Nieuwe planologie voor een leefbare, groene stad

Nieuwsbrief over het LNV-project Groen in en om de stad.

Nr. 19 maart 2007 Peter Dordregter, voorzitter Groenforum

Nieuwe planologie voor een leefbare, groene stad vingsarchitectuur voor het eerst naar een park. “In het regeerakkoord van ‘Balkenende Dordregter: “Bekijk de stad als een landschap, IV’ wordt GIOS niet expliciet genoemd. maak woonmilieus in plaats van woonwijken. Maar groen vormt wel de pijler van een Leg groene linten aan waarlangs volwassenen groot aantal beleidsthema’s. Het kabien kinderen zich prettig en veilig kunnen vernet streeft naar een duurzame leefomplaatsen. Maak watergangen geschikt voor de geving, een schoner Nederland en wil kleine watersport. Zo voorkom je dat mensen probleemwijken omvormen tot de auto moeten pakken om een beetje frisse prachtwijken.” Volgens Peter lucht op te snuiven in het groen. In de huidige Dordregter, voorzitter van het VINEX wijken hebben we die kansen gemist. Groenforum, kan dat alleen met meer Groen is opgeofferd voor parkeerplaatsen, oeen beter groen in en om de stad. vers zijn gevaarlijk steil. Maar het is nog niet te Daarom wijst het Groenforum de laat. Met simpele middelen en veel creativiteit betrokken bewindslieden in een brief kun je een stad een enorme groene kwaliteitsop de sociale, medische en econoinjectie geven. Parijs is er inmiddels beroemd mische voordelen van groen. En op de “Wie niet groen ontwerpt, mist veel voordelen en schaadt de economie” om en er zijn al heel wat GIOS excursies naar gevolgen van de voorgenomen toe geweest. Maar waarom nodigen we die bezuinigingen op onderhoud en creatieve buitenlandse landschapsarchitecten niet uit om hier beheer van groen. “Dan kunnen we de kwaliteitsslag niet maken die nodig is voor een gezonde en prettige de groene kansen van onze steden te bekijken?” leefomgeving”. Accountmanagers Peter Dordregter hoopt in 2007 aan de TU Delft te promoveren op het concept van de groene stad als onderlegger voor de ruimtelijke ordening. “Ik wil er een mooi boek van maken met teweegbrengen. Dordregter: “Groen moet de onderlegger zijn voorbeelden uit binnen- en buitenland. We moeten wethouvoor de stedenbouw. Wie niet groen ontwerpt, mist veel voorders en ambtenaren stimuleren groener te denken door het uitdelen en schaadt de economie. Daarom stellen we het kabinet wisselen van kennis en ervaring. Het zijn accountmanagers gevoor een atelier van experts op te zetten. Een werkatelier dat worden die alleen nog maar op geld letten. De openbare een nieuwe planologie ontwerpt voor de leefbare stad van de ruimte, sportvoorzieningen en het groen betalen de rekening. toekomst. Dat is niet alleen interessant voor Nederland, maar Ten onrechte. Groen verhoogt de WOZ biedt ook mogelijkheden om Nederland, waarde, trekt kapitaalkrachtige inwoners na de Deltawerken, opnieuw internatioen bedrijven en vermindert de kosten naal op de kaart te zetten.” Dordregter voor gezondheidszorg.” vindt de tijd er rijp voor. “Een aantal steInstrumenten en partners Het Groenforum organiseert dit jaar een den is al op de goede weg. Alphen aan voor GIOS werkconferentie over groen en gezondden Rijn en Venlo betrekken hun inwoheid. Dordregter: “Het aantal kinderen ners bij het openbaar groen, zorgen dat Jongeren ontwerpen groene met ouderdomsdiabetes neemt schrikbaze er trots op zijn. Rotterdam sloopte huihang- en ontmoetingsplekken rend toe en door de vergrijzing wordt oszen in de Milinxwijk ten gunste van een teoperose een groot probleem. Groene park. Woningcorporaties krijgen en neEU fondsen aanboren linten en speelplekken nodigen uit tot bemen meer verantwoordelijkheid voor de voor GIOS wegen door jong en oud en groen vangt leefomgeving. De Amsterdamse woningbovendien fijnstof op.” corporatie IJmere toonde op de Floriade Groene gebiedsontwikkeling van 2005 al een prachtig concept van de in Park Lingezegen Hanneke Gijsbertse, Stichting Recreatie groene stad” Ook architecten en kunstenaars hebben het openbare groen ontEén ontwerp voor stad, dekt. Vorig jaar ging de prijs voor omgesnelweg en groen

Het Groenforum wil een kanteling in het denken over groen

I N H O U D 2.

3.

4. 5.

6.

