Natuurreis Oost Polen

Natuurreis Oost Polen IVN Westerveld / IVN Ooststellingwerf

Biebrzanski Park Narodowy, Narewski Park Narodowy Białowieski Park Narodowy

april- mei 2014

Verslag natuureis Oost Polen, 2014

Oostwaarts naar Białowieża ............................................................................... 3 Żebra Żubra en Kosy Most................................................................................ 5 Het oerbos ....................................................................................................... 7 Stroomopwaarts langs de Narew...................................................................... 10 Naar het dal van de Biebrza............................................................................. 13 Czerwony Bagno en het Biebrza dal ................................................................. 17 Huiswaarts ..................................................................................................... 19 Waarnemingen ............................................................................................... 21 Planten rond Białowieża ............................................................................... 21 Planten rond Biebrza en Narew..................................................................... 22 Vogels in Białowieża .................................................................................... 23 Vogels bij het stuwmeer van Siemianówka, de visvijvers van Dojlidy en bij de Narew (Waniewo)........................................................................................ 23 Vogels bij de Biebrza (incl. Czerwone bagno) ................................................ 24 Vogelsoorten op diverse plekken gezien:....................................................... 25

-2-


Oostwaarts naar Białowieża Zaterdag 26 en zondag 27 april. Hannie van de Vegt Met 39 IVN-ers gaan we op stap, een natuurreis naar Polen op initiatief van Jan Nijman. We bezoeken het oerbos van Białowieża en vervolgens de moerasgebieden bij de Biebrza en Narew. Het was een treinreis van 16 uur, gelukkig in de nachttrein, waar we lekker met iedereen konden kennismaken zodat we veel mensen al kennen na de treinreis. Het was een prachtige reis, door Duitsland helemaal naar Warschau. We hebben genoeg tijd om te slapen, maar al vroeg zitten we allemaal in vol ornaat te wachten op wat komen gaat. Om 12.40 uur stappen we uit de trein op station Warszawa Wschodina. We pinnen Pools geld en stappen vervolgens in een bus, op weg naar ons pension in Białowieża waar we 3 dagen zullen blijven. De busreis duurt 4½ uur vanaf Warschau. We zien hele mooie velden vol met geel koolzaad. We zien veel reeën, maar ook edelherten en veel ooievaars. De bomen zijn nog niet allemaal in het blad en we zien opvallend veel maretakken in de verschillende bomen: in berken en ook in kastanjebomen. De maretak of mistletoe noemen ze ook wel vogellijm omdat de zaden aan de snavel van de vogels blijven kleven en zij deze zaden dan verspreiden door ze aan een andere boom te strijken. Wel heel frappant. Het weer is reusachtig. We zien veel wolkenvelden maar er is ook veel zon. Al kunnen we aan de plassen zien dat er veel regen is gevallen. Het landschap is wijds en mooi van wegen voorzien. Het is zondag en als we langs de kerkhoven rijden zien we erg veel bloemen. Zou dat te maken hebben met de heiligverklaring van de paus Johannes Paulus? We komen steeds verder in een klein weggetje met veel plassen. Wat er al gevallen is, valt nu niet meer, denk ik maar. We gaan naar boven en naar beneden en komen bij Wasilew Szlachecki waar we even stoppen bij de rivier de Bug die meer zuidoostelijk de grensrivier met Wit-Rusland en Oekraïne is. Er zijn echt kleine dorpjes zijn en we rijden in een mooie natuurlijke pittoreske omgeving. Er zijn een aantal ooievaarsnesten met ooievaars erop en ook veel jonge bruine kikkers en padjes, dus genoeg te eten voor de ooievaar er scheren twee mooie zwanen over mijn hoofd en ik krijg ze ook nog op mijn ipadfoto. We hebben ook nog een authentiek huisje gefotografeerd met alle inrichting er nog in. Toen we net terug in de bus zaten begon het te regenen.

-3-


Met regendruppels als pijpenstelen. We reden vliegensvlug en om 17.00 uur begon het al te schemeren. Alle ramen van de buswaren beslagen. Tijdens de regenbui begon het in de bus te lekken op sommige plekken vanuit het noodluik. Gelukkig geen groot bezwaar er was genoeg plaats om ergens anders te gaan zitten. Rond half zes komen we aan in Białowieża. We zien overal wisenten in hout gemaakt. Voor het hotel van de buurman van ons pension staat ook een wisent als sculptuur Bij aankomst bij in Białowieża troffen we Mariken, Paul, Guido en Ans die zelf naar het hotel zijn gekomen en in de buurt op de camping staan. We hebben in ons pension een heerlijke kamer gekregen. Dat is fijn. We liggen met mannen en vrouwen gescheiden dat is wel prettig. De badkamer is bij onze kamer. We hebben ons prima geïnstalleerd en kijken nog even op het balkon. Wat een prachtig pension en lekker ruim. De afspraak is om 19.00 uur eten. Er is geen drank aanwezig, dat moeten we zelf gaan halen bij een klein winkeltje vlak achter ons pension. De eigenaresse van de minisupermarkt (sklep) heeft alles in voorraad. Lekker gegeten en een ijsje in het winkeltje opgehaald om er nog eens rond te neuzen. Het is een gezellig winkeltje met alles netjes tot aan het plafond opgestapeld en in koeling uitgestald. In ons pension is ontbijt en diner geregeld. De lunch kun je zelf invullen. Dat kopen wij dus ook in dat miniwinkeltje met alles erop en eraan. We hebben een leuke groep en twee gidsen: Andrzej en Bartek. Iedereen zit moe, maar voldaan aan het diner en morgen gaan we echt van start. Jan vertelt ons dat er een programma per dag wordt gemaakt en of er elke dag een dagvoorzitter kan opstaan om allerlei kleine zaken te regelen. We moeten ook nog even kennis maken met iedereen en alles voor morgen gaan regelen, zodat wij om 06.00 uur naar de vogels kunnen luisteren.

