Nederland verandert! 23 gebiedsopgaven van nationale betekenis
Voorwoord
Nederland is één van de dichtstbevolkte delta’s in de wereld. Wonen, werken, infrastructuur en natuur strijden om een plek. Traditioneel heeft Nederland met een sterk ontwikkelde ruimtelijke planningstraditie altijd bijgedragen aan een efficiënte ordening van al deze vragen om ruimte. Dit heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de economische ontwikkeling van Nederland. Met de Nota Ruimte wordt op deze traditie voortgeborduurd. De Nota Ruimte staat voor een omslag in de ruimtelijke ordening van Nederland. Van toetsen naar ontwikkelen. Met een meer ontwikkelingsgerichte aanpak wordt actief bevorderd dat Nederland veiliger, concurrerender en mooier wordt. Samen met de departementen van Economische Zaken, Verkeer en Waterstaat en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is de afgelopen jaren hard gewerkt aan het uitvoeren van de Nota Ruimte. In 2007 is ter uitvoering van de Nota Ruimte is specifiek 1 miljard euro gereserveerd voor 23 ruimtelijke ontwikkelingen van nationale betekenis. Kenmerkend voor deze ontwikkelingen is dat ze allen via een integrale en gebiedsgerichte benadering kunnen worden gerealiseerd.
Het boek dat nu voor u ligt, biedt een overzicht van alle 23 projecten die wij ondersteunen. Allemaal onderstrepen ze de ontwikkelkracht van de Nota Ruimte. Ik breng ze dan ook graag onder uw aandacht. In 2009 is aan al deze projecten een financiële bijdrage toegekend op basis van de plannen die in dit boek zijn opgenomen. Het complete overzicht van de uitgewerkte plannen maakt duidelijk welk ruimtelijk programma mogelijk wordt gemaakt met ondersteuning van het Nota Ruimte budget. De komende jaren worden al deze plannen tot uitvoering gebracht. Dit boek licht alvast een tip van de sluier op. Ik nodig u dan ook uit om de projecten in de toekomst eens een bezoekje te brengen, zodat u ook met eigen ogen kunt zien hoe Nederland verandert.
drs. C.B.F. Kuijpers Directeur-Generaal Ruimte
Inmiddels hebben wij een heleboel ervaring opgedaan met deze manier van werken. Wij pleiten er dan ook voor om deze manier van werken vast te houden en verder te ontwikkelen. De hechte samenwerking tussen de ruimtelijke departementen en tussen rijk en regio wordt steeds vanzelfsprekender. Via het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) en de gebiedsagenda’s die rijk en regio samen opstellen blijven we werken aan een economisch sterk, duurzaam en mooi Nederland met een robuuste bereikbaarheid. Via het MIRT projectenboek zal de uitvoering van de 23 projecten die worden ondersteund vanuit het Nota Ruimte budget worden gemonitord en gevolgd.
Nederland verandert! | Voorwoord
|3
Nederland verandert!
23 gebiedsopgaven van nationale betekenis De komende jaren staan we voor grote ruimtelijke uitdagingen. Klimaatverandering, de ruimtelijke consequenties van onze duurzame energie-ambities, bevolkingskrimp en grootstedelijke problemen zijn hier voorbeelden van. Veel van deze complexe vraagstukken overstijgen sectoren, bestuurslagen en het publieke of private domein en vragen daarom om een integrale, samenhangende en gebiedsgerichte aanpak. Meer samenhang en kwaliteit
Het ruimtelijk beleid van de Nota Ruimte moet leiden tot een mooi(er) Nederland dat ook duurzaam is en internationaal kan concurreren. Hiertoe moet de ruimtevraag worden gebundeld, bebouwd gebied beter benut, de bereikbaarheid verbeterd, openheid versterkt, de dagelijkse leefomgeving verbeterd, de landschappelijke en groene component geïntegreerd en versterkt en de ruimte klimaatbestendig worden gemaakt. Het streven is om de samenhang en kwaliteit in de besluitvorming over deze opgaven en investeringen te versterken. Dit zorgt zowel nu als in de toekomst voor een leefomgeving van hoge kwaliteit en efficiënt gebruik van de ruimte. Om dat te realiseren is integrale gebiedsontwikkeling als overkoepelend thema benoemd.
Centraal wat moet Sommige opgaven zijn dermate complex dat een sectorale aanpak niet (meer) voldoet. Met integrale gebiedsontwikkeling, ter onderscheiding van ’gewone’ monofunctionele projecten, worden strategische interventies gepleegd waarmee op belangrijke plekken in Nederland een hogere kwaliteit wordt bereikt door optimalisering van verschillende beleidsdoelen, in plaats van maximalisatie van één of enkele sectordoelen. Gebiedsontwikkeling is dan ook gericht op het vergroten van de uitvoeringsgerichtheid en kwaliteit van ruimtelijke plannen (onder andere efficiënt ruimtegebruik en kwaliteitsimpuls). De bijzondere rijksrol steunt op een brede samenwerking met regionale partijen. Andere overheden en marktpartijen zijn projecteigenaar en staan borg voor de integrale uitvoering van de projecten, inclusief de door het rijk gemarkeerde kwaliteitsdragers.