7. Korte berichten/Colofon/ contactpersonen

1

gaat om de recreatie- en staatsbossen, de Randstadgroenstructuur en het VINAC-groen. In de woningbouwafspraken is vastgelegd dat de projecten uit het groenprogramma Recreatie om de stad uiterlijk in het jaar 2010 (voor de VINAC hectaren strategisch en regionaal groen), respectievelijk uiterlijk in het jaar 2013 (voor de Randstadgroen hectaren) worden gerealiseerd. Voor de realisering van de VINAC regionaal groen hectaren zijn de stadsregio’s verantwoordelijk. Voor alle overige hectaren zijn dat de provincies. De financieringsstromen van ISV en ILG lopen gescheiden. Provincies en gemeenten dienen de ILG en ISV plannen op elkaar af te stemmen. Voor de periode na 2010 kan worden bezien of een verdergaande afstemming, dan wel bundeling, van genoemde instrumenten nodig en mogelijk is.

Verbreding GIOS: Groene Partners

Instrumenten en partners voor GIOS De ambitie voor Groen in en om de stad is dat de ontwikkeling van groen gelijke tred houdt met de ontwikkeling van rood. Het groen moet een onlosmakelijk onderdeel zijn van de stedelijke ontwikkeling, net als andere stedelijke voorzieningen.

Het rijk vraagt de steden om bij nieuwe uitleglocaties uit te gaan van een richtgetal van 75m2 groen per woning en om verbindingen te maken tussen groen in de stad en om de stad. Daarnaast zijn er concrete afspraken gemaakt over ‘in de stad’ tussen rijk en steden (GSB/ISV) en ‘om de stad’ tussen rijk en provincies (ILG). Groen in de stad (via ISV) Steden en rijk hebben over de groenambities prestatieafspraken gemaakt met de G31 binnen het kader van het Grotestedenbeleid (GSB 3). Deze afspraken verschillen per stad. Het programma loopt van 2005 tot en met 2009. De afspraken over GIOS vallen onder de fysieke pijler, via het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV 2). Dit deel van het GIOS-

2

programma bedraagt 22 miljoen euro. In 2007 vindt de midterm review van GSB 3/ ISV 2 plaats, eind 2009 moet het programma zijn afgerond.

Groen om de stad (via ILG) Basis voor het groen om de stad-programma vormt het begrotingsartikel Recreatie om de stad (RodS). Recreatie/Groen om de stad valt onder het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) en loopt via de provincies. De provincies maken afspraken met de stedelijke regio’s om de groen om de stad projecten (conform de afspraken met het rijk) te realiseren. Het programma bestaat uit een aantal instrumenten dat, in het kader van de vereenvoudiging van beleidscategorieën, onder de titel ‘Recreatie om de stad’ is samengevoegd. Het

Naast deze afspraken wordt er met de steden en provincies samengewerkt aan de verbreding van het thema groen. Groen kan een oplossing bieden voor diverse maatschappelijke vraagstukken. Groen draagt bij aan krachtige steden met een aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving. Maar in de steden is groen vaak onvoldoende aanwezig en de bereikbaarheid van natuur- en recreatiegebieden om de steden is vaak slecht. Bovendien worden deze gebieden bedreigd door versnippering. Groen wordt door bouwers, gemeenten, provincies en rijk meestal gezien als kostenpost, terwijl het juist kansen biedt voor het oplossen van veel maatschappelijke problemen, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid/luchtkwaliteit, wonen/integratie, economie/vestigingsklimaat, sociale cohesie/zorg, obesitas/sport/bewegen en jongeren: zes halen, 1 betalen! Om dat te bereiken is het nodig dat verschillende partijen (rijk, gemeenten, provincies, maatschappelijke partijen als woningbouwverenigingen, zorgverzekeraars en andere maatschappelijke partijen) op dit vlak beter met elkaar gaan samenwerken. Het programma Groene Partners beoogt deze samenwerking te stimuleren. Groene partners heeft een impulsbudget van ongeveer 4 miljoen euro. Alexia Michel, Directie Platteland, ministerie van LNV ([email protected])

Gemeenten gezocht voor uitvoering!

Jongeren ontwerpen groene hangen ontmoetingsplekken Vaak wordt verondersteld dat de hedendaagse stadsjeugd niets met natuur heeft. Uit het project Naturally Cool blijkt het tegendeel: op een relaxte hang- of ontmoetingsplek mag groen volgens jongeren absoluut niet ontbreken. Zeker niet in de stedelijke omgeving. Het wachten is nu op commitment van gemeenten.

