NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 Correspondentieadres: Elly Matthijssen, Montgomerystraat 15, 4635 CD Huijbergen.
4 febr. Workshop breien of haken 11 febr. Workshop popcakes 21 of 22 Febr.Noord Brabantsmuseum in Den Bosch Workshop shadowpainting of herhalingslessen
WORKSHOP BREIEN OF HAKEN DINSDAG 4 FEBRUARI Je kunt het zo gek niet noemen of je kunt het breien of haken. Op deze avond kun je een theemuts breien voor een potje van 9 cm hoog of een 2 pots theepot. Een theemuts haken kan ook voor een pot van 14 cm hoog en eentje zo groot als je wilt. Benodigdheden: Wol niet te dik, mag verschillende kleuren. Je kunt ook restjes op maken. Breipennen of haakpen die met de dikte bij de wol passen. Je mag je theepotje meebrengen. Onderzetters voor glazen en kopjes en granny squares zijn ook te leren haken. Hiervoor kun je het beste katoen gebruiken. Plaats: de Kloek Aanvang: 19.30 Kosten: € 2,50 Opgeven en betalen bij Ad, Elly of Nettie tot en met 3 februari.
WORKSHOP POPCAKES MAKEN DINSDAG 11 FEBRUARI Popcakes zijn hot! Ze zijn niet alleen makkelijk te bereiden maar smaken daarbij ook nog ontzettend lekker door de combinatie van cake, chocolade en zoete decoratie. Hoe we ze moeten maken wordt ons uitgelegd door Virgie Bogers. Zij brengt de spullen mee en wij doen het werk. Misschien een leuk idee om het nadien met je kinderen of kleinkinderen over te doen. Aanvang: 19.30 bij Nettie van Aert, Bredestraat 2 te Huijbergen. Kosten: € 10,Opgeven en betalen bij Ad, Elly of Nettie tot 7 februari.
NOORD BRABANTS MUSEUM IN DEN BOSCH
HET VERHAAL VAN BRABANT VRIJDAG 21 FEBRUARI De Wim van der Leegtezaal vertelt Het Verhaal van Brabant met historische voorwerpen, kunstobjecten en audiovisuele presentaties. Kerkelijk zilver, fraai bewerkt glas, wandtapijten, beeldhouwkunst en schilderijen van Vincent van Gogh vertellen over hoogte- en dieptepunten in het dagelijks leven van de bevolking in de voorbije zes eeuwen. Het Verhaal van Brabant verbindt verleden, heden en toekomst en maakt van Het Noordbrabants Museum de enige plek in Nederland waar bezoekers op deze schaal belangrijke momenten uit de geschiedenis van Brabant ontdekken. Er is voor iedereen, jong en oud, Brabander en niet-Brabander wat te zien, te beluisteren en ook zelf te doen. Zo ontdekken bezoekers wat het betekende om te leven in de middeleeuwen, de tijd van Jheronimus Bosch of het snel industrialiserende platteland van de 19e eeuw. Ook de Tachtigjarige Oorlog komt ruim aan bod. Beleef de spanning en sensatie rond de inval van de Fransen in 1794. Herken de Brabantse dialecten van ‘de kletsende mutsen’ waarin poffers, petten en mutsen aan de praat gaan. Voel het verlangen van Brabants bekendste schilder Vincent van Gogh waarvan hier elf schilderijen hangen. Het gaat om werken uit zijn Brabantse periode die het verhaal vertellen van de oorsprong van de kunstenaar en zijn grote fascinatie voor het boerenleven. Vertrek: 8.45 naar Roosendaal Kosten: € 40, ( trein € 15,-, museum € 12,-, vervoer en koffie) Indien u zelf voor kaartje zorgt of u heeft een museumjaarkaart dan kunt u dit op het bedrag van de € 40,- in mindering brengen. Opgeven en betalen bij Ad, Elly of Nettie tot 23 februari.
