NIEUWS VOOR RELATIES VAN A. HAKPARK-BEDRIJVEN
Missing link is gevonden Volledig verzorgd: renovatie energienetwerk
JULI 2010
4 Missing link is gevonden Met de overname van de Electel Group heeft A. Hakpark een belangrijke stap gezet naar een nieuw snelgroeiend marktsegment.
9 Glasvezelkabel: basis voor heel veel diensten In Leeuwarden legt A. Hak Telecom voor 16.000 woningen glasvezelkabel aan. Het is de basis voor snelle verbindingen, hoge kwaliteit televisie en beeldtelefonie.
15 HIS versterkt marktpositie met overname Vichema “Met deze overname breiden we niet alleen ons dienstenpakket verder uit, maar hebben we ook een belangrijke stap gezet in ons streven naar een groter marktaandeel in industrieel chemisch-technisch reinigen.”
Colofon Haktueel Haktueel verschijnt viermaal per jaar en richt zich op de relaties van A. Hakpark-bedrijven.
2
Redactiecommissie A. Hak: Xaf Hendriksen en Arie Smits; Van Luyken Communicatie Adviseurs, Haarlem
Ontwerp & Lay-out Douwe de Haan, Delft Druk Thieme Media Services, Delft
7 Volledig verzorgd: renovatie energienetwerk Enexis beheert in zeven provincies het netwerk voor gas en elektra. De reconstructie van tracés besteedt het netwerkbedrijf vaak uit aan A. Hak Noord-Oost. Sinds tweeënhalf jaar maakt ook de engineering deel uit van de opdrachten.
11 Bekabeling compressorstation Scheemda Begin november 2009 kreeg A. Hak Noord-Oost opdracht voor het bekabelen van een compressorstation van de Gasunie in Scheemda in de provincie Groningen.
13 Thuis in havens Kaal Masten is thuis in havens. Dat geldt in de eerste plaats voor Nederland en België, waar Kaal al vele havens heeft voorzien van verlichting. Maar het bedrijf laat haar licht ook steeds vaker in het buitenland schijnen, zoals in de Oostenrijkse haven Freudenau. En verder: 12 Het gaat hard met LNG-terminals 17 Nieuwbouw pompstation vereist precisiewerk 20 Our world, your future
A. Hak E-mail: Internet:
[email protected] www.a-hak.nl
3
De Electel Group verzorgt voor SAIL 2010 de bekabeling van zelfdenkende bewakingscamera’s die alles registreren en direct tot actie oproepen als er ergens iets ongewoons gebeurt. 4
A. Hakpark neemt Electel Group over
Missing link is gevonden “Met de overname van de Electel Group heeft A. Hakpark een belangrijke stap gezet naar een nieuw snelgroeiend marktsegment. A. Hak Telecom kan nu kant en klare oplossingen bieden op het gebied van engineering, ontwerp van infrastructurele werken, intelligente camerasystemen en locatiegebaseerde communicatiediensten en -systemen. Daarmee zijn we een volwaardiger speler op deze markten geworden. Om in termen van ‘ontzorgen’ te spreken, dat kunnen wij vanaf nu doen in optima forma. Op het gebied van dienstverlening, telecommunicatie, dataverkeer, draadloze netwerken en de daarbij aangrenzende gebieden willen wij een belangrijke rol spelen”, legt directeur Fons van het Reve uit. “Wij zijn voor A. Hak Telecom de missing link”, vult Wim Klarenbeek, directeur van Electel, aan. “Maar dat geldt ook omgekeerd. De twee bedrijven samen kunnen de markt vele keren beter bedienen. Wat voor vraag de klant ook heeft, wij kunnen die beantwoorden. En problemen oplossen? Het zal uiteindelijk zo zijn, dat de klant er niet eens weet van heeft dat wij een mogelijk probleem in zijn netwerk hebben opgespoord en opgelost.”
Volledige keten Dankzij de overname van de Electel Group kan A. Hak Telecom de volledige keten bedienen. Opdrachtgevers hoeven nu niet meer met drie tot vijf uitvoerende bedrijven te werken. A. Hak Telecom heeft nu alle disciplines in huis om een turnkeyproject volledig zelf te kunnen opleveren, zonder inschakeling van een derde partij. Vanaf het technisch ontwerp tot en met de bouw, het beheer en het in service nemen van het volledige project. Van het Reve: “Wij zijn specialist in het bekabelen. Dat deel van een turnkeyproject zit ons in de genen en volgens onze klanten beheersen wij dat ook als geen ander. Maar juist die klanten willen méér. Opdrachtgevers willen het liefst met één onderneming aan tafel zitten. Eén bedrijf dat het gehele project uitvoert. Een betrouwbare partner waarop je kunt rekenen.” Klarenbeek: “Wij zijn gespecialiseerd in engineering, adviseren de klanten over de diverse mogelijkheden op het gebied van (tele)communicatie, brengen alle randapparatuur aan, zorgen dat alles werkt en verrichten het onderhoud. Waar A. Hak Telecom de volledige infrastructuur verzorgt, nemen wij de complete technische kant voor onze rekening. Vandaar
die missing link. Over een paar jaar denken klanten echt niet meer aan dat netwerk wat er moet liggen, aan al die kilometers bekabeling die nodig zijn voor hun technische hoogstandjes, hun wifi-netwerken, beveiligingscamera’s en wat al niet meer. Voor hen is het dan normaal dat er een netwerk ligt of wordt aangelegd. Het gaat hen om het product, om de techniek.”