De behoefte van de stadsjeugd aan groen werd duidelijk tijdens een pilotproject in Nijmegen. Leerlingen van de Scholengemeenschap Groenewoud werden in 2005 aan het denken gezet over stad en natuur. Waar voelen zij zich lekker en hoe ziet hun ideale hangplek er uit? Wat bleek: jongeren willen een combinatie van sport en hangnatuur. Een snufje groen te midden van al die stenen. Wekenlang werkten de ‘kids’ aan hun schetsen en maquettes. Het eindresultaat presenteerden zij aan de gemeenteraad van Nijmegen. De raadsleden waren boven verwachting enthousiast en bleken het directe contact met de jongeren en de kwaliteit en creativiteit van de ontwerpen zeer te waarderen. Een groot succes dus! Uitvoering van de plannen kon nog niet worden gegarandeerd, maar de goede intenties waren er wel. Landelijk project Inmiddels zijn we ruim anderhalf jaar verder en is Naturally Cool opgeschaald naar landelijk niveau, dankzij subsidie van het ministerie van LNV en het VSB fonds. Nijmegen heeft als eerste gemeente toegezegd een aantal van de door jongeren ontworpen plekken daadwerkelijk te realiseren. Daarnaast zijn er vergevorderde gesprekken met o.a. Amsterdam, Rotterdam, Enschede en Almere en zijn verschillende scholen al met het project aan de slag. Naturally Cool loopt dus als een trein. Het project is van een geniale eenvoud: jongeren ontwerpen hun eigen groene hang-, ontmoetings- of sportplekken en visualiseren die met tekeningen en maquettes. Vervolgens presenteren zij de ontwerpen aan hun gemeente. Die committeert zich aan de realisatie van zo’n plek, binnen bepaalde randvoorwaarden. De jongeren worden gedurende het hele proces op prikkelende wijze aan het denken gezet over het creatieve spanningsveld tussen natuur en samenleving. Het is niet verwonderlijk dat gemeenten

veel belangstelling hebben voor Naturally Cool. Hiermee kunnen zij laten zien dat zij alle burgers, jong en oud, als serieuze gesprekspartners zien. Ook krijgen zij contact met een moeilijk bereikbare doelgroep. Jongeren komen niet spontaan op inspraakavonden en ontplooien meestal geen buurtinitiatieven. Dit project biedt dan ook een unieke kans om jongeren een concrete en creatieve stem te geven in het gemeentebeleid. Èn het levert tastbare resultaten op: groene oases in de stad, ontworpen door de toekomstige gebruikers. Belangstelling is echter nog geen commitment. Die stap moet in veel gemeenten nog worden gezet.

Sociale cohesie Naturally Cool creëert meer betrokkenheid en sociale cohesie op verschillende niveaus. De jongeren voeren zelf een buurtonderzoek uit, waarvoor ze verschillende bewoners interviewen. Zo worden de buurtbewoners actief bij het

Stichting wAarde is de initiator van Naturally Cool en kreeg hiervoor subsidie van het ministerie van LNV en het VSBfonds. Dankzij deze subsidie kunnen wij onze kennis en deskundigheid kosteloos aan scholen en gemeenten aanbieden. Wij verzorgen het les- en werkmateriaal en ondersteunen scholen bij de uitvoering van het project. Daarnaast helpen wij bij het leggen van contacten tussen scholen, jongeren, buurtbewoners, wijkcentra en de gemeente. Wil uw gemeente ook participeren in Naturally Cool? Of loopt er een project waarbij u graag de inbreng van jongeren uit de buurt wilt hebben? Laat het ons weten! Wij denken graag met u mee en kunnen ondersteuning bieden in het proces. Kijk op: www.naturallycool.nl of bel Annick de Witt: 024-6844836.

proces betrokken, ontstaat er meer onderling begrip en worden vervelende reacties achteraf voorkomen. De jongeren voelen zich serieus genomen en leren dat zij invloed kunnen uitoefenen op hun eigen leefomgeving. Omdat zij in een vroeg stadium met de gemeente overleggen en weten wat de randvoorwaarden zijn (kosten, materiaal, onderhoud), kunnen ze realiseerbare ontwerpen afleveren. Annick de Witt, Stichting wAarde

Een van de ontwerpen voor een groene hangplek in Nijmegen

3

Groene netwerken project

EU fondsen aanboren voor GIOS In februari 2006 ondertekenden de G31 en het Rijk de Intentieverklaring “Steden en Rijk: Groene Partners”. Een van de afspraken was zich samen sterk te maken voor een substantiële verhoging van het groenbudget. Het ministerie van LNV startte daarop het ‘Groene Netwerken’ project om de steden te ondersteunen in hun zoektocht naar geld uit ‘Brussel’. Kansrijke stedelijke initiatieven worden gekoppeld en verder ontwikkeld, om er vervolgens interessante Europese financieringsmogelijkheden voor te zoeken. Alterra verzorgt de inhoudelijke en procesmatige ondersteuning.