WORKSHOP SHADOWPAINTING OF HERHALINGS LESSEN Kunt u niet goed tekenen? En wilt u toch graag schilderen? Dan is shadowpainting een simpele manier om iets moois te maken. Het is een combinatie van aquarellen, batikken en zijde schilderen. De cursus bestaat uit een viertal lessen. In die lessen maak je diverse kaarten, een schilderijtje en een schilderij op canvas. U leert de belangrijkste werkwijzen binnen de techniek shadowpainting. Aan het einde van de cursus bent u in staat thuis de materialen optimaal te gebruiken. De lessen worden thuis bij Jaqueline Tulp op het Calfven gegeven. Heeft u er zin in neem dan contact op met Jaqueline Tulp- Leijdekkers 06 – 20978929
WORKSHOP BREIEN OF HAKEN
NAAM_____________________________________________________________________ ADRES/ EMAIL______________________________________________________________
WORKSHOP POPCAKES MAKEN NAAM_____________________________________________________________________ ADRES / E-MAIL____________________________________________________________
NOORD BRABANTS MUSEUM DEN BOSCH
NAAM_____________________________________________________________________ ADRES / E-MAIL____________________________________________________________ KAN NAAR ROOSENDAAL RIJDEN HEB EEN EIGEN TREINKAARTJE
JA JA
NEE
NEE
BEN IN HET BEZIT VAN EEN MUSEUMJAARKAART
JA
NEE
OP WEG NAAR HET LEVENSEINDE Gepubliceerd 24 januari, 2014 | Door Rose-Marie van Hameren Lezing gehouden in Huijbergen, 23 januari 2014 Lezing door Dr. Paul van Hameren op 23 januari 2014 in Huijbergen
Welkom, iedereen, Bedankt dat U mij uitgenodigd hebt, hier – vandaag, rond het thema “het te voltooien leven”, met als toespitsing: “hoe bereid je je voor op het onvermijdbare einde?” Ik wil eerst kort even een soort indeling geven van de lezing:
1.
voorstellen van mijzelf
2.
wat is de dood voor U
3.
wat is euthanasie, wat is palliatieve sedatie
4.
vragen
5.
afsluiting
Betreft 1: Wie ben ik om met U over het voorbereiden op het onvermijdbare einde te praten? Ik ben in 1943 in Leiden geboren, in een Katholiek gezin met 5 kinderen, waar ik de op een na jongste was. Mijn vader was onderwijzer, mijn moeder “huisvrouw”. Na de lagere school, de middelbare school / seminarie, heb ik 7 jaar in het klooster van de minderbroeders kapucijnen gezeten, waar ik theologie en filosofie gestudeerd heb, in Tilburg. In 1970 ben ik uitgetreden en gaan samenwonen met mijn toekomstige vrouw, toen een jonge weduwe, 26 jaar, met twee jonge
kinderen. Ik studeerde medicijnen aan de universiteit van Utrecht. In het voorjaar van 1977 ben ik huisarts in Roosendaal geworden. In 1988 is mijn eerste vrouw overleden aan borstkanker.Ik ben opnieuw gelukkig getrouwd en in 2006 gestopt als zelfstandig gevestigd – solo huisarts en ben nu waarnemend huisarts in de regio en al 15 jaar scen-arts. En wij, Rose-Marie en ik, ondersteunen een missiegebied in Noord-Sumatra, onder Medan, waar nu een vulkaan as en verderf strooit! Scenarts, Scen met een E. Een afkorting van Steun en Consultatie voor Euthanasie in Nederland: een groep artsen, huisartsen, specialisten of verpleeghuisartsen, gespecialiseerd om collega’s te helpen bij het beoordelen van een euthanasieverzoek van een patiënt, zoals de wet dat vraagt. Ik ben in die 15 jaar ongeveer 185 keer ter consultatie gevraagd. 2. Wat is de dood voor U? Wat is de dood voor U, hier, jong en oud, verwacht of onverwacht en hoe bereid je je er op voor? Hoe ga je om met de dood? Is het, zoals vaak en bij velen een taboe? Nee, niet financieel, dat alles goed geregeld is voor als ……..een aantal van u heeft misschien een levensverzekering, voor als………, een testament, voor als………. Maar dat bedoel ik hier en nu niet, dat begrijpt U wel. Als het goed is, dan heeft U dat geregeld. Daar rust immers geen taboe op. Wel op het “voor als……………” Hoe gaan we daar mee om? Een gemakkelijk zinnetje: ermee omgaan. Niet er om gaan, zoals ik om een broodje ga en ook niet alleen omgaan, zoals een boom om kan gaan, of te wel het loodje legt. Nee, volledig er mee omgaan. Met iemand of iets omgaan, omgang hebben, verkeren.
