Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Inhoud. 4 In t Veld benoemd als bijzonder hoogleraar. 12 Toepassingsfase MPA Agenda - Medewerkers

Nieuwsbrief

Nederlandse School voor Openbaar Bestuur

Inhoud 2

Leren in vrijheid is belangrijk Emotie

3

Gepolijst - Slaapwandeling - Angst

4

In ‘t Veld benoemd als bijzonder hoogleraar Vorm geven aan hoogwaardig bestuur

5

Congres Ketens en netwerken Voorlichtingsdag MPA

6

Leergang Beleid en Management van Zelfstandige Bestuursorganisaties Achtergrond - Strekking van de leergang Doelstellingen

7 Special course Crisis and

N S O B W E B S I T E www.nsob.nl

NSOB

2002

voorjaar

Disaster Management Masterproject Metropool

8

MPA-stage Nieuw Zeeland

9 Drie maanden ‘Down Under’ 10 De cultuur van vrijwilligerswerk als belangrijkste middel om doelen ‘on-ground’ te realiseren

11

Introductiedag atelierfase Master of Public Administration 2001-2003

12 Toepassingsfase MPA 2000 - 2002 Agenda - Medewerkers

■ Lange Voorhout 46 ■ 2514 EG ’s-Gravenhage ■ T 070 302 49 10 ■ [email protected] ■

F 070 302 49 11

■

www.nsob.nl

Leren in vrijheid is belangrijk

Henk Visser, adviseur voor heroriëntatie en vernieuwing, vermeldt zijn visitekaartje. Aan boord van De Zwaan in Gorinchem en in Commanster in de Ardennen staat voor Henk de vraag centraal onder welke condities of omstandigheden mensen kunnen en willen veranderen. Henk heeft zijn eigen Henk Visser:

bureau, daarvoor is hij als

“cursisten een groter organisatieadviseur bij een aantal

inzicht laten krijgen bedrijven werkzaam geweest.

in zichzelf”

Henk is in 1990, een jaar na de start van de MPA benaderd door Uri Rosenthal en Roel in ‘t Veld. Zij wilden in de opleiding het onderdeel vaardigheidstrainingen opnemen. Uri gaf college op de hogere krijgsschool en Henk Visser ook; zo zijn ze met elkaar in contact gekomen. Het blijkt een succesformule te zijn want Henk is tot op de dag van vandaag verbonden aan de NSOB.

Emotie

2

“De NSOB vind ik een leuke club en dan denk ik meteen aan de leiding en de cursisten. De leiding, omdat Uri Rosenthal en Roel in ‘t Veld het aandurfden om iemand als mij binnen te halen. Veel mensen schrikken van mij terug omdat ik te diep zou gaan. Emotie en vrijheid liggen dicht bij elkaar en dat is in vele gevallen voor de leiding niet welkom. Bij de deelnemers bespeur ik een toenemende mate van enthousiasme. In het begin was er vaak een sfeer van cynisme passend bij het keurige strakke pak. Dat is in de loop der jaren veranderd, ze zijn losser en enthousiaster geworden. Voor mij is dat soms lastig want ik moet dan tenslotte ook voldoen aan de hoog gespannen verwachtingen. Ik hoop maar dat ik daar aan kan voldoen. Voor de toekomst wenst Henk de NSOB toe dat ze niet teveel structuur gaat aanbrengen in de opleidingen, de vrijheid moet erin blijven. Dat kan ook betekenen dat sommige studenten ontevreden kunnen zijn. Leren in vrijheid is erg belangrijk, net als liefde in vrijheid.”

Gepolijst

In Commanster in de Ardennen heeft Henk Visser een eigen accommodatie voor zijn trainingen. Een jaar of dertien geleden kreeg ik behoefte aan een eigen plek. Ik was uitgekeken op de mooie gepolijste hotels met vreemde mensen en eten dat altijd hetzelfde smaakt. Destijds deed ik een ervaring op met een training in een kasteel, eenvoudig van opzet, goede maaltijden en midden in de natuur. Dat sprak mij enorm aan. Vervolgens ben ik gaan zoeken naar een geschikte locatie en kwam uit in Commanster. De ruimte wordt niet alleen voor trainingen gebruikt, mensen kunnen er ook hun vakantie doorbrengen inclusief het gebruik van de manege.

