Neaende dru.k. dill de 1"11104 Irin eq. hwl lied... 3vzi. TONEELFONDS ukinheima BEVERWIJK

Neaende dru.k

dill

de 1"11104 Irin eq hwl lied...

3vzi

TONEELFONDS uKINHEIMA BEVERWIJK

EN DE lOSSEN

ZINGEN HUN LIED... Spel in drie bedrijven door

ROSITA PETERS

TONEELFONDS

"K I N H ElM"

*

BEVERWIJK

Oproerin€svoorwaarden Ter verkrijging van verlof tot opvoerifl -v. .:t stuk wende men zich tot ,,INTERNATIONAAL BUREAU VOOR AUTEURSRECHT „HOLLAND" TE ALKMAAR Telefoon 2135 -- Giro 8135 welk bureau bevoegd is die vergunning te verlenen. Het opvoeringsrecht bedraagt voor bet amateur .ones- f 25.voor ELKE opvoering. Bovendien is men verplich t ten minste 8 exem, er van dit -*&&k te kopen. Het opvoeringsrecht, ook voor EERSTE opvoering moet minstens 8 dagen vbbr de datum der opvoering ' bij het Internationaal Bureau voor Aute arsrecht ,,Holland" te Alkmaar worden aangevraagd. De verschuldigde kosten voor bet opvoeringsrecht dienen UITERLIJK vier dagen vb6r de opvoeringsdatum aan het Internationaal Bureau voor Auteursrecht „Holland" te Alkmaar te zijn betaald. Voor de EERSTE opvoering moet in alle omstandigheden gebruik worden gemaakt van de AANVRAAGKAART, welke bij de gekochte boekjes wordt verstrekt. Deze aanvraagkaart dient als bewijs dat het verp :icht aantal boekjes werd gekocht. Toestemming tot eerste opvoering wordt dan ook alleen gegeven, indien de aanvrage met bedoelde aanvraagkaart :s gedaan. Tod stemming tot opvoering wordt in geen geval gegeven wanneer gebruik wordt gemaakt van boekjes, welke van een andere vereniging, bond of persoon afkomstig ztn; om het even of deze boekjes zljn gekocht, geleend of ten geschenke zifn ontvangen. De koper van de hoekjes wordt aansprakelljk gesteld voor de betaling en de naleving van de voorwaarden. BiJ elke bestelling moet duidell.jk de naam van de vereniging vermeld worden. Frauduleuze ,dpvoeringen worden gerechtelijk vervol gd, terwijl de geldende rechten met 100 % worden verhoogd. Voor openluchtvoorstellingen gelden speciale condities. Gelieve deze tijdig -aan te vragen. -

;

DECOR VOOR ALLE BEDRIJVEN Woonvertrek 'in het houtvestershuis. Be muren An liefst van geolied hout. Op dc achtergrond twee grote ramen, die uitzicht geven op het woud. Rec'hts van het raam een zware deur, die toegang geeft naar buiten. Links een, naar de overige vertrek:ken. Rechts-midden een grote open schouw. Het meubHair bestaat uit enkele zware stoelen, een grote tafel en een onderwetse kast. Aan de wand enkele jachttrofeeën (gewei, etc.) en een rek met geweren. Aan het plafond een grote petroleumlamp. KLEDING: Lars, Claus en de koddebeier dragen een soort jagersuniform. Liefst groen of blauw. P e t e r draagt rijbroek, laarzen, overhemd zonder das, korte jas en jagershoedje. O 1 e is normaal gekleed. Jorgen draagt ook rijbroek en laarzen. S ö r e n J ii n k e r draagt donker woilen boezeroen grauwe pantalon met korte ilaarzen of kappen. Op 't hoofd een ouwe muts - verder een jas, die zijn beste dagen gekend heeft. M i k k e 1 N i el s e n als Sören, maar tot op de draad verversieten. C o n r ad. draagt wolien pantalon, donker overhemd, korte laarzen - brede gordel om de brok - ouwe hoed. K a r i n en B e n t e dragen lange gestreepte rokken Bente een witte blouse waaro•ver fluwelen vestje. Karin draagt een donkere blouse. O 1 g a: In het eerste bedrijf in rijcostuum - andere bedrijyen normaal, zonder bepaalde opschik.

Personen: JöRGEN QFFERDSEN, landjonker. OLGA, zijn dochter. OLE, zijn zoon. LARS KRAGH, houtvester CLAUS, jachtop•ziener-rijknecht ( ' zonen van Lars PETER, rentmeester. I BENTE, dochter van Lars. KARIN REIMERS, huishoudster bij Lars. MIKKEL NIELSEN, stroper. SöREN JUNKER, pelsjager. CONRAD BARJUFF, zoon van een pachter KODDEBEIER.

Het stuk speelt in de won4ng van Lars Kragh, ergens in een bosrijke streek van Noorwegen.

3 dames - 9 her-en.

Eerste bedrijf Tegen de, avond van een zomerse dag. 'Ramen op de achtergeluiden van het woud dringen tot grond staan open de roep van een late duif, de slag van een ons door vroege nachtegaal, de gromstem van een hond.

CLAUS (zit in de buurt van het raam met een book voor zich — hi) is er helemaal in verdiept. Claus is een ietwat bloke, tengere jongem.an toch wel krachtig en allerminst ziekelijk, maar tegenover zijn broer, die groot en funk is, maakt hi) een povere indruk. Hij is wel aantrekkelijk van gezicht, w at nog geaccentueerd wordt door een blonde kui f . Hi) is. een idealist, f ijn besnaard, mnaar ook man genoeg am zo nodig van zich af te bijten. T egenover Olga is hi) haast verlegen ,hi) aanbidt hoar, zonder eigenlijk te bese f f en, dat het zijn grote lie/de is, waat blijkt uit heel zijn optreden, dat toch nergens opdringerig, of vrij wordt. Jute gendeel -- bescheidenheid is een deugd die Claus ingeboren is. Na een poosje horen we de heldere lack van Bente, .die in gesprek is met ,

Soren zij zijn buiten). CLAUS, BENTE en SoREN B e n t e: Je kunt me nog veel meer vertel'len, Soren Junker. S o r e n: Dat is 'n waarheid ails 'n koe, Bente Kragh. Maar d'r zijn teveel oren die meeluisteren. Is 't huffs leeg ? B e . t e: Onze Claus is binnen. S 6 r e n: Enne.. juffrouw Karin ? B e n t e: Die is boodsc^happen doen in 't dorp. S o r e n: Dan valt 't te wagen. (stilte). C 1 a u 6 (bee ft even het hoof d opgelicht, glimlachte en las Coen weer door). ';n gezellige prater S o r e n (verschijnt buiten voor 't raam hee f t er maling aan hoe h) er bij loopt, prettig mens terwijl zi)n baard alleen op hoogtij-dagen 'n beetje ge f atsoeneerd wordt. Lee f tijd pl.m. 60 jaar. Hi) kij'kt met 'n brede grijns naar Claus).

5

C 1 a u s (met 'n glimlach): Zo, ouwe boef... had je weer ;grappen tegen 'n jong meisje ? ! S o r e in (ernstig): Claus Kragh .. je mag dan 'n pientere jongen zijn, maar dat wil nog niet zeggen, dat je 'n ouwe man als ik ben, zonder meer kan beledigen. Tenslotte liep jij nog met 'n natte broek, toen ik mij.n zoveelste beer velde. C '1 a u s („neder:ig"): Irk vraag u ootmoedig om verschoning, prins der pelsjagers. S o r e nn: Vraag daar Zaterdag maar aan juffrouw Karin naar! Heb je nog Diets in de tabakapot ? C I a u s: Hangt de lamp weer scheef ? ! .. (reikt hem door 't raam de tabakspot). S o r e n(die onderwijl zijn pijp stopt): Niks te verdienen voor ons in de zomer, Claus Kragh. Wij moeten het van de winter heb'ben. Alb de beesten meer naar de zoom van 't woud gedreven worden. (gee ft de tabakspot terug). Asjeblieft en wel bedankt. C 1 a u a: Dat is wel in orde ! Maar .. e.. waarom ben je niet aan 't oogsten bij de jonker ? Heb je toch minstens een maand volop werk. 't Dorsen niet eens meegerekend. S o r e n: Claus Kragh.. je weet niet wat je me voorstelt. C l a u s (verwonderd): Ik dacht'zo, dat jij. S o r e n: („yin zijn wick geschoten"): Moet ik.. ik, Soren Junker.. in eer en deugd 60 jaar geworden met als kameraad ,mijn dubbelloops .. moet ik.. gaan boeren ? C 'l a u s (ironisch): Nee, je hebt gelijk .. dat zou majesteitsschennis zijn. S o r e n (die de ironic heel goed voelt, maar er niet verder op ingaat): 0, zo wou ik je horen. Eh.. zat jij weer in de boeken ? C -1 a u s: 'n Schitterend week, Soren Junker.. het nieuwste boek van Knud. Franssen. S o r e n: Weet ik nog niets. Je kunt voor 't zelfde geld zeggen.. 't nieuwste boek van weet-ik-veel ! .. Ik heb 't in het lezen niet verder gebracht dan 't woordje ,,vrouw" .. omdat ik dat overal tegenkwam. En daarmee heb ik ook van allebei genoeg gekregen. C :1 a u s: Pas op, dat moe Karin dat niet hoort. zoals al'les): Juffrouw Karin.. da's S o r n (gemoedelijh non de v+leesgeworden schrik, he”. Alleen d'r vleespastei is.. om je ziel aan te versnoepen. 6 -

•

C 1 a u s: Kom je niet binnen ? S o r e n: Nee, want je vader ister niet, he? Cl a u s: 0, tel ik niet mee ? S o r e n: Jawel, maar jij hebt genoeg aan je boeken. (paardenhoeven). Ik geloof trouwens dat je ander bezoek krij^gt. O 1 g a (stem buiten): Hola ! .. (paard stopt). C 1 a u s (is direct opgestaan bij 't horen van Olga's stem). Soren: Zal ik maar even voor 't paard zorgen, mejuffer ? O 1 g a (nog onzichtbaar): Als je wilt, Soren Junker ? S o r e n (verdwijnt van raam): Wie zou dat voor onze landsvrouwe niet willen ! (nog vlug tegen Claus) Ik zet 'm maar effe aan de paal C 1 a u s (naar deur): Goed, Soren ! .. (opent buitendeur)

OLGA (verschijnt in rijcostuum. Charmant meisje 22-24 jaar. Voornaarn type, zonder een zweem van hooghartigheid). C .1 a u s (blij verrast -- belee f d): Juffrouw Olga O 1 g a (prettig): Dag, Claus! Je had mij op dit uur zeker niet verwaeht wel ? C l a u s: U bent op elk uur van de dag welkom, juffrouw 1Olga. Wenst u nog nit te rijden ? O 1 g a: Nee, dat niet ! Alleen 't ritje van huis naar hier, dat vond ik prettig. Ik kwam om je manuscript terug te brengen.. C '1 a u s: Gaat nu even zitt en, juffrouw, -ik zal Bente vragen om jets te drinken te brengen. O l g a (zit): Geen extra moeite voor mij, Claus. C I a u s: 'n Frisse dronk, dat is lekker, met dit weer en kost zeker geen moeite. Olga: Goed dan! C l a u 6 (bij 't raam): Bente ! .. Bente ! . . S t e m van Bente: Riep jij, Claus ? C l a u 5: Juffrouw Olga van 't kasteel is hier, wail je vlug j ets fris te drinken brengen. S t e m van Bente: Ik kom ! C 1 a u s ;(tot O. in spanning): Hebt u er iets in gelezen ? (doelt op manuscript). O 1 g a: Iets ? .. Ik heb de hele bundel gelezen. Claus: Wat zegt u er van ? O 1 g a: Prachtig ! C l a u s: Dat zegt u maar om. ,

7

01 g a: 0, vast niet, hoor ! I'k ben strikt eerlijk in mijn o+ordeel. Zelfs als een van mijn beste vrienden iets zou schrijven dat ik niet kon apprecieren, hoorde hij dat van mij ! Ik vind je gedichten werkelijk goed ! En ik ben blij, dat je ze me hebt laten lezen. C 1 a u 5: Er mankeert nog veel aan eer ze de critiek van de . heren uit de st-ad kunnen doorstaan. 0 l g a: Toch zou ik je willen raden, Claus Kragh, stuur je bundel op. Er loopt een prijsvraag van de vereniging voor cu'ltuurverhef fing .. je werk zal daar 'n goed figuur slaan. C l a u s (onthutst): Wie weer welke grootheden allemaal inzenden. 0'1 g a: Er is toch ook een speciale rubriek voor jonge kunstenaars. her heb je de prospectus. Ole heeft die voor me meegebracht. C '1 a u s (overrompeld): Ik ben a erg dankbaar, juffrouw Olga, maar . . 0 1 g a: Non moet je niet te besieheiden worden, Claus Kragh. Je werk mag gelezen worden. Gerust ! meer tot zich zel f): Ik zou 't zo C I a u s (bid 't raam fijn vinden voor vader, he, als mijn werk inderdaad iets zou betekenen bij die prijisvraa,g. O 1 g a: Lars Kragh houdt niet van je schrijverij, wel ? C 1 a u s: Vader noemt 't onzin, dagdieverij, waardeloos geprul. O 1 g a: Heeft hij ooit iets van je gelezen ? C 1 a u s: Vader?. . (zielig iachje) Eerder smeet hij ai'les in 't vuur ! Als hij wilt, d.at ik twee jaren bij meester Leonder 's avonds les had genomen om mijn taal te verbeteren .. dan .. (zwigt). 01 g a: Ik wist niet, dat je vader zó kon zijn. C 1 a u s: 't Is een beste man, juffrouw Olga. . ik zou geen kwaad van hem willen zeg'gen. Op zijn manier heeft hij 't ook goed met mij voor.. zijn voetsporen drukken ! Hij is zo jong niet meer. de landjonker .. uw vader.. zal 'ooit een andere houtvester nodig hebben . . 0 1 g a (met '.n lachje): Claus Kragh als houtvester. Nee.. daar ben je geen type voor! C '1 a u s: Vader vent van wel ! !Daarom heeft hij me ook gerecommandeerd toen er een nieuwe jachtopziener moest zijn. 8

0 1 g a: En toen ik een rijknec+ht nodi.o, had. C .1 a u S (snel): Dat deed ik met vreugde, juffrouw Olga. En nog. De heerlijke tocht•en met u door onze onvolprezen bossen .. De :gesprekken met u.. die mij altijd weer jets te leren hadden . . 0 1 g a: En het verzorgen van mijn paarden ? C 1-a u s: Deed ik met Lief de .. I'k houd van de dieren ! O l g a: Maar jij bent voor Diets anders in de wieg ge'legd, Claus Kragh ! Jij -moet schrijven .. je hebt talent.. 't Zou zonde zijn als dat verloren Bing. C '1 a u 6: Ilk wit proberen het: ene met het andere te combineren, juffrouw. ,

BENTE (op met een kara f en twee glazen 21 ja^ar). levenslustig, jong meisje

Bente is een

B e n t e (belee f d): Juf f rouw Off erdsen ! 0 1 g a: Bag, Bente ! Je broer heeft je weer meer werk bezorgd dan nodi,g was. Bent e: 't Was geen moeite, juffrouw Of f erdsen ! 'k Heb voor jou ook maar 'n glas meegebracht, Claus! (schenkt beide glazen vol). C 1 a u s: Bedankt, Bente ! .. (B. of). O l ,g a: Je zusje wordt mooi, Claus! C :I a u s: Ik ben wel Bens bang, dat ze to mooi wordt, juffrouw. 0 1-g a: Daar is de bezorgde broer weer. C I a u s: Hens, ik meen het, juffrouw Olga ! Vergeet u niet, dat Bente nooit de leiding van 'n moe der heeft gehad. Ze is door vader verwend en vertroeteld. Hij ziet in haar zijn vrouw -die stierf toen Bente het levenslicht zag. O 1 g a: Moe Karin zal haar wel aan de lijn houden. Claus: Ze zou het kunnen .. en lze heeft het ook wel geprobeerd, maar als Bente dan bij vader kwam bezweek deze voor haar lievigheidjes .. Moe Karin heeft toen de moed maar opgegeven. O 1 g a: hk zou me over Bente niet al te bezorgd maken. Zij weet hens wel wat ze doet. C 1 a u 5: Ik hoop het ! Als haar iets mocht overkomen . . (zwijgt verbeten op dat moment komt ,

PETER binnen. Flinke, knappe verschijning. 'n Jaar of vij f ouder

9

dan zijn broer. Correct, maar niet bepa-ald sympathiek. TVeet dat hij een goeie baan heeft en behandelt daardoor de mensen die beneden hem staan graag iets uit de hoogte. Tegenover Olga., waar hi) van houdt precies 'n tik je te vrij. Lets dat Olga absoluut niet aanmoedigt. Integendeel zel f s). P e t e r: 1k zag 'n bekend paard op 't erf. 0 1 g a: Peter!.. Wordt Vos niet on,geduldig ? P e t e r: Hi) weet, dat zijn meesteresje wel vaker ergens binnenloopt ! (tot Claus) Jij mag Mikkel Nielsen wel in de gaten houden. Die knaap voert weer iets in 't schild. Ik zag 'm bij de vier€prong. En natuurlijk weer half in de o'lie ! C 1 a u s: Om die man te vol.gen heb je wel twee paar ogen nodig. P e t e r: Ms je hier binnen blijft zitten met 'n groot boek voor je, heeft hi) zeker vrij spel. Tenslotte ben jij er voor om de helangen van de jonker zo goed mogelijk te be hartigen. En niet om romannetjes te lezen en versjes te schriwen, 0! g a: Jebent wel erg cru, Peter Kragh. P e t e r: Dat is zeker mijn bedoeling niet, juffrouw, maar op wie komt het uiteindelijk neer als de zaken niet kloppen ?. . Op de rentmeester.. op mij! Uw vader roept mij ter verantwoording. 0 l g a: Ik zal 'm direct ze ggen, dat ik uw broer van zijn werk heb gehouden. (is opgestaan pijnlijk getrof f en) Peter: Gaat u nu weg ? 0 1 g a: Dat was inderdaad mijn bedoeling. P e t e r: Ik had u nog iets willen vragen, daarom liep ik binnen toen ik uw paard zag. Anders was ik rechtdoor naar uw vader gegaan. C 1 a u s (die de wenk wel voelt): Ik dank u voor uw raad, juffrouw Of f erdsen .. ik zal er eens goed over denken. (was opgestaan). 01 g a: Je moet er niet meer over denken, Claus.. doer I'k garandeer je dat je er geen spit van zult hebben. C 1 a u s: U stelt wel veel vertrouwen in mijn werk. 01 g a: Omdat het goed is ! C '1 a u s (heeft uit rek een geweer gegrepen hangt het aan zijn schouders): Als ik slaag, zal het grotendeels door ,

,

10

uw stimulans komen. Goedenavond, juffrouw ! .. En.. e .. wenst u morgen nog uit te rij!den ? 0 1 g a: Ik s'tuur Bjors wel even met 'n boodschap. C l a u s: Goed, juffrouw ! (korte groet) Peter ! (a f). P e t e r: Slappeling ! 0 1 g a: Peter Kragh.. je spreektover je broer. P e t e r: Ik weet het.. maar 1k kan niet anders. Al zijn werk words verwaarloosd .. nooit is hij er met zijn gedac'hten volkomen bij. Dromen .. dromen en f antaseren . . of uw vader daar mee gebaat is. 0 ll g a: Mijn vader is zeer op hem gesteld. P e t e r: Omdat hij niet weet hoe Claus zijn zaken duet. 't Liefst is hij ergens in zijn eentje met 'n bundel papier en een pen. 01 g a: Als je eens wist wat voor mooie dingen hij dan maakt. P e t e r: Het past mij niet met u daarover te redetwisten. 0 1 g a: Het past je nog minder je broer in 't bijzijn van 'n dame grof to beledigen. Als je denkt, dat ik daar prijs op stel, sla je de plank ver mis. P e t e r: Excuseer, juffrouw Olga. Ik kon niet weten dat u het zo op zou nemen. U legt mijn bedoelingen trouwens verkeerd uit. Ik sprak slechts in 't belang van uw vader. O 1 g a: Mijn vaders belangen zijn bij jou in goede handen, dat is bekend, maar ik geloof niet dat die eisen dat je zo optreedt tegenover je broer. P e t e r: Ik izal me er voortaan voor wachten .. als u er bij bent. 01 g a: - Wat shad' je me eigenlijk nog te vragen ? P e t e r (hee f t 'n doosje uit zijn buis gehaald): Ik heb u laatst eens Koren zeggen .. dat u -graa g een nieawe gesp. aan het hoof dstel van vos had. Ik moes,t vanmiddag voor 'n houtveiling in de stad zijn en.. Kijikt u zelf maar. (overhandigt doosje). O 1 g a (kijkt hem even verwonderd aan — opent dan het doosje) Peter Kragh. P e t e r: Ik hoop.. dat u 'm mooi vindt. O 1 g a: 'n Gouden gesp ! P e t e r: Dat zou de combinatie ver volmaken, dacha 1k. O 1 g a: Bedoel je.. dat jij deze gesp .. gekocht -hebt om .. ? P e t e r: Als u 'm aan zou willen nemen, zou u misschien ,

,

11

gelijktiidig vergeten, dat ik in uw bijzijn onaardig voor mijn broer was. 0 1 g a (gewoon): Ik wil hem inderdaad van je aannemen, Peter Kragh; ik zou zelf zoiets niet gekocht h-ebben. 'n Zilveren •gesp had ik mooi genoeg gevonden. Peter: Och.. e.. O 1 g a: 'n Ogenblikje ! Ik wil hem wel aannemen, zei ik.. maar niet zonder mijn vader te verzoeken je het geld terug te betalen. P e t e r: U.. u wilt die gesp van mij, kopen ? 01 g a: Nee.. zo zou ik het niet willen zien, Je hebt mij een gang naar de stad bespaard.. je wist dat Pik 'n gesp nodig had en bracht 'm mee. Ik ben daar b lij, om, maar betaa'l je de kosten normaal terug. P e t e r: Dat kan ik niet aannemen, juf f rouw Of f erdsen. 0 1 g a: Zoals je wilt, Peter Kragh ! Asjeblieft ! (gesp retour) Ik kan dit geschenk niet aannemen. Goedenavond ! (snel -

of). P e t e r (staart haar even na zijn handen ballen zich tot vuisten dan): Verdomd ! .. Is er soms iets tussen jou en mijn broer ? .. (met ,grate stappen of een ogenbiik is het tonedl leeg dan komt LARS KRAGH de kamer bin.nen met BENTE Lars is een brede, stevige man van even zestig vrij nors in spreken en gebaren. Alleen tegenover Bente en Peter wat vriendelijker). B e n t e: Zal ik vlug uw avond'boterham brengen, vader?! La r s: Doe -maar kind ! .. Moe Karin nog niet thuis ? B e n t e: Die zal well zitten te buurten in 't dorp. L a r s: Hm ! .. Ze komt ook niet te veel beneden. Waar ziju de jongens ? Bent e: Peter heb ik niet ge.zien. We! Claus en juffroluw Of f erdsen. Maar die zullen al wel weg lzijn. Ik weet 't niet precies , want ik was 'n eindje opgelopen. L a r s (nors): Hier ligt zijn rommel weer ! .. Ruim op, Bente, voor ik de boel aan stukken scheur ! B e n t e: Wat bent u weer kort aangebonden ! (ruimt boek en manuscript op). L a r s: Zou je er wel van worden ! (stopt zwijgend een piip). ,

12

B e n t e: Ik zal nu maar eerst voor een boterham zorgen, Brom.beer ! (hi) hem lief) Brr .. veertien dagen on weer!.. (v luchtige zoen) Hier.. maar 'n heel kleintje, boor! (af ). L a r s (heel t jets van 'n glimiach op 't gelaat als hi) Bente nakij.kt als B. de kamer uit is, verschijnt voorzichtig het on^gure hoo f d van ,

voor 't raam).MI KKEL NIELSEN M i k k e l ,( 'n vent die over lijken gaat

plm. 55 jaar):

Psst ! .. Je bent alleen, he? L a r s (onaangenaan ,getro f f en): Wat moet jij weer hier ? M i k k e l (lichtelijk boven zn thee): Bij!t maar niet.. ik -doe je niks. L a r s: Ik vroeig wat je moet ? Je weet dat ik je liever niet op mijn erf zie.

