NGVH Jubileum 27 september 2014

NGVH Jubileum 27 september 2014 Het Atriské Protocol® Een integratieve reconstructieve behandeling voor chronisch PTSS Een behandeling zonder herbelevingen die de cliënt het volle leven terug geeft. Lezing door Ton Naron©

Inleiding De naam Atriské: Deze naam ontving ik gedurende een intensieve 3 maandelijkse training in Schotland. Voor mij staat de naam Atriské voor de weg die we gaan, door pijnlijke en vaak eenzame leer-‐ en bewustwordings-‐ ervaringen heen om onze bestemming te bereiken. Een bestemming die ons Ego in Bewustzijn verbindt met anderen en met het leven op aarde. Dat wil zeggen niet meer afgescheiden maar vanuit liefde verbonden in wederkerigheid.

Psychotrauma De wereld van iemand die leidt aan psychotrauma/PTSS is, wanneer men niet of onvoldoende wordt behandeld, als een hel en/of men leeft in meer of mindere mate gedissocieerd in een andere wereld. Angsten en onmachtsgevoelens kunnen zich ophopen waardoor men zich uiteindelijk hulpeloos, hopeloos en waardeloos kan voelen. De wereld is dan onzeker, onvoorspelbaar en vijandig geworden. Er lijkt geen einde in zicht en de enige optie die overblijft is overleven. Men sluit zich af, raakt gedissocieerd en/of men zoekt afleiding in een of andere verslaving. Psychotrauma kan er ook toe leiden dat men maximaal controle, zekerheid en macht wil ervaren in de contacten met anderen. Controle over denken, geloof en gedrag en dan kan het gebeuren dat de slachtoffers van trauma of hun kinderen uiteindelijk de nieuwe daders worden en zijn het de scheppers van nieuw trauma. Wanneer de overlevingsstrategieën niet werken kan de oplossing die men kiest suïcide zijn of men invalideert als gevolg van burn-‐out, depressie, angst en paniekstoornis of andere ernstige psychische en/of lichamelijke ziekten Er zijn helaas mensen die chronisch getraumatiseerd zijn waarbij de diagnose PTSS hun identiteit is geworden, "Ik ben PTSS-‐er". Wanneer dat het geval is, betekent dit dat de toegang tot een behandelaar en een effectieve behandeling vermoedelijk is geblokkeerd. Wanneer hij/zij weer zou kunnen zeggen dat men ernstig lijdt en last heeft van symptomen zoals bijvoorbeeld herbelevingen als gevolg van traumatische ervaringen er een opening en meer ruimte voor een behandeling. Bij velen die leiden aan psychotrauma ontbreekt de noodzakelijke kennis omtrent de aandoening en de behandeling waardoor ze de stap naar hulp niet zetten. Uit mijn ervaring is gebleken dat veel hulpverleners -‐ waaronder helaas ook artsen, psychologen en/of psychotherapeuten-‐ onvoldoende kennis hebben of het contact-‐ en inleefvermogen ontbreekt waardoor PTSS, Chronisch PTSS, Complex PTSS -‐ Generatief-‐ of Symbiose Trauma niet wordt onderkend. Het niet (h)erkennen van een © Ton Naron

Website: www.revivendo.nl

1

E-‐mail: [email protected]

psychotrauma werkt als een nietsontziend virus. Het ontwricht en schaadt niet alleen de persoon die er aan lijdt, maar ook zijn of haar directe omgeving en de samenleving. Het creëert toenemend lijden en desintegratie. Het beïnvloedt het beoordelingsvermogen, de weerbaarheid, het vermogen vrij te kunnen leven, zichzelf en anderen lief te hebben en zich verbonden te voelen. Het heeft een vernietigend effect op de eigenwaarde en zelfrespect en uiteindelijk ook op het lichaam. De afweersystemen voor ziekten en infecties worden ondermijnd. Hart-‐ en vaatziekten, fybromyalgie, migraine enz. kunnen een gevolg zijn van onopgemerkt en onbehandeld psychotrauma. Vanuit mijn achtergrond, opvoeding en ervaringen later in mijn leven ben ik een ervaringsdeskundige in psychotrauma. Dat betreft zowel generatief trauma en vroeg kind trauma en ook PTSS als gevolg van twee heftig traumatische ervaringen in mijn latere leven. Mijn eigen ervaringen, de behandelingen die ik zelf heb ondergaan om vrij en in een liefdevolle verbinding met mezelf en mijn omgeving te kunnen leven zijn van grote invloed geweest op mijn visie en missie een bijdrage te willen leven aan het oplossen van trauma. En dan met grote dankbaarheid waren er de vele leermeesters waar ik zoveel schatten van heb mogen ontvangen. Als behandelaar ervaar ik hoe een trauma de mens kan ontregelen en invloed heeft op partners, kinderen, families en vrienden. In de ruim 47 jaar dat ik nu in de geestelijke gezondheidszorg werkzaam ben, heb ik ervaren hoe onverwerkt trauma aan de wortel ligt van allerlei ziekten en aandoeningen met als gevolg sociaal, emotioneel en mentaal disfunctioneren. De laatste 15 jaar heb ik me in mijn werk vooral beziggehouden met het behandelen van mensen die leiden aan Chronisch PTSS. In de periode 1999 tot 2004 heb ik vanuit mijn praktijk het Atriské Protocol voor de behandeling van Psychotrauma -‐ chronisch PTSS ontwikkeld. Deze behandeling voorkomt dat de behandeling van (chronisch) PTSS beperkt blijft tot het symptoom of de klacht waar de cliënt het meest last van heeft. Ik ben van mening dat een behandeling de Post Traumatische Stress stoornis in al zijn complexiteit dient te behandelen. Het Atriské protocol maakt gebruik van een procesmatige stapeling van geavanceerde doorontwikkelde behandelprocessen onder meer voortkomend uit NLP en biedt een revolutionaire integratieve protocollaire behandeling voor mensen (vanaf ±12 jaar) die als gevolg van schokkende / traumatische gebeurtenissen leiden aan een (chronische) Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS). Er is een grote groep getraumatiseerde mensen die geen hulp zoeken omdat ze weten dat ze in de behandeling weer in herbelevingen worden teruggezet in het traumatische gebeuren. Uniek is dat deze behandeling geen gebruik maakt van herbelevingen om het gewenste behandelresultaat te bereiken. Dat betekent dat de cliënt geen herbelevingen hoeft op te roepen! Absolute contra-‐indicatie is er voor mensen die lijden aan een psychose of aan een zeer ernstige persoonlijkheidsstoornis. Deze behandeling is ook niet geschikt voor mensen die gedissocieerd zijn van het traumatisch gebeuren en alleen rationeel, zonder emoties te beleven, kunnen reflecteren op wat men heeft ervaren.

© Ton Naron


2


Voor mensen die verslaafd zijn aan bijvoorbeeld alcohol of drugs is deze behandeling alleen geschikt na het doorlopen van een detox -‐programma en de bereidheid deel te nemen aan een op de verslaving gerichte nazorg Met het Atriské behandelprotocol heb ik vanaf 2004 honderden cliënten, waarbij het leven stilstond als gevolg van traumatische ervaring(en) met de diagnose Chronisch (meervoudig) PTSS, succesvol kunnen behandelen. Zie voor meer informatie de site: www.Revivendo.nl onder artikelen te bereiken.

Het Atriské protocol -‐ De onderwerpen die in deze lezing aan de orde komen: 1. Kennis over traumatologie gericht op:

1.1 Inzicht in diversiteit aan trauma’s 1.1.1 een overzicht van trauma’s 1.1.2 PTSS / Chronisch PTSS / gestapeld trauma 1.1.3 complex trauma -‐ (vroeg) kind trauma -‐ symbiose trauma 1.2 De macht en onmacht van overlevingsstrategieën individueel, systemisch, sociaal en cultureel 1.3 De noodzaak van een oorzakelijk-‐reconstructieve behandeling versus symptoombehandeling 1.4 Ontwikkelen en aanscherpen van sensitiviteit en communicatieve vaardigheden 1.5 De beperkingen van het DSM V diagnose systeem in relatie van het onderkennen van Psychotrauma

2. Het Atriské protocol 2.1. De intake systematiek – Behandelfase 1 Psycho-‐educatie: kennis en inzichten is het samenspel tussen cliënt en behandelaar 2.1.1 2.1.2

Het Bewustzijn Bilaterale integratie linker-‐ en rechterhersenhelft / de memorybankintegratie 2.1.3 De ontwikkeling van onze persoonlijkheid vanuit de Transactionele Structuuranalyse en de oorsprong van onze overlevingsstrategieën 2.1.4 Falende Overlevingsstrategieën De weg van dissociatie en afscheiding 2.1.5 Psychotrauma en de Dramadriehoek. Onderzoek – intakegesprek en diagnostiek Het tweede gesprek Het behandelplan – de proces opbouw -‐ specifiek op problematiek van de cliënt afgestemd (uitleg met behulp van de sheet: De weg naar vrijheid en volwaardig leven) Het derde gesprek met partner of vertrouwenspersoon Een open gesprek – uitwisselen van bevindingen vanuit de intake: Psycho-‐educatie – behandelplan en verwachtingen o.m. ook wat ook de partner of omgeving kan gaan ervaren.

2..2 De Behandeling 2.2.1 Behandelfase 2: De memorybank Integratie De behandeling van Shock / Trauma -‐ indien van toepassing emotionele ontstrengeling 2.2.2 Behandelfase 3: Narratieve integratie Het oplossen van schuld, schaamte of wraak en indien van toepassing geblokkeerde rouw © Ton Naron


3


2.2.3 Behandelfase 4: Ego-‐state integratie Reflectie op het verleden en zo nodig oplossen van overlevingsstrategieën. Bezinning op de toekomst uitgewerkt in persoonlijke doelen 2.2.4. Protocolfase 5: Interpersoonlijke integratie – Missie Talenten-‐ en koersonderzoek -‐ advies, – coaching of supervisie 3. Onderzoek

4. Vragen en discussie 1.1. Een overzicht van trauma’s

Hoofdcategorie van trauma

Slachtoffers van (o.a.)

a. Interpersoonlijke trauma’s door mensen veroorzaakt Trauma’s thuis Risico van gestapeld trauma

Trauma’s buiten Risico van gestapeld trauma b. Ongevallen

© Ton Naron

Fysiek geweld Psychisch geweld w.o. vernedering en intimidatie Seksueel misbruik Pesten Ernstige, veelvuldige ruzies, agressie Misbruik als gevolg van verslavingen Verlies / Scheiding / Verlating Ernstige ziekte en invaliditeit Dementie Criminaliteit o.a.: Ontvoering / Gijzeling / Gevangenschap Overval Straatgeweld Oorlog o.a.: Soldaten / Veteranen Burgers Vluchtelingen Martelingen Overige o.a.: Pesten en agressie (op school, werk, straat) Stalking Verkeer Vliegtuigongevallen Treinongevallen Ongevallen op het water


