Hubert Lampo in Polen

Acta Universitatis Wratislaviensis No 3098 Neerlandica Wratislaviensia XVII Wrocław 2008

Stanisław PRĘDOTA (Wrocław)

Hubert Lampo in Polen 1. In het kader van mijn bijdrage zal ik me tot drie aspecten beperken die voor de receptie van Hubert Lampo in Polen doorslaggevend zijn: a) het beeld van deze schrijver in gezaghebbende Poolse naslagwerken, literaire lexica en literatuurgeschiedenissen, b) de vertalingen van zijn werken in het Pools, c) de reeks gastcolleges die hij gegeven heeft aan de Universiteit van Wrocław. Het gaat dus als het ware om een papieren Lampo-drieluik waarbij zijn gastcolleges in Wrocław het belangrijkste middenstuk vormen. De eerste zijvleugel is het beeld van deze schrijver in de Poolse naslagwerken en dergelijke. Als het tweede zijpaneel beschouw ik de Poolse vertalingen van zijn literaire werken. Dit Lampo-drieluik is dus het resultaat van de inspanningen van Hubert Lampo zelf en van jonge Poolse neerlandici en vertalers. Kenmerkend voor de receptie van Hubert Lampo in Polen is dat ze inderdaad in een nauwe samenhang staat met het prille begin van de Poolse neerlandistiek als universitair vak. Deze receptie valt namelijk tijdelijk samen met de institutionalisering van de neerlandistiek als universitaire discipline in ons land. Om voor de hand liggende redenen zal ik in het vervolg uiteraard slechts aandacht besteden aan Lampo’s verbindingen met de neerlandistiek aan de Universiteit van Wrocław. Meer details hierover volgen in paragraaf 2 en 4. 2. In Polen is Hubert Lampo niet alleen in wetenschappelijke vakpublicaties, maar ook in populair-wetenschappelijke naslagwerken opgenomen. Daaruit blijkt dus duidelijk dat zijn bekendheid zich niet uitsluitend tot de nogal kleine kring van neerlandici beperkt. Daarbij zou ik het feit willen beklemtonen dat voor de Lampo-receptie karakteristiek is. Slechts de eerste in Polen gepubliceerde vermelding over Hubert Lampo is door een niet-Poolse deskundige geschreven. Voor de rest is het beeld van deze schrijver in de Poolse wetenschappelijke en populair-wetenschappelijke naslagwerken door jonge Poolse neerlandici gevormd.

Neerlandica Wratislaviensia 17, 2008 © for this edition by CNS

Neerlandica XVII.indd 9

2008-12-05 09:36:50

10

STANISŁAW PRĘDOTA

In 1982 wordt Hubert Lampo voor de eerste keer in Polen in een literatuurwetenschappelijk compendium vermeld. Daarbij gaat het om de driedelige geschiedenis van de Europese literatuur onder redactie van Władysław Floryan, hoogleraar aan de Universiteit van Wrocław. Het hoofdstuk Hollandse en Vlaamse literatuur is een Poolse vertaling van de Korte Nederlandse literatuurgeschiedenis van Jan Hendrik Rijpma. Daarin wordt Hubert Lampo als een vertegenwoordiger van drie roman-stromingen gepresenteerd: de psychologische aan de grens met de science fiction, de historische en de quasihistorische. Als typische representanten van deze drie stromingen worden drie romans genoemd: Hélène Defraye, De ruiter op de wolken en Idomeneïa en de kentaur.1 Verder vinden we daarin ook de nogal raadselachtige formulering dat zich in de latere werken van Hubert Lampo steeds sterkere symbolische tendensen laten vaststellen.2 Verbazingwekkend is bovendien ook het feit dat er met geen woord wordt gerept over zijn magisch-realistische romans. Ook het 22 jaar eerder verschenen meesterwerk De komst van Joachim Stiller wordt helemaal niet vermeld. Een wat uitgebreider biogramma van Hubert Lampo bevindt zich in het woordenboek van schrijvers van het Nederlandse cultuurgebied dat de Poolse literatuurhistoricus en neerlandicus Andrzej Dąbrówka uit Warschau recentelijk uitgaf.3 Daarin wordt beklemtoond dat Lampo, samen met Johan Daisne, de hoofdvertegenwoordigers van een bijzondere vorm van het magisch realisme zijn. Er wordt verder op gewezen dat De komst van Joachim Stiller en nog enkele andere romans als archetypen geïnterpreteerd kunnen worden. Magische elementen spelen echter geen rol in de historische roman De duivel en de maagd. Bovendien worden er ook andere werken van Hubert Lampo vermeld: verhalen, essays over de fantastische literatuur De ring van Möbius, De zwanen van Stonehenge, Terug naar Stonehenge, en zijn gesprekken met de Vlaamse dichter en schrijver Robin Hannelore Er is méér, Horatio. De statische presentatie van Hubert Lampo is helaas teleurstellend. De ontwikkeling van zijn veelzijdige oeuvre is in het lexicon van Andrzej Dąbrówka helemaal niet aan bod gekomen. Er ontbreekt ook een verklaring waarop Lampo’s archetypen eigenlijk berusten. In 1983 publiceerde de universitaire uitgeverij in Wrocław de eerste door jonge Poolse neerlandici bewerkte geschiedenis van de Nederlandse literatuur die onder redactie van Marian Szyrocki tot stand kwam.4 Zofia Klimaszewska uit War1 J.H. Rijpma vermeldt echter niet dat Hubert Lampo deze roman samen met Ben van Eysselsteijn heeft geschreven. 2 Władysław Floryan (red.), Dzieje literatur europejskich, vol. 2, Warszawa 1982, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, blz. 291. 3 Andrzej Dąbrówka, Słownik pisarzy niderlandzkiego obszaru kulturowego, Warszawa 1999, Wiedza Powszechna, blz. 166–167. 4 Marian Szyrocki (red.), Szkice z literatury niderlandzkiej, Wrocław 1983, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, blz. 172 en 185.