Bewakingscamera’s Klarenbeek noemt als voorbeeld het toezicht tijdens grote evenementen waarbij de Electel Group vaak wordt betrokken, zoals nu ook weer bij SAIL 2010. Daar wordt gewerkt met zelfdenkende bewakingscamera’s die alles registreren en direct tot actie oproepen als er ergens iets ongewoons gebeurt. “Wat voor bekabeling daarvoor nodig is, zal onze opdrachtgevers een zorg zijn. Het gaat hen om betrouwbare dienstverlening. Op tijd en volgens afspraak. Zij willen gebruik kunnen maken van de meest geavanceerde technieken. Dat betekent dat die camera’s moeten werken. Dat er, zodra er ook maar iets afwijkends gebeurt, moet kunnen worden ingegrepen. Dat gebeurt dan ook.” >
Kansrijke periode Voor algemeen directeur Van Geenhuizen is 2009, het jaar waarin de A. Hakpark-bedrijven uitzonderlijk hebben gepresteerd, alweer voorbij. Hij kijkt liever vooruit. “Natuurlijk zijn we trots op die omzet van EUR 370 miljoen, dat mooie groepsresultaat van ruim EUR 25 miljoen en het feit dat elk bedrijfsonderdeel hieraan positief heeft bijgedragen. Maar de huidige ontwikkelingen zijn toch een stuk interessanter. Onze onderneming is op dit moment bezig haar basis substantieel te verbreden. Met de overname van de Electel Group uit Tiel is A. Hak Telecom een van de belangrijkste spelers geworden op het gebied van de telecommarkt wat betreft het kunnen aanbieden van turnkeyprojecten in geheel eigen beheer. En dat niet alleen. We hebben ook het Duitse Electron overgenomen, waardoor we ons ook kunnen richten op een volledig nieuwe tak van sport: het plaatsen van hoogspanningsmasten. En ook de plaatsing van masten voor trolleybussen en trams hoort binnenkort tot onze corebusiness. Hierdoor zullen onze omzet en resultaat minder afhankelijk worden van de aanleg van ondergrondse infrastructuur, tot en met vandaag onze >
5
Electel Het in Tiel gevestigde bedrijf stamt uit 2005. Electel is actief op het gebied van het ontwikkelen van software en uitvoeren van projecten voor publieke veiligheid telecommunicatie, ICT, IPS (beveiliging en bewaking) alsmede het leveren van alle apparatuur.
Met het in eigen beheer ontwikkelde softwareprogramma InfraView, “uniek in de wereld” – heeft de Electel Group een platvorm ontwikkeld voor registratie, opvolging, beheer en het ontsluiten van informatie. “Nogmaals, daar gaat het vandaag om en het zal ook met de dag belangrijker worden. De Electel Group is specialist op het gebied van wireless netwerken. Daar hebben wij veel verstand van. We zijn op dit gebied zeer innovatief.” Van het Reve blikt met “een buitengewoon goed gevoel” vooruit. “Ons personeelsbestand is de afgelopen jaren zienderogen veranderd. We zijn al veel meer die technische kant opgeschoven. Daardoor ben ik ervan overtuigd dat de Electel Group naadloos past binnen onze organisatie. We klinken niet twee verschillende werelden aan elkaar. We hebben het over twee bedrijven die naadloos op elkaar aansluiten en daardoor de volledige keten kunnen bedienen.”
Het plaatsen van hoogspanningsmasten is voor A. Hak Telecom een volledig nieuwe tak van sport.
belangrijkste pijler. Met deze bredere basis zal de toekomst van de A. Hakpark-bedrijven extra zijn gewaarborgd. Het geeft een totaal nieuwe dimensie aan onze bedrijven.” Het plaatsen van hoogspanningsmasten ligt volgens Van Geenhuizen geheel in het verlengde van het huidige werk. Er zijn duidelijk overeenkomsten met het aanleggen van ondergrondse infrastructuur. “Veel werkzaamheden, vooral wat de logistiek betreft, zijn gelijk. Ook hier krijgen we te maken met grondeigenaren waarmee afspraken moeten worden gemaakt voor het aan te leggen tracé. Er moet worden geheid, toegangswegen moeten worden ontsloten en noem maar op. Allemaal werkzaamheden waarbij strenge veiligheidseisen van kracht zijn; werkzaamheden die passen bij onze mentaliteit en waarin we uitblinken. Wanneer je daarbij behalve onze overname van de Electel Group ook nog in ogenschouw neemt de overname van Vichema door A. Hak Industrial Services, dan zal duidelijk zijn dat A. Hakpark op meerdere punten aan het begin van een bijzonder kansrijke periode staat.”