Dus in ons geval om de dood keren, draaien, bewegen. Anders gezegd, welke plaats heeft de dood bij U in Uw leven ingenomen. Wat ik al zei zojuist: Dat is voor ieder van ons anders. Voor jong en oud, bij jong of bij oud. Verwacht of onverwacht. Dat is ook steeds anders:of de dood U persoonlijk, bij Uzelf naderbij komt, of bij een ander. Gaat het over Uw dood, of de dood van een ander. Nabij of verder weg. Ik heb in het verleden wel eens eerder gezegd dat als er tevredenheid in en over het leven is, er gemakkelijker, of eerder ruimte voor de dood komt. Maar de dood onverwacht is altijd rauw en des te meer schrijnend, als het een bekende of geliefde betreft. Toenemend pijnlijk als het ook nog een jong iemand is. Daar kun je je slecht op voorbereiden. Het zou niet normaal zijn als U daar steeds, of zelfs vaak mee bezig zou zijn. U zou het advies krijgen om eens met een psycholoog te gaan praten, of U te laten behandelen door een psychiater, terwijl het wel normaal is dat de militairen die uitgezonden worden, bv. naar Mali, een enveloppe thuis hebben liggen, voor als zij komen te sterven. Ook vinden we het normaal als anderen, meestal ouderen een mapje hebben met: “bij mijn overlijden”, wensen, teksten, gedachten. Historisch gezien is er wat betreft de plaats van de dood veel veranderd. De gemiddelde leeftijd waarop iemand komt te overlijden is in de loop der tijden toenemend gestegen. Wij leven, zeker in de westerse wereld, in een wereld die wat het leven betreft bijna maakbaar lijkt, al weet ieder van ons beter. In het verleden was de dood veel directer en concreter aanwezig. Men stierf jonger, t.g.v. infectieziekten, oorlog, leefstijl, armoede en rampen. Wij leven in een tijd waarin we de dood graag ver weg houden en wordt de dood of alles wat daar mee te maken heeft, om zo te zeggen dood gezwegen. Soms heeft de dood in bepaalde families of religies of groepen duidelijk nog meer ruimte of plaats.
Binnen godsdienstige tradities heeft de dood en de gedachtenis aan de overledenen een duidelijke plaats als steun en overlevering en plaatst het leven in een context van verbondenheid, waarin de dood en het overlijden niet het einde is. Als Kapucijn kenden we, als volgeling van Franciscus, het zonnelied, wat op feestdagen, maar ook bij de begrafenis van een van de medebroeders gezongen werd. Het lied dat God prijst voor de lucht, de zon, de maan, de sterrenhemel, de aarde, het water, maar ook werd de Heer geprezen om zuster of broeder dood, die nooit een sterveling buitensloot. Wonend in een oud klooster, werden de overledenen ook begraven in de binnentuin: het pand, of hof, waar in de kloostergang ook de namen van de overledenen hingen, met als begeleidende teksten: “memento mori”, gedenk de overledenen. “mihi hodië, cras tibi”, vandaag ik, morgen jij. Bij veel mensen zien we gelukkig de gedachtenis aan de dood en de doden nabij in een foto op een tafeltje of apart plekje. Soms met een kaarsje erbij en soms met de as van de overledenen nabij in een urn of medaillon. De dood, minstens de overledenen, dichtbij. De dood als ultieme vorm van het leven - als normaal - als dichtbij - als goed, blijft echter moeilijk om te vatten, om te beleven. Als arts maak ik natuurlijk situaties mee, waarin om de dood gevraagd wordt, waarbij de dood gevierd wordt en het afscheid beleefd, als een uitdrukkingsvorm van liefde, van houden van. Een paar weken geleden vertelde een echtpaar me dit: In het weekend, ik was er ’s maandags als scenarts, hadden ze het afscheid gevierd met hun twee zonen, schoondochters en vier kleinkinderen. Waarschijnlijk zou donderdag de euthanasie plaats vinden op patiënt’s verzoek. Het was heel fijn geweest. Een teken van liefde naar elkaar.
Hoe verdrietig ook, maar verder lijden hoefde ook van het gezin niet. Ongemerkt komen we hier bij een soort voorbereiden op de dood die onvermijdbaar is, die verwacht wordt en soms gewenst. Ik wil daarom dit gedeelte afsluiten met de gedachte dat naar mijn mening de dood als normaal, vertrouwd mag komen; dat je er bij stil kan staan dat de dood normaal is, soms nabij en dat de dood steeds met ons verkeert. Wij hoeven de dood niet te zoeken, hij is altijd in onze buurt, het zou onze levenskunst zijn, daar bij ons zelf ruimte aan te geven. 3. Wat is nu eigenlijk euthanasie, wat is hulp bij zelfdoding en wat is palliatieve sedatie? In het algemeen betekent euthanasie: een ander op zijn of haar uitdrukkelijke verzoek doden, Maar dat is moord en strafbaar in onze wereld . Echter voor artsen in Nederland is in de wet van 2001 een strafuitsluitingsgrond opgenomen. Als de arts voldoet aan de bij de wet vastgestelde zorgvuldigheidseisen bij toepassing van levensbeëindiging op verzoek, of hulp bij zelfdoding, dan wordt de arts van straf uitgesloten. Wat verstaat de wet onder de zorgvuldigheidseisen waar de arts aan moet voldoen? 1.
heeft hij de overtuiging dat er sprake is van een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt?