M i k k e 1 (vals): Dat heb je iook niet altijd gezegd, Lars .Kragh. D'r was 'n tijd dat je -me graag zag komen. Dat je zelfs naar me uitkeek. Weet je nog? L a r s (zachter): Als ik 't ooit vergeten zou, zul jij me daar well aan !helpers herinneren. Zeg me wat je wilt hebben en verdwijn dan. M i k k e 1: Kan ik niet effe binnen komen. Ik sta bier zo te kilk . En ze kunnen me van alle kanten horen. L a r s: Alb je 't maar kort maakt. M i k k e 1: Zal aan je zelf liggen, Lars Kragh! (verdwif nt -bi) 't raam komt even later binnen). Je tabakspot is zeker niet leeg ? L a r s: Stop een pijp en kom ter zake. Je hebt weer gedronken ook. M i k k e 1 l(wijl hi) een p p stopt): Och .. wat doe je as je iedere dag in ode narigheid zit, he? ! Je mot toch fete hebben om je sjaggerij!n effe te vergeten. L a r s: Of je daar 'n borrel voor nodig hebt ? M i k k e 1 : Won je 't met 'n glasie melk proberen ? L a r s: Je zou 'n ordentelijk -wens kunnen worden .. kunnen gaan werken. Dat zou voor je vrouw en je kinderen ook veel beter zijin. M i k k e 1: Als je zo nog even doorgaat ga 'k grienen, Lary Kragh. Je weet dat ik 'n week gemoed heb.

BENTE (op -- met brood en kof lie).

13

B e n t e: 0, ben jij ook weer Kier. M i k k e 1: Staat 't je niet aan, Duif je ? B e n t e: M'n vader is shier de baas, maar als 't aan mij lag.. Asjeblieft vader. En laat uw koffie niet koud worden voor dat! M i k k e 1 (vuil): Ja .. ik kan me voorstellen .. dat je liever aangehaald wordt door Ole Offerdsen. B e n t e (f el): Wat weet jij daarvan ? M i k k e 1: Niks .. helemaal niks.. tenminste .. as ik plotselin,g es niks wil weten. Aardi,g bankie wel, he, daar acihter de Groesvennen ! B e n t e: Gemene kerel ! .. Je weet niets ! Je wilt mijn vader zeker weer es wat op zijn mouw spelden. L a r s: Wat bedoel je met die woorden, Mikkel Nielsen ? M i k k e 1 : 'n Grapje, Lars.. moet je maar niet verder op doorgaan. Wat jou, Bente ? ! 'n Grapje, he? ! . . L a r s : Ik hou niet van dat soort grapjes ! Of je zegt niets of alles B e n t e : Hij liegt, vader ! Al wat hij zegt zuigt ie uit zijn duim. M i k k e l (met 'n vals lachje): Verdedigen is bekennen, kleintje ! .. Maar we praten er -niet weer over, hoor. Maak je maar niet bang. Laat mij maar r ustig met je vader alleen. B e n t e: Jij .. jij.. jij .bent 'n boef ! (met 'n zenuwsnik --

af ). M'i k k e! (droog): Waarme, de discussie voorlopig gesloten wordt. Eet ze, Lars Kragh ! Volg de raad van je dochter op en laat je koffie niet koud worden. L a r s Wat herb je van mij^n dochter gezien, Mikkel Nielsen ? Vertel op ! Ik wil 't weten, wat het ook is. M i k k e 1: Niks man!.. Niks!.. 'n Onbenulligheidje ! Je mer.kt 't zelf wel es ! .. Luister liever naar wat ik je to vertellen heb. L a r s (harder): Ik wil eerst weten.. M i k 'k e 1: Nou -goed .. as je eerder -geen rust hebt ! Ik heb 'r al 'n paar 'keer bij de Groesvennen gezien met Ole Offerdsen. L a r 5: Bente met de zoon van de Jonker ? M i k k e 1: 0, 't had niks om 't lijf hoor ! 'n Beetje gestoei en gelach .. niks bijzonders.

14

L a r s .(met ingehouden drift): Mijn kind .. met die schuinsmarcheerder ? !. . M i k k e 1: 't Is 'n aardig kippetje, je dochter, Lars Kragh. . vergeet dat niet. Aardig speelgoed voor de zoon van de landjonker. La r s (bonkt zijn vuisten op tafel): Daar zal ik 'n stokje voor steken. Liever sla ik haar de benen stuk dan toe te staan, dat de jonge O'f f erdsen haar.. M i k k e 1: Ja, jong.. as je dochters hebt, kom je voor verrassingen te staan, he? L a r s (plots): Maar het :is niet waar .. je liegt 't natuurlijk. Je moet me weer hebben, he ? .. Treiteren ! .. Zoals je al jaren doet ! .. Mijn Bente geeft zich niet of met die.. die.. M i k k e 1: Zoveel te beter, man. Waar mask je je dan druk over ? ! Lars: Ik zal 't weten ! .. Ik zal 't weten ! En as je weer gelogen ^hebt, Mikkel Nielsen.. gelogen zoos zo vaak.. M i k k e 1: Dan s-la jij me de hersens in ! Dat heb je me al es meer beloofd. Zou je me niet 'n paar Kronen geven, Lars Kragh. Daar wordt ik iets wijzer van., en dat is voor jouw gezondheid ook beter. Lars: Geld?.. Nu?.. Nooit ! .. •D'r uit kun je. Daar is -de deur ! D'r nit zolang je nog op eigen kracht kunt. M i k k e 1: Maak 't raam of f e dicht, houtvester, of mag iedereen horen wat je zoal te zeggen hebt. Je schreeuwt er hard genoeg voor. L a r s: Ga dan ook ! Ik !heb al lang genoeg naar je pijpen gedanst ! M i k k e 1: Doe niet zo jongemeidenachtig ! .. Wou je dat ik medelijden met je kreeg ? L a r s (hees): Ga ! En laat me met rust!.. Met rust ! (zinkt weer op zijn stoel hoo f d even in de handen) Met rust ,

M i k k e 1: Vijfti'en kronen en je bent weer van me of ! Ik heb ze perse nodig .. en jij zult ze me -geven ! Dat zul je

doen, Lars Kragh ! Je geeft me dat geld ! . . L a r s (krachteloos): Ik kan 't niet missen. Ik doe mijn gezin vaak te kort. Hoeveel heb je al niet van me gehad ? M;i k k e 1: Wat zou je zijn geweest, as ik toendertijd mijn waffel open gedaan had ? .. Nou ? .. Zou je dan nu ook

15

in 'n kast van 'n huis zitten ? Zou je oudste zoon dan ook rentmeester zijn bij de landjonker ? Je jongste jachtopziener en lievelingetje van mejuffer Olga ? Nou? L a rs: 1k heb dat duur betaald M i k k e 1: 't Zou wat. Die paar kronen af en toe? Die maken jou niet ariner. Lars Kragh. Moet er heel wat anders gebeuren. 1k snap trouwens niet waar je je druk over maakt. Je geeft mij af en toe 'n bescheiden snoepcentje en voor mekaar is ie ! Geen haan die ergens naar kraait. L a r s: En dat zegt je de man.. die elke gelegenheid aangrijpt om alle hanen te willen wakker maken. Mikkel: Maar ik doe 't toch niet!.. L a r s: Zolang ik betaal niet, nee!.. Maar ik kan niet aan de gang blijven.. Begrijp dat toch! En jouw bezoeken hier.. denk je dat daar nooit over gesproken wordt ?.. Denk je dat Peter en Claus gek zip. ? !.. Dacht je dat mijn jongens niet merken dat ik mijn ogen toeknijp as jij op 't landgoed van de jonker rondschuimt? M i k k e 1: Je jongens hebben er 't grootste belang bij, Lars Kragh, dat ze me met rust laten. En laat ons nou niet verder praten.. aster yolk komt mot je tekst en uitleg geven. Da's altijd nog beroerder. KARIN (op - een struise vrouw van even vijftig. Onder een streng uiterlijk verbergt zij een goed en warm hart. Zij houdt van Lars, maar dat merk je hoogstens aan haar bezorgdheid voor zijn wel en wee). K a r i n (koud): \Xlaar heb iii onze Bente mee overstuur gemaakt, Nikkel Nielsen? M i k k e 1: Oh.. kijk eens an.. daar hebben we zowaar juffrouw Karin! Wat zei je? K a r i n: Dat heb je goed genoeg verstaan. Ben je er weer op nit om onrust en ellende te zaaien? M i k k e 1: 1k wed dat Lars Kragh er anders over denkt, juffrouw Karin. K a r i n: Hoe Lars Kragh er over denkt kun je zo maar zien. Zijn gezicht en houding spreken boekdelen. Maar je hebt hem in je macht, he ?.. JAI kunt hem maken en breken. L a r s (moeilijk): Stil maar, Karin. 't HeIpt ons niet verder!

(gaat naar de kast). 16

K a r i U: Als je mijn raad opvolgde, Lars, kwam je we! verder. Je moet dat stuk booswicht je huis uit smijten Hard en ver genoeg ! En laat hem dan maar doen wat hij niet laten kan. M ik k e!: Je blaast weer hoog van de toren, vrouw Reimers K a r i n: Dat kan ik tegenover 'n sujet as jij bent. Als je maar zoveel man was, zor;gde je in de eerste plaats beter voor je vrouw en je stumpers van kinderen. Dan liep je niet al!e kroegen af om te drinken en te dobbelen. Dan werkte je. . inplaats van geld los te troggelen op 'n manier die te min is om over te praten. L a r 5: 't Is goed Karin ! Je weet, dat hij me in zijn macht heeft ! (geeft 'n paar banknoten, die hij uit een kistje heeft gehaald, dat hij uit de kan nani). Hier! Verdwijn nu! En kom de eerste maanden niet terug ! 1k heb niet meer. M i k k e 1: 1k zal je voorlopig nie meer !astig vallen, Lars Kragh. Maar jou zeg ik nog we!, Karin Reimers, dat jij ii beetje op je mondje meet passen. Als jij denkt op mij je voeten af te kunnen ve;gen, dan iseb je 't glad mis Eèn woord van rnij en Lars Kragh worth op straat ge. trapt. En dan ga jij mee ! Onthou dat effe goed. Voor nou en noggeres ! Saluut ! ( af). K a r i n: Ellendeling L A r s (moe): 't Heipt ons :niet, Karin, of we ons opwinden. Hij is inderdaad de sterkste. Ka r in: Dat meen jij ! Je laat je door dat monster villen.. dc wetten voorschrijven. Je knielt en kruipt voor 'rn, maar.. La r s: Je weet immers.. K a r i n: 1k weet 't, ja ! Je verhaal zal ik nooit vergeten. 't Duurde lang eer je me in vertrouwen nam. Maar goed, dat is ook wel enigszins te begrijpen. Zoiets hang je niet aan de grote klok. Maar als jij mijn raad opvolgde.. alles eerlijk aan de landjonker opbiechtte.. precies zoals 't gegaan is, met 't hoe en 't waarorn. La r 5: Onmogelijk !.. 1k zou 't niet kunnen. Karin: Niet kunnen? L a r s: Niet durven ! !.. K a r i n: 1k geloof dat ik de landjonker nog beter ken dan ,

'

17 En de bossen.. 2

jij ! .. Hij zou 't begrijpen.. en je vergeven ! L a r s: Hij zou me aan de dijk zetten. Mij en mijn jongens ! Maar we praten, praten.. en wat schieten we er mee op ? K a r i n: Alles ! Mits je es even -goe d naar me luisteren zou! Maar je neemt niks aan van mij. Je weet het allemaal zelf het beste. Alles wat Karin zegt of voorslaat gaat 't ene oor in en het andere uit. Tot het te laat is ! L a r a: Ik luister graag naar je raad, Karin. Dat weet je! K a r i n: Als 't precies in je kraam te pas komt, anders leg je m'n raad naast je neer. Dan weet je het allemaal zelf, zoal€ ik meer gezegd heb. Hoe was 't met die rendierlap ? .. Ik waarschuwde je.. nee, jij vertrouwde hem.. wat gebeurde ? Hij vertrok op 'n goeie dag met de noorderzon .. en jouw geweer en 100 kronen. Van de winter voelde ik aankomen dat de beer naar de droes zou komen, jij dactht er anders over., en Chet kostte je op 'n haar +na je leven. Als Soren Junker niet in de buurt was geweest zou je no'u daar niet zitten. En dat zijn nog maar kleine dingen. L a r s: Naar de landjonker kan ik niet gaan,Karin, dat moet je begrij1pen. Je weet zelf hoe hij is. Goed .. maar hij duldt geen verkeerde dingen van zijn yolk. Hoe verging 't Knud Gorens ? En .Simper Niechols ? Voor 't strikken van 'n Naas gingen ze al het iandgoed of ! K a r i n: Je moet het dan zelf maar weten, Lars Kragh. L a r s. !(na forte stilte met moeite): Als ik toen alles had kunnen voorzien ! . . ,

CLAUS (op

zet geweer in het rek).

C 1 a u s (onder 't binnenkomen) : Goedenavond, vader . . moe Karin. K a r .i n: Dag, Claus. L a r s: Waar kom jij vandaan ? C 1 a u 5: 0, Peter had Mikkel bij de viersprong gezien hij vond 't nodig om me daar heen te sturen, maar ik zag hem niet. Terminate daar niet. K a r i n: Hij was even .geleden hier. C 1 a us: Dat merkte ik, ja. Ik zag ' m het erf of lopen in de richting van het dorp. L a r s: Waar was 't zo perse voor nodig dat je hem achterna Bing? ,

18

C 1 a u s: Noti, dat weet 'n kind, vader. Als die kerel in 't woud zit, komt 1hij, daar niet om vliegen te vangen. L a r 5: Jullie zitten die man nodeloos achter zijn vodden. C 1 a us: Non nog mooier!.. Moeten wij u vertellen wie en wat Mikkel Nielsen is? Het hele dorp kent die kerel van groot tot klein. Er is niets veilig voor 'm. L a r 5: Praat van mensen, die 'n ander 't licht in de ogen niet gunnen. K a r i n: Non, Lars Kragh, ik zou zo zeggen. L a r s: Hon je hier liever bniten, Karin. C 1 au 5: Kom niet aan Mikkel Nielsen, moe Karin, want dan krijg je 't met vader aan de stoic. L a r s: Dat is kincierpraat. C :1 a u 5: Kinderen zeggen vaak harde waarheden, vader, L a r 5: Jij wilt dus beweren..? C 1 a u 5: 1k constateer a]ileen ' ii feit, vader. Meer niets Dacht u dat het de eerste keer was dat u de partij van die schooier koos ?.. We hebben 't al zo vaak meegemaakt. it Lijkt soms wel of u verplichtingen aan die man hebt. L a r s (f el): Wat wil je daarmee zeggen? K a r i n: Wind je non niet zo op, Lars Kragh !.. Claus zegt toch niets verkeerds C 1 a u 5: 1k mag die kerel niet. En wat er over hem gezegd wordt is maar al te waar. Hij drinkt, verwaarloost zijn gezin en stroopt alle bossen af. En als 't aan mij lag, dan zette hij geen voet meer over de drempel. L a r 5: 1k meen, dat we 't daar al eens meer over hebben gehad. C 1,s-en a u 5: Zo is 't vader. En zoiider resultaat. Mikkel Nielloopt hier in en nit als hij daar zin in heeft en u houdt hem daarbij de handen boven 't hoofd. La rs: Ja ! Dat doe ik ! En dat zal ik blijven doen. Al was 't alleen maar om te prober-en hem op 't rechte pad te houden. C 1 a u s: Mooi gezien.. maar vruchteloos. Van 't rechte pad is hij allang afgedwaald. Maar 't is goed, hoor. Nogmaals u hebt het hier voor 't zeggen, maar als n uit bent.. komt hij er niet in als ik er iets aan doen kan. Is Bente nog buiten, moe Karin? K a r i n: 1k denk dat ze in de keuken is, Claus. C 1 a u S: Danke (af). 19

K a r i n: Nou zie je wat er allemaal nit voortvloeit. flat is Claus.. Peter is nog veel erger ! Straks gaan ze het huis nit, omdat ze jouw omgang met die schurk niet langer aan kunnen zien. L a r 5: Dan doen ze dat, Karin!.. 1k zal ze niet tegenhouden. K a r i n (met 'n zucht): En dan durf jij nog te zeggen dat je jets om goeie raad geeft. L a r s (hard): 1k kan Mikkel Nielsen niet mijn huis outzeggen. Begrijp dat non!.. (bruusk al - naar buiten). K a r i n (zuclit nogmaals - ruimt brood en koffie van Lars wag - zoekt wat stopwerk bij elkaar - dan CLAUS weer op). C 1 a u 5: 1k zie Bente niet. K a r i n: Had je wat moeten hebben, jongen? Claus: 0, dat niet K a r i n: Ze zal misscbien op 'r kamertje zijn. Ze was wat overstuur. Mikkel Nielsen schijnt 'r iets gezegd te heb ben, wat d'r dwars zit. C 1 a u s: Weer Mikkel Nielsen. Die vent wordt nog es een obsessie. En vader wil maar niets van 'm gezegd hebben. K a r i n: je moet er je vader maar niet te vaak over lastig vailen, jongen. Hij heeft nu eenmaal 'n zwak voor die man. C 1 a us: Maar waarom in hemelsnaam? flat vraag ik me af Als er eer aan te behalen was.. K a r i n: Misschien komt er 'n tij'd, iClaus, dat je alles beter zult begrijpen. Meer kán en mág ik er niet van zeggen. C 1 a us: Er is dus jets ? K a r i n: Vraag niet verder, jongen. 1k kan je geen antwoord geven. C 1 a us: Hm!.. Dan hebben de mensen in het dorp misschien toch gelijk. Karin: Watzeggen die dan? CI a u 5: Dat vader verplichtingen aan die vent heeft, dat hij 'm anders niet in het bos en zijn huis zou tolereren. Zijn vrouw vertelt aan iedereen die 't horen wil, dat Mikkel geld krijgt van vader en daarmee steeds aan de zwier gaat. K a r i n: Dc mensen weten alles vaak be-ter dan je zelf weet, jongen. Daar moet je je dus maar niet te veel van aantrekken. Cl a u 5: Hm.. aardig dooddoenertje ! ( staart naar buiten) 20