6
Volledig verzorgd: renovatie energienetwerk Enexis beheert in zeven provincies het netwerk voor gas en elektra. De reconstructie van tracés besteedt het netwerkbedrijf vaak uit aan A. Hak Noord-Oost. Sinds tweeënhalf jaar maakt ook de engineering deel uit van de opdrachten. De integrale dienstverlening waarborgt de kwaliteit en doelmatigheid van het werk van begin tot eind. Enexis is het netwerkbedrijf dat van Essent is afgesplitst (zie ook tekstkader op pagina 8). Het bedrijf zorgt ervoor dat gas en elektriciteit veilig van de energieleverancier bij de afnemers terecht komt. De reconstructie van de infrastructuur voor gas en elektra wordt in clusters aanbesteed. Vroeger deed Essent de engineering voor de tracés zelf en besteedde het
bedrijf alleen de uitvoering uit. Nu verzorgt A. Hak Noord-Oost de renovatie van A tot Z, dus van het definitief ontwerp tot en met de oplevering van het werk. De werkwijze bevalt opdrachtgever en aannemer uitstekend. Bij A. Hak vullen de afdeling werkvoorbereiding en de uitvoerders elkaar goed aan. Eventuele problemen worden direct ter hand genomen. De werkvoorbereider kan de uitvoerder zo vragen een bepaald tracé te controleren en andersom kan de uitvoerder bij hem aankloppen als hij buiten tegen een bepaald probleem aanloopt. Dat werkt efficiënt. Tot tevredenheid van de opdrachtgever. Naast de gunning van grote openbare aanbestedingen verwerft A. Hak ook zogenaamde soloprojecten van het netwerkbedrijf.
7
Enexis De oorsprong van Enexis ligt in de splitsingswet voor energiebedrijven. Essent heeft in 2009 zijn netwerkbedrijf afgescheiden van zijn productie- en leveringsbedrijf. Na de operationele zelfstandigheid in januari 2009 was een half jaar later de eigendomssplitsing een feit. Enexis onderhoudt in de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland, Limburg en Brabant het netwerk voor gas en elektra. Er zijn 2,6 miljoen particuliere huishoudens, bedrijven en overheden op dit energienetwerk aangesloten.
Dik in orde
Op basis van een schetsontwerp van Enexis ontwikkelt A. Hak het definitieve ontwerp.
Onderhandelen In de engineeringsfase zorgt A. Hak voor de tekeningen, vergunningen en materiaalstaten. Enexis levert het schetsontwerp met de gewenste diameters en een tracévoorstel. A. Hak ontwikkelt vervolgens het definitief ontwerp en checkt meteen of het nieuwe tracé werkelijk gerealiseerd kan worden. Buiten ziet het er soms toch net anders uit dan op papier. Dat geldt zeker bij de reconstructie van ondergrondse netwerken. Het komt geregeld voor dat een bestaand tracé bijvoorbeeld niet door gemeentegrond maar door een particuliere tuin is aangelegd. In dat geval gaat men eerst na of het tracé in gemeentegrond is te realiseren. Mocht dit niet mogelijk zijn, dan gaat A. Hak met de eigenaar van de betreffende tuin praten over de vergoeding voor de overlast en schade die hem te wachten staan. Het bedrijf vraagt alle vergunningen aan en overlegt afhankelijk van de situatie ook met gemeenten, provincies of waterschappen om tot een tracé te komen waarin ieder zich kan vinden.
Spanning en druk A. Hak stelt voor elke reconstructie een bestek op dat bestaat uit een productie- en een materiaalstaat. Het productieoverzicht vermeldt het aantal meters sleuf dat het bedrijf moet graven en het aantal meters buis en /of kabel dat moet worden gelegd. De materiaalstaat vermeldt hoeveel buizen en kabels nodig zijn en van welke soort en diameter. Het elektriciteitsnetwerk van Enexis bestaat uit kabels voor middenspanning, laagspanning en openbare verlichting. Het netwerk voor gastransport kent twee drukvarianten. Het gas dat naar een verdeelstation stroomt, heeft een druk van 8 bar, de druk vanaf dit station naar de meterkast in een huishouden of bedrijf is normaal 100 millibar. 8
Kwaliteit staat bij A. Hak altijd voorop. De inschrijvingsmap bij een openbare aanbesteding geeft al blijk van dit streven. De offerte is uiteraard op tijd, de map compleet en de informatie duidelijk. Hoewel het nuchter volk is op de Assense vestiging, zijn de medewerkers best trots dat hun offertes vrijwel nooit aanleiding geven tot vragen. Dat betekent dat het allemaal dik in orde is. Iedereen waardeert de vroegtijdige betrokkenheid, vooral omdat de ondergrondse wereld behoorlijk complex is. De bodem ligt steeds voller en de regels worden steeds strenger. Er liggen al kilometers kabels en leidingen in de grond, niet alleen voor water, gas en elektra, maar ook voor telefonie, dataverkeer en televisie. Bovendien moet je bekend zijn met de vigerende NEN-normen, Eurocodes en de aanvullende eisen van de opdrachtgever. Daarnaast moet je thuis zijn in de procedures van vergunningverleners. A. Hak houdt daarom graag het hele reconstructiewerk in eigen hand. Zo kan het bedrijf vanaf het eerste contact met de opdrachtgever tot en met de uiteindelijke oplevering een hoge kwaliteit en effectiviteit van het werk garanderen. Als een bestaand tracé door een particuliere tuin is aangelegd, zoekt A. Hak een oplossing waarin iedereen zich kan vinden.