Slaapwandeling

“De inzet van mijn trainingen beoogt de cursisten een groter inzicht te laten krijgen in zichzelf. Ze wakker laten worden uit hun slaapwandeling. Ieder gedrag wordt gestuurd door impliciete vooronderstellingen, waarvan we ons maar ten dele of in het geheel niet bewust zijn. We laten deze vanzelfsprekendheden over onszelf en onze relaties maar moeilijk los. Deze vanzelfsprekendheden zijn altijd het product van ervaringen en vormen als kijkwijze een soort automatische piloot voor ons gedrag. Bij veranderende situaties, die om nieuw gedrag vragen komen we altijd een automatische piloot tegen. Inzicht in het ontstaan van dit patroon is een onontbeerlijke voorwaarde voor het wakker worden en ontwikkelen van nieuw gedrag.”

Angst

Commanster in de sneeuw FOTO: JOS DE LAAT

3

De vaardigheidstraining voor de MPA heeft als thema “grenzen van objectiveerbaarheid.” In het verklaren, begrijpen en beïnvloeden van de maatschappelijke, relationele en persoonlijke werkelijkheid vanuit algemeen aanvaarde en vaak ook theoretisch wetenschappelijke concepten, blijven vaak de belangrijkste vragen onbeantwoord. Bij het onderzoek naar deze vragen zijn we aangewezen op heel andere vermogens dan die ons door opvoeding, ervaring en scholing zijn bijgebracht. De explosieve groei van diversiteit waar we maatschappelijk en ook persoonlijk mee geconfronteerd worden, dwingt ons echter, in toenemende mate, tot een persoonlijke betekenisgeving, stellingname en koerszoekend gedrag. Deze terugverwijzing naar onszelf organiseert ook de behoefte aan relationele betrokkenheid en verdieping. “Tijdens de training ga ik met de groep op zoek naar meer houvast in de eigen binnenwereld. Begrippen als inspiratie, bezieling en spiritualiteit zijn daarbij belangrijk. We hebben allemaal de neiging ‘ons licht onder de korenmaat’ te houden, misschien wel omdat we geleerd hebben angstig te zijn voor onze eigen diepere identiteit. Angst is een belangrijke drijfveer die ons van onszelf weghoudt en tegelijk in projecterende vorm herkenbaar is in velerlei disfunctioneel en soms ook destructief maatschappelijk en relationeel gedrag.”

Een deel van de groep MPA 2001 - 2003 voor een training in Commanster

FOTO: ROSA JANSEN

Cultuurverandering

Populariseren

“Onveiligheid leidt bij velen van ons tot een onbewust signaal van oppassen, waarbij als vanzelf de buitenwereld meer aandacht krijgt dan de binnenwereld”, aldus een uitspraak van Visser. Onveiligheid activeert oude overlevingspatronen. “Je kunt mensen uit oude patronen halen door ze eerst veiligheid te bieden. Een voorbeeld uit de werkomgeving is het functioneringsgesprek. Dat heeft alleen zin als mensen elkaar vertrouwen en zich veilig voelen. Vertrouwen en een goede relatie zijn de basis en voor organisaties erg belangrijk. Zonder relatie is er geen leiding en als leidinggevenden niet in staat zijn een vertrouwensrelatie op te bouwen, ontbreekt het fundament van hun invloed. Organisaties krijgen nogal eens te maken met cultuurverandering. Voorwaarde voor verandering is daarom altijd het inzicht in hoe mensen de gevangene kunnen zijn van hun eigen historisch gegroeide patronen en de cultuur van het systeem.”

Over de thema’s bewustzijn, liefde, persoonlijkheid, de zevende hemel, sprookjes en geluk heeft Henk een aantal cd’s uitgebracht. Op de cd’s zijn gedachten van Henk te horen over deze thema’s en sommige zijn voorzien van muziek. “Helaas zijn ze allemaal uitverkocht, maar ik heb de wens er meer uit te geven. Ik zou graag een groter publiek willen bereiken ook als dat betekent dat je moet populariseren. Ik hoop bijvoorbeeld ter aanvulling van de cd’s ooit nog een boek te schrijven.” Wanda van der Werf

In 't Veld benoemd als bijzonder hoogleraar Het College van bestuur van de Open Universiteit Nederland heeft per één januari 2002 prof. dr. R.J. in 't Veld benoemd als bijzonder hoogleraar Bedrijfswetenschappen met de leeropdracht 'Management van hybride organisaties'. Momenteel onderzoekt In 't Veld samen met de Open Universiteit de mogelijkheden om een global MPA (Master of Public Administration) op te zetten. De benoeming tot bijzonder hoogleraar geldt voor een periode van drie jaar.