Mooie avond, moe Karin. Karin: Ja! C 1 a us (dromerig): De bossen zingen ! . . iloor jij die melodie nou ook, moe Karin?* * K a r i n (zi) komi bi) hem staan). C 1 a ii S (niet dweperig): Zou er wel één land zijn, dat met het onze kan wedijveren ?.. Met onze bossen? Onze me ren.. fjorden en bergen?. - Als ik op 'n avond als deze door 't woud dwaal, moe Karin, dan voel 1k me zo trots. kind te zijn in zo'n natuur. K a r i n: Non spreekt de dichter. C 1 a u s: 0 nee, moe Karin. - mijn hart is 't, dat spreekt. Als je heel dat geweldige natuurmonument beziet.. van 't kleinste diertje. - tot de beer.. 't nietigste bloempje.. tot de machtigste spar.. heel dat grootse apparaat dat leeft en lijdt.... klopt en bruist.... waar de adem van eeuwen doorheen is gegaan.... Als je dat alles overziet op 'n avond als deze. - dan ben je er trots op een kind te zijn van dit land. Voel jij dat ook niet zo, moe Karin? K a r i n: 1k geloof 't niet, Claus ! Ni zó ! Wel hou ik van m'n land en de bossen. - al hebbess de laatsten me ook vaak verdriet gebracht. - 1k zou elders niet kunnen aarden. Als kind hen 1k temidden van spar en pijnboom opgegroeid. - Maar zoals jij 't ziet. - jij grote dromer. C la us (warm): Je bedoelt toch niet ,,slaper", wel, moe Karin ?. K a r i n: Dat weet je ;beter, jongen C 1 a u s: Ja !. - Jij bent m'n beste vriendin. Als ik jou niet had gehad al die jaren, moe Karin. Direct al in 't begin na moeder's dood. En toen later. - toen de strijd tussen mijn broer en rnij ontbrandde. . Peter. . die altijd haantje ide voorste moest zijn. - altijd gelijk kreeg van vader. - altijd meer mocht dan ik. K a r i n: Zo erg was 't niet, Claus. C 1 a u 5: Misschien niet !. - Maar ik voelde het wel erg. en nog ! Wij zijn zo heel anders, he ?. - Als kind had 1k al behoefte aan hartelijkheid.. 'n aardig woord.. 'n prettig gebaar. iDat was 'n levensbehoefte. Peter is altijd kouder, nuchterder geweest. Hij had niet van die kleine kinderverdrietigheidjes. . 'n gestorven eekhoorntje. - 'n 21

vertrapte bloem.. ik kon er Mj huilen. Eigenlijk meisjesachtig, wat? K a r i n: Jij bent 'n grote jongen.. en dat zul je altijd blijyen, Claus. God geve dat je later 'n vrouw krijgt die dat begrijpen izal. Anders zul je diep ougelukkig worden. C 1 au s (dromerig): 'n Vrouw.. In 't dorp lachen ze me uit, moe Karin. De meisjes stoten elkaar aan als ze mij zien passeren, Be dromer noemen ze me. En ze hebben misschien we! gelijk. K a r I n: Er komt we! 'n meisje. . dat je anders zal zien, jongen. Claus: 0, ik heb er geen behoefte aan, hoor!.. ik heb mijn gedichten. . en de tochten met juffrouw Olga. (dit laatste zachter). K a r i ii (bij hem): Ja.. juffrouw Olga, he ?.. C 1 a us (met lichte schrik): Je gelooft toch niet, Karin.. K a r i n: Karin heeft goeie ogen, Claus ! En ook goeie oren. Als jij haar nakijkt. . als je over haar spreekt. . het portretje in je buis. C I a u 5: Heb je dat gezien ? K a r i n: Heel toevallig ! Het viel er uit toen ik een knoop aan je buis naaide. C 1 a u s: Naast zo'n meisje te mogen leven, moe Karin. K a r in: Haal geen gekke dingen in je hoof d, jongen. De dochter van je broodheer! Dat kan nooit lets worden. C 1 a u 5: Dat weet ik, moe Karin. 1k ben ook tevreden met mijn plaats als rijknecht. Als ik haar af en toe maar eens zien kan. . af en toe eens met haar kan praten.. K a r I n: 1k ben bang, dat er een moment komt, dat je jezeif vergeten zult. C 1 a us: Wees gerust, oudje. . zij is me heilig ! Hoe is 't eigenlijk mogelijk, he, dat zo'n meisje zo'n nietsnut van 'n broer kan hebben. K a r in: De grootvader van de juffrouw was precies eender als Ole Offerdsen. Ergens kom je dat in de familie toch weer tegen. C 1 a u s: Mijn handen jeuken vaak als ik die kerel tegen de meisjes bezig hoor. K a r I n: Vergrijp je niet aan hem, jongen. Hij wordt later je broodheer. C 1 a u s: 0, vast niet ! Als de jonker 't hoofd neerlegt en 22

Ole Off erdsen mijn Baas wordt . . BENTE (op het is haar aan te zien dat ze gehuild hee f t). K a r i n: 0, ben je daar weer, meiske. Wat had Mikkel Nielsen nou tegen je ? B en t e: Hij bog. . zo groot als hij is (somber op). K a r i n (snel): Non, dan is 't goed ! Pak maar gauw je vaders pijp. (Bente doet het stopt de pijp eerst). L a r s (hee f t even van de een naar de ander gekeken --gaat dan, zonder een woord te spreken, zitten). K a r i n: Moet je nou eerst niet iets eten, Lars ? L a r 5: Danke ! K a r i n: Maar je moet toch iets gebruiken. Je hebt van vanmiddag of niets meer gegeten. L a r s: Ik moet niet ! C 1 a u 6: Ben je niet lekker, vader ? Bent e: Pijp, vader ! (bid hem). L a r s (plots hard): Wat is er waar van wat Mikkel Nielsen ze i . K a r i n: Begin nou niet met zo'n grof geschut, Lars. L a r s: Ik wil weten wat er waar is van wat Mikkel Nielsen zei!.. (tot B.) Ben jij .. met die vent., met Ole Of f erdsen . . B e n t e: Nee ! .. Nee, vader ! .. Het is niet waar. L a r a (op — hard): Je liegt ! .. Ik zie het aan je ! .. Mikkel Nielsen sprak de waarheid ! .. Jij hebt je door die kerel. . B e n t e (zenuwachtig): Niet waar ! .. Niet waar, vader. L a r s (grijpt ,haar bid de po,ls): Lieg niet Bente Krag!h ! Kijk me aan ! C 1 a u s: Je bent te opgewonden, vader. Je zult Naar.. L a r s: Bemoei jij je er niet -nee ! .. Met jou heb ik oak nog een appeltje te schillen ! (tot B.) Hoor ik de waarheid nog ? Non?.. Spreek op ? K a r i n: Vertel je vader de waarheid, Bente. Liegen is altijd verkeerd. L a r a: En ze heef t gelo gen. Ik zie 't B e n t e (plots snikkend): Ik hou van 'm.. en hill houdt van mij ! .. (zaaakt snikkend op 'n stoel). L a r s (even uit het veld geslaagen — dan moeilij.k): Dus tech ! .. Mijn dochter .. vergooit zich aan 'n fielt als die.. ..

23

Ben t e: Hij is igeen fielt ! Hij is goed en lief ! .. Maar jullie kennen hem niet zoals ik hem. ken. De mensen praten .. roddelen maar. Hij houdt van me en.. L a r s (hard): Geen woord meer ! Moet ik vain mijn eiigen kind nog 'n verdediging van die silampamper horen ? Dacht je. . dat ik zijn evenbeeld .. zijn grootvader niet

gekend heb. Bente: En toch zeg ik u. Cl a u s: Ga liever naar boven, Bente.. en zeg verder niets meer. Vader heeft gelijk. B e n t e: En dat durf jij te zeggen ? C '1 a u s: Waarom zou ik 'niet ? B e n t e: Jij .. die izelf achter de rokken van zijn zuster aandraafd. Of dacht je dat ik dat niet gezien heb ? Je eet 'r op met je ogen. Maar dat mag, he, dat is niet verkeerd ! .. Over haar wordt niet geroddeld. Zij loopt rond met een Madonna-gezichtje en. . en. . C 1 a u s (nog kalm): Ga door ! . . L a r s: lee, zij gaat niet door ! .. Zij gaat naar boven en naar bed. O'nmiddellijk. Morgen praten we verder. (tot B.) fit kun je alvast weten .. als ik je ooit bij die kerel zie.. dan sla ik je allebei je benen stuk. Liever zie ik je desuoods naar 't kerkhof dragen, dan onteren -door 'n sujet als Ole Offerdsen.

OLE OFFERDSEN 'n fatterige /ielt — man zonder scru(in deuropening pules — genotzoeker lee f tijd pl.m. 30 jaar). 0 1 e -(temerig): Hoorde ik mijn naam ijdel gebruiken ? (even 'n gespannen stilte). B e n t e (snikkend): Ole.. Ole.. ze zeggen. zeggen.. (naar hem toe).

L a r s (laid): Hier! ! . . K. a r i n (snel): Lars, beheers je ! .. Er zouden grote ongelukken van komen. 0 1 e ;(sarcastisch): Ik had het dus we! goed ! Mijn persoontje was het onderwerp van het geanimeerde gesprek. Ga naar je vader, Bente Kragh .. je hoorde immers wat hij z e 1. maar halm): Probeer te begrijpen, meneer C 1 a u s (wit Offerd-sen . . 01 e: 0, daar doe ik mijn uiter^ste best voor, Claus Kragh.

24

Soms lu'kt me dat zelfs wonderwel La r s (met jets smekends): U bent mijn broodheer, Ole Offerdsen. . ik weet het ! Maar spaar mijn kind !.. Doe wat u wilt.. uw leven gaat mij niet aan. . ik zal mij daar niet in mengen.. ik mag dat ook niet. Maar mijn dochter.. is.. is.. O 1 e: In mijn handen niet veilig, wil je zeggen? L a r s: Zij is geen partij voor u. U zult een vrouw kiezen nit uw eig'en stand. Maar zij zal zich dingen in haar hoofd halen.. die.. die.. K a r i n: Vergeef ihem zijn woorden. . meneer Offerdsen.. hij is over zijn zenuwen heen. Morgen heeft hij spijt van alles wat ie gezegd heeft. O 1 e: Dat zal ook wel nodig zijn, Karin Reimers. We kunnen van onze houtvester wel iets verdragen, rnaar er blijven grenzen. Als ik Bente Kragh 'n aardig meisje vind en vriendelijk met haar omga.. dan meen ik, dat je daar niet op hoeft te reageren zoals jij doet, Lars Kra : gh. Wat denk je dat mijn vader zal zeggen als ik hem deze scene verteld? L ax s: Een vader is bezorgd over zijn kind, meneer, dat is alles. Ole: Hm !. . Dan moet je haar aan 'n band leggen, Lars Kragh. Niet voor mil hoor.. Van mijn kant is geen gevaar te duchten. 1k zal deze avond wel onthouden ! (af). B e n t e 'staat verlegen in 't midden van de kamer * als 0. ve.rtrekt lijkt het even of ze hem na wil gaan). C I a u s (zag het en plaatst zich snel tussen haar en de deur). B e n t e (stokt en kijkt Cl. in de ogen - zij wijzigt haar plan en gaat snel door andere deur af). K a r I n: Zou 't kind nu toch.. C 1 a u 5: Laat haar maar, moe Karin. Zij gaat naar haar kamertje K a r i n: Het is toch beter, dat ik even naar haar toe ga. ,

,

(af). L a r s (is moeizaam op een stoel gezakt). C 1 a u s: Trek het je niet te veel aan, vader. 'Er is nog niets onherstelbaars gebeurd. L a r s: Wie zegt dat ?. . Wie bewijst me dat ? C 1 a us: Kom.. je moet ook een beetje vertrouwen in Bente hebben. Zij is geen stadsvlindertje.

25

L a r s: Woorden.. woorden.. zoals altijd!.. Dan met dit.. dan met dat !.. En hier.. hier woelt de onrust.. de dreiging.. en.. (op - bent de kamer uit - Karin na). C 1 a u s (alleen - staat even doelloos in de kamer - zoekt dan het manuscript dat Olga terugbracht - staart er even op - dan voor zich heen): De bossen zingen hun lied!.. Be bossen we!, ja.. (start naar buiten - onderwiji sluit het

Doek

EINDE EERSTE BEDRIJF

26

Tweede bedriji EERSTE TAFEREEL Een maand later - het is avond. ,

JöRGEN OFFERDSEN en LARS KRAGH (zijn ingesprek - de eerste is een rijzige zestiger - krachtige en sympathieke verschijning). J ö r g e n: 1k mag je jongen graag, Lars Kragh, dat weet je. 1k voel er ook weinig voor om tradities te breken. Van oudsier zijn de Kragh's in dienst geweest van mijn geslacht. Maar tenslotte moeten de zaken gedaan worden. En daar mangelt het bij je jongste nog al eens aan. L a r s: Het is dat verwenste geschrijf, jonker !. J ö r g e n: Allemaal goed en we!, daar hen ik niet mee ge'baat. 1k geef toe dat Claus iets kan. Volgens mijn dochter moet hij zelfs een behoorlijk talent hehben, maar dan was 't beter dat hij een andere richting 'koos. La rs: Dat nooit, jonker. . zolang ik er iets aan doen kan. Een Kragh hoort op 't lancigoed J ö r g e n: Tracht hem dat dan op korte termijn duidelijk te maken. 1k wil 't nog even met hem aanzien, maar lang kan niet meer. Dan loopt de hoe! spaak. Hij ontziet die Mikkel Nielsen ook veel te veel naar mijn zin. Zo'n type moet geen ogenb!ik nit het oog ver!oren worden. Dc kod debeiers hehben me al een paar maal gewaarschuwd. Dat moet niet nodig zijn met een jachtopziener en drie bos wachters in dienst. L a r 5: Hij zal 't vanavond nog terdege van me horen, Jonker. J 5 r g e n: Als Clans maar de heift van de ijver van je oudste zoon toont, zal ik tevreden zijn. Aan je zoon Peter heb ik een prima rentmeester. Dat mag gezegd worden. L a r 5: Peter heeft a!tijd beter gewild. Die andere droomt te vee!. Van jongsaf aan is het 'n moei!ijk kind geweest. Zat 't !iefst met een boek op zijn sclioot in een hoekje. J S r g e n: Mijn dochter heeft al vaak een !ans voor hem gebroken enne.. Olga is nu eenmaa! 'n zwak van me, 27

maar als puntje Mj paaltje komt.. nietwaar? Daarom kwam ik extra even aanlopen. 1k doe niet graag iets zonder eerst behoorlijk de zaak overwogen te hebben (is op-

gestaan). L a r s: U kunt er van op aan, Jonker, dat •ik hem gedegen onder handen zal nemen. J ö r g e n: Afgesproken! Eh.. kan de houtverkoop morgen doorgaan? L a r 5: Alles is er voor klaar, Jonker. J ii r g e n: je moet met je oudste ook dat verzoek van Gundar Börster eens onder de loupe nemen. Die man heeft me non al driemaal gevraagd om de dorpswei te pachten. Hij schijnt met zijn vee geen raad te weten. Als dat non zo is, dan moeten we hem maar helpen. L a r 5: Is 't eigenlijk geen zonde, Jonker? De dorpswei !igt precies aan de droes. Als daar nou 'n hoop vee op moet.. J ö r g e n: Als die man zijn argumenten kioppen, moeten we over de bezwaren heenstappen. Gundar Börster is een harde werker en hij heeft 'n groot gezin. Zo'n man moet geholpen worden a's het mogelijk is. L a rs: 1k zal met Peter de hoel bekijken, Jonker. J ö r g e n: Dan hoor ik er we! van. Liefst op korte termijn, want de affaire loopt a! 'n poosje. L a r 5: U 'kunt er op rekenen. J ö r g e n: Goed ! Tot morgen La rs: Tot morgen, Jonker ! (.1. af - We horen even later

een rijtuig wegrijden). KARJN (op). K a r i n: Wat moest de Jonker nog zo laat, Lars ? L a r s : Wat ik al veel eerder verwacht had. K!agen over Claus natuur!ijk. K a r i n: Je moest die jongen zijn zin -geven. L a r 5: Hem naar de stad laten gaan om daar zijn tijd te verdoen met versjes schrijven en zo ? K a r i n: Nee ! Naar de stad wil hij 'ze!f niet. Hij is veel te gek op zijn bossen. Maar je moet 'm zijn eigen weg laten gaan. Voor jachtopziener deugt hij niet. La rs: En er de kantjes aflopen zal ook niet gebeuren. Dan tromt hij maar voorgoed op. Wij werken om er behoorhijk 28

te kunnen komen en meneer wat onzin neerpennen en verder door de botsen dwalen. Ja, dat zou 'm wel aanstaan. K a r i n: Dat is he!emaal zijn bedoeli;ng niet. In 't dorp kan :hij gerust wel wat werk krijgen. Meneer Gu!darsen wil 'm graag hebben op 't kantoor van zijn krant. Dat heeft ie me at 'n paar keer gezegd. L a r s: Gebeurt niet ! Als ie gaat za! 't voorgoed zijn. Wit ie hier blijven dan zal hij 'het werk doen waar hij voor in de wieg is gelegd. Waar a!!e Kraghs voor opgegroeid zijn.

CLAUS (op - tas ouder de ann). C1 a u 's: Goeden avond vader.. moe Karin. L a r 5: Waar ben jij geweest? C 1 a u 5: 0, even bij de meester. L a r 5: Zeker weer over die onzin? ! Je hebt tenminste zo'n grote tas onder je arm. K a r i n: Begin nou niet direct uit die hoek. Lars Kragb. De jongen mag toc;h wel eens gaan praten met de schoolmeester. C 1 a u s: Als je Claus Kragh heet, mag je niet erg veel, moe Karin. Peter is nooit zo op de vingers gekeken als ik. L a rs: Wat wil je daarmee zeggen? C 1 a u 5: lets waar we het at eens eerder over hebben gehad, vader. Je begrijpt me we!. L a r 5: 1k zou het toch nog eens graag horen. C 1 a u s: Dat heeft geen zin, vader. Er komen maar woorden van. L a r 5: Je wilt dus weer zeggen, dat Peter voorgetrokken wordt? K a r in: Toe, beginnen jullie daar nou asjeblieft niet weer over. L a r 5: 1k heb niets gezegd. Meneer mijn jongste zoon had het woord. C 1 a u s: En die zal heel graag zijn mond verder dicht houden, vader. L a r 5: Nadat je eerst vo!doende !osge!aten hebt, he? C! a us: Asjeb!ieft, vader.. niet verder ! Mijn hoof staat er niet naar. 't Is huiten te mooi om de stemming te verstoren. Als ik me even !iet gaan, dan vraag ik excuus. 29

L a ra: Die staclhuiswoorden verstaat 'n eenvoudig houtvester niet. Die is gewend recht op de man af te praten. K a r in: 'n Kop kof fie, Claus? C 1 a u 5: Graag, moe Karin. (K. zorgt er voor). L a r 5: De jonker was juist nog hier. C l.a us: had hij jets bijzonders ? L a r s: Hij kwam om iou! C 1 a u 5: Jammer dat ik weg was. Moet ik nog naar hem toe? L a r 5: Wat hij te zeggen had, kon hij wel met mij af. 1k zou 't aan jou overbrengen. C ! a u 5: Wat was 't vader ? L a r s: Jets wat je vader al maanden aan heeft zien komen. Als jij niet viug verandert. . moet hij je niet meer. C I a us (vaag): 0 !.. L a rs: Is dat alles wat je daar op te zeggen hebt? C! a u a: Wat rest me nog, vader? L a r 5: Dat je je best doet, dat de jonker tevreden is ! Dat je je zaken doet zoals het hoort. Vind je 't geen schande als 'ii Kragh door de Offerdsen's ontslagen worth, omdat hij zijn plicht niet kent ? C 1 a u 5: 1k deug niet voor 't werk, vader. Dat heb ik je al meer gezegd. L a r s: A!!emaa! !ariekoek ! 1k zou niet weten waarom jij niet kunt wat-ik.weet.niet hoevee! Kraghs al voor jou hebben gedaan. Maar je loopt er !iever de kantjes af. Zit !ieverte !ezen of te sclirijven. Je bent er tevreden mee ala je vader en je broer de kost voor je verdienen. C 1 a us: Dat is niet waar, vader. L a r 5: 0, nee ? !. . Leg me dat dan eens uit ? C! a us: Peter heeft zijn eigen weg mogen kiezen, vader. Hij wou stucleren.. en hij mocht. L a r a: Hij kon dat. . en hij is de oudste ! 1k zou trouwens nooit hebben •kunnen bekostigen, dat jul!ie allebei naar de stad op school gingen. C 1 a u 5: Dat wil ik ook niet van je vragen, vader. En dat heb ik vroeger ook nooit gevraagd. 1k ben ook niet ja loers op Peter, zoals jij altijd denkt. Maar ik wil wel de kans krijgen om ook mijn eigen weg te kiezen. Zonder ge!delijke offers van uw kant. L a r 5: Je heht je dus te bekiagen over je vader. C I a us: Dat zeg ik immers niet, vader. U moet me geen 30

woorden in mijn mond leggen, die ik nooit zei. 1k wil alleen mezeif zijn.... 1k kan 't werk als jachtopziener niet aan. Dc boswachters, die ik leiding moet geven lachen mij uit.. beschouwen me als 't vreemde eendje. En ze hebben nog gelik ook. 1k heb alles tegen. Voor dat werk moet je in de wieg gelegd izilin. Zij ruiken een stroper als 't ware.. weten precies waar ze strikken en vallen kunnen verwachten. . zij zullen niet aarzeien om een stroper een schot hagel na te sturen als hij vlucht.. 1k kan dat niet.. ik zie er de zin ook niet van in.. 1k zou nooit op een mens kunnen schieten.. ik kan het niet eens op een dier Als je eens werkelijk proberen wou me even te begrijpen, vader. K a r i n: Je vader bedoelt het wel goed met je, Claus. Je bedje is gespreid. voor je hele leven. C 1 a u s: Dat weet ik, moe Karin en dat bagatelliseer ik ook niet, maar 't ligt mij niet. 1k zie van onze bossen 't machtige.. de natuur heeft me alles te zeggen.. ik dwaal er graag rond.. maar strikken en stropers.. ik loop ze te vaak voorbij! L a r s: Je zult nu toch niet zeggen, dat ik je niet heb laten praten, we!? C 1 a u a: Nee, vader! Maar heeft het enige zin gehad? L a r 5: Ja!.. Zoveel.. dat 1k je voor de honderdste maal misschien zeg, dat je wartaal uitslaat. Meer zal je er niet meer over horen van me ! De Jonker heeft je nog een kans gegeven.. 't Is aan jou om daar 't antwoord op te geven. Loopt het mis.. dan is dáár de deur. En de jonker.. en je vader hebben geduld genoeg met je gehad! Wil jij met je kop door de muur dan doe je dat. Denk daar nog eens over na! Je weet non hoe ik er over denk! !..

.