-4-


Żebra Żubra en Kosy Most maandag 28 april Ria Duiven Vanuit het pension Gawra in Białowieża wandelen we na het ontbijt met de gehele groep naar een nat gebied met bos vlak in de buurt. Het advies om laarzen te dragen tijdens deze tocht wordt door de meesten opgevolgd. De tocht voert over een vlonderpad waar soms een plank ontbreekt. Opletten dus waar je je voeten neerzet en soms is er een drassig stuk waar de laarzen goed van pas komen. Hierdoor is de blik al vanzelf naar beneden gericht. We zien veel bijzondere planten als eenbes (zie foto), grote boterbloem, dalkruid, salomonszegel, bosviooltje, gele en witte anemonen en bolletjeskers. Ook veel daslook die een sterke (uiachtige) geur verspreidt. Verder de zeldzame plant goudveil die voorkomt onder omstandigheden met zuurstofrijk en stikstofarm kwelwater. Op meerdere plaatsen zien we de lichtpaarse schubwortel. Een bijzondere plant omdat het een parasiet is. We bezoeken het park ‘Rezerwat Pokazowy Żubrów’ waar dieren worden gehouden die in het nationaal park voorkomen zoals de wisent, lynx, eland, konik, wolf en het zwijn. In het nationaal park zie je veelal wel sporen van deze dieren, maar een dier als de wisent kom je bijna nooit tegen. Er zijn meerdere zwijnen in het park. De biggen liggen in een hoop vlakbij en over elkaar heen. Een leuk gezicht om deze biggen te zien die zo lekker dicht bij elkaar liggen te slapen. Ik neem aan dat deze biggen niet bij deze ene zeug horen maar het gezellig vinden om vlakbij elkaar te liggen. ‘s Middags gaan we met de bus naar het een noordelijk van het bosgebieddeel bij ‘Kosy Most’, onderdeel van het ‘Białowieski Park -5-


Narodowy’. Net als vanmorgen wandelen we door bos waar het nat en vochtig is. Er is een rijke ondergroei. De bomen zijn een heel stuk hoger dan in het bos in Nederland. Indrukwekkend om in bos te wandelen waar al eeuwenlang nauwelijks invloed van de mens is geweest. Het bos vernieuwt zichzelf. Er is veel dood hout te zien wat weer een bron van leven is voor andere organismen. Valt een boom om dan is er weer een kans voor een nieuwe boom om misschien honderden jaren oud te worden. Volgens de Poolse gids is het gebied met oerbos en grote beekdalen met meanderende rivieren uniek in Europa. Het is te danken aan de uitgestrektheid van het gebied waardoor er pas vanaf de middeleeuwen mensen gingen wonen. De afgelopen eeuwen was het jachtgebied van koningen en tsaren waardoor het gebied weinig toegankelijk was. Het is de reden dat het nu nog steeds zo’n grote natuurlijke rijkdom heeft.

-6-


Het oerbos dinsdag 29 april Ans Lutgerink ‘dood hout ritselt van leven’ Het oerbos in. Wij lopen naar de toegangspoort vanuit ons hotel, want hier mogen geen auto’s rijden. Je mag ook niets in dit bos achterlaten, het is een gesloten systeem met zijn eigen kringloop. Wij krijgen een excursie in een klein puntje van dit bos. De imponerende poort is gemaakt van zomereik, louter hout, met pen en gat verbindingen. Eerst geeft Arek Szymura, onze gids, een inleiding. Die bestaat uit veel getallen, jaartallen en ‘pursunts’, nee geen personen maar percentages. Wat me bijbleef: dit oerbos – voorheen vele malen uitgestrekter – viel in de gratie bij de machthebbers vanwege de hoge wildstand. Dat kon omdat dit een voedselrijk en nat bos was, en daardoor ondoordringbaar. De enige noord-zuid route in deze regio werd speciaal langs dit gebied gelegd. Het wild werd rücksichtslos gedecimeerd tot het de wildstand fataal werd. De laatste oeros was al geschoten rond 1700. Ook de wisent moest het loodje leggen. Tot twee keer toe zijn er pogingen gedaan om de wisent weer in te voeren. Het is dan nu wel gelukt maar de genetische basis is erg smal: ze hebben allen dezelfde voorvader, slechts één mannetje van de laaglandbizons heeft nakomelingen voortgebracht. Dus het probleem is nog niet helemaal opgelost. In Oekraïne en Wit Rusland is het genetisch materiaal vermengd met andere ondersoorten. Iedere nieuwe machthebber kwam even scoren in Białowieża (Bjawovjezja, fonetische spelling). Er is hier ook behoorlijk gevochten. Qua historie vlogen hier de kogels om je oren. In dit oerbos is 30 procent van het hout staand of liggend dood hout. Bomen gaan dood door natuurgeweld zoasl brand, storm, blikseminslagen en plagen als de letterzetter, een kevertje dat de groeilaag van de fijnspar dusdanig aanvreet waardoor de boom bezwijkt. Daar komt dan weer de drieteenspecht op af. En dat is dan weer goed te monitoren voor de biologen, want je ziet dan horizontale lijnen van gaatjes in de dooie spar verschijnen. In dit bos wordt zo ongeveer alles gemonitord. Voor spechten geldt trouwens hoe groter het beest, hoe harder de roffel. De drieteen heeft een fijn roffeltje. -7-