Vorm geven aan hoogwaardig bestuur Vorm geven aan hoogwaardig bestuur is de titel van de nieuwe algemene brochure van de NSOB. De brochure geeft een indruk van de opleidingstrajecten die wij kunnen bieden. Heeft u belangstelling en wilt u de brochure snel in huis hebben? Stuur dan een e-mail naar [email protected] en u ontvangt de brochure. U kunt de brochure ook direct als PDF bestand downloaden van onze website www.nsob.nl.

4

Congres Ketens en netwerken Donderdag 18 april 2002 vindt in het Kurhaus in Scheveningen het congres Ketens en netwerken plaats, een initiatief van de NSOB, Sioo, de Verbinding en het Platform Ketens en netwerken. Het congres is een platform voor mensen die richting geven aan, werken bij of deelnemen aan projecten, processen of trajecten in zorg, welzijn, onderwijs, sociale zekerheid, research, voedsel, veiligheid, infrastructuur en voor mensen die een dialoog willen aangaan over de betekenissen van nieuwe samenwerkingsvormen in ketens en netwerken. Op het congres kunt u onder meer bijdragen verwachten van: ■ dr. P. Winsemius, oud minister VROM; ■ dr. R. van der Ploeg, staatssecretaris Cultuur, ministerie van OCenW ■ G. Verhofstadt (o.v.), premier van België ■ drs. A. Melkert, voorzitter Tweede Kamerfractie PvdA ■ prof. dr. P.H.A. Frissen, hoogleraar bestuurskunde KUB ■ prof. dr. R.J. in 't Veld. Voor meer informatie verwijzen wij u naar onze website www.nsob.nl of de website www.ketens-netwerken.nl

Voorlichtingsmiddag MPA 5 maart 2002 Dinsdag 5 maart aanstaande vindt van 15.00 uur tot 17.00 uur een voorlichtingsbijeenkomst plaats voor de leergang ‘Master of Public Administration’. Locatie is het pand van de NSOB, Lange Voorhout 46 in Den Haag. De nieuwe leergang start in september 2002. De opleiding Master of Public Administration is een tweejarige deeltijdopleiding voor hogere ambtenaren, werkzaam bij rijk, provincies, gemeenten en andere overheidsorganisaties en voor functionarissen uit organisaties die intensief met de publieke sector te maken hebben. Zij bezetten leidinggevende posities of gaan dat in de toekomst doen. In de opleiding staat de publieke sector centraal. De opleiding bestaat uit vier fasen. De eerste fase is gericht op ‘unfreezing’. De deelnemers leren afstand te nemen van gangbare inzichten en oplossingen. Hierdoor ontstaat ruimte voor de volgende fasen, waarin zij intensief werken aan kennismaking met nieuwe gezichtspunten, het versterken van persoonlijke vaardigheden en het toepassen van de opgedane kennis, inzichten en vaardigheden. Tussen de tweede en de derde fase van de opleiding verblijven de deelnemers acht weken in het buitenland, waarvan twee weken worden doorgebracht aan een universiteit die samenwerkt met de NSOB. In aansluiting hierop voert men een onderzoeksopdracht uit bij overheidsorganisaties in het land waar men verblijft. Een succesvolle afsluiting van de opleiding leidt tot de toekenning van de titel Master of Public Administration (MPA). Aanmelding voor de voorlichtingsmiddag op 5 maart 2002 of het aanvragen van een informatiepakket kan bij mw. drs. Charlotte J.C. Staats, projectmanager MPA, telefoon 070 – 3024910, of [email protected].

5

Leergang Beleid en Management van Zelfstandige Bestuursorganisaties De NSOB is momenteel bezig met de ontwikkeling van een nieuwe leergang die specifiek aandacht besteedt aan de problematiek van verzelfstandigde organisaties. Het doel van deze leergang is deelnemers te laten ontdekken hoe zij kunnen omgaan met de nieuwe uitdagingen en problematiek waarmee verzelfstandigde uitvoeringsorganisaties, maar ook de kerndepartementen, te maken hebben. De leergang is een initiatief van de NSOB daarbij actief ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vanuit het project ‘Handreikingen externe verzelfstandiging’. De leergang is voorbereid door een werkgroep o.l.v. van de co-decaan van de NSOB, de heer dr. F.J.H. Mertens. De nieuwe leergang start in mei 2002.