CONRAD J3ARJUFF ('n vrij bedeesde jongeman - zoon van een pachter van Of ferdsen - leeftijd pl.m. 24 jaar), C o n r a d: 1k was maar zo vrij, Lara Kragh. Goeien avond, samen. L a r s: 0, ben jij 't Conrad Barjuff Co n r a d: Mijn vader liet vragen of er ook hout onderhands gekocht kon worden. L a r s: Dc pachters kunnen van 't najaar onderhands kopen. 31

De zomerveiling gaat over de notaris. Dat is zo door de jonker en de rentmeester verordeneerd. C o n r a d: Daar zal ons vader veel split van hebben. L a r s: Zat ie verlegen? C o n r a d: Hij had graag iets gekocht om de wei af te schoren.. Als 't openbaar gaat zal 't hem wel te duur komen. L a r 5: 1k zal effe bij je vader aanlopen. MisscEien is ie toch te helpen. Je kunt 'n stoel nemen -"Is je de tijd hebt. (is opgestaan). C o n r a d: Als 't mag ! (zit). K a r i n: Koff ie, Conrad? C o n r a d: Graag, vrouw Reimers La rs: Jij weet 't Claus ! En gezegd MAY t gezegd ! ( tot K.) 1k ben even naar Aalte Barjuff! (af). C o n r a d (tot Cl.) Zou je vader nog wat hout hebben, Claus? C 1 a u s: Hij is naar je vader toe, dus 't zal wel C o n r a d (krij.gt koffie): Dank je. vrouw Reimers. C 1 a u 5: 1k berg mijn spullen even op, moe Karin. 1k zie je direct nog wel, Conrad. . als je roken wilt.. Daar staat de tabakspot ! (af). C o n r a d: Als 't mag? (stopt zijn pijp - ondertussen) Hoe Is 't met Bente, vrouw Reimers ?. 1k zie 'r al een paar dagen niet meer op de droes. K a r i n: Ze is niet erg in orde de laatste dagen. C o n r a d: Ze is toch niet ziek? K a r i n: Niet zoals jij bedoelt, Conrad. C o n r a d: Gelukkig.. (even stil - K. stopt sokken) De.. jonge landheer.. is naar 't Zuiden, he? K a r i n: Je weet er dus alles van ei.genlijk? Conrad: Bente.. is gek op 'm. K a r in: Hij heeft 't meiske 'het hoofd op hol gepraat met zijn smoesjes. C o n r a d: Als Ic nou maar lang genoeg weg blijft. K a r i n: Je weet met hem nooit waar je aan toe bent. Zo denk je dat ie misschien voor 'n paar maanden op ,,rak" is.. en zo staat ie weer voor je neus. Con r a d: Die heeft al wat meisjes.. (zwijgt). K a r i n: Zeg 't maar Conrad !.. Voor d'r leven naar de bliksem geholpen. En je snapt 't niet, he ?.. Zie onze Bente. Gelukkig zijn we daar nog net op tijd bij geweest.. 32

ten, dan en we hopen dat hij d'r verder met rust zal la slijt het we!, maar kijk d'r nou eens aan.. Een ordentelijk meiske.. die honderd fatsoenlijke jongens kan krijgen.. en toch !aat ze zich ompraten door zo'n bombasjoer. C o n r a d: Hij wet zijn smoesje te doen, vrouw Reimers. Hij belooft gouwe bergen.. is knap.. heeft centen.. K a r i n: En daar !aten ze zich mee vangen. 1k snap 't niet, zie je. BENTE (op - bleek en stil). Bent e: 0, was jij hier, Conrad Barjuff. (zij besteedt zeer weinig aandacht aan hem - pakt 'n paar sokken en gaat zitten stop pen). C o n r a d: Ja, Bente ! 1k moest je vader even gehad hebben. K a r i n (is opgestaan): Je hoeft nog niet weg te lopen, Conrad. Zit nog maar wat ! ileb jij nog in de oven naar It brood gekeken, Bente? Bente: Nee, maar ik za!.. K a r i n: We! nee ! Dat doe ik 't ze!f we! ! (af). C o n r a d (na stilte : 'k Zag je niet meer in het dorp, Bente. Bente: Druk, he?! C on r ad: 0, was dat 't !. . De. . e. . jonkheid gaat morgen naar de jaarmarkt. . d'r schijnt veel vertier te zijn. . e.. a!s gij zin hebt, Bente? B e n t e: 1k geef er niet om, Conrad C o n r a d: Vorig jaar zijn we samen geweest. Je hebt toesi veel pret gehad. Bent e: Ecu jaar is !ang, Conrad Barjuff. Er kan veel in gebeuren. C o n r a d: Da's zeker 1k had er op gehoopt, Bente. Ge weet.. er is voor mij maar één meidje, he ? B e n t e: 1k heb je vier maanden ge!eden gezegd, Conrad, dat uit je gedachten te zetten. C o n r a ci: Vier maanden ge!eden. . ja. . nadat Ole Off erdsen zijn oog op jou !iet va!!en. B e n t e: 0!e Off erdsen staat er buiten. C o n r a ci (met iets racer vuur): Als dat waar was, Bente, zou ik me d'r gemakke!ijker bij neer kunnen !eggen. Maar 33 En de bossen.. 3

't is niet zo. IIij staat tussen ons . . hij ! . . en geen mens anders. B e n t e: Als je dat zo goed weet, Conrad Barjuff, dan deed je verstandiger er verder niet ineer over te praten. C o n r a d: 1k moet er over praten, Bente. 1k moet ! Jouw beeld laat me niet los ! 'n Groot jaar zijn we met elkaar op en af gegaan. We hebben isamen plannen gemaakt voor de toekomst. Ons vader wist er van. 1k zou de heift van zijn. landerijen in pacht krijgen en de landjonker zou we! 'n huiske voor ons willen bouwen. Gij vond 't niooi !.. Gij praatte er iedere keer over. Dat zul je niet ontkennen. B e n t e: Verander jij nooit eens van gedachten? C o n r a d: Ge weet wat ik je zei, Bente! 1k zou d'r niet meer over praten.. As 't 'n jongen nit het dorp of van 't land betrof. Maar dat is het 'm niet ! Die Off erdsen, die staat tussen ons! Die heeft jouw kopke op ho! gepraat. Bent e: 1k wil niet, dat je zo spreekt, Conrad Barjuff C o n r a d: Maar ik.. ik mag jou graag, Bente! 1k wil jou gaarne gelukkig zien. B e n t e: Dan moet je me ze!f m'n man laten kiezen. C o n r a d: Maar die slampamper wordt nooit je man. Geloof dat toch! Die speelt 'n beetje met je. B e n t e: Conrad Barjuff! C 0 n a d: Zie om je heen, Bente! Kijk in 't dorp. Hoe. veel gebroken hartjes zitten daar niet. Al!emaal 't werk van die bombasjoer. B e n t e: Dat zeggen ze! Dat hebben de vaders en moeders uitgevonden als stok achter de deur. Wij meisjes mogen niet omhoog kijken. Wij moeten werken, sokken stoppen, brood bakken, geiten melken, op 't land werken. Wij mogen geen eigen wensen hebben. Maar ik heb die we!, en ik zal nu mijn kans grijpen. 1k ben niet van plan om hier tussa de bomen te verzuren. 1k wil iets meer van 't leven. Hoor je dat, Conrad Barjuff.. Ben jij al eens in de grote stad geweest Nee natuurlijk ! Jij komt niet verder dan 't dorp. Maar ik wil we! verder. Als je me dat ikunt geven, kom dan nog maar eens terug. Co n r a d (ontzet): Jij wil naar de grote stad, Bente Kragh? ?..

34

B e n t e: Ja! !Dat wil ik ! En als vader 't niet goed vindt ga ik tóch ! 1k •hou 't hier niet uit ! Hoor je dat goed?. 1k wil weg! C 0 n r ad (na stilte - opgestaan - rnoeilijk): Als de pastoor dit zou horen, Bente, dan.. B e n t e: De pastoor mag 't horen ! ledereen mag 't horen. Wat voor kwaad zit er in, dat 'n meisje naar de stad gaat om te werken. Diensten genoeg. 1k heb vier grote kranten gelezen. . ze staan vol met advertenties C o n r a d: Dat heb je dus óók a! gedaan!.. 1k kan je niet tegen houden, Bente Kragli.. B o n t e: Dat kan niemand! 1k ben een en twintig C o n r ad.- je bent een en twintig, ja! Maar voor de stad moet een meisje van 't land wel dertig zijn wil ze niet naar de bliksem gaan. Maar dat zal je van 'n boeren jongen als ik ben toch niet aannemen. Gij gaat.. Weet in ieder geval, Bente, dat ik a!tijd op je wachten zal. , want terug komen doe je. B e n t e: Zeg dat vooral niet te hard. C our a d: Ge zult onze bornen.. de droes.. de bergen.. 't dorp.. nooit kunnen vergeten, Bente. Als 't mooie van de stad af is. . zul je terug willen ! 1k hoop, dat je dan niet te trots zult ziju.. en ook komt! 1k zal door werkeii.. en wachten op de dag dat je weer hier zult zijn. (gaat naar de deur). B e u t e: Ga je nu naar de pastoor? C o n r a d: Misschien was dat miju plicht, Bente.. maar ik zal 't niet doen! Alle woorden zullen olie op 't vuur zijn.. zo zie ik het!.. Denk zelf nog eens goed na, meidje!. . En vercier.. 't beste!.. (abrupt al). B e n t e (eileen - het is even stil, dan wordt er tegen het ream getiki - Bente kijkt op - ziet niets - dan wordt er weer getikt. - Zij gaat naar 't venster - ziet dun 't gelaat van Ole Off erdsen voor hat raani): Ole!.. (zij opent snel 't venter) Ole! OLE OFFERDSEN O 1 e: Die boerenpummel bleef zo lang en ik wou me niet laten zien. Niemand weet dat ik hier ben. En niemand mag 't ook weten. Heb je mijn brief gehad?

35

B e n t e (opgewonden : Ja! 1k was eer€t bang, dat vader argwaan zou krijgen. Maar hij geloofde tenslotte dat de brief van nicht Ditte was. 0 1 e: En hoe denk je erover? B e n t e: Mijn koffertje staat gepakt onder mijn bed, Ole. Ole: Je gaat dus? B e n t e: Jij hebt het toch graag? 0 1 e: Jawel, maar ik had niet gedacht, dat je deze stap aandurf de. B e n t e: Voor jou doe en durf ik alles jongen. 0 1 e: Ben je niet bang, dat je er nog eens spijt van krijgt? B e n t e: We houden toch van elkaar, Ole ? 01 e: Natuurlijk! Maar ik kan vanzelfsprekend niet altijd bij je zijn. Mij.n vader wil me oak wel eens hier he.bben. B e n t e: Als je niet bij me bent. . zal ik uitzien naar 't moment dat je weer komt. Altijd zal ik wachten. O 1 e: Altijd? Bente: Altijd. 0 1 e: Dan zal 't leven mooi zijn! Je zult 't zien! her is 't een dooie boel. Geen plaats voor een schat als iii bent. Maar nu duik ik weer weg, want ik sta in het voile licht. Als je vader of je broers ons samen zien, zijn de poppen aan't dansen. Zodra je een betrekking hebt ga je dus? Ben t e: Ja ! Ik heb op drie advertenties geschreven. 0 1 e: Mooi! Je weet mijn adres. Je kunt me dus altijd bereiken. Eh.. ik ben tot elf uur in de omtrek. Zie ik je nog bij de groesvennen vanavond? B e n t e: 0, Ole.. dat merken ze 0 1 e: En als ze naar bed zijn? B e n t e: Nee, dat durf ik niet! 0 1 e: Wezeltje! Jij zult nog een massa moeten leren. Probeer toch even to komen, ja? B e n t e Ik beloof niets! 0 1 e: Maar je komt ! Dat is hoofdzaak ! Dag, schattekind (zoen) Tot straks! (weg). B e n t e (half verdoo f d): Tot str .. (komt iets bij en light snel uit het ream zif wui f t dan sluit zij in gedachten het venster blij f t er even tegen aan leunen en 36

sluit de ogen - een gelukkig lachje om de lippen. Zij wordt in haar droom gestoord door CLAUS die binnen komt C 1 a u s: He.. is Conrad weg? B e n t e (opschrikkend):' He?, . Wat zei je? C 1 a u 5: Non, zeg, waar zat jij met je gedachten? Is Conrad weg, vroeg ik? B e n t e: W. . Ja, die is weg. C 1 a u s (zoekt een boek): Hm!.. Aardige jongen, die Conrad. Dat was nou een goeie man voor iou, Bente. B e ii t e: Wat je zegt! C I a u 5: Zeg dat niet zo smalend, zusje. Conrad is werkelijk een fijne jongen.. en hij zou je op de handen door It leven dragen. B e n t e: Danke! 1k prefereer geen mesthanden om me door 't leven te dragen. C I a u 5: Zoals jij veranderd bent! B e n t e: Ben je van plan om te gaan preken? C 1 a u 5: Dat ligt me niet en ik wil onze pastoor geen concurrentie aandoen. Maar.. vroeger hebben wij elkaar zo vaak opgezocht als we moeilijkheden hadden. Weet je .nog ?.. Ken je ons plekje nog bij die grote spar? B en t e: Toen deed jij steeds je best. . om me te begrijpen. Toen praatte je niet met iedereen mee zoals nu. C 1 a u 5: Zou je heus van mij willen, zusje, dat ik vader, moe Karin en Peter ongelijk gaf als ze 't over Ole Offerdsen hebben? B e n t e: Je zou kunnen proberen om niet steeds het slechste van iemand te denken. Eenmaal 'n dief is niet altijd dief. C 1 a u 5: Als ik enige zekerheid kon hebben, dat je van die man iets goeds te verwachten had, zou ik direct je partij kiezen, maar die zekerheid ontbreekt volkomen. En dacht je, dat ik lijdelijk zou toezien hoe jij met open ogen je ongeluk tegemoet gaat? Nee, zus! Zolang ik er iets aan doen kan, zal ik verhinderen, dat Ole Offerd sen jon tot zijn zoveelste slachtoffer maakt. B e n t e: 1k dank je voor je bezorgdheid, maar ze is overbodig. 1k kan op me zeif passen (af). !..

37

C 1 au s (alleen): Was ik daar eens zeker van! KARIN (in deuropening) K a r i n: Ais je vader thui4 fkomt, Claus, wil je 'm dan zeggen, dat ik een ogenlilik naar Anderssen ben? C 1 a us:- 1k zal proberen om I t te onthouden, moe Karin. ('Karin af - Claus zoekt een boek - stopt een pijp en nestelt zich op zijn gemak in een stool - even staart hi) nog voor zich uit - mompelend) Wist ik nou maar eens, wat er precies in Bente omgaat. (staart - werpt cdles dan van zich af en ,,duikt" in zijn lectuur. Even is 't stil, dan steekt

SO" REN (het ruige hoof d om de hoek van de deur) S ö r e n (met een brede grijns): Hoe later op de avond hoe schoner yolk! Mag ik binnen komen, Claus Kragh? C 1 a u s (met 'n glimlach) : Dat mag ,,men"! S ö r e n:Heb je I t rijk alleen? Claus: Zowat! Peter zal nog wel bij de jonker zitten.. morgen is 't houtveiling, zoals je weet. Vader is naar Aalte Barjuff.. en moe Karin.. S ö r e n: . . naar gebuur Anderssen. 1k zag •haar d'r heen schommelen, Ontbreekt op I t appèl nog zuster Bente. C 1 a u s: Die is boos naar boven gelopen. S ö r e n: Hm ! 'k Hoef niet te vragen waarover die boos is. Broer Claus heeft 'r natuurlijk diepzinnig onderhouden over Ole Offerdsen. Cl a u 5: Geen zaak om grappen over te maken, Sören.. S ö r e n: Ben ik ook zeker niet van plan, jongen. Daar ken je me goed genoeg voor. Of niet soms ? C 1 a u s: Ja,dat we! S ö r e n: Dat wou ik zeggen ! Maar. .e.. 'n ander praatje.. Wist jij dat zijne hoogheid Ole weer terug is. Claus: Je ijlt! S ö r e n: Jij bent nog nooit zo helder geweest, broekie! Hij deed zijn uiterste best om zich verborgen te houden, maar Sören.. heeft nog altijd 'n paar beste ogen. 1k ontmoette hem even voorbij Liakled.. hij dook toen ie me hoorde 38

achter 't schapenkot, maar precies te laat. De maan scheen reel-it in zijn valse bakkes. C 1 a us: Dan loopt het helemaal mis, als we niet uitkijken. Als Bente dat te horen krijgt.. S ö r e n: Je moet niet kwaad worden over wat 1k nou ga zeggen, Claus. Je weet dat ik 't goed met jullie allemaal meen. C 1 a ii s: Waar wil je heen ? S ö r e n: Jullie harneren te veel op 't zielement van Bente. Jonge meidjes zijn af ten toe precies varkens; Als je ze hij de kop pakt lopen ze achteruit. Je inoet die hele Ole Offerdsen doodzwijgen. C 1 a u 5: En haar rustig. S ö r e n: Nee, vanzelf niet. Uitkijken en dagen tellen. Maar voor de rest. . net doen of je die hele kerel vergeten bent. Dat is 'n betere remedie. Geloof me C 1 a u 5: 1k betwijfel 't ouwe ! Maar wil jij me wat beloven, Sören? S or e n: Natuurlijk jongen. C I a 11 s: Lae er niets lover los, dat je die kerel gezien hebt. Laat Bente maar zolang in de waan, dat hij nog weg is. S 0 r e n: 1k zou d'r nit mezeif al niet over gepraat hebben. Claus (er wordt gekiopt can buitendeur) 't Is nou precies of de duvel er mee speelt. Als ik bier effe zit te buurten, kornt er ander yolk. opent die): Juffrouw Olga. C I a u s(naar deur OLGA (op) O 1 g a (sympathiek): Stoor ik je..? Ah.. SOren.. S 0 r e n: Goedenavond, mejuffer ! Da's de tweede keer dat ik u hier zie, als ik er net toevallig ook ben. O 1 g a (met 'n lachje): 1k voel me werkelijk schuldig, SOren. S 0 r e n (guitig): Non, dan zal ik 't de juffer maar verge. yen. Eh. . As ii soms nog zin heM in een paar fijne marters . 1k heb d'r vijf neergelegd O 1 g a: Te vroeg in 't jaar, SOren ! 1k heb er graag enkele met voile winterpels. S 0 r e n: U ken ze nooit mooier krijgen as deze zijn. Waarachtig ! 'n Yacht as 'n beer ! Enne.. iets goedkoper dan 39

in de winter. 1k wil er van af ziet u. 't Is in de zomer schraalhans in de pot. O 1 g a: Laat ze dan morgen maar eens zien! S ö r en: Astublieft, mejuffer! En alvast bedankt ! Eh.. ik smeer 'm non maar weer, Claus ! 1k kom nog wel es terug. Missehien dat juffrouw Olga me dan 'n beetje meer Goeienavond samen ! (gaat). rust gunt O 1 g a: Waar mee gezegd is.. hopelijk jaagt ze me dan niet weg. S ö r e n: Da's mijn bedoeling niet, juffer ! Daar ken u ,,staat" op maken. Alla.. 't beste maar weer! C 1 a us: 't Beste Sören ! (S. al). O 1 g a: Wat kijk je verwonderd, Claus. C 1 a u s: U nog zo laat te zien, juffrouw Olga. Bent ii te voet? O 1 i g a: Inderdaad! 't Was zo'n verrukkelijke avond.. Pa wou de wagen voor laten ikomen, maar ik wandelde lie ver! 't Is goddelijk buiten, Claus. 1k had jou niet binnen verwacht. C I a u s: 1k wou wat lezen, juffrouw Olga. Maar ik laat u nu niet alleen terug gaan naar 't kasteel. Je weet nooit wat er rondzwerft in 't bos. O I g a: En als ik er eens prijs op stelde om wel alleen te gaan? C 1 a u 5: Excuseer! 1k wou me niet opdringen. 01 g a (met 'n glimlach): Zo bedoel ik het immers niet! Mag ik even gaan zitten? C 1 a u s (snel): U zult me flu we! 'n grote stunte! vinden. Dat u zoiets vragen moet. lNeemt u deze stoel bij 't raam. (wil het raam openen). O 1 g a: Laat het liever even dicht, Claus. C 1 a us: Bent u hang voor tocht? O 1 g a: Je moet niet op alles antwoord willen bebben, Claus Kragh. C 1 a u s (met 'n jongensachtig lac;hje): De meester zegt altijd: Met vragen word je wijs. O 1 g a: Maar je mag niet te wijs worden.. dan wordt je arrogant. Wat zou je denken van 'n tocht door 't Bömerda! morgen? C 1 a u s: Won u daar heen, juffrouw? !..