Financiële impuls Met het budget uit de Nota Ruimte creëert het kabinet de mogelijkheid om – in aanvulling op sectorale budgetten, die veelal ingezet worden voor een “sobere en
doelmatige” uitvoering – 23 complexe integrale gebiedsontwikkelingsopgaven van nationale betekenis te ondersteunen. Een financiële impuls voor gebiedsontwikkeling bovenop sectorale geldstromen is bij deze projecten nodig om deze complexe opgaven integraal, kwalitatief hoogstaand en duurzaam op te kunnen pakken. In 2007 is circa € 1 mld. beschikbaar gesteld uit het Fonds Economische Structuurversterking, voor gebiedsontwikkelingsopgaven die van nationaal belang zijn en welke een aanzienlijke mate van rijksverantwoordelijkheid vragen (‘centraal wat moet’): het Nota Ruimte budget. In dit kader zijn in 2007 23 projecten geselecteerd. Deze projecten geven mede uitvoering aan de ruimtelijke prioriteiten van dit kabinet: klimaatbestendigheid, ruimte voor wonen en werken en behoud van aantrekkelijk landschap en dragen bij aan het versterken van de internationale concurrentiepositie.
Concrete resultaten Dankzij een bijdrage uit het Nota Ruimte budget worden de komende jaren concrete resultaten geboekt in de projecten. Met de toekenning aan de 23 projecten wordt de weg vrijgemaakt voor de realisatie van ongeveer 48.000 woningen; 2550 ha herstructurering van bestaand bebouwd gebied (inclusief bedrijventerreinen) waarvan herstructurering van 700 ha verspreid glas; 2850 ha landschap, natuur & recreatie; ca 3 miljoen m3 en ca 300 ha water en diverse infrastructurele maatregelen, waaronder openbaar vervoer & langzaamverkeerroutes. Al met al wordt met deze projecten een substantiële bijdrage geleverd aan het voldoen aan de vraag naar woon-, werk- en recreatiegebieden, bereikbaarheid, klimaatbestendigheid en economische structuurversterking van Nederland.
Effectief en efficiënt Het programma Nota Ruimte budget is een interdepartementaal programma. De Ministeries van VROM, EZ, LNV, VenW en Financiën werken hierin samen om te komen tot een efficiënte en effectieve besteding van het Nota Ruimte budget. Met de investeringen wordt invulling gegeven aan de inhoudelijke doelstellingen van de projecten en daarmee aan de ruimtelijke prioriteiten en doelstellingen van de Nota Ruimte en het kabinet. Ook zijn de bijdragen aan de projecten binnen afzienbare termijn bepaald, waardoor alle projecten in 2009 in de uitvoeringsfase zijn gekomen.
Integrale aanpak Vanwege de interdepartementale en integrale aanpak en een strakke procedure was het budget flexibel in te zetten. Kern van de gebiedsontwikkelingsprojecten is altijd dat de stedelijke, landschappelijke en infrastructurele opgaven in samenhang worden bezien en gerealiseerd. Bij het ene project ligt daarbij de nadruk op watermaatregelen of infrastructuur, bij het andere op herstructurering of woningbouw, echter wel opdat die integrale ontwikkeling mogelijk wordt. De (versnelde besluitvorming over de) bijdrage uit het Nota Ruimte budget heeft de projecten gestimuleerd en de planvorming van de projecten versneld. Naast de interdepartementale samenwerking is sprake van een nauwe samenwerking met andere overheden en marktpartijen, zowel bestuurlijk en organisatorisch als procedureel en financieel.
Sterke Randstad, sterk Nederland Tien gebiedsontwikkelingsprojecten waren ook opgenomen in het kabinetsprogramma Randstad Urgent. Voor een mooi, duurzaam en economisch sterk Nederland is het oplossen van problemen in de Randstad cruciaal. De Randstad is de motor van de economie, veel internationale bedrijven zijn daar gevestigd of overwegen dat. Daarvoor is verbetering van de bereikbaarheid een randvoorwaarde, evenals het veilig en groen kunnen wonen achter duinen en dijken. Gestimuleerd door gezaghebbende rapporten van onder andere de OESO heeft het kabinet samen met de bestuurlijke partners in de regio tempo gemaakt met het nemen van (financiële) besluiten.
Samenhang tussen investeringen Daarnaast zijn de 23 projecten ook opgenomen in het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT). In het MIRT wordt sterker dan voorheen de besluitvorming over infrastructuur en ruimtelijke ontwikkelingen op elkaar afgestemd. Bij de ontwikkeling van het MIT naar MIRT is opgenomen als doel: het beter afstemmen van investeringen van rijk en regio en dus het verkrijgen van samenhang tussen investeringen.
Overzicht van de plannen In dit boek staan de 23 projecten die een bijdrage uit het Nota Ruimte budget hebben ontvangen centraal. Het is een vervolg op het boek ‘Nota Ruimte, Uitvoeringsbudget 2007 – 2014’. In de tussentijd is er veel gebeurd. De plannen zijn verder uitgewerkt volgens de procedure van het Nota Ruimte budget (zie de kadertekst). Op basis van de Maatschappelijke Kosten- en Batenanalyse en financiële onderbouwing van de projecten middels businesscases is geld uit het Nota Ruimte budget aan de projecten toegekend. Dit boek geeft een overzicht van deze plannen. Per project kunt u zien aan welke doelstellingen van de Nota Ruimte het project bijdraagt en wat er voor dat geld wordt gerealiseerd. De komende jaren staan de projecten in het teken van de uitvoering.