De verkenning van Europese fondsen gaat verder dan de traditionele groene fondsen zoals LIFE+. We kijken ook naar fondsen voor verkeer, sociale zaken (integratie), economie (aantrekkelijk vestigingsklimaat) en naar de rol die groen bij het verwezenlijken van het achterliggende Europese beleid kan spelen. Dit levert nieuwe project-thema’s op. We hebben onder andere de volgende niet-groene fondsen onderzocht: Europees Sociaal Fonds, Capacities for SMEs (voor het MKB) en het Competitiveness and Innovation program van DG Entreprise.

Activiteiten 2006 Alterra formuleerde, samen met enkele G31 steden, de doelstellingen van het project en organiseerde vervolgens drie plenaire bijeenkomsten. Daaraan namen steeds 10 tot 15 grote steden deel. In de eerste bijeenkomst werden GIOS activiteiten en thema’s van de steden verkend waarvoor zij Europese financiering zoeken. Voor de vervolgbijeenkomsten screenden we of er Europese fondsen bestaan waaronder de thema’s passen en op welke wijze de thema’s dan geformuleerd zouden moeten worden. Ook werd

Steden zoeken naar een substantiële verhoging van het groenbudget.

overlegd of de doelstellingen van de fondsen nog te beïnvloeden zijn en hoe? En waarop moeten we letten bij het ontwikkelen van projectinitiatieven? Het gezelschap was zeer divers: sommige gemeenteambtenaren hadden al uitgebreide internationale ervaring, terwijl andere nog onbekend waren met Europese projecten. Alterra adviseerde de steden individueel of als groepje en raadpleegde de contactpersonen van fondsen.

Werkdocument Europese fondsen De Europese fondsen zijn beschreven in het werkdocument: ‘Tabel Europese fondsen 2007-2013 voor GIOS’. Van elk fonds zijn de namen en e-mail-adressen van contactpersonen en websites voor informatie vermeld. Het is een naslagwerk voor de steden bij hun zoektocht naar Europese financiering voor groen in en om de stad. Het werkdocument kan worden opgevraagd bij de projectleider. In de toekomst wordt het gekoppeld aan de kennisdatabase GIOS. Een aantal fondsen kan pas inhoudelijk worden uitgewerkt als zij een oproep (een call) voor projectvoorstellen doen. Dat gebeurt doorgaans een of twee keer per jaar. Uit die oproep wordt pas duidelijk of het projectidee goed past binnen de vraagstelling. Zo kan een projectidee bij de ene oproep wel een kans maken en bij de volgende niet meer. Het is dus zaak alert te blijven, de websites in de gaten te houden en regelmatig te bellen met de contactpersonen.

Activiteiten 2007 Dit jaar gaat een aantal G31-steden zelfstandig, of met hulp van Groene Netwerken, EU projectvoorstellen ontwikkelen, al dan niet als trekker. De LNV contactpersonen Jan Willem van Wijngaarden en Matthijs Philippa willen dat het Groene Netwerken project actieve initiatiefnemers een steun in de rug geeft. Daarom reageren wij in 2007 vooral op vragen van steden die een projectvoorstel willen indienen. Rond de zomer wordt een plenaire bijeenkomst georganiseerd waarin de G31 ervaringen en relevante informatie uitwisselen. De steden kunnen daar hun internationale activiteiten presenteren en netwerken. Carmen Aalbers, projectleider Groene Netwerken, Stad-Land team Alterra, ([email protected])

4

Groene gebiedsontwikkeling in Park Lingezegen Park Lingezegen, een toekomstig landschapspark van 1500 ha, wordt het ‘groene hart’ van de Stadsregio Arnhem-Nijmegen. Een afwisselend gebied met volop mogelijkheden voor recreatie en natuur. Staatsbosbeheer is als groene gebiedsontwikkelaar betrokken bij de planvorming en is de beoogde eindbeheerder van groene delen van het park. In samenwerking met andere betrokken partijen brengt Staatsbosbeheer kennis in over natuur, recreatie, beheer en communicatie.

Eind 2006 werd het gebied tussen Arnhem en Nijmegen uitgeroepen tot een van de lelijkste plekken van Nederland, waar mensen niet willen wonen. Daarom is de realisatie van Park Lingezegen broodnodig. Een groene omgeving maakt wonen ineens een stuk aantrekkelijker en wat Staatsbosbeheer betreft, kan dat niet snel genoeg gaan! Staatsbosbeheer staat voor een duurzame leefomgeving voor mens, plant en dier. Toegankelijke natuur en een duurzaam landschap in en rond de steden is hiervoor essentieel. Dit wordt in Regio Oost vormgegeven in het programma Stedelijke Netwerken. Park Lingezegen biedt een unieke kans om mensen vanuit de stad bij hun directe omgeving te betrekken Het park biedt ruimte voor rust, ontspanning en plezier dicht bij huis en allerlei mogelijkheden voor educatie en bewonersparticipatie. Staatsbosbeheer wil mensen graag laten ervaren dat groen in hun directe woonomgeving van groot belang is voor hun welzijn en gezondheid. Maar ook op andere vlakken, zoals sociale samenhang en integratie kan groen in de omgeving een positieve bijdrage leveren.

