NEWROZ KOERDEN VIEREN FEEST IN IRAK Kijk op

NEWROZ

KOERDEN VIEREN FEEST IN IRAK

In het vluchtelingenkamp van Akre zijn de kinderen opgewonden over het naderende nieuwjaarsfeest

66 - Kijk op www.meridiantravel.nl

De vrijheid van het nieuwe jaar Anneke de Bundel en Nicole Franken vierden in 2014 op 21 maart nieuwjaar in Koerdistan. Op de eerste dag van de lente trekken Koerden massaal de bergen in. Ze rollen kleden uit, laten een vlieger op en dansen arm in arm over bergtoppen. Niet omdat het lente is maar vanwege Newroz. Nieuwjaar: hét symbool van vrijheid voor de Koerden. Al wordt het ieder nieuwjaar weer pijnlijk duidelijk dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. T E K S T A N N E K E D E B U N D E L F O TO G R A F I E N I C O L E F R A N K E N

Kijk op www.meridiantravel.nl - 67


D

De geit schommelt zachtjes in de laadbak van de Toyota pick-up. Met een touwtje is ze aan het achterraam van de cabine vastgemaakt. Bedaard staart ze naar het gebarsten landschap. Brokstukken rode aarde liggen aan weerskanten van de rijbaan, alsof het asfalt zich woest een weg door het landschap heeft gebaand. Aan weerszijden hoge tafelbergen en een groene vlakte met betonnen huisjes als grijze vlekjes. Het is druk op de weg. Morgen is het Newroz, letterlijk: nieuwe dag. De traditionele feestdag voor Koerden overal ter wereld. Luid toeterend passeren Iraanse en Turkse Koerden ons in overvolle pick-ups waarmee ze Iraaks-Koerdistan zijn binnengereden. Iglotentjes waarin de nacht is doorgebracht, sieren de kant

van de weg. Als ik de beschutting van een boom opzoek voor een plas en over dekens struikel waaronder mensen slapen, begrijp ik dat tentjes een luxe zijn. We waren gewaarschuwd. ‘Ga niet oostwaarts! Te druk, blijf in Erbil.’ Maar we wilden naar Akre en dan door naar Choman tegen de grens met Iran. In Akre wordt jaarlijks de legende van Kaveh herdacht. De smid Kaveh versloeg de duivelse koning Zahhāk, die duizend jaar lang met straffe hand het Koerdische rijk regeerde. Na zijn overwinning liep Kaveh de berg op en ontstak een vuur waarmee hij liet weten dat een zwarte periode was afgesloten. Het licht had gezegevierd.

Nog altijd rennen mannen de avond voor Newroz in Akre met brandende fakkels de berg op. Ze verlichten symbolisch de weg naar de vrijheid. En niet alleen symbolisch, hoor ik later die dag. Koerden hebben niet alleen met Zahhāk te maken gehad, maar met heel wat tirannen, zoals Saddam, die de Koerden met chemische wapens probeerde uit te roeien, of ISIS, die vanuit Syrië oprukt.

In de auto met Demis Roussos We zijn in het holst van de nacht uit hoofdstad Erbil vertrokken. Tot groot verdriet van het voltallige personeel van het ministerie van Toerisme van Koerdistan dat ons had uitgenodigd. ‘U mag de stad niet verlaten’, had de

Linkerpagina van boven naar onder Akre, waar op de avond voor Newroz een vuur wordt ontstoken om de vrijheid te herdenken; Met Newroz gaan families picknicken in de bergen Onder Hamilton Road loopt naar de Iraanse grens


Boven Het dorpje Choman Rechterpagina vanaf linksboven met de klok mee Negenhonderd Koerdische Syriërs hebben zich hier in een voormalige legerbasis in veiligheid gebracht; We maken een praatje met een herder langs de kant van de weg; Een meisje in het vluchtelingenkamp kijkt toe als we praten met bewoners; De vader van James Dean met zijn vrouw op het erf van de woning; Een dutje doen in de voorjaarszon

onderminister ons streng toegesproken. ‘Voor uw eigen veiligheid.’ Maar het vooruitzicht van een week tussen betonnen flats van de hoofdstad bivakkeren, met als hoogtepunt een picknick langs de snelweg op nieuwjaarsdag, had ons overmoedig gemaakt. Daarbij, wij hadden Juan, de Nederlands-Koerdische gids die koelbloedig reizen naar het gebied blijft organiseren en ze nog vol krijgt ook. Mochten we in de problemen komen, konden we in ieder geval iemand de schuld geven. Mohammed, een Egyptenaar, is bereid ons naar Akre te brengen. Omdat hij in Amsterdam heeft gewoond, weet hij precies wat Westerse vrouwen leuk vinden: Demis Roussos! Mohammeds rijstijl is een aanslag op


de volksgezondheid. Kettingrokend blijft hij stug links rijden. Soms met de ogen dicht omdat hij even een couplet van Roussos voor de geest moet halen. Alleen na doodskreten vanaf de achterbank, ontwijkt hij iedere keer op het nippertje een vrachtwagen in een van de haarspeldbochten. Ik vermoed dat de onderminister ons voor iets anders waarschuwde dan sterven op een Koerdische bergpas terwijl Roussos’ Forever and Ever uit de speakers hijgt. De zon komt langzaam op en we eten geitenkaas uit een kartonnen doos. Voorbij Shaqlawa worden we aangehouden voor een paspoortcontrole. Koerdistan bewaakt zijn eigen grenzen binnen Irak. ‘Begerbi’, welkom, zeggen de soldaten als ze onze