Rijk blijft betrokken Het Nota Ruimte budget is nu beschikt, maar dat betekent niet het Rijk alle projecten volledig loslaat. Ook in de realisatiefase blijft het Rijk betrokken door monitoring van de projecten. Daarnaast draagt het Rijk bij aan een voortvarende uitvoering door middel van het faciliteren van een kennis- en leertraject, en vallen alle 23 projecten onder de werking van de Crisis- en Herstelwet, waardoor er tijdelijk tot 2014 sprake is van een vereenvoudiging van procedurele regels voor de uitvoering. Het is erg belangrijk om van deze projecten te leren. Met deze 23 projecten is Nederland namelijk niet af. De context van de ruimtelijke ontwikkelingen verandert voortdurend en de maatschappelijke opgaven zijn niet minder geworden. In de nabije toekomst hebben we te maken met de gevolgen van de economische recessie en demografische krimp. De ‘goedkope’ locaties zijn niet meer beschikbaar en we stellen kwalitatief steeds hogere eisen aan ruimtelijke ontwikkelingen. Er zullen dus forse ruimtelijke ingrepen nodig blijven. Waar nodig zal het rijk daarbij zijn verantwoordelijkheid nemen. Nederland verandert! | Inleiding
|5
23 projecten
De fasen van gebiedsprojecten
Overzicht Project Trekker
Bijdrage Nota Ruimte budget (mln. €)
Gebiedsprojecten kennen vier fasen: – de verkenningsfase; de Maatschappelijke Kosten- en Batenanalyse (MKBA) wordt uitgevoerd; – de uitwerkingsfase; de businesscase wordt opgesteld; – de besluitvormingsfase: de Ministerraad stelt de bijdrage vast; – de uitvoeringsfase: de regio voert het project uit.
1
VROM VROM LNV VROM V&W
30 88,6 48 31 32,6
LNV VROM EZ
34,9 24 25
VROM LNV LNV EZ
17,5 113 35 81,8
Op basis van een MKBA heeft de Ministerraad in de periode 2007-2009 voor alle 23 projecten besloten of een bijdrage uit het Nota Ruimtebudget legitiem is. Op basis van de businesscases is vervolgens de hoogte van alle bijdragen vastgesteld. Bij de beoordeling van projecten is kritisch gekeken naar bijdrage aan de ruimtelijke prioriteiten (waaronder duurzaamheid) van de projecten. Voor één project (Groot Mijdrecht Noord, onderdeel van Westelijke Veenweiden) is de Nota Ruimte budget procedure stopgezet. Alle andere projecten hebben in korte tijd de procedure succesvol doorlopen, uitmondend in een toekenning van Nota Ruimte budget. Bij de projecten Klavertje 4, Eindhoven A2-zone en Westflank Haarlemmermeer heeft de directie ontwikkeling van het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf bijgedragen aan de totstandkoming van de plannen en zorggedragen voor een gebundelde inzet van het rijk. De kennis en ervaring die met de Nota Ruimte budget procedure is opgedaan, is benut voor de ontwikkeling van de integrale ‘Spelregels van het MIRT’, het zogenaamde MIRT Spelregelkader. Het besluit in de Ministerraad over toekenning van het budget brengt de projecten in de uitvoeringsfase. De feitelijke realisatie van alle projecten kan nu starten.
Amsterdam, Noordelijke IJ-oevers Almere Weerwaterzone 3 Westflank Haarlemmermeer 4 Rotterdam Stadshavens 5 Den Haag Internationale Stad Scheveningen Boulevard + Worldforum 6 Mooi en Vitaal Delfland 7 Zuidplaspolder 8 Alternatieve locaties Hoeksche Waard Nieuw Reijerwaard/Westelijke Dordtse Oever 9 Oude Rijnzone 10 Westelijke Veenweiden 11 Nieuwe Hollandse Waterlinie 12 Brainport Eindhoven + A2-zone (Brainport Avenue) 13 Klavertje 4 (Greenport Venlo) inclusief deelproject Greenport Deurne 14 IJsseldelta-Zuid 15 IJsselsprong Zutphen 16 Waterdunen 17 Nijmegen Waalfront 18 Groningen Centrale Zone 19 Apeldoorn Kanaalzone 20 Hengelo, Hart van Zuid 21 Bossche Spoorzone 22 Maastricht Belvédère 23 Greenports 2
LNV
25,9
VROM 22,4 VROM 20 VROM 18 VROM 25 EZ 16 EZ 11 VROM 14,5 VROM 13 VROM 10 LNV 30,1
18
14 1
2
23 3
23
20
10
19
11
15
9
5
23
23
23
7
6 4 8
17 8 21
12 16
13
22
Nederland verandert! | Inleiding
|7
Inhoudsopgave
Voorwoord Nederland verandert! Amsterdam, Noordelijke IJ-oevers Almere Weerwaterzone Westflank Haarlemmermeer Rotterdam Stadshavens Den Haag Internationale Stad Scheveningen Boulevard + Worldforum Mooi en Vitaal Delfland Zuidplaspolder Alternatieve locaties Hoeksche Waard Nieuw Reijerwaard/Westelijke Dordtse Oever Oude Rijnzone Westelijke Veenweiden Nieuwe Hollandse Waterlinie Brainport Eindhoven/A2-zone (Brainport Avenue) Klavertje 4 (Greenport Venlo) inclusief deelproject Greenport Deurne IJsseldelta-Zuid IJsselsprong Zutphen Waterdunen Nijmegen Waalfront Groningen Centrale Zone Apeldoorn Kanaalzone Hengelo, Hart van Zuid Bossche Spoorzone Maastricht Belvédère Greenports
2 4 10 16 22 28 34 40 46 52 58 64 70 76 82 88 94 100 106 112 118 124 130 136 142
Nederland verandert! | Inhoudsopgave
|9
Nota Ruimte budget 30 miljoen euro
Planoppervlak 33 hectare (Buiksloterham)
Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
Amsterdam, Noordelijke IJ-oevers
De creatieve IJ-oever
In de omgeving van Amsterdam is veel behoefte aan kwalitatieve woon- en werkruimte. Verouderde industrieterreinen en het robuuste havengebied vormen hier een aantrekkelijk aanknopingspunt voor grootstedelijke vernieuwing. Ten noorden van het IJ ligt deelgebied Buiksloterham, waar wordt ingezet op het winnen van waardevolle ruimte die grotendeels wordt ingevuld door de creatieve industrie.