Eerste resultaten Op de landelijke dag van het park in mei 2006 is Park Lingezegen ‘gedoopt’ en geopend. Ook werd de realisatie van de eerste 18 ha natuurgebied gevierd: een natuurgebied met natuurvriendelijke oevers en boomgroepen. Schotse Hooglanders begrazen het gebied. Een kunstwerk van wilgentenen symboliseert drie roerdompen, een vogel die wellicht ooit in Park Lingezegen zal rondwaren. Een van de roerdompen is samen met bezoekers op de dag van het park gemaakt en vormgegeven als schuilhutje en toegangspoort. Eind 2006 is de intentieovereenkomst om daadwerkelijk samen een park te maken èn te financieren door alle betrokken partijen ondertekend: Provincie Gelderland (projectleider), LNV directie regionale zaken oost, Waterschap Rivierenland, Staatsbosbeheer en de gemeenten Nijmegen, Arnhem, Overbetuwe en Lingewaard. Om kinderen in de stad kennis te laten maken met Park Lingezegen, organiseerde Staatsbosbeheer in november een excursie. De kinderen gingen op zoek naar sporen van de Hooglanders en visten langs de natuurvriendelijke oevers.

SAUL In januari 2007 ging het internationale Interreg IIIb project SAUL2 EXT van start als vervolg op het succesvolle SAUL I, dat sinds 2003 liep. SAUL staat voor Sustainable and Accessible Urban Landscapes. Staatsbosbeheer neemt deel aan SAUL2 EXT met projectgebied Park Lingezegen. De andere betrokken

Samen met de boswachter zoeken naar sporen van hooglanders.

stadsregio’s liggen in Duitland, Engeland en Luxemburg. Als speerpunten voor park Lingezegen zijn gekozen: de economische concurrentiekracht van het gebied en participatie van omwonenden en betrokkenen. Door kennis en ervaring uit te wisselen met internationale partners en gerichte projecten uit te voeren die bijdragen aan het doel van SAUL, hoopt Staatsbosbeheer park Lingezegen toegankelijker en beleefbaarder te maken.

Toekomst In 2007 gaan de gebiedspartners onder leiding van de provincie verder met het ontwikkelen van het park. Er wordt een masterplan opgesteld waarin keuzes voor de inrichting worden gemaakt. Daarvoor zijn verschillende werkgroepen en bewonersoverleggen ingesteld die de thema’s uitwerken. Er wordt een communicatieplan gemaakt en een MER met bijbehorend nieuw bestemmingsplan. Staatsbosbeheer hoopt dat het park in 2007 meer vorm krijgt en stukje bij beetje door de omwonenden in gebruik wordt genomen. Samen met een aantal kunstenaars wordt door de provincie hard gewerkt aan het creëren van betrokkenheid van en inspiratie bij bewoners en gebruikers van het park. Dat is nodig, omdat het park in zijn volle omvang pas rond 2020 gerealiseerd zal zijn. Susan Bonekamp ([email protected]) en Femke Vergeest ([email protected])

Meer informatie op: www.staatsbosbeheer.nl www.parklingezegen.nl, en www.saulproject.net

5

Maastricht wil leefbaarheid verbeteren

Eén ontwerp voor stad, snelweg en groen Over enkele jaren wordt de A2 in Maastricht ondertunneld. Dat betekent dat het gebied rond deze meest bekende stadssnelweg van Nederland op de schop gaat. Voor Maastricht biedt dat kansen.“We willen de teruggang van groen en leefbaarheid stoppen. Als we de A2 gaan ondertunnelen moet het om kwaliteit gaan. De ruimtelijke kwaliteit, de recreatieve waarde, de leefbaarheid en de luchtkwaliteit kunnen verbeteren door groene maatregelen te treffen.” Dat stelde burgemeester Leers van Maastricht tijdens het ontwerpatelier ‘Verbreding van de groenopgave A2.’