40

o 1 g a:. 1k kwam naar hier om het even met je te bespreken. 1k wou om zeven uur morgenochtend vertrekken.. de lunch gebruiken we dan aan 't meer. C 1 a u s: Zou ik niet moeten assisteren bij de houtveiling? o 1 g a: Dat heb ik met pa al in orde gemaakt. Je broer en je vacler kunnen samen de zaak daar wel regelen. C 1 a u s: U weet.. ik doe niets liever!.. 't Bömer-dal.. een van de mooiste plekjes van onze streek. Weet u wat ik wel eens gedroomd heb? o 1 g a: Jij en dromen! Cl a us: Daar 'n leuk huisje.. aan de rand van 't meer. Voor uitzicht op 't water.. en achter op de bergen! 'Daar te kunnen wonen moet 'n droom zijn! Olga: Alleen? C 1 a u s (even in de war): Alleen ?.. Hahaha.. Daar zegt u zoiets !. . 1k geloof niet, dat ik daar bij stil gestaan heb. 1k zag alleen dat huisje.. de omgeving.. (zachter) Alleen. . nee !.. dat zou toch.. O 1 g a: Dine Farstad C 1 a u s (haast geschrokken): Hoe komt u aan die naam, juffrouw Olga. O 1 g a: Zij spreekt altijd over je ! Als ik in de keuken kom om 't menu met haar te bespreken begint ze telkens weer over 't zelfde. . Claus Kragh. C I a u s (zonde'r enig enthousiasme): Ditte Farstad O 1 g a: Ongetwijfeld 'n aardig mei'sje, Claus. C I a u s: 1k heb daar nooit zo op gelet, juffrouw Olga !.. 1k heb wel eens in de keuken gegeten.. iets gedronken.. maar verder.. Eh permiteert u dat ik rook? O 1 g a: Natuurlijk ! Zullen we dan gelijk optappen? Anders wordt het wel erg laat en morgen is het vroeg dag. C 1 a u s: Dan rook ik straks wel. U kent het rookverbod in de bossen, he? O 1 g a: Slechte landgoedbezitster zou ik zijn. 1k had er in de verste verte niet aan gedacht !.. C 1 a u s: 't Is ook mijn plicht om er aan te denken, juffrouw. 01 g a: Jouw plicht !.. Weet je, Claus, dat 1k het nog steeds niet begrijpen kan, hoe jij.. Ach nee! Beter om maar niets te zeggen. 41

C 1 a u s: 1k begrijp u toch we! ! Dat ik. . met 'n geweer over m'n schouder en 'n streng gezicht . . hahaha ! . . ii Aardig caricatuurtje ben ik ! . o 1 g a: Als je bundel maar eens bekroond wordt. C I a u s: Aan die hemel op aarde zal ik voorlopig nog maar niet denken, juffrouw 0! g a: Werk je nog we! tegenwoordig? C 1 a u s: Sorns !. . (draalt even). O 1 g a: Mag ik 't niet meer lezen? C I a u s: 1k heb jets gemaakt. . ik weet niet hoe u 't yin. den zult !.. Misschien voelt u er zich door be!edigd en.. e .. o 1 g a: Nou wil ik 't lezen, Claus Kragh. C I a u s: Bet is eigenlijk nog niet af.. en.. o 1 g a: Als je meesteres eis ik nu om het te !ezen Claus: U belooft me.. Olga: Niets C 1 a u s (geeft haar 'n vel papier): Leest u het in ieder ge. val thuis, als ik u verzoeken mag, juffrouw. o 1 g a (Kijkt hem even aan - leest dan): Als 'n hinde! (kljkt hem weer aan en ieest dan de eerste ragel hard op) Koninklijk als een hinde, . zo zie ik jon. . (leest zacht verder - Claus weet met zijn figuur geen raad. Als Olga uitgelezen is - vouwt zij hat papier Ian gzaam op - zonder Claus aan te zien). C 1 a us: 1k hoop niet dat ik u beledigd heb, juffrouw Olga. Be regels kwamen als vanzelf op 't papier.. ik.. (stokt en kijht hear hulpeloos aan). O 1 ig a (steekt het papier bij zich - wendt dan haar blik langzaam near Claus - even kijkt ze hem aan). C la us (zacht): Wilt u 't me vergeven ?.. 1k heb niet 't recht om zoiets te schrijven. . en ik zal er ook nooit over spreken. O 1 g a (neemt zijn beeld nog steeds zwijgend in zich op). C I a us: Zeg iets, juffrouw Olga !. . 1k weet, dat ik het suet had mogen doen, 0 1 g a (zacht): 1k sal dit gedicht altijd bewaren, Claus Kragh ! Of was het je becloeling om het in een bundel te verwerken? CIa ii 5: 0 nee!.. Nee !.. Dat son nooit een ander gezien '

42

hebben, juffrouw Olga 01 g a (a.v.): Sorns.. voel je opeens hoe pijnlijk het is.. op een eenzame post te moeten staan !.. (reikt hem haar hand) 1k dank je voor je gedicht, Claus. C I a us (grijpt hear hand - laat zich dan op een knie zinken en kust de geboden hand). O 1 g a (sluit even de ogen - verdringt dan hear gevoelens):

Zullen we gaan, Claus ? C 1 a u s (richt zich op - kijkt haar even aan - dan cor rect, zonder enige overdrijving): Tot uw dienst.. juffrouw

Olga! (wiji ze naar de deur gaan sluit langzaam het

Doek

EINDE EERSTE TAFEREEL

TWEEDE BEDRIJF

43

Tweede Bedrif TWEEDE TAFEREEL (Wij zijn enige uren verder. Het licht in de kamer is uit. CLAUS zit op de vensterbank voor het geopende raam. Het maanlicht valt overvloedig binnen. Claus' hoo f d rust tegen het raamhozijn — hij droornt met open ogen zijn pijp hangt ,,vergeten" in zijn mond. Geluiden van het woud dringen langzaam tot ons door de slag van de nachtegaal de rauwe kreet van een uil van ver klinkt ook muziek — een dromerige melodie. Even blij f t dit beeld ons boeien, dan gnat de deur naar de avenge vertrekken open en verschijnt KARIN een looplampje in de hand. Over haar naachtkleding hee f t ze een oude mantel getrokken). K a r i n (zacht): Zou je nou niet gaan slapen, jongen. Het is al haast elf uur. En morgen moet je weer vroeg op. C l a s: Ik zou niet kunnen slapen, moe Karin. De avond is zo mooi. K a r i n: Maar je kunt hier de hele nacht toch niet blijven zitten. C 1 a u s: Ik zou 't willen. Alleen maar zitten. En luisteren.. luisteren naar 't woud.. en droiuen over wat zou kunnen zijn. K a r i n: Als je vader merkt, dat je daar nog zit heb j-e de poppen weer aan 't dansen. C 1 a u s: Ik zal me heel rustig houden, oudje.. en direct ga ik naar bed ! Ga jij nou maar lekker slapen, want jij hebt de rust minstenss zo hard nodig als ik. (komt van vensterbank) Welterusten, moe Karin ! (zoen op wang). K a r i n: Malle jongen, die je bent!. . Hier maar to blijven zitten

u

44

C 1 a u s: Nou niet meer mopperen, hoor! K a r i n: Maar je blijft niet lang meer, he ! Antlers kan ik toch niet slapen. Voor ik je naar je kamertje hoor gaan, doe ik geen oog dicht. C 1 a u s: Dat wil ik niet op mijn geweten hebben. 1k kom subiet. K a r i n: Doen, hoor! C 1 a us: Vast ! Slaap we! K a r i n (met zoen): Slaap we!, grote jongen ! (sloft weg) Cl a u s (alleen): Goeierd! (gaat nog even naar 't raam steekt zijn pijp aan en wil 't raam sluiten er gaat echter een deur open en BENTE konit - gekleed om uit te gaan - in de kamer). B e n t e (geschrokken): Ben jij nog op? Cl a u 5: Zoals je ziet, zus ! Wat ben jij gekleed. (draait het licht aan). B e n t e: 1k kan 't op mijn kamertje niet uithouden. Het is er zo benauwd. 1k wou even om 't huis wandelen. Cl a us-, Zo laat? Bijna elf uur. B e n t e: Wat zou dat? Ze eten me niet op. Cl a u 5: Als jij de deur nog uitgaat, ga ik mee! B e n t e: Dat wil ik niet C 1 a u 5: Dan blijf je binnen, Bente. 'n Meisje lo-opt hier om elf uur niet meer alleen rond te dwalen. B e n t e: We ,-,t je, dat je 'n verschrikkelijk hemoeial bent, Claus Kragh. C 1 a u s: Hoe je me nu vindt, zusje, moet je zelf weten. Maar toch ga ik mee, als jij naar buiten gaat. B e n t e: Maar waarom toch? C 1 a u 5: Dat heb ik je gezegd. En spreek niet zo hard. Moe Karin is nog wakker en vader heeft niet veel nodig om wakker te worden. Als die jon aangekleed ziet, zwaait er wat. B e n t e: D'r zwaait bier tegenswoordig altijd wat. Dat is duo geen nieuws! (gaat naar de deur, waar ze door binnen kwam). C 1 a us: Ga je weer naar boven ? B e n t e: Dat ben ik wel verplicht, want op jouw •gezel• schap ben ik helemaal niet gesteld. Welter.isten ! ( af). ,

45

C ! (sluit een C I au a it ss {olleen.), (alleen); Dom Domk.indje kindje dan vult valt een (sluit raam raam -- dan deur .. zou zou ze ?! deur dich.t} dicht) WeI Welverr verr. ze nu flu achteruit achteruit zijn ziju gegaan gegaan? [snelleuoetstappen) J a Ja ! ..!..Dat .. (gaat (sneile voetstap pen) Datzeze.. (gaathaar haarsnel snelna na- even ergens slaat elf evenisis het het toneel toneelleeg leeg- - ergens slaat eenklok een Wok- - Of uur dankomt kom.tvoorzichtig uoorzichtig uur -- den MIKKEL MIKKEL NIELSEN NIELSEN binnen hijisisboven boven zijn zijn theewater). theeuiater}, binnen-- hij M Die zijn zijn krijgertje k.rijgertje nan alan 't spelen. sp elen. Daar Daar zal zal MIii kk kk ee1:1:Ziezo Ziezo! Die ik dus geen geen Iast van hebben hehhen !! (draait ik dus last van (draait liclit iicht uit), nit).

PETER PETER [lcusam. M. hee/t heejt hem hem niet niet gehoord) gehoord ) (kwamacliter achterhem. hembinnen, binnen.- - M. Pet maar /fell) is mogelijk, mogelijk, Mikkel Mikkel Nielsen. Nielsen. P e t eeI'r (zacht (zachi maar ci) :: Dat Dat is Maar Maarik ik hener hen er ook ook nog nog !! [ontsteek.t (ontsteekt snel snel het het liclu}, licht). TV1 jij, he he ? Al ii kk kkee1: I: Verrek Verrek !! Wie Wie hen ben jij, Pet ~ Vast P e t ee.rr: Vast geen geen vriend vriend van van je. IV1 .. Zijne Zijne hoogheid hoogheid ,de de rentmeester, rentmeester. Ali ik kk ke e1:I:Het Hetheertje heertje !!.. Pet : Daar gerekerid, wat ?! P e teer r: Daarhad had je je niet niet 'Op op gerekend, wat? ~f geMi ikkkkee1:1:JeJelietme liet me schr-ikken, sehrikken, maar maar verders verders ken ken je je me ge. stolen nodig, stolen wor-den. worden. Ik 1k heb heb je je vader vader nodig. Pet te spreken. spreken, Smeer Smeer 'm P e t eer:r: Mijn Mijuvader vaderisisop op dit dit uur uur rriet niet te 'm ,dus .. en en kom k om liever liever nooit nooi t meer mcer terug. terug, Jouw Jouw tronie trorrie werkt werkt dus.. op mij mij als als "n 'n rouie rooie tap lap op op 'ustier. 'n stier. IV! de rentren tWat meneer meneer de We!, wel, we!, wel we! !.. Wat (smalend :: WeI, Mii k k kee11[smalerul meester .. Om Om meester zegt. zegt.Weet Weetjejehoe hoeik ik jouw jouw tronie tronie vind, vind, he he ??.. bl auw te timmeren ! blauw te timmeren Pet : Ik beheersen, man, P e t eer r: 1k tracht tracht me me te te beheersen, man, maar maar drijf drijf me me niet niet tot ui terste. Ga .. want want anders anders zal zal ik ik je je cl'r d'reig,enhantot het het uiterste. Ga.. eigenhan dig tgooien. dig ui uitgooien. N[ i kkk k ee 1: 1: Dat Mi Dat moet moet jij jij e,s es proberen proberen ! Pet .r: Je o'k. Zwijndat dronken oook. Zwijn dat ie je bent! bent flog drun.ken P e teer: Je hent bent nog ~1 est esesweten .En nou En ga ga nou Al i kk ke ,1: el :J eJemo moest wetenwat wat jij jij bent!. bent !.. maar, zo 'n grote grote bakkes bakkes tegen tegen me maar, als ala je vader vader merkt merkt dat dat je je zo'n me yi n. ouenaetrokken opengetrokkenhebt, hebt,zal zalieieje je vast vast geen geen leuke leuke jongen jongen vinden. Pet : r~Non ou jigis"t't genoeg genoeg ! !G,a . . mijn mijn geduld geduld is op ! P e teer r: Gajeje.. is op 1\1 wijdbeens zitten), kijk wel we! nit! nit ! Je Je vader vader zitten): Ik 1k kijk Mi j kk kk eel1 (gaat wijdheens mo et ik et, En jij hlijft eerder vertrek vertrek ik ik ni niet. En jij blijft met met moet ik hebben,.. . eerder jefikken af. je fikken van van me me af. Pet P e t eer:r: Dat Dat zuBen sullen we we zien zien !! {grijpt (grijpt hem. hem beet}. beet). !..

46 46

M i k k e 1: Zal je je poten thuis hone., kale meneer (worrn stelt tegen). P e t e r: (woest): Eruit hier, zwijnjak Mikkel: Los!.. Los zeg ik! P e t e r (werkt hem naar de deur): 1k peins er niet over M i k k el: Los, dievenjong! P e t e r (even verstard): Wat zeg je daar? (heeft hem even los gelaten). M i k k el: Niks !. . Blijf van me af en laat me met rust. Dat is voor jon, je vader en juilie allemaal het beste. P e t e r (hees): Dievenjong, zei je ?.. Wat bedoel ja daar. mee? M i k k e 1: 1k zeg geen woord meer! P e t e r (grijpt hem bij de keel): Dat znllen we zien ! Wie is hier een dievenjong.. non.. spreek op, hond die je bent. M i k k e I (benauwd): Laat los.. help.. Lars Kragh.. je jongen vermoordt me P e t e r: Dat zal ik, als je niet verder spreekt ! (wringt hem over de ta/el - wild van drift) Nou. . hoor ik nog iets?! Mikkel: 1k stik, mens P e t e r: Kan me niet schelen. Je hebt ons allang genoeg in de weg gelopen. Non znl je praten. Mikkel: Laat.. laat me los dan.. ik.. ik.. kan niet meer!.. KARIN (ontdaan op) K a r i U: Wat gebeurt hier toch? Peter?! P e t e r: Dit zwijn hier, dnrft mij nit te maken voor dievenjong, moe Karin. K a r i n (ontzet): Mikkel Nielsen M i k k e 1: Hij wurgt me Pet er: Ja ! Zonder enige wroeging! En hoe is 't.. Krijg ik een verkiaring ! (grijpt hem weer beet). M i ik k e 1: Vraag 't haar maar, zij weet 't net zo goed als ik! K a r i n : Mikkel. . 'zwijg M i k k e 1: 1k kan niet!.. Dat zie je toch.. K a r in: Laat hem los, Peter ! Laat hem gaan en vraag verder niets P e t e r: Er is a gezegd.. non wil ik ook b weten. 47

LARS KRAGH ( verschijnt in de deuropening - het is aan hem te zien, dat hi) uit bed kornt - hi) heeft snel pantalon en boeze roen ,,aangeschoten". Hi) blijft ontzet staan - niemand heeft zijn komst gemerkt). M i k k e 1: Non zdat zul je dan weten, fijne meneer!.. 't Geld waar jij ,,de banjer" van bent geworden heb ik mee voor je verdiend!.. En op 'n manier.. waar je vader 't liefst nooit over zal praten.. en zeker niet als de landjonker 't hoort! L a r s (geslagen): Schooier! K a ri n: Lars. . (bij hem). M i k k e 1: Schooier, zei je, Lars Kragh ! Schooier?! Hoe moet ik jou dan noernen?! P e t e r (was even uit het veld gesiagen - grijpt nu M. weer beet). M ik k e 1: 1k ga uit m'n eigen, meneer de rentrneester! D'r is hier op 't moment toch niks voor me te doen. Jullie zult genoeg aan je eigen hebben. P e t e r (laat hem los): Hond! M i k k e 1: Neern 't mij niet kwalijk Lars Kragh. 1k kwam heel rustig naar je toe orn effe te praten. Maar die fijne jongen van je won me wurgen.. en dat was me even te gort ig. K a r in (die een gebroken Lars naar een stoel heeft gebracht): 0, iga toch, duive!. Ga M i k k e 1: Zal je hebben, moeder! Goeienavond! (af). P et e r (na gespannen stilte - met ingehouden drift): Is 't waar wat die man gezegd heeft, vader? K a r i n: Praat er asjeblieft vanavond niet verder over, Peter. je ziet hoe je vader er aan toe is. P e t e r: Het is me voldoende, moe Karin.. als ik 't ja of nee van vader hoor. De rest hoor ik morgen dan we!. K a r i II: Maar Let is vee! beter. P e t e r: Er heeft hier al veel te la:ng iets gehangen dat de atmosfeer verpestte, moe Karin. Vader heeft die man op alle mogelijke manieren ontzien en de hand boven het hoofd gehouden. Nu is de born gebarsten.. en nu wil ik weten.. wat er waar is van de beschuldiging van die boef. Daar heb ik recht op.. a!s zoon.. en a!s rentrneester van de jonker. 48 l

K hard, Peter Peter Kragh. Kra,gh. K ar a r ii n: n: Je Je bent hard, L }: De Helpt L aa rr ss [moeiliik (moeilijk): De kogel kogel isis door door de de kerk, kerk, 'Karin. Karin. 't Heipt non niet meer imeer lom .om jets iets te te verbergen. verbcrgen. nou niet Pet dus de waarheid? waarheid ? P e t ee r:r: Hij Hij sprak sprak dus L (moeUijk): Ja! plots uit). uit}. L a r s (moeilijk): Ja! {snikt (snikt het hat plots K in: Zie Zie je je nou. rrou ... wat wat je je rlo et ? !! {bij Lars}. (bij Lars). K aa rrin: doet? L . . dat dit komen komen zou . . maar maar het L aa rr ss (snikkend): (snikhend):lk 1kwist wist.. dat dli zou.. if; harder .. dan dan ik likooit ooitgedacht heb ! is harder.. gedacht heb Pet uersteerul naar (heeft al» als versteend naar zijn zijn vader vadergestaartl gestaard- P e t ee rr (hee]: eerste denkt denkt hi) hi; aan aan. langzaam Ian gzaamkomr komt,hij hi)iets iets bij bi) en en het eerste) .. vervloekt! zijn carriere): vervloekt ! {af}. (af). carrière): Daargaat Daar gaat mijncarrieire mijn carrière.. z L pijnlijkekreet}: deur valt L aa rr Ss {met (met 'n 'n pijnlijke kreet): Jongen Jongen!! !! (maar (tnaar de de deur dicht} Mij'n God .. dicht) Miju God.. K .. je al zo zo lang lang K aarri in:n:Schrei Schreimaar maaresesuit, uit,Lars Lars.. je he,bt hebt 't al opgekropt .. en en vertrouw.. verurouw .. op op de de Baas Baas hierboven.. hierboven .. die die opgekropt.. zal wel "n halsem hebhen gebrokenmet (wiji Lars Lars gebroken met 't zal wel 'n balsem hebben!.. !.. (wijl hoojd de armen armeti op op ta/el tajel ligt ligt en en Karin Karin hem hem. moeder. moederhoojd op op de lijk met moeite moeite haar haar tranen traneti lijk over over de de grijze grijzeluireti harenstrijkt strijkt- - met bedioingend sluit iangzaam langzaam. hat het bedwingend- - sluit Doe k

EIND'E TWEEDE BEDRIJF

4q 49

En En de de bossen.. bossen.. 44

Derde bedrijo*f EERSTE TAFEREEL Enige dagen -later. (Miiddag).

