de restauratie van boerderij Den Burgh in Hoofddorp wordt binnenkort gestart. De boerderij, één van de eerste exemplaren die na de drooglegging van de Haarlemmermeer werd gebouwd, zal een restaurant herbergen. Stadsherstel is druk bezig met de restauratie van het Schooltje van Dik Trom, Etersheim 6 in Oosthuizen en van Raamsteeg 6 in Amsterdam. Beide projecten waren niet mogelijk geweest zonder de steun van de Vereniging van Vrienden van Stadsherstel. Het is heel bijzonder dat projecten, die aanvankelijk financieel niet haalbaar lijken, met behulp van de Vrienden toch kunnen worden gerestaureerd. In deze Nieuwsbrief leest

Foto: Ernest Annyas

u verder over de verbouwing van de Gerardus Majellakerk, de restauratie van Kerkstraat 15-17, Vondelstraat 39-41, Zuideinde 428-430 en de Van Houtenkerk in Weesp. Helaas moet ik ook verdrietig nieuws melden. Op 17 april jongstleden overleed Joke de ReusVerhoeff. Joke was 32 jaar verbonden aan Stadsherstel. In de beginperiode als directiesecretaresse, later als juriste. Op 23 april namen wij afscheid van Joke in schuilkerk De Hoop in Diemen. In het In memoriam, verderop in deze Nieuwsbrief, leest u meer over hetgeen Joke voor Stadsherstel heeft betekend. Zoals in de vorige Nieuwsbrief gemeld, heeft Stadsherstel bij het Schooltje van Dik Trom een proef gedaan met crowdfunding. Via een speciaal weblog (www.steunhetschooltjevandiktrom.nl) kunnen liefhebbers die het schooltje een warm hart toedragen bijdragen aan de restauratie. Van de benodigde € 60.000 is inmiddels 82% binnengekomen. Onder de gulle gevers bevond zich een groot aantal Vrienden. Tot slot wens ik u veel leesplezier. Onno Meerstadt, directeur

onno meerstadt

Foto: Juan Hernández

3

Posthoornkerk Aan een van de omvangrijkste restauraties in de geschiedenis van Stadsherstel komt in 2012 een eind. De Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen, beter bekend als de Posthoorn, heeft interieur en exterieur een ware metamorfose ondergaan.

De werkzaamheden aan de Posthoornkerk zijn in december 2011 voor 99% opgeleverd. Ondanks het feit dat het voorplein nog niet helemaal gereed was, hebben we de werkzaamheden voor de jaarwisseling kunnen uitvoeren en kunnen we het eindresultaat als zeer geslaagd beschouwen. ‘De Parel van de Haarlemmerbuurt’ is weer opgepoetst en glanst als nooit tevoren. Aannemersbedrijf RenoDijk heeft wederom een topprestatie geleverd. De restauratie duurde langer dan we hadden gepland. In plaats van een oplevering op 31 juli was nagenoeg alles pas eind december gereed. Zoals we in eerdere Nieuwsbrieven hebben vermeld zijn de werkzaamheden als gevolg van het ontdekken van de vele gebreken, waaronder die aan de Vieringtoren, het herstel van de kapvoeten, de roosvensters en de natuurstenen goten enorm uitgelopen. Door deze werkzaamheden grondig aan te pakken hoeft er de komende twintig tot 25 jaar geen steiger meer om de kerk te staan. Daarnaast zijn er enkele voor de toekomst geplande onderhoudswerkzaamheden naar voren gehaald. Eerder dan gepland - omdat de steigers er toch stonden - is onder andere het voegwerk van de gehele achterzijde van de kerk en het schilderwerk vernieuwd.

Posthoornkerk na restauratie, met nieuw voorplein, 2012, foto Ernest Annyas.

Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan het voorplein. Ook dit duurde langer dan de bedoeling was. De levering van de postbussen voor de huurders van de kantoren en de elektrisch bedienbare hekken hebben veel problemen opgeleverd. Het eindresultaat is gelukkig erg fraai geworden en een grote aanwinst voor het aanzien van de kerk. Omdat we toch druk bezig waren hebben we ook het schilderwerk

5

Willem van Iterson

4

van de galmborden (bedoeld om het geluid van de klokken naar beneden te begeleiden, red.) en het loodwerk van de twee torens opgepakt. Ook dit zou pas over enkele jaren moeten gebeuren, maar omdat bij enkele borden het verfwerk dusdanig was verdwenen en er lekkage in de kerk was, wordt momenteel ook dit gedeelte opgeknapt. Hetzelfde geldt voor het hekwerk van de lantaarn van de linkertoren. Het houtwerk vertoonde op enkele plaatsen rottingsverschijnselen, waardoor een gevaarlijke situatie zou kunnen ontstaan. Binnen enkele weken zal dit zijn opgeknapt. Naar alle waarschijnlijkheid zijn dit voor langere tijd de laatste werkzaamheden. Binnen de kerk hebben we na de restauratie van de diverse kunstschatten als De Hemelvaart van Christus, de voorstelling van Maria van Kevelaer en de Kruiswegstaties, ook diverse interieuronderdelen uit de opslag gehaald en in één van de transepten geplaatst, zodat deze weer door alle bezoekers zijn te bekijken. Al met al was het restaureren van de Posthoornkerk een prachtige klus met een schitterend eindresultaat!

Gerestaureerde muurschildering, de kruisiging uitbeeldend, onderdeel van de Kruiswegstatie, 2012, foto Willem van Iterson.

Oudemanhuispoort 1A Letterlijk grenzend aan de poort van de Oudemanhuispoort staat een klein monument dat Stadsherstel overnam van de Universiteit van Amsterdam. Twee jaar na aankoop is Oudemanhuispoort 1a in oude luister hersteld. Het terugvinden en herplaatsen van een oude tegelvloer was de kroon op het werk. Hier stond al een gebouw sinds de oudst bekende bebouwing van de stad. Naar verluidt was er ooit een herberg gevestigd in een pand met een trapgevel. Het gebouw dat Stadsherstel overnam heeft sterke gelijkenissen met de Amstelkerk. Oorspronkelijk uit hout opgetrokken, met witte horizontaal geplaatste delen en een stenen vloer. Maar die kwam pas tevoorschijn toen de aannemer al was begonnen.

Gijs Hoen en Jaap Hulscher

6

Een doorkijkje van de Oudezijds Achterburgwal richting de Kloveniersburgwal, met links herberg ’t Fortuin, tekening door H.P. Schouten, 1792, origineel: Stadsarchief Amsterdam.

Oudemanhuispoort 1a, interieur na restauratie, 2012, foto’s Thomas Schlijper.

Het was de eerste keer dat Stadsherstel met DS Bouw uit Eindhoven een funderingsherstel deed. Omdat zij een grote wens hadden hun ‘Pudelko paalsysteem’ eens in Amsterdam toe te passen, waren ze bereid om een scherpe prijs neer te leggen. Met dit syteem worden de nieuwe palen hydraulisch de grond ingeperst, waarbij een computer permanent de druk op iedere paal vastlegt. Evers Partners deed hierbij de constructieve begeleiding. Op die manier is er zekerheid dat werkelijk elke nieuwe paal voldoende belast wordt, en kán worden. Het was natuurlijk wel spannend of dit bedrijf rekening zou houden met monumentale onderdelen. Omdat zelfs het Amsterdamse Bureau Monumenten & Archeologie vond dat er niet veel monumentaals meer over was aan het gebouwtje, was het dus wel een veilige keuze.

Oudemanhuispoort 1a, exterieur na restauratie, 2012, foto’s Thomas Schlijper.

Uiteindelijk heeft DS Bouw zich zeker bewezen, want toen er voor de funderingsvloer gegraven werd, stuitten ze al snel op een oude tegelvloer. Zij trokken direct aan de bel en zodoende kon deze vloer meteen bij Snoep en Vermeer ter restauratie worden aangeboden. Dankzij een extra bijdrage van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel is deze vloer nu weer prachtig zichtbaar in het gerestaureerde pand. Het komt in de stad helaas maar al te vaak voor dat dergelijke onderdelen in de container verdwijnen, omdat sommige aannemers denken zo sneller en goedkoper te werken. Nadat de fundering was hersteld, heeft Hillen & Roosen de rest van het pand gerestaureerd. Het interieur had veel te lijden gehad onder de laatste gebruiker: een juwelier met exclusieve horloges. Alle ramen waren voorzien van tralies en andere stalen inbraak-

7

wering. Daarnaast waren er diverse kluizen ingebouwd en was er een alarmsysteem met veel bewegingsmelders en meldpanelen. Ook was er een voor dit kleine pandje uitzonderlijk fors luchtbehandelingssysteem ingebouwd. In een van de sparingen van het luchtkanaal, tussen de kamer aan de voorkant en het keukentje, zit nu (met dank aan stagiair Maarten Jan Aarts – Hogeschool van Amsterdam) een raampje, waardoor er op een leuke manier gebruik is gemaakt van dit stuk geschiedenis. Een winkel met biologische voedingswaren zal als nieuwe huurder het pand gaan betrekken.

In memoriam Joke de Reus - Verhoeff

9

Foto: Juan Hernández

Onno Meerstadt

8

Op 24 april 2012 overleed tot ons grote verdriet Joke de Reus. Joke trad op 1 juli 1980 in dienst bij Stadsherstel en was 32 jaar aan het bedrijf verbonden. Toenmalig directeur Hengeveld nam Joke aan als directiesecretaresse. Na een aantal jaren ging Joke rechten studeren. Zij studeerde af en was, naast haar werk voor Stadsherstel, werkzaam als advocaat en procureur. Bij Stadsherstel zorgde Joke voor de voorbereiding en verslaglegging van de vergaderingen van de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Daarnaast zorgde zij voor de overdracht van aandelen, de productie van het jaarverslag en behandelde zij juridische aangelegenheden met betrekking tot huurders. Ze heeft ook nog een tijd voor de exploitatie van de middenruimte van de Amstelkerk gezorgd. De afgelopen jaren organiseerde Joke antiek- en brocantemarkten in de Posthoornkerk en later ook in de Van Houtenkerk in Weesp. Dat sloot goed aan bij Joke’s interesse voor mooie oude spullen. Zij struinde graag markten en veilingen af op zoek naar art deco, serviezen en schilderijen. De markten werden een groot succes en zetten de locaties van Stadsherstel op een bijzondere wijze op de kaart. Het werk van Joke was altijd van hoge kwaliteit. In haar verslagen hoefde nooit iets te worden veranderd, dividend aan aandeelhouders werd altijd stipt betaald en juridische kwesties werden stuk voor stuk tot een goed einde gebracht. Minstens zo belangrijk was de sfeer die Joke Stadsherstel te bieden had. Ze werd niet voor niets de moeder van Stadsherstel genoemd. Zij zorgde, met andere collega’s, voor de tweewekelijkse lunch in de Amstelkerk. De lekkerste quiches werden dan thuis gebakken en kazen en paté’s werden uit Frankrijk meegenomen. De verslagenheid bij Stadsherstel was groot toen een half jaar geleden een tumor met uitzaaiingen bij Joke werd geconstateerd. Plotseling was ze verdwenen uit de Amstelkerk. Ze heeft nooit meer afscheid kunnen nemen. Het was schrijnend om te zien dat het ziektebeeld zich zo negatief ontwikkelde. Niets heeft meegezeten, de bron van de ziekte is niet achterhaald en de medische behandeling was daardoor niet gericht. In Joke verliezen wij een attente, lieve, intelligente collega, die we nooit zullen vergeten. Wij wensen haar man, Peter de Reus, alle sterkte en kracht toe om dit verlies te verwerken.

Nieuwe aankoop. Een rijksmonument, pandje met een halsgevel vlak bij de Oude Doelenstraat. Toen Stadsherstel het kocht was er een boekenwinkeltje gevestigd. Oudezijds Achterburgwal 156, 2012, foto Ernest Annyas.

Een Naamloze Vennootschap met een maatschappelijk doel Deel 4 – De eerste jaren

Pieter Jan Peene

10

Zandhoek 13 met buurpanden, voor restauratie, foto archief Stadsherstel.

Hoe is Stadsherstel ontstaan? En waarom? Wie speelden bij de oprichting een rol? Vragen waarop ruim een halve eeuw na de oprichting niet iedereen makkelijk een antwoord kan geven. Daarom verschijnt naar aanleiding van het 11e lustrum een reeks artikelen over het ontstaan en de ontwikkeling van Stadsherstel. In de vorige Nieuwsbrief werd verteld over de voorbereiding van een nieuwe ‘Maatschappij voor Stadsherstel’ en het om politieke redenen terugtreden van geestelijk vader Geurt Brinkgreve. Ditmaal, als slot van de reeks, de eerste jaren.