Terug naar de bomen: het bos is van bovenaf gezien een soort divan vol kussens, de canapé. Een zachte weelderige laag met kuilen en bulten, met er boven uit hier en daar de topjes van de fijnsparren als losgesprongen veren in de oude divan, daaronder van hoog naar laag de eik, es, noordse esdoorn en dan de linde, we zitten dan rond de 40 meter. Daaronder een tweede boomlaag van ongeveer 30 meter hoogte van iep en haagbeuk, en daaronder de laag van hoge struiken zoals lijsterbes, hazelaar en natuurlijk alle jonkies. De gids wees ons op de talloze gehalveerde nootjes van de haagbeuk. Een spoor van de eekhoorn die hier aangewezen is op de haagbeuk. Haagbeukenootjes zijn een fractie van de gewone beukenootjes, dus hij moet er veel meer van eten. De beuk komt hier niet voor. De bodem is een mooi diepe laag bruine bosgrond met helemaal niet zoveel blad. Al het blad verteert hier snel. Die gigantische bomen met dikke stammen hebben eigenlijk verhoudingsgewijs maar kleine kronen. Je denkt: ‘Moeten ze het daarmee doen?’ Maar ze hebben de tijd. Daardoor vallen die bomen wel makkelijker om tot op de grond. We zagen ‘boomlijken’ liggen in hun volle lengte uitgestrekt op de grond, zoals de zeshonderd jaar oude Jagiełło-eik, vernoemd naar een tijdperk van groei en bloei onder de gelijknamige Litouwse grootvorst. Dan zie je pas hoe hoog die boom was. Die boom ligt er inmiddels alweer veertig jaar en is nog lang niet vergaan. Hij is wel gebarsten in kleine brokjes hout, dezelfde structuur die je ziet verschijnen bij verbrandend hout. Onze gids stelde ons in het begin een paar vragen. Hij wees ons schubwortel en vroeg of we dat kenden, en bolletjeskers. Toen we daarop het goede antwoord hadden gegeven, keek hij vergenoegd en heeft honderduit verteld. Op iedere vraag volgde een uitvoerig antwoord, of minstens een verhaal. Hij schetste de samenhang vanuit het overzicht tot in de kleinste details en weer terug. Zoals waarom Bärlauch (daslook) naar de beer is vernoemd (een van de eerste eetbare planten na zijn winterslaap is de daslook), wees ons op de eetbare bolletjes van de bolletjeskers (smaakt naar radijsjes), de boskip (eetbare paddenstoel), keurde de smaak van de daslook (hm, de smaak van de bladeren was letterlijk naar de knoppen gegaan). -8-


Hij wees ons op een apart staande kale dode boom met daar bovenin een groot duidelijk spechtengat. Dat moest de zwarte specht wel zijn die daar nestelt. Waarom vroegen wij. Nou de zwarte specht nestelt graag hoog op plaatsen waar een boommarter niks te zoeken heeft. Hij hoort dan de marter aankomen en heeft net de tijd om zelf de vluchten (inderdaad nog een heel eind lopen in zo’n hoge boom). De jongen moet hij dan wel vaak opgeven. Kleine spechten nestelen wel laag, maar hun gaten zijn te klein voor de boommarter. We hadden een fijne gids. Tot slot liepen we nog door een fotogeniek moeras, dat er echter vrij droog uitzag. Het gesprek kwam op verdroging, een van de problemen voor dit oerbos. ’s Middags is een deel van de groep nog naar een klein veengebiedje gegaan in een oud sparrenbos. Vanwege de verdroging, ook daar, vernieuwde het sparrenbos zich niet meer, want sparren wortelen vrij oppervlakkig. Hiervoor in de plaats kwamen massaal elzen terug in concurrentie met de sparren. Opslag van sparren kreeg geen kans meer. Daarna kwam men nog bij het oude station voor de tsaar met een oude trein, nu een goederen spoor. Dat was 200 meter van de grens af, zodat sommigen een smsje kregen: welkom in Wit Rusland. Er kwam een quad langs met twee Poolse militairen…

-9-


Stroomopwaarts langs de Narew Woensdag 30 april, Janke Santing Het is woensdag en de derde dag van onze reis. Er wordt gevogeld om 06.00 uur met de gidsen. Een draaihals wordt gespot. Ook als je niet mee gaat met de gids op het vroege tijdstip word je gewekt door een vogelconcert, temeer omdat het een uur eerder licht is in Polen, altijd weer prachtig. De meesten van de groep zijn op tijd aan het ontbijt. Alles moet ingepakt worden omdat we afscheid nemen van Białowieża. Op de afgesproken tijd stapt de groep vol goede moed in de bus richting het stroomgebied van de Narew. We worden uitgezwaaid door de eigenaren van het pension Białowieża. Ik ben verantwoordelijk voor het verslag van vandaag. Als echte leek in een groep met veel natuurkennis, vanuit vak of hobby, mogelijk een gevaarlijke missie. Qua taal lukt het de meesten inmiddels op de derde dag te groeten in het Pools en dank je wel te zeggen. Er is een begin gemaakt met communicatie en welwillendheid richting de Polen. Het weer is prachtig, de lucht is strakblauw, eigenlijk helemaal geen dag om in de bus te zitten. Het groepsproces is zover gevorderd dat er van plek wordt gewisseld om nader kennismaken met een ander groepslid. Ik ervaar het als open en belangstellend. Een goed recept om het prettig te houden in een grote groep. De chauffeur toont zijn stuurmanskunst op de zandwegen. We laten het (oer)bos achter ons en rijden naar meer open gebied. Onderwijl genieten we van uitzicht op kleine dorpjes met traditionele houten huizen, prachtige bloemenweides, bomen met maretak en niet te vergeten de ooievaars op de nesten. Het Narew National Park waar we naar op weg zijn vormt samen met het Biebrza National Park een heel groot beekdalgebied dat vooral bekend is vanwege is vanwege zijn vogels. Het is een van de meest bekende vogelkijkplaatsen van Europa. Daarnaast komen er zeldzame vlinders, libelles en wilde planten voor. Dit bijna ongerepte beekdalgebied, van deze omvang, is uniek in Europa. Er is afwisseling van natte (vennen, moeras en riet), minder natte, droge gebieden en bos (Crossbill Guides, North-east Poland, Biebrza, Białowieża, Narew and Wigry, KNVV, 2013). Als er plotseling door één van de gidsen een arend wordt gespot, maakt de bus een tussenstop. Wat er uit de bus rolt lijkt op een groep Japanners gezien alle verrekijkers en camera's. We zien de schreeuwarend en een paapje die prachtig exposeert op een elektriciteitsdraad.