2008-12-05 09:36:50

HUBERT LAMPO IN POLEN

11

schau nam daarin de naoorlogse Nederlandse literatuur voor haar rekening. In haar hoofdstuk ondernam zij ook een geslaagde poging de ontwikkeling van het oeuvre van Hubert Lampo te interpreteren en te waarderen. Zij betoogt daarin dat zijn vroegste werken, vooral Hélène Defraye, tot de traditionele psychologische romans behoren. Daarin valt de invloed van Maurice Roelants niet te ontkennen. De roman De ruiter op de wolken wordt als een soort tijddocument geïnterpreteerd waarin de schrijver duidelijk laat zien hoe de oorlog tot een menselijke tragedie leidt. Met recht besteedt Zofia Klimaszewska meer aandacht aan het magisch realisme van Hubert Lampo. Vooral wordt beklemtoond dat hij een aanhanger van de ideeën van de Zwitserse psycholoog Carl-Gustav Jung werd, die het collectief onbewuste als de bron van het psychische leven van de mensen zag en die de psychologie met de ontdekking van de archetypen verrijkte. Lampo nam deze elementen in zijn variant van het magisch realisme op. Het archetype van Atlantis vindt men in zijn roman Terugkeer naar Atlantis. Op het Heiland-archetype werd zijn roman De komst van Joachim Stiller gebaseerd. In deze trant ontstonden o.a. de roman De heks en de archeoloog en de verhalenbundel Dochters van Lemurië. In 1985 verscheen, ook in Wrocław, de tweede in Polen uitgegeven, oorspronkelijke geschiedenis van de Nederlandse literatuur, die door Norbert Morciniec, hoogleraar aan de Universiteit van Wrocław, en zijn vrouw is bewerkt.5 Aan Johan Daisne en Hubert Lampo als de belangrijkste vertegenwoordigers van het magisch realisme wordt daarin relatief veel aandacht besteed. Daarbij worden historische, psychologische en magisch-realistische romans van Hubert Lampo geanalyseerd, waarvan de eerste als wat zwakker dan de andere wordt beoordeeld. Van de historische romans komt slechts De belofte aan Rachel ter sprake. De geschiedenis van de bijbelse Josef wordt daarin gebruikt om de zucht naar macht en het misbruik van vertrouwen te tonen. Van de psychologische romans worden er drie genoemd: het debuut Don Juan en de laatste nimf dat ten onrechte in vergetelheid is geraakt, het rijpere werk Hélène Defraye en De ruiter op de wolken over een tragische liefdesrelatie tijdens de woelige jaren van de Tweede Wereldoorlog. Het breedst worden echter de magisch-realistische romans gepresenteerd die als typisch voor deze schrijver worden beschouwd. De meeste aandacht schenkt men aan Terugkeer naar Atlantis, over een andere wereld waarnaar de mensen hunkeren, en vooral aan het bekendste meesterwerk De komst van Joachim Stiller, waarin Joachim Stiller, een raadselachtige Heilandfiguur, optreedt, die de lotgevallen van andere mensen ingrijpend beïnvloedt. Twee andere magisch-realistische romans, te weten Hermione betrapt en De heks en de archeoloog, worden echter slechts terloops vermeld. De literatuurgeschiedenis van Norbert Morciniec en zijn vrouw is in 1985 uitgegeven. Het is dus begrijpelijk dat de recente werken van Hubert Lampo er niet in opgenomen zijn. Deze tekortkoming neemt echter niet weg dat het daarin ge5

Dorota Morciniec, Norbert Morciniec, Historia literatury niderlandzkiej, Wrocław 1985, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, blz. 348–350.