De inspanningen van het comité ‘De Stad Amsterdam’ om te onderzoeken of het mogelijk was een maatschappij op te richten die, onafhankelijk van het gemeentebeleid, het verval van de binnenstad van Amsterdam zou kunnen keren, werpen in 1956 vruchten

13

af. Een succesformule wordt ontwikkeld die nog steeds de organisatie van Stadsherstel Amsterdam bepaalt. Er wordt gekozen voor een N.V., die met het kapitaal van de aandeelhouders beleggingspanden aankoopt en, indien daarvoor geld en subsidies aanwezig

zijn, panden restaureert en opnieuw bewoonbaar maakt. Tevens vraagt men toelating aan als ‘lichaam werkzaam in het belang van de volkshuisvesting’, een juridische status waarmee de maatschappij en haar aandeelhouders een aantal noodzakelijke fiscale voorrechten kunnen verwerven. Het was aan directeur Karel Wilhelm van Houten om de maatschappij van de grond te trekken. In de acquisitie van nieuw kapitaal speelde Six van Hillegom de grootste rol. ‘Bier-Six’ beschikte als succesvol ondernemer over een wijdvertakt netwerk en wist in korte tijd een eigen vermogen van 1.100.000 gulden geplaatst te krijgen. De teerling was daarmee geworpen. Op 30 augustus 1956 wordt de maatschappij opgericht. Van Houten stelt een persbericht op dat nog in het archief van Stadsherstel aanwezig is: Als resultaat van een initiatief van het comité ‘De stad Amsterdam’ werd in de hoofdstad door in hoofdzaak institutionele beleggers opgericht de Amsterdamse maatschappij tot Stadsherstel N.V. Deze maatschappij, werkend met een maatschappelijk kapitaal van fl 5 millioen, waarvan fl 1.1 millioen is geplaatst, heeft ten doel werkzaam te zijn in het belang van de volkshuisvesting, in het bijzonder daar waar door stedelijke ontwikkeling woonruimte dreigt verloren te gaan, welke voor het stadsbeeld karakteristiek is en bij verbetering naar de eisen des tijds behouden kan blijven. Op deze gedenkwaardige dag vindt ook de eerste vergadering plaats van

11

12

Studentenhuisvesting aan de Weesperstraat, naar ontwerp van architect Herman Hertzberger, 1969, foto Stadsarchief Amsterdam. Drie aangrenzende halsgevels, ook zichtbaar op de vorige pagina, zijn behouden gebleven.

Hoek Weesperstraat / Nieuwe Keizersgracht, vóór uitbreiding van de Weesperstraat, 1958, foto Stadsarchief Amsterdam.

de Raad van Commissarissen. Voorzitter Six van Hillegom verwelkomt de commissarissen: Van Saane, Loudon, Barth, Bierends de Haan (voorzitter Bond Heemschut) en Haga (voorzitter Hendrick de Keyser). Aanvankelijk heeft de particuliere onderneming slechts een bescheiden omvang. De N.V. die zich, zoals afgesproken met het toenmalig hoofd van Bureau Monumentenzorg (BM) - de heer Meischke - vestigt op een kamer van het kantoor van BM aan de Dirk van Hasseltsteeg, telt slechts één medewerker: directeur Van Houten. Het aanbod zou Meischke later nog bijna zijn positie kosten. Het plan van werkzaamheden in de drie opbouwjaren vermeldt het volgende: aankopen 1e  jaar 25, 2e jaar 50 en 3e jaar 50 panden; restauraties: 1e jaar 6 restauraties, 2e jaar 12 restauraties; 3e jaar 20 restauraties. Verder is over de begintijd onder leiding van Van Houten weinig bekend. Ondanks het optimistische 3-jarenplan heeft de maatschappij in 1965, tien jaar later, pas 12 volledige en 14 partiële restauraties op haar naam staan. Van Houten hanteert een zeer voorzichtige aankoopstrategie. Door de maatschappelijke doelstelling, in combinatie met een zakelijke benadering, kan de N.V. al snel op grote steun

van de burgerij rekenen, zowel binnen als buiten Amsterdam. Wel ontstaat er enige vertraging door een verzoek van het ministerie van Volkshuisvesting en Bouwnijverheid. Een aantal wijzigingen en aanvullingen moet worden doorgevoerd in de nieuwe statuten. Hierdoor wordt Stadsherstel pas op 19 maart 1957 bij Koninklijk Besluit een ‘toegelaten instelling’ en kunnen de werkzaamheden werkelijk beginnen. Na het tijdelijke verblijf in de Dirk van Hasseltsteeg, vestigt de maatschappij zich op 1 mei 1957 in een klein grachtenpand: Prinsengracht 905. Het eerste pand dat de maatschappij aankoopt is Brouwersgracht 86. Ook wordt in deze periode het personeelsbestand uitgebreid met de heer Nass, voormalig uitvoerder bij de firma Hillen & Roosen en expert in het opmeten en uittekenen van aangekochte panden. De heer Nass zal tot 1976 in dienst blijven van Stadsherstel. Het boekjaar 1957 wordt afgesloten met een huizenbezit van 12 panden. Uit de jaarverslagen 1957/1958 valt op te maken dat de financiële situatie, door met name investeringen in panden en een toegezegd dividend van 3,5%, zwaar is. Op 2 juni 1959 verhuist Van Houten met zijn twee medewerkers de heer Nass

en mevrouw Van den Broek, administratief medewerkster, naar het pand Keizersgracht 462, overigens geen eigendom, waar men tot 1990 kantoor zal houden. De invloed van Monumentenzorg op het reilen en zeilen van de maatschappij is in deze periode groot: zo worden aankoopmogelijkheden bijvoorbeeld doorgespeeld naar de N.V. In ditzelfde jaar worden de allereerste restauraties van Stadsherstel opgeleverd: Zandhoek 13 en Langestraat 80. In notulen uit 1960 komen we ook de heer ir. N.E. Servatius tegen als adviseur. De heer Servatius was voor zijn pensionering werkzaam als hoofd van de bouwkundige afdeling van De Nederlandsche Bank en werd belast met de bouwkundige supervisie der restauraties. In de loop der jaren zal hij steeds meer taken waarnemen voor de directeur, die sinds 1962 herhaaldelijk afwezig is wegens ziekte en overspannenheid. Daarnaast wordt op 31 mei 1961 de maatschappij opgeschikt door een noodlottig verkeersongeval: Six van Hillegom komt samen met zijn vrouw bij een auto-ongeluk om het leven. Het werd belangrijker om zoveel mogelijk panden aan te kopen, maar dit geschiedde tegen soms hoge prijzen. Later bleek ook dat het aantal restauraties niet evenredig was met het

aantal aangekochte panden. Dit alles leidde tot een verslechterde relatie van Van Houten met zijn Raad. Positief in deze jaren is de restauratie van het prachtig gelegen pand Amstel 87, nabij de Magere Brug. Het is één van de meest zichtbare wapenfeiten die Stadsherstel in de binnenstad op haar naam kan schrijven. Het houtwerk werd in de hongerwinter van 1944 door omwonenden verwijderd en opgestookt, waardoor het pand uiteindelijk instortte. Tientallen jaren lag deze plek braak en verstoorde zij het stadsbeeld. In het jaar dat dit gat aan de Amstel weer werd gevuld, kocht de maatschappij ook Nieuwe Keizersgracht 37 en 39. Deze plek in de binnenstad vormt een goed voorbeeld van wat er met de stad gebeurd zou zijn als onder andere Stadsherstel niet was opgetreden. De bebouwing van de Weesperstraat werd in rap tempo gesloopt om brede verbindingswegen aan te leggen. Het contrast met de overgebleven bebouwing is goed zichtbaar op de hoek Nieuwe Keizersgracht / Weesperstraat waar de gemeente in 1966 een studentenflat van Herman Hertzberger laat verrijzen. De jonge architect heeft een duidelijke mening over de Amsterdamse binnenstad:

13

Die huizen zijn natuurlijk wel mooi, maar er zitten ook heel wat speculaaspoppen tussen. Amsterdam is uniek om zijn structuur. De grachtengordel is groots. Daarom zijn doorbraken veel gevaarlijker dat af en toe een afbraak.1 Stadsherstel hanteerde geen doorwrochte en vastgestelde restauratiefilosofie. Zo werd bij Amstel 87 uit esthetische overwegingen de oorspronkelijke vorm uit het begin van de achttiende eeuw hersteld en werden negentiende-eeuwse toevoegingen genegeerd. Meischke zegt hierover: Stadherstel was geen architectuurhistorische onderneming: men streefde ernaar om de Amsterdamse binnenstad in zijn bestaande toestand te beschermen en fraaier te maken. In het aankoop- en restauratiebeleid was de exploitatiemogelijkheid heel belangrijk. In 1963 werd oud-wethouder Publieke Werken G. van ’t Hull president-commissaris. Zijn eerste maatregel was om geen aankopen meer te doen en het financiële evenwicht terug te brengen in de organisatie, wat een succesvolle route zou blijken te zijn. Uiteindelijk wordt op 8 juli 1965 in de Raad van Commissarissen besloten Van Houten eervol ontslag te verlenen en hem

via een non-actief regeling en een vervroegd pensioen te laten afvloeien. Servatius is in deze tijd nog steeds waarnemend directeur, maar een vervanger is reeds gevonden: de heer J.M. Hengeveld. Als afgestudeerd econoom was hij werkzaam bij de Koninklijke Papierfabrieken van Van Gelder Zonen. In de vergadering van 25 februari 1966 wordt hij benoemd en begint een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van Stadsherstel. Ondanks het moeizame begin stemt het resultaat tevreden: in de periode 1956-1966 zijn 12 totale en 14 partiële restauraties uitgevoerd. De maatschappij mag zich in 1966 de trotse eigenaar noemen van 84 monumentale panden in de binnenstad van Amsterdam. En daarmee had zij de doelstelling, die haar oprichters Brinkgreve en Van Saane in het memorandum 1955 hadden geformuleerd, daadwerkelijk gerealiseerd.

1

‘Herman Hertzberger wenst ons een beter

leven toe’, De Tijd, 21 oktober 1967.

Deze bijdrage is gebaseerd op een artikel van M. Burkunk, ‘De eerste jaren van de maatschappij, 1956-1966’, 40 jaar behoud en beheer van de Amsterdamse binnenstad – Nieuwsbrief nr. 30, Amsterdam 1996.

Renovatiewerkzaamheden bij Zonnewijzerspad 8, 2011, foto Stella van Heezik.

Zaanse Schans In de vorige nieuwsbrief schreven we over ons pilot project Artist in residence dat we gedurende een paar maanden hebben gerealiseerd op de Zaanse Schans. Het was een zeer geslaagd project met als afsluiting de openstelling en presentatie van verschillende kunstenaars tijdens het vijftigjarig jubileumweekend van de Zaanse Schans. 14

15

Stella van Heezik

Zaanse Schans, 2012, foto Kamiel Vorwerk.

Het project is opgezet omdat we graag een huisje, dat in de gemeente Assendelft werd gesloopt, een tweede leven wilden geven op de Schans. Op een klein stuk land, in eigendom van Stadsherstel Zaanstreek, wilden we dit pandje herbouwen als een leerlingbouwplaats. Na herbouw was het de bedoeling dat het pand regelmatig zou worden opengesteld door de kunstenaars en andere creatievelingen die er tijdelijk zouden wonen en werken. Er is namelijk behoorlijk veel vraag naar openstelling van woonhuizen op de Schans en dit leek ons een mooie en interessante combinatie. Helaas is een grote financiële subsidieaanvraag afgewezen en is Stadsherstel zich nu aan het beraden wat er met het gedemonteerde en opgeslagen pandje en het eiland op de Zaanse Schans verder gaat gebeuren. U kunt nog meer over dit mooie pilot project lezen op het speciaal hiervoor gerealiseerde blog Zaans Huisje, te vinden op onze website. Het werk op de Zaanse Schans staat zeker niet stil. Zo zijn wij bezig met verschillende onderhoudswerkzaamheden, waaronder het schilderwerk, maar ook met een ander kostbaar en belangrijk project: het vervangen van de beschoeiing en steigers van de panden aan de Zaan, die in eigendom zijn van Stadsherstel Zaanstreek. Stadsherstel Zaanstreek is een gezamenlijke dochtermaatschappij van Stadsherstel Amsterdam en de Zaanse woningcorporatie Parteon. Eind 2009 kochten zij 23 panden en 6 bouwkavels op de Zaanse Schans. Stadsherstel Amsterdam heeft, door haar kennis en ervaring op het gebied van monumentaal erfgoed, de dagelijkse leiding over alle operationele zaken.

Kunstproject in Zonnewijzerspad 5, 2011, foto Stella van Heezik.

Op de Oudezijds Voorburgwal 67 kocht Stadsherstel een statig rijksmonument, waarop reeds een bouwvergunning voor de restauratie was verleend. De eigenaar kon de restauratie niet rondkrijgen en bood het Stadsherstel te koop aan.

De gemeente was al tijden bezig om in dit gebied, met de bekende postcode 1012, veel panden uit criminele handen te krijgen en te houden. Stadsherstel wilde ook bijdragen aan het herstel van dit gedeelte van de stad, waar zij al veel bezit heeft staan. Een onaangename verrassing kwam bij het funderingsherstel naar boven: de rechter bouwmuur bleek helemaal niet met palen te zijn onderheid. Een zogenaamde fundering op staal dus. Dit betekende dat het onverantwoord was om verder te gaan met het graafwerk en dat er een ander paalsysteem moest worden gekozen. De nieuwe palen van de rechtermuur werden nu direct onder de muur gemaakt, door eerst stukken uit de muur te hakken en daar in gedeeltes de palen hydraulisch omlaag te drukken.