Grootscheepse transformatie De wens is om een gemengd woon-werkgebied te creëren met een hoge ruimtelijke kwaliteit, aantrekkelijk voor diverse ondernemingen. Dit versterkt de bedrijvigheid en de concurrentiepositie van de Randstad en draagt bij aan een gedifferentieerd woon-werkmilieu. Om een verouderd bedrijventerrein te transformeren tot deze ideale uitvalbasis moet het hele gebied onder de loep worden genomen. Startpunt is het wegnemen van de milieuhinderlijke betoncentrale middenin het plangebied. Verplaatsing van het bedrijf levert ruimte op en komt de milieukwaliteit van het gebied ten goede. Om woningbouw mogelijk te maken wordt de bodem gesaneerd. Bij de ontwikkeling van woonruimte en bedrijvigheid is ook een betere ontsluiting nodig, binnen het gebied zelf en naar de aangrenzende gebieden Overhoeks en NDSM (de voormalige scheepswerf, nu een creatieve broedplaats) en naar het centrum van Amsterdam. De creatieve industrie is de doelgroep voor de ontwikkeling. De ervaring leert dat de kwaliteit van de ruimtelijke inrichting van groot belang is voor deze doelgroep om prettig te kunnen wonen en werken. Daarom worden ook groenvoorzieningen en recreatiemogelijkheden meegenomen in de ontwikkeling. Denk aan uitnodigende kades langs het IJ, een jachthaven, aanleg van groen en behoud van industriële monumenten.
Private kavels Een deel van de bestaande werklocaties blijft behouden, een deel wordt vernieuwd en een deel wordt gereserveerd voor woonruimte. Private kavels mogen naar eigen inzicht worden ontwikkeld, Nederland verandert! | Amsterdam, Noordelijke IJ-oevers
wat veel mogelijkheden biedt voor geïnteresseerden. De ligging van Buiksloterham tussen Overhoeks en NDSM maakt het gebied als geheel een aantrekkelijke vestigingsplaats, gezien de vele ontwikkelingen in de naastgelegen gebieden. Naast het wegnemen van de milieuhinder in Buiksloterham behoren de aanleg van groene oevers en een verbeterde bovenplanse infrastructuur tot de Rijksinvesteringen in dit deelgebied.
| Het tweede mediacluster van Nederland | Prettige leefomgeving In het totale plangebied van de Noordelijke IJ-oevers is ruimte voor 10.000 woningen. Nieuwe bedrijvigheid is er in de vorm van onderzoek en productontwikkeling, allerlei ondernemers in de creatieve sector en mediabedrijven. Met de komst van bijvoorbeeld MTV Benelux naar het IJ, maar ook A-film, IDTV en de nieuwbouw van het Filmmuseum ontstaat hier – na het Hilversumse Mediapark – het tweede mediacluster van Nederland. Als geheel realiseert de Noordelijke IJ-oever een combinatie van functies in een prettige leefomgeving. Op zorgvuldige wijze wordt voldoende ruimte gecreëerd voor wonen en werken. Gewilde woon- en werklocaties worden ingepast in bestaand bebouwd gebied, met behoud en ontwikkeling van groen, water en stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit.
| 11
0
0,125
0,25
0,5 km
Aansluiting op rijksdoelstellingen duurzaamheid – realiseren van basiskwaliteit voor milieu en (water)veiligheid toename woningbouw – gewenste woon- en werkmilieus, differentiatie woonmilieus – verhoging kwaliteit leefomgeving, vergroting leefbaarheid ontwikkeling groen herstructurering en bundeling – efficiënt, optimaal ruimtegebruik optimale bereikbaarheid – verbeteren bereikbaarheid en mobiliteit, ontwikkelen openbaarvervoeraansluiting bedrijventerreinen – voldoende aanbod van ruimte voor bedrijvigheid – voldoende ruimte voor functie werken, versterking bedrijvigheid, realisatie bedrijventerreinen middels binnenstedelijke herstructurering – versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland
Spelregelkaart Buiksloterham
Nederland verandert! | Amsterdam, Noordelijke IJ-oevers
| 13
“Eind 2011 betrekt het Filmmuseum zijn nieuwe onderkomen aan de noordelijke IJ-oever van Amsterdam. Het vernieuwde Filmmuseum wil de poort zijn naar de wereld van het bewegend beeld. Het Weense bureau Delugan Meissl Associated Architects heeft op een bijzondere wijze gestalte gegeven aan deze wens en heeft een spectaculair gebouw ontworpen. Het ontwerp is door pers en publiek enthousiast ontvangen. Het Filmmuseum is de eerste grote culturele instelling die de sprong neemt over het IJ en zich nadrukkelijk ook wil richten op de Noordelijke regio.” www.filmmuseum.nl
Looptijd Tot 2016
Locatie Amsterdam-Noord aan het IJ: het masterplan omvat 6 kilometer, van de oostkant bij de Sixhaven tegenover het Centraal Station via Overhoeks, Buiksloterham en NDSM naar het westen bij de grens met Zaanstad; de ontwikkeling richt zich nu op Buiksloterham.