4


Ongevallen op locatie thuis / werk / elders c. Natuurrampen risico van gestapeld trauma

Brand Overstroming Aardbevingen Stormen / Bliksem / Wervelwinden

risico van gestapeld trauma

Ooggetuigen Familieleden en vrienden Therapeuten Artsen / Verpleegkundigen Politie / Brandweer Hulpdiensten o.m. Ambulance personeel Treinmachinisten, Taxi-‐ en buschauffeurs

e. Complex Trauma

Vroeg kind trauma

Generatief trauma / Symbiose trauma

d. Toeschouwers en hulpverleners

Er kunnen twee redenen zijn waarom psychotrauma niet aan het licht komt: 1. De angst om over de traumatische gebeurtenis te spreken vanuit de vrees dat dan de herbelevingen blijven of dat ze zo heftig en onverdraaglijk worden dat zwijgen de enige oplossing lijkt. 2. Zwijgen als gevolg van een gesloten of PTSS ontkennende bedrijfs-‐ of afdelingscultuur zoals o.m. bij Politie, en in mindere mate bij de Strijdmacht en bij Hulpdiensten. Daar is in meer of mindere mate sprake van het bagatelliseren van symptomen die een aanwijzing zijn voor psychotrauma. De betrokkene loopt dan het risico zich onbegrepen te voelen of veroordeeld te worden. Er is dan angst om geminacht of buitengesloten te worden. Het gevolg is uitputting of disfunctioneren (geestelijk, emotioneel en/of fysiek) bij de persoon die eronder lijdt. Bij de organisatie, het onderdeel of afdeling wordt de operationele functie ondermijnd en aangetast.. Een voorwaarde voor vroeg signalering van psychotrauma, adequate opvang en behandeling begint bij een cultuurverandering waarbij signalen dat iemand (mogelijk) kan lijden aan psychotrauma, niet langer meer worden geïnterpreteerd als incompetentie of zwakte en de kans bestaat dat de betrokken persoon een ‘’mietje’’ of ongeschikt voor dit beroep is. We zullen ons bewust moeten worden dat iedereen psychotrauma kan oplopen als gevolg van een schokkende gebeurtenis of een stapeling van schokkende ervaringen. Gebleken is dat de optelsom aan schokkende ervaringen uiteindelijk ook kan leiden tot psychotrauma waarbij ervaringen, die men dacht verwerkt te hebben, toch opeens via herbelevingen en nachtmerries naar de oppervlakte kunnen komen.

© Ton Naron


5


Regelmatig is het meer versluierd en zien we het psychotrauma in andere symptomen naar boven komen, zoals burn-‐out, angst-‐ of paniekstoornis, depressie, agitatie (kort lontje), relatieproblematiek, verslavingen, lichamelijk functieverlies en/of uitvalsverschijnselen. Ondanks dat de DSM systematiek grote beperkingen heeft met betrekking tot het onderkennen van Psychotrauma is de Psycho Traumatische Stoornis als zodanig goed beschreven, in bijzonder in de oorzakelijkheid. Bij vele andere diagnosen ontbreekt dit waardoor lijsten van symptomen zijn samengebracht tot labels hetgeen symptoom behandelingen in de hand werkt en waar ook de farmaceutische industrie wel bij vaart. De DSM V diagnose voor PTSS m.b.t. definitie en symptomen: Traumacriterium: Blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld op een (of meer) van de volgende manieren: 1. Zelf meemaken van de traumatische gebeurtenis(sen). 2. Persoonlijk getuige zijn geweest van de gebeurtenis(sen) terwijl deze anderen overkwam(en). 3. Vernemen van één of meerdere psychotraumatische gebeurtenis(sen) die een naast familielid of goede vriend(in) is (zijn) overkomen. Bij een feitelijke dood van een familielid of vriend(in), moet(en) de gebeurtenis(sen) gewelddadig van karakter zijn of een ongeval betreffen. 4. Meemaken van herhaaldelijke of extreme blootstelling aan afschuwwekkende details van de psychotraumatische gebeurtenis(sen), zoals bij hulpverleners die stoffelijke resten moeten opruimen of politieagenten die herhaaldelijk worden geconfronteerd met details van kindermisbruik. NB: criterium 4 is niet van toepassing in geval van blootstelling via elektronische media, televisie, films of foto’s, tenzij deze blootstelling werk gerelateerd is. Symptoomcluster: a) Herbelevingen. b) Vermijding. c) Verandering in arousel en reactiviteit. d) Negatieve verandering in cognities en stemming. Hieronder vallen als criteria geheugenproblemen (‘onvermogen om zich een belangrijke aspect van de psychotraumatische gebeurtenis te herinneren’) en ‘gevoelens van onthechting of vervreemding van anderen’. Ook kan een ‘persisterend onvermogen ontstaan om positieve emoties te ervaren’, ‘persisterende, vertekende cognities over oorzaak of gevolgen van de psychotraumatische gebeurtenis(sen), die ertoe leiden dat de betrokkene zichzelf of anderen er de schuld van geeft’ en ‘persisterende negatieve gemoedstoestand’ (bijvoorbeeld angst, afschuw, woede, schuldgevoelens of schaamte). Psychotrauma kan ons dus overkomen als we getuige zijn van een schokkende gebeurtenis. Dan kan het zomaar zijn dat we angst, pijn, onmacht, schaamte of schuld ervaren. Het kan zijn dat we na de gebeurtenis beelden blijven zien, alsof we nog steeds in de schokkende gebeurtenis aanwezig zijn. Of we horen nog de geluiden die door merg en been gaan, of we raken de geur niet kwijt die ons steeds weer terug brengt in de schokkende ervaring. Soms komen deze ervaringen in herbeleving pas jaren later naar de oppervlakte. Om onszelf te bevrijden uit het trauma is een behandeling noodzakelijk.

© Ton Naron


6


2. Het Atriské protocol

Het Atriské protocol De weg naar vrijheid en volwaardig leven Een$integratieve$reconstructieve$behandeling$voor$chronisch$PTSS$

Integratie van Bewustzijn

VISIE

Sociale invloed

!

"

!

PROTOCOLFASE 5 Interpersoonlijke integratie Onderzoek –coaching – Supervisie

MISSIE

Interpersoonlijke invloeden

!

"

!

BEHANDELFASE 4 Ego-state integratie Reflectie en Oplossen van Overlevingsstrategieën

DOELEN

Persoonlijke invloed Doelen creëren en bewijzen op zintuigelijk niveau

!

"

!

VERGEVING

Loslaten van de wens of eis dat de bron van de PIJN, die men waarneemt, verandert

"

!

ACCEPTATIE

In de context: Herkennen van de Positieve Intentie

"

!

PIJN

Het lot - dat wat we in het leven tegenkomen

BEHANDELFASE 3 Narratieve integratie Oplossen van schuld, schaamte, wraak en/of gestagneerde rouw

! BEHANDELFASE 2

Memorybank integratie Shock en traumaverwerking en emotionele ontstrengeling

! BEHANDELFASE 1

Psycho-educatie

Er naar toe

" TRAUMA &

SCHULD en/of SCHAAMTE Atriské Protocol © ® Ton Naron 21 september 2014

!

© Ton Naron


7


2.1. De intake systematiek – Behandelfase 1 Psycho-‐educatie: noodzakelijke kennis en inzichten is het samenspel tussen cliënt en behandelaar Wanneer cliënten voor een behandeling naar mij worden verwezen, begin ik, nadat we ons aan elkaar hebben voorgesteld, met Psycho-‐educatie. De reden dat ik daarmee start is om de cliënt af te stemmen op mij als persoon en behandelaar en de werkwijze die ik voorsta. Psycho-‐educatie -‐ de onderwerpen die aan bod komen: 1. Het bewustzijn: * Het bewuste en onderbewuste: inhoud, functies en wisselwerking * Hoe trauma en geblokkeerde rouw zich manifesteren in de wisselwerking tussen het bewuste en onderbewuste * De plaats van onze overlevingsstrategieën in relatie tot onverwerkt Trauma. 2. De bilaterale integratie -‐ functies van onze linker en rechterhersenhelft en de betekenis in relatie tot de verwerking van schokkende gebeurtenissen. 3. De ontwikkeling van de persoonlijkheid bezien vanuit Transactionele Analyse bezien en de oorsprong van onze (over)levingstrategieën. 4. Falende overlevingsstrategieën -‐ de Weg van dissociatie en afscheiding. 5. Psychotrauma en de Drama Driehoek In de 15 jaar dat ik nu mensen die getraumatiseerd zijn heb behandeld, heb ik vastgesteld dat door deze aanpak taboes worden doorbroken en we gelijk contact kunnen maken met de oorzaak en wat vanuit de persoonlijkheid iemands achtergrond en sociale context van belang is of kan zijn. Psycho-‐educatie draagt bij aan ons vermogen tot herkennen en erkennen. Pas nadat we kunnen herkennen wat voor ons wezenlijk is staan we voor de opgave te erkennen. Dat wil zeggen dat we onszelf uitdagen om betekenis geven aan wat we gewaar zijn. Psycho-‐educatie = bewustwording, het helpt ons om achter de symptomen en klachten verbinding te maken met oorzaak en betekenis. Psycho-‐educatie kan bijdragen aan emancipatie, het helpt de cliënt weerbaar te zijn en voor zichzelf en zijn dierbaren op te komen. Deze Psycho-‐educatie is ook een wegenkaart en een kompas richting verwerking en integratie, naar herstel van vertrouwen, verbinding en zingeving. Dan ontstaat weer een leven in vrijheid. Het streven is dat men uiteindelijk de traumatische ervaringen een rijke en waardevolle betekenis heeft kunnen geven in het leven. Psycho-‐educatie biedt inzicht, daarmee het sluit aan bij de behoefte aan ‘in controle zijn’ zodat de drempel wordt weggenomen om ondersteuning en hulp te vragen en motiveert de cliënt de stappen die genomen moeten worden ten behoeve van verwerking te nemen. Psycho-‐educatie is een bron voor ontwikkeling en kan een bijdrage leveren aan de menselijke evolutie. Na de intake gesprekken en het gesprek met de partner, familielid of ander persoon die nabij kan en wil zijn in de privé situatie van de cliënt hebben we de volgende basis gelegd: * Inzicht wat ons als mensen heeft gevormd, ons kan raken en uit evenwicht kan brengen. * Inzicht hoe we door schokkende gebeurtenissen uit evenwicht kunnen raken en hoe dit kan doorwerken in onze psyché. Hoe we ons dan kunnen gaan voelen, wat we dan kunnen denken en hoe we ons kunnen gaan gedragen. * Kennis over en bewustwording in onze levens-‐ en overlevingsstrategieën. Hoe we dan doorgaan met ons leven en functioneren. Welke strategieën we daartoe mobiliseren vanuit onze achtergrond © Ton Naron