2.
en de overtuiging dat er sprake is van uitzichtloos en ondragelijk lijden van de patiënt?
3.
heeft hij patiënt voorgelicht over diens situatie en over de vooruitzichten van de patiënt?
4.
is hij met de patiënt tot de overtuiging gekomen dat er geen redelijke andere oplossing is?
5.
heeft hij een andere, onafhankelijke arts geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven?
6.
hij moet de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding zorgvuldig uitvoeren.
De arts moet tijdig de apotheker waarschuwen en berichten. De arts dient de euthanasie via de forensisch geneeskundige te melden aan een regionale toetsingscommissie, die beoordeelt of de arts inderdaad heeft voldaan aan alle eisen. Ook al vraagt een patiënt uitdrukkelijk om euthanasie, een arts is niet verplicht om een dergelijk verzoek uit te voeren. Anders gezegd: een patiënt heeft geen récht op euthanasie. We zullen kort stilstaan bij de verschillende punten van de zorgvuldigheidseisen van de euthanasie. Euthanasie komt van het Griekse woord Eu-thanatos – een goede dood. Zoals evangelie komt van Eu-angelos – een goede boodschap. Ik zeg dus altijd dat het een goede dood moet zijn. Goed voor de patiënt, Goed voor de arts. Er is geen arts die dit makkelijk zal vinden. En als het kan ook goed voor de naasten, al zegt de wet daar niets over.
Vrijwillig: niet gedwongen, er toe gebracht, gechanteerd. Bijvoorbeeld: Ik vind het zo moeilijk voor de anderen, dat ze zo voor me moeten zorgen. Ze moeten zo vaak uit Utrecht komen, terwijl ze hun werk of gezin hebben. Ik kan maar beter dood zijn, dan ben ik hun niet meer tot last. Maar ook: Laat ik maar in juli dood zijn, want ze hebben voor augustus een reis naar Amerika geboekt en hebben wel of geen verzekering afgesloten Of: ze hebben gewoon een vakantie verdiend en ik zit hun alleen maar in de weg.
Of: Laat ik maar voor eind van het jaar dood zijn, want dan loopt een uitkering af, welke de kinderen dan zouden missen. Weloverwogen: Is het geen ingeving: nu ik toch kanker heb, is er niets meer aan en ik wil er niet aan. Dan kan ik beter dood zijn. Is er over nagedacht en is het besluit gegroeid misschien in overleg met naasten en de arts? Is de wens echt consistent? Is er een relatie gegroeid tussen patiënt en arts? Wat zijn de vooruitzichten?
Uitzichtloos lijden: Betreft het een ziekte of aandoening die niet meer overgaat, steeds erger zal gaan worden, waar geen behandeling of therapie meer voor mogelijk is, bijna hopeloos, waar geen hoop meer is.
Ondragelijk lijden: Waarbij het lijden niet meer te dragen is. Dat is heel persoonlijk en dus ook van persoon tot persoon verschillend. Afhankelijk van je eigen persoonlijkheid, je eigen cultuur en moraal kunnen situaties als ondraaglijk lijden gezien worden. Vermoeidheid, afhankelijkheid, onbehandelbare pijn, misselijkheid en braken, aftakeling en verlies van waardigheid. Onmacht om iets te kunnen. Is het voor de behandelend arts invoelbaar dat het voor de patiënt ondraaglijk is? Is de patiënt voorgelicht over zijn situatie en is er over de toekomst gesproken?
En is de arts samen met de patiënt tot de overtuiging gekomen dat er geen redelijke andere oplossing is? Om tot zover te komen moeten we ook zeker weten dat de vraag om de dood ook gesteld is als de patiënt wilsbekwaam is.