Nederlandse paspoorten inzien. Ze stoppen ons een pamflet toe. Grote zwarte kruizen over tentjes geven aan dat we kennelijk niet mogen kamperen in de berm. ‘Enne, wellicht wat overbodig,’ zegt één soldaat verlegen, ‘kijk uit met plassen. Koerdistan is nog niet vrij van mijnen.’

Halve vrouw De grond wordt langzaam rood. De bergen grijzer. Bruine, langharige geiten worden bijeengedreven door een jongen op een ezel. Langs de kant van de weg staat een man tegen een truck geleund. Leren jackie, een bungelende sigaret, een vetkuif. James Dean in Koerdistan. In de laadbak staat de geit die hij van de herders heeft gekocht. ‘Begerbi’, zegt James Dean als we even stoppen om de benen te


Links De vriendin van chauffeur Mohammed in haar feestkleding Rechts Het dorpje Choman Rechterpagina Een jongen vliegert op nieuwjaarsdag

strekken. Zijn we echt helemaal uit Nederland gekomen om het Koerdisch nieuwjaar te vieren, vraagt hij zich verbaast af. Dat moet zijn familie zien en we worden uitgenodigd voor het ontbijt. Het huis van James blijkt een heel dorp. Zijn vader ontvangt ons. ‘We wonen hier met de hele familie’, zo verklaart hij alle woningen. De hele familie betreft opa met zijn drie vrouwen. En dan heeft opa zich nog ingehouden, want het hadden er best vier mogen zijn. De drie vrouwen kregen samen tien dochters en zeventien zonen, die hier allemaal met hun gezinnen wonen. Zelf heeft de vader maar één vrouw. ‘Een halve’, zegt hij spottend over de vrouw die hem slechts dochters gaf. De halve vrouw komt even later binnen. Een mooie vrouw die voor ons op de grond een ontbijt neerzet van verse yoghurt, ei, naan, honing en walnoten. Na het ontbijt rijden noordwaarts richting Akre. Lentegroen wedijvert met knalgeel koolzaad. Jongetjes drijven met een stok geiten voort. In


Akre is er geen kamer meer te krijgen. Vanwege Newroz is alles volgeboekt. Mohammed zet ons eruit bij een vluchtelingenkamp. ‘Doei!’, roept hij en scheurt weg. Even verderop ne-

‘De rivier slingert diep onder ons met ons mee. De witte toppen van de bergen herinneren ons eraan hoe hoog ze zijn’ men we onze intrek in de bruidssuite van een hotel. Terwijl Juan over de prijs onderhandelt, gaan wij naar het vluchtelingenkamp.

Newroz in Akre Een paar meisjes met plastic windmolentjes begroeten ons verlegen. Volwassenen laten zich niet zien. ‘Willen jullie met ons zingen?’, vraagt een meisje. Kinderen scharen zich om ons heen en zetten luidkeels een lied

in. Over vrijheid, vertaalt een oudere jongen. Negenhonderd Koerdische Syriërs hebben zich hier in een voormalige legerbasis in veiligheid gebracht. Ze hebben een kamer en één keer per maand een zak rijst. Een paar mannen verdienen de kost als taxichauffeur, anderen werken in de keramiekfabriek. Een van de mannen brengt ons naar de binnenstad van Akre. ‘Nee, geen geld. Jullie zijn mijn gasten.’ Het oude Akre ligt in een dal. De leemkleurige huizen vallen weg tegen de grijze bergen. Ze zijn rechthoekig, eerder horizontaal dan verticaal, alsof ze grip willen houden op de bergrichels waarop ze rusten. Hier en daar steekt een minaret boven de huizen uit. Onderweg worden we ingehaald door mannen in traditionele pakken, de geruite sjaals om hun hoofd gevouwen. Mannen lopen hand in hand met mannen. Jongens met jongens. Vrouwen lopen in groepjes op hoge hakken en in lange jurken vol glitters. Ze zijn allemaal op weg naar het plateau waar gedanst wordt en vanwaar

straks de fakkels het beste te zien zijn. We zijn overduidelijk de enige niet-Koerden en worden nauwlettend in de gaten gehouden. Het wordt langzaam donker. Er komt een man naast ons zitten op een muurtje. Hij stelt zich voor als Araz en komt uit de Verenigde Staten waar hij militair is. In die hoedanigheid bombardeerde hij zijn eigen land. Zijn familie hier denkt dat hij vrachtwagenchauffeur is. Hij laat het maar zo. Dan ineens zien we hoe op de berg een oranje flakkerend lint omhoog snelt. Het zijn de jongens met de fakkels die naar boven rennen om op de berg het vuur van de vrijheid te ontsteken. Er knalt vuurwerk. Het geknal wordt versterkt door de omringende bergen. Alsof de wereld explodeert.