De bijeenkomst in kasteel Vaeshartelt bij Maastricht was bedoeld om in het ontwerp voor de nieuwe snelweg groene gebiedsontwikkeling mogelijk te maken. Er waren voor de tweedaagse bijeenkomst medewerkers van betrokken overheden, het projectbureau A2, woningbouwverenigingen, particuliere adviesbureaus en zelfs enkele bewoners uitgenodigd. Zij bedachten ter plekke

ideeën en vertaalden die in ontwerpen voor een groene snelweg in en net buiten de stad. De gemeente Maastricht wil deze ideëen en wensen een plaats geven in het programma van eisen voor de A2 dat in maart wordt vastgesteld. “Zo willen we de wegenbouwers stimuleren om met goede ideeën te komen. De aanbesteding is een soort prijsvraag, waarbij de wegenbouwer, die het beste de groene opgave met de A2 weet te verknopen, winnaar wordt en in 2010 mag gaan uitvoeren”, aldus de Maastrichtse wethouder Hazeu. De Maastrichtse A2 is één van de negen voorbeeldprojecten van het programma Groene Partners, waarin het Rijk en de 31 grote steden samen een impuls geven aan groen in en om de stad. De projecten laten de positieve effecten van groen

voor andere maatschappelijke opgaven zien. In Maastricht gaat het om verbetering van leefklimaat en luchtkwaliteit.

PPS Groen heeft volgens minister Veerman van LNV een weldadige invloed op een mensenleven en kan als een verbindende factor een aantal taaie maatschappelijke vraagstukken helpen oplossen. Veerman noemde tijdens de bijeenkomst in Vaeshartelt als voorbeelden de woonkwaliteit van mensen, integratie van allochtonen, luchtkwaliteit, gezondheid en het vestigingsklimaat. “Investeren in groen is bijzonder lonend. Andere partijen, zoals zorgverzekeraars, woningbouwcorporaties, bedrijven en instellingen kunnen meehelpen die groene investeringen mogelijk te maken”, aldus Veerman. Leers wil, naast subsidies, ook particuliere fondsen werven en PPS-constructies aangaan. Dat is volgens hem hard nodig. “Maastricht bungelt namelijk onderaan de lijst van G31-steden wat betreft openbaar groen per inwoner. Terwijl de norm 75 m2 per woning is, is dat in Maastricht maar 60 m2. Overigens is dat een gevolg van een bewust gevoerd ruimtelijk beleid gericht op het open en gaaf houden van de waardevolle cultuurlandschappen rondom de stad. Zo is halverwege de twintigste eeuw besloten om geen ringweg om de stad te leggen om zo het Heuvelland te sparen. De paradox is dus dat de compacte stadgedachte - ter bescherming van cultuurlandschap en natuurwaarden - binnen de stad leidde tot een afname van openbaar groen en een zware milieubelasting. Een onhoudbare situatie met de ondertunneling van de A2 als resultaat.” Emile Bruls, Stichting Recreatie

Groene partners

Mogelijk toekomstbeeld van Maastricht Oost na ondertunneling van de A2.

6

Naast Maastricht zijn er voorbeeldprojecten van het programma Groene Partners in Arnhem rondom verticaal groen, Den Bosch burgerparticipatie en gezondheid, Leeuwarden burgerparticpatie en integratie, Leiden communicatie, Rotterdam sport en cultuur, Utrecht wonen en integratie, Venlo luchtkwaliteit en gezondheid, en Zwolle jeugd en obesitas. Voor meer informatie over de voorbeeldprojecten van Groene Partners: Marianne van den Boogaart, (070) 888 32 07.

KO RT E B E R I C H T E N CLM: ‘Rood voor groen’ werkt Een ‘Rood voor Groen’ constructie kan een behoorlijke bijdrage leveren aan het beheer van ons cultuurlandschap. Dat concludeert het CLM na analyse van 5 situaties waar bebouwing beslag gaat leggen op het bestaande landschap. Het betreft Meerstad (Groningen); Marickenland (De Ronde Venen); de Sanding (Drachten); Polder Schieveen (Rotterdam) en de Harnaschpolder (Midden Delfland). De onderzoekers berekenden hoeveel ha rood en groen er wordt gecreëerd en hoeveel geld er aan groen is bijgedragen. Daaruit blijkt dat per ha rood tussen de 1.400 en 8.000 euro per woning vrij komt voor groen door het toepassen van ‘rood voor groen’ constructies.

Noordvleugel beschermt landschap Op de 6e Noordvleugelconferentie is de notitie ‘Verleiding van het Metropolitane landschap’ gepresenteerd. Deze stelt dat de waarde van het landschap voor het vestigingsmilieu veel beter moet worden benut want ‘You need a backgarden to lead a true urban life’. Het landschap staat onder druk door ondermeer klimaatverandering (waterberging) en ‘verrommeling’. De bestuurders van de Noordvleugel hebben afgesproken het ‘metropolitane landschap’ gezamenlijk te beschermen (o.a. duurzaam natuurbeheer), te versterken (o.a. goede inpassing van nieuwe woonwijken en infrastructuur) en kansen beter te benutten (toerisme, promotie). Op de volgende Noordvleugelconferentie moet er een Actieplan liggen.