Samenwerkingspartners – Stadsregio ROA – Centrale Stad van Amsterdam – Deelraad Noord – Kamer van Koophandel – Vereniging Bedrijven Amsterdam Noord – Projectbureau Noordwaarts
Resultaten nieuwbouwwoningen (binnenstedelijk) 2000 aantal ha herstructurering bebouwd gebied (bedrijventerrein) 33 ha aantal m2 bedrijventerrein (nieuw) 126.000 aantal m2 commerciële en maatschappelijke functies 25.000 aantal m1 infra waarvan weginfra 158.800 m2 (121.000 m2 bovenplans) waarvan bruggen 1
Financieel overzicht | Noordelijke IJ-oevers (Buiksloterham) Totale kosten € 255,7 mln.
Definitieve bijdrage Nota Ruimte budget € 30 mln.
Overige bijdragen Gemeente Amsterdam Dekking Groene Oevers
€ 16,8 mln. € 2,5 mln.
Bijdrage aan Groene Oever langs het IJ Bodemsanering Verplaatsing betoncentrale Infrastructuur Totaal
€ 4 mln. € 8 mln. € 5 mln. € 13 mln. € 30 mln.
Nederland verandert! | Amsterdam, Noordelijke IJ-oevers
| 15
Almere Weerwaterzone
Nota Ruimte budget 88,6 miljoen euro
Planoppervlak 45 hectare
Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Schaalsprong Almere, waar Almere Weerwaterzone onderdeel van uitmaakt, is een Randstad Urgent-project. Daarmee draagt dit project bij aan de versterking van de Randstad in de economische concurrentie met andere Europese regio’s.
De nieuwe vijfde stad van Nederland Aanhaken bij metropoolregio Amsterdam? Ruimte bieden aan 60.000 extra huishoudens en 100.000 arbeidsplaatsen? Een eigen hogeschool huisvesten? De komende decennia breidt de stad Almere flink uit op de gebieden wonen, werken en kennis. Dat heeft invloed op de hele regio, maar ook nationaal gezien geeft het een nieuwe invulling aan de definitie van ‘de Randstad’. Binnen de Schaalsprong Almere maakt het Nota Ruimte budget het project Weerwaterzone en de vestiging van een nieuwe hogeschool mogelijk.
Noodzakelijke schaalvergroting Met de voorgenomen schaalsprong wordt Almere de vijfde stad van Nederland. Dat is nodig om de toekomstige woningvraag te concentreren en economische groei te realiseren. Daarbij blijven het Groene Hart en de schaarse open ruimte in de Randstad vrij. Almere wil graag in westelijke richting uitbreiden en op termijn een dubbelstad vormen met Amsterdam. Bereikbaarheid is in deze nieuwe situatie een sleutelwoord: een grondige herziening van de infrastructuur vormt dan ook de kern van de ontwikkeling.
Optimaal bereikbaar Verbetering van de bereikbaarheid richt zich binnen het project Weerwater vooral op de verbreding van de A6 van twee naar vier banen. Tegelijkertijd wordt deze snelweg op maaiveldniveau gebracht want de verhoogde weg vormt nu een aanzienlijke barrière in de stad. Deze verandering betekent een grote stap in de ruimtelijke mogelijkheden van het gebied. Zo krijgt Almere een unieke binnenstedelijke ontwikkellocatie voor Nederland verandert! | Almere Weerwaterzone
bovenstedelijke (centrum)functies. De verdichting die zo ontstaat is van groot belang voor de samenhang en structuur van de stad als totaal.
| Ook een plek voor hoger onderwijs | Impuls van leefkwaliteit Binnen het project Weerwaterzone uit duurzaamheid zich in het toepassen van de Almere principles; bijvoorbeeld het beperken van de milieuhinder van de autosnelweg, intensief ruimtegebruik, en het toepassen van energie-innovaties.
Onderwijs De Schaalsprong Almere maakt een breder aanbod van onderwijs wenselijk. Bij een grote stad hoort een volwaardige instelling voor hoger onderwijs: zo zal hogeschool Windesheim zich in Almere vestigen.
| 17
0
0,5
1 km
Aansluiting op rijksdoelstellingen duurzaamheid toename woningbouw – verbetering van de leefbaarheid en van de sociaal-economische positie van de steden herstructurering en bundeling – bundeling van verstedelijking in stedelijke netwerken – verdichting – efficiënt, optimaal ruimtegebruik optimale bereikbaarheid – versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland – bevorderen krachtige steden en vitaal platteland, behoud en versterking variatie tussen stad en land – verbetering van ruimtelijke en stedelijke kwaliteit in nationale stedelijke netwerken, borging en ontwikkeling nationale ruimtelijke waarden
Toekomstbeeld Almere Centrum Weerwater uit Structuurvisie Almere 2.0
Nederland verandert! | Almere Weerwaterzone
0
1
| 19 2km
Looptijd De planfase van het project Weerwaterzone loopt tot 2012, waarna de ontwikkeling duurt tot 2020. De woningbouwontwikkeling van de totale Schaalsprong loopt tot 2030.
Locatie Centrumlocatie aan het Weerwater ter hoogte van de A6. De Weerwaterzone bevindt zich centraal op de zogeheten ‘Schaalsprongas’.
Samenwerkingspartners
Almere Centrum Weerwater ligt aan de zuidzijde van het Weerwater (bestaand knooppunt A6 Almere Haven)
– Werkmaatschappij Almere Centrum Weerwater gevormd door het Rijk (RWS, RVOB), de gemeente Almere, de provincie Flevoland en private partijen – Onderwijs: Hogeschool Windesheim, gemeenten Almere en Lelystad, provincie Flevoland en het Rijk
Resultaten nieuwbouwwoningen ca. 2000 in Almere Centrum Weerwater m2 kantoorruimte ca. 50.000 m2 in Almere Centrum Weerwater m2 voorzieningen min. 15 ha in Almere Centrum Weerwater infrastructuur verbetering bereikbaarheid A6, A1, A9 en A10-oost A6 Schiphol-Amsterdam-Almere op maaiveldniveau weguitbreiding 4x2 weguitbreiding A6 Schiphol-Amsterdam-Almere op maaiveldniveau openbaar vervoer uitbreiding spoornetwerk met 12 treinen per uur tussen Almere en Amsterdam
Financieel overzicht | Almere Weerwaterzone + Onderwijs Almere Totale kosten € 285,1 mln.