Glasvezelkabel: basis voor heel veel diensten In Leeuwarden legt A. Hak Telecom voor 16.000 woningen glasvezelkabel aan. Het is de basis voor snelle verbindingen, hoge kwaliteit televisie en beeldtelefonie. Opdrachtgever is Reggefiber. Het is een groot project waaraan 104 mensen werken. Projectleider Ben Meijer: ”De start was in december vorig jaar. Door de strenge vorst konden we pas eind februari beginnen met de werkzaamheden in de grond. We schatten in juni 2011 klaar te zijn.” Behalve groot is het project ook belangrijk. Landelijk kijkt iedereen mee. Vooral na de opmerking van Eurocommissaris Neelie Kroes, die zich liet ontvallen dat Nederland meer toegang moet hebben tot zorg en onderwijs via snelle dataverbindingen. Mede-projectmanager Bert Mensingh: “Mensen denken vaak dat, omdat alles via de kabel gaat, grote vereenzaming optreedt, maar het tegenovergestelde is waar. Denk maar aan grootouders die hun kleinkinderen ‘live’ zien en horen via de kabel. Met de glasvezelverbinding gaat dat perfect, de kwaliteit is vergelijkbaar met tv.” Ook de zorg wordt aangeboden via de glasvezel. Directe verbinding als mensen acute hulp nodig hebben of vragen willen stellen. En e-learning, met de leraar op afstand, maar via de kabel uitstekend te horen en te zien. Met het huidige monopolie van het coaxkabelnetwerk zijn bewoners overgeleverd aan die ene aanbieder. Het glasvezelnet geeft mensen de kans met contract en al na het eerste jaar over te stappen naar een andere provider, de concurrent. Het gevolg is dat providers meer hun best zullen doen om goede kwaliteit tegen een scherpe prijs te leveren.
Kwaliteit en service Het glasvezelnetwerk in Leeuwarden is het grootste dat A. Hak Telecom tot nu toe bouwde. Ben Meijer: “Het gaat om meer dan het openen van de grond en er kabels in leggen. Het moet op en top in orde zijn. De klant moet er geen omkijken meer naar hebben en er volledig op kunnen vertrouwen dat de hoogste kwaliteit wordt geleverd.” Dat vertrouwen in A. Hak is groot en mag niet worden geschaad. Grofweg gaat het om de kwaliteitsborging en het proces van de aansluitingen op alle 16.000 woningen. Ben Meijer: “Er moeten afspraken worden gemaakt met 16.000 huishoudens, want we moeten doorwer-
ken tot achter de voordeur. Wie is wanneer thuis? Zijn er klachten? Hoe handelen we die zo snel en goed mogelijk af? Het moet allemaal technisch goed gaan. En dan, als alles is gelegd en aangesloten, worden straten, tuinpaden, kortom alle bestrating weer perfect opgeleverd alsof er niets is gebeurd. Maar ook tijdens de werkzaamheden moet alles toegankelijk blijven.” Trots vertelt Ben Meijer dat het project internationale aandacht trekt: “Vanuit Ierland komen ze kijken hoe we de uitvoering aanpakken. Het biedt ons een goede kans om ook over de grens aan het werk te gaan!” 9
10
Bekabeling compressorstation Scheemda Begin november 2009 kreeg A. Hak Noord-Oost opdracht voor het bekabelen van een compressorstation van de Gasunie in Scheemda in de provincie Groningen. Het gas dat uit Rusland hiernaartoe wordt getransporteerd, wordt hier eerst ondergronds opgeslagen. Op het moment dat er vraag naar is, wordt het gas in het gasnet gebracht. Opdrachtgever voor de bekabeling is Cofely, een onderneming uit de familie van de Franse energiegigant GDF Suez. In totaal legt A. Hak Noord-Oost 230 km kabel aan waarvan 10 km middenspanning, 110 km stroomkabel en 110 km instrumentatiekabel. Het gaat om bekabeling in maar liefst 75 verschillende soorten, van heel dunne kabels tot 600 milimeter kwadraat. De helft van de bekabeling wordt in kabelgoten of kabelblokken geplaatst. De rest komt in het buitenterrein en in betongoten. Anno Huizing, hoofd uitvoering van A. Hak NoordOost: “Het is een ingewikkeld werk waarbij alle kabels een andere eindbestemming hebben. De kabels komen uit de MCC-ruimtes en gaan dan het veld in naar de elektromotoren en instrumenten.” De uitvoering zou medio december 2009 starten, maar door de vorstperiode werden de werkzaamheden opgeschoven en startte het werk uiteindelijk eind februari dit jaar. Op het hoogtepunt werkten 35 medewerkers aan de aanleg van de kabels. Op dit moment wordt in het buitenterrein de laatste bekabeling voor verlichting en bewaking aangebracht. “Een mooie klus die ondanks de korte uitvoeringsperiode als gevolg van de vorst toch binnen de gestelde termijn en naar tevredenheid van de klant wordt opgeleverd”, aldus Anno Huizing. “En daar ligt ook de kracht van ons team: met volle inzet en praktische aanpak samen de klus klaren.”
