De hofcultuur Niet zo ver terug in de tijd ofwel met twee benen in twee werelden Hammed was snel klaar met de opdrachten van de Burgerij, vreemd dat ze in Duitsland eigenlijk nauwelijks dansten. Dat kunnen ze in Turkije beter of misschien ook vroeger niet zo? Hij heeft die tijd nooit voor Turkije bestudeerd. Waarom moet hij steeds weer van alles onderzoeken in Europa ? Hij heeft hierover op school eigenlijk nooit eerder gedacht, wel dom vindt hij nu. Van Mariken had hij niets meer vernomen en toch had hij het gevoel dat ze mee had gedanst en ook van de opera genoten had. De chique Staatsoper ‘Unter der Linden’, waar hij met zijn ouders ooit was geweest, bleek nog niet gebouwd te zijn. Verdorie, bijna had hij die opdracht niet kunnen doen, er waren nog geen operagebouwen. Maar natuurlijk waren er al wel opera’s en hij had aan het Duitse Hof naar een geluisterd, maar zich ook wel een beetje verveeld. Dat hij daar toch binnen gekomen was, had hij te danken aan Jacque le Beurre die hem meteen ook maar meetrok in de hofcultuur. Hammed is van jongs af aan gewend om in twee werelden te leven en kan zich dus gemakkelijk aanpassen om nu eens met die adellijke mensen en dan weer met het handelsvolkje uit het Holländische Viertel samen te zijn. Het tijdsverschil is niet zo groot, maar de gewoonten verschillen enorm. Jacque Le Buerre verklapt hem nu zijn geheim: Hallo! Welkom. Je vraagt je natuurlijk af wie ik ben, nou dat zal ik je vertellen. Ik ben Jaque Le Buerre. Vroeger was ik hovenier aan het hof van Lodewijk XIV, maar euh..nu niet meer. Ik werd verliefd zie je, op madam de maintenon Françoise d’Aubigné Madam de maintenon (1635-1791), de maîtresse van Lodewijk. Toen ik een roos aan haar wilde geven, één die ik speciaal voor haar had gekweekt, werd ik betrapt door één van zijn lakeien. Heel vervelend allemaal en ik praat er liever niet over. Uiteindelijk heeft hij me verbannen en daarom ben ik verhuisd en woon ik nu in Berlijn. Hier heb ik mijn oude werk als hovenier weer opgepakt, maar het zal nooit meer zo zijn als toen in Frankrijk. In welke eeuw je nu bent belandt? Wat is dat nou voor een rare vraag. Dit is natuurlijk de 17de eeuw! Nou, ja ik weet ook wel dat we al veel langer hofcultuur hadden, maar nu is het op zijn hoogtepunt zie je, daarom dat je bij ons terecht komt en eigenlijk ook meer in Parijs dan in Berlijn, want ja daar was de Zonnekoning. Kom binnen, dan kun je even rondkijken. Ik vind het wel gezellig om weer bezoek te hebben! Jacque Le Buerre is dus verbannen van het hof van Lodewijk XIV en kan zelf niet schrijven. Schrijf daarom namens hem een mooi gedicht voor de geliefde van Jacque die hij verstuurt met de postillon d’ amour naar Parijs. Draag het voor aan Jacque als Hammed. Hammed begrijpt hoe het is al zo lang zonder geliefde te leven.