8


en persoonlijkheid. Hoe deze strategieën kunnen falen en wat er dan met ons kan gebeuren en hoe dit van mens tot mens kan verschillen. En kennis en inzicht in wat dan de gevolgen kunnen zijn. De volgende sheet wordt die bij de intake en het gesprek met partner of vertrouwenspersoon ter illustratie gebruikt:

© Ton Naron


9


2.1.1. Het Bewustzijn Onze basis en ontstaansgeschiedenis wordt gevormd door onze cultuur, het land, de godsdienst, de wereld beschouwende en politieke achtergrond. Verder door onze ouders, hun achtergrond en wat hun leven heeft gevormd. De plek, de positie, de functie die we hadden in relatie tot onze ouders en in het gezinssysteem (jongen, meisje, oudste, middelste, jongste in het gezin). En de wezenlijke positieve en negatieve ervaringen die we in onze jeugd hebben ervaren. Met name de eerste vijf jaar zijn bepalend voor onze levens-‐ en overlevingsstrategieën later in ons leven. De Memorybank -‐ hoe onze memorybank werkt in relatie tot ons bewuste leven en waarom traumatische ervaring(en) bij onverwerkt psychotrauma niet in onze memorybank worden opgeslagen (zie ook sheet 2 bilaterale integratie linker-‐/rechterhersenhelft). Shock, Trauma en Rouw. -‐ hoe shock en trauma zich in ons onderbewuste manifesteren en waarom deze in nachtmerries of flashbacks in herbelevingen weer terugkeren in ons bewuste leven. Waarom, als er sprake is van verlies (persoon, land, cultuur) in een directe relatie tot het trauma, het proces van rouw kan stagneren en wat daarvan de gevolgen zijn. Nadat iemand een schokkende gebeurtenis heeft meegemaakt kan daaruit een psychotrauma ontstaan. Een van de kenmerken daarvan is dat de persoon last heeft van herbelevingen. Deze herbelevingen kunnen zich aandienen of in de vorm van een stilstaand beeld, als een foto die op het netvlies gegrift staat. En/of als een film overdag of nachtmerries ‘s nachts, waarbij men in herbeleving terugkeert in het ervaren van de traumatische gebeurtenis. Het stilstaande beeld noemen we in mijn werkwijze een uiting van Shock. Het kan ontstaan als gevolg van plotselinge schrik in een overweldigend schokkende gebeurtenis en kan een heftige herbeleving tot gevolg hebben. Ze kunnen ook ontstaan als gevolg van aanhoudend repeterend geweld. In mijn behandelingen kom ik herhaald stilstaande beelden tegen bij marteling, extreme intimidatie, verkrachtingen, bij het plotseling aantreffen van een dood kind en bij een partner die onverwachts overlijdt. In het shockbeeld kan men of zichzelf zien en het onderwerp van shock (een gedissocieerd shockbeeld), of men is als het ware zelf helemaal weer terug in de shocksituatie en dan ziet men niet zichzelf in het beeld (geassocieerd beeld). Wanneer er sprake is van een stilstaande beeld(en), waarbij heftige herbelevingen aanwezig zijn, is een behandeling daarop noodzakelijk. Stilstaande beelden zijn, zo is mijn ervaring, het slot waardoor volledige bilaterale integratie niet kan plaatsvinden. Dit betekent o.m. dat behandelingen die gebruik maken van een arousel methodiek (zonder EMDR) niet zullen werken. Mijn uitdrukkelijk advies is dan ook om een persoon die last heeft van een of meer stilstaand beeld(en) zo snel mogelijk te behandelen. Het kan het ontstaan van (chronisch) PTSS voorkomen en/of een effectieve en zelfs snellere behandeling mogelijk maken van filmische herbelevingen en verdere gevolgen van traumatische ervaringen zoals schaamte-‐, schuld-‐ of wraakgevoelens en/of geblokkeerde rouw. Het heeft geen zin om één maand te wachten alvorens iemand in te sturen voor een behandeling, wat tot op heden het gangbare beleid terwijl iemand laat weten last te hebben van een stilstaand shockbeeld. Uit mijn ervaring is gebleken dat als we de stilstaande beeld(en) niet behandelen, de PTSS behandeling niet afdoende kan zijn. Herbelevingen kunnen dan later terug-‐ komen. © Ton Naron


10


Een shockbeeld kan kort na de schokkende gebeurtenis worden ervaren, maar het kan ook pas weken, maanden of zelfs jaren later zich overweldigend aandienen. Dit zien we vooral gebeuren als in beroepsuitoefening zoals bij politie, strijdmacht, hulpdiensten men regelmatig wordt geconfronteerd met schokkende gebeurtenissen en men getraind is er beroepshave mee om te gaan. Dan kan het opeens teveel worden en door gestapelde niet (volledig) verwerkte ervaringen komen opeens stilstaande shockbeelden naar de oppervalakte. Dan is de diagnose Chronisch PTSS. Zo heb ik meegemaakt bij de behandeling van allochtonen en ook bij politiemensen dat de aanwezigheid van een stilstaand of zelfs meer stilstaande beelden met heftige herbeleving pas in het bewuste werden ervaren toen ik er specifiek naar vroeg. Als er sprake is van verlies als gevolg van een traumatische gebeurtenis kan het Rouwproces stagneren. Dan blijft er een diep gevoel van leegte en gemis bestaan en houdt iemand een gedissocieerd beeld van de overledene of van dat wat men is kwijtgeraakt. Wanneer het rouwproces is voltooid kan men een geassocieerd beeld -‐ als een levend hologram oproepen van de overledene of van wat men is kwijt geraakt (land, huis, dier e.d.). In het Atriské behandelprotocol voor de behandeling van (chronisch) Psychotrauma behandelen we altijd eerst de stilstaande beelden met het Shock-‐Behandelproces. Bij deze behandeling is voor elk stilstaand beeld een behandeling van gemiddeld 30 minuten voldoende om het stilstaande beeld blijvend uit zijn of haar herbeleving te halen en naar de memorybank te brengen. Nadat de stilstaande beelden zijn behandeld, volgt in het Atriské protocol de behandeling van de bewegende beelden die herbelevingen oproepen. Daarvoor maken we gebruik van het zogeheten Trauma-‐ behandelproces. Dit proces wordt in het protocol 2 keer uitgevoerd. Na de eerste keer doen we indien van toepassing eerst processen ten behoeve van het vergeven van schuld-‐schaamte-‐of wraakgevoelens en rouwverwerking. Daarna herhalen we het trauma-‐behandelproces. Wanneer er sprake is van emotionele verstrengelingen, zoals we die tegenkomen bij het Stockholmsyndroom (langdurige extreem afhankelijk overgeleverd aan intimidatie, gijzeling, marteling) of bij slachtoffers van loverboys, is het noodzakelijk om na de behandeling van shockbeeld(en) eerst het Emotioneel Ontstrengelingsproces uit te voeren. Daarna pas het trauma-‐ behandelproces worden aangeboden. De wisselwerking tussen ons onderbewuste en bewuste gaat over hoe het bewuste en onderbewuste met elkaar samenwerken en elkaar voortdurend, vaak zonder dat we ons dat bewust zijn, beïnvloeden. In de Psycho-‐educatie vertel ik ook hoe onze woord-‐taal in spreken en denken in de wisselwerking tussen ons bewuste en onderbewuste werkt én bepalend is voor wat we in onszelf oproepen en in ons leven creëren . Ons onderbewuste is alleen zintuigelijk. Daar zijn onze ervaringen alleen opgeslagen in beelden, geluiden, geuren, smaken, fysieke sensaties en emotionele beleving. Woorden waarbij geen zintuigelijke representatie aanwezig is, worden door het onderbewuste niet ontvangen. Ik zeg vaak tegen mijn cliënten: “ons onderbewuste functioneert als een kind van vijf jaar”. Het neemt wat we zeggen of denken letterlijk. Het woord ‘niet’ kent bijvoorbeeld geen zintuigelijke representatie, dus blokkeert het bewustzijn. Wanneer we tegen onszelf of iemand anders zeggen “Je hoeft je niet angstig te voelen”, dan zal je je gratis meer angstig gaan voelen, omdat in het onderbewuste de registratie van angstervaringen aanwezig zijn en deze emotie

© Ton Naron


11


daarmee wordt geactiveerd. Woorden als ‘proberen’, ‘moeilijk’ of ‘ik weet het niet’ worden in het onderbewuste letterlijk genomen en bemoeilijken of saboteren daardoor onze ontwikkeling. 2.1.2. Bilaterale integratie linker-‐ en rechter hersenhelft. Wanneer er sprake is van onverwerkt trauma geef ik in de Psycho-‐educatie uitleg over de functies van de linker-‐ en rechterhersenhelft. We zijn weerbaar als de bilaterale integratie goed verloopt en dus de functies in beide hersenhelften bij een schokkende gebeurtenis worden betrokken. Bij een schokkende gebeurtenis worden onze reacties in eerste instantie door een aantal linkerhersenhelftfuncties bestuurd. De functies uit de rechterhersenhelft zijn niet of maar zeer beperkt actief. Meestal zal na een schokkende gebeurtenis in de uren of dagen erna de functies van de rechterhersenhelft in een integratief samenspel met die in de linkerhersenhelft zorgen voor de nodige verwerking. Ik gebruik bij mijn uitleg daarbij de volgende sheet:

HERSENHELFTEN

L

R het grote geheel

huidige mogelijkheden

EMOTIE Bij het verwerken van een gebeurtenis hebben we de functies van de linker-‐ en rechterhersenhelft nodig. Bij een schokkende gebeurtenis, afhankelijk van de impact die de gebeurtenis heeft op de persoon, treedt er een blokkade op en worden met name de functies in de rechterhersenhelft en een aantal functies in de linkerhersenhelft uitgeschakeld.

© Ton Naron


12


Als de confrontatie overweldigend is blijven in de linkerhersenhelft alleen de volgende functies beschikbaar: Georiënteerd op het detail d.w.z. de focus is vernauwd, bevroren in het traumatisch gebeuren. • Er is alleen nog ‘nu’. Men is alleen nog in het nu-‐moment aanwezig. • Afstemming op de realiteit. Men is alleen nog in de realiteit van de dreiging, het gevaar of de overweldigend schokkende beelden of geluiden aanwezig. • Pragmatisch (niet rationeel maar intuïtief). • Gericht op veiligheid. Om tot een proces van verwerking, integratie en opslag in onze memorybank te komen, is Integratie en samenwerking tussen onderstaande functies uit de linker-‐ en rechterhersenhelft nodig. •

Bij de linkerhersenhelft zijn dat met name de functies: Verleden. Het vermogen tot begrijpen. Het weten / erkennen. Patronen en ordening waarnemen. Strategieën vormen (vanuit het menselijk rationele brein). Vanuit de rechterhersenhelft hebben we, als we te maken krijgen met een schokkende gebeurtenis, de volgende functies nodig om invloed en macht te ervaren en het gebeuren te kunnen gaan beleven als een herinnering. • • • • •

• • • • • • • • • •

Gebruik van emoties. Heden en toekomst. Georiënteerd op het grote geheel. Regels verbeeldend. Filosofie en levensbeschouwing. Geloof en Overtuigingen. Waardeert -‐ Stemt af op de huidige mogelijkheden. Ruimte voor waarneming (dus geassocieerd i.p.v. gedissocieerd) d.w.z. het vermogen om te realiseren wat we ervaren. Kent de functie van objecten. Neemt risico’s.