Definitieve bijdrage Nota Ruimte budget € 88,6 mln.
Overige bijdragen Bijdrage VenW* Gemeente Almere
€ 107,6 mln. € 21 mln.
Budget is onderdeel van de weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA)
Nederland verandert! | Almere Weerwaterzone
| 21
Nota Ruimte budget 48 miljoen euro
Planoppervlak 1500 hectare
Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Westflank Haarlemmermeer is een Randstad Urgent-project. Daarmee draagt dit project bij aan de versterking van de Randstad in de economische concurrentie met andere Europese regio’s.
Westflank Haarlemmermeer
Grootschalige woonwijk met eigen zoetwatersysteem In de Randstad is de ruimte schaars. Toch biedt concentratie van wonen en werken in dichte stedelijke gebieden de meeste voordelen, waarbij het omliggende landelijke gebied open en ruimtelijk blijft. In een van de laatste grootschalige uitleggebieden, de Haarlemmermeer, verrijzen maar liefst 10.000 woningen in verschillende woonmilieus in een waterrijke en groene omgeving en met een klimaatbestendige inrichting.
Internationale aantrekkingskracht Aan de Westflank van de Haarlemmermeer, in de omgeving van Hoofddorp en Nieuw-Vennep, ontstaat een groen-blauw raamwerk. Naast woningbouw is er ruimte voor klimaatbestendige waterberging en tal van recreatieve routes in het groen. Het gros van de woningen wordt aangesloten op een netwerk voor hoogwaardig openbaar vervoer: dit versterkt het internationale vestigingsklimaat. De Noordvleugel van de Randstad heeft daarvoor toch al sterke uitgangspunten, door de aanwezigheid van Schiphol, de Greenports en het grootstedelijk milieu rond Amsterdam.
Innovatief watersysteem Recreatie en landschap, woningbouw en water gaan hand in hand in dit project. Een goede seizoensberging als bijdrage aan de toekomstige zoetwatervoorziening in de Randstad is van belang, samen met voldoende recreatiemogelijkheden en een goede waterkwaliteit. De regionale zelfvoorzienendheid voor zoet water is als strategie opgenomen in het Nationaal Waterplan. Een complex waterhuishoudkundig vraagstuk, zeker in één van Nederlands laagste polders. Het Rijk ondersteunt de aanleg van een innovatief watersysteem dat rekening houdt met klimaatveranderingen én de charme creëert van wonen aan het water. Ruimtelijke kwaliteit creëren door een integrale gebiedsaanpak, het ondersteunen van krachtige steden en een vitaal platteland en klimaatadaptatie gelden als de belangrijkste speerpunten vanuit de Nederland verandert! | Westflank Haarlemmermeer
Nota Ruimte. Daarnaast is het realiseren van een uitloopgebied voor stedelingen en het behouden en versterken van het nationale landschap van groot belang.
| Lommerrijk, waterrijk of open polderlandschap? | Seizoensberging De bestaande landschappelijke kwaliteiten en de benodigde ruimte voor seizoensberging van water vormden het vertrekpunt voor de planontwikkeling. Seizoensberging betekent dat schoon regenwater in de winter, wanneer er een neerslagoverschot is, wordt opgeslagen voor de zomer, wanneer er een neerslagtekort is. Zo hoeft er minder water vanuit de boezem van Rijnland het plangebied te worden ingelaten. Door de seizoensberging neemt de watervraag af. Daarnaast wordt de waterkwaliteit beter, door de reductie van stoffen zoal fosfor, stikstof en zout en een natuurvriendelijke inrichting. Dit zijn bepalende factoren voor de ecologie. De wensen voor de ontwikkeling van groen en recreatie kunnen zo worden gerealiseerd. Drie landschapstypen, omschreven in het Programma van Eisen, zijn het resultaat: lommerrijk Cruquiushout in het noorden, waterrijk Beinsdorpermeer in het midden en het open polderlandschap Nieuwerkerkerland in het zuiden.
| 23
0
0,5
1
2 km
Aansluiting op rijksdoelstellingen klimaatbestendigheid – stabiel en robuust watersysteem – langetermijnwateropgave duurzaamheid toename woningbouw – verhoging kwaliteit leefomgeving – vergroting leefbaarheid ontwikkeling groen – opheffen tekort recreatief groen, – bereikbaar en toegankelijke recreatieve voorzieningen – bovenregionaal recreatiegebied herstructurering en bundeling – bundeling van verstedelijking in stedelijke netwerken optimale bereikbaarheid – verbeteren bereikbaarheid en mobiliteit, ontwikkelen openbaarvervoeraansluiting – versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland – bevorderen krachtige steden en vitaal platteland, behoud en versterking variatie tussen stad en land – verbetering van ruimtelijke en stedelijke kwaliteit in nationale stedelijke netwerken, borging en ontwikkeling nationale ruimtelijke waarden
Nederland verandert! | Westflank Haarlemmermeer
| 25
Turfspoor
Parelkaarten
Fort Vijfhuizen
Ringvaart
Andreashoeve
Landgoed de Olmenhorst
Cruquius gemaal
Big Spotters Hill
“De geplande woningbouw en groen- en recreatiegebieden maken straks een heel bijzonder gebied in de Randstad. Dat wordt nog eens versterkt door het geheel nieuwe en innovatieve watersysteem dat ook veel mogelijkheden biedt voor recreatie. De Westflank wordt dan door haar bijzondere karakter het gebied ‘waar de Randstad tot rust komt’. Ik ben daarom zeer verheugd dat het Rijk met deze bijdrage een flinke stap heeft gezet om onze ambities waar te maken.” Laila Driessen, gedeputeerde van de provincie NoordHolland en voorzitter van het bestuurlijk overleg Westflank Haarlemmermeer
Looptijd Tot 2030
Locatie Ten westen van Hoofddorp en Nieuw-Vennep, met doorloop tot de Ringvaart
Samenwerkingspartners – Rijk (Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf) – Provincie Noord-Holland – Gemeente Haarlemmermeer – Hoogheemraadschap van Rijnland
Resultaten nieuwbouwwoningen 10.000 landschap/natuur/recreatie 900 ha water(opgaven) seizoensberging 2 mln. m3 piekberging 1 mln. m3 infrastructuur waarvan weginfra 9 km waarvan bruggen ca. 13 stuks (vnl. fietsbruggen)
Financieel overzicht | Westflank Haarlemmermeer Totale kosten € 512 mln.