Nachtelijke monologen van Mariken: Hammed ik kan je weer helpen Gelukkig kan ze zo af weer ’s nachts doordringen in de droomwereld van Hammed, waarschijnlijk droomde men veel in deze tijd. Adel arbeidt immers niet. Ze wil hem ook graag helpen, want hoewel allemaal mooi en interessant, het heeft voor haar nu lang genoeg geduurd. Fragmenten uit het dagboek van van Mariken: Mijn leven aan het Hof In haar dagboek beschrijft ze voor zichzelf weer haar belevenissen en avonturen van alledag, de adellijke wereld boeit haar wel maar laat haar ook ontdekken wat er allemaal onder het tafelkleed wordt geveegd zoals ze dat bij haar thuis zeggen. Fragmenten uit het logboek van van Hammed: Mijn ontdekkingen in de deze tijd Jacque heeft het verlangen naar Mariken versterkt. Zal hij een gedicht voor haar schrijven en kijken of hij ’s nachts weer contact met haar kan krijgen en het dan aan haar voordragen ? Allemaal prima, maar voor de zekerheid maakt hij van alles wat hij ontdekt weer digitale foto’s en aantekeningen zodat hij weer kan aantonen voldoende te weten. Inleiding in de hofcultuur van de 17e eeuw De staat in de 17de eeuw is een standenmaatschappij; waarbij koning (absolutisme) en adel de eerste stand zijn, de clerus (geestelijken) de tweede stand en burgers en boeren de derde stand vormen. Deze ordening is alleen door macht (leger) te handhaven, omdat de burgers in de steden door de opbloei van de wereldhandel in toenemende mate rijker en steeds beter opgeleid (mondiger) worden. e groeiende welstand van de burgerij is één van de oorzaken van het tot bloei komen van een openbaar theater (toneel, opera) en concertleven in de steden, naast het al eeuwen bestaande muziekleven aan kerken en hoven. De katholieke kerk kreeg in de 16e eeuw de reformatie en de beeldenstorm over zich heen. Na het midden van de 16e eeuw begint geleidelijk de bloei van de kerk weer. In de 17e maar ook in de 18e eeuw laten kerk en vorsten hun absolute macht gelden. Zij geven de belangrijkste opdrachten. Deze periode wordt ook wel de Barok genoemd. Het woord barok is afkomstig van het Portugese woord ‘barocco’, wat ‘onregelmatig gevormde parel’ betekent.Barok is verspreid over geheel Europa. De barok wordt ook wel de stijl van de absolute heersers genoemd. Barok is plechtig en triomfantelijk en wordt gekenmerkt door een voorkeur voor pracht en praal, monumentale bouwwerken, met rijke, vaak zeer overdadige versieringen. In de muziek zien we dat bijvoorbeeld in de aankleding en uitvoeringspraktijk van de opera. De kunstenaar uit de Barok geeft wel uiting aan persoonlijke gevoelens en emoties, maar doet dat op een gestileerde manier volgens regels en conventies. De wereld lijkt een theater met acteurs, ceremoniemeesters en muziek: pruiken, gekunstelde aanspreek en omgangsvormen vooral aan de hoven, in de opera zijn castraten dé sterren.
Het goede kostuum Om bij de adel toegang te krijgen moeten jullie natuurlijk eerst uit de kledingkast het juiste kostuum weten samen te stellen (uit de 17de eeuw) om zo jezelf fictief aan te kleden volgens deze tijd. Maak hiervan een zo getrouw mogelijke tekening De Architectuur en de beeldhouwkunst De belangrijkste kenmerken van de architectuur in de barok zijn de accentuering van dynamische structuren, bewogen en krachtige plastische vormen en een voorliefde voor bombastische contouren die zelfs in de plattegrond van vele gebouwen tot uitdrukking komen. Er wordt gezocht naar een soort eenheid in de horizontale- verticale belijning. De nadruk ligt op de ingang (middenpartij) van het gebouw. Verschillende verdiepingen worden gecreëerd door middel van pilasters. Het gebouw en de omgeving zijn één: geweldige trappartijen en galerijen vormen de verbinding tussen gebouw en omgeving. Het ontwerp van paleistuinen wordt aan de architectuur aangepast. Waarom werd de verticale richting in de architectuur ten tijde van de Barokperiode benadrukt? Benoem de verschillen in (tuin)architectuur van de renaissance en de barokperiode. Benoem de kenmerken van de sacrale en de profane architectuur. Noem vijf kenmerken van de parkarchitectuur in de Barok. De Barok wordt in 3 gedeelten verdeeld; ‘de Vroeg Barok’, ‘de Hoog Barok’ en ‘de Rococo’. Hoe kenmerken de tuinen zich in deze periodes? Wat is het voornaamste verschil tussen de Franse en de Engelse tuinarchitectuur? Waarin uiten deze verschillen zich? De beeldhouwkunst van de barok, vaak in architectonische concepten gegoten, wordt gekenmerkt door rijke, dramatische gebaren, door het uitwerken van sterke lichteffecten en de accentuering van dynamische structuren. Opvallend is de vormgeving van de muren, de draperie van intensieve beweeglijkheid en de tot extase reikende uitdrukkingskracht van de mimische modellering. Bekijk via internet de St. Pieter en beschrijf hetgeen je van deze beschrijving erin herkent. Noem voorbeelden van beeldhouwkunst en een bekend Italiaans kunstenaar uit die tijd. De Duitse Barok wordt beïnvloed door de Zuid Nederlandse en Italiaanse beeldhouwkunst. Welke Hamburger is een vooraanstaand kunstenaar uit die tijd en wat kun je van zijn werk melden? Benoem kenmerken van de beeldende kunst in de barokperiode. Welke onderwerpen stonden centraal in de beeldende kunst van de 16e en 17e eeuw? Op welke manier speelde geometrie een rol binnen de kunsten. Noem een voorbeeld uit de beeldende kunst en beargumenteer dit. Waarom zochten kunstenaars naar wetten in de natuur? Beschrijf twee verschillende manieren waarop men in de schilderkunst/ beeldhouwkunst/ architectuur naar de wetten van de natuur zocht.