Psychotrauma ontstaat als na een schokkende gebeurtenis de bilaterale integratie stagneert en daardoor niet tot stand komt. Het gevolg daarvan is dat er geen verbinding wordt gemaakt met het leven vóór en ná het trauma waardoor de ervaring niet als een herinnering kan worden ervaren. Dan blijft de traumatische ervaring ronddolen in het onderbewuste en wil dan terugkeren naar ons bewustzijn in herbelevingen. In de meeste behandelmethoden voor psychotrauma wordt inzicht en kennis overgedragen over de werking van ons brein tijdens schokkende gebeurtenissen en wel hoe onze hersenen werken vanuit het reptielen-‐, zoogdieren-‐ en mensenbrein. Deze informatie geeft inzicht in wat er gebeurt wanneer we in een overweldigende schokkende situatie terecht komen. Het verklaart hoe onze hersenen werken en waardoor de bilaterale integratie geblokkeerd kan raken.

© Ton Naron


13


Deze informatie gebruik ik doorgaans niet. De reden daarvoor is dat ik gemerkt heb dat de informatie omtrent de noodzaak en werking van de bilaterale integratie meer aanspreekt en makkelijk begrepen wordt. Alhoewel ik in de lezing deze informatie achterweg laat voeg ik hem hier voor de volledigheid wel toe. vvv Het reptielenbrein zit diep in onze hersenen en dat deel van het brein zorgt voor de automatische dingen in ons lijf, zoals hartslag en ademhaling. Daar denken we niet over na, dat doen we gewoon (sensomotorisch niveau van informatieverwerking). Het zoogdierenbrein is het gedeelte van het brein dat zorgt voor de instinctreacties als er gevaar dreigt of als we stress hebben. Instinctreacties die wij als mensen hebben, lijken op die van dieren. Als er gevaar dreigt reageren dieren met hun instinct. Ze vluchten tot er geen gevaar meer dreigt, ze gaan vechten of ze blijven stil zitten en hopen dat niemand hen ziet-‐‘bevriezen’. Diezelfde instinctreacties, vluchten, vechten of bevriezen, zie je ook bij mensen (emotioneel niveau van informatieverwerking-‐emotionele brein). Het mensenbrein is de neocortex. Hier bevindt zich het vermogen te kunnen nadenken, een plan te bedenken, dingen af te wegen en erover te praten. Heel jonge kinderen ervaren de wereld vanuit het reptielenbrein. Als deze door sensomotorische prikkels (aanraken, wiegen en zachte stem) voldoende gestimuleerd wordt, ontwikkelen het zoogdierenbrein en het mensenbrein zich. Deze drie breinen functioneren in gewone omstandigheden als een goed afgestemd geheel. Als het brein uitgerijpt is, functioneert het mensenbrein als een soort controlecentrum over de drie breinen. Activiteiten worden vanuit het mensenbrein aangestuurd (top-‐down). Als er echter ‘gevaar’ dreigt, signaleert het lichaam dat met een soort alarmbel, de amygdala (onderdeel van het reptielenbrein). Deze maakt een inschatting van de mate van gevaar en bepaalt vervolgens het niveau van stress. Dus het waarnemen van (vermeend) gevaar en de daaruit voortkomende stressreactie van het lichaam, verlopen sneller dan het erover na kunnen nadenken. Als het niveau van stress niet meer te tolereren is dreigt er, in de ogen van de amygdala, teveel gevaar en is het van belang snel en direct te kunnen reageren om te kunnen overleven. Als reactie wordt het mensenbrein ‘uitgeschakeld’ (te traag en teveel irrelevante informatie) en wordt overgeschakeld op het zoogdierenbrein om de kans ze groot mogelijk te maken het gevaar te ‘overleven’. Men komt dan in een toestand van ‘hyperarousel’ (verhoogde hartslag en spierspanning, alert en waakzaam zijn). De amygdala ‘kiest’ welke overlevingsstrategie het beste ingezet kan worden, vluchten, vechten of bevriezen (actieve verdediging). Als het voldoende werkt en het gevaar neemt af, keert het lichaam weer terug in zijn normale toestand. Als de amygdala een situatie beoordeelt als zeer gevaarlijk en actieve verdediging onvoldoende is, wordt overgegaan op passieve verdediging; het lichaam bereidt zich voor op zeer ernstige verwondingen, een soort shocktoestand waarin zoveel mogelijk energie wordt bespaard. Het komt in een toestand van ‘hypo-‐arousel’, aangestuurd vanuit het reptielenbrein. Er is dan sprake van een langzame hartslag en ademhaling, verminderde doorbloeding en ondertemperatuur. Pijn wordt verdoofd en er ontstaat een soort rust (dissociëren). Om te kunnen overleven wordt gekozen voor bijvoorbeeld onderwerping (onderdanig en willoos ondergaan van wat er gebeurt) of verlamming. Het lijkt op het ‘dood’ blijven liggen bij dieren om aan een roofdier te ontsnappen.

© Ton Naron


14


Men kan leren om stress eerder in het lijf te voelen en te verlagen, als men nog in het zoogdierenbrein zit. Zo wordt voorkomen dat het reptielenbrein het overneemt. Klachten kunnen dan in eerste instantie toenemen, aangezien stress niet meer opgelost wordt door dissociatie. Het kan gebeuren dat de amygdala ernstig gevaar signaleert in het hier en nu bij iets wat in werkelijkheid niet echt gevaarlijk is, maar herinnert aan een traumatische situatie (triggeren). vvv Traumaverwerking betekent dat we niet langer lijden omdat we de traumatische ervaringen hebben weten te integreren in ons leven en als verrijking in ons bewustzijn. Mijn ervaring is dat de meer functionele uitleg in functies van de linker-‐ en rechterhersenhelft in relatie tot de noodzakelijke bilaterale integratie beter begrepen wordt en meer pragmatisch is. Het verklaart helder en duidelijk wat maakt dat ervaringen als herbelevingen worden ervaren in plaats van als herinneringen. Vanuit dit begrip is er meer her-‐ en erkenning en minder weerstand om de nodige ondersteuning en hulp in te roepen. Een belangrijke ontdekking is dat mensen met een sterke linkerhersenhelft schokkende ervaringen stapelen. Mensen die werken als militair, politieagent, brandweerman, hulpverlener zijn mentaal getraind om ‘in controle’ te zijn. Dat is mede de oorzaak dat bij hen, wanneer de bilaterale integratie niet volledig heeft plaats gevonden, de traumatische ervaring niet in herbeleving naar de oppervlakte kan komen. Echter na een reeks van schokkende gebeurtenissen kunnen, na weer een schokkende gebeurtenis te hebben meegemaakt, opeens veel oude schokkende traumatische ervaringen, die dan blijken opeens blijken nog niet geheel verwerkt te zijn, in herbelevingen worden ervaren. Ook kan dit gebeuren na een heftige stress of zorg-‐belastende ervaring. Vaak zijn er ook symptomen die niet direct in verband worden gebracht met onverwerkt trauma. Het Een kort lontje, ontwijkend gedrag, depressie, burn-‐out, relatieproblemen, verslavingen kunnen indicatief zijn voor psychotrauma of te wel chronisch PTSS. Door mij behandelde politiemensen vertelden me dat ze lange tijd redelijk tot goed hadden gefunctioneerd, maar opeens herbelevingen en nachtmerries hadden waarin ze terugkeerden in ervaringen van zelfs 10 tot 20 jaar terug. Ook vertelde men mij dat ze na deze schokkende gebeurtenis destijds wel moeite hadden gehad met de ervaring los te laten, maar dat ze er niet over hadden kunnen of durven praten uit angst voor gezichtsverlies of niet begrepen te worden. Door middel van shock en traumaproces wordt de bilaterale integratie bewerkstelligd waarna de cliënt de traumatische ervaring niet langer in herbeleving maar als een herinnering zal ervaren. 2.1.3. De ontwikkeling van onze persoonlijkheid vanuit de Transactionele Structuuranalyse Ik gebruik bij mijn uitleg daarbij deze sheet:

© Ton Naron


15


© Ton Naron


16


De uitleg vanuit Transactionele Analyse aan het begin van de intake: Omdat psychotrauma bij iedereen die met schokkende gebeurtenissen te maken krijgt kan ontstaan, is inzicht in hoe we door het leven gevormd zijn van groot belang om onszelf en onze reacties beter te kunnen begrijpen. Met betrekking tot onze vermogens om vrij, weerbaar en in een positieve verbinding met onszelf en anderen te zijn, zijn vooral de eerste vijf levensjaren van existentieel belang. In deze periode wordt de basis gelegd die bepalend is voor hoe we later in het leven zullen staan, voor de ontwikkeling van onze persoonlijkheid -‐ het al dan niet kunnen ervaren van bestaans-‐ recht, eigenwaarde, acceptatie, zelf liefde, vertrouwen, weerbaar zijn, het kunnen ervaren en uiten van emoties, relaties kunnen aangaan en onderhouden en het vermogen tot hechting. Het is de basis die bepalend is voor ons bewustzijn en hoe we in de wereld staan en vorm geven aan ons leven. Het is belangrijk ons te realiseren dat onze meest basale levens-‐ en overlevingsstrategieën extreem intuïtief, intelligent en creatief zijn ontwikkeld in de eerste vijf jaar van ons leven. Deze strategieën komen niet voort uit ons rationele brein. Dat is de reden dat later in ons leven onze meest primaire strategieën spontaan als een reflex zich manifesteren. Ze zijn het eerste waar we op terugvallen in na bedreigende of schokkende situaties, zoals in het overzicht van Trauma’s op blz. zijn genoemd. Vanuit de Transactionele Structuuranalyse geef ik uitleg over de opbouw van onze persoonlijkheid en hoe we met onszelf en onze leefwereld transacties aangaan. In de eerste vijf levensjaren is alleen het kind-‐deel nog aanwezig. Het kind leeft nog geheel in het Nu. Er is nog geen tijdlijn beleving. Als we het hebben over het kindsdeel beginnen we bij het Vrije-‐Kind aspect. Dit aspect is direct verbonden met onze essentie, met pure levenslust en levensdrift. We hebben na zuurstof, als eerste aandacht nodig om te leven. Het maakt om te overleven niet uit of deze aandacht positief of negatief is. Als mensen zijn we geen solitaire wezens. We moeten erbij horen en het ervaren en beleven van aandacht is daarvoor noodzakelijk voor het leven. Zo is aangetoond dat als een baby geen aandachtprikkels ontvangt, het aanzienlijk eerder sterft dan als het geen drinken en voeding zou krijgen. Ongeveer in de eerste vijf levensjaren is er nog geen rationeel brein. We zijn super sensitief, creatief en intuïtief intelligent. Eric Berne, de grondlegger van de Transactionele Analyse, noemt dit deel in ons kind onze Kleine Professor. Dit deel is de schepper van onze eerste levens-‐ en overlevingsstrategieën. De Kleine Professor creëert de toolbox van het Aangepaste Kind-‐deel die door aanpassing of door te rebelleren ervoor zorgt dat het de noodzakelijke aandacht krijgt en zijn eigen plek opeis in het systeem. Pas na ongeveer ons 5de of 6de jaar ontwikkelt zich het Volwassen deel. Dit is het vermogen om informatie te verzamelen, daarover te oordelen en op grond daarvan besluiten te nemen. Het besef van tijd en ruimte en het vermogen tot introspectie doet zijn intrede. Onder normale omstandigheden begint omstreeks het 12de jaar de ontwikkeling van het Ouder-‐deel. Deze bestaat uit de Zorgende Ouder, die ik in mijn uitleg vanuit de archetype verbindt met de Moeder. In de meest positieve vorm geeft die ons bestaansrecht in wie we zijn. Ze is niet dualistisch en naast verzorging, biedt ze surrounding, acceptatie en bezit ze de wijsheid van het leven in verbinding. De Kritische Ouder is archetypisch het vaderlijk deel en in zijn meest positieve vorm geeft de Vader bescherming en helpt het vorm te geven aan ons wezen, aan wie we zijn, in verbinding met anderen en het leven om ons heen.