Definitieve bijdrage Nota Ruimte budget € 48 mln.
Overige bijdragen Provincie en lokale overheden
€ 213 mln.
Nederland verandert! | Westflank Haarlemmermeer
| 27
Rotterdam Stadshavens
Nota Ruimte budget 31 miljoen euro
Planoppervlak 1000 hectare (1600 hectare inclusief wateroppervlak)
Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Rotterdam Stadshavens is een Randstad Urgent-project. Daarmee draagt dit project bij aan de versterking van de Randstad in de economische concurrentie met andere Europese regio’s.
Nieuwe impuls voor oude industrie Het aanbod van woon- en werklocaties in Rotterdam is toe aan vernieuwing. Er moet meer nadruk komen te liggen op kennis en innovatie, met een beter aanbod voor hoogopgeleiden, om zo de kennisintensieve sector voor de toekomst veilig te stellen. Het omvangrijke havengebied leent zich bij uitstek voor transformatie tot een innovatief en modern woon-werkgebied. Met ruim 1100 hectare is dit het grootste binnenstedelijke herstructureringsproject van Nederland.
Kennis naar Rotterdam-Zuid Omgaan met klimaatverandering, behoefte aan binnenstedelijke woningbouw en een vitaal bedrijfsleven vragen om innovatieve oplossingen. De Rotterdamse haven heeft na jaren van glorie behoefte aan een economische impuls. Om kennisintensieve bedrijven en belangrijke economische clusters, zoals agrologistiek en bagger/offshore, te behouden moet de concurrentiepositie van Rotterdam worden versterkt. Vooral Rotterdam-Zuid heeft een grote sociale opgave om meer kennis naar het stadsdeel te halen. De ervaring leert dat hoogopgeleiden zich aangetrokken voelen tot een modern werkaanbod met kwalitatieve woonwijken, omringd door groengebieden en recreatiemogelijkheden. In elf deelprojecten biedt Stadshavens een unieke vestigingslocatie voor deze doelgroep met als resultaat het behouden en versterken van de internationale concurrentiepositie van stad en haven. Stadshavens is daarmee van wezenlijk belang voor de Zuidvleugel. Bovendien is door binnenstedelijke verdichting verdere stadsuitbreiding niet nodig, waardoor de kwaliteiten van het Groene Hart worden gespaard.
Uitnodigende kades, slim openbaar vervoer De ontwikkeling van Stadshavens, verspreid over vier havengebieden, is een ambitieus en langdurig traject. Door het formuleren van strategieën zoals ‘crossing borders’ (synergie tussen stad en haven) en ‘sustainable mobility’ (optimale en duurzame bereikbaarheid) wordt de ontwikkeling gestuurd. In het gebied Merwehaven-Vierhavens staan innovatieve woon-werkmilieus centraal met onder meer drijvende woningen. Ook wordt daar de Climate Campus gevestigd, een Nederland verandert! | Rotterdam Stadshavens
onderzoekscentrum op het gebied van klimaat en energie. Woningbouw in Stadshavens vergroot het stedelijke woningaanbod en verbetert het woonklimaat in de Rotterdamse regio. Voor alle locaties is aanleg van openbaar vervoer over het water een voorwaarde, als bijdrage aan de aantrekkingskracht van de projecten en als draagvlak voor toekomstige ontwikkelingen. De openbare ruimte krijgt een facelift: uitnodigende kades en een hoogwaardig netwerk van fiets- en wandelpaden vormen een belangrijk onderdeel van de transformatie.
| Bruisend educatief en technologisch centrum | Drijvende woningen De bijdrage uit het Nota Ruimte budget richt zich op zes deelprojecten. Het RDM-terrein ontwikkelt zich tot bruisend educatief en technologisch centrum en Vierhavens wordt een proeftuin voor innovatieve energievoorziening en watermanagement, met drijvende woningen en innovatieve werkmilieus. De Rijnhaven krijgt een impuls door onder meer de aanleg van een park bovenop een ondergrondse parkeergarage, wat dubbel ruimtegebruik oplevert. Ook de Entree Sluisjesdijk (met waterbus), de maritieme Waalhaven Boulevard en een kwaliteitsimpuls voor Waalhaven-Oost behoren tot het plan. Het havenkarakter blijft hier behouden, met nieuwe activiteiten zoals short sea en maritieme dienstverlening.