Kunst intercultureel Men kan zich moeilijk onttrekken aan de indruk dat de geschiedenis van Europa en de wereld bij de overgang van de vijftiende naar de zestiende eeuw in een ongekende stroomversnelling terecht kwam. In 1490 kon een Europeaan zich een goede voorstelling maken van Europa en de landen rond de Middellandse Zee. Ook had hij een vaag vermoeden van de rest van Afrika en Azië, maar een samenhangend beeld kon hij zich niet vormen. Dat de aarde rond moest zijn wist hij wel, maar hij had geen idee hoe groot ze was. De mens in de Renaissance is zich bewust van zijn mogelijkheden om de wereld te veranderen. Dit heeft tot gevolg dat wetenschap, techniek, kunst en cultuur in een stroomversnelling tot ontwikkeling komen. In de kloosters waren de universiteiten opgekomen. Op deze universiteiten gaat men zich steeds meer bezig houden met wetenschap, n.a.v. de wetenschappelijke gegevens die via de kruistochten overgebracht zijn. Men gaat steeds meer op zoek naar nieuwe wetenschappelijke inzichten. Dit past in het tijdsbeeld: in deze tijd ontstaan de eerste ontdekkingsreizen, waardoor men nieuwe werelden verkent. In de tweede helft van de 15de eeuw, bereikte de expansie van Europa het hoogtepunt: Spanjaarden en Portugezen doorbraken de grenzen van de tot dan toe bekende wereld. Door de verbetering in de technieken van het kompas en de scheepvaart en door betere kaarten kreeg men nieuwe mogelijkheden om de oceanen te bevaren. Enerzijds waren de motieven om verder te zoeken wetenschappelijk anderzijds commercieel. Soms speelde de drijfveer om andere mensen te bekeren tot het christendom nog een rol. De Europeanen ontdekten nieuwe werelden en dit had grote gevolgen voor hen en voor de mensen uit de ontdekte gebieden. Door deze ontdekkingsreizen ontstond er veel overzeese handel, bepaalde landen profiteerden enorm van deze handel. Noem een aantal redenen waarom men in deze periode reizen ondernam. Welke nieuwe producten/ gebruiken/ handel werden er aan de Europese hoven geïntroduceerd door de contacten met andere culturen? Geef voorbeelden van vondsten uit de nieuwe wereld die we nu typisch Europees vinden, maar hun oorsprong in een andere cultuur hebben. Noem positieve en negatieve aspecten van het ontdekken van de nieuwe wereld en geef aan wat het effect hiervan is geweest. Hoe worden er in ‘Le Bourgeois gentilhomme’ andere culturen verwerkt? Hoe werden theater/muziek/dans gecombineerd aan het Franse hof. Leg uit hoe Lully exotische invloeden introduceerde. Ga op zoek naar muziek uit de Hofcultuur die boven en onderstaande instrumenten voortbrengen en kom iets te weten over de bouw en bespeelwijze van enkele instrumenten
Kunst en vermaak Hofdansen zijn voortgekomen uit volksdansen en geven uitdrukking aan het streven naar een verfijnde levensstijl, door een aristocratische elite. Alle dansen, volks of hoofs, waren groepsdansen met een gevarieerde paarvorming. Pas in de 19e eeuw ontstaat de dans voor één paar. Wanneer was de grootste bloeiperiode en onder welke koning maakte de dans grote ontwikkelingen door die zijn terug te vinden in heel Europa. Hoe werd deze koning ook wel genoemd? Waarom? Benoem de belangrijke stap die tijdens zijn regeerperiode is gezet in de geschiedenis van de dans en welk gevolgen dit heeft gehad voor de ontwikkeling van de dans. Welke functies hadden hofdans, hofballet en danssuite aan het hof? Welke vier kunsten fuseren samen in het ballet? In het 17de-eeuwse hofballet kan men twee soorten dansen onderscheiden; de ‘horizontale dans’ en de ‘imitatieve dans’. Beschrijf deze twee danssoorten. Welke drie dansen zijn een vast onderdeel van de danssuite? Hoe heet een snelle dans uit de barok? Hoe heet een langzame dans uit de barok? Welke onderwerpen waren bron van inspiratie voor de makers van de hofballetten? Hoe werden deze onderwerpen ingezet? Welke bekende componist