OLGA en JoRGEN (in gesprek. De eerste staat met haar rug near haar vader en kijkt naar buiten). J o r g e n (opgewonden): Ik w,i!st dat je weer hier zou zijn. 0 1 g a: Is daar enig bezwaar tegen, vader? J o r g e n: Ja ! In meer dan een bezwaar zelfs. 0 1 g a: Wilt u niet zo hard spreken, vader. Het is niet no. dig, -dat iedereen het hoort, dat u uw dochter aan een leiibandje wilt leggen. J o r g e n: Heb ik je niet altijd zoveel mogelijk de vrije hand gelaten ? 0 1 g a: Maar dat zou na vandaag afgelopen zijn zei u. J o it g e n: Als jij je hersens niet gaat gebruiken, j a ! .. Denk je, dat ik een ogenblik jouw belangen uit het oo,g verlies. 0 -1 g a: Ik geloof, dat u 'dat momenteel inderdaa d doet, vader. J ®r g e n: Het is dus in jouw belang, 'dat jij achter die jachtopziener aandraaft ? 0 1 g a: U wordt bepaald grof, vader. J 6 r g e .n: Wil me dan ook, begrijpen, Olga! Claus Kragh mag dan al een aardige jongen zijn, maar het is geen man. . geen kerel ! 't Is 'n s^lappeling .. 'n idealist.. 'n dromer . . 0 1 g a: En vooral.. een jachtopziener ! Erger zelfs.. de jachtopziener van -mijn vader. J o r g e n: Nu sla je de plank volkomen mis ! Dat laat ste speelt absoluut geen rol bij mijn beoordeling. Stand is maar bijjzaak ! Wat is „stand" t^rouwens ? ! J,ouw eigen moeder .. mijn door en door ^goede vrouw .. was ^de dochter van een van onze pachters. Nee kind, je vader heeft ,

,

,

50

nooit inaar stand, fortuin of naam gekeken. Als het hier binnen in orde is, komt de rest vauzeif. 0 1 g a: Is het met Claus dan niet in orde van binnen ? J o r g e U: Wij moeten er hier niet verder over praten. Daar is het hier de plaats niet voor. 01 g a: Er is momenteel niemand thuis, vader, idus As, u niet te hard spreekt, zodat ze het buiten horen kunnen.. J ii r g e ii Hm !.. 1k heb je teveel met die jongen alleen gelaten. Daar heeft hij handig van geprofiteerd. 1k dacht een correcte rijknecht voor mijn dochter te hebben gevon den, maar wat is het iresultaat. o i g a: Dat u voor de zoveelste maal Claus Kragh volkomen verkeerd beoordeelt. Hij was correct.. heeft nooit met een woord over liefde gesproken. J ö r g e n: Je wou dat ik dat geloofde? o i g a: Het is de waarheid vader! Het geloof kan ik u niet schenken. Jörgen: En jij.. o 1 g a: 1k hou van heni, ja ! Precies zoals hij is J ö r g e n: Bedenk goed wat je doet, kind. 01 g a: 1k heb tijd genoeg gehad om er over na te denken, vader. J b r g e n: Ontliou dan het volgende.. en denk daar ook nog eens over ina. Het is mijn wens.. dat jij een man rouwL, die werkelijk man is. Opgewassen is tegen de taak die hem As mijn opvolger wacht. Want jij zult op het crfgoed de scepter zwaaien. Ole zal het land in het Zui den krijgen. Dat heb ik zo geregeld, omdat hij hier te veel vijanden heeft gemaakt. Misschieii zal hij daarginds ook inzien, dat het leven tenslotte geen lunapark is. Voor jou is dus het erfgoed. Maar dan zul je me een man voor moeten stellen, die nog iets anders in zijn blazoen heeft dan een pen en wat papier. o 1 g a: Dus.. als ik u goed begrijp, vader.. i ii r g en: Je begrijpt me inderdaad goed. Dat merk ik aan je reactie. Blijf iii je tegen mijn wil verzetten.. dan zal bet erfgoed nooit jouw deel worden o i g a: is u dat ernst? J ö i' g e n: Volkomen ! Als jij niet lioren wilt, zul je moeten voelen. Oil g a: 1k kan u daar direct Inijn beslissing op geven, vader. 51

J o r g e n: Kind, doe niets overijlt ! .. Later zul je er spirjt van hebben. 0 1 g a: Wanneer dat zou 'zijn, draag ik daar zelf de consequenties van, vader. J ii r g e n: Maar kindje, voel je nou niet . 0 1 g a: Probeer me niet tot andere gedachten te brengen, va der, dat zou toch vruchteloos zijn. Als Claus Kragh evenveel van mij houdt als ik van hem.. dan zal ik met hem trouwen .. al zou ik in het dorp moeten gaan wonen. J 6 r g e n: Zou jij je oude vader dat aan kunnen doen ? 0 1 g a: U draait de zaak nu om, va der. U zou dat mij aan ,

,

,

do en. ,

J 6 r g e n: Als je me zijn broer .. mijn rentmeester voorgesteld had, zou ik geen ogenblik geaarzeld hebben. Dat is een kerel ! Flink .. werklustig .. bij dehand .. Een man, die in staat is om het erfgoed naar behoren to beheren . . Een die door di-k en dun gaat .. maar steeds eerlijk tot op de graa t. ® 1 g a: Zo eerlijk zelfs. . dat hij zijn vader niet ontziet J ®,r ,g e n: Wat bedoel je daarmee ? 01 g a U was niet bier gekomen om mij te 6preken over Claus Kragh, vader. U trof me toevallig en u was toch al in een niet to beste bui. Daarom kreeg ik eerst een gedeelte van de storm. De voile laag is bedoeld voor Lars Kragh Karin Reimers heeft me gister alles verte^ld. J o r g e n: Zo ! Heeft zij dat. 0 1 g a: Ja, vader ! En Pik vied het ingemeen van Peter Kragh, dat hij de weg van de minste weerstaud heeft gekozen en naar u is gegaan om alles te vertellen. Ik zou het vr ij flinker hebben gevonden, als hij getracht had het vastgelopen scheepje weer vlot to krijgen. J ®r g e n: Het was zijn plicht gals rentmeester. . 0 1 g a: En het was zijn plicht als kind.. om in eerste instantie zijn vader to helpen. J 6 r g e n: En dat zeg jij? 0 1 g a: Gerust, vader ! U verlangt lets van mij, zonder voldoende motieven. Uw motieven zijn zelfs zeer zwa k ook. Maar als u in nood zou verkeren, zou ik uw zijde kiezen. Hoe dan ook. Zeker als ik Peter Kragh heette, en wist dat mijn vader een Pout had gemaakt terwille van mij zelf. ,

,

,

4

,

,

52

J 6r g e n: Hoe zou jouw held.. Claus Kragh gehandeld hebben? o 1 g a: Anders.. en beter! 1k hoop dat hij de kans krijgt orn dat te tonen. Dat u nu Lars Kragh ter verantwoording roept.. is begrijpelijk. Maar verdedig daarbij de houding van uw rentmeester asjeblieft niet, want zijn gedrag vind ik bepaald misseIijk. Daar komt Lars Kragh aan. Weest u asjeblieft een beetje vergevensgezind.. hij heeft het al moeilijk genoeg. J ö r g e ii: Wij Off erdsens, hebben steeds bet recht gediend, mijn dochter. O 1 g a: Moeder het vaak genade voor recht gelden, vader. Vergeet u dat niet. 1k ben naar het meer!.. (gaat). Jörgen: Moet dat zo? O 1 g a (geeft hem een zoen): We stonden even zo ver van elkaar, vader. Tot straks ! En wilt u een beetje.. LARS KRAGH (op

hij stoki als hi) Jörgen ziet).

0 1 g a: Denk aan moeder, vader! (gaat) Bag, Lars Kragh (af). L a r 5: Mejuffer ! (stilte). 3 ö r en: Kom je niet verder, Lars Kragh ? L a r s (komt moeizaam verder - zakt op een stoel zwijgt). 3 ö r g e ii (na stilte): je oudste heeft me vanmorgen be-

paalde dingen verteid, Lars Kragh, L a r s (met 'n kreun): Hij heeft het -dus tóch gedaan! 3 ö r g e n: Moest hij niet? L a r s (zwijgt). 3 ii r g en (na stilte): Hoe heb je het kunnen doen, Lars K rag h ? Jij, de man die ik onvoorwaardelijk vertrouwd heb. 1k kon mijn oren niet geloven, toen je zoon me alles vertelde. 1k had wel eens jets horen mompelen over jou en Mikkel Nielsen. . maar ik heb er nooit enige aandacht aan geschonken. De mensen praten zo graag. En als jij Mikkel Nielsen wel eens hielp.. zou je daar gegronde en nobele bedoelingen mee hebben. Zo dacht ik er over. Toen je zoon me de ware toedracht vertelde, was het een slag in mijn gezicht. Jaren en jaren zijn de Kragh's bij ons in 53

dienst geweest. . de een was beter dan de ander. . maar záiets is nog nooit voorgekomen. L a r 5 (moeilijk): 1k zou me voor rn'n kop kunnen schieten. J o r g e n: Dat zou wel erg laf zijn, Lars Kragh. Je op zo'n manier aan de verantwoording onttrekken. L a r 5: 1k weet geen andere weg meer, Jonker ! 1k kan u en mijn kinderen.. en de mensen niet meer recht in de ogen zien. Jaren en jaren heeft het al door mijn hoofd gespookt.. altijd hoopte ik op het wonder dat Ales te niet zou doen.. en nou.. Jörgen: Non zit je met de brokken!.. En nou is je enig verweer: ik zou me voor mijn kop kunnen ischlieten! Ben jij een Kragh ?.. L a r 5: Nee. . dat hen ik niet, jonker. 1k ben 'n laffe niks. nut. 1k weet het !.. 1k heb me dat zeif al zo vaak voorgehouden.. Al die jaren, dat ik op een vnlkaan leefde.. dat ik geregeerd werd door Mikkel Nielsen.. En alle maal door mijn eigen schuld. J ö r g e n: En nooit kwam het in je op, om eens eerlijk met je broodheer te spreken. L a r 5: Dat durfde ik niet. U vertrouwde me.. twee van mijn jongens werkten voor n. 1k won het blaadje zo graag onbeschreven houden. Later zou alles wel goed komen.. ik zou geld over sparen. . terug betalen wat ik.. Maar de weken werden maanden.. de maanden jaren.. J ö r g e n: En Lars Kragh zweeg! Mijn eerste opwelling vanmorgen was. . je zonder pardon mijn land af te zetten. 1k weet eigenlijk nog niet precies waarom ik het niet gedaan heb. Want recht zou het zijn nietwaar? - Geef daar eens antwoord op ? L a r 5: Het zou recht zijn, jonker J ö r g e n: Juist! Niemand zou 't kwalijk kunnen nernen. 'n Floutvester.. die jaren achtereen hout verkocht en stro perij toeliet ten gerieve van zich zelf.. Hij zou daar zelfs de gevangenis voor in kunnen gaan. Lars: Jonker! J ii r g e II: Niet soms?. . Hoe noeris je tenslotte zoiets? Diefstal of verduistering? En de man waar je zoiets mee deed? Je handlanger? De grootste boef nit de hele omtrek.. Mikkel Nielsen !.. Wil je geloven, dat ik in staat

54

ben om je links en rechts om je oren to slaan ! Hoe; kon je in Godsnaam zoiets doers ? .. Hoe kon je ? .. Was je loon zo karig ? L a r s (zwijgt). J o r g e n: Geef nu eens antwoord ? ! . . L a r s: Wat moet ik nog zeggen, jonker. De kogel is door de kerk. Liegen helpt me niets meer. o r g e n: Ik verlang ook geen leugens. Daarmee heb je me nu slang genoeg zand in de ogen gestrooi d. Ik eis te weten hoe en waarom. Daar heb ik recht op.. Of stel je er toch prijis op, -dat de waarheid door de rechter in de stall aan het iicht woi dt gebracht ? L a r s: Dat niet, jonker. Dat niet. o r g a n: Doe dan je mond eens open. Ik wil geen boeman zijn .. maar spreken zul je. Toen je me te samen met Mikkel Nielsen bedroog en bestal.. wist je ook je woordje wel te doen. L a r s: 't Is mo'eilijk dat allemaal weer op te ha:len, jonker o r g e n: Je bent toch nog wel 'n beetje kerel gebleven Kragh ?. . L a r s (zich vermannend): U hebt gelijk.. (zacht) Luister, jonker.. U weet nog we!.. dat mijn vrouw stierf, he ? J o r g e n: Dat zal heel het dorp zich nog herinneren. Zij was gezien als geen ander. L a r s En ik was gek op d'r .. En zij op mij.. Zij kende one zo als geen ander.. wist mijn fouten en zwakheden .. zij zorgde dat ik in het rechte spoor bleef. Toen zij mij ontviel . . J o r g e n: Ja, ja .. -dat staat me ook nog helder voorde geest .. to-en heb je een tij1dje als een . dwaallicht rondgedool d. L a r s: Ik dacht 'r nooit overheen te komen .. Mijn kinderen hielpen me echter. Ik za-g in hen m'n vrouw en vanaf dat moment 'bestond er niets meer als 't geluk van de kinderen die zij me geschonken had. Alles werd ondergeschikt gemaakt aan ode ,brakken". Toen de meester zei, dat Peter leren kon, zou hij leren. Van het schooltje in het •dorp naar de stad .. Wat het was weet ik nog niet, maar hij zou de hoogte in. Hij zou een waardig kind van zijn m-oeder worden. De andere twee raakten er zelfs wat ,

,

,

,

,

55

door op de achtergrond. Alles hing -ik aan de oudste. . meer zelfs dan ik kon (zwijgt even). J i r g e n: En daar begon de ellende mee. L a r: Ja ! Claus was altijd stlil.. 'n dromer.. zoals nog. Hij kon me niet geven wat ik nodig had. Dente was nu eenmaal 'n meisje .. en zij was daarbij nog erg klein. Peter was mijn steun .. hij was opgewekt .. zat vol grappen . . vertelde me van school .. eiste me op ! .. Toen ik vastliep met Chet geld. . en ik Peter van school zou moeten halen . . •Q

(zw^jg t). J ® r g e n: Toen vergat je one met Jorg-en Offerdslen te gaan prate... Coen deed je 't stomste wat een man in jouw oomstandigheden kon doen .. toen nam je middelen te baat, !di,e uiteindelijk je ondergang zouden betekenen. L a r s: liet begon met kleinigheden .. 'n Partij hout. 'n Koop graan op slam,. Mikkel Nielsen was tu^ssenpersoon .. mijn naam werd nooit genoemd ! .. Hij praatte er niet over. . hij kreeg zijn portie. J o r g e n: Van kleinig^heden .. werd het een gewoonte .. en Coen je er mee op won houden .. was je aan handen en voeten gebonden aan sc'hurk Nielsen. L a r s: 1k heb zijn stilzwijgen dour gekocht ! .. En steeds i.eefde ik nog in angst. Want telkens dreigde hij. Als ik sons niet wist waar ik geld vandaan moest halen . , mijn gezin er voor te kort moest ^doen .. bleef hij Loch dreigen .. en dreigen ! Van het een kwam het ander .. ik lhoopte als de jongens zelf zouden verdienen .. hhet geld terug te kunnen b etalen .. 1k zou -dan ook vart Nielsen of ,

zijn.

J ® r g e n: Maar daar kwam natuurlijk niets van!.. Dat is meestal zo ! L a r s: 1k kon niet, jonker ! Ik lion iliet ! .. Wat Peter verdiende kon hij zelf wel aan.. hij moest zijn stand oph^ouden .. en dan Mikkel Nielsen. Mij n jongste zoon heb ik tekort gedaan. . ik weet het ! .. Ilk wou het wel anders . . was soms grof en on-redelijk .. ,ik moest ! .. Ik had Been geld om te m.issen. Ik had zijn 'loon zelfs hard nodig ! J 6 r g e n: Je zoon heef t becijf erld hoeveel je mij ongeveer te -kort hebt gedaan. L a r s: Ik heb dat nooit gedurf d. J ® r g e n: Ik zal je het bedrag noemen ! .. Drieduizend Kro-

56

nen !.. Als mijn zoon -dit ter ore zou komen, was je leed helemaa:l niet te overzien. Want hij schijnt nogal gebrand te zijn op jou en je gezin. L a rs: Hij heeft mijn dochter.. (zwijgt). J ö r g e n (zachter): 1k dacht we!, dat het zoiets was ! Is je doehter nog steeds niet thuis ? Lars: Nee! J ö r g e n: Ook nog niets van haar gehoord? L a r s: Niets ! De politie wou ik er niet inhalen. Claus is weer naar de stad om te zoeken. rg en: 1k kan in deze zaak volledig met je meevoelen, Lars Kragh.. soms steekt het me zelfs. L a r s: U kunt er niets aan doen, jonker. J Or g e n: Maar hij is mijn zoon !.. (even stil). Wij zullen het volgende afspreken, Lars Kragh.. jij b!ijft in functie, je breekt volledig met Nielsen.. en..

Jo

OLE OFFERDSEN (op - lichtelijk beneveld)

o o o

1 e: Kijk eens aan, miju pipa ook hier? J 0 r g e n: Wat kom jij hier doen ?.. En in zo'n toestand? 1 e: Toestand?. . Wat is toestand? J 0 r g e n: Je hebt gedronken! 1 e: Of dat een doodzonde is !.. Kom, •doe niet zo flauw, vader! D'r zijn wel andere 1dingen om u over op te winden !. . Wat hen je stil, Lars Kragh !.. Laatst had je meer drukte toen ik hier was. J 0 r g e n: Ga naar huis, Ole 01 e : Weija !. . Ole is een jochie van veertien jaar. En waarorn zou ik ?.. U he me altijd verweten dat ik maling had aan de belangen van het !andgoed! 1k leefde er maar zo'n heetje op los en liet u voor de leiding opdraai en, Dat zei u toch altijd, he ?. . 1k kon niets.. was niets.. en deed niets J 0 g e si: 1k verzoek je nogmaa!s om te vertrekken, Ole! Als jij plotseling ingezien hebt, dat ide belangen van het !andgoed ook jouw belangen zijn, kan mil dat dat slechts verheugen. En ik zal er graag thuis met je over praten. O 1 e: Dat zullen we, papa ! Maar eerst hier praten, want hier lis dat momenteel het hardste nodig !.. Niet waar, Toe.. vlieg nou ook eens op ! Of voel Lars Kragh? !..

57

je. . dat Ole Offerdsen niet zo'n sul is als je wel eens gedacht hebt? J ii r g e n: Ole voor de laatste maal.. 1 e: Spaar je de moeite, vader. 1k zal eerst zeggen waar ik voor hier gekomen ben ! Als uw zoon heb ik daar recht op !.. Ziet u die man.. die trouwe.. nobele houtvester?. . Ziet u 'm?. . Een dief is het.. een oplichter! L a r s (geslagen): Jonker. . spaar me dit! Ole: Sparen.. jon?.. Waarom?.. Won je op 't gemoed van miju vader werken? J ö r g e n: 1k heb deze zaak juist met Lars .Kragh besproken. 0 1 e: Zo.. U wist er -dus .iets van ?.. En wat gebeurt er? J ö r g e n: Dat zul je later horen. 1 e (hard): Nee, dat zal lik flu horen ! Die man.. de man die zeif een tuin vol onkruid heeft.. heeft me recht in mijn gezicht heledigd en me belachelijk gemaakt. Zijn zoons bekijken me stiekuin alsof ik rotte kool ben.. maar dat zal vanaf vandaag afgelopen zijn. Iloor je, Lars Kragh? Uit! J ö r g e ri: Wie vertelde jou.. ? 0 1 e: De man, die jaren achtereen meegegeten heeft van uw ruif ! Mikkel Nielsen ! 1k had al langer iets horen mompcien. . Vanmidclag trof ik hem in 't dorp.. ik heb 'm stomdronken gevoerd.. toen dikke maatjes met 'm gespeeld.. en de rest kunt u verder wel raden !.. 1k ben direct naar huis gegaan. . meneer de rentmeester opgezocht. . en na een gesprek met hem wist ik zelfs het vermoedelijke bedrag.. 3 ,000 Kronen. Kiopt dat allemaal, vader? Jörgen: (zacht):Ja! 0 1 e: Juist!.. En nu moet u opletten ?.. Die 3000 Kronen.. zijn tenslotte ook gedeeltelijk van mij.. Wat had u ge dacht om te idoen? J ö r g e n: Lars Kragh zal het geld terug betalen. 1 e: Wanneer? J b r g e n: Later. Wij zullen dat allemaal schriftelijk vastleggen. 0 1 e: Veertien dagen. . geef ik die man.. Veertien dagen, vader. Wat u wilt doen, moet u weten. 1k heb geen enkele reden, om hem te sparen. Wij hebben mensen

o

o

o

58

voor minder de istraat op gezet ! Als het geld over veertien dagen er niet is. . ga ik naar de politie. Jörgen: Dat zul je wel laten. il e: U hoort wat ik zeg, vader! Hoe vaak hebt u me laten voelen, dat uw 'belangen ook de mijne zijn? L a r s (tot Ole): Meneer Offerdsen.. u eist het onmogelijke van me. Waar zou ik in 's-Hemelsnaam in zo korte tijd dat geld vandaan moeten halen? KARIN, CLAUS en CONRAD (op - zij blijven staan ais zij het drietal zien).

o

o 1 e: Ah, kijk ! De familie C 1 a u 5: Goedenmiddag ! ( met een bilk op zijn vader): Wat is hier gebeurd, als ik vragen mag? Ole: Dat zal ik je. r en: Ole Offerdsen.. al ben je honderdmaal mijn zoon.. Nu zul je verder zwijgen ! En kom mee 1 e: Niet voordat hij ook weet, wat er te gebeuren staat. Claus: Bedoelt u mij? 1 e: Ja, jon bedoel ik !.. je komt zeker van de stad, he? Op zoek naar zuslief ? Vergeefs gezocht natuurlijk !. Maar daar g'ing het niet over !.. Jouw vader krijgt veertien dagen om zijn diefstal aan te zuiveren en gebeurt 'dat niet. . 'dan zal ik. JOrge n('grijpt hem plotseling beet): Vlegel !.. moet zo de naam van de Off erdsens door het slijk? Naar huis.. flu direct ! ( werkt hem de dear uit). O 1 e (ze't nog): En tóch izal ik woord houden ! ( beiden a! - suite). Co n r a d: Dc schooier! C 1 a us: Wil je me op erewoord beloven, Conrad, dat je met geen woord zult reppen over wat je hier gehoord en ge. zien hebt. Of nog zult horen. C o n r a d: Dat spreekt van zeif, Claus Kragh. Maar die jonge Offerdsen. . die schooier. C I a u 5: Hij was dronken K a ri ii (bij Lars): Hebben ze het je erg moeilijk gemaakt, Lars ? L a r s: De Jonker is niet kwaad, maar die vlegel.. 'die vlegel.. C I a u 5: Wat bedoelde hij precies, vader? liars: Oc'h..