© Ton Naron


17


Al deze aspecten hebben we nodig in ons leven, in transactie intern, in verbinding met onszelf en naar buiten, in transactie met de ander en de wereld waarin we leven. Dit onderdeel van de Psycho-‐ educatie helpt de cliënt zichzelf beter te begrijpen en geeft inzicht in het ontstaan en de werking van zijn/haar persoonlijke coping systemen. 2.1.4. Falende Overlevingsstrategieën. Wanneer mensen gedurende langere tijd extreem veel overlevingsstrategieën nodig hebben om zich staande te houden, zullen deze uiteindelijk falen. Dan vallen mensen uit als gevolg van bijvoorbeeld hartklachten, hoge bloeddruk, ME, burn-‐out, depressie, verslavingen (alcohol, drugs e.d.) Een leven van ontkenning, dissociatie en afgescheiden zijn van relaties en vertrouwen in zichzelf en het leven. Uiteindelijk betekent dit ook dat het onverwerkt trauma wordt doorgegeven aan hen die na ons komen, onze kinderen en de gemeenschap waarin we leven. Overal in de wereld zien we nu extreem de gevolgen hiervan. In de volgende sheet: de weg van Dissociatie en afscheiding illustreert dit drama.

© Ton Naron


18


2.1.5. Psychotrauma en de Dramadriehoek.

DRAMA DRIEHOEK Aanklager

Redder

Slachtoffer

4 leugens 1. Ik ben verantwoordelijk voor jouw geluk 2. Ik ben de schuld van jouw ellende 3. Jij bent verantwoordelijk voor mijn geluk 4. Jij bent de schuld van mijn ellende Wanneer we te maken hebben met de risicovolle beroep, ik neem hier als voorbeeld de politieman of -‐vrouw functioneer hij/zij vanuit zijn functie en beroepscode in de samenleving, afhankelijk van de situatie waarin hij/zij zich bevindt, in een Redder-‐ en/of Aanklagersrol. Zijn/haar opdracht is, waar mogelijk, ongelukken, ongeregeldheden en criminaliteit te voorkomen of deze op te lossen en daar waar mensen in overtreding zijn hen aan te klagen. Van hem/haar wordt verwacht dat hij/zij ‘in controle’ is. Hij/zij heeft een maatschappelijk verantwoordelijke machtspositie en van hem/haar wordt verwacht dat hij/zij zichzelf in de hand heeft en de situatie waarin men zich bevindt in de hand houdt.

© Ton Naron


19


Vanuit de Dramadriehoek bezien is dit een lastige opdracht. Wanneer de situatie zo schokkend, overweldigend en/of niet te beheersen is, kan dit leiden tot een intens gevoel van onmacht of onvermogend medeleven. Alle woorden schieten tekort bij wat het slachtoffer door moet maken. Dan kunnen gevoelens van angst, boosheid, schaamte en/of schuld bezit nemen van de politie-‐ man/vrouw. Dat kan leiden tot een intense (irrationele) beleving gefaald te hebben in zijn/haar rol als professionele redder of aanklager. Het gevolg daarvan kan zijn dat de persoon in een persoonlijke of beroepsmatige crisis belandt. De beroepsidentiteit en eigenwaarde worden of zijn aangetast. En juist dan kan de functionaris stappen in de val van de dramadriehoek, waarin hij als persoon zich verantwoordelijk gaat voelen voor het geluk van de ander of zichzelf schuldig gaat achten voor de ellende waar hij feitelijk niet verantwoordelijk voor is. Gekwetst, boos, woedend of door de schokkende gebeurtenis getraumatiseerd kan hij/zij zich als redder, slachtoffer of als aanklager gaan gedragen waarbij hij/zij gaat acteren vanuit de leugens: Ik ben verantwoordelijk voor jouw geluk (voor de oplossing) of ik ben de schuld van jouw ellende (ik heb het niet kunnen voorkomen, dat had wel gemoeten) of jij bent de schuld van mijn ellende of jij bent verantwoordelijk voor mijn geluk. De ‘schuldige’ kan de situatie zijn, de persoon zelf (politieman of -‐vrouw), de dader(s), collegae die niet adequaat hebben gereageerd, de leiding, de opleiding, ouders, opvoeding etc. De niet-‐leugen is dat wijzelf verantwoordelijk zijn: Ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen geluk en de schuld van mijn eigen ellende. Dat wil zeggen dat wijzelf verantwoordelijk zijn en een antwoord dienen te vinden op ons lijden. Het is belangrijk dat de politieman, -‐vrouw kan verdragen niet in controle te zijn als hij/zij geen invloed kan uitoefenen op het ontstaan Onderzoek -‐ intake gesprek en diagnostiek Na de Psycho-‐educatie wil ik als eerste de klachten die de cliënt ervaart in beeld krijgen zonder dat we daarover uitvoerig in gesprek gaan. Daartoe maak ik gebruik van de 4DKL – onderzoek en de PTSS – Klachtenschaal. Het invullen en uitwerken van deze twee vragenlijsten vraagt ± 20 minuten van onze tijd. Het geeft mij een goede moment opname van Stress-‐, Depressieve-‐, Angst-‐, Somatische klachten en vanuit de PTSS klachtenschaal indicaties t.b.v. het vaststellen van een diagnose. In het intakegesprek wat dan volgt ga ik dieper in op beleving, achtergrond aspecten en een eerste verkenning wat de cliënt zich voorstelt van en wil bereiken met de behandeling.

Het tweede gesprek het behandelplan – de proces opbouw -‐ specifiek op problematiek van de cliënt afgestemd (uitleg met behulp van de sheet: Het Atriské Protocol -‐ De weg naar vrijheid en volwaardig leven Het derde gesprek met partner of vertrouwenspersoon Dit is een open gesprek – uitwisselen van bevindingen vanuit de intake: Psycho-‐educatie – behandelplan en verwachtingen o.m. ook wat ook de partner of omgeving kan gaan ervaren. Wat het oplevert is herkenning en erkenning in hoe wij onszelf of de ander nabij kunnen zijn wanneer die ontregeld en gevangen zit in een traumatische ervaring. Uiteindelijk gaat het daarbij om een diep besef en bewustzijn dat een proces van erkenning en integratie noodzakelijk is ten behoeve van herstel van evenwicht, eigenwaarde, het vermogen om zichzelf en/of anderen lief te hebben en zich weer te kunnen verbinden met het volle leven. © Ton Naron


20


Zo krijgen we al in de eerste zittingen zicht op coping systemen (onze overlevingsstrategieën), die het proces naar herstel kunnen stagneren. Maar ook krijgen we zicht op talenten die ingezet kunnen worden als hulpbron. We brengen ook de persoonlijke leefomstandigheden in kaart die een bijdrage kunnen leveren en waar men zo nodig zorg, kracht, geduld en motivatie uit kan halen. Daarbij dient een behandeling uitkomstgericht en niet alleen probleem georiënteerd te zijn. Dat betekent zintuig-‐ specifiek met mijn cliënt vaststellen wat hij of zij als zijn of haar toekomst beschouwt. Hoe hij/zij wil leven nadat de traumatische ervaring(en) zijn verwerkt.

2.2. De Behandeling

2.2.1 Behandelfase 2: De memorybank Integratie de behandeling van Shock / Trauma -‐ indien van toepassing emotionele ontstrengeling De Diagnostiek van herbeleving: Shock en Trauma Kenmerken van shock: We spreken in dit protocol van ‘shock’ als iemand last heeft van één intern beeld, als een foto. Meestal is er sprake van toenemende angst wanneer men met ervaringen wordt geconfronteerd, die de herbeleving van dit beeld oproepen. Doorgaans zijn beperkte stimuli voldoende om de traumatische shockervaring tot herbeleving te brengen. Sterke, aan het beeld gekoppelde, nare geassocieerde belevingen zijn dan het gevolg. Een traumatische shock kan duidelijk worden gediagnosticeerd. Indien er sprake is van een shock, zal de vraag: “Is er sprake van één beeld?” onmiddellijk bevestigend worden beantwoord. Door dit interne beeld dichterbij of verderaf te laten plaatsen, kan worden vastgesteld of er sprake is van een shockbeeld. Dichterbij geplaatst geeft dit dan doorgaans een versterking van de nare gevoelens. Kenmerken van Trauma: Vanuit dit behandelprotocol spreken we van ‘Trauma’ wanneer de cliënt op de vraag of hij last heeft van een ‘film’ of nachtmerrie, waarin de traumatische ervaring opnieuw wordt beleefd, bevestigend antwoord. Kenmerkend is dat het als een herbeleving wordt ervaren. De onverwerkte traumabeleving heeft een geassocieerde kwaliteit, dat wil zeggen dat zij gepaard gaat met intense gevoelens van bijvoorbeeld angst, verdriet, woede, schaamte-‐, schuld-‐ of wraakgevoelens. De tijdsbeleving bij onverwerkt trauma is anders. Normaal wordt de ervaring beleefd als een herinnering in het verleden, een gebeurtenis die voorbij is. Elke ervaring in ons leven heeft een begin en een eind en vindt zijn ‘thuishaven’ tussen de ervaring die ervoor en die erna in ons leven heeft plaatsgevonden. Bij onverwerkt trauma voelt het alsof de ervaring los staat van het leven voor en na het traumatisch gebeuren. Net als bij shock wordt het ervaren als een geïsoleerde ervaring. De behandelingen behorend bij de 2de fase: Door middel zijn erop gericht om shockbeelden en trauma’s uit hun geïsoleerde positie in het onderbewuste te halen. Aan het onderbewuste wordt gebruik makend van twee processen, een specifiek voor het behandelen van Shock en een specifiek voor het behandelen van de film, informatie gegeven waardoor de bilaterale integratie kan plaatsvinden en de traumatische ervaring(en) in de memorybank kan komen. Pas dan is er het bewustzijn dat het traumatische gebeuren feitelijk voorbij is en kan het gebeuren worden ervaren als een herinnering. © Ton Naron