- 10 -


We vervolgen onze route en stoppen bij het stuwmeer van de Narew in de buurt van het plaatsje Siemanówka. We zien sterns (witte, zwarte en de witwang), de zilverreiger, boomkikkers die mooi groen glanzen in de zon in een poeltje, horen het geluid van de vuurbuikpad, maar helaas laat hij zich niet zien. Bijzonder aan het stuwmeer is dat het doorsneden wordt door een dijk voor een trein van Polen naar Wit-Rusland. We zien de trein daadwerkelijk rijden. De gids vertelt dat het stuwmeer pas na de val van de muur is voltooid en daarom ook wel als 'niet voltooid monument' wordt aangeduid. De volgende stopplaats zijn de visvijvers van Dojlidy in de buurt van Białystok. Hier kunnen we picknicken en rondkijken. Veel riet en water, een prachtig gebied. Op de wandeling langs deze visvijvers zien we prachtig de buidelmees en zijn nest. Wat maakt dit beestje een kunstwerk van zijn nest. Het verhaal gaat dat deze nestjes in Rusland gebruikt worden als kinderpantoffeltjes. Ik geloof het onmiddellijk. Er groeit hop en ons groepje ziet de Europese kanarie en de roodhalsfuut. Jammer dat de vuurbuikpad zich ook hier niet laat zien. In Białystok (de grootste stad van dit deel van Polen, de provincie Podlasië) doen we inkopen in een moderne supermarkt van de keten Stokrótka (=madeliefje). We hebben tenslotte iets meer dan een halve week geen echte winkel meer gezien. De supermarkt doet goede zaken. Jan geeft hier en daar wat aanwijzingen zodat de afrekening vlot verloopt. We naderen langzamerhand het plaatsje van ons nieuwe verblijf, Waniewo, in het stroomgebied van de Narew. De kamers worden verdeeld en hier zien we Ans, Guido, Paul en Mariken weer. Zij hebben een prachtig plekje in de tuin gekregen met een supermooi uitzicht over het achterliggende watergebied. Om 17.00 uur gaan we het beekdalgebied van de Narew verkennen over het aangelegde vlonderpad met pontjes. Wat een uitzicht. Moe en voldaan schuiven we om 19.00 uur aan voor het eten. De gastvrouw verrast ons op traditioneel pools eten; heerlijk. Alles zelf gemaakt en van eigen beest en grond. Je proeft dat het met zorg bereid is. De mooie dag en het heerlijke eten maakt de tongen los, er wordt flink bijgepraat. Met een goed gevulde maag en opnieuw een hoofd vol indrukken zoeken we ons 'nieuwe' bed op.

- 11 -


Ik heb de volgende waarnemingen genoteerd deze dag: 

Onderweg

  

schreeuwarend paapje rozetsteenkers

Waniewo             

Stuwmeer van Siemianówka    

sterns (wit, zwart, witwang) zilverreiger geluid roerdomp geluid vuurbuikpad

Visvijver Doilidy (Białystok)

   

libelles

hop roodhalsfuut buidelmees europese kanarie

- 12 -

kraanvogels kemphanen goudplevier bosruiter grutto kievit ooievaars knobbelzwanen bruine kiekendief sperwer visdief witwangstern (huis)zwaluwen


Naar het dal van de Biebrza Donderdag 1 mei Joke van der Lei De vroege vogelwandeling ging ook vandaag, net als de vorige dagen, om 6 uur van start. Een grote groep enthousiastelingen stond klaar om met Bartek op stap te gaan, op zoek naar de gevleugelde vriendjes aan de oever van de Narew. Voorafgaand aan het vertrek werd er door een koor van divers pluimage een zacht ‘Lang zal ze leven’ gezongen voor Marja, die vandaag 60 jaar is geworden.

Waniewo, ochtendmist bij de Narew

Door het vroege tijdstip was het landschap nog bedekt onder een dunne deken van mist wat zorgde voor een mysterieuze sfeer. Al lopend over het vlonderpad ontdekten we de eerste vogels. Het onbemande pontje lag aan de overkant van de rivier, who pays the ferryman? Gelukkig was Fedde bereid om het pontje onze kant op te trekken. We zagen bosruiter, grutto, kievit, kraanvogel, zwarte stern, zomertaling, snor, karekiet, ooievaar en als kers op de taart een grauwe kiekendief. Bij het zeer goed verzorgde ontbijt was de hele club weer compleet en werd er opnieuw gezongen voor Marja. Er waren zelfs kaarsjes en ballonnen geregeld om de feestvreugde nog groter te maken! We vertrokken met de bus richting Barwik. Onderweg kregen we 2 kaartjes uitgereikt die we die dag moesten kunnen tonen. Omdat de kaartjes van 5 zloty op waren, kregen we er allemaal 2 t.w.v. 2,5 zloty. Je moet een beetje inventief zijn, als medewerker van een Nationaal - 13 -