17

Gijs Hoen en Jaap Hulscher

Oudezijds Voorburgwal 67

Vervolgens ging de restauratie voorspoedig verder, totdat bleek dat de architect een meetfout had gemaakt in de tijd dat de zolder nog door honderden duiven (met bijbehorende, niet in te ademen lucht) werd bewoond. Hoewel in de tekst van de vergunning duidelijk was aangegeven dat de kap iets verhoogd zou worden, vermoedde de vergunningverlener dat er sprake was van kwade opzet en werd het werk stilgelegd. Ook al werd vervolgens het plan zodanig aangepast dat het verhogen van de kap niet meer nodig was (de zolder werd geen aparte woning en een extra dikke vloer door brandvoorschriften was niet meer nodig), moest er toch een nieuwe vergunning worden aangevraagd. Veel balkkoppen zijn hersteld en prachtig in het zicht gekomen. De schuiframen zijn weer gangbaar gemaakt en de 0eils de boeuf (kleine ovalen of ronde ramen, letterlijk 'ossenogen', red.) schitteren als voorheen, mede doordat de gevel weer goed in de olie zit. Uiteindelijk zijn er twee ruime woningen met prachtig uitzicht op de Oude Kerk gekomen en op de bel-etage en in het souterrain komt een restaurant. Een Japans concept, waar de maaltijden direct aan tafel worden bereid, moet een absolute trekker worden die dit oude stukje Amsterdam weer op een andere manier op de kaart zal zetten.

Exterieur, voor restauratie, 2010, foto Ernest Annyas.

Exterieur, na restauratie, 2012, foto Ernest Annyas.

Interieur, na restauratie, 2012. In de nok van Oudezijds Voorburgwal 67 is het hijsrad nog behouden. Een hijsrad is een groot rond wiel waarover het hijstouw (een touw zonder einde) loopt. Het rad moet groot zijn en het touw lang omdat er anders te veel kracht moet worden uitgeoefend om het voorwerp via de hijsbalk omhoog te takelen of naar beneden te laten. Foto’s Thomas Schlijper.

Warmoesstraat 15 De restauratie van de Warmoesstraat van hotel tot horeca en appartementen is nagenoeg gereed. Volgens de planning bij het ter perse gaan van deze Nieuwsbrief zal de oplevering eind mei plaatsvinden. Een bouwtraject met veel hobbels, maar met een eindresultaat waarop we trots kunnen zijn. 18

19

Voorgevel aan de Warmoesstraat, vroeger dé winkelstraat van Amsterdam waar veel handelsfirma’s waren gevestigd, tijdens restauratie, 2012, foto Ernest Annyas.

Het ontbreken van de fundering vormde een grote uitdaging. Het uitgraven van de fundering en kelder kon niet voorafgaand aan de heiwerkzaamheden plaatsvinden, omdat de zijgevel dan zou gaan ‘zweven’. De bouwvolgorde (graven - heien - funderen) moest volledig worden omgegooid (heien - graven - funderen), hetgeen resulteerde in het maken van een tijdelijke ondersteuningsconstructie waarbij heel veel staal werd toegepast. Dit ging natuurlijk gepaard met een aardige vertraging van de bouwtijd en een aanzienlijke verhoging van de bouwkosten. Gelukkig hadden we niet de minste aannemer. Rex Tijs van Bouw- en Aannemersbedrijf J.C. Nieuwenhuizen B.V. had toegezegd dat voor de winterstop de gesloopte achterbouw weer op volle hoogte zou zijn en dat is hem ondanks deze grote tegenvaller gelukt. Petje af! Hetzelfde geldt voor de gehele bouw. Omdat er zelfs tijdens het funderingsherstel al aan de bovenliggende appartementen werd gewerkt (de

terrazzo badkamervloeren lagen er voordat de fundering klaar was) heeft de bouwvertraging slechts anderhalve maand in beslag genomen.

Willem van Iterson

Als gevolg van een naar beneden bijgestelde subsidie was het niet meer mogelijk om op de verdiepingen de woningen, zoals aanvankelijk gepland, als woonateliers voor broedplaatsen in de markt te zetten. Dit werd pas na de aanbesteding bekend, waardoor de indelingsplannen moesten worden omgezet. In plaats van vijf broedplaatsen worden het nu vier appartementen in de vrije sector en één appartement in de sociale huursector. Gelukkig waren de indelingen zo opgezet dat aanpassingen eenvoudig waren te realiseren. Ook het funderingherstel had aardig wat voeten in de aarde. Tijdens de graafwerkzaamheden bleek aan de linkervoorzijde geen fundering aanwezig. Hieruit is op te maken dat het pand waarschijnlijk vóór 1600 is gerealiseerd. In deze bouwperiode werden namelijk nog geen lange heipalen toegepast.

Met de nieuwe huurder Meatballs voor de horeca op zak en de oplevering in mei kunnen we terugkijken op een bijzonder interessant bouwtraject met een mooi eindresultaat.

Het complex gezien vanaf de achterzijde, tijdens restauratie, 2012, foto Willem van Iterson.

Rijksmonument Breestraat 101 in Beverwijk2012, foto Ernest Annyas. De omschrijving uit Van der Aa´s Aardrijkskundig woordenboek (1836-1851) luidt: “Het voornaamste en aanzienlijkste van Beverwijk beslaat in eene ruime straat, de Breestraat genaamd, die, 612 ellen lang en grootendeels ter wederzijde met eene dubbele rij boomen beplant, bij het inkomen der plaats een zeer aangenaam gezigt oplevert.” Foto: Ernest Annyas

Haarlemmerstraat 46 Dit monument - een kenmerkend hoekpand met een 17e eeuwse zijgevel en een 19e eeuwse voorgevel - ligt op een mooi plekje in de Haarlemmerstraat, van waaruit je veel verschillende uitzichten hebt. Het is in mei 2011 opgeleverd.

Jaap Hulscher

22

Een huis met twee gezichten, zo zou je dit hoekpand kunnen omschrijven. Ga op de diagonaal tegenover gelegen hoek in de Haarlemmerstraat staan en bedek uw rechteroog. U ziet een onmiskenbaar eind negentiende-eeuwse gevel, twee smalle saaie deuren, waarachter je je aan de ene zijde een steile trap voorstelt, die er ook is, met aan de andere zijde de deur tot de lage en gesloten winkelruimte. Volgens zeggen ooit een klein kroegje. Bedek nu uw

linkeroog en u ziet plotseling een eind zeventiende-eeuwse gevel, met zware kozijnen en een zandstenen cartouche. Een prachtig voorbeeld dus van een pand dat sinds de bouw, eeuwen geleden, diverse ingrijpende verbouwingen heeft gekend, die allemaal in en aan het pand afleesbaar zijn. Een klein architectuurboek der geschiedenis. Van de laatste opdrachtgever die zijn stempel op het uiterlijk van het pand

heeft gedrukt is de naam bekend. Een kleine gevelsteen, teruggevonden bij de restauratie en nu centraal geplaatst in het basement onder de onderdorpel van het winkelraam, herdenkt dat de negenjarige F.W.A. Sijmons op 18 mei 1870, waarschijnlijk samen met zijn vader, de troffel hanteerde om deze plaquette in te metselen in de voorgevel. Het leuke is dat, terwijl in de zijgevel de eerder genoemde cartouche staand is, hier tweehonderd jaar later dit steentje

gesierd is met een liggende cartouche. Toeval? Zoals vaker het geval is, was er ook bij dit pand sprake van een verkopende partij die bewust Stadsherstel als koper uitzocht. Net als tijdens de verkoop, bleek de familie Quax ook tijdens de restauratie zeer betrokken bij de toekomst van het pand. Zij verrichtten de onthulling van het gevelsteentje tijdens de viering van het hoogste punt en bij Dakterras, gevelsteen en interieur, 2012, foto’s Thomas Schlijper.

Haarlemmerstraat 46, voor (2011) en na (2012) restauratie, foto’s Thomas Schlijper

rondleidingen in de bouw verhaalden zij waar hun bedjes hadden gestaan, waar de kachel stond te loeien en hoe ze een eigen dakterras bouwden. Aannemer Konst en Van Polen maakt volgens een plan van architect Sytze Visser hier nu een spannende winkel over drie etages (kelder, begane grond en eerste verdieping) met daarboven een woning over zelfs vier lagen met als toetje het al eerder genoemde dakterras

met prachtig uitzicht naar het westen. Het bijzondere van deze hoekwoning is dat je niet alleen de Haarlemmerstraat aan je voeten ziet, maar ook de Buiten Wieringerstraat door de ramen in de zijgevel en de Binnen Wieringerstraat recht tegenover de voorgevel. Last but not least heb je door de ramen net om de hoek in de zijgevel zicht op de Haarlemmerstraat tot aan de Singel. Een prachtige locatie dus.

23

De ‘Kapel’ in Durgerdam De restauratie van dit voor de skyline van Durgerdam zo bepalende gebouw is aanstaande. Diverse aannemers zijn momenteel aan het rekenen om tot een aanbieding voor dit werk te komen. Voordat tot deze aanbestedingsfase kon worden overgegaan is er veel werk verzet. Exterieur ‘Kapel’, voor restauratie, 2010, foto Ernest Annyas

25

Jaap Hulscher

24

Panorama Durgerdam, 2010, foto Ernest Annyas.

Allereerst heeft architect Bernard Verheggen een historisch onderzoek gedaan naar de bouwgeschiedenis van dit gebouw. De uiterlijke vorm is door de eeuwen heen niet veel veranderd, het silhouet komt al op vroege prenten voor. De functie van het gebouw heeft echter nogal gewisseld, waarbij wij in het heden slechts kennis konden maken met het al jarenlang durende gebruik als woning, de minst voorname functie van het gebouw in de tijd. Ten behoeve van dit gebruik was ook de indeling in de loop der tijd aangepast met de te verwachten keuken, slaapkamer, woonkamer en badkamer. Natuurlijk waren er oude elementen van vroeger gebruik herkenbaar, zoals een cel in het stenen basement en natuurlijk de klokkenstoel op de steile

kap. Ook konden sporen van vroegere ramen, dakkapellen en daklichten worden herkend, maar veel oud materiaal was verborgen achter nieuwe voorzetwanden en indelingen. Nadat de kapel door het onverwachte overlijden van de huurder leeg kwam, is ogenblikkelijk gestart met het wegnemen van al die verhullende materialen om zo een beter zicht te krijgen op de bouwkundige geschiedenis van de constructies en tevens op de huidige kwaliteit daarvan. De eerste categorie gaf spannende resultaten te zien, de tweede was teleurstellend. De houten constructie op de stenen onderbouw kent nog veel originele details en doet denken aan een kleine variant van de Amstelkerk. Diezelfde

constructie is echter door de tand des tijds (verzakkingen, verstikking, achterstallig onderhoud) behoorlijk aangetast en zal een grotere restauratie-inspanning vragen dan in eerste instantie begroot. Als bijzonderheid moet nog worden vermeld dat het gebouw boven op het dijklichaam staat en zelfs met zijn fundering en onderbouw onderdeel daarvan uitmaakt. Omdat er plannen bestaan de dijk te verhogen is over de uitvoering van de fundering dan ook overleg gevoerd met het hoogheemraadschap. Vooralsnog voeren wij ons restauratieplan uit en is de dijkverhoging op de lange baan geschoven.

In het nieuwe plan zal de hoofdverdieping, die ruim twee meter boven peil ligt, weer in zijn volle maat van bijna 10 x 10 meter herkenbaar worden met een panoramisch zicht naar alle zijden over Durgerdam en het IJsselmeer. Beneden in het basement wordt een invulling van diverse kamers en de keuken gemaakt en op de zolder zal, om die ook zo compleet mogelijk in zijn bijzondere houtskelet te kunnen ervaren, één grote master bedroom met sanitaire unit worden ingebouwd. De toekomstige bewoner krijgt vanzelfsprekend straks de taak toebedeeld om de klok van de kapel op tijd te laten lopen en wellicht kunnen we hem of haar overhalen om op feestdagen vanuit de koepel van het torentje de trotse driekleur te laten wapperen.

Oorspronkelijk was de Achtergracht, daterend uit 1660, een verbindingsgracht evenwijdig aan de Prinsengracht, tussen de Reguliersgracht en de Amstel. Een groot gedeelte ervan is in 1870 gedempt. Dit charmante hoekpand uit de 18e eeuw, is sinds 1969 in bezit van Stadsherstel en kijkt uit over de Amstelsluizen naar Carré en links naar de Magere Brug.

Renovatie Achtergracht 36

27

Steven Withagen

26

Achtergracht 36 is onderdeel van een belangrijk hoekcomplex aan de Amstel. Het is door de afdeling Beheer en Onderhoud grondig aangepakt. Achtergracht 36 is klaar voor de toekomst en dus voor de verhuur.