De wilsbekwaamheid moet dus duidelijk zijn. Kan de patiënt over zijn eigen handelen helder nadenken en beslissen? Een patiënt die psychotisch of in de war is, kan geen beslissingen nemen, dus zeker niet beslissen dat hij dood wil. Maar iemand die depressief is ook niet altijd. Is de depressie onbehandelbaar? Bij een psychiatrisch patiënt die om euthanasie vraagt, moeten meerdere artsen, waaronder minstens één psychiater ter consult gevraagd worden, of er sprake is van wilsbekwaamheid bij deze patiënt nu. In 2012, waren er 14 meldingen. Ook een patiënt met een dementieel beeld is vaak niet meer wilsbekwaam en ook niet een patiënt in coma. Ook al zegt heel de familie: “maar dit heeft hij of zij zo nooit gewild”, dan mag de behandelend arts de patiënt niet zomaar doden op verzoek van de familie van de ander. In 2012, want over 2013 zijn nog geen cijfers bekend, waren er 42 dementieziektebeelden. Bij 2 daarvan is volgens het oordeel van de toetsingscommissie, niet aan de zorgvuldigheidseisen voldaan. Bij 40 dus wel. Op een totaal van 4200 (is 1%), zie pag. 15 en 33 van het jaarverslag 2012 van de RTE. Is een schriftelijke wilsverklaring noodzakelijk? Nee, maar zo een wilsverklaring kan een mondeling verzoek vervangen als de patiënt onbekwaam is geworden, bijvoorbeeld bij een verlaagd bewustzijn. Zie pag. 14 en 33 van het jaarverslag 2012 van de RTE. Als wel aan de zorgvuldigheidseisen voldaan is, dan mag de arts het leven van de patiënt beëindigen. Of wel door hem te helpen door een dodelijke drank voor te schrijven en zelf te geven, welke de patiënt in aanwezigheid van de arts dan opdrinkt.
Ofwel door middel van een infuusnaald, met twee verschillende, na elkaar te geven injecties. Eerst een injectie waardoor je heel diep in coma raakt. Gevolgd door een algehele spierverslapper, waardoor binnen enkele minuten de hartspier niet meer samentrekt en het hart dus stopt met kloppen. Dat is dus een onnatuurlijke dood. Daar moet dus een forensisch arts (vroeger de gemeentelijke lijkschouwer) voor gewaarschuwd worden, die dan de dood moet constateren en later, na informatie, aan de officier van justitie door hem, het lichaam van de overledene mag vrijgeven. Dit volgens de wet op de lijkbezorging ter begrafenis of crematie. Tot zover de euthanasie.
Wat betreft de palliatieve sedatie spreken we van een heel ander uitgangspunt. Er is sprake van een refractair lijden. Dat wil zeggen dat de dokters niet weten hoe aan de patiënt nog verlichting van het lijden is te geven. Alles is uitgeput en geprobeerd. Binnen twee weken is een natuurlijke dood te verwachten. De arts beslist dan, om na overleg met de patiënt of diens familie / naasten, de patiënt door het toedienen van bewustzijnsverlagende en pijnstillende middelen, stap voor stap het bewustzijn te verlagen, zodat hij binnen korte tijd buiten bewustzijn raakt, zoals bijvoorbeeld bij een operatie en zodat hij in die toestand overlijdt. Doel van palliatieve sedatie is niet het stervensproces te versnellen, maar het lijden van de patiënt te verlichten. Het is dus geen vraag van de patiënt, maar een behandelingsvoorstel van de arts aan de patiënt om te gaan sederen. Nog eens kort samengevat: De arts mag palliatieve sedatie alleen gebruiken als behandeling. Als te verwachten is dat de patiënt niet langer dan twee weken te leven heeft. Niet meer behandeld kan worden.
Angstig of benauwd is. Pijn heeft en uit zichzelf niet meer eet en drinkt. De middelen die de arts gebruikt zijn niet gericht op een versneld sterven, maar hebben een pijnstillende en kalmerende werking. De patiënt sterft dus een natuurlijke dood. De uitvoering gaat via een infuus, dat dus steeds bijgehouden moet worden door de arts, de thuiszorg of de palliatief consulent. De patiënt moet goede zorg krijgen middels bijvoorbeeld ook een catheter en de mondverzorging. Het kan dus zijn dat een patiënt dan meer dan een week in coma verzorgd wordt. De patiënt lijdt niet, maar voor de naasten is dat vaak zwaar. Voor de patiënt is dit beter dan laten lijden. Mogelijk zijn er nog vragen bij U. Ik wil ze graag proberen te beantwoorden. Sluiting. Meer informatie is te vinden op de website: www.dekortenhoeff.nl onder het hoofdje stervensbegeleiding en rouw. Onder het hoofdje Sumatra kun je lezen en kijken over en naar de uitbarstingen van de vulkaan Sinabung en de belevenissen van Dr. Paul van Hameren en zijn echtgenote Rose-Marie.