Park. Ook waren de bonnetjes op, dus werden we verzocht de kaartjes aan het einde van de dag weer in te leveren, zodat gids Andrzej ze kon declareren. Omdat ik het een erg mooi kaartje vond, heb ik er eentje ingeleverd en de andere gehouden. De wandeling naar de uitkijktoren bij Barwik was een erg mooie. Onderweg zagen we diverse vogels waar onder een watersnip die parmantig op een paaltje zat. We zagen ook nog een roofdier jagen, maar omdat hij zijn kop niet wilde laten zien, kunnen we niet met zekerheid zeggen wat het is geweest. Was het toch een vos? We zullen het nooit weten. De dag van de arbeid, 1 mei, is een feestdag in Polen. Voor het eerst in deze dagen kwamen we in de natuur ook gezinnen met kinderen tegen. Ze gebruikten de natuur als decor voor een gezellig dagje uit! Het was bovendien ook nog eens heerlijk weer. Aangekomen bij de uitkijktoren heb je een prachtig uitzicht over het dal. We zagen tientallen kraanvogels en ooievaars rondjes cirkelen op de thermiek.

Panorama vanuit de uitkijktoren van Barwik Na even genoten te hebben van het weidse uitzicht wandelden we over hetzelfde pad weer terug naar de bus. Daar had de buschauffeur een paar zandhagedissen ontdekt, waaronder prachtig gekleurde groene mannetjes. We troffen dan ook een aantal enthousiaste IVN-ers aan die op hun buik liggend deze snelle draakjes probeerden te fotograferen. We vertrokken voor de lunch naar de prachtige herberg Dwór. Helaas mochten binnen geen zelf meegebrachte etenswaren worden gegeten, maar er stond voor wie dat wilde wel allerlei heerlijks aan eten en drinken op de kaart. Wel fijn dat we al wat Poolse woorden hadden geleerd, zo lukt het ons om de bestelling te plaatsen. De bediening nam behoorlijk de tijd voor het uitserveren ervan, maar wie heeft er dan ook haast op deze vrije dag? De rest van de groep gaf de voorkeur aan bermtoerisme en zat heerlijk met de zelfgesmeerde broodjes in de zon. Bijna werden ze vertrappeld door een koppel losgebroken koeien, maar de boer had al snel weer de controle en de koeien verdwenen luid loeiend weer in het bos. - 14 -


Na de lunch reden we naar het bezoekerscentrum van het Biebrza Nationaal Park in Osowiec. Het was er behoorlijk druk. Erg leuk is de overzichtskaart, waar met gekleurde pins de bezoekers kun woonplaats kunnen aangeven. Verscheidene Nederlanders waren ons al voorgegaan, maar we hebben Noord Nederland eens even goed op de kaart gezet zullen we maar zeggen. In dit bezoekerscentrum waren ook een aantal souvenirs te koop, vanuit een soort Kijkshopmodel. Je kunt iets uitkiezen in één van de glazen vitrines en dan hopen dat de medewerker achter de balie begrijpt wat je graag wilt hebben. “Wolf print” ?? “Wolf paw” ?? “Wolf foot” Ahaaaaa! Ook in Osowiec ligt een mooi vlonderpad. Een deel van de groep deed de extended versie, of te wel we liepen een behoorlijk eind verder dan gepland. We waren dus niet helemaal op de afgesproken tijd van 16.00 uur weer terug bij de bus, maar onderweg was ook zoveel te zien, van boktor tot dichtersnarcis. Een ander deel van de groep had het genoegen een blauwborst te ontmoeten, die zich met plezier van alle kanten liet bekijken. De laatste stop vandaag was Burzyn. Bartek had ’s ochtends tijdens de wandeling al gezegd dat we voor 95 procent zeker wel een eland zouden zien bij dit uitkijkpunt. Omdat er toch nog 5 procent overbleef durfde Nel hem wel uit te dagen voor een weddenschap. Inzet een drankje. Later vertelde hij dat hij tien keer bij dit punt was geweest en ook tien maal een eland had gezien. Dat lijkt me toch eerder 100 procent! Maar inderdaad, het duurde niet lang of we hadden een aantal elanden in het vizier. Wel op behoorlijke afstand, maar ontegenzeggelijk elanden! 1-0 voor Bartek  We reden langs een prachtige route weer terug naar ons pension in Waniewo. En ’s avonds genoten we wederom van een heerlijke maaltijd. Marja weer met brandende kaarsjes naast het bord, want ze was nog steeds jarig! Na het eten werden de plannen gesmeed voor het bezoek aan het Czerwone Bagno, het Rode Moeras, morgen. Andrzej is vandaag de hele dag met zijn telefoon in de weer geweest om de gidsen te krijgen, dus morgenochtend vertrekken om 6 uur. Een goede reden om op tijd naar bed te gaan. De Poolse buitenlucht maakt sowieso slaperig.

- 15 -


Waar was wat? Vlonderpad/fort Bezoekerscentrum

Barwik

Burzyn

Kaart van de dag (met dank aan Nel van der Laan)