Sinds 1976 woonden op de Achtergracht 36 dezelfde huurders. Als dan na 36 jaar de huur wordt opgezegd is het te verwachten dat een renovatie noodzakelijk is. Deze huuropzegging bood dan ook de gelegenheid om de woning aan deze tijd aan te passen. Met respect voor dit prachtige monumentale pand dat een spectaculair uitzicht heeft op de Amstel.

Foto's: Monique Hollenkamp

De vier grote ramen in de woonkamer geven naast veel licht een fantastisch uitzicht over de Amstel en maken deze woning absoluut uniek! Wij wensen de nieuwe huurders heel veel woongenot toe.

Bij de renovatie zijn (onder andere) een nieuwe keuken en badkamer geplaatst. De keuken heeft moderne en energiezuinige inbouwapparatuur gekregen en er is een prachtig werkblad van terrazzo geplaatst. De badkamer is aangepast aan de wensen van deze tijd. Door een kleine aanpassing is de badkamer nu zo ingedeeld dat er plaats is voor een bad en douche. Dat is vaak de wens van nieuwe huurders, maar in veel gevallen zeer moeilijk realiseerbaar gezien de afmetingen van de woningen. De vloeren in het toilet en de badkamer zijn ook van terrazzo. Het aanleggen van terrazzo is een oud ambacht, waarvoor vakmanschap noodzakelijk is. Gelukkig zijn er nog steeds mensen, over het algemeen Italianen, die dit vak beheersen. Door deze techniek in meerdere vertrekken toe te passen krijgt de hele woning een bijzondere sfeer. Bij deze techniek worden marmerkorrels of graniet in cement verwerkt en na droging gepolijst.

Het pand op de hoek Achtergracht/Amstel, 2012, foto Monique Hollenkamp.

Stichting Stadsherstel Paramaribo

28

De directeur is er en het eerste pand is aangekocht. Stadsherstel is daarbij alleen betrokken als adviseur (Morel is lid van de Raad van Advies, red.), want directie, bestuur en medewerkers zijn allemaal lokaal aangesteld of ingehuurd. Cynthia McLeod, dochter van de eerste president van Suriname, heeft ook zitting in de Raad van Advies. “Dat is best bijzonder”, zegt Morel. “Zij blijkt een groot kenner van de Surinaamse geschiedenis en Suriname’s meest bekende schrijfster te zijn.”

Foto's: Paul Morel

Het eerste huis, aangekocht door de Stichting Stadsherstel Paramaribo is het pand in de Julianastraat 56 met, op deze foto voormalig eigenaresse mevrouw Berkenveld, 2011. Daaronder haar nieuwe verblijf in de achtertuin. Foto's archief Stadsherstel.

De Raad van Advies gaat vooral over de wijze van restaureren – “er zitten ook een paar bekende architecten in” – over de geschiedenis en over de antropologie. “Dat speelt in Suriname een veel grotere rol dan in Nederland”, zegt Morel over die laatste categorie. “De verhalen zijn belangrijk. Dan moet je denken aan de oorsprong van de straat, wie er hebben gewoond en wat de onderlinge verhalen zijn. Maar ook de geschiedenis is van belang. Kennis over hoe dat deel van de stad is ontstaan bijvoorbeeld.” Aan de band met Stadsherstel Amsterdam, ten slotte, wordt via de Raad van Advies inhoud gegeven. Kennisuitwisseling is daardoor gewaarborgd. Het is de bedoeling dat op den duur, zodra er goedkeuring is van de Surinaamse regering, de stichting wordt omgevormd naar de gewenste N.V. Een aantal potentiële Surinaamse aandeelhouders heeft zich al gemeld. Het grootste deel van het aandelenkapitaal zal uit het land zelf komen.

Aan het werk in het nieuwe huisje van mevrouw Berkenveld. Foto: Paul Morel

Voormalig eigenaresse, mevrouw Berkenveld, van het huis in de Julianastraat. Zij wordt omringd door Ton Smit, directeur Stichting Stadsherstel Paramaribo (SSP), Patrick Bhagwandin van de Surinaamse Bank en secretaris, Stephen Fokké, voorzitter bestuur en Paul Morel. Foto archief Stadsherstel

29

Monique Hollenkamp

Vier reizen heeft projectleider Paul Morel in 2011 gemaakt naar Suriname. Exceptioneel, maar er was haast geboden om het project (met subsidie) van de grond te krijgen. Eigenlijk was alles geregeld, maar bleef de oprichting hangen op wat juridische problemen. Omdat de oprichting van een N.V. op korte termijn niet mogelijk was is het de Stichting Stadsherstel Paramaribo geworden. Ik interview hem na zijn laatste reis en hij vertelt 'hoe belangrijk verhalen zijn in Suriname'.

“Het kapitalisme organiseert zich ook hier rond een maatschappelijk doel.”

Op de foto mevrouw Berkenveld met Suriname's meest bekende schrijfster, Cynthia Mcleod. Foto archief Stadsherstel.

30

31

Eerste Monumentendag in Suriname, georganiseerd door de Stichting Stadsherstel Paramaribo, foto archief Stadsherstel.

Morel ontmoet groot enthousiasme voor het behoud van monumentale panden. Men is zeer enthousiast en vindt dit een belangrijk initiatief. De restauratie van monumentale panden in Paramaribo is ook zeer de wens van de lokale bevolking en bestuurders. Alleen de expertise ontbrak tot nu toe. De samenwerking van de Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname met Stadsherstel heeft een flinke boost gegeven aan dit initiatief. “Wij hebben steeds kunnen vertellen hoe wij het doen met een N.V. om een idee te geven hoe het daar zou kunnen.” De historie herhaalt zich. De situatie in de jaren vijftig en zestig in de vorige eeuw in Amsterdam - oprichting Stadsherstel Amsterdam N.V. met o.a. bankiers als aandeelhouder - laat zich gemakkelijk vergelijken met de reactie van de grote bedrijven en banken in Suriname. “Zodra we de kans

kregen ons verhaal te vertellen, zei iedereen toe mee te doen.” Bedrijven en banken vinden het initiatief heel belangrijk en ze begrijpen dat ze wat minder dividend krijgen om het doel te kunnen bereiken. Het eerste pand, dat ligt in de Julianastraat, is in december 2011 aangekocht door de Stichting Stadsherstel Paramaribo. De stichting zorgt ook voor de aanbesteding van een deel nieuwbouw en de restauratie van het huis. Uiteindelijk zal dit eerste huis leiden tot een portefeuille van ongeveer honderd tot een paar honderd panden. De bedragen die ermee zijn gemoeid zijn minder groot (maar relatief natuurlijk net zo hoog als hier) en de huizen zijn in Suriname wat kleiner bemeten.

Op de foto vanaf links met de klok mee: Paul Morel, Stephen Fokké, Arthur TjinA-Djie, Jerry Egger, Cynthia McLeod, Sabine Gimbrere (met streepje naar achter op 1e e), Nevil van der Kuyp en Ton Smit. Foto archief Stadsherstel

“Er is nu een portfolio van vijftig panden met daarin weer een top acht, zodat direct met het tweede pand kan worden begonnen.” “Het belangrijkste is altijd: is er een helder eigendom?” De boedelscheidingen liggen ingewikkeld. Een pand kan meerdere erfgenamen hebben en als je dus iets koopt, is het van belang dat je met de echte en enige eigenaar te maken hebt. Die ingewikkelde boedelscheidingen is Stadsherstel ook al tegengekomen op de eilanden Saba en Eustatius. “Maar in Suriname is het extreem”, aldus Morel. “Oude plantages, bijvoorbeeld, kunnen duizenden eigenaren hebben. Dat is natuurlijk niet schriftelijk vastgelegd, dus vergt het goed en veel uitzoekwerk. Omdat het vaak alleen om mondelinge erfafspraken gaat, zijn er projecten op percelen

waaraan je gewoonweg niet kunt beginnen. Zo ingewikkeld ligt het eigendom.” Toch wordt aan archivering van belangrijke documenten gewerkt in Suriname. Recent is een documentatiecentrum geopend, waar documenten over de Surinaamse geschiedenis - veelal afkomstig uit Nederland - in archieven zijn ondergebracht. In een nieuw gebouw met klimatisering en speciaal opgeleide medewerkers. Nog een criterium voor een aankoop. Morel: “Het pand moet ook wel een beetje sexy zijn. Dus niet alleen maar pandjes achteraf. Mensen moeten het kunnen zien.” Als slotsom – en dat is ook in Suriname heel belangrijk – komt na de restauratie het betreffende pand in de verhuur. Net als in Amsterdam.

Reconstructie van een oeroud orgel in de Parkkerk Op 21 april jongstleden heeft het Orgelpark, huurder van Stadsherstel, een nieuw en uniek orgel in gebruik genomen. Het is uniek in de wereld, omdat het een reconstructie betreft van het laatmiddeleeuwse Gerritsz-orgel uit 1479. Het oudst bewaarde kerkorgel in ons land.

Pieter Jan Peene

32

Voor het eerst kan men nu horen hoe die tijd ‘klonk’, omdat er door verwoesting en vernieuwde technieken (o.a. de ontwikkeling van het registreren) zo goed als geen vijftiendeeeuwse orgels zijn overgebleven. Het Gerritszorgel is gebouwd voor de Nicolaïkerk in Utrecht en ligt op dit moment opgeslagen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De oorspronkelijke houten ombouw hangt in de

Schilderingen aan de binnenzijde van de orgelluiken, door kunstenaar Kik Zeiler, 2012, foto’s Ernest Annyas.

Koorkerk aan het Abdijplein in Middelburg. Een geschenk van het Rijksmuseum aan de Zeeuwse bevolking na de Tweede Wereldoorlog, maar dus zonder het binnenwerk, dat sinds 1885 niet meer is bespeeld. Het door Peter Gerritsz gebouwde instrument overleefde als door een wonder de vernieuwingsdrang van onze voorvaderen, maar ont-

33

Het gereconstrueerde orgel op het balkon in de Parkkerk, 2012, foto Ernest Annyas.

kwam niet aan renovaties in 1547 en 1601. Met betrekking tot de onderdelen die toen werden vervangen is het nieuwe orgel dus een reconstructie. Orgelmakerij Reil in Heerde heeft het nieuwe orgel gebouwd, in nauwe samenwerking met de RCE, omdat wordt gestreefd naar de uiteindelijke restauratie van het oude orgel. Initiatiefnemer van het Orgelpark, Loek Dijkman, zou het graag restaureren. Zoals het bij middeleeuwse altaren en orgels gebruikelijk was, is ook dit orgel voorzien van beschilderde luiken. Kunstenaar Kik Zeiler heeft de twee panelen van groot formaat (drie bij twee meter) beschilderd in quasi-gotische stijl, geïnspireerd door ‘Het Lam Gods’ van de gebroeders Van Eyck (1432) dat in de Sint Baafskathedraal in Gent te bewonderen is. Op het linkerpaneel staat mecenas Dijkman uit volle borst te zingen, in de rug gesteund door drie grote componisten. Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621 – bekend van het vroegere geeltje van Ootje Oxenaar), Olivier Messiaen (1908-1992 – voormalig organist van de St. Sulpice in Parijs) en Anton Bruckner (1824-1896), de favoriete componist van Loek Dijkman. De twee andere mannen zijn Onno Wiersma en Rudi van Straten. Wiersma was werkzaam bij de RCE, belast met orgelzaken en enkele jaren geleden plotseling overleden. Van Straten is zijn opvolger en werd voor zijn werk beloond door het instrument ‘Van Straten-orgel’ te dopen. Op

de achtergrond zijn de kerkgebouwen zichtbaar die met het orgel zijn verbonden: de Nicolaïkerk en de Koorkerk met Lange Jan. Op het rechterpaneel zien we Cecilia, patroonheilige van muzikanten en een direct citaat uit de compositie van het Lam Gods. Sylvia Dijkman, de vrouw van Loek, beeldt naast de boom (van de kennis van goed en kwaad, red.) de tweestrijd van de mens uit: met handgebaren toont zij tegelijkertijd nieuwsgierigheid en onwetendheid. Rond Cecilia zien we onder andere dochter Anneloes en een orante, een biddende figuur. Familie en bekenden hebben voor deze en andere figuren model gestaan. Opmerkelijk detail is een pand aan de Herengracht, op de hoek met de Wolvenstraat, waar grootvader Dijkman zijn winkel in touw en papier had en daarmee de aanzet gaf tot het imperium dat het nu is geworden. Met deze opmerkelijke reconstructie is een vrijwel verloren gewaande orgelcultuur een stap dichterbij gekomen. Een verbluffend resultaat, dat uw bezoek meer dan waard is.

Paviljoen bij Fort Diemerdam Het paviljoen op Fort Diemerdam, onderdeel van de Stelling van Amsterdam, is gereed. Wat is dit gebouw ongelofelijk mooi geworden! Een uniek en modern horecapaviljoen op een monumentaal fort, passend in het glooiende landschap.

34

Willem van Iterson

35

Zie ommezijde voor een beeldverslag van de bouw.