11
Het gaat hard met LNG-terminals Commissioning en pre-commissioning van Liquefied Natural Gas (LNG)-terminals is booming business. Voor veel bedrijven betekent dat kans op werk. A. Hak Industrial Services (HIS) zit midden in deze ontwikkelingen en activiteiten. Aardgas wordt op een aantal plaatsen in de wereld in grote hoeveelheden gevonden. De vraag is hoe je dat gas op andere plekken in de wereld krijgt. Het aanleggen van pijpleidingen is niet altijd een optie. De kosten spelen daarbij een belangrijke rol. In dat geval wordt gas per schip vervoerd. “De manier waarop dat gebeurt, is eenvoudig te begrijpen”, zegt projectmanager Paul Hendrickx van A. Hak Industrial Services in Abu Dhabi. “Het gas dat bijvoorbeeld in Qatar naar boven komt, wordt via een pijpleiding naar een compressorstation getransporteerd. Dat station maakt het vluchtige gas onder een koeling van –162 oC vloeibaar. In vloeibare vorm vervoert een schip het gas naar bijvoorbeeld Europa. Het volume van LNG is ongeveer zeshonderd maal kleiner dan van aardgas bij normale temperatuur en druk. Deze volumereductie maakt het goedkoper gas te transporteren als er geen pijpleiding is. De methode wordt gebruikt bij het transport van aardgas over zee in LNG-tankers. Vervolgens wordt het in grote tanks opgeslagen, waarna LNG-terminals het gas verwarmen tot de buitentemperatuur, waardoor het vloeibare gas weer vluchtig wordt en via leidingen kan worden gedistribueerd.”
Bouw terminals Momenteel wordt in opdracht van het Italiaanse bedrijf Offshore LNG Toscana (OLT) een LNG-terminal in Dubai gebouwd. OLT verhuurt deze terminal aan het Italiaanse Snam Rete Gas. Dit bedrijf is vergelijkbaar met de Nederlandse Gasunie. OLT heeft voor de bouw van de plant gekozen voor de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) vanwege de arbeidskosten.
“De arbeidskosten liggen in de Verenigde Arabische Emiraten een stuk lager dan in bijvoorbeeld Europa”, legt Hendrickx uit. “Als de LNG-terminal klaar is, zal hij naar Italië worden versleept. Ook dat is een behoorlijke klus.” Hendrickx weet waarover hij praat. In het verleden was hij namens HIS betrokken bij de bouw van twee terminals: één in Zeebrugge en vervolgens één voor Italië, die in het Spaanse Algeciras is gebouwd. Dat gebeurde in opdracht van Exxon. “De bouw van die laatste terminal was bijzonder, omdat twee grote tanks van elk 145.000 m3 in betonnen blokken werden geplaatst. Boven op die tanks stond de vergassingsinstallatie. Nadat de terminal klaar was, is deze in z’n geheel naar Italië versleept. Het was de eerste keer dat een terminal op deze manier is gebouwd”, aldus Hendrickx.
Bijkomende werkzaamheden Bij de bouw van een LNG-terminal houdt A. Hak Industrial Services zich bezig met de commissioning en precommissioning. “Bij commissioning gaat het om de inbedrijfstelling van de LNG-terminal. Precommissioning zijn de werkzaamheden die voorafgaan aan de inbedrijfstelling. Onze diensten richten zich met name op het testen van leidingen, het inspecteren, drogen, koelen, reinigen en passiveren van systemen, et cetera. Een bijzonder belangrijk onderdeel is de assistentie en coördinatie van bijkomende werkzaamheden. Daarbij gaat het om werk waaraan opdrachtgevers liever niet willen denken, zoals een afsluiter die verkeerd in het systeem is geïnstalleerd, leidingen die niet goed zijn gemonteerd en flensmanagement. De werkzaamheden omvatten ook het juist aandraaien van bouten, ook wel bolt torquing genoemd. Problemen op die gebieden komen nogal eens voor. Wij lossen ze allemaal op of we zorgen ervoor dat ze worden opgelost.”
Opstarten LNG-terminals Niet alleen de voorbereidende werkzaamheden vragen de nodige zorg en aandacht, ook de inbedrijfstelling van een LNG-terminal is een zaak van vakmanschap en precisie. Hendrickx: “Je kunt niet zomaar even een paar kranen van leidingen opendraaien en het vloeibaar gas in de LNG-terminal laten lopen. De terminal wordt eerst stapsgewijs met 12
Thuis in havens Kaal Masten is thuis in havens. Dat geldt in de eerste plaats voor Nederland en België, waar Kaal al vele havens heeft voorzien van verlichting. Maar het bedrijf laat haar licht ook steeds vaker in het buitenland schijnen, zoals in de Oostenrijkse haven Freudenau. >
In vloeibare vorm vervoeren schepen gas naar onder meer Europa.
stikstof afgekoeld. Daarna volgt het vloeibaar gas, ook stapsgewijs. We hanteren een voorzichtige aanpak. Het voordeel daarvan is dat we eventuele onvolkomenheden in de terminal al met stikstof kunnen detecteren. Mocht er bijvoorbeeld toch een lekkage zijn, dan kunnen we het proces van inbedrijfstelling stopzetten en het probleem eerst oplossen. Dat ligt anders als je meteen de hele terminal met gas vult. Dan wordt een kleine oneffenheid een ander verhaal.” Volgens Hendrickx mogen in dit stadium van het project eigenlijk geen onvolkomenheden meer voorkomen. Toch is dat volgens hem te optimistisch gedacht. “Er zijn zo veel zaken die meespelen. Je mag niet uitsluiten dat ergens toch iets anders is gelopen dan gepland. We hebben bijvoorbeeld te maken met temperatuurverschillen van wel tweehonderd graden. Dat heeft z’n invloed op de leidingtemperatuur. Leidingen kunnen daardoor langer of korter worden. Natuurlijk is daarmee bij de aanleg rekening gehouden. Maar één centimeter te veel kan catastrofaal zijn. We houden daarom alles in de gaten.”