- 16 -


Czerwony Bagno en het Biebrza dal Vrijdag 2 mei Marja Generaal Voor dag en dauw vertrokken we richting Biebrza National Park. Om acht uur werden we daar opgewacht door twee gidsen in guerrillatenue: een stoere jongen (Artur) en een klein meisje (Agnieszka) dat tot onze verbijstering op blote voeten liep. Wij hadden het koud met al onze kleren aan. De temperatuur was aanmerkelijk gedaald vergeleken bij de vorige dagen. Ze vertelden dat dit park ‘het Poolse Siberië’ werd genoemd omdat Russen die zich niet konden of wilden voegen in het systeem, hier hun toevlucht zochten. Er waren in het verleden dorpen gesticht en de resten van bewoning zoals appelbomen, tuinzuring en wildemanskruid waren nog aanwezig. In de tweede wereldoorlog hebben ook partizanen zich hier verschanst en aan het einde van de oorlog zijn de Duitsers binnengevallen en hebben huizen in de as gelegd en mensen omgebracht. We liepen over een recht pad dieper het park in. De groep had zich op natuurlijke wijze in tweeën gesplitst. Ik volgde het meisje met de blote voeten. Je moest haast rennen om haar bij te houden. Zij vertelde veel over de geneeskrachtige werking van zwammen en planten zoals de zwam in de berk die preventief zou werken tegen borstkanker en dat je na het drinken van frambozenthee je nooit meer koude voeten krijgt. Ze liet ook de tunneltjes van een solitair levende bij zien. Aan het einde van de tunnel zat een kamertje waarin de bij haar ei legt, dan kruipt zij naar buiten en delft haar eigen oppervlakkige grafje. De mensen in de andere groep hebben naast de gewone vogels de draaihals en de klapekster gezien. Onderweg zagen wij sporen van wolven: witte keutels en een afgeknaagd schouderblad en een kaak van een jonge eland. Wij hadden de indruk dat die twee laatste voorwerpen daar expres waren neergelegd maar dat mocht de pret niet drukken. We hoorden dat dit het enige gebied is in Polen waar de eland de tweede wereldoorlog overleefd heeft. Na de oorlog werd de functie van ‘Elkmann’ in het leven geroepen. De Elkmänner hadden de eervolle taak de elanden te beschermen. Het gebied is 600 vierkante kilometer groot en er leven zo’n 600 elanden op. We hoorden de Noordse nachtegaal weer zingen maar zagen hem niet. - 17 -


Aan het einde van het pad kwamen we bij een gebied van zandduinen begroeid met dwergvormen van sparren en struikgewas. Daar heeft iedereen wat rondgescharreld. We moesten nogal snel terug omdat er een volgende bus in aantocht was. We stopten na het verlaten van dit deel van het park nog bij een gedenkmonument, daar geplaatst ter ere van de partizanen. Vervolgens hielden we nog even halt bij een hoogveenmoeras. We liepen over een vlonderpad en zagen aan weerszijden bosbessen (of rijsbessen?), lavendelhei, veenmos en moerasrozemarijn. Agnieszka, de gids met de blote voeten, vertelde mij dat ze eens was gaan hallucineren toen ze een flinke hoeveelheid moerasrozemarijn in haar auto had geladen om te gebruiken tegen insecten. Was een grappig verhaal. In Goniądz is er ingeslagen, gegeten en gedronken en werden nog twee zwarte ooievaars, kemphanen en een slechtvalk gespot. Daarna reden we door tot Brzostowo, een dorp boven aan de westkant van het stroomdal van de Biebrza. Bleek al gauw dat dit een waar eldorado voor de vogelaar was. Vlakbij zag je de drie soorten sterns (zwarte-, witwang-en witvleugelstern). Het snelle zwart-wit gezwenk vond ik adembenemend. Verder in de modder vooraan bosruiters, een poelruiter en kemphanen en aan de overkant van de rivier een enorme groep kraanvogels, een groep aalscholvers, enkele knobbelzwanen, grauwe ganzen. Omdat het nogal koud was, wilden we graag even ergens binnen iets gebruiken maar er was geen gelegenheid waar dat kon. Alie heeft een kort bezoek gebracht aan een Poolse familie en deed later verslag van het sobere interieur. Net toen we er een beetje genoeg van begonnen te krijgen, zagen we iets groots in de lucht aan komen zeilen. Ik dacht:’misschien een arend’, Guido zei ‘een zeearend’ en dat was hem inderdaad! Je zag dat het om een vogel moest gaan van enorme afmetingen. Later las ik dat hij ook wel ‘vliegende deur’ wordt genoemd. We konden zijn vlucht volgen, hij streek neer aan de overkant van de rivier bij een andere zeearend. Even later werd de aanval op deze twee geopend door twee raven. Er volgde een korte schermutseling waarna de adelaars vertrokken. Deze gebeurtenis mag in de annalen ‘de battle of Biebrza’ worden genoemd maar strikt genomen was het niet een heftig gevecht. Maar een mooi spektakel was het zeker. ’s Avonds tijdens het diner spraken Philip en Paul een dankwoord uit aan Andrzej en Bartosz.