21


Proces 1: De behandeling van het Shockbeeld Voor het shockbeeld is er een proces om het geïsoleerde stilstaande beeld te integreren in de film, dat wil zeggen dat het stilstaande beeld dan zal worden opgenomen in de traumatische ervaring als geheel en als zodanig niet langer in herbeleving kan worden ervaren. Daartoe krijgt de cliënt geprotocolleerde instructies waarbij hij alleen heel kort ± 5 seconden t.b.v. een juiste diagnose en procesinstructies in herbeleving wordt gebracht. Na deze behandeling kan de cliënt geen herbelevingen meer oproepen bij het stilstaande beeld. Ik heb in de afgelopen 15 jaar meer dan 1000 stilstaande beelden succesvol met dit proces kunnen behandelen. De behandeling van één stilstaand beeld neemt 30 en 45 minuten in beslag. Veel ernstig getraumatiseerde mensen, met name zij die een stapeling hebben van traumatische ervaringen, hebben vaak meerdere stilstaande beelden die afzonderlijk behandeld moeten worden. Proces 2: De behandeling van de bewegende traumatische herbeleving(en). Het tweede proces, het traumaproces genoemd, richt zich op ‘de film’ van het trauma; de bewegende herbelevingservaringen. Hierbij wordt ten behoeve van de bilaterale integratie in het onderbewuste contact gemaakt met dat deel van de persoon wat nog opgesloten en vastzit, in het traumatische gebeuren. Middels een minutieus geprotocolleerd proces van dissociatie en associatie wordt ‘’dit deel in de persoon’’ duidelijk gemaakt dat het traumatische gebeuren in het verleden heeft plaatsgevonden en nu voorbij is. Daardoor zal de traumatische ervaring een herinnering worden en als zodanig worden beleefd en zal men niet langer meer last hebben van flash backs of nachtmerries. Met dit proces kunnen meervoudige traumatische ervaringen, die over een lange periode het leven hebben geteisterd en ontwricht, als scenes van een film in één behandelsessie worden behandeld. De ervaringen moeten dan wel qua context en onderwerp met elkaar overeenkomen. Ook deze behandeling vraagt de cliënt niet in herbelevingen terug te keren in het trauma. In het Atriské protocol wordt dit proces nadat de processen van fase 3 zijn uitgevoerd nog 1 x herhaald ten behoeve van de narratieve integratie. Proces 3: Emotionele ontstrengeling: Het is noodzakelijk om bij emotionele verstrengeling(en) In het Atriské protocol wordt wanneer er sprake is van emotionele verstrengeling(en) met de dader(s) een andere volgorde aangehouden. Emotionele verstrengeling(en) met de dader(s), zijn onder meer bekend onder de naam Stockholmsyndroom. Daarbij heeft de getraumatiseerde persoon, als gevolg van langdurige gijzeling, geestelijke en fysieke intimidatie zich heeft vereenzelvigd met de dader(s), men leeft gedissocieerd, men is de verbinding met de eigen identiteit, zelfrespect en -‐liefde is kwijtgeraakt. Ook bij slachtoffers van loverboys is er sprake van ernstige emotionele verstrengeling(en) welke overeenkomsten vertoont met het stockholmsyndroom. In het Atriské protocol ook een specifiek proces gericht op het vrij maken van deze dader-‐ verstrengeling. © Ton Naron


22


Is er sprake van het Stockholmsyndroom of van slachtoffers van loverboys dan is de procesvolgorde: eerst shockbeelden behandelen, dan de emotionele verstrengeling(en), daarna de behandeling van de traumatische film(s). Is er geen vereenzelviging met de dader(s) maar zijn er wel emotionele verstrengelingen die de Narratieve integratie blokkeren dan wordt het emotioneel ontstrengelings proces in behandelfase 3 aangeboden.

2.2.2. Behandelfase 3: Narratieve integratie

De behandeling van schaamte-‐, schuld-‐ en/of wraakgevoelens, mogelijk geblokkeerde rouw en emotionele verstrengeling(en) Narratieve Integratie betekent dat de traumatische ervaringen zijn opgenomen in het eigen levensverhaal vanuit respect en liefde. Men heeft dat wat men heeft doorgemaakt een waardevolle betekenis gegeven. Men kan zich weer richten op de toekomst, vrij, meer bewust en verrijkt. Het verleden kan in het ‘hier en nu’ weer de basis vormen voor een positieve verbinding met zichzelf en anderen. De narratieve integratie geeft ons de toekomst terug. Het stelt ons in staat weer volwaardig te kunnen leven in verbinding met anderen en het leven op aarde. Niet meer opgesloten in het trauma zich weer kunnen ontwikkelen. Weer de ruimte voelen om zonder angst en controledwang, aanwezig te zijn. Wij zelf zijn immers de bron die zin en betekenis kan geven aan het leven. Narratieve integratie is een wezenlijke stap op ‘de weg naar vrijheid en volwaardig leven’. We maken contact met de pijn, met wat we hebben doorgemaakt, met onze angsten, schaamte-‐ of schuldgevoelens. Is er sprake van verlies dan rouwt men om dat wat men is kwijtgeraakt. Ook kunnen er emotionele banden en/of verplichtingen zijn waardoor de weg naar volledig herstel vanuit solidariteit en/of loyaliteit wordt geblokkeerd. Nadat we de traumatische ervaringen hun plek hebben ingenomen in onze memorybank staan we voor de opgave om ons te bevrijden van schaamte, schuld of wraakgevoelens. Is in relatie tot het Psycho trauma het proces van rouw geblokkeerd dan dient deze blokkade te worden opgeheven. En men dient zich te bevrijden van emotionele verstrengeling(en) ten behoeve van de trauma verwerking, de Narratieve integratie en de Ego-‐integratie (behandelfase 4). In behandelfase 3 wordt ook in deze fase op de hier aan de orde zijnde problematiek toegespitste Psycho-‐educatie aangeboden. Daarnaast specifieke processen gericht op het oplossen van schuld, schaamte, wraak, geblokkeerde rouw en emotionele verstrengelingen. En tot slot is er in deze en in de volgende behandelfasen een specifiek op de cliënt gericht aanbod van advies en interventies vanuit andere therapeutische scholen en/of kennis en activiteiten gericht op ondersteuning, bewustwording, ontwikkeling en groei. Dat betekent dat we in dit protocol ook de samenwerking met professionals die een bijdrage kunnen en willen leveren nastreven. In onze Christelijk Westerse cultuur denkt en handelt men vooral vanuit schuld en boetedoening. Schuldgevoelens belasten de vrijheid, ze vervormen en/of blokkeren de verbinding tot onszelf en/of anderen. en mensen. Bij schaamtegevoelens in de Westerse cultuur is er vooral behoefte aan het onszelf kunnen vergeven. De Westerse Cultuur is sterk geïndividualiseerd en het schuld en schaamte betreft meestal alleen het individu, dader en slachtoffer. Om vrij te zijn en volwaardig te kunnen leven is in beide gevallen vergeving noodzakelijk.

© Ton Naron


23


In de afgelopen 15 jaar heb ik ook veel mensen uit andere culturen behandeld. Bij onder meer de Turkse cultuur en in de Arabische landen waar het Moslim geloof bepalend is voor normen en waarden is er vooral sprake van een Eer en Wraak cultuur. Schaamte-‐ en Eergevoelens zijn sterk systemisch van aard, ze raken de familie, de (geloof)gemeenschap, de stam of het volk. Het bestaansrecht staat op het spel als de eer is aangetast. Er een sterke drive, soms zelfs een dwang, naar wraak als genoegdoening en eerherstel voor de persoon zelf en zijn familie of de gemeenschap waartoe men behoord. Niet alleen traumatiseert dit de persoon in kwestie maar ook zijn familie soms zelf de gemeenschap waarin men leeft. De behandeling van schaamte in relatie tot Eer in familie of cultureel-‐gemeenschapsverband is veel meer complex dan de behandeling van schuld. De reden is dat het individu ook intens emotioneel verstrengeld is met culturele en vanuit het geloof gevormde normen en waarden. We zien en horen dagelijks welke traumatische gevolgen dit heeft als geschillen niet worden opgelost in onze wereld. Om bevrijdt te worden uit het trauma is het oplossen van de ‘Eer en Wraak –problematiek’ noodzakelijk. Schaamte is een emotie die ons niet toestaat kwetsbaar te zijn. Het accepteert niet wat we ervaren, voelen, denken of doen of wie we zijn. Schaamte wil dat iets voor de buitenwereld verborgen blijft. Schaamte blokkeert ons vermogen lief te hebben, compassie te kunnen opbrengen voor onszelf (en anderen) en onszelf te respecteren. Het vervreemdt ons in de verbinding met anderen. In het Atriské protocol is ten behoeve van het oplossen van schaamte in relatie tot het ervaren van bestaansrecht een specifiek daarop gerichte Psycho-‐educatie en een geprotocolleerd behandelproces ontwikkeld.

Vergeven -‐ een proces gericht op het oplossen van Schuld Vergeven is niet iets wat buiten ons gebeurd maar in onszelf. Het is een diep innerlijk proces waarbij we ons vrij maken zodat we niet langer slachtoffer zijn. Om vrij te maken, los te komen van de daad en de dader, staan voor de opgaven onszelf te vergeven en/of wie of wat ons heeft getraumatiseerd. Hier past de definitie van vergeven zoals ik die van een van mijn belangrijkste leermeesters Robert MC Donald heb geleerd: om te kunnen vergeven moeten we: 1. een positieve betekenis halen uit ons lijden. Doen we dat niet dan zal immers ons lijden zinloos zijn. Het is onze opdracht ons lijden zin te geven zodat we niet langer slachtoffer zijn. 2. We moeten de eis loslaten dat de bron van de pijn zal veranderen. Dat betekent dat we in onszelf een diep conflict moeten oplossen, namelijk dat er een deel in onszelf is, die onder geen enkele voorwaarde onszelf of de ander wil vergeven, maar er is ook een deel in ons die dat wel wil. Dat deel beseft dat als we dat niet doen, dat we dan vast blijven zitten aan de dader. Dan zitten we elke dag met hem of haar aan tafel, liggen er mee in bed etc. Dat deel wil dat we vergeven zodat we weer vrij zijn. Mijn ervaring is dat het slachtoffer zichzelf vaak niet vergeeft. Deze beleving is meestal niet rationeel. Slachtoffers verwijten zichzelf bijvoorbeeld dat ze zich niet hebben verzet, niet hebben geschreeuwd, niet op dat moment op die plaats hadden moeten zijn, bepaalde gevoelens niet hadden mogen hebben et cetera, et cetera. Wanneer als gevolg van een schokkende gebeurtenis (verkrachting, mishandeling of een ander traumatische situatie) de menselijke rationele functies niet beschikbaar

© Ton Naron


24


zijn, blijven immers nog maar enkele dierlijke functies uit de linker hersenhelft over, gericht op bescherming en overleven. In het Atriské protocol is er een specifiek conflictresolutieproces – het vergevingsproces wat schuld en schaamte gevoelens oplost.