Een paar mannen schieten van pure opwinding hun geweer leeg. Araz grijpt ons bij de arm en duwt ons naar de agenten die een cordon vormen en mensen fouilleren die naar het spektakel willen kijken. ‘Blijf achter hen staan, daar zijn jullie veilig.’ Een ambulance rijdt de eerste gewonde weg. En zo plotseling als het begonnen is, is het ook weer afgelopen. De fakkeljongens zijn de berg opgerend en weer naar beneden gelopen waar ze verdwijnen. De muziek stopt. Het is afgelopen. We worden met de menigte mee naar boven gestuwd. Het gebouw aan de brede boulevard van Akre ziet er weinig uitnodigend uit. Op zoek naar een alcoholisch drankje belanden we in een kelderruimte die naar natte hond ruikt. In

een schaarsverlichte ruimte zitten mannen eenzaam aan tafeltjes met flessen bier voor hun neus. De boodschap is duidelijk: je eindigt moederziel alleen in een stinkende kelder als je alcohol drinkt. Wij hoeven daar gelukkig niet voor te vrezen. ‘Een goede moslim schenkt geen drank aan vrouwen’, zegt de eigenaar en wuift ons weg. ‘Please leave.’ Dit doen we, op weg naar Choman.

Picknicken en vliegeren Ingenieur Archibald Hamilton had een droom. Die droom heette de Hamilton Road. Een weg die van Erbil naar de Iraanse grens liep en volkeren zou doen verbroederen. Die droom kwam maar gedeeltelijk uit. Zijn weg kwam er, maar werd meerdere malen inzet voor strijd. Tijdens onze rit over Hamilton Road met onze nieuwe



chauffeur, ben ik blij met de soera die al vroeg uit de speakers van zijn auto klonk: ‘O Allah, ik zoek toevlucht bij U tegen de slechte gebeurtenissen en nare uitzichten van deze reis.’ Ik heb iets meer vertrouwen in Allah dan in Roussos. Er zijn geen nare uitzichten, slechts adembenemende. Diep onder ons slingert een rivier met ons mee. De witte toppen van de bergen herinneren ons eraan hoe hoog ze zijn.

picknicken. Dan rijden we de bergen in.

De chauffeur zet ons af voor een huis in Choman, waar het roze bloemblaadjes van kersenbomen regent. Juan heeft hier een overnachting geregeld bij een familie. De meesten zijn al vertrokken voor de traditionele picknick, maar een oom heeft op ons gewacht. We moeten eerst eten, want met een lege maag is het slecht

Overal tussen het graniet picknicken families op Perzische kleden. Alsof ze er ieder moment zo vandoor kunnen vliegen. De familie waar wij bij horen, heeft het grootser aangepakt. Zijn hebben met het halve dorp een vlakte tussen de bergen geconfisqueerd. Om het af te bakenen zijn de jeeps in een halve cirkel gezet. De familie zit in

Grijze granieten bergen scheiden Iraaks-Koerdistan van Iran. Bergen vormen voor de Koerden echter geen obstakel. Integendeel, ze zijn menigmaal toevluchtsoord geweest. Een Koerdisch gezegde luidt: alleen de bergen houden van de Koerden. Vandaag is het een locatie om te feesten.

lange rijen op kleden tegenover elkaar. Als ik net zit, wordt er aan mijn arm getrokken. Vanuit één van de auto’s komt muziek die tot ver in Iran te horen moet zijn. Het is tijd om te dansen. Er wordt een kring gevormd. Mannen en vrouwen grijpen elkaars schouders en schudden hun benen hoog in de lucht. Kinderen laten hun vliegers op. Dit is nieuwjaar in Irak. ■

KOERDISTAN IRAN

Linkerpagina vanaf linksboven met de klok mee Een Syrische vrouw hangt de was op in het vluchtelingenkamp; Een meisje poseert tijdens de picknick op Newroz voor ons; Syrische kinderen in het vluchtelingenkamp van Akre; Onderweg komen we opnieuw herders tegen; Een Syrische vluchtelinge nodigt ons uit in haar éénkamerwoning; Bruine, langharige geiten worden bijeengedreven door een jongen op een ezel Onder Zagrosgebergte dat Oost-Irak van Iran scheidt


NEWROZ KOERDEN VIEREN FEEST IN IRAK Kijk op

Recommend Documents