Een van de weinige nieuwbouwprojecten van Stadsherstel en wat voor een! Emma architecten, maar ook Bouw- en Aannemersbedrijf J.C. Nieuwenhuizen B.V., Goorhuis Installatietechniek B.V., J.N. Jonker B.V. en Schoonderbeek Installatietechniek B.V., hebben een topprestatie geleverd. Duidelijk is te zien dat de footprint van de voormalige conducteurswoning, een brede betonnen bak, in de grond is gedrukt. Deze bak laat zich nu lezen als een archeologische vondst die wordt beschermd door een houten schil als gevel. Zo komt het publiek iets verdiept in de horecazaal te zitten, beschut zoals vroeger de manschappen zich achter

Fort Diemerdam, met links het nieuwe paviljoen en rechts de fortwachterswoning, 2012, foto Ernest Annyas.

taluds en richels verscholen. Op terreinniveau bevindt zich de hoofdentree van het paviljoen. Op dit niveau worden ook de bar, de keuken en het sanitair gesitueerd. Op de verdieping komt een multifunctionele ruimte met dakterras. Deze zaal is met de begane grond verbonden middels een trap, maar heeft ook een eigen entree. Deze is bereikbaar vanaf het bolwerk, dat eveneens wordt hersteld. Het dakterras biedt uitzicht op de bunkers en taluds van het fort. Het is duidelijk te zien dat de houten gevel is opgetild, gekanteld en opengereten om uitzicht op het fort en contact met de omgeving mogelijk te maken. Op

de begane grond wordt de horecazaal aan het terras gekoppeld. Op de verdieping geven lange ramen een panoramisch uitzicht op de omgeving. Na de viering van het hoogste punt in oktober zijn de werkzaamheden voortvarend doorgezet. Het pand was wind- en waterdicht na de kerstvakantie, waarbij in het bijzonder te vermelden is dat er aan de gevel met behulp van 40.000 roestvrijstalen nagels zo’n 20.000 red cedar shingles zijn bevestigd. Een helse klus, maar een prachtig resultaat. De shingles, kleine houten panelen, geven de huid een monoliet en toch licht karakter. Net zoals de taluds en bunkers van het fort bestaat het uit

één materiaal en heeft het schuine wanden en ronde vormen.De slakkenhuisvorm komt hiermee extra tot haar recht. Ook het interieur is bijzonder. Naast de houten gevelstijlen is het zichtwerk van alle installaties bijzonder te noemen. Bij de meeste gebouwen worden installaties achter aftimmeringen weggewerkt, maar niet hier. Luchtkanalen, electrapijpen en waterleidingen zijn netjes parallel, haaks of symmetrisch aan wand en plafond bevestigd. Een lastige klus met veel gepuzzel, maar ook dit is uitstekend gelukt! De installateurs kunnen met trots terugkijken op dit werk. Eind april is het paviljoen opgeleverd.

We hebben dit schitterende stukje vakmanschap gevierd met een barbecue voor alle werklieden die van begin tot eind hebben meegewerkt. Voortvarend is er daarna aan de omgeving gewerkt. Het bolwerk is in ere hersteld, bestrating en terreinafwerkingen zijn aangelegd door Ton Zeldenrijk en Stichting Herstelling, mede op advies van Arda Advies voor Natuur en Landschap. Deze werkzaamheden maken dat het paviljoen nog meer dan daarvoor samenvloeit met de natuur. Prachtig en een bezoekje waard. Op 11 mei was Fort Diemerdam opengesteld voor de Europese Kijkdagen. Er waren historische rondwandelingen,

een theatervoorstelling en een netwerkevenement. Daarnaast waren er rondwandelingen op het fort zelf, de Natuurboulevard en op de Zeehoeve (diagnosecentrum van Stichting Herstelling). Het was een groot succes! Verheugd kunnen we u vertellen dat we Puur Producties B.V. als huurder van het gehele fort mogen verwelkomen. Enthousiast worden plannen gemaakt om in vliegende vaart het fort nog voor de zomer op de kaart te zetten. Samen met u als gast zijn ook wij er van overtuigd dat dit gaat lukken. Tot ziens op het Fort Diemerdam!

De Stelling van Amsterdam In het kader van de Europese Kijkdagen en de voltooiing van het horecapaviljoen waren op vrijdag 11 mei Fort Diemerdam en boerderij de Zeehoeve geopend voor het publiek. Fort Diemerdam Van 09.30-15.00 uur kon jong en oud kennismaken, kijken, genieten en actief meedoen in en rondom dit bijzondere fort. Zo speelde theatergroep Wie Walvis de familietheatervoorstelling Moustachio, waren er historische en natuurrondwandelingen en konden bezoekers informatie krijgen over deze bijzondere projecten.

Fort aan den Ham Stadsherstel en Stichting Herstelling werken niet alleen op dit fort samen, maar breiden deze samenwerking ook uit met werkzaamheden aan het Fort aan den Ham, dat Stadsherstel sinds 18 april in erfpacht heeft gekregen. Stichting Herstelling begint binnenkort op dit museale fort, dat wordt gerund door een enthousiaste groep vrijwilligers. Zij verzorgen niet alleen de openstelling, maar zijn ook zeer actief met herstel- en reconstructiewerkzaamheden. Zo restaureren ze onder andere de sjabloonschilderingen, plaatsen ze houten wandjes terug op hun oude plek en zijn ze druk doende met buiten- en binnenschilderwerken. Stadsherstel is erg trots dat zij dit fort, het tweede fort binnen de Stelling van Amsterdam, mag gaan aanpakken. In de volgende Nieuwsbrief hopen we meer te vertellen over de plannen voor de genieloods, die zal worden herbestemd. Een bezoek aan Fort aan den Ham is het hele jaar mogelijk op woensdagen tussen 11.00 en

Europese Kijkdag op Fort Diemerdam, mei 2012, foto Willem van Iterson.

Zicht vanaf het Fort aan den Ham op de Genieloods, 2012, foto Stella van Heezik.

16.00 uur, behalve in januari. Tevens is er een openstelling van april tot en met oktober, elke laatste zondag van de maand, op dezelfde tijden. Meer informatie is te vinden op www.fortaandenham.nl. Geïnteresseerd in de forten? Kijk dan ook naar het blog over Fort Krommeniedijk. Het blog is te vinden op onze website www.stadsherstel.nl.

Paviljoen bij Fort Diemerdam, tijdens de bouw, 2010-2012, foto’s Ernest Annyas en Willem van Iterson.

Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

Stella van Heezik

We hebben deze dag meer dan 300 bezoekers mogen ontvangen. Mevrouw Elvira Sweet, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland, bracht een werkbezoek. Na de open dag werd aansluitend een bijzondere rondwandeling/ bijeenkomst georganiseerd door Stichting Herstelling en Stadsherstel, gevolgd door een netwerkborrel. Mevrouw Andrée van Es, wethouder van Amsterdam, en mevrouw Jeanette Pietersen, wethouder van de gemeente Diemen, gaven een welkomstwoord. Bij de bijeenkomst kon iedereen de passies van beide organisaties beleven en zien op welke manier zij samenwerken.

37

Alex Blommestijn

Achter deze gevel ligt kindertheater De Toverknol. Spiegelstraat 4-6-8 in Haarlem, 2012, foto Ernest Annyas.

Crowdfunding Steun het schooltje van Dik Trom

De afgelopen twee jaar heeft Stadsherstel voortdurend gewerkt in de Spaarnwouder- en Spiegelstraat in Haarlem. Hier is een complex aan panden in bezit gekomen na de overname Stadsherstel Haarlem B.V. Na renovatie van alle panden in de Spaarnwouderstraat, wordt nu gewerkt aan de panden in de Spiegelstraat.

Al vijf jaar strijdt Stadsherstel Amsterdam voor het behoud van het schooltje van Dik Trom in het Noord-Hollands gehucht Etersheim. November 2011 is het van de sloop gered en begon een crowdfunding actie, binnen de monumentenwereld een novum.

Zaterdag 28 april 2012 was de eerste officiële voorstelling in het nieuwe kindertheater De Toverknol. De voorstelling was een groot succes en niet alleen voor kinderen: het programma is uitstekend geschikt voor zowel kinderen als volwassenen. De acteurs zijn professioneel en goed op elkaar ingespeeld. Kindertheater De Toverknol heeft een vestiging in de Amsterdamse Kerkstraat en wilde graag uitbreiden naar Haarlem. In samenwerking met gemeente Haarlem en Stadsherstel heeft het theater de nieuwe vestiging in Haarlem kunnen openen.

Stadsherstel heeft samen met de Toverknol twee jaar lang hard gewerkt om het idee uit te werken en om te toveren tot werkelijkheid. Het kindertheater heeft een oppervlakte van circa 150 m² en een hoogte van ruim drie meter. Er is een grote foyer waar mensen voor de volgende voorstelling kunnen wachten.In de theaterzaal is plaats voor circa zeventig personen. Voor meer informatie kijk op www.detoverknol.nl Inmiddels is ook gestart met de funderingswerkzaamheden voor de overige panden in de Spiegelstraat. Deze vier panden - de laatste van het complex die nog moeten worden opgeknapt - worden volledig gerestaureerd en krijgen de bestemming hostel. Het kleinschalige familiehotel is ontworpen met veel tweepersoons- en vierpersoonskamers. Daarnaast zijn er enkele grote kamers ingericht als slaapzaal. De komende maanden wordt nog hard gewerkt, waarna het project na de zomer zal zijn gerealiseerd.

Vele kleine en grote donaties stroomden binnen, waardoor tot nu toe 82% van het benodigde geld bij elkaar werd gehaald. Door organisaties en bedrijven, maar belangrijker nog door vele particulieren en Vrienden van Stadsherstel, die rechtstreeks doneerden op het bankrekeningnummer ABN-AMRO 469.340.363, via de website www.steunhetschooltjevandiktrom.nl en in onze donatiebus op open dagen. De actie loopt eind deze maand af, waarna we met een prachtig bedrag dit monument de restauratie te kunnen geven die het zo verdient. Naast de historisch belangrijke waarde van het project (Cornelis Johannes Kieviet schreef er 120 jaar geleden zijn eerste boek over Dik Trom), is de innovatieve wervingsactie bijzonder. Het is het eerste gebouwd erfgoedproject dat deels door middel van online donaties wordt gefinancierd. Het Prins Bernhard Cultuurfonds steunt dit initiatief en de crowdfunding dúsdanig dat zij naast een gift van € 10.000 nogmaals € 10.000 doneert als het volledige bedrag wordt opgehaald. Dit alles komt ten goede aan het schooltje, waarin na de restauratie een kinderboekenmuseum zal worden gevestigd. Het wordt zodoende een blijvende en tastbare herinnering aan één van de helden van de Nederlandse (kinder-)literatuur.

Etersheim 8, bij aanvang restauratie, november 2011, foto Juan Hernández.

Uw hulp is nog van harte welkom! Vanaf een schenking van € 50 houden wij u op de hoogte van al het mooie werk dat Stadsherstel doet. U ontvangt dan een jaarlidmaatschap van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel en twee toegangskaarten voor het nieuwe museum. Daarnaast geldt er tot de sluiting een extra actie zolang de voorraad strekt: doneer € 50 en ontvang de geschenken als bij een donatie van € 75. Het boek over Dik Trom, geschreven in het schooltje, krijgt u dan ook cadeau. Op www.steunhetschooltjevandiktrom.nl kunt u alle relevante informatie terugvinden.

39

Stella van Heezik

38

Kindertheater de Toverknol geopend

Boerderij Den Burgh Nieuw aankoop. Vijf panden aan de Nieuwe Prinsengracht 43-53. Met uitzondering van nr. 49 (dat een orde 2 status heeft) zijn het rijksmonumenten. In 2012 gekocht van het stadsdeel Centrum van de gemeente Amsterdam. Foto 2012, Ernest Annyas.

Het ondertekenen van de erfpachtovereenkomst is geschied, de huurovereenkomst met de nieuwe huurder werd getekend en de aannemer kan aan de slag met de restauratie van Boerderij den Burgh. Een mooi en uitdagend project onder de rook van Amsterdam met de opmerkelijke opdracht: hoe maak ik van een bouwval een toprestaurant? Het heeft een tijd geduurd, maar er is veel gebeurd sinds de eerste contacten tussen de gemeente Haarlemmermeer en Stadsherstel Amsterdam. Boerderij Den Burgh dateert uit 1859 en is daarmee één van de eerste boerderijen die na de drooglegging van de Haarlemmermeer in 1852 is neergezet. Deze boerderij is een zogenaamd Zeeuws langhuis of langgevelboerderij en is in 2008 door de gemeente op de monumentenlijst geplaatst. Het gebouw heeft een rijk versierde voorgevel, een sierlijk overstek met fraai uitgesneden windveren en een zadeldak met riet. De boerderij ligt aan de Geniedijk, die verschillende gebouwen, sluizen en forten met elkaar verbindt, waaronder het nabijgelegen Fort bij Aalsmeer. Als onderdeel van de Stelling van Amsterdam behoort de dijk tot het UNESCO

Werelderfgoed. Door ervoor te zorgen dat hier interessante en succesvolle publieksfuncties worden gerealiseerd, wordt dit deel van de Stelling aantrekkelijk voor buurtbewoners, recreanten en ondernemers. Boerderij Den Burgh gaat hieraan zeker een bijdrage leveren.

plan is horeca de nieuwe bestemming, dus lag het voor de hand te zoeken naar een juiste uitbater. Nadat twee ondernemende echtparen elk hun visie op de boerderij hebben gepresenteerd, heeft Stadsherstel gekozen voor het jonge stel Jurriaan en Roos Temme om dit toprestaurant in de dop te gaan exploiteren.