- 18 -


Huiswaarts Zaterdag 3 mei Jan Nijman Het lijkt opnieuw weer een prachtige dag te worden als ik even rond half zes uit ons ‘torenkamertje’ naar buiten kijk. De zon schijnt over het dal van de Narew. Jammer dat we het grootste deel van de dag in de bus en trein zitten, denk ik. Bartek neemt om zes uur de liefhebbers weer mee om vogels te kijken. Ik twijfel even, maar besluit mijn eigen rondje te doen en zoek mijn hardloopschoenen op. Het is nog fris buiten. Ik loop richting kerk, sla rechtsaf en sla een landweggetje in. Even ten zuiden van het dorp vliegen drie kraanvogels luid trompetterend naar de Narew. Een eindje verder, op de provinciale weg loopt een manke waakhond achter me aan. Dat ik hard loop, bevalt hem niet. Hij is – zo te zien – echt van plan mij weg te jagen, maar geeft het op als hij de perceelsgrens van zijn baas heeft bereikt. Ik hoor nog een trompetterende ooievaar. Terug in het pension wordt het – na een warme douche – tijd de tas in te pakken. We hebben het getroffen in het pension. We krijgen om acht uur een fantastisch ontbijt voorgeschoteld met heerlijke pannenkoeken. Soms is Polen echt een luilekkerland. Direct na het ontbijt nemen Ans en Guido afscheid van ons. Ze blijven nog wat langer in Polen en reizen nog door naar Oekraïne. Het programma voor vandaag is verder redelijk relaxt. Het is zo’n vier uur rijden naar Warszawa, en onze trein vertrekt even voor zessen. We hebben voldoende tijd. We maken daarom met Andrzej en Bartek eerst nog een wandeling langs de Narew. De dorpsbewoners zitten vanochtend, rond half tien, in de kerk omdat het een nationale feestdag is, de dag van de ‘constitutie’. Op 3 mei 1791 kreeg de Het Poolse koninkrijk (samen met het Grootvorstendom Litouwen) als eerst Europese land een grondwet. Rond 11 uur vertrekken we met de bus uit Waniewo. Mariken en Paul nemen afscheid van ons. Ze blijven nog twee nachten kamperen in Waniewo. Andrzej verzekert ons dat het in Warschau al regent. En in het westen zien we inderdaad donkere wolken opbollen. Na een uurtje rijden stoppen we bij een wegrestaurant. Er is een winkeltje, pinapparaat, en je kunt er eten. We moeten even wennen aan de Poolse logistiek. Eerst betalen, en dan pas je bestelling plaatsen. Op het dagmenu staan pierogi z miesem. Een typisch Pools deeggerecht. Die wil ik wel. Nel wil Placki ziemniaczane, aardappelpannekoekjes. De pierogi zijn op, helaas. ‘Een schande’, vindt Bartek: ‘op dit restaurant zou de Poolse vlag niet mogen wapperen. Een Pools restaurant hoort pierogi te serveren.’ Ik neem daarom ook maar placki, met room… Het is echt smullen. Als Roel een hapje proeft, besluit hij ook nog placki te bestellen. Ondertussen is het gaan regenen. Door de regen rijden we over de E67, een lange kaarsrechte weg van Warschau naar Białystok (en verder). We passeren de Bug, voor de laatste keer, en rond half drie uur arriveren we in een verregend Warschau. De bus is alweer gaan lekken op de bekende plekken. Het is overduidelijk geen terrasweer in Warschau. En omdat het een feestdag is, zijn de winkels dicht.

- 19 -


Nel en ik nemen nog even de tijd om met Bartek en Andrzej terug te blikken op de week. Bartek woont in Wrocław. Zijn trein vertrekt even na vieren, rond elf uur ’s avonds is hij thuis. Andrzej neemt wat later de trein naar Kraków. Zijn vrouw zal hem ophalen. Bartek en Andrzej zijn tevreden over het verloop van de week. Een groep met een zeer brede belangstelling. Andrzej, die als freelance gids werkt voor verschillende organisaties, zegt zich aanvankelijk wel wat zorgen te hebben gemaakt over de grootte van de groep. Daarom heeft hij er zich sterk voor gemaakt dat we een tweede goede gids kregen. Andrzej hield zich tijdens de week meer bezig met organisatorische aspecten: contact met de pensions, chauffeur, gidsen… Zo heeft hij veel moeit gedaan om de excursie in Czerwone Bagno te regelen. Bartek is incidenteel gids. Als afgestudeerd ecoloog is hij als freelancer het merendeel van zijn tijd bezig met monitorprojecten, vooral bij de visvijvers van Milicz (Dolina Baryczy). Een mooi gebied, ongeveer vijftig kilometer ten noorden van Wrocław. Nel en ik zijn er al wel eens geweest. Rond vier uur nemen we hartelijk afscheid. De trein naar Amsterdam is er precies op tijd, en op het goede perron. En gelukkig lijken de reseveringen en tickets ook allemaal te kloppen. Als we in de coupé zitten, merk ik hoe moe ik ben. We waren het gewend afgelopen week steeds vroeg naar bed te gaan. Rond tien uur zoek ik mijn slaapplek op. De volgende ochtend hoor ik – vroeg wakker natuurlijk – dat Joan de hele nacht in een stoel heeft gezeten. Nog net op tijd kon ze een medepassagier wekken die in Hannover wilde uitstappen. Omdat de rest van mijn coupé nog slaapt, ga ik – na een kop koffie te hebben gekocht bij de conducteur – ook in een stoel zitten. We naderen Keulen, Duisburg, Emmerik. Als we in Nederland in de trein zitten, krijgen we een sms’je van Mariken: ‘Zijn jullie als in Nederland? Hoe heette dat dorpje waar Nel haar vogelboek kwijtraakte?’ Ik bericht terug dat dat in Brzostowo was. Paul en Mariken zeggen er naar toe te gaan. Na een overstap in Arnhem en Zwolle, waar de groep steeds meer uiteenvalt, zijn wij om kwart voor elf in Steenwijk. Onze oudste dochter komt ons ophalen. Om half twaalf zijn we thuis. We kijken tevreden terug op een bijzondere week. En dan komt er weer een sms van Mariken en Paul: ‘We hebben je vogelboek gevonden. Wat een dikke gids!’

- 20 -


Waarnemingen Planten rond Białowieża Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Aegopodium podagraria

Zevenblad

Allium ursinum

Daslook

Anemone hepatica

Leverbloempje

Anemone ranunculoides

Gele anemoon

Anemone sylvestris

Bosanemoon

Arabidopsis arenosa (Cardaminopsis arenosa)

rozetsteenkers

Asarum europaeum

Mansoor

Calla palustris

Dotterbloem

Cardamine amara

Bittere veldkers

Cardamine bulbifera (Dentaria bulbifera)

bolletjeskers

Carpinus betulus

Haagbeuk

Chrysosplenium alternifolium

(verspreidbladig) goudveil

Corydalis solida

Vingerhelmbloem

Cruciata laevipes

kruisbladwalstro

Galium odoratum

lievevrouwenbedstro

Geum rivale

Knikkend nagelkruid

Isopyrum thalictroides Lathraea squamaria

Bleke schubwortel

Lathyrus vernus

Voorjaarslathyrus

Paris quadrifolia

Eenbes

Polygonatum multiflorum

Veelbloemige salomonszegel

Pulmonaria obscura

Ongevlekt longkruid

Ranunculus lanuginosus

Wollige boterbloem

Ranunculus lingua

Grote boterbloem

Ribes rubrum

Aalbes

Ribes nigrum

Zwarte bes

Stellaria holostea

Grote muur

Stellaria nemoralis

bosmuur

Trientalis europaea

Zevenster

Viola riviniana

Bleeksporig bosviooltje

- 21 -


Planten rond Biebrza en Narew Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Andromeda polyfolia