2008-12-05 09:36:50

12

STANISŁAW PRĘDOTA

schetste beeld van deze schrijver tot nu toe het volledigste in de Poolse secundaire literatuur is. In de belangrijkste recente Poolse encyclopedie, te weten in de Wielka Encyklopedia PWN, vinden we een uiterst beknopt biogramma van Hubert Lampo dat slechts de meest rudimentaire informatie over hem vermeldt.6 Daarin lezen we: Lampo Hubert (Léon), geboren op 1 september 1920 in Antwerpen, Belgische schrijver en literaire criticus, die in het Nederlands schrijft; aanvankelijk auteur van psychologische romans (Hélène Defraye 1945) en historische romans (De duivel en de maagd, 1955), later vertegenwoordiger van een bijzondere aard van het magisch realisme, wiens beginselen hij in het werk De wortels der verbeelding... 1993 beschreef, past in zijn werken elementen van de psychoanalyse toe (Terugkeer naar Atlantis 1953, De komst van Joachim Stiller 1960, de Poolse vertaling ervan 1979, ook verhalen en essays, bijv. Terug naar Stonehenge, 1988.

Uit dit beknopte overzicht blijkt duidelijk dat men de eerste zijvleugel van de Lampo-triptiek wel als geslaagd kan beschouwen. Het beeld van deze schrijver dat in de meer recente Poolse wetenschappelijke en populair-wetenschappelijke naslagwerken wordt gepresenteerd is veelzijdig en juist. Ook de interpretatie van zijn oeuvre mag men als objectief en correct beschouwen. 3. Het tweede zijpaneel van de Lampo-triptiek is echter als buitengewoon bescheiden te beschouwen. Tot nu toe zijn slechts drie literaire werken van deze schrijver in het Pools vertaald. In 1979, d.w.z. één jaar na het aantreden van Johannes Paulus II, verscheen de Poolse vertaling van De komst van Joachim Stiller, het tot nu toe bekendste meesterwerk van Hubert Lampo.7 Maria Skibniewska vertaalde het echter niet rechtstreeks uit de brontaal, maar op basis van een Engelse editie. Men moet het wel als een paradox opvatten dat dit werk van de Vlaamse schrijver die er geen geheim van maakt, een agnosticus te zijn, juist door de katholieke uitgeverij PAX in Warschau werd uitgegeven. We zullen straks zien dat het zeker geen toeval is dat het bij deze uitgeverij is verschenen. De anonieme tekst op de boekomslag die enkele interpretatieaanzetten van deze roman bevat onthult de mogelijke motieven die de uitgever tot de publicatie ervan gebracht hebben. In het eerste gedeelte bevindt zich een summiere karakteristiek van het werk van Hubert Lampo. Volgens die tekst kunnen in zijn oeuvre bepaalde reflexen geconstateerd worden: van het surrealisme van André Breton, van het groteske romantisme van E.T.A. Hoffmann en zelfs enkele reminiscenties aan Franz Kafka. De grootste invloed hebben twee oudere Vlaamse schrijvers, Raymond de Kremer en Johan Daisne op hem uitgeoefend. Aan deze laatste heeft hij ook de term “magisch realisme” voor zijn oeuvre ontleend. 6 Wielka Encyklopedia PWN, vol. 15, Warszawa 2003, Wydawnictwo Naukowe PWN, blz. 312. 7 Hubert Lampo, Powrót Joachima Stillera. Vertaling uit het Engels: Maria Skibniewska, Warszawa 1979, Instytut Wydawniczy PAX.