| 29
0
0,3
0,6
1,2 km
Aansluiting op rijksdoelstellingen klimaatbestendigheid – realiseren basiskwaliteit voor milieu en (water)veiligheid duurzaamheid toename woningbouw – gewenste woon- en werkmilieus – differentiatie woonmilieus – verhoging kwaliteit leefomgeving – vergroting leefbaarheid herstructurering en bundeling – bundeling van verstedelijking in stedelijke netwerken – realisatie bedrijventerrein middels binnenstedelijke herstructurering optimale bereikbaarheid bedrijventerrein – voldoende aanbod van ruimte voor bedrijvigheid – versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland – versterking mainports – verbetering van ruimtelijke en stedelijke kwaliteit in nationale stedelijke netwerken, borging en ontwikkeling nationale ruimtelijke waarden
Nederland verandert! | Rotterdam Stadshavens
| 31
Looptijd Tot 2040 (deelprojecten uit het Nota Ruimte budget hebben een kortere looptijd)
Locatie Rotterdams havengebied aan weerszijden van de Nieuwe Maas, met de clusters: Merwehaven-Vierhavens; RDM-terrein; Rijnhaven-Maashaven (inclusief Katendrecht); Waalhaven-Eemhaven.
Samenwerkingspartners – Gemeente Rotterdam – Havenbedrijf Rotterdam
Resultaten 23.000 m2 herinrichting RDM-loods (met scholen en 15.000 m2 bedrijven) nieuwbouwwoningen 13.500 kantoorruimte 360.000 m2 BVO overige voorzieningen 2,6 mln. m2 BVO herstructurering bebouwd gebied 1000 ha waarvan bedrijventerrein 1000 ha
Financieel overzicht | Rotterdam Stadshavens Totale kosten € 1562 mln.
Definitieve bijdrage Nota Ruimte budget € 31 mln.
Overige bijdragen Provincie en lokale overheden
€ 181 mln.
Nederland verandert! | Rotterdam Stadshavens
| 33
Nota Ruimte budget 32, 6 miljoen euro (waarvan 10,8 miljoen euro voor Scheveningen Boulevard en 21,8 miljoen euro voor World Forum-gebied)
Planoppervlak Scheveningen 12,5 hectare World Forum-gebied 10 hectare
Trekker Ministerie van Verkeer en Waterstaat Den Haag Internationale Stad is een Randstad Urgent-project. Daarmee draagt dit project bij aan de versterking van de Randstad in de economische concurrentie met andere Europese regio’s.
Den Haag Internationale Stad Scheveningen Boulevard + Worldforum
Aantrekkelijk vestigingsklimaat aan zee
De gemeente Den Haag koestert internationale ambities. Met een aantrekkelijk vestigingsklimaat en een veilig en kwalitatief hoogwaardig kustlandschap ontstaat een goede voedingsbodem voor internationale organisaties.
Kansenzones Internationale stad van recht en vrede, dat is wat Den Haag wil zijn. De aanwezigheid van onder meer het Internationaal Strafhof en het Joegoslavië Tribunaal dragen bij aan deze profilering. Die internationale uitstraling bevordert de Europese concurrentiepositie van de Randstad als metropool. Deze positie kan verder worden uitgebouwd als een aantrekkelijke vestigingsplaats voor internationale organisaties, met aanvullende voorzieningen voor wonen en recreëren. In haar structuurvisie ‘Wereldstad aan Zee’ benoemt de gemeente Den Haag het Binckhorstgebied, de World Forumlocatie en Scheveningen tot kansenzones, waar interessante stedelijke woon-werkvoorzieningen kunnen ontstaan.
Ondertunneling en promenade Goede bereikbaarheid is een belangrijk aspect in het behouden en versterken van de internationale koploperspositie. Een deel van de rijksbijdrage wordt door de gemeente dan ook voor de ondertunneling van de Johan de Wittlaan benut, wat het World Forum-gebied bereikbaar, veilig en representatief maakt. Hoge veiligheidseisen zijn de norm voor alle gebouwen in dit gebied. De aangrenzende Eisenhowerlaan krijgt fraaie Nederland verandert! | Den Haag Internationale Stad
groenstroken, met aparte rijbanen voor het fietsverkeer. De route naar het omliggende duinlandschap loopt via een golvende zeepromenade. Aansluitend ontwikkelen ook Scheveningen strand en boulevard zich tot een aantrekkelijk en hoogwaardig gebied voor toeristen en bewoners.
| Strandroute en stedelijke route | Afwisselende horizon Het ontwerp van de nieuwe Scheveningse Boulevard is van de hand van de Spaanse architect en stedenbouwkundige Manuel de Solà-Morales. Versteviging van de kustlijn loopt hier parallel met de ruimtelijke kwaliteitsslag in het gebied. Scheveningen Bad, Scheveningen Dorp en Scheveningen Haven worden met elkaar verbonden op verschillende hoogteniveaus. Een strandroute en een stedelijke route nodigen uit tot flaneren over de boulevard, met een aantrekkelijke en afwisselende horizon die steeds verschuift. Investeringen in het gebied dragen bij aan een sterke Randstad, waar het prettig wonen en werken is met een sterke economische basis.
| 35
Scheveningen Boulevard
0
100 200
400 Meters
Aansluiting op rijksdoelstellingen klimaatbestendigheid – realiseren basiskwaliteitvoor milieu en (water)veiligheid herstructurering en bundeling optimale bereikbaarheid – verbeteren bereikbaarheid en mobiliteit, ontwikkelen openbaarvervoeraansluiting – versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland – verbetering van ruimtelijke en stedelijke kwaliteit in nationale stedelijke netwerken, borging en ontwikkeling nationale ruimtelijke waarden World Forum-gebied
Nederland verandert! | Den Haag Internationale Stad
| 37