Lavendelhei

Ledum palustre

Moerasrozemarijn

Lycopodium clavatum

Grote wolfsklauw

Pulsatilla vulgaris

Wildemanskruid

Vaccinium myrtillus

Bosbes

Vaccinium uligionsum

Rijsbes

Vaccinium vitis-ideae

Vossebes

- 22 -


Vogels in Białowieża Ned naam

Engelse naam

Appelvink

Hawfinch

Boomklever

Nuthatch

Braamsluiper

Lesser whitethroat

Draaihals

Wryneck

Gekraagde Roodstaart

Redstart

Grijskopspecht

Grey headed woodpecker

Grote Karekiet

Great reed warbler

Kleine Bonte Specht

Lesser spotted woodpecker

Middelste bonte specht

Middle spotted woodpecker

Noorse Nachtegaal

Thrush nightingale

Paapje

Whinchat

Pestvogel

Bohemian Waxwing

Raaf

Raven

Rietzanger

Sedge warbler

Vlaamse Gaai

Jay

wespendief

Honey Buzzard

Wielewaal

Golden Oriole

Withalsvliegenvanger

Collared flycatcher

Zanglijster

Song trush

Zwarte Mees

Coal tit

Zwarte Roodstaart

Black redstar

Zwarte Specht

Black woodpecker

Vogels bij het stuwmeer van Siemianówka, de visvijvers van Dojlidy en bij de Narew (Waniewo) Ned naam

Engelse naam

Bontbekplevier

Common Ringed Plove

bosruiter

wood sandpiper

Bruine Kiekendief

Marsh harrier

Buidelmees

Penduline tit

Europese Kanarie

Serin - 23 -

Verslag natuureis Oost Polen, 2014 Ned naam

Engelse naam

Fluiter

Wood warbler

Fuut

Great crested grebe

Grauwe gans

Greylag Goose

Grauwe Kiekendief

Montagu’s harrier

Groenpootruiter

Greenshrank

Grutto

Black-tailed godwit

Kemphaan

Ruff

Kievit

Lapwing

Paapje

Whinchat

Rietgors

Reed bunting

Roerdomp

Bittern

Roodborst

Robin

Roodhalsfuut

Red-necked grebe

Schreeuwarend

Lesser spotted eagle

Slobeend

Shoveler

Snor

Savi’s warbler

Sperwer

Sparrow hawk

Tureluur

Redshrank

Veldleeuwerik

Sky lark

Visarend

Osprey

Watersnip

Snipe

Witgat

Green Sandpiper

Witvleugelstern

White winged black tern

Witwangstern

Whiskered tern

Wulp

Curlew

Zwarte ruiter

Spotted Redshank

Zwarte Stern

Black tern

Zwartkop

Blackcap

Vogels bij de Biebrza (incl. Czerwone bagno) Nederlandse naam

Engelse naam

Blauwborst

Bluethroat

Boomleeuwerik

Wood Lark

Bruine Kiekendief

Marsh harrier - 24 -

Verslag natuureis Oost Polen, 2014 Nederlandse naam

Engelse naam

Draaihals

Wryneck

Fuut

Great crested grebe

Grauwe gans

Greylag Goose

Grauwe Kiekendief

Montagu’s harrier

Hop

Hoopoe

Raaf

Raven

Roerdomp

Bittern

Slechtvalk

Peregrine

Snor

Savi’s warbler

wespendief

Honey Buzzard

Witvleugelstern

White winged black tern

Witwangstern

Whiskered tern

Zeearend

White tailed eagle

Zomertaling

Garganay

Zwarte Ooievaar

Black stork

Vogelsoorten op diverse plekken gezien: Nederlandse naam

Engelse naam

Aalscholver

Cormorant

Blauwe reiger

Grey heron

Boerenzwaluw

Swallow

Bonte Kraai

Hooded crow

Bruine Kiekendief

Marsh harrier

Buizerd

Buzzard

Ekster

Magpie

Fazant

Pheasant

Gele Kwikstaart

Blue headed wagtail

Goudhaantje

Goldcrest

Gr Bonte Specht

Great spotted woodpecker

Grote zilverreiger

Great Egret

Huismus

House sparrow

Huiszwaluw

House martin

Kauw

Jackdaw

Kerkuil

Barn owl - 25 -

Verslag natuureis Oost Polen, 2014 Nederlandse naam

Engelse naam

Knobbelzwaan

Mute swan

Koekoek

Cuckoo

Kokmeeuw

Black headed gull

Koolmees

Great tit

Kraanvogel (±100 )

Crane

Merel

Blackbird

Noorse gele kwikstaart

Grey headed wagtail

Oeverloper

Common sandpiper

Ooievaar

White stork

Pimpelmees

Blue tit

Postduif

Pigeon

Putter

Goldfinch

Roek

Rook

Spreeuw

Starling

Vink

Chaffinch

Visdief

Common tern

Waterhoen

Moorhen

Wilde Eend

Mallard

Witte Kwikstaart

White wagtail

Zwarte Kraai

Carrion craw

- 26 -

Natuurreis Oost Polen

Recommend Documents