De gezonde wijk Kan de woonomgeving bewoners verleiden in het dagelijks leven vaker en meer te bewegen? Volgens het VU Medisch centrum, de Architekten cie en het VU SPINlab wel. Zij analyseerden 4 Amsterdamse buurten op hun bewegingsvriendelijke inrichting. De conclusie is dat bouwen in hoge dichtheden met veel faciliteiten op loopafstand buurten aantrekkelijker maakt voor de voetganger en fietser. Een van die faciliteiten moet een substantiële, gevarieerde groenvoorziening zijn. Zodra woningen geen parkeerplaats voor de deur hebben, wordt lopen en fietsen aantrekkelijker. Enerzijds om-

GIOS excursie “Groen en integratie” Allochtonen maken weinig gebruik van het groen in en om de stad omdat het niet aansluit op hun wensen. Een van de redenen is dat deze groep vaak niet betrokken wordt bij de inrichting van groen. Een gemiste kans op integratie! Tijdens de GIOS excursie ‘Groen en integratie’ op 11 april a.s. worden in Amsterdam (Bos en Lommer) en Utrecht (Overvecht) de problemen en oplossingen bekeken. Het werkbezoek is bedoeld voor ambtenaren (GIOS), GSB coördinatoren. Projectleiders van wijken, medewerkers woningbouwcorporaties, opbouwwerk en welzijnsorganisaties. Deelname is gratis, maar het aantal plaatsen in beperkt. U kunt zich per e-mail aanmelden bij [email protected].

dat de loopafstand naar de auto toeneemt. Anderzijds omdat de openbare ruimte voor de deur uitnodigender kan worden ingericht, ook met speelruimte voor de kinderen.

Nijmegen versterkt groen in en om de stad Nijmegen gaat de groene allure van de stad en zijn omgeving versterken. In het plan ‘De Groene Draad, Kansen voor het Nijmeegse groen’ wordt groen gezien als een middel dat een belangrijke bijdrage kan leveren aan thema’s als gezondheid, sociale cohesie, vestigingsklimaat en milieu. In totaal wil het gemeentebestuur tot 2010 9,9 miljoen euro in groen investeren. Hiervan is 6,6 miljoen euro opgenomen in de begroting. De rest van de middelen moet komen uit andere programma’s en externe financiering.

China bouwt groene ecostad China is het dichtstbevolkte land ter wereld, heeft een snel groeiende economie en verstedelijkt in hoog tempo. Dat eist zijn tol: 16 van de 20 meest vervuilde ste-

den liggen in China. Daarom heeft de Shanghai Industrial Investment Corporation het initiatief genomen voor een eco stad: Dongtan, ten noorden van Shanghai. De stad biedt in 2040 een maximale woon- en werkkwaliteit voor 500.000 inwoners en laat een minimale ecologische voetstap na (zero emission). Dongtan wordt een groene stad met een rijke biodiversiteit. De eerste fase is in 2010 afgerond en bestaat uit drie voetgangersdorpen waar 30.000 mensen wonen en werken. Zij hoeven nooit langer dan 7 minuten te lopen naar een openbaar vervoerhalte. Dongtan is een van de hoofdattracties van de World Expo in Shanghai in 2010.

’Leven in de stad Johan van Zoest en Martin Melchers (gemeente Amsterdam) schreven een kloek boek over stadsecologie. ‘Leven in de stad betekenis en toepassing van natuur in de stedelijke omgeving’ bevat achtergronden, ontwikkelingen, cijfers en inspirerende voorbeelden uit binnen- en buitenland. Ze beschrijven waar stadsnatuur aan moet voldoen. Hoe groen steden in

7

KO RT E B E R I C H T E N > balans brengt en woon- en werkmilieus aantrekkelijker maakt. Wat de bijdrage is aan de gezondheid van de stadsbewoners en hoe stadsnatuur kan worden ingepast in ruimtelijke ordening ‘Leven in de stad, (ISBN 90 50111777, 256 pag, ¤ 47,95) is te koop in de boekhandel en via www.knnvuitgeverij.nl.

Verrassende oogst in de stad Juist in stenige omgevingen is het belangrijk dat kinderen kennis maken met voedselproduktie en groen. Tijdens een excursie van de LNV Directie Regionale Zaken West naar Rotterdam werden projecten bekeken die daar op inspelen. Basisschool Bloemhof biedt leerlingen een groen referentiekader aan met een kleutertuin, ‘insectenhotel’, perken langs de muren en een kruidenkring. In combinatie met ‘authentiek leren’ heeft dit grootse effecten op de taalontwikkeling. De wereldtuin in Katendrecht ontvangt kinderen met diverse etnische achtergronden en uit diverse milieus. Onder schooltijd en in vakanties wordt er met vakkrachten en kunstenaars gewerkt in de timmerschuur, moestuintjes en de dierenwei. Na een tijdje gaan kinderen zelf initiatieven nemen. Het blijkt dus mogelijk kinderen algemene (taal)ontwikkeling en verantwoordelijkheid voor hun omgeving bij te brengen door ze te laten werken met voedsel en groen. De programma’s ‘Jeugd, Natuur, Voedsel en Gezondheid’, ‘Grote steden in het groen’ en ‘Groene partners’ kunnen daar hun voordeel mee doen. Meer informatie: [email protected].