Jo o o

59

C I a U s: Moet nu nog alles voor ons verborgen blijven ? C o n r a d: 1k zal we! gaaii, Lars Kragh. Kan je vrijuit praten L a r s: BIijf iii maar ! . . Jij hebt er ook belang bij, Conrad Barjuff. Conrad: Ja maar. C 1 a ii s : Als vader 't zegt, is het goed, Conrad. Wat bedoelde Ole Offerdsen ? L a r s: Je broer heeft alies aan de jonker verteld. C!aus: Dus tóch! Karin: 1k had nog zo gehoopt.. L a r 5: 1k ook, Karin ! 1k ook ! Dat weet je trouwens. De hele nacht zijn we zowat opgeweest. We konden het in bed suet uithouden. Jij hebt gebeden.. aan één stuk door.. Maar Peter heeft toch gesproken. Cl a u s: Een kind. . dat zijn vader aanklaagt L a r s: Hij moest, Claus. Claus: Moest hj dat?.. Van wie ?.. Voor zich zeif !.. Bang, dat zijn positie er misschien door geschaad werd als bet tóch eens uitkwam. Ka r i n: Laat on's •nou maar liever.. C I a u s: Ja, zwijgen, zoals altijd als ik critiek op Peter had.. Zwijgen. Wat Peter deed was goed gedaan. Maar flu zal ik spreken, vader. Wat Peter deed was minI.. Heel mm!.. Als wij alien de koppen bij elkaar ges token hadden, was dii nog wel te voorkomen geweest. We hadden de schok op moeten vangen. L a r s: Dat is flu ailemaal mooi praten, maar het ging over 3000 Kronen.. Peter heeft dat inmiddels zo goed moge. lijk becijferd. C 1 a s (onizet): Drie duizend Kronen L a r s: En Ole Offerdsen eist 'die nu binnen veertien dagen op. . anders zal hij dc politie waarschuwen. K a r i n: Maar dat kan hij immers niet, als de landjonker het niet goed vindt. L a r s: Natuur!ijk kan hij dat we!, Karin. De landjonker zou liet later kunnen verzachten, maar 't feit lag er C 0 n r a d: 1k snap niet waar het al!emaal over gaat, maar die Ole Offerdsen is een ploert K a r i n: Hob je niets \ari Bente gehoord of gezien, Claus ? C 1 a u s: Niets ! 1k heb met Conrad de hele stad zowat door,

60

kruist. 't is een naald zoeken in een hooiberg. K a r i n: We krijgen wel alles tegelijk. C o n r a d: Als. . As er jets met Bente gebeurt.. dan is die Ole Offerdsen flog niet van mij af. K a r i n: Brand je vingers maar niet aan 'm, Conrad Barjuff. Co n r a d: Kan me geen snars schelen, vrouw Reimers. 1k zou er graag 't cachot voor in gaan. PETER (op - er valt een stilte). P e t e r (kijkt even van de een naar de ander -- dan): K.wam de jonker hier vandaan? L a r s: Jawel, mijn zoon. P e t e r: Wat had hij met Ole? C 1 a u s (bitter): Meneer Ole was zo vriendelijk om vader een ultimatum te stellen. De jonker was het daar niet mee eens.. en werkte hem hier de deur nit. P e t e r: Ultimatum? Wat ultimatum? L a r 5: Over veertien dagen moet de jonker 3000 Kronen hebben, anders zal Ole Offerdsen de zaak voor 't gerecht brengen. P e t e r: Is ie gek? C 1 a u s(a.v.): Misschien niet meer of minder ais de zoon die zijn eigen vader bij zijn broodheer te schande maakt. P e t e r (fel): Wat bedoel je met die insinuatie? C 1 a u s: 1k meen dat ik vrij duidelijk ben, Peter Kragh Of is het een sprookje dat jij naar de landjonker bent gegaan om hem alles te vertellen? P e t e r: Dat was mijn piicht ! En iedereen die ruim wil denken zal dat beamen. K a r i n (zacht). We hebben steeds gehoopt, Peter. . dat je het niet zou doen. Dat je zou proberen om een an dere oplossing te vinden. P e t e r: Maar die was er immers niet, moe Karin. C la u s (schamper): Welnee! Hoe kunt u zo dom zijn, moe Karin? Dacht u non werkelijk, idat het blazoen van me neer de rentmeester toeliet, dat hij ook zoiets als kinderplicht kende? P e t e r: 1k wil jou waarschuwen, Claus Kragh ! Dat sarcasme van jon verdraag ik niet. 61

C 1 a u s: En ik verdraag jon gekronkel om je paaclje schoon te houden niet ! Zie je vader daar zitten ? . . Kijk hem eens aan als je durft ! . . Een wrak is het ! . . En dat heb jij van hem gemaakt ! Is dat dc dank voor alles wat vader voor je gedaan heeft ? P e t e r: Daar hoef ik jon .geen uitleg van te geven. Mijn zaken . C 1 a u s (hartstochtelijk): . .zijn ook de mijue.. Jouw vader is ook mijn vader! En als hem nu iets overkomt.. dan is het jouw schuld! P e t e r (hoog): Zul je nu onmiddellijk.. C 1 a u s (ax.): J ouw schuld, ja ! Of hen ik op hangende pootjes naar de landjonker gegaan ?.. Heb ik de weg van de ininste weerstand gekozen ?. . je moest je scha men !.. Door de grond zinken C 0 II r a d: 1k ga maar zo lang, Claus. C 1 a u s: Nee, blijf gerust, Conrad !.. Kun je leren.. voorzover dat bij jou nodig zou zijn.. hoe je niet moet handelen K a r i n: Laat 't hier maar bij, Claus. Nakaarten heipt nu toch niet nicer C I a u s: Zwijgen, ja ! Altijd zwijgen, als het mijn broer betreft. Maar nou zal ik dat niet doen, moe Karin. Jaren heb ik mijn mond gehouden. . non zal ik spreken !.. P e t e r: 1k zou haast voor je applaudiseren, Claus Kragh. Jonge, jonge, wat zijn we funk. L a r s: Stil toch, jongens !. . Stil toch C 1 a us: 1k kan mijn mond niet houden, vader. Nu niet nicer ! Jaren ben ik als een onmondig kind 'behandeld. Alles wat hem betrof was bij voorbaat al goed en mocht gebeuren. Nu zullen we schoon schip maken! L a r s: 1k heb verkeerd gedaan, jongen.. 't heipt niet of we dat feit willen verdraaien. Altijd heb ik geweten dat het eens uit zou komen. Je hoopte wel van niet.. maar als je alleen was.. dan kwam 't spook weer. C 1 a u s: En nu zal meneer mijn broer de zaak nog wel eens even 'it tikje aandikken. P e t e r: 1k heb nog even geluisterd naar wat je te zeggen had, Claus Kragh.. maar flu is het genoeg. Het was mijn plicht als rentmeester om de landjonker van alles op de hoogte te brengen. ledereen die deze zaak onbevooroor62

deeld wil bekijken, zal toegeven, dat ik moest handelen zoals ik gedaan heb. C 1 a u s: De hemel behoede me voor een plichtsopvatting zoals jij er op na houdt. L a r s(moeizaam op): Maak het niet erger dan het al is, jongens !.. Mijn zenuwen kunnen dat niet verdragen (af in de keuken). C 1 a u S (zachter): Wat ideze slag voor hem betekent.. heb A nog niet begrepen, he ?. . Dat gaat langs jou heen. Dat zijn hartekwesties.. die tellen bij iou niet. Begrijp je niet!.. P e t e r: 1k heb al te lang naar jouw hol gezwam geluisterd. 1k hoop, dat je niet denkt, dat het enige indruk op mij maakt !.. Volgens iou heb ik vader een trap na gegeven.. welnu.. laat jij maar eens zien, dat je het anders kunt!.. Dan praten we verder. (naar buitendeur). C 1 a u 5: Wat ik doen kan weet ik nog niet, maar 'n Judas zal ik in geen geval worden. P e t e r (met een ruk om - oog in oog met zijn broer): Pas op broer.. mijn geduld is niet onbegrensd! K a r i n (tussen beiden): Jongens toch C1 a u s: De waarheid zal ik zeggen, moe Karin. Anders stik ik er in P e t e r (sidderend): Dus ik heb vader.. verkocht en verraden? C! a u s (sterk): Ja !.. Anders kan ik het niet zien ! Om je eigen figuur to redden ben jij naar de jonker geho!d. En dat vind ik laag, broer!.. Meer dan gemeen! C o n r a d: 1k mag me er niet mee bemoeien.. maar het is to gek, jongens.. dat jullie elkaar.. P e t e r (duwt hem opzij): B!ijf jij er vooral buiten, Conrad Barjuff !. . (hees tot Claus): 1k weet niet wat me weerhoudt.. jouw mond dicht te ranselen! K a r in (huilend): Jongens, jongens. . asjeblieft C 1 a us (kahn): 't Is goed, moe Karin !. - 1k zal verder mijn mond houden. P e t e r: Dat is je geraden ! Intussen.. S t e m van buiten (mid): Brand!.. Brand!.. Het woud brandt!..

A 11 e n (staan even versteend - dan komt 63

SöREN JUNKER (opgewonden binnen). S ö r e n: Het woud brandt, mensen!.. Ingar Doif an komt net van de Zuidschoor. Alles staat daar al in lichterlaaie D'r schijnen een paar rendierlappen vuur te hebben ernaakt. C 1 a u s: Aan de Zuidschoor ?.. Dat is in de buurt van het meer. S ii r e n: De wind is Oost.. dus de hele frik gaat naar de haaien als we d'r niet Aug bij zijn. C 1 a u s (aan keukendeur): Vader!.. Vader!.. (even at). P e t e r: 1k heb al zo vaak tegen mijn broer gezegd, dat hij die rendierlappen nit het woud moet houden. S ö r e n: Of dat zo maar gaat !. . Die knapen zijn net lucht. Ze zijn er we!, maar je ziet ze niet S t e in van buiten: Het woud brandt! S ö r e II: (can raam): Waarschuw de pachters meteen effe, Let S t e m: Komt in orde Sören Junker! LARS en CLAUS op -- de eerste nog onder de indruk van de voorgaande scene). ,

C 1 a u s (onder het binnenkomen): Sören Junker komt er juist mee aan, vader S ö r e n: 't Zal werken worden, Lars Kragh ! De wind is zo beroerd als 't maar kan. L a r 5: Is tie landjonker a! gewaarschuwd? S ii r e n: Dat za! we!. Maar zeker weten doe ik 't niet. P a t e r: 1k zal wel even be!Ien C I a u s: Be! dan gelijk de brandweren van de omliggende gerneenten bij e!kaar. L a r s: Dat is niet nodig, jongen, die kunnen toch niets uitrichten (Peter af). S ö r a n: Wat wi1 je dat er gebeurt, Lars ? L a r s: AL rnijn kop maar even niet zo zwaar was. K a r i n: Toon nou dat je de houtvester bent, Lars. Dat je weet wat je wilt.. en dat je de touwtjes nog in hanclen heM. Toe.. klem je tanden opeen. S ö r e n: Ben je niet helemaal in orde, Lars Kragh? L a r s: Toch wel.. toch wel !.. (zich vermannend) Eh.. 64

alle pachters moeten zich met ischoppen, bijien en vuur bezems verzamelen bij 't tuinhuis van het kasteel !.. D'r mott ook iemand naar het dorp om vrijwilligers op te trommelen. Maar viug!.. Viug!.. Claus: Zal ik.. ? L a r s: Nee, jou heb ik direct nodig! S ö r e n: 1k ben al weg, Lars !.. (af). K a r i n (bij 't ruam): Je kunt al rook Izien in de verte L a rs: D'r moet direct 'n brede brandgang om 't vuur worden gelegd.. anders is de strijd hopeloos. Mijn overgrootader heeft 't eens meegemaakt, dat woud en huizen.. alles te boy ging.

v

PETER (Up)

P e t e r: De jonker is al op weg hierheen ! (paarden hoeven). C 1 a u 5: Daar zal hij zijn ! (paard stopt - even later JöRGEN ontdaan op) J ö r g e n: Weet je er al van, Lars Kragh? L a r s (altengs flinker geworden): 1k heb al maatregelen getroffen, jonker. De pachters komen aan 't tuinhuis. D'r worden in het dorp ook vriji wlligers opgeroepen. We zul len onniiddellijk een brandgang leggen! J ö r g e n: Weet je ook waar de brandhaard ligt? C 1 a us.- Aan dc Zuidschoor bij 't meer, jonker. J ö r g e n (ontzet : Is.. is -dat zeker? C 1 a u s: Sören Junker, wist het J ö r g e n: En de wind is Oost? L a r 5: Het beroerdste wat we hebben kunnen. J ö r g e n: Maar dan zit mijn dochter ingesloten! P e t e r: Wat zegt u ?.. Juffrouw Olga.. J6 r g en: Die is te voet naar het meer!.. K a r i n: 0, Moeder Maria !.. J 0 r g e n: Ze is een goed half uur geleden gegaan!.. Van hieruit !.. P e t e r: Grote God !.. En hoe kom je daarbij? L a r s: Langs het Westen ! flat is de enige kans.. Aan die kant van het meer heb je de bergkam, daar kan het vuur niet komen.

65 En de bossen.. 5

o r g en: Maar hoe kom je aan de overkant, van het water ? P e t e r: Zwemmen desnoods ! Zo ontzettend breed its het meer niet. J o r g e n: Maar Olga kan niet zwemmen. Niet voldoende tenminste. L a r 5: Het :i5 de enige leans, jonker ! Van hieruit naar het meer zou je voor het vuur komen te istaan. Of verstikken in de rook. Pet e r: Laat on$ dan naar het Westen gaan. C 1 a u s (vechtend met zich zelf): Dat duurt minstens twee uur. In -die tijd is de juffrouw al verbrand of minstens omgekomen in de rook. J or g e n: Maar wij moeten jets doen, mensen ! .. Mjjn kind . . mijn dochter ! . . L a r ,,s: Van hieruit is zelfmoord, jonker ! . . J ®r g e n En via het Westen komen we te laat ! C 1 a u s (plots) Kan ik uw paard nemen, jonker ? J o r g e n: Wat wil je, Claus ? C I a u is: De kortste weg proberen, jonker ! L a r s: Dat haal je niet jongen ! Karin: Claus.. door 't vuur?.. (snikt). P e t e r: Oekkenwerk ! .. Laat ons 't Westen proberen. C 1 a us: Proberen jullie dat, j a ! .. Slaag ik niet, dan hebben juilie nog een kans ! .. (rent weg). snikkend): Claus, mijn K a r i n: Claus!.. (aan 't ream jongen ! .. (paardenhoeven). L a r s (zacht): Die zien we niet meer terug ! J o r g e n: Zeg dat niet, Kragh ! Al.s hij ziet, •dat het niet gaat .. L a r s: Ik heb hem vandaag pas goed leren kennen, jonker ! .. Die keert niet alleen iterug ! .. Die vecht door. . in de verte p-aardenhoeven) tot hij valt ! .. (even stilte J ® r g e n: En ik.. noemde hem geen man! (Enige ogenblikken sluit zich het Do e k EINDE EERSTE TAFEREEL DERDE BEDRIJF

66

Derde bedrt*j"f TWEEDE TAFEREEL Wanneer het doek weer opengaat is het enige uren later. De avond valt. LARS KRAGH zit met het hoofd in de handen - 'n zorgelijke trek om de mond - bij de schouw - de gedoofde pijp ,,vergeten" in de hand. Na 'n kleine pauze komt KARIN OP. Zij blijft aan de deur 'n ogenblik staan - kijkt hoof dschuddend naar Lars, dan). K a r i n (hartelijk): Zit je nou weer te tobben, Lars? L a r s (schrikt op - hijkt K. even aan - strijkt dan met de hand over 't voorhoofd - mompelend): 1k zie geen uitweg meer, Karin. K a r i n (bij hem): Kom, je moet er niet zo zwaar aan til. len, Lars. De landjonker is zo kwaad niet. En non zijn dochter gered is.. L a rs: Als de landjonker het alleen voor het zeggen had, zou het misschien nog wel in orde komen. Maar zijn zoon praat ook 'n woordje mee. En je weet, wat die van me verlangt. K a r i n: De jonker zal zijn eigen door zijn zoon de wetten niet voor laten schrijven. Toe !.. Zet alles nou es even van je af. We hebben iminers ook de Baas her boven nog? Heb je daar dan helemaal geen vertrouwen meer op L a r s: 1k heb er de laatste jaren niet naar geleefd, om van Hem nog uitkomst te verwachten. K a r i n: Dat mag je niet zeggen, Lars Kragh. De Heer hat zijn schapen nooit in de steek. Al doen ze 't nog zo naast het potje. Steek je pijp maar aan.. en probeer aan wat anders te denken. (geeft vuur). L a r s (dankbaar): Jii hebt al heel wat met me afgezien in de jaren dat je hier bent, Karin. 67

K a r i n: 1k ben toch hier in huis om alle lief en leed mee te dragen. D,a'6 toch niks bijzonders. L a r s: Hoeveel zouden het gedaan hebben ? En wat kreeg je er voor? K a r i n: Je heM me trouw betaald, Lars. L a r s: Betaald, ja ! Of met geld te betalen is, wat jij voor mijn huishouden deed. Wat er ook met me gebeurt, Ka rin Reimers.. jouw goede zorgen zal ik nooit vergeten. Zoals jij was.. zonder ooit lets te vragen wat 1k niet geyen ken. K a r in (eenvoudig): Jij hebt 'n vrouw gehad, Lars.. die door geen enkele te vervangen is. 1k heb dat begrepen.. dat is alles. 1k was tevreden met je vriendschap.. met de hartelijkheid van je kinderen.. met de piaats die jullie me gaven. L a r 5: Maar toch heb je daarmee 'n eigen gezin opgeofferd. Dat valt niet weg te praten. Hoe vaak heb je een aan zoek gehad? Nog niet eens zolang geleden van Nard Gündjors K a r i n: 1k ben de trouw ontgroeid, Lars Kragh. En 1k ben tevreden met wat ik heb. Als je nou eens niet blijft tobben.. en Bente komt terug.. dan.. L a r s (somber): Bente !.. Er gebeurt de Iaatste daen zoveel dat je haar af en toe vergeet. K a r i n: Dat is niet eens zo verkeerd! Je hebt genoeg aan j6 hoofd. L a r s: Zou ziJ* .. zou zij nog ooit terukomen, Karin? K a r i n: Zij komt terug, Lars ! Zo vast als ' ii huis. L a r 5: Wie weet hoe. K a r i n(sterk): Zoal's ze gegaan is, Lars Kragh. Daar durf ik mijn handen voor in 't vuur te steken. L a r s: Maar die boef.. die Ole Off erdsen.. zal haar.. K a r 1 n: Ole Off erdsen mag zijn wat ie wil en wensen wat hij wi!. Onze Bente komt terug zoals ze gegaan is. Hoe was jouw vrouw. . hoe ben je zeif ? L a r 5: Ja, ja, maar.. K a r i n: Dat verloochent zich niet, Lars Kragh. Zij is even op hol gesIagen.. heeft zich door die kerel laten ompraten. . wie weet wat ie d'r allemaal beloofd heeft. Maar ielijke dingen doen.. nee, Lars.. idat zal zij niet. Zij houdt van die vent.. jammer genoeg.. want hij verdient 68

haar liefde niet Maar zij zal zich niet vergooien. L a r s: Bedankt voor die woorden, Karin. Als dat er nog bij moest komen, mijn enige dochter geschandvlekt.. dan kwam ik er zeker niet meer bovenop. K a r i n (hand op zijn hoof d): Dat komt er niet bij, jon gen .. Geloof dat vrij!.. Maar ik ga nou even naar Claus kijken. L a r s: Is de dokter weg? K a r in: Ja.. a! 'n minuut of tien. Hij heeft Claus verbonden len. CLAUS (op - heeft enkele pleisters op 't gelaat en zijn handen zijn ook gedeeltelijk verbonden). K a r i n: 0, daar is de jongen. Hoe is 't nou met de pijn? C I a u s: Dat valt wel mee, moe Karin. De zaif van de dokter heeft wonderen gedaan. HeM u nog jets naders gehoord over juffrouw Olga? K a r i n: Niks ! Of jij misschien, Lars ? Heeft de landjonker soms opgebeld? L a r s: 1k heb niets gehoord. Maar de juffrouw was toch ongedeerd, zei je? Cl a 11 5: Dat we!, maar ze was nogal overstuur, he? ('probeert een pijp te stoppen). En geen wonder. Als je een half uur de dood in de ogen moet kijken.. K a r i fl: Kom eens hier. Laat mij je eens helpen. (neemt pijp ien tabak). Jij krijgt dat met die verbonden handen toch niet voor e!kaar. C 11 a u s (met 'n lachje) : Als we u eens niet hadden, moe Karin. L a r s: Was 't heel erg, jongen? C I a us (gewoon): Ging nogal, vader! De rook was 't beroerdste. K a r i n: Had je gedacht, Lars, dat hij er iets anders over zou zeggen? Als die viegel er al zijn haren bij verspeeld had zou ie 't nag ,,niets bijzonders" noemen. L a r s(die zich haast geen houding weet te geven): 1k geloof dat ik je vaak onrecht aangedaan heb, jongen. C 1 a ii s: We hebben elkaar vaak niet begrepen, vader. Dat is alles. L a r s: Dat je het zó wilt zien.. is.. is mooi van je.. C 1 a u s: 1k zie het zoals het werkelijk is, vader, verder niets. 69

Hebben ze 't vuur nou heemaa1 onder de knie? L a r s: Al 'n uur ! D'r smeult hier en daar nog wel wat, maar dat is van geen betekenis. C 1 a us (krijgt pijp en vuur): Dank je we!, moedertje ! (tot Lars) Is er veel verloren gegaan? L a r s: Anderhalve hectare, ongeveer. C 1 a u 5: llm!.. Nog jets van Ole Off erdsen gehoord of gezien? L a r 5: Niets ! Maar je kent zijn ei€. Claus: Ja!.. K a r i n: 1k heb gezegd tegen je vader.. dat de landjonker wel in zal springen als zijn zoon verkeerd wil. C I a us: Het staat te berien of de 1andjonker daar de kans voor krijgt ! Ole doet wat hij wil, dat heeft hij al vaak genoeg gedemonstreerd. Wat papa zegt, laat 'm koud. K a r i ri: Maar. . dat zou toch verschrikke!ijk .zijn. C I a u s: Het is nog niet zo ver, moe Karin. In veertien dagen kan veel gebeuren.. en 3,000 kronen zijn tenslotte geen onoverkomelijke ramp. D'r moet iemand te vinden zijn, die dat geld tegen een behoorlijke rente wil lenen. L a r 5: Als je niets hebt, valt het niet mee om aan zo'n bedrag te komen, jongen. Ze zullen een borg willen hebhen.. of onderp and. C 1 a ii 5: 1k ga morgen direct naar de notaris. L a rs: Dat is niet nodig.. 1k heb 'm a! gesproken. Hij was bij de brand. Claus: En had hij geen.. ? L a r 5: Hebben we!. . maar d'r moet een borg zijn! C 1 a u 5: Als Peter eens met hem ging praten ?. . Hoeveel zaken doet die niet met de notaris. L a r s: Peter wil zich het liefst nergen mee bemoeien. C 1 a ii 5: Maar verdomme, het gaat hem Loch even goed aan als jou.. en mij.. en moe Karin. Zijn naam komt er tenslotte toch ook mee in opspraak. Of meent hij, fdat de mensen zullen zeggen : Jonge, jonge, die Peter Kragh is zo'n fijne vent.. zijn vader heeft de hoel in de war ge schopt.. maar hij wil er niets mee te doen hebben. Ze zullen wel anders praten.. geloof dat. K a r i n: 1k ben bang, dat je hem dat niet aan zijn verstand kunt brengen. C I a us: Dan zullen we het zonder hem in erde brenen D'r 70

moet geld komen .. waar ook vandaan. Als het in het dorp niet slaag, ga ik naar de stad. Ik zou nu nog we! wi'llen. gaan'. K a r i n: Het is beter, dat je vanavond rust houdt, Claus. C 1 a u ^s: Waarom ? Ik voel me best, poor! Die brandwondjes zijn van weinig betekenis .. en verder.. L a r s: Karin heeft het 'bij 't rechte eind, jongen ! Ik vind het heel mooi van je, dat je direct in de weer bent, maar vanavond blijf je verder thuis. Al wil je er niks over zeggen .. we weten toch wet, wat die rit door het bos te betekenen heeft gehad. C 1 a u s (even terugdenkend): 't Was niet gemakkelijk, nee!.. K a r i n: Hoe zijn jullie toch aan de andere kant van 't meer gekomen, jongen ? C l a u s: Ik heb juf f rouw Olga op 't paard gezet en.. zo is zij toen 't meer overgezwommen. Zelf deed ik dat op eigen kracht. Hoe 't paard van de jonker 't volgehouden heeft is me nog een raa^dsel. ,