Achtergrond

De verzelfstandigingsoperaties uit de jaren ‘80 en ‘90 hebben ertoe geleid dat er een groot aantal nieuwe verzelfstandigde uitvoeringsorganisaties is ontstaan. Het gaat hierbij onder andere om zelfstandige bestuursorganisaties (ZBO’s), rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT’s) en agentschappen (waarbij ook wel wordt gesproken van ‘interne verzelfstandiging’). Externe en interne verzelfstandiging van overheidsorganisaties roept een groot aantal nieuwe vragen op wat betreft plaats en functioneren van dit type organisaties. De verzelfstandigde organisatie bevindt zich in een complex krachtenveld bestaande uit het kerndepartement, maatschappelijke actoren en eventueel andere overheidsorganisaties. De organisatie moet zich aan de ene kant positioneren ten opzichte van het kerndepartement, maar zich aan de andere kant ook richten op het maatschappelijk veld (burgers en belangengroeperingen) en de media. Bovendien heeft de verzelfstandigde positie gevolgen voor het interne functioneren van de organisatie.

Strekking van de leergang

De leergang richt zich op de functionarissen die in de ZBO’s (of de ZBO-achtigen) en de ministeries belast zijn met beleidsadvisering en management. Binnen de ZBO’s denken wij aan het management maar ook aan de hogere staffuncties. En bij de ministeries aan de eenheden die in het bijzonder belast zijn met het beleid of de omgang met een of meerdere ZBO-achtigen. De leergang vraagt om deelname van actieve, leergierige mensen die graag verantwoordelijkheid, met deskundige ondersteuning, voor hun eigen leerproces nemen.

Doelstellingen

De leergang beoogt de volgende doelstellingen te bereiken: ■

■

■

■

■

Vergroting van het inzicht in de betekenis van verzelfstandiging in het openbaar bestuur en het kunnen onderscheiden van de verschillende modaliteiten die daarvoor bestaan; De ontwikkeling naar een grotere zelfstandigheid in de taakuitvoering van delen van de publieke sector kunnen plaatsen in de ontwikkeling van de rol van de overheid in het huidige tijdsgewricht; Eveneens de samenhang zien tussen de Nederlandse ontwikkelingen en die in andere landen waaronder in het bijzonder aandacht geschonken wordt aan de ontwikkeling in de Europese Unie. Verdieping van het inzicht en vergroting van de handelingsbekwaamheid bij de meest voorkomende interacties tussen ministeries en verzelfstandigde organisaties; Inzicht in de bijzondere aspecten van beleidsvoering in verzelfstandigde organisaties en hun inbedding in de omgeving. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met de projectmanager van deze leergang Diana Soei Toe, telefoon 070 – 302 4929 of via e-mail: [email protected]

6

Special course Crisis and Disaster Management Donderdag 24 januari j.l. is de special course Crisis and Disaster Management gestart voor regionale brandweercommandanten. Deze opleiding is een gezamenlijke productie van de NSOB en het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding(Nibra). De commandanten hebben mede naar aanleiding van de positieve en enthousiaste verhalen over de Masteropleiding Crisis and Disaster Management aangegeven behoefte te hebben aan een gelijksoortige opleiding. Het antwoord daarop is de special course. De opleiding bestaat uit een twaalftal sessies van steeds drie dagdelen.

Mastertraject Metropool Jacob Jan Kleibergen, Nico van Mourik, Bob Manten en Rijk van Ark, allen praktijkleermeester in Metropool

Maandag 7 januari is het startsein gegeven voor de masteropleiding Metropool. Op uitnodiging van de vier grote gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht hebben het ROI, Opleidings-

Een groepje cursisten tijdens de presentatie

instituut voor de Overheid en de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur een mastertraject ontwikkeld voor talentvolle gemeenteambtenaren met enkele jaren werkervaring binnen of buiten de publieke sector.