2008-12-05 09:36:50


13

In het tweede gedeelte vinden we enkele opmerkingen over De komst van Joachim Stiller. Deze roman is als een uitstekend voorbeeld van het magisch realisme aangemerkt. De handeling ontwikkelt zich aan de grens van twee niveau’s: de gewone werkelijkheid van een gewaardeerde Antwerpse schrijver en journalist en de bovennatuurlijke dimensie. Deze dimensie dringt de alledaagse werkelijkheid binnen, verstoort haar tot nu toe rustige ritme en introduceert nieuwe, buitengewone elementen. De geheimzinnige Joachim Stiller, een bijzondere figuur voor wie geen tijdsbarrières existeren en wiens bestaan men met rationele noch wetenschappelijke categorieën kan verklaren, oefent een overweldigende invloed op de door hem gekozen mensen uit en verrijkt hun geestelijk leven. De tekst op het kaft eindigt met een aanbeveling aan de lezer: Het bekoorlijke, tot nadenken stemmend boek ademt voluit de atmosfeer van de christelijke liefde. Te vermelden valt nog dat op de omslag een fragment van de Emmaüsscène (Lucas 24, 32) te zien is. Tijdens de op 13 december 1981 door de communistische junta van generaal Wojciech Jaruzelski afgekondigde staat van beleg werden in Polen twee verhalen van Hubert Lampo uitgegeven. Ze verschenen in twee rechtstreeks uit het Nederlands vertaalde bloemlezingen van moderne Nederlandse verhalen. In 1983 verscheen de tweedelige bloemlezing Znad Skaldy i Mozy (‘Vanuit de Schelde en de Maas’) met moderne verhalen uit België. Daarbij omvat deel I 14 vertalingen uit de Franstalige en deel II 23 uit de Nederlandstalige literatuur. De door Zofia Klimaszewska gedane keuze kan men als representatief beschouwen. Onder de in aanmerking genomen Vlaamse schrijvers uit de 20ste eeuw zijn Louis Paul Boon, Hugo Claus, Johan Daisne, Willem Elschot, Jef Geeraerts, Marnix Gijsen, R. Gysen, Maurice d’Haese, Claude C. Krijgelmans, Hubert Lampo, Ivo Michiels, Paul van Ostaijen, Hugo Raes, Daniël Robberechts, Maurice Roelants, Willem Roggeman, Ward Ruyslinck, Paul Snoek, Stijn Streuvels, Herman Teirlinck, Jos Vandeloo, Gerard Walschap en Karel van de Woestijne. Van Hubert Lampo vinden we de vertaling van het verhaal Regen en gaslicht uit 1945.8 Het origineel werd in 1964 in de verhalenbundel Dochters van Lemurië gepubliceerd. In het Pools is het door Andrzej Wojtaś rechtstreeks uit het Nederlands vertaald. Deel II van de bloemlezing Znad Skaldy i Mozy is verzorgd geredigeerd. Het is van een korte inleiding voorzien die voor een gemiddelde Poolse lezer is bestemd. Zofia Klimaszewska schetst daarin in hoofdlijnen de moderne Nederlandstalige literatuur in België. Aan het einde van de anthologie bevinden zich ook beknopte schrijversbiografieën. Uit de inleiding kan hij vernemen dat Johan Daisne en Hubert Lampo tot de hoofdvertegenwoordigers van het magische realisme in 8 Deszcz i światło gazowych lamp. Vertaling uit het Nederlands: Andrzej Wojtaś. In: Zofia Klimaszewska (ed.), Znad Skaldy i Mozy. Antologia opowiadań belgijskich, vol. II, Warszawa 1983, Państwowy Instytut Wydawniczy, blz. 167–187.



2008-12-05 09:36:50

14

STANISŁAW PRĘDOTA

de Vlaamse literatuur behoren. In de biografie van Hubert Lampo vindt men een beknopte karakteristiek van zijn leven en werk. In hetzelfde jaar publiceerde de vertaalster Ewa Dijk-Borkowska de bloemlezing Smutny kos (‘De trieste merel’) met 14 griezelverhalen uit de eigentijdse Nederlandstalige literatuur. Onder de door haar gekozen Nederlandse en Vlaamse auteurs bevinden zich Belcampo, Louis Paul Boon, Hendrik Conscience, Louis Couperus, Maurice D’Haese, Jacques Hamelinck, Maarten ’t Hart, Willem Frederik Hermans, Anton Koolhaas, Hubert Lampo, Manuel van Loggem, Harry Mulisch, Felix Timmermans en Simon Vestdijk. Van Hubert Lampo is daarin het verhaal Clarissa en de poesen vertaald.9 Het is afkomstig uit de bundel De vingerafdrukken van Brahma die in 1972 bij Meulenhoff verscheen. Voor de Poolse vertaling rechtstreeks uit het Nederlands heeft Andrzej Wojtaś ook deze keer gezorgd. De bloemlezing met griezelverhalen beschikt niet over een voorwoord, maar wel over korte schrijversbiografieën