SoREN JUNKER opgewonden van buiten op). S o r e n: 't Schijn.t vanda-ag niet op te houden, mensen. Jullie hebben 't zeker al wel gehoord ? L a r s: Is de brand weer opgelaaid, Soren? S o r e n: 't Is d'r wel ergens heet toe gegaan. Jullie weten dus van n^ik^s ? K a r i n: Vertel nou gewoon door as je jets bijzonders weet, Soren Junker. S o r e n (het er uit flappend): Ole Off erdsen is dood geschoten. Claus: Wat? Karin: Heere God L a r s: Zeg dat nog eens, Soren Junker. S o r e n: Jullie denken zeker, dat ik in de olie ben, maar het is waar, mensen. Bij de bank aan de droesvennen. in paar pachters die van de brand kwamen hebben 'm gevonden. 'n Klein 'half uur geleden. Ik dacht dat jullie het al wel gehoord zouden hebben. K a r ;i n (zakt op 'n stoel): Dood geschoten! C 1 a u s: Wie moet dat gedaan hebben ? S o r e n: (jets zachter): De ko ddebeier zoekt er Conrad ,

71

Barjuff voor. Ze bebben Conrad's geweer in de buurt gevonden. (stilte). C 1 a u s (zacht): 1k had 'rn nog zo gewaarschuwd. L a r s: Wat wi! je daarrnee zeggen, jongen? C a u 5: Conrad was versc;hrikkelijk gebeten op de jonge Offerdsen. llij was gek op Bente, he ?.. En nadat zij verdwenen is, kan Conrad het bloed van Ole Offerdsen we! drinken. S ö r e n: 't Is zonde van de knu!. Van Conrad, bedoel ik. Die andere is rnooi opgeruirnd. K a r i n: Dat mag je niet zeggen, Sören Junker. S ö r e n: Naga! 'n lekkertje, die Ole Off erdsen. Hoeveel ongeluk heeft die v!egel a! gebracht? K a r i n: 't Is toch een mens, Sören Junker. S ö r e n (mokkig): Dat zou je niet gezegd hebben. Maar goed.. ik hou rnijn morid aiweer. L a r s: Weet de landjonker het a1? S ö r e n: Die is direct gewaarschuwd. (plotseling staat BENTE in de deuropening - zij ziet zeer Week en haar ogen Man hot en uitdrukkingsloos). C 1 a u s (ziet haar het eerst): Zus !.. (alien kijken - Bente blijfc steen wear zij stoat). K a r i n: Bente!.. Kom verder, kind! (naar haar toe). S ö r e n (die zich thetis overbodig voelt): Non.. jullie weten het, he? 1k kom nog we! eens!.. Goeienavond!.. Dag, Bente ! ( af). L a r s (geimotionneerd): Je bent dus terug gekornen? C 1 a u s: Beheers je, vader. Je ziet, dat ze overstuur is. L a r 5: Geen nood, jongen! (tot B. die door Karin naar midden van het vertrek is geleid). Je bent er dus weer. K a r i n(druk): En daar zijn we biij om, hoor kind. Wij allemaa! ! Doe maar gauw je jas uit en ga !ekker zitten, dan zal ik een kop koffie voor je halen. Moet je some ook nog eten? B e n t e (laat zich op een stoel zinken dan volt zij met het hoof d op de handen en snikt het uit). C 1 a u is (als L. en K. onthutst elkaar aankijken): Zij heeft misschien ook iets gehoord! Laat 'r rnaar even! 72

CONRAD (op - het is hem aan te zien, dat hij hard gelopen heel t) Co ii r a d: Gelukkig!. Ze is thuis! C I a us: Conrad Barjuff !.. Co n r a d: 1k wou weten of Bente thuis was. Nou kan de koddebeier me meenemen. K a r i n: Waarom heb je 't toch gedaan, Conrad? Wat moeten je vader en je moeder nou we!? C o n r a d (jets zachter): Daar heb ik nog niet aan gedacht, Karin Reimers. L a r s (moeilijk): In mijn kwaliteit als houtvester,. zou ik je moeten arresteren en aan de politie overgeven, Conrad Barjuff. Co n r a d eenvoudig): Als het je plicht is, Lars Kragh.. ga dan je gang. 1k word liever door Jon dan door de koddebeier riaar 't gemeentehuis gebracht. B e n t e (licht langzaam haar hoo/d op en kijkt Conrad aan). Co n r a d: Ga je nou niet meer hier vandaan, Bente? B e n t e (kijkt, maar zwijgt). K a r i fl: Daar kun je zeker van zijn. Conrad. Onze Bente weet waar ze thuis hoort. Nietwaar, meld? (er wordt gekiopt op do buitendeur). C 1 a u s (opent de dour). KODDEBEJER (treed binnen - 'n man van am de vi) /tig). K o d d e b e i e r: 1k had het dus .goed gezien !.. 1k arresteer jon, Conrad Barjuff, verdacht van moord op Ole Off erdsen ! Neem me niet kwalijk, houtvester, dat ik dat in jouw huis moest doen? L a r s (moeilijk): Je kent je piicht, koddebeier,. je hebt die maar te doen. C 1 a u s (by Conrad): 1k had je nog zo gevraagd, Conrad.. om je niet aan Ole Offerdsen te vergrijpen. C o n r a d: Ga jij even naar miju vader en mijn moeder, Claus.. en leg 't hen nit!.. Kom, koddebeier! (met 'n ruk af). K o d d e b e .i e r: Goeienavond, samen (at). K a r i n (veegt longs de ogen): Zonde van de jongen! L a r s: Jij zegt 't Karin!.. Zonde van de jongen! C 1 a u s: En zijii moeder was toch zo gek op 'm!.. 73

B e n t e (plots - schel) : Roep hem terug !.. K a r i n: Wind jij je nou niet meer op, Bente-kind ! . . 't Is allemaal heel erg, maar wat moeten wij er aan 1doen? B e n t e (ax.): Roep hem terug ! . . Hij heeft het niet gedaan ! . . 1k . . ik heb . . Ole Off erdsen . . dood geschoten. L a r s: Meiske ? ! K a r i n: Ze ijit, Lars !.. Ze is op van de zenuwen. We moeten h aa r direct in bed stoppen en de dokter laten komen. B e n t e: Nee. . ik hoef niet naar bed !. . 1k ben.. gezond! Deze handen.. hebben 't geweer.. (stokt in een snik). Cl a us: Weet je heus wel wat je zegt, Bente ?.. B e n t e: Ja !.. Hij was bij me weggelopen.. ik won niet wat hij van -me eiste. 1k begon in te zien.. dat julie gelijk hadden gehad. Hij zou nooit met me trouwen.. Even profiteren.. en dan me aan de dijk zetten. 1k kwam naar huis.. liep 't woud door.. naar ens plekje bij de droes vennen. Op een afstand zag ik iemand op onze bank zitten.. langzaam ging ik er op af.. hij was 't.. met de doc;hter van pac:hter Larborg.. ik wou gillen.. naar hem toe gaan. . hem in zijn gezicht slaan. . ik kon niet!. Toen zag ik het geweer.. het stond viak bij me.. tegen een boom. Nou weet ik, dat het Conrad's geweer was.. ik green het.. legde aan.. en.. toen 't schot viel ben ik hard weggelopen.. hierheen.. Gilte Larbörg heeft me niet gezien ! . 1k hoorde haar we! gi!!en.. (zwijgt en zakt weer op een stoel) Conrad deed het niet!.. Conrad deed het niet !. L a r s (zakt volkomen gebroken op een stoel): Heer in de hemel. . dit is erger, dan het andere!.. (even stilte dan moeilijk). Waarschuw de koddebeier, Claus!.. K a r i n: Maar hoe komt Conrad Barjuff er dan bij em.. ? C 1 a us: IIij moet gezien hebben wat er gebeurd is !.. Hij houdt van Bente en.. God, wat 'n daad eigenlijk! JöRGEN en PETER (op). J ii r g e n: Goeden avond, mensen! Vergeef me, dat ik niet direct hen gekomen om iou te bedanken voor het feit, dat je mijn dochter het leven redde, Claus Kragh ! Er is intussen jets gebeurd, dat,. Maar jullie zu!len het al wel gehoord hebben. 74

L a r s: Dat hebben we, jonker. . Gecondoleerd J ö r g e n: Zo erg is 't gelukkig niet, Lars Kragh ! . . De boeren die mijn zoon vonden waren te Aug met hun oordee!. Ole heeft de hagel in zijn benen gekregen. Over 'n maand is hij weer de oude als er zich geen complicaties voordoen. K a r i n: Ole Off erdsen is dus niet dood ?.. (dit met enige opluchting). J ö r g e n: Dat zei ik al, vrouw Reimers. Alles ise1ukkig goed uitgevallen. Conrad Barjuff schijut een slec:ht schutter te zijn. P e t e r: De koddebeier bracht 'm juist weg, zag ik. Hebt u 't ook gezien, meneer Offerdsen? J ö r g e n: Ge!ukkig niet!.. 1k vind het toch al jammer voor de knul. 'n Beste jongen.. en 'n grote steun voor zijn vader. Als 't aan mij ligt zal hij niet veel straf krijgen. Maar flu jets tegen jou, Claus Kragh.. (aangezien Bente zich terug getrokken had, wordt zij nu pas door de anderen opgemerkt) Ah!.. Het verdoolde schaapje gelukkig ook weer thuis, Lars. L a r s (moeilijk): Jawe!, jonker !.. B e n t e (plots): Zeg 't vader. . anders doe ik het L a r s (schor): Ja. . 't moet !. J ö r g e n: Nog zwarigheden, Lars Kragh? C I a u 5: Laat mij !het dc jonker maar uitleggen, vader. L a r s: Goed jongen.. de woorden komen mij toch niet over de lippen. C 1 a u 5: Conrad Barjuff. . heeft niet op uw zoon geschoten, jonker!.. Gelukkig niet !.. Zijn schot zou vermoede lijk wel dodelijk zijn geweest. P e t e r: Wat raaskal jij nou weer?.. 't Geweer van de jonge Barjuff. C 1 a u 5: .. is gevonden. Dat weten wij, broer!.. Maar.. e.. Bente iheeft er mee geschoten !.. B e n t e (schel): Ja !. . 1k !. . 1k ! En breng me nu maar naar de gevangenis.. Daar geef ik niets em!.. Hij heeft me bedrogen. . me van alles wijs gemaakt. . het is jam mer -dat hij niet dood is. K a r i n: Bente toch L a r s (harder): Dat zul je terug nemen, dochter J ö r g en (zacht): Laat haar maar, Lars Kragh !.. 1k kan 75

haar toestand begrijpen!.. Ga onmiddellijk naar de koddebeier, Peter. Zeg hem namens mij, dat hij Conrad Bar. juff vrij moet laten, want dat deze onschuldig is. Mor. gen hoort hij meer van me. Laat hem om 10 uur bij me op 't kastee] komen. P e t e r: In orde, meneer (al). K a r i n: Zou onze Bente non echt de gevangenis in moeten, jonker? (Claus brengt Bente de kamer uit). PETER (komt nog even terug). P e t e F: Hier is een brief voor mijn broer. Die zat tussen de post van 't kasteel. 1k heb 'm vanmorgen vergeten mee te brenen (brief op tafel - al). J ö r g e n: Wat wij van deze zaak weten, mensen moet onder ons hlijven. Als mijn zoon van deze geschiedenis iets geleerd heeft. . dan zal ik je dochter altijd dankbaar blijyen, Lars. . Trouweiss.. al zou dat niet zijn.. dan was je dochter in mijn ogen nog niet sc'huldig. 1k kan me voorsteilen. . h oe zij tot deze wanhoopsdaad gekomen is. I'k zal de koddebeier morgen een aannemelijke verkiaring geven voor het incident.. zonder de naam van Bente te noemen. 1k vind wel iets, dat op een ongelukje wijst. Laat dat rnaar aan mij over. L a r 5: Zou dat werkelijk kunnen, jonker? K a r i Ii: 1k zou kunnen huilen van geluk (doet het ook). J ö r g e n: Het is in ons beider belang, dat de ware toe. dracht in de doofpot gaat. Als ju!!ie zwijgen.. kraait er verder geen haan naar. CLAUS (wear op) C 1 a u 5: 1k heb haar naar bed gebracht K a r in: Hoe is 't met haar? C! a us: Ze built de spanning weg. Dat zal haar opluchten. K a r i n: En de jonker zorgt dat ze niet naar de gevangenis hoeft. C! a u 5: Werkeiijk, jonker? J ö r g en: Je vader zal je wel uitleggen hoe, want mijn tijd is beperkt. 1k moet straks flog even naar het ziekenhuis. Eh.. wat ik vergat te vragen. Ben je erg gewond? 76

C 1 a u s: 1k ? Welnee, jonker. ii Paar brandwondjes '

J o r g e n: Je zult het er wel op aanleggen dat we gaan geloven . . dat het een pleziertochtje was ! . C 1 a U s: Och. . (ziet brief - opent hem ondertussen) ik heb 't geluk gehad. . de juffrouw over het meer to krijgen. J org en: Mijn dochter heeft me verteld hoe.. en dat het op het nippertje was. C 1 a u €: Is de juffrouw over de schrik heen? J 0 r g e n: Dat zul je direct zelf kunnen constateren. Zij zou flog naar hier komen. Ze had.. e.. je privé nog jets mede to delen. Wat mij betreft.. (hand) hier heb je mijn hand en mijn zegen, jongen !.. C 1 a u is (die zijn aandacht verdeelde tussen de woorden van Jörgen en de inhoud van de brief): Excuseer, jonker.. ik.. e.. begrijp u niet helemaal ! - Waar komt die brief plotseling vandaan, moe Karin? K a r i n: Zou je nou eerst eens niet liever naar de jonker luisteren, Claus. Die brief heeft geen haast. C 1 a u 5: Misschjn tóch !. . Wie bracht hem? K a r i n: Peter gaf hem juist. Hij -zat tussen de brieven van hot kasteel. C 1 a u s (blij): We zijn gered, vader!.. Nou hoof je nergens geen zorg meer over to hebben : Lees maar! Ma 't even, jonker? J 0 r g en: Het schijn van groot belang.. want je heM niet eens gehoord wat ik je to zeggen had, geioof ik. C I a u s: Vergeef me maar. 1k ben 'n beetje overrompeld door dit schrijven. K a r i ri Mag je vader 'm liarop ilezen, Claus ? C 1 a u s: 0, gerust, hoor! K a r i n: Laat dan eens gauw horen, Lars. her is je bril. L ar s (leest): Mijnheer.. Met genoegen kunnen wij u be. richten. . dat do jury.. uw bundel ,,En de bossen zingen hun lied" met algemene stemmen en vol lof.. de eerste prija heeft toegekend. We verwachten ii één de zer dagen op ions kantoor ter afdoening van een en ander. Wij zullen u dan tevens 4500 kronen.. zijnde het bedrag dat voor de winnaar was gereserveerd.. overhan digen. U 'bij voorbaat feliciterend, verblijven wij, hoog. achtend.. (zwijgt). 77

K a r i n (zoent hem) : 0, jongen . . wat fijn ! Wat fijn ! . C 1 a u s: Drieduizend kronen zijn voor jou, vader !. . Dan kunt u ook weer met een sc:hone lei beginnen. L a r s (getroffen): Jongen !.. Dat je daar direct aan denkt! J ö r g e n: Mijn compliment, Claus ! 1k geloof steeds meer dat mijn dochter niet eens zo gek its !.. 0, daar 'heb je haar OLGA (op).

o 11 g a: Goedenavond, allemaal !.. Hoe is 't met je, Claus? J or g e II: Dat vertelt hij je direct we!

Kunnen wij mis sc'hien in een an'der vertrek enkele din'gen nog even af werken, Lars Kragh, want ik 'heb zo het idee, dat de jongelui ons toch liever zien gaan dan komen ! Moet je het onthutste gezicht van je zoon non zien! K a r dn: Zal ik licht maken in de goeie 'kamer? L a r s: Goed, Karin ! (K. af). 0! g a: HeM u nog niets gezegd, vader? J ö r g e n: 1k heb 't wel geprobeerd kind, maar Kra'gh Junior had meer belangstelling voor andere dingen C I a u s: Mag ik de juffrouw de brief eerst laten lezen, J'onker? J ö r g e Ii: Om de 'drommel niet. Dan kom ik 'nooit weg! Je zult non eer'st naar mij iuisteren !.. 1k heb eens tegen mijn d'ochter gezegd.. dat ze een kerel als man moest zoeken. Ze is daar wo'nderwel in geslaagd!.. 1k durf 'hem straks de lei-ding over 't !andgoed rustig toe te ve'rtrouwen !.. Mijn zoon tgaat als hij beter is naar het Zuiden.. en om meer 'dan één reden gaat je broer als rentmeeater met hem mee. D'e rentmeester van mijn goed in het Zui den 'haal ik hier 'heen. En 'dan is alles zo'n beetje gerege!d. Alleen zal ik nog naa'r een nieuwe jachtopziener nit moeten zien, maar dat is van later z'org! Hier mijn hand, jongm.. wees goed voor haar.. (drukt de hand van de onthutste Claus) en stuur mij niet van het erfgoed a'f, zolang ik leef ! K'om mee, Lars Kragh.. want nou is onze verdwijning een gebiedende eis ! (neenit een onthutste Lars awe en Mat een onthutste Claus en een glimlachende Olga achter). !..

-

78

C 1 a u s (onzeker) : Bedoelt uw vader .. ? Is.. e.. (staat to schutteren ails een schooljongen). 01 g a (lachend): Je was vanmiddag vrij wat mannelijker Claus Kragh ! Toen nam je me zonder veel plichtplegingen in je armen en zette me op het paard. Moet ik er nu weer een paard bij halen ? C 1 a u s (ontdooiend) : Ol .. Olga.. is.. ma►g .. ? 0 1 g a (nestelt zich tegen hem aan): 0, jongen .. wat ben je nu een heerlijk stunteltj-e C 1 a u s (o.mhelst haar onstuimig): Dat zal ik laten zien ! . . (zoen) 0, Olga!.. Dit had ik nooit durven hopen ! (zoen). 01 g a (kreunend): 0.. Claus.. ik trek mijn woorden in. C l a u s onthutst): He ? 0 1 g a: Ja ! Je bent helemaal geen stu.nteltje ! C 1 a u 6 (sluit haar weer in zijn armen): Lieveling ! .. (plots) 0.. lees eens ! .. Dat zou ik haast vergeten ! 0 1 g a leest dan blij): Proficiat, Claus ! .. Had ik geen gelijk to-en ik zei, dat je het kon ! C 1 a u s: Ja ! .. Jij had gelijk!.. Ik kan het!.. (zoen — langzaam ,

,

,

Doek

EINDE

79

OPVOERINGSVOORWAARDEN Het opvoeringsrecht van dit stuk wordt verkregen door: a) aankoop van ACHT tekstboekjes EN BOVENDIEN b) betaling der vrschuidi'de auteursrechten voor ELKE opvoering. Toestemming tot opvoeren moet minstens 10 dagen vóór de opvoeringsdatum worden aangevraagd bij het BELGISCH AUTEURRECHTEN BUREAU S.V. ATHLETENSTRAAT 25 - ANTWERPEN welk bureau alleen bevoegd is vergunning te verlenen. Het verschuldigde minimum-bedrag moet uiterlijk 3 dagen voor de vertoning in bezit zijn van hogergenoemd bureau. Wordt aan deze voorwaarden niet tijdig voldaan dan zal de opvoering als wederrechtelijk beschouwd worden en zullen de inrichters gerechtelijk vervolgd worden. Toestemming tot opvoeren wordt in geen geval verleend wanneer gebruik wordt gemaakt van boekjes die van een andere vereniging of persoon afkomstig zijn, ongeacht of deze boekjes gekocht, geleend, gehuurd of ten geschenke werden ontvangen. De koper van de boekjes wordt aansprakelijk gesteld voor de betaling en naleving van hogergenoemde voorwaarden. Bij elke aanvraag moet duidelijk de naam van de vereniging vermeld worden. Frauduleuze opvoeringen worden gerechtelijk vervolgd, terwiji de geldende rechten 5 maal verhoogd worden. Alle andersluidende voorwaarden zijn vervallen. Auteursrecht moet altijd betaald worden, ongeacht waar, hoe en onder welke omstandigheden de vertoningen plaatsvinden. Auteursrecht is het loon van de schrijver, het is dus niet nicer dan ccii plicht van sociale rechtvaardiheid het steeds te voldoen.