De opdrachtgevers onderkennen met dit traject dat personeels- en opleidingsbeleid een belangrijke rol speelt om de aanpak van de problemen van de grote stad te faciliteren. Door het samenwerkingsverband van de opleidingsinstituten is een programma ontwikkeld dat tegemoet komt aan de eisen die de grote stad in dit kader aan haar medewerkers stelt en dat recht doet aan de specifieke vraagstukken die binnen de grote steden spelen. De moderne ambtenaar in de grote stad is een bekwaam adviseur, met de juiste dosis relativering, charme en speelsheid. Uiteraard dient zij/hij over relevante kennis voor zijn functioneren te beschikken, maar belangrijk is vooral hoe hij met deze kennis en vaardigheden omgaat in de praktijk. Hij dient een zekere passie voor het openbaar bestuur in de grote stad te hebben en te kunnen motiveren waarom hij juist daar wil werken. De huidige dynamiek van het openbaar bestuur en de grote stad vraagt om medewerkers die een rol als aanjager op zich nemen en die met nieuwe ideeën komen. Zij zijn ook de sparringpartner bij wie ideeën getoetst kunnen worden. Zij kunnen hun eigen mening relativeren en staan open voor andere opvattingen.

7

Diezelfde openheid en sensitiviteit kennen zij ook wat de politiek betreft: hoe vertel je verhalen bij de feiten, welke ethiek heeft de ambtenaar, hoe ga je om met chaos, hoe neem je besluiten met slechts een gedeelte van de informatie? Strategisch inzicht, creativiteit en reflectie zijn onontbeerlijk. Naast feitelijke kennisoverdracht is er in de opleiding veel aandacht voor vaardigheden en reflectie op de problematiek van de grote steden en is er een continue verbinding met de eigen beroepspraktijk.

MPA-stage in Nieuw Zeeland Dat ik naar Nieuw Zeeland zou gaan om mijn buitenlandse stage te doen, wist ik al vroeg. Een collega was daar het voorgaande jaar geweest en had mij besmet met haar enthousiasme. Maar hoe vind je vervolgens een interessant stageonderwerp? Na wat zoeken op Internet, vond ik het toch wel verdomd lastig om vanuit Nederland, zonder kennis van de Nieuw-Zeelandse cultuur en overheid, te bedenken wat interessant zou zijn om daar te onderzoeken. Dus heb ik contact gezocht met de begeleider van MPA-ers in Nieuw Zeeland en hem gevraagd mee te denken. Dat leidde uiteindelijk tot de keuze van mijn onderwerp: de Resource Management Act (RMA), één wet waarin wetgeving op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening, monumenten en welstand is geïntegreerd. Interessante aspecten daaraan leken mij de geïntegreerde aanpak, de sterke decentralisatie van bevoegdheden en de nadruk op inspraak. Allemaal lovenswaardige elementen, maar voor mij was de vraag hoe het in de praktijk uitpakte. Met die vraag reisde ik af.

8

Cultuurschok

Mijn enthousiasme over Nieuw Zeeland werd direct bevestigd. Het is een fantastisch land, zowel voor professionele als voor toeristische doeleinden. Nieuw Zeeland is een brede verzameling landschappen op een relatief klein landoppervlak: van gletsjers tot subtropische stranden, van regenwouden tot wijngaarden, van bergketens tot laagvlaktes en van vulkanen tot geothermale parken. En dat alles wordt aaneengeregen door vele groene heuvels waar tientallen miljoenen schapen gras verwerken tot wol. Maar, dit natuurschoon is niet wat mij het meest heeft getroffen. Dat waren de mensen. Ze zijn open, behulpzaam, geïnteresseerd, vriendelijk. Dat is wel even een cultuurschok, als je uit de drukke Randstad komt, waar we ons toch zo veel mogelijk afschermen van de mensenmassa om ons heen. De eerste paar keren dat ik op straat door een wildvreemde werd aangesproken, vroeg ik me af wat hij me wilde verkopen. Maar na een tijdje verdwijnt je wantrouwen. En, het werkt besmettelijk. Je begint zelf ook mensen op straat aan te spreken en dat blijkt leuk te zijn. Er heerst gewoon een ontspannen sfeer.