Booming business Volgens Hendrickx is de markt van commissioning en precommissioning voor LNG-terminals volop in beweging. “Het is booming business. Diverse landen in Europa hebben onlangs een LNG-terminal gebouwd, waaronder Spanje, Italië, Nederland, België en Polen. Polen heeft er overigens twee en Italië krijgt er nog drie bij. Ik verwacht dat er alleen al in Europa op korte termijn zo’n veertig ontvangstterminals zullen worden gerealiseerd. En dan heb ik het nog niet eens over de compressorstations in de producerende landen om het gas vloeibaar te maken. Bij die landen gaat het onder meer om Qatar. Daar zijn vele internationale gas- en oliemaatschappijen actief, zoals Qatar Petroleum, Exxon Mobil, Shell en Total.” 13
Havens hebben grote lichtmasten nodig. Dat heeft onder meer te maken met de oppervlakte die de opslag van containers inneemt. Op de uitgestrekte terreinen staan de containers vaak in vijf of zelfs zes lagen gestapeld. Schijnwerpers kunnen een dergelijk grote oppervlakte alleen gelijkmatig aanlichten als ze op grote hoogte staan. Het aantal lichtmasten is meestal beperkt teneinde de carriers vrije doorgang te bieden. Een carrier is een voertuig waarmee de chauffeur op een hoogte van 18 meter containers oppakt, transporteert en stapelt. Op de drukke kades mogen zo min mogelijk obstakels zijn. De werkzaamheden moeten veilig, soepel en efficiënt verlopen. Daarom plaatst Kaal bij voorkeur slechts enkele hoge masten met een krachtige lichtopbrengst.
Conische masten Kaal bepaalt met een lichtberekening hoeveel armaturen nodig zijn om de gewenste Lux op het maaiveldniveau te bereiken en levert vervolgens de benodigde masten in secties aan. Die worden zonder bouten gemonteerd. Een multi purpose truck trekt de conische masten op de plaats van bestemming in elkaar. De lampenrekken zijn al bekabeld en worden net zoals de lieren ook ter plaatse gemonteerd. Een kraan hijst de masten rechtop en plaatst ze op hun ankers. De monteurs sluiten de stroom aan en testen de installatie. Tot slot ondersabelen zij de masten en meten de lichtopbrengst op maaiveldniveau. Is alles in orde, dan instrueren zij de klant hoe hij het lampenrek zelf kan bedienen en worden de masten aan hem overgedragen.
Veilig werken Dat was ook het geval in de Oostenrijkse haven Freudenau. Twee jaar geleden kreeg de haven al vijftien cilindrische masten van 25 meter. MCE, onderdeel van Bilfinger Berger Industrial Services, wilde de verlichting uitbreiden en liet Kaal nog eens negen vakwerkmasten van 52 meter plaatsen. Kaal in Linz legde de fundaties. Kaal in Oss produceerde de masten. De masten gingen met opleggers naar Oostenrijk en werden ter plekke gemonteerd. Te midden van de vele containers en alle drukte op het haventerrein installeerden monteurs de kronen met de lichtarmaturen. Met een goede planning en strakke regie lukte het de werkzaamheden goed op elkaar af te stemmen.
14
Voor tal van havens in Nederland en België engineert, produceert, levert en plaatst het bedrijf de verlichting. Bijvoorbeeld op de Maasvlakte voor de ECT Delta Terminal en de APM Terminal, in Zeebrugge voor de APM Terminal, in Antwerpen voor de Manuport Terminal en in Delfzijl bij de Groninger Seaports. Alle projecten hebben hetzelfde doel: het verlichten van een terminal zodat er veilig kan worden gewerkt. In de Rotterdamse haven heeft Kaal bij ECT Home Terminal onlangs de hydraulische lieren vervangen door een elektrische lier. Hierdoor hoeft het onderhoud niet meer op 45 meter hoogte te worden uitgevoerd. De kroon met zestien armaturen van 1000 watt zakt voortaan langs de mast naar beneden.
HIS versterkt marktpositie met overname Vichema A. Hak Industrial Services (HIS) heeft haar marktpositie danig versterkt met de overname van Vichema. “Met deze overname breiden we niet alleen ons dienstenpakket verder uit, maar hebben we ook een belangrijke stap gezet in ons streven naar een groter marktaandeel in industrieel chemisch-technisch reinigen”, zegt manager Chemical Cleaning, Henk Visscher van A. Hak Industrial Services-Vichema. Vichema begon zo’n tien jaar geleden als zelfstandig bedrijf onder leiding van Henk Visscher. “De onderneming heeft zich vanaf het begin gespecialiseerd in allerlei vormen van chemische reiniging; van chemische en petrochemische installaties en leidingen, inclusief precommissioning cleaning van nieuwbouwprojecten voor elektriciteitscentrales, de ovo-bundels. Dat gebeurt met een complexvormer van neutrale zouten, oppervlakte-actieve stoffen en inhibitoren tegen corrosie. Deze complexvormer verwijdert lasoxiden en walshuid, ontvet, beitst en passiveert in één spoeling”, licht Visscher toe.