Het opheffen van schaamte:

Hiervoor heb ik reeds gesproken over het fenomeen schaamte en eer in andere dan onze Westerse cultuur. Schaamte is ook een wezenlijk thema van onderzoek en behandeling bij beroepen waarbij hiërarchie en machtsbeheersing wezenlijke aspecten zijn en zichtbaar getoond moeten worden, zijn schaamtegevoelens al snel een teken van zwakte. Gevoelens van schaamte kunnen een belangrijke oorzaak zijn om in de voorbereiding of na een schokkende gebeurtenis vrijuit te spreken over onzekerheden en angsten, over gevoelens van herkenning, verdriet of boosheid. Omdat het niet opgemerkt mag worden, moet het worden gecompenseerd. Dit kan/zal leiden tot allerlei uitingen die niet waarachtig en effectief zijn, zoals een kort lontje, machtswellust, zwart/wit denken, vermijdingsgedrag etc. Er is een subtiel maar wezenlijk verschil tussen het oplossen van schaamte en de noodzaak tot vergeven. Bij vergeven is er een relatie naar schuld, in onze overwegend Christelijke cultuur een bekend fenomeen. Bij schaamte is er een relatie naar eer, naar zijn – naar bestaansrecht. Juist in militaire-‐ politie-‐ en hulpdienstorganisaties waar hiërarchie, machtsbeheersing, regelgeving, veiligheid en opkomen voor rechten en plichten hoog in het vaandel staan, kunnen gevoelens van schaamte makkelijk ontstaan aangezien status en eergevoel nauw met elkaar samenhangen. Wanneer in een dergelijke positie iemand kwetsbaar is en dit verborgen moet blijven, is er mogelijk eerder een gevoel van schaamte dan van schuld die de weerbaarheid aantast. Het heeft echter doorgaans alleen betrekking op het individu en als zodanig zal ook in dit geval het vergevingsproces uitkomst bieden. Wezenlijk is dat erkennen begint bij herkennen. De wil om te herkennen is de eerste stap in het ontwikkelen van bewustzijn. Wanneer we schaamte verwarren met schuld lopen we het risico de boot te missen zeker daar waar het gaat om het narratief verwerken van trauma. (Verborgen) schaamte in onze cultuur is een bron van vervreemding. Het is ook in onze westerse cultuur een schepper van angst, afscheiding en eenzaam zijn. Iedereen kent wel voorbeelden van mensen die men bewondert omdat ze zonder schaamte echt, eerlijk en ontwapenend krachtig zijn. De vrijheid die van hen afstraalt maakt jaloers.

Het Rouwproces Er in regelmatig bij psychotrauma ook sprake van verlies en dus een proces van rouw. Wanneer mensen met overlijden, moord of ander verlieservaringen worden geconfronteerd, kan dit als een shock of traumatische ervaring worden beleefd. In het algemeen is het zo dat wanneer shock en/of trauma niet zijn verwerkt, dit ook het proces van rouw blokkeert. Zo kan men getuige zijn van een traumatisch overlijden van iemand waar men een band mee heeft. Ook kan er sprake zijn van verlies aan fysieke mogelijkheden, bijvoorbeeld na fysiek geweld of een ongeval. Dan zijn er de mensen die gevlucht zijn en als gevolg van uitsluiting, oorlog en/of geweld moeten rouwen omdat ze

© Ton Naron


25


bijvoorbeeld familie en vrienden, huis en haard, werk en status en hun land of cultuur zijn kwijtgeraakt. Kenmerk van een gestagneerde rouwproces is dat men altijd een gedissocieerd intern beeld heeft van de overledene of dat wat men is kwijtgeraakt. Daarnaast ervaart men vaak ook een fysiek gevoel van leegte, als een soort holte, meestal in borst of buik. Voorbeelden van een gedissocieerd intern beeld zijn: een plat beeld zoals een foto, een zwart/wit beeld, of men ziet wat men verloren heeft maar ten dele of in een kader. Wanneer het proces van rouwen voltooid is, kan de cliënt een positief, levensecht beeld oproepen van de overledene of wat er in hun fysieke wereld niet meer is. Dan is er een levend 3D-‐hologram en ervaart men een geestelijk / spiritueel levende aanwezigheid. Ook wordt er geen fysieke holte of leegte meer ervaren. Wanneer trauma en shock zijn behandeld, leert de ervaring dat bij velen het rouwproces weer op gang de rouw zich alsnog als een natuurlijk proces voltrekt. Verwerken betekent, voor de duidelijkheid, niet dat men geen gevoelens van pijn of verdriet of gemis meer heeft ten aanzien van de overledene of datgene wat er niet meer is. Wat immers blijft, is het gemis van de fysieke aanwezigheid en een gezamenlijk leven en toekomst. Voor cliënten met een stagnerende rouwverwerking hebben Steven en Connirae Andreas een absoluut uniek proces ontwikkeld, dat door Robert Mc Donald en later op details door mijzelf nog verder is bewerkt en verfijnd, waarin de rouwblokkade in één zitting opgeheven kan worden.

Emotioneel Ontstrengelingsproces Bij sommige psychotraumata is er sprake van een sterke emotionele verstrengeling met de dader, andere betrokkenen of slachtoffers waardoor men het trauma niet kan verwerken. Dit komt meestal voor bij cliënten die in intieme relaties het slachtoffer zijn van geweld of ongewenste intimiteiten zoals bijvoorbeeld bij slachtoffers van lover-‐boys of in sadomasochistische relaties. Patronen van aantrekken en afstoten, het telkenmale weer opnieuw proberen en teruggaan, meestal vanuit angst of schuldgevoelens. Vaak zijn er dan traumatische ervaringen die zich over een lange periode hebben afgespeeld. Ernstige emotionele verstrengelingen met de dader(s) dienen in het protocol, zoals eerder aangegeven, in de 2de behandelfase worden behandeld. Mensen ontwikkelen in hun kindertijd en in mindere mate later in hun leven hun levens en overlevingsstrategieën. Mesen die leiden aan Psychotrauma / Chronisch PTSS en Complex Trauma hebben doorgaans gedurende een lange periode gebruik gemaakt van hun overlevingsstrategieën. Om deze los te laten kan het nodig zijn om ontstrengeling processen uit te voeren. Dat is met name nodig daar, waar men vanuit de angst door diegene afgewezen of zelf verstoten te worden, zich geblokkeerd voelt om andere zienswijzen en leefwijzen aan te gaan. Het proces dat wordt ingezet is ontwikkeld door Steven en Connirae Andreas en verfijnd door Robert Mc Donald later op details door mijzelf nog verder is bewerkt en verfijnd,

2.2.3. Behandelfase 4: Ego-‐state integratie Reflectie op het verleden en zo nodig oplossen van overlevingsstrategieën Bezinning op de toekomst uitgewerkt in persoonlijke doelen Ego-‐state integratie betekent dat de traumatische ervaringen niet langer meer een bron van

© Ton Naron


26


afwijzing, zelfverloochening, vervreemding en afscheiding zijn. Wat men heeft doorgemaakt is dan in de eigen levensstroom van het leven opgenomen. Het is nu een wezenlijk deel van de persoonlijkheid geworden, doorleeft, met een eigen rijk geïntegreerde ervaringsdeskundigheid. Het is bewustzijn en kan en zal een bron van kennis en liefde zijn die het toekomstig leven dient en in het zielenwezen is opgenomen. Na vaak vele jaren, als gevolg van een onverwerkt trauma, te hebben geworsteld met het leven kan men weer vanuit een vrij, ontwikkeld en een bekrachtigd bewustzijn zichzelf leven, zonder angst, in verbinding met zichzelf en de wereld waarin men leeft. Uiteindelijk willen we dat al onze ervaringen geïntegreerd worden en als een verrijkt bewustzijn in dienst staan van ons ego. Overlevingsstrategieën zijn afgebouwd of getransformeerd tot leefwijzen. Om deze laatste stap te zetten naar een positief en wezenlijke verbinding met het eigen zelf zijn vaak nog daarop gerichte processen nodig. Deze gericht op het behandelen van overlevingsstrategieën of de ego-‐integratie belemmerende overtuigingen. Behandeling van de door het trauma ontwikkelde overlevingsstrategieën In het Atriské protocol wordt ook stil gestaan bij de overlevingsstrategieën. Deze hebben vaak hun diepere oorsprong in de kindertijd. Psycho-‐educatie is ook in deze fase de eerste stap die ten behoeve van een gewenste verandering genomen moet worden. Herkennen komt voor erkennen en is de weg naar acceptatie wat weer voorwaarde is voor ontwikkeling. Wanneer mensen na een traumatische ervaring niet herstellen, ontstaat er in de persoonlijkheid een getraumatiseerd deel dat onder andere herbelevingen of nachtmerries naar de oppervlakte terugplaatst in het bewuste leven. Dit kan zeer beangstigend, pijnlijk en onverdraaglijk zijn. Om er niet door overvallen te worden ontwikkelt en gebruikt men overlevingsstrategieën. In de psychologie zijn ze bekend als afweermechanismen: ontkenning, vermijding, projectie, rationalisering en sublimatie. Wanneer mensen gedurende een lange tijd van één of meer van deze afweermechanismen gebruik maken ontstaan er sterke leefpatronen en kan er sprake zijn van een persoonlijkheidsverandering. Sommigen raken vanuit hun angsten of door hun controle dwang verslaafd aan macht met het gevaar dat ze zelf dader worden. Zij zijn dan de scheppers van nieuw trauma. Anderen nemen hun toevlucht in een verslaving aan drank of drugs of men kiest uiteindelijk vanuit de beleving ondraaglijk te lijden voor een suïcide. Weer anderen storten zich op werk of de zorg aan anderen en raken burn-‐out. Als het afweer systeem niet meer werkt komen vaak de traumatisch ervaringen naar de oppervlakte. Dan moet/wil men erover praten en kunnen eindelijk de onverwerkte traumatische ervaringen worden behandeld. Als dan de lijdensdruk weg is en de PTSS klachten niet meer worden ervaren, de memorybank en ook de narratieve integratie heeft plaatsgevonden, kan iemand zonder pijn en angst verder leven. Maar als de behandeling daar stopt, is het risico aanwezig dat, verslaving, agressie-‐regulatieproblemen of uitputting, burn-‐out aanwezig blijven.