Verfrissend

Dezelfde indruk kreeg ik van het professionele leven. De Nieuw Zeelanders zijn behoorlijk relaxt (geen probleem om interviews te krijgen!). Ze lijken minder ambitieus dan West-Europeanen (laat staan Amerikanen). Het hoeft allemaal niet perfect te zijn, als het maar werkt. Misschien heeft dat te maken met het feit dat het merendeel van de bevolking er de laatste honderd jaar is komen wonen en alles (opnieuw) heeft moeten opbouwen. Ik heb de indruk gekregen dat dit ook heeft bijgedragen aan de huidige bestuurlijke cultuur. Ik vond Nieuw Zeeland behoorlijk gedereguleerd. Er wordt veel overgelaten aan de eigen verantwoordelijkheid van mensen. Een beeldend voorbeeld: vangrails zijn een schaars verschijnsel, ook als de weg langs een flinke afgrond leidt. Ook in mijn onderzoeksproject kwam ik dit tegen. De rol van private partijen bij de toepassing van de RMA is zeer belangrijk. Zij moeten er veelal voor zorgen

dat de informatie op tafel komt, die nodig is om beslissingen te nemen. Eén van mijn conclusies is dan ook dat de RMA niet zozeer werkt als een wet die op de betreffende beleidsterreinen een bepaalde kwaliteit bewerkstelligt, maar dat het een proceswet is. De weg waarlangs het resultaat moet worden bereikt is vastgelegd, maar het resultaat zelf moet onderweg worden bepaald. Hoewel ik tot de conclusie ben gekomen dat er aan deze werkwijze zeker ook nadelen kleven, vond ik het wel verfrissend dat de overheid niet gezien werd als de ultieme verantwoordelijke voor alles wat er mis is in het land.

Overwinning

De essentie van de buitenlandse stage vond ik toch, wat het persoonlijk bij je (in elk geval bij mij) teweegbrengt. De meeste mensen kiezen er niet vrijwillig voor om twee maanden afscheid te nemen van hun normale, veilige omgeving en nu moet je ineens. En dat is leerzaam. Je leert wie je zelf bent en welk deel van je gegrondvest is op je omgeving. Er zijn momenten van eenzaamheid en heimwee, maar er zijn ook momenten van overwinning en groot geluk. En door dat alles ga je jezelf beter begrijpen en word je uiteindelijk sterker. Het was een waardevolle ervaring! Remco ten Rouwelaar

Drie maanden ‘Down Under’ Reflectie op buitenlands verblijf

Voor mijn stage van de MPA-opleiding verbleef ik drie maanden in Australië, met als onderzoeksthema ‘community involvement in natural resource management’. De keuze voor Australië kwam voort uit het beeld dat ik van het natuurbeleid daar had: relatief weinig overheidsbemoeienis, erg sterk bottom-up, veel betrokkenheid van de bevolking, veel ‘grass root movements’; kortom anders dan in Nederland. In verschillende staten heb ik gekeken naar de manier waarop die bottom-up aanpak in Australië vorm krijgt en vooral naar de succes- en faalfactoren ervan. Het is niet eenvoudig om alle indrukken, ideeën en inzichten die ik in die maanden had opgedaan, kort onder woorden te brengen. Wat heb ik er allemaal geleerd? Een aantal elementen springen er uit.

Kennismaken met een andere benadering van het openbaar bestuur

9

Natuurbeheer in Australië valt onder het bredere terrein van ‘natural resource management’. De beleidsmatige verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de acht staten en territories; de financiële dekking komt echter van de Commonwealth of federale overheid. Die heeft daarmee toch een sterke vinger in de pap. Centrale filosofie van de neoliberale, conservatieve regering is samen te vatten als “people helping themselves”. Vanuit een sterk vertrouwen in marktmechanismen wordt individuele besluitvorming en actie gezien als het meest belangrijke instrument om economische en sociale veranderingen te realiseren. De toekomst is vooral in handen van lokale gemeenschappen, ook door de afkalving van overheidsdiensten op lokaal en regionaal niveau. Daar vindt de daadwerkelijke uitvoering (‘on-ground action’) plaats; daar moeten veranderingen in houding en gedrag geïmplementeerd worden. Het doel is de zelfredzaamheid op die niveaus te versterken door wat men “capacity building” noemt. De nadruk ligt – veel sterker dan in Nederland – op de wederzijdse verantwoordelijkheden van overheid en burgers. De bijdrage van de overheid moet zo beperkt mogelijk en tijdelijk zijn. Het katalytische karakter van de overheidsinvesteringen (313,7 miljoen AUD in 1999) blijkt te werken:

tegenover iedere dollar die de overheid investeert in natuurbeheer in het landelijk gebied, staan drie tot zes dollars van andere partijen.