Maatwerk Foto links: Materiaalwagen met generator en labaratoriumfaciliteiten. Foto rechts: Droogreiniger voor Airfinbanken.
A. Hak Industrial Services-Vichema is in verschillende sectoren actief. Daartoe behoren onder meer de chemische en petrochemische industrie (ook offshore), scheepvaart, elektriciteitscentrales, nieuwbouwinstallaties, voedingsindustrie en defensie. Elk project vraagt om maatwerk. “Laten we voorop stellen dat je niet zomaar even kunt zeggen hoe je een
project invult. Je moet eerst de installaties en systemen goed in kaart hebben gebracht. Waaruit bestaat een installatie? Hoeveel warmtewisselaars of verdampers zijn er? Welke leidingen maken deel uit van het systeem? Welke diameters hebben die? Je kunt niet even wat vloeistof door een heel systeem pompen. Daarnaast spelen de stoffen die moeten worden verwijderd, een rol. Om welke vervuilingen gaat het? Er is geen allesreiniger voor alle stoffen. Indien nodig laten we stoffen analyseren in een gespecialiseerd laboratorium. Voor elke bewerking, zoals ontvetten, beitsen, ontkalken en passiveren, beschikken wij over eigen chemicaliën. Ook laten we, als dat noodzakelijk is, chemicaliën op maat vervaardigen.” In het algemeen vinden reinigingen plaats van leidingsystemen, ketels/ovo’s, stoomketels, destillatietorens, Texas-towers, voorverwarmers, warmtewisselaars, verdampers, platenkoelers, airfinbanken en opslagtanks. Daarbij gaat het om rvs-systemen, koolstofstaal, polypropeenleidingen, et cetera.
‘Decontamineren’ A. Hak Industrial Services-Vichema heeft veel ervaring met ‘decontamineren’, een proces waarbij chemicaliën in een procesinstallatie worden geïnjecteerd. Visscher: “De chemicaliën binden de koolwaterstoffen en pyrofore stoffen en voeren deze mee naar buiten. Zo wordt de gehele installatie koolwaterstofvrij gemaakt en wordt een veilige werkomgeving gecreëerd om verdere shutdownwerkzaamheden uit te voeren.” Decontamineren kan ook
15
Chemisch-technisch reinigen De beste reinigingsmethode voor industrieel equipement wordt bepaald door twee belangrijke parameters: het reinigingsresultaat en de kosten. Chemisch-technisch reinigen wordt in steeds meer situaties herkend als de beste methode, mede doordat de vervuiling nagenoeg voor honderd procent wordt verwijderd en omdat minimale inspanning van de opdrachtgever nodig is. Daarnaast kan met chemisch-technisch reinigen een passivering van de installatie worden uitgevoerd, waardoor toekomstige corrosie tot een minimum wordt beperkt. Chemisch-technisch reinigen heeft diverse voordelen: G
reiniging vindt plaats in de plant, waardoor demontage en transport niet nodig zijn;
G
de aanpak zorgt voor een besparing in doorlooptijd en mankracht;
G
betreding van de procesinstallaties is niet nodig;
G
reiniging gebeurt in een gesloten systeem (daardoor geen ongecontroleerde emissies);
G
alle hoeken en gaten worden bereikt;
G
de installatie is na de reiniging weer volledig en snel.
worden toegepast om andere gevaarlijke stoffen uit installaties te verwijderen. Het decontamineren voert HIS uit met Lifeguard, dat honderd procent biologisch afbreekbaar is. “Lifeguard is momenteel het beste product op de markt voor deze diensten”, vindt Visscher. “Het wordt geleverd door Philip Services Corporation (PSC). Wij hebben met PSC een overeenkomst gesloten en het exclusieve vertegenwoordigingsrecht verkregen om met Lifeguard binnen Europa te werken. De afgelopen jaren hebben we Lifeguard met succes toegepast in diverse systemen in raffinaderijen en petrochemische installaties, zoals desalters, destillatietorens, hydrotreaters en hydrocrackers, heat exchangers, isomerisatie-units, platformers en reformers.
Met Lifeguard wordt in korte tijd het benzeengehalte teruggebracht tot minder dan 1,0 ppm. Na de reinigingsmethode kunnen systemen zonder specifieke ademhalingsapparatuur worden betreden. Daardoor worden onderhoud en inspectie veel veiliger, sneller en efficiënter. Dat alles leidt ertoe dat de benodigde tijd voor een shutdown aanzienlijk korter is.”
Markt HIS-Vichema is één van de weinige ondernemingen in Europa die thuis is in dit soort reinigingswerk. “Het is een gespecialiseerde tak van sport waarvoor geen aparte opleiding bestaat. De kennis en ervaring die je hiervoor nodig hebt, leer je in de praktijk. Wij leiden onze medewerkers dan ook zelf op. Diverse medewerkers van HIS hebben al een tweedaagse training over chemisch reinigen onder mijn leiding in Hoogeveen gevolgd”, zegt Visscher. HIS-Vichema werkt in binnen- en buitenland voor tal van internationale opdrachtgevers, zoals Akzo, BASF, Corus, Dow Chemicals, Exxon Mobil, EON, Nuon, Odfjell Terminals, Petroplus, Q8, Statoil, Stork, ShinEtsu, Shell, Total, et cetera. Vichema was met haar dienstenpakket vooral actief in de Benelux, maar gaat het chemisch reinigen en decontamineren verder uitbreiden, onder andere met decommissioning. “Dat dienstenpakket bieden we dan via onze verkoopkantoren in heel Europa aan opdrachtgevers en prospects aan. Maar we kijken ook elders naar kansen. Inmiddels komen al aanvragen vanuit het Midden-Oosten binnen.”