De boerderij is op dit moment in ernstig verval. Enige tijd geleden heeft de gemeente Haarlemmermeer Stadsherstel benaderd om de boerderij over te nemen en te restaureren. Verrotte vloeren, balken en spanten, huiszwam en lekkage. Een tijdelijk zeil over een groot gedeelte van de rieten kap heeft vooralsnog erger voorkomen. De kans om zo'n bouwval te mogen restaureren kon Stadsherstel natuurlijk niet laten lopen. Diverse plannen zijn de revue gepasseerd. Volgens het bestemmings-

De gerestaureerde boerderij zal zo'n 100 zitplaatsen krijgen, met twee private dining rooms en twee multifunctionele ruimtes. De keuken en installaties worden in een kleine uitbreiding gepositioneerd. De bouwvergunning en de aanbesteding zijn aanstaande. Iedereen staat te trappelen om te beginnen, zodat de nieuwe huurders u in het eerste kwartaal van 2013 wellicht mogen verwelkomen in Restaurant Den Burgh.

Nu nog boerderij, maar straks een Restaurant den Burgh, aan de Rijnlanderweg in Hoofddorp, tijdens restauratie, 2012, foto Ernest Annyas.

Willem van Iterson

41

Van het redden van een pand tot behoud van glas-in-lood Duidelijker is de verscheidenheid aan waardevolle bijdragen van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel niet te omschrijven. De vereniging heeft vorig jaar in haar beleidsplan vastgelegd (ook) substantiele donaties aan projecten van Stadsherstel te willen doen en dat is het afgelopen jaar goed gelukt. Raamsteeg 6 Om te beginnen is er het pand aan Raamsteeg 6, dat niet zou zijn gered zonder de genereuze bijdrage van de vrienden. Dankzij deze donatie van € 150.000 kan Stadsherstel dit in aanleg 16e eeuwse winkelhuis nu restaureren, terwijl het eigenlijk al voor de sloop was aangemeld. Die afbraak was al geaccordeerd door het Bureau Monumentenzorg Amsterdam (BMA) vanwege de wel zeer verrotte staat van de constructie. Maar juist door die enorme financiële injectie van de Vrienden was het voor Stadsherstel mogelijk de excessieve herstelkosten voor haar rekening te nemen en zo toch weer een gezond, verhuurbaar en prachtig gerestaureerd complexje voor de werelderfgoedsite, de Amsterdamse grachtengordel, te bewaren.

Monique Hollenkamp

42

De achterzijde van het pandje in Raamsteeg 6, foto Thomas Schlijper.

Kinderdagverblijf Johanna Margaretha In de herfst van 2011 werd het kinderdagverblijf Johanna Margaretha aan de Wingerdweg in Amsterdam-Noord opgeleverd. Geheel in de traditie van dit als kinderbewaarplaats in de dertiger jaren gebouwde complex, is het nu geschikt gemaakt voor de huidige eisen die aan kinderopvang worden gesteld. Kinderopvangorganisatie TintelTuin, met veel vestigingen in Noord-Holland, is de trotse nieuwe huurder. De gesmede, mooie nieuwe letters KDV Johanna Margaretha zitten op het gebouw in de stijl van de vroegere letters. Ontworpen door Jaap Hulscher, adjunct directeur van Stadsherstel, gemaakt door de firma Groenwoud en veel belangrijker nog, betaald door de Vrienden.

Etersheim 8, foto Willem van Iterson.

Schooltje van Dik Trom Men herinnert zich ongetwijfeld dat Stadsherstel in maart van dit jaar druk doende was een project van de grond te trekken in Etersheim. Het Schooltje van Dik Trom moest gered en Stadsherstel wilde dat mede realiseren door middel van crowdfunding, de nieuwe manier van projectfinanciering, waarbij vele kleine investeringen/bijdragen samen een grote investering vormen. Er werd bijgedragen door het Prins Bernhard Cultuurfonds, de gemeente Zeevang, de provincie Noord-Holland, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, het Nationaal Landschap Laag Holland, het Nationaal Restauratiefonds, de Vereniging van Vrienden van Stadsherstel en door een aantal Vrienden zelf. Op het moment van het ter perse gaan van deze Nieuwsbrief is 82% van het benodigde bedrag gedoneerd. 43

Warmoesstraat 15 Warmoesstraat 15 is de afgelopen tijd getransformeerd van verlopen hotel naar een trendy horecazaak op de begane grond, met prachtige appartementen daarboven. In de bovenramen van de bovenwoningen zijn met financiele hulp van de Vrienden de glas-in-lood invullingen zorgvuldig hersteld. Daarmee is dit vrolijke element in de verder onopvallende gevel gered. Warmoesstraat 15, interieur, foto Willem van Iterson.

Er wordt hard gewerkt aan dit project, wat aan de steegkant - behoudens een grote steiger (nog) niet zo goed zichtbaar is. Maar achter de voordeur is men volop bezig.

Oudemanhuispoort 1a, interieur, foto’s Thomas Schlijper.

KDV Johanna Margaretha, foto Willem van Iterson.

De Vrienden hebben genereus gedoneerd en daarmee een waardevolle bijdrage geleverd aan het werk van Stadsherstel. Er staat nog een aantal donaties in de planning, maar daarover meer zodra een en ander ook daadwerkelijk is te zien.

Oudemanhuispoort 1a Oudemanhuispoort 1a is opgeleverd. Een droompandje naast de poort in oude glorie hersteld. Daar is tijdens de restauratie door de aannemer een mooie plavuizen tegelvloer ontdekt. Met hulp van de Vrienden zijn de zwarte en witte tegels gerestaureerd en teruggeplaatst op de begane grond van het pandje. De toekomstige bewoner zal tevens winkel houden op dit adres.

ZOMER Orgel concerten in de Duif

Het Smits-orgel en zijn bevlogen organist

Tijdens de zomer bespeelt iedere week een andere organist het bijzondere Smits-orgel in De Duif. De organist is live te volgen op beeldscherm. Samenstelling programma: Stephan van de Wijgert, organist van De Duif. Bij sommige concerten is het mogelijk om boven bij de orga-

Het Smits-orgel in De Duif is zowel een gemeentelijk als een rijksmonument. Het werd gebouwd tussen 1862-1882 en het is het grootste Smits-orgel boven de grote rivieren. Het verkeerde al enige tientallen jaren in uiterst slechte toestand. Stadsherstel heeft in 1997, tegelijk met het gebouw, besloten tot grondige restauratie van dit beroemde instrument.

nist te zitten, of na het concert het Smits-orgel te bekijken.

Fameuze feestelijke klanken te horen langs de gewelven van De Duif Stephan van de Wijgert is sinds 2008 de vaste organist van De Duif. Als zevenjarige jongen kreeg Stephan pianolessen en op dertienjarige leeftijd kreeg hij zijn eerste orgellessen op een Smitsorgel, een kleinere variant van het orgel in De Duif. “Door dit mooie instrument ben ik verzot geraakt op orgels en heb ik de piano vaarwel gezegd”, vertelt hij. Van de Wijgert geeft zelf concerten en organiseert concerten voor gastorganisten. Regelmatig zijn er (bekende) organisten uit Europa en de Verenigde Staten die het Smits-orgel bespelen. “Mijn opleiding heb ik genoten aan het conservatorium in Utrecht. Daar heb

ik orgel- en koordirectie gestudeerd”. Stephan heeft na zijn studie verschillende masterclasses gevolgd bij beroemde organisten en heeft diverse prijzen gewonnen op internationale concoursen.

Het orgel als concertinstrument promoten is mijn doel, evenals orgelmuziek onder de aandacht brengen van een breder publiek. Stadsherstel, mijn opdrachtgever en eigenaar van De Duif, maakt dit allemaal mogelijk.

“Het orgel als concertinstrument promoten is mijn doel.”

Interdisciplinair Naast het programmeren van conventionele concerten combineert Van de Wijgert tijdens concerten de orgelmuziek regelmatig met andere kunstvormen. Deze concerten hebben als titel de Muze in Meervoud. Een voorbeeld hiervan is een orgelconcert met liveschilderen, waarbij de kunstenaar zich laat inspireren door de muziek bij het schilderen. Maar ook orgelmuziek met gedichten en kinderconcerten met het muzikale sprookje Peter en de Wolf zijn te zien en te horen in De Duif. Later dit jaar zal er een dansvoorstelling op orgelmuziek plaatsvinden en volgend jaar wordt orgel gecombineerd met opera.

Op de vraag wat het Smits-orgel zo bijzonder maakt, antwoordt hij: “Op jonge leeftijd kwam ik al in aanraking met Smits-orgels. Voor mij zijn deze instrumenten bijzonder boeiende en kleurrijke instrumenten met eindeloos veel mogelijkheden. Naast de schoonheid van het instrument, is ook De Duif als locatie uniek. Bovendien wordt het orgel vooral gebruikt bij concerten en bruiloften. Ik ben erg blij met deze situatie, want een orgel wordt vaak alleen maar geassocieerd met kerkmuziek.

Meer informatie over de zomerorgelconcerten is te vinden in de cultuuragenda.

Monument in een monument ... Het monumentale gebouw De Duif is ook een monumentaal orgel rijk, dat gebouwd is door de Brabantse orgelmakerij Smits. Het orgel is met 45 stemmen, verdeeld over 3 manualen en vrij pedaal, een van de grootste orgels van Smits. Het is tevens een van de weinige Smits-orgels buiten Brabant. De eerste bouwfase was tussen 1862-1864. De voltooiing kwam in 1882. Op dat moment is het één van de laatste negentiende-eeuwse orgels in Nederland met een rugpositief. In 1939 werd het orgel als cultuurmonument aangemerkt, waarna een later omstreden restauratie en klankwijziging volgde. In 1973 bracht de gemeente Amsterdam haar Orgelnota uit om de Amsterdamse orgelcultuur te stimuleren. Het orgel in De Duif werd toen ingedeeld in de hoogste klasse: Superieur, klasse A. Bron: www.deduif.nu

Smits-orgel in De Duif, 2011, foto archief Stadsherstel.

45

Jeanette Tromp

In 1997 werd het orgel gedemonteerd. Pas zeven jaar later - najaar 2004 - is begonnen met het terugplaatsen van het hernieuwde orgel. Door financiële tegenslag heeft deze fase langer geduurd dan aanvankelijk gedacht, waardoor het orgel pas op 25 september 2006 feestelijk in gebruik werd genomen.

Cultureel erfgoed herbestemmen is een kunst

Van links naar rechts de kathedraal le Sacré-Coeur en het terrein van Les anciens abattoirs de Casa, met daarop de speeltoestellen gebouwd door het designLAB van de Gerrit Rietveld Academie. Foto's: Paul Morel