De cultuur van vrijwilligerswerk als belangrijkste middel om doelen ‘on-ground’ te realiseren

Een ander verschil met de Nederlandse situatie is dat zowel de regionale planvorming als de uitvoering daarvan voor een groot deel berust op vrijwilligerswerk. Dit kunnen individuele landeigenaren zijn, maar vaak zijn het lokale groepen van bewoners die zich verantwoordelijk en betrokken voelen en het geheel organiseren en uitvoeren. Landcare is het meest bekende voorbeeld van vrijwillige zorg voor land en water op lokaal en regionaal niveau. Begonnen als een zeer lokaal initiatief op een boerderij in Victoria is het inmiddels uitgegroeid tot een nationaal fenomeen. Anno 2001 zijn verspreid over Australië zo’n 4500 groepen actief met zaken die de kwaliteit van hun directe omgeving verbeteren. Er is wel een overeenkomst tussen de Landcare groepen en alle Nederlandse groepen van boeren en andere burgers, die zich met natuurbeheer bezig houden, vaak ook vrijwillig. Maar in Australië lijkt het vrijwilligerswerk een veel sterker onderdeel van het normen- en waardenpatroon: ‘de mutual obligation’ van overheid én burgers.

Faalfactoren: aandacht voor de sociale dimensie en aanpak van grootschalige problemen

Landcare heeft niet alleen het nodige bereikt in de sfeer van landgebruik en natuurbeheer, het speelt ook een belangrijke rol in het behoud van de sociale structuur op het Australische platteland. Landcare-groepen, daarin vaak gestimuleerd en ondersteund door een coördinator of projectmedewerker, vormen een tegenwicht tegen de sterk afgenomen overheidssteun op lokaal niveau (als bijvoorbeeld in de landbouwvoorlichting, werkgelegenheid). Belangrijkste aandachtspunt is echter dat problemen als verzilting om een grootschaliger aanpak vragen. De aanpak via Landcare, al dan niet gecoördineerd door de catchment organisaties op het hogere niveau van stroomgebieden, leidt niet snel genoeg tot een oplossing op het juiste schaalniveau en van voldoende omvang. Dat kan ook niet, gezien het lokale karakter van Landcare. Eigenlijk zijn de verschillende staten, al dan niet in onderlinge samenwerking, het juiste schaalniveau voor de aanpak van verzilting, maar zij hebben deze taak laten liggen. Veel verantwoordelijkheid is doorgeschoven naar de catchment organisaties en de lokale groepen. “People helping themselves” blijkt als basisfilosofie echter niet de juiste houding ten opzichte van grootschalige problemen.

Succesfactor: financiering van coördinatoren en facilitatoren

People helping themselves blijkt op nog andere punten voor discussie vatbaar. Belangrijke factor voor het welslagen van community involvement blijkt de aanwezigheid van een betaalde kracht. Het uitgebreide netwerk van coördinatoren en projectmedewerkers speelt een cruciale rol door het mobiliseren en ondersteunen van de lokale groepen bij het organiseren van het werk. Net als in Nederland is er echter een grote weerstand tegen het betalen van salarissen als vorm van overheidsbijdrage, terwijl juist deze procesondersteuning kan zorgen voor continuïteit en samenhang. Punt van zorg in Australië is dan ook ‘volunteer burn-out’: een groeiend gevoel dat er teveel verwacht wordt van de burgers zonder dat er adequate facilitering tegenover staat.

Weer thuis

Het allermoeilijkste van de hele stage was thuiskomen. De overgang was erg groot: qua klimaat, qua rust en ruimte (ook in mijn hoofd), maar vooral qua sfeer. Ik heb nooit zo sterk gevoeld dat Nederland druk, vol en erg vies is en dat de mensen zo

10

chagrijnig zijn. Ik vermoed een causale relatie. Gelukkig bleek ik niet de enige met overgangsproblemen: veel NSOB-collega’s wilden ook meteen weer terug. Ik vond het heerlijk om er twee maanden eens helemaal uit te zijn en om in mijn eentje ‘op ontdekkingsreis’ te gaan. Ik realiseer me dat ik het wel makkelijk had: de eerste maand waren er nog twee NSOB-collega’s in Australië om bij te praten en leuke dingen te doen in het weekend. Dat was een – onverwacht – cadeautje. De laatste weken van mijn verblijf werden weliswaar overschaduwd door de gebeurtenissen van 11 september, maar ik zou het zo weer over willen doen. Lilian van den Aarsen