Spoorlijn wordt natuurpad In 1995 werd het ‘Dokkumer lokaaltsje’ een spoortracé tussen de Harlingerstraatweg en de vliegbasis Leeuwarden gesloten. Het tracé van 1500 meter werd met bloemenzaad ingezaaid en er kwam een pad van grind over de rails. De groene route biedt aanknopingspunten voor educatie over natuur en cultuurhistorie. Docenten kunnen in het natuurmuseum Fryslan leskisten lenen over de planten en dieren langs het spoorlijntje. Meer informatie bij www.staatsbosbeheer.nl, www.ivnconsulentschapfryslan.nl en www.natuurmuseumfryslan.nl.

8

Leidse gedragscode ruimtelijke ontwikkelingen. Leiden is de eerste Nederlandse gemeente met een vastgelegde en door het ministerie van LNV goedgekeurde gedragscode voor ruimtelijke ontwikkelingen. Alle ruimtelijke ingrepen in Leiden doorlopen straks de ecologische toets uit deze Gedragscode. Daarmee wordt de Flora- en Faunawet nageleefd en voldaan aan het Leidse beleid om natuur, naast andere belangen, een volwaardige plaats te geven in ruimtelijke projecten. Het Ecologisch toetsingskader voor stedelijke projecten en het Stadsnatuurmeetnet Leiden vormen de basis van de Gedragscode. Een derde onderdeel is de natuurkalender die aangeeft in welke periode werkzaamheden het beste kunnen worden uitgevoerd.

en Utrecht samen in het programma Stad-Land: G4P3. Het programma moet de bestuurlijke en financiële obstakels voor groen-blauwe poorten tussen de grote steden en het Groene Hart slechten. Daarvoor kan een deel van de gelden voor de uitwerking van de Nota Ruimte worden ingezet. Er komt een Regiegroep met gedeputeerden van de drie Randstadprovincies en wethouders van de vier grote steden, onder voorzitterschap van de minister van LNV. Ir. C.J. Vriesman is benoemd als directeur van het programma Stad-Land.

Contactpersonen GIOS Ministerie van LNV. Directie Platteland Drs. A.S. Michel tel. 070 378 5045

Groene Hart toegankelijker Het Groene Hart moet toegankelijker worden voor de inwoners van de grote steden. Om dat mogelijk te maken, werken Rijk, Randstadprovincies en de grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag

e-mail: [email protected] LNV-Directie Regionale Zaken West Drs. A.J. van Golen Tel. 070 8883292 E-mail: [email protected]

Colofon

LNV-Directie Regionale Zaken Zuid

GIOS verschijnt 3x per jaar / ISSN 1569-9536

Ir. M. Philippa

Stichting Recreatie

E-mail: [email protected]

Tel. 06 48 13 09 02 Kennis en Innovatiecentrum Raamweg 19

LNV-Directie Regionale Zaken Noord

2596 HL Den Haag

Ing. L. Klamer

070 427 54 54

Tel. 050 5992344

[email protected]

E-mail: [email protected]

Redactie: Emile Bruls, Hanneke Gijsbertse,

LNV-Directie Regionale Zaken Oost

Matthijs Philippa (LNV Regionale Zaken Zuid)

Ing. L.G. Vossers

Michiel Firet (Staatsbosbeheer),

Tel. 06 48131513

Alexia Michel (LNV Directie Platteland)

E-mail: [email protected]

Rudy Uwland (VROM) Peter Visschedijk (Alterra)

Staatsbosbeheer

Vormgeving: Henk Wijma, Sassenheim

mw. ir. J. Kempenaar

Druk: Den Haag Offset

tel. 030 – 692 63 45 E-mail: [email protected]

Meer exemplaren? Bij de Stichting Recreatie kunt u kosteloos

Websites:

extra exemplaren bestellen.

www.groenindestad.nl

Hier kunt u zich ook opgeven voor toezending

www.minlnv.nl/thema/groen/ruimte

van GIOS

www.groenforum.nl

U kunt de nieuwsbrief ook digitaal inzien op

www.stichtingrecreatie.nl

www.stichtingrecreatie.nl

www.kei-centrum.nl www.groenforumnederland.nl

© Stichting Recreatie, Kennis en Innovatiecentrum,

www.groenemetropolen.nl

i.o.v ministerie van LNV, directie Platteland

www.gebiedsgerichtbeleid.nl