Monique Hollenkamp

46

47

Onlangs werd bouwkundige en projectleider Paul Morel van Stadsherstel, gespecialiseerd in de complexere projecten zoals herbestemming van industrieel erfgoed, gevraagd een lezing over juist dat onderwerp te houden tijdens het Open Monumentenweekend 2012 in Casablanca. Zoals altijd wanneer hij verslag doet, vertelt hij een sprankelend verhaal. Nu dus over het behoud van de 20e eeuwse architectuur in Marokko. Onderstaand zijn verhaal in mijn woorden. Aan de rand van de binnenstad in de stad Casablanca, Marokko (7 miljoen inwoners), ligt een complex van monumentale gebouwen met daarbij veel open ruimte dat dienst deed als abattoir en dat tot een aantal jaar geleden jaren intensief werd gebruikt. Een deel ervan was tot voor kort nog in gebruik als pluimveeslachterij, maar verder was het complex al een tijdje leeg, verlaten, deels vervallen en deed niemand er iets mee. Totdat de burgemeester van de stad, Mohamed Sajid, zich ging bemoeien met het behoud van de monumenten van zijn stad. Dat was in 2007. De lokaal opgerichte monumentenorganisatie Casamémoire (Assocation de la sauvegarde du patrimoine

architectural de XXe siècle au Maroc), die zich bezighoudt met het behoud van de moderne architectuur uit de jaren 1920-1960, organiseerde afgelopen maand voor de vierde maal het Open Monumentenweekend. In een van de opengestelde gebouwen, een theater, werden verschillende lezingen gegeven. Casamémoire had Paul Morel van Stadsherstel uitgenodigd een lezing te geven over de rol van een private onderneming als Stadsherstel bij het behoud en revitaliseren van monumentaal erfgoed Quand le secteur privé sauve le patrimoine. Wat de burgemeester van Casablanca indertijd goed uitkwam was dat Amsterdam en Casablanca zogenaamde zustersteden zijn. Hij vroeg advies op het gebied van herbestemming en kwam op uitnodiging van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling  (DMO) van Amsterdam op bezoek om de herontwikkeling van de Westergasfabriek en het terrein van de NDSM werf te bekijken. Op een dag in 2007 toog voormalig burgemeester van Amsterdam, Job Cohen, met in zijn kielzog een aantal vertegenwoordigers van de culturele sector uit de stad naar Casablanca om te adviseren over de

klimatisering van hun kathedraal, Le Sacre Coeur. Een prachtig gebouw, een mooi project en het begin van een samenwerking tussen deze twee steden op het gebied van herbestemmen van cultureel erfgoed. Casamémoire houdt zich ook met de ontwikkeling van het abattoir indringend bezig. De samenwerking tussen Amsterdam en Casablanca heeft inmiddels niets meer te maken met de stedenband tussen beide steden, maar met de internationale doelstellingen van de DMO van Amsterdam. Die oriënteert zich op herkomstlanden zoals Marokko, Turkije, Ghana, Antillen en Aruba en een aantal specifiek gekozen steden. Adviseur internationale samenwerking bij DMO, Sabine Gimbrère, zegt hierover tijdens een bijeenkomst van Cultuur Netwerk Noord Holland dat “het bouwen van netwerken en toegang geven tot informatie haast nog belangrijker is dan de financiering”. Daar is Stadsherstel dagelijks mee bezig en onderhoudt goede contacten met verschillende instanties van de gemeente Amsterdam, waaronder DMO. Dat abattoir nu, dat luistert naar de naam Les anciens abattoirs de Casa,

gebouwd in 1920, is onderwerp van een verdergaande samenwerking. Een herontwikkelingsproject vergelijkbaar dus met de Westergasfabriek in Amsterdam. Een plan werd geschreven en tot nu toe voor een klein deel uitgevoerd. De bedoeling is dat dit leegstaande complex van abattoirgebouwen wordt omgebouwd tot een broedplaats voor culturele ondernemers. Jeugd, cultuur en talentontwikkeling zijn key words in het te ontwikkelen plan van aanpak. De stappen die inmiddels zijn gezet resulteerden in het tijdelijk gebruik van het nog ongerestaureerde gebouw. Het idee hierachter is dat door het gebouw actief te gebruiken het duidelijk wordt wat er allemaal mogelijk is. Tegelijkertijd wordt op die manier spelenderwijs het draagvlak voor de plannen bij alle betrokkenen, inclusief potentiële investeerders, vergroot. In de lente van 2011 was het hele designLAB van de Gerrit Rietveld Academie uit Amsterdam op verzoek van Casamémoire in Casablanca, om samen met lokale kunstenaars in drie weken tijd een speelplaats voor kinderen te bouwen op het buitenterrein van het voormalig abattoir. Inmiddels is de kinderspeel-

plek uitgegroeid tot een ontmoetingsplaats voor de moeders. Het moeilijkste moet nog komen. Want hoe doe je dat? Hoe pak je zo’n restauratie aan. Hoe regel je de financiën, privaat, publiek of beide? Het vertellen over hoe Stadsherstel dat doet is een vaker terugkerende vraag van bestuurders die zich bezighouden met bescherming van cultureel erfgoed uit andere landen binnen en buiten Europa en een direct uitvloeisel van het congres Urban Heritage Inc., dat Stadsherstel vorig jaar ter gelegenheid van haar 55-jarig jubileum organiseerde. Het thema van het congres was vertellen hoe Stadsherstel doet

Paul Morel tijdens zijn lezing Quand le secteur privé sauve le patrimoine. Foto: archief Stadsherstel.

wat ze doet, in aanvulling op het thema van het congres vijf jaar eerder dat ging over wát Stadsherstel doet. Zoals gezegd, het project staat nog in de kinderschoenen en er is nog veel dat moet gebeuren. De kunst is er al een beetje, maar het wordt nog een hele kunst om het project te ontwikkelen. Een aanzet is in ieder geval gegeven. Het vervolg ligt bij de autoriteiten ter plekke, om de adviezen op allerlei gebied om te zetten in een concreet businessplan voor de restauratie van Les anciens abattoirs de Casa. Stadsherstel heeft in Casablanca laten weten graag bereid te zijn mee te denken over dat businessplan en de economische ontwikkeling van het complex.

Restauraties in kort bestek

gerardus Majellakerk De enorme koepel van de Gerardus Majellakerk op het Obiplein, die vanuit de trein gezien zo duidelijk dit deel van Amsterdam-Oost overheerst, is het toneel van een enorme bouwactiviteit. Niet aan de buitenzijde dit keer, de restauratie is jaren geleden al degelijk uitgevoerd, maar binnen in de koepel wordt door een groot aantal bouwvakkers als een razende gewerkt om in deze immense ruimte een concertzaal van topkwaliteit te maken. Dat is geen sinecure: de topmusici zijn zeer kritisch, omdat zij hier zullen spelen en oefenen. Het wordt de thuisbasis van het Nederlands Philharmonisch Orkest & Nederlands Kamerorkest. Nu is een koepel geen ideale vorm voor een zaal, roep maar eens lekker hard “iaaa” en van alle kanten zullen de “aaa’s” u in de oren klinken. De hele operatie bestaat dus niet alleen uit het maken van een nieuw en ruim zaalinterieur met een topisolatie naar alle omringende ruimtes. Ruimtes waar overigens tijdens de repetities gewoon kantoor moet kunnen worden gehouden, zonder dat dit gebruik een decibel invloed mag hebben op de uitvoerenden in de zaal. Nee, de ruimte moet ook dusdanig akoestisch worden vervormd dat het uiteindelijke resultaat die eerder genoemde strenge toets der musici kan doorstaan. En dat allemaal in een goed half jaar.

49

Foto: Ernest Annyas

Kerkstraat 15 en 17

Voor wie ooit tijdens de Open Monumentendagen van de gelegenheid gebruik heeft gemaakt om het logegebouw van de vrijmetselaars in de Vondelstraat 39-41 te bezoeken, zal deze kennismaking met vooral de twee tempels een bijzondere ervaring zijn geweest. Het intern als één complex te beleven gebouw bestond vroeger (en dat is nog goed te zien aan de externe architectuur) uit twee losse gebouwen, waarvan architect Cuypers het rechter pand ontwierp. Het linker tempelgebouw met zijn karakteristieke rozetraam is bij de verbouwing ten behoeve van het vrijmetselaarsgebruik van het complex speciaal ontworpen. Het andere pand, ooit de bierzalen van Heineken, werd aangepast. Het destijds tot één organisch geheel gevormde bouwvolume wordt nu weer onthecht. Stadsherstel zal het oude Cuyperspand tot kantoorruimtes omvormen, de vrijmetselaars zullen hun tempelcomplex restaureren en gezamenlijk zullen zij deze architectonische erfenis bewaken.

Foto: Ernest Annyas

Foto: Ernest Annyas

Raamsteeg 6 Het blijft een nauwe toestand, daar in de Raamsteeg. Een paar meter tot de overkant en toch moet, terwijl fietsers en voetgangers onophoudelijk passeren, bijna de gehele gevel worden vernieuwd of op zijn minst opnieuw worden verankerd, verstevigd en gevoegd. Steigerkunststukjes, constructeurshoogstandjes en inventieve bouwvakkers met een creatieve uitvoerder. Dit pand, dat door de Vrienden voor de poorten van de hel is weggesleept - als we de hel zouden kunnen vergelijken met een forse sloopkogel - stond inderdaad op zijn laatste benen. Van enig verband tussen stenen, balken en kozijnen - toch de essentie van een gebouw - was hier geen enkele sprake meer. Voor wetenschappers die gestudeerd hebben op de grenswaarden van de constructieve houdbaarheid van gebouwen moet dit pand iedere basis onder hun theorieën hebben weggenomen. Restaurateurs praten dan van “het hangt op zijn geloof”, maar als je er in rondloopt moet je veel geloof hebben om je er senang bij te voelen. Toch hangt ondertussen alles weer aan elkaar en durven bouwdirectie en aannemer binnenkort het avontuur aan om met velen in het pand het hoogste punt te vieren. Wij wachten af.

Jarenlang heeft voor de gevels van Kerkstraat 15 en 17 een boom gegroeid. Niet geplant door de gemeente, maar een toevallige scheut die tussen de bouwvallige stoepjes van de panden zijn kans heeft gezien en die door de twee bewoners van de panden is getolereerd en gekoesterd, ondanks het feit dat ondertussen de takken op de verdiepingen het licht in de voorkamers wegnamen. Die boom moest nu helaas sneuvelen. Met het aanbrengen van een nieuwe fundering onder beide panden zou het 30 centimeter dikke beton van deze constructie geen ruimte bieden voor deze begroeiing. Bovendien zullen de gevels een totale restauratie ondergaan, waarbij de noodzakelijke steiger geen ruimte biedt voor een boom. Exit groen dus, maar straks wel weer twee keurige en klassieke monumenten in de Kerkstraat.

Vondelstraat 39-41

Foto: Thomas Schlijper

Jaap Hulscher

48

In het gehucht Etersheim, tegenwoordig onderdeel van het nabijgelegen het dorp Oosthuizen, dat weer onderdeel is van de gemeente Zeevang, is gestart met de restauratie van het zogenaamde Schooltje van Dik Trom. Niet dat Dik daar ooit een voet heeft gezet, dat is lastig voor een geesteskind van een kinderboekenschrijver, maar wel heeft Johan Kieviet als dorpsonderwijzer hier de eerste schetsen van zijn Dik op papier gezet, geïnspireerd door de plaatselijke jeugd, die het aan zijn woning gekoppelde klaslokaal bezocht. Volgens de overlevering las hij zijn hoofdstukken in zijn klas voor en als de kinderen ondanks de ongetwijfeld muffe atmosfeer door natte kleding en een goed gestookte hoge potkachel wakker bleven en om Troms belevenissen lachten, werden de teksten door hem als geslaagd beschouwd. De oude foto van het schooltje uit de negentiende eeuw met de boerenkinderen ervoor laat precies de sfeer zien, die vanuit zijn eerste boeken naar voren komt. Om de kosten van deze bijzondere restauratie te bekostigen is door Stadsherstel en de Vrienden een crowdfunding actie gevoerd, die nog voortduurt tijdens het werk en die tenslotte de fondsen moet genereren om het oude klaslokaal weer authentiek te betimmeren, in te richten en te gebruiken als kinderboekenmuseum. Inclusief potkachel. Mocht u willen bijdragen, u bent welkom op de site www.steunhetschooltjevandiktrom. nl, met alle informatie over deze bijzondere actie.

Foto: Willem van Iterson

Schooltje van Dik Trom

Aan de Oudegracht in Weesp is gestart met de restauratie van de Van Houtenkerk. Dit merkwaardige gebouw kent eigenlijk twee gezichten. Aan de buitenzijde is het een normale kerk, met op het front aan de gracht de klassieke toren en daarachter de kerkzaal met de hoge ramen. Enige vreemde element vormen de hoge dakkapellen die in dit geval niet ondergeschikt zijn aan het dakvlak, maar met hun glas-in-loodramen onderdeel vormen van de architectuur. Aan de binnenzijde doet het meer denken aan een oude ridderzaal met de spantconstructies, het hoge licht en de aan de verre korte zijde ingebouwde voorgangerzone, die met zijn betimmering en wandsjabloneerwerk doet denken aan een oude koninklijke tribune. Het is dan ook geen kerkzaal, maar meer een gehoorzaal. De ontwerpers hebben juist dié essentie van de Weespse vrijzinnige geloofsgemeenschap NPB (Nederlandse Protestanten Bond, red.), die ooit was gestart in een sociëteitsgebouw, prima vormgegeven in het interieur. Bij de restauratie zal dan ook de essentie van dit gebruik worden gerespecteerd en zal de ervaring daarvan door nieuwe inpassing van licht en geluid alleen maar worden versterkt.

Foto: Ernest Annyas

Van Houtenkerk

cultuur Kindertheater Toverknol

vriendenaanbiedingen

Erard Ensemble: Zeven Bruggen Festival ‘Muziek in het Zeven Bruggen Kwartier’, een festival rondom het Erard Ensemble.