© Ton Naron


27


Daar waar dit het geval is, is het van groot belang dat gedurende de behandelingen de cliënt wordt geholpen zich bewust te worden van deze mechanismen. Vervolgens wordt hulp geboden om deze afweermechanismen af te bouwen en verarmde of niet tot ontwikkeling gebrachte leef-‐ en omgangsvormen weer tot ontwikkeling te brengen. Wanneer dit achterwege wordt gelaten, zal weliswaar het trauma zijn plek hebben in iemands levensgeschiedenis, maar we laten de cliënt onnodig arm en gehandicapt het leven verder leven. Het is te zien als een ethische en menselijke verantwoordelijkheid van de therapeut, de cliënt de overlevingsstrategieën die hij ontwikkeld heeft, bewust te laten worden; en zo, waar mogelijk, de cliënt te helpen door behandeling, training en/of coaching, zich weer volwaardig te ontwikkelen zodat de cliënt leeft in plaats van overleeft. Het oplossen van interne conflicten Psychotrauma zorgt vaak voor interne conflicten waardoor mensen stagneren in hun ontwikkeling. We zien dit onder andere terug wanneer mensen overlevingsstrategieën hebben ontwikkeld waardoor ze niet in contact hoeven te komen met hun diepere behoeften en gevoelens. Soms gaan mensen zich extreem op anderen richten waardoor ze niet met hun eigen verleden en gevoelens worden geconfronteerd. Om niet meer afhankelijk van anderen te zijn worden behoeften weggedrukt. Men heeft soms zelfs afgeleerd om iets voor zichzelf te vragen of iets te eisen. We zien ook vaak als afweer ontkenning, rationalisatie en een sterk gericht zijn op carrière en materiele zaken. Veelal leiden deze overlevingsmechanismen uiteindelijk tot burn-‐out. Bij allochtone mensen zien we, afhankelijk van de cultuur, sekse en religie, een ernstige crisis op het niveau van zingeving en levensvervulling. Vaak is er bij hen een impliciet verbod of onvermogen om gevoelens in de eigen gemeenschap te uiten, waardoor emoties en spanningen als stress in het lichaam worden opgeslagen en vastgehouden met als gevolg allerlei psychosomatische klachten en mentale gebreken. Nadat het psychotrauma is behandeld, is het voor een volledig herstel nodig dat men de gevoelens en behoeften die men heeft, weer toestaat en zich daarnaar gaat gedragen. Daarvoor kan het nodig zijn om een intern conflict op te lossen. Ook hier is in het Atriské protocol een specifiek daarop gericht proces beschikbaar. Het elimineren van belemmerende of blokkerende overtuigingen Belemmerende of blokkerende overtuigingen kunnen zich ontwikkelen als gevolg van onmachtgevoelens die in of na het traumatische gebeuren worden ervaren. De uitkomst daarvan kan zijn dat men zich niet meer ontwikkelt en plaatsen of gedragingen gaat vermijden. Men kan hier ernstig depressief van worden. Gedachten, interne beelden en vooral auditieven richten zich dan op onvermogen, zelfkwelling, zelfvernietiging of suïcide. Enkele voorbeelden hiervan: ”ik ben niets waard”, “ik kan het niet”. In het Atriské protocol zijn specifiek voor het wijzigen van belemmerende of blokkerende overtuigingen meerdere processen beschikbaar. Zo is er een specifiek behandelproces voorhanden dat destructieve gedachten en interne monologen kan deprogrammeren.

© Ton Naron


28


Daar waar mensen vooral door geestelijke indoctrinatie zijn getraumatiseerd, is de ervaring dat er zich zelfvernietigende zinnen in de persoon hebben vastgezet (introjecten); dit met name bij mensen die zijn gemarteld of gedurende langere tijd hebben geleefd met of zijn gestalkt door een socio-‐ of psychopaat. Voorbeelden zijn: “jij bent niets’’, ‘’voor mij ben je minder dan lucht”, ‘’je bent voor mij niet meer dan rottend afval”. Als introject kan het dan na verloop van tijd worden tot: “ik ben niemand”, ‘’ik ben smerig’’, ‘’afval’’, ‘’minder dan lucht”. Deze gedachten ondermijnen dan elk zelfvertrouwen en het recht op genezing en ontwikkeling. Er zijn speciale processen die erop gericht zijn deze gedachten en zinnen en/of ontstane negatieve overtuigingen te deprogrammeren, waardoor men zich weer veilig kan voelen en zichzelf vanuit een verdiept bewustzijn bestaansrecht geeft en bevestigt. Naast de NLP processen die ik heb geleerd van onder meer Robert Mc Donald is er een aanbod en zijn er aanvullende interventies vanuit onder meer NLP, Gestalt Therapie, Psychosynthese, RET en Systeemtherapie. Het doel is de effectiviteit van het denken en doen te versterken om zodoende nieuw gedrag, nieuwe strategieën en leefwijzen te ontwikkelen, waarmee het zelfvertrouwen en de kwaliteit van het leven wordt bevorderd. Daar waar mensen vast blijven houden in hun projecties is het aan te bevelen, de methode van Byron Katie te volgen die o.m. beschreven in haar boek Vier Vragen. In haar publicaties wordt een zeer krachtige zelfhulpstrategie beschreven, die de cliënt helpt zich te bevrijden van projecties. Advies en verwijzing naar anderen Onderdeel van het protocol kan ook zijn advies of verwijzing naar andere professionals. verwezen, bijvoorbeeld naar een haptonoom (voor het herstel van lichaamsbewustzijn en lichaamsbeleving voor het ervaren van en het omgaan met grenzen in menselijk contact), of naar Tai Chi (als cliënten in conflictsituaties verharden in agressie als verdediging), Chi Gong en Aikido (wanneer cliënten geen innerlijke kracht ervaren en zich niet weten te verweren), theatersport of creatief spel (om intuïtie, creativiteit en speelsheid weer tot leven te brengen) of de AA (als verslavingen deel uitmaken van het afweersysteem). Voor cliënten, die lijden onder het onverwerkt trauma van hun ouders of zelfs van generaties daarvoor, kan de Familieopstelling een belangrijke bijdrage leveren aan het opheffen van de ongezonde en belastende verstrengelingen.

2.2.4. Protocolfase 5 : Interpersoonlijke integratie – Missie Bezinning -‐ Talenten-‐ en koersonderzoek -‐ advies, – coaching of supervisie Onderzoek, Advies, Coaching of Supervisie. Bij een aantal mensen is er behoefte aan bezinning, nader onderzoek of coaching of supervisie om het leven opnieuw zin, richting en vorm te geven. Wanneer PTSS succesvol is behandeld en de overlevingsdwang om ‘in controle’ te moeten zijn is verdwenen, is het tijd om het leven weer op te pakken. De ervaring is dat vooral mensen met de diagnose Chronisch-‐ en Complex PTSS moeite hebben hun weg in het leven te hervinden. Bij hen © Ton Naron


29


hebben hun gevoelens, denken en doen gedurende dagen, weken en vaak zelfs jaren in het teken gestaan van overleven. Door de traumatische ervaring(en) en de behandeling is het bewustzijn veranderd, men is anders naar zichzelf en het leven gaan kijken. Er is nog een ander effect. Vaak is er een gevoel van leegte, een soort niemandsland, door het wegvallen van PTSS en de overlevingsdwang. Er is weer levensruimte. De vraag rijst dan: Wat en hoe nu verder met mijn leven? We hebben nieuwe inzichten, inspiratie, en mogelijk advies nodig, soms coaching of supervisie ten behoeve van ons persoonlijk leven en/of om stappen te maken in de carrièreontwikkeling en ambities te realiseren.

Bezinning In het Atriské protocol kan aan het eind van het behandeltraject dan ook een beroep worden gedaan op een bezinningstraject d.m.v. een Retraitespel.

Onderzoek Daarnaast is het mogelijk een Talenten-‐ en Koers onderzoek te doen. De onderzoeken gaat richten zich op bewustzijnsonderzoek ten behoeve van nieuwe inzichten en wegen die bewandeld kunnen worden. (zie voor meer informatie op de site van Revivendo.nl -‐ onder aanbod). Deze onderzoeken bieden tevens een reflectie en controle of al de problemen en aanverwante aspecten in de behandeling aan de orde zijn gekomen en/of afdoende zijn behandeld.

Coaching en Supervisie De laatste jaren heb ik, met name voor hen die jaren als gevolg van onverwerkt trauma en door het gebruik van overlevingsstrategieën niet aan een normaal leven zijn toegekomen, coaching en supervisie aan het protocol toegevoegd. Bij hen zie je vaak in ernstige mate dat relaties zijn doodgebloed of dat op meerdere levensterreinen, werk en privé, de ontwikkeling jarenlang is stilgevallen. In dat soort gevallen kan het nodig zijn dat coaching of supervisie wordt aangeboden. Daarnaast is bij veel chronisch getraumatiseerde mensen is na de Narratieve integratie de existentiële vraag aanwezig: “Wie ben ik nu, wat wil ik nu zijn en doen met mijn leven, hoe geef ik vorm aan mijn leven en toekomst?” Regelmatig komt het voor dat men nadat al deze stappen in het Atriské protocol zijn afgelegd een andere invulling aan zijn/haar leven wil geven, in werk en/of privé. Door het traject wat men heeft doorlopen is het bewustzijn verruimd er is sprake van een verdieping met betrekking tot wat leven (kan) betekenen voor onszelf en anderen. In relaties kan er sprake zijn van een vormcrisis. Dan kan coaching of supervisie ten behoeve van ons persoonlijk leven en/of om stappen te maken in zijn/haar carrièreontwikkeling uitkomst bieden.

3. Onderzoek naar de effectiviteit van de behandeling: Revivendo richt zich vanuit visie en missie op beleidsontwikkeling, advies, opleiding, behandeling en het bevorderen van fundamenteel onderzoek over een periode van 5 jaar t.a.v. de effecten van beleid, preventie en behandeling. Zie voor meer informatie de site: www.Revivendo.nl en blijf de ontwikkelingen op de site volgen.

4. Vragen en Discussie: Aankondiging Psychotrauma –training en opleiding

© Ton Naron


30


Vanaf het voorjaar 2015 verzorgt Revivendo training en opleiding op het gebied van psychotrauma:

Wanneer u geïnteresseerd bent in de training of opleiding laat het ons dan weten. Mail naar [email protected]. Wij houden u op dan op hoogte en u krijgt van ons zo spoedig mogelijk meer specifieke informatie. vvvvv

© Ton Naron


31


NGVH Jubileum 27 september 2014

Recommend Documents