was de schepper van de balletopera? Waarom zijn de eerste grote opera’s juist in de Barokperiode ontstaan? Onderzoek een van de vroegste spektakelvormen het zogenaamde ‘ballet de cour’ Kunstenaar en opdrachtgever - politieke en economische macht De hoven speelden in de ontwikkeling van de cultuur een doorslaggevende rol: om aan andere vorstenhoven te laten zien hoe rijk en machtig je was, diende je een heel leger aan hofkunstenaars in dienst te hebben om je paleis zo mooi mogelijk te laten maken. Daarnaast gaf je overvloedige banketten, waarbij er gedanst en gezongen werd. Dit alles om aan te geven dat je heel erg rijk, en daarmee ook heel erg machtig was. Er werd vaak gezegd dat wanneer je maar grote feesten gaf, je aan anderen liet zien dat je zo rijk was dat je een enorm leger tot je beschikking had: met andere woorden om de andere vorsten te imponeren. De maatschappelijke elite waren: de vorsten, de pausen, de bankiers (een nieuwe groep machthebbers, bijvoorbeeld de Medici familie in Florence). Deze maatschappelijke elite vormde het mecenaat: dat wil zeggen ze gaven kunstenaars opdrachten, of namen ze in dienst. De kunstenaars werkten dus in opdracht van een dergelijke vorst/ kerk en kregen op deze manier een inkomen. Welke verschillende opdrachtgevers (voor de kunsten) waren er zoal in de 16e en 17e eeuw? Waarin verschilden hun rol/ bijdrage aan de ontwikkeling van de kunsten? Waarin en waarom verschilden de opdrachten van deze opdrachtgevers? Waarom wilde de kunstenaar zich aan 'ambacht' ontworstelen? Waarom zou een kunstenaar graag in dienst willen werken van een vorst? Noem twee hofkunstenaars, en beschrijf op welke manier hun status als
hofkunstenaar belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van hun kunstenaarschap. Waar werden er kunstacademies opgericht en waarom? Welke rol vervulden deze academies? Welke invloed hadden deze academies op de ontwikkelingen in de kunsten? Kunst en religie; levensbeschouwing In de Renaissance is er een herontdekking van de klassieke oudheid; men begon de klassieke geschriften en de klassieke cultuur te waarderen, vanwege de levensvreugde, de liefde, de natuur, de belangstelling voor het aardse. In de Renaissance werd de mens veel zelfbewuster. De macht van de kerk nam af, ook omdat er sprake was van veel corruptie binnen de kerk. Door de Reformatie werd de macht van de kerk van Rome nog meer in twijfel getrokken. De macht en de centrale positie van de absolute monarchen weerspiegelde zich in een uitgebreid en ingewikkeld hofceremonieel met de vorst als absoluut middelpunt. Een ander belangrijk aspect in de Renaissance was het ideaal van het humanisme, waarin o.a. verdraagzaamheid, harmonie en naastenliefde centraal staan. Het is een stroming die mensgericht is. Welke onderwerpen stonden centraal in de Kunst en Cultuur van de 16e en 17e eeuw? Welke rol speelde de klassieke mythologie in de hofkunst van de 16e en 17e eeuw? Geef een voorbeeld van een concreet kunstwerk waarin de liefde van de goden verwerkt is. Waarom/ op welke manier probeerde men in de kunst de christelijke religie te verbinden met de klassieke mythologie? Beschrijf waarin de uitoefening/ beleving van de religie, levensbeschouwing verschilde van die in de Middeleeuwen. Welke rol speelde de allegorie in de kunst van deze tijd? Waarom/ hoe probeerde men in de kunst via allegorieën de christelijke en klassieke werelden te verbinden? Wat wilde Luther bereiken met zijn hervormingsbeweging? Waardoor kreeg de Reformatie snel succes? De internationale, culturele eenheid in Europa werd in de Barokperiode opgesplitst. Hoe zag deze splitsing eruit en waaruit is deze ontstaan? Schrijf een brief als Jacque aan zijn vrienden in Parijs van minimaal 20 zinnen over hoe hij zijn leven hervat in Berlijn. Is het hofleven er heel anders ? Klinkt er andere muziek ? Zijn de tuinen er anders ?