28 juni - 1 juli 2012 Amstelkerk, Amstelveld 10 en Museum Geelvinck, Keizersgracht 633 Toegang € 18,-

vriendenaanbieding op vertoon van Vriendenpas € 15,- incl. pauzedrankje

51

Foto: Ernest Annyas

Opera per tutti De mooiste aria’s uit bekende en minder bekende opera’s. Voor u! Voor de liefhebber. Laat u verrassen door de kwaliteit, de ambiance, de lichtvoetige anekdotes en toelichting tussendoor.

vriendenaanbieding 20 september € 5,korting op vertoon van de Vriendenpas

20 september, 18 oktober, 22 november, 20 december 2012  20.15 uur | Vondelkerk Toegang € 20,Kaartverkoop [email protected] www.operapertutti.nl

So What Kinderconcerten Herengracht 532 / Reguliersgracht 2 Het pand op de hoek van Reguliersgracht 2 / Herengracht 532 werd Stadsherstel te koop aangeboden door de vorige eigenaar. Er was al een plan gemaakt om het pand te restaureren door Prins Projecten, maar toen bleek dat de eigenaar het pand toch liever wilde verkopen, bracht de architect hem in contact met Stadsherstel. Kort na de definitieve afhandeling van de koop werd, in afwachting van een restauratievergunning, alvast gestart met het funderingsherstel van dit mooie dubbele hoekpand. Daarna is opdracht gegeven voor het herstel van het casco en dit zonder bouwvergunning. In overleg met de inspecteurs van bouwtoezicht en monumentenzorg werd namelijk vastgesteld dat er geen sprake was van verbouwing, maar van herstel. Het herstel wordt binnenkort afgerond. De ‘kers op de taart’ wordt de prachtig gerestaureerde lantaarn aan het pand, mogelijk gemaakt door een donatie van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. In de volgende Nieuwsbrief meer over dit mooie pand. Foto: Monique Hollenkamp

50

Wat moet je doen met een aantal modern gebouwde en ruw uitgevoerde loodsen in de binnenstad van Haarlem? Loodsen met alleen bovenlicht en gelegen achter een historische rij panden aan de Spaarnwouderstraat. Daar bouw je een kindertheater en een hostel in. Onzin natuurlijk, dat is luchtfietsen. Echter, het kindertheater is geopend en met de bouw van het hostel is begonnen. Ondertussen zijn ook alle bedrijfsruimtes en woningen in de oude panden aan de Spaarnwouderstraat gevuld en geeft dit nieuwe gebruik een duidelijke impuls aan dit wat ingeslapen stadsdeel. Maak eens een leuk uitje naar Haarlem met uw kinderen, bezoek eerst het prachtige oude Teylersmuseum, zie het trotse Stadsherstelpand Spaarne 11 aan de overzijde van het museum, loop over de witte ophaalbrug, sla linksaf richting Spaarnwouderstraat en breng een bezoekje aan het kindertheater, ingang Spiegelstraat. Sluit af met een pizza bij de Italiaan in ons monument aan de Spaarnwouderstraat. Veel plezier!

Klassieke, jazzy en speelse klanken in De Duif voor kinderen van 4 tot 94. Bij So What treedt altijd een jonge artiest op en het publiek wordt altijd actief bij het concert betrokken. So, wat let je? Laat So What je verrassen!

vriendenaanbieding op vertoon van Vriendenpas € 5,- voor volwassenen

7 oktober, 11 november, 2 december 2012 | 15:00 uur | De Duif Toegang kinderen € 5,-; volwassenen € 7,50 Kaartverkoop aan de deur en via [email protected] www.sowhatkinderconcerten.nl

Kamermuziek in de Hoop: ‘PARIS PARIS’ De Franse verfijnde kleuring gecombineerd met de Spaanse gitaartraditie, uitgevoerd op viool en gitaar door Quirine Scheffers (viool) en Izhar Elias (gitaar). Met werken van o.a.: Ravel, Poulenc, Ibert en De Falla

vriendenaanbieding op vertoon van Vriendenpas dit concert: € 10,- i.p.v. € 13,28 oktober 2012 | 15:00 uur Schuilkerk de Hoop, Hartveldseweg 23 Diemen Toegang Volwassen € 14,- / Vrienden Stadsherstel/Stadspas: € 13,- / Vrienden de Hoop: € 9,- | Kaartverkoop: aan de deur en via [email protected] www.schuilkerkdehoop.nl

vriendenaanbieding op vertoon van Vriendenpas € 10,-

Naardens Kamerorkest Het Naardens Kamerorkest wordt geleid door Jeppe Moulijn. Met medewerking van Francien Schatborn, altviool en Arjan Woudenberg, klarinet. Werken van C.M. von Weber, M. Bruch en R. Schumann.

gratis Uitmarkt Tijdens de jaarlijkse Uitmarkt van 24 tot en met 26 augustus is op zondag 26 augustus de Vondelkerk geopend. Kijk op www.stadsherstel.nl voor actuele informatie.

17 november 2012 | 20:15 uur De Duif Toegang volwassen € 15,donateurs € 10,kinderen t/m 15jr € 5,Kaartverkoop [email protected], 035 5446614 www.nako.nl

Lunchconcerten Shandiz Ensemble Iedere derde zondag van de maand is er een lunchconcert in De Duif. Houd www.stadsherstel in de gaten voor de komende concerten.

tips Grachtenfestival: Romeo & Juliet in Zonnehuis

Het Grachtenfestival vindt plaats van 10 - 19 augustus in de binnenstad van Amsterdam. Tien dagen lang staat Amsterdam in het teken van klassieke muziek. Zondag 19 augustus speelt EnsembleCaméléon de love story aller tijden Romeo & Juliet in het Zonnehuis. Met Liefde als thema, mag de moeder aller love stories natuurlijk niet ontbreken. Maar wel in een moderne jas. Ilja Leonard Pfeiffer herschreef het verhaal tot een chat en de hoofdpersonen hebben verschillende culture achtergronden. Een verfrissende kijk op dit oerverhaal, uitgevoerd door EnsembleCaméléon. Luister naar muziek van onder meer Purcell, Sibelius en Pärt en volg de chat op het grote scherm.

19 augustus 2012 | 14:00 uur in het Zonnehuis Toegang € 13,- | www.grachtenfestival.nl 9 september | 12.00 uur | in de Duif

Ives Ensemble

52

Het Ives Ensemble speelt de beste moderne kamermuziek in de meest pure vorm in Amsterdam en ver daarbuiten. Met de eigenzinnige Amerikaanse componist Charles Ives als naamgever zoekt het ensemble steeds naar nieuwe klanken. Met één been in de 20e eeuw, één been in de 21e eeuw en met ogen en oren gericht op de 22e eeuw speelt het ensemble muziek voor de toekomst.

Open Monumentendag Zaterdag 8 en zondag 9 september zijn de landelijke Open Monumentendagen. In dit kader is op zondag 9 september een aantal monumenten van Stadsherstel geopend en vrijwilligers van Stadsherstel leiden u graag rond in de bijzondere locaties. Kijk op de website voor de actuele openstellingen en tijden. De organist van De Duif, Stephan van de Wijgert, verzorgt bezichtigingen van het bijzondere Smits-orgel en hij geeft een aantal demonstraties.

Orgelconcerten Iedere maand bespeelt een andere organist het bijzondere Smits-orgel in De Duif. De organist is live te volgen op een beeldscherm. Samenstelling programma door Stephan van de Wijgert, organist van De Duif. Op pagina 44 vindt u de agenda van de zomerorgelconcerten.

Stellingmaand September is Stellingmaand. De hele maand september staat de Stelling van Amsterdam in het teken van geschiedenis, muziek, theater, kunst en nog veel meer. Veel forten die de rest van het jaar gesloten zijn, openen in deze maand hun deuren voor het publiek. Fort Diemerdam, Fort aan den Ham en Fort Sint Aagtendijk van Stadsherstel zijn geopend en verschillende culturele activiteiten zullen er door Stadsherstel worden georganiseerd. www.stadsherstel.nl

Antiek- en Brocantemarkt 16 september 2012 Peter en de Wolf: kinderconcert 21 oktober 2012 Stephan van de Wijgert 18 november 2012 Ton van Eck

vriendenaanbieding op vertoon van Vriendenpas € 15,-

Vrijdag 16, zaterdag 17 en zondag 18 november vindt de Antiek- en Brocantemarkt weer plaats in de Posthoornkerk. Van 11.00 uur tot 18.00 uur gratis entree en genieten van bijzondere, oude en spannende items.

Kamermuziekfestival Amsterdam De Avond van de Jonge Musicus 2012 is gewonnen door de celliste Ella van Poucke van het Kamermuziekfestival Amsterdam! Ella van Poucke richtte samen met haar broer Nicolas van Poucke het EllaNi Kamermuziek Festival op. Inmiddels is het festival een zeer groot onderdeel van het Amsterdamse muziekleven. Vanaf 2012 is het voortgezet als Kamermuziek Festival Amsterdam: (KFA). Het KFA vindt elk jaar van 30 december t/m 1 januari plaats in de Amstelkerk en ieder jaar weer hoort u tijdens dit sfeervolle festival schitterende kamermuziekconcerten van het hoogste niveau door musici, jong en oud.

Amstelkerk 30 december 2012 20.15 uur Openingsconcert 31 december 2012 15.00 uur 1 januari 2013 16.00 uur Oliebollenconcert Toegang per concert: € 15,-. € 12,50 voor CJP, kinderen en Vrienden van Stadsherstel Extra concerten: 20 oktober 2012 en 27 april 2013

23 september, 4 en 25 november 2012 16:00 uur | De Duif Toegang € 5,Kaartverkoop [email protected] www.ives-ensemble.nl

53

NIEUWE CONCERTSERIE Matangi Quartet Nieuw in de Amstelkerk is de concertserie van het Matangi Quartet. Het Matangi Quartet werd opgericht in 1999, tijdens de studie van de jonge musici aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en het Rotterdams Conservatorium. Met hun gloedvolle spel en vlotte presentatie zijn Maria-Paula, Daniel, Karsten en Arno boegbeelden van een nieuwe generatie klassieke musici. Het Matangi Quartet is uitgegroeid tot een vaste speler op de kamermuziekpodia in Nederland en daarbuiten. Met baanbrekende uitstapjes buiten de klassieke muziek slaagt Matangi erin een nieuw publiek warm te maken voor het strijkkwartet. In de essentie draait het bij het Matangi Quartet slechts om één ding: het voelbaar maken van de energie, passie en opwinding die in alle goede muziek besloten ligt. 54

Chocoladefestival In de herfst van 2012 wordt na een restauratie de Van Houtenkerk in Weesp opgeleverd. De opening wordt feestelijk gevierd met het Chocoladefestival. De Van Houtenkerk zal dan geheel in het teken staan van chocolade.

vriendenaanbieding op vertoon van de Vriendenpas € 14,-

28 oktober 2012 | 15:30 uur Amstelkerk Toegang € 16,-, Stadspas, 65+ € 14,-, CJP/ jongeren € 10,-. Abonnementsprijs voor alle drie de concerten: € 40,-. Kaartverkoop [email protected] en www.matangi.nl Ook in 2013 zal het Matangi Quartet meerdere concerten geven in de Amstelkerk: 24 februari 2013 en 21 april 2013. Houd de website in de gaten voor de actuele informatie.

Oktober/november 2012 Van Houtenkerk, Weesp Datum: de definitieve data volgen.

NIEUWE verhuurlocaties Stadherstel heeft enkele nieuwe, bijzondere verhuurlocaties:

Het Zonnehuis (Amsterdam -Noord) Bakenesserkerk (Haarlem) Gerardus Majellakerk (Amsterdam) Een kijkje nemen? Neem dan contact op met de afdeling Exploitatie Bijzondere Locaties.

‘Locaties vol geschiedenis bieden

Een bijzondere locatie huren? Neem contact op met [email protected] of bel 020 - 52 00 090.

een huis aan cultuur van nu’. *Programmering onder voorbehoud. Kijk voor alle actuele informatie op www.stadsherstel.nl onder cultuuragenda.

Colofon

Auteurs

Nieuwsbrief nr. 74, juni 2012 Een uitgave van: Stadsherstel Amsterdam N.V.

Alex Blommestijn

Redactie Monique Hollenkamp en Pieter Jan Peene

Contact Bezoekadres

Amstelveld 10 1017 JD Amsterdam

is bouwkundige en als projectleider werkzaam bij de afdeling Planontwikkeling en Restauratie

Stella van Heezik is bouwkundige en als projectleider werkzaam bij de afdeling Planontwikkeling en Restauratie

Gijs Hoen is als projectleider werkzaam bij de afdeling Planontwikkeling en Restauratie

Postadres

Postbus 3777 1001 AN Amsterdam T 020 52 000 60 F 020 638 20 40 [email protected] www.stadsherstel.nl

Vormgeving Kamiel Vorwerk

Drukwerk Joh. Enschedé

Monique Hollenkamp is communicatieadviseur en als vrijwilliger werkzaam bij de afdeling Communicatie en Publiciteit

Jaap Hulscher is adjunct-directeur van Stadsherstel en hoofd van de afdeling Planontwikkeling en Restauratie

Willem van Iterson is bouwkundige en als projectleider werkzaam bij de afdeling Planontwikkeling en Restauratie

Onno Meerstadt Foto omslag: Ernest Annyas

is algemeen directeur van Stadsherstel Amsterdam N.V.

Paul Morel is bouwkundige en als projectleider werkzaam bij de afdeling Planontwikkeling en Restauratie

Pieter Jan Peene Deze nieuwsbrief is geheel FSC-gecertificeerd geproduceerd

is architectuurhistoricus en werkzaam bij de afdeling Communicatie en Publiciteit

Jeanette Tromp is werkzaam als medewerker communicatie en pr bij de afdeling Communicatie en Publiciteit

Steven Withagen is als projectleider werkzaam bij de afdeling Beheer en Onderhoud

stadsherstel.nl