Introductiedag atelierfase Master of Public Administration 2001 -2003 Op 18 januari 2002 vond de introductiedag van de atelierfase voor de MPA jaargroep 2001 – 2003 plaats. In de atelierfase, de tweede fase van de MPA opleiding na de unfreezing fase, staan zelflerende teams centraal. De fellows werken in deze zelflerende teams aan een complex maatschappelijk vraagstuk. Zij bepalen zelf de vraagstelling, de werkwijze en het uiteindelijke product (rapport, artikel in een kwaliteitskrant, documentaire). Ze reflecteren op hun leerproces en stellen vast welke competenties ze hebben verworven en nog willen verwerven in het resterende deel van het programma. De groepen worden begeleid door verschillende docenten. Daarnaast vinden iedere vrijdag cognitieve modulen plaats. De onderwerpen die dit jaar centraal staan zijn: ■

■

■

Risicomanagement begeleidend docent:

■

prof.dr. E. Muller

Markt en overheid begeleidende docenten

■

prof.dr. R.J. in ’t Veld, mw. drs. T. Verhey

De burger als nummer begeleidend docenten

■

prof.dr. W.B.H.J vd Donk, A.H. Berg

■

Bestuur in stedelijke gebieden begeleidend docent ■ mr.dr. A.J.E Havermans

■

Van Beleidsbegroting tot Beleidsverantwoordiging begeleidend docenten ■ prof.mr.dr. J.A. de Bruijn, prof.dr. B. Hessel

De atelierfase wordt in juni 2002 afgerond met presentaties door de ateliergroepen.

11

Toepassingsfase MPA 2000 – 2002 De laatste fase van de MPA opleiding is de Toepassingsfase. In deze fase passen de fellows toe wat zij geleerd hebben in de voorafgaande fasen. Aan de werkgevers van de fellows van de jaargroep 2000 – 2002 is in het najaar verzocht een boeiende praktijkopdracht in te dienen. De uit te voeren opdrachten dienden diverse aspecten van de praktijk te weerspiegelen zoals maatschappelijke en politieke gevoeligheid, onzekerheid en complexiteit, variëteit van invalshoeken, belangen en machtsposities, betrokkenheid van meerdere instanties met verschillende posities, tijdsdruk, beperkte beschikbaarheid van menskracht en middelen. De onderwerpen konden zowel strategische als operationele vragen betreffen, en zowel intra als inter-organisatorisch van aard zijn. De komende maanden gaan de fellows in vijf groepen aan de slag met de opdrachten van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, het college van procureurs-generaal van het Openbaar Ministerie, de Technische Universiteit Delft, de gemeente Rotterdam en de provincie Utrecht. Op 20 en 21 juni 2002 vinden bij de NSOB de eindpresentaties plaats. De opdrachtgevers zullen dan hun commentaar op de rapporten geven. Ook zullen de onderzoeksresultaten op die dagen worden beoordeeld door een jury, die daarna het winnende product zal kiezen. Personen die belangstelling hebben voor het bijwonen van de eindpresentaties kunnen zich opgeven bij de projectmanager van de MPA-opleiding, mw. drs. Charlotte Staats, telefoon 070 - 302 4910 of [email protected]

Agenda 5 maart 2002 18 april 2002 25 april 2002 mei 2002 11 juni 2002 20 en 21 juni 2002 29 juni 2002 6 september 2002 september 2002

Voorlichtingsbijeenkomst MPA Congres ‘Ketens en netwerken’ Bijeenkomst werkgevers MPA jaargroep 2001 – 2003 start Leergang Beleid en Management van Zelfstandige Bestuursorganisaties Eindpresentaties Toezicht voor Toezichthouders Eindpresentaties MPA jaargroep 2000 - 2002 Graduation Day MPA jaargroep 2000 - 2002 Start MPA jaargroep 2002 - 2004 Start IML X

Medewerkers Eric van Loon is 1 december 2001 aangesteld als opvolger van Floor van Dijk in de functie van projectmanager Global MPA. De leergang Europa en Decentrale Overheden behoort ook tot zijn takenpakket. Op 1 januari 2002 is Philip Karré als promovendus/organisatieadviseur in dienst gekomen Vanaf 1 februari 2002 is Cristina Enacache werkzaam als secretaresse voor de NSOB. Zij is de opvolgster van Linda Frauenfelder die vanaf 1 februari 2002 fulltime werkzaam is als projectmanager van de leergangen Strategisch Handelen Onderwijs Beleid, Leergang Politie Leiderschap en de Leergang Bedrijfspensioenfonds Metaal.

12