16
Skid voor decontaminatie.
Nieuwbouw pompstation vereist precisiewerk De bouw van twee waterpompgebouwen in Scheveningen verloopt voorspoedig. “Aanvankelijk werd vooral onder de grond gewerkt en zag je nog maar weinig van het project,” zegt Bram Vroegop, hoofduitvoerder Industrie, “maar nu schiet de bouw als een paddenstoel uit de grond.” Opdrachtgever voor de nieuwbouw is Dunea, producent en leverancier van drinkwater. De nieuwe gebouwen en installaties voor de waterbehandeling zullen de betrouwbaarheid en leveringszekerheid van het pompstation veiligstellen. Het project omvat naast de aanleg van leidingen en de
bouw van pompgebouwen ook de installatie van nieuwe motoren en een nieuwe energievoorziening. Tijdens de uitvoering is het bestaande pompstation van Dunea gewoon in bedrijf.
Pers- en zuigleiding Het werk aan de nieuwe bovenbouw schiet zichtbaar op. In de lente van 2010 is het schoonmetselwerk in volle gang. Het eerste gebouw is dan al bijna wind- en waterdicht. De drukte op het bouwterrein gaat voorlopig nog door. In juni start bijvoorbeeld de installatie van het noodstroomaggregaat. Vroegop laat zien dat bovengronds veel gebeurt, maar dat ondergronds in >
Op de foto staan de bestaande pompgebouwen op de achtergrond. In het midden verrijst de staalconstructie van het nieuwe pompgebouw 1. Daartussenin is een damwandkuip gebouwd voor de aansluiting van de nieuwe pers- en zuigleiding bij de machinekamer. Op de voorgrond staat een man op het dak van pompgebouw 2. Tussen de nieuwe pompgebouwen is de ophangconstructie voor de Helicomleiding te zien. 17
Het Scheveningse pompstation is tijdens de nieuwbouw gewoon in bedrijf. Een speciale constructie beschermt de Helicomleiding tijdens de bouw. Als de teams hieronder werken, wordt de leiding tijdelijk geblokt en het pompstation afgeschakeld om de veiligheid van het personeel te waarborgen.
18
Bram Vroegop, hoofduitvoerder energie bij A. Hak Rijnmond
de pompenkelders misschien nog wel meer is gebeurd. Het aanleggen en afstellen van de nieuwe 1200 mm persleiding en 1500 mm zuigleiding vereist het nodige vakmanschap. “Het is secuur werk dat je goed moet coördineren.” Ook de montage van beugels, steunen, pendelstukken, vlinderkleppen, terugslagkleppen en appendages is precisiewerk. Keer op keer controleert het team de uitlijning van de pers- en zuigleidingen. Daarnaast zijn in totaal acht pompen inclusief motoren in de kelders gemonteerd. “Ook dat was millimeterwerk.”
Speciale constructie Tussen de nieuwe pompgebouwen bevindt zich een zogenoemde Helicomleiding. Per uur stroomt gemiddeld drie- à vierduizend kubieke liter water door deze aanvoerleiding naar de nazuiveringsinstallatie. De nieuwe leidingen worden onder deze Helicomleiding geplaatst. A. Hak heeft een aparte ophangconstructie ontworpen om de Helicomleiding tijdens de bouwwerkzaamheden te borgen. De persleiding loopt er al onderdoor. Die wordt straks samen met de beide pompkamers aan een hydrostatische test onderwor-
pen. Aan het begin van de zomer volgt de aanleg van de zuigleiding. Vroegop laat de Helicomleiding voortdurend bewaken. “De berekeningen voor de ophanging zijn door de opdrachtgever goedgekeurd. Mocht tijdens de bouw toch een afwijking optreden, dan rapporteren we dat. Zo nodig treffen we extra fixatiemaatregelen.”
Onverwachte gebeurtenissen Bij een dergelijk grootschalig project gaat niet alles van een leien dakje. Geen ernstige zaken, maar kleine tegenvallers doen zich altijd voor. Zo bleek de coating van een aantal leidingdelen tijdens het transport te zijn beschadigd. Het kostte het team bij het pompstation enige moeite te achterhalen welke reparatieprocedure het moest volgen. Zo doen zich altijd onverwachte zaken voor. In het schoonmetselwerk gaf kleurverschil tussen de bakstenen bijvoorbeeld het nodige oponthoud. Vroegop blijft er nuchter onder: “Die dingen gebeuren. De uitvoering zet dan een tandje bij, want we zullen de werkzaamheden volgens de afgesproken tijdsplanning en de gestelde eisen uitvoeren.”
Nadat de laatste van acht pompen op zijn fundatieblok is gemonteerd, zijn de motoren aangebracht. De fijne afstelling van de pompen gebeurt in een latere fase, maar de plaatsing van de motoren in de pompenkelder is ook al precisiewerk.
19
T: +31 345 579 211 F: +31 345 579 380
E:
[email protected] I: www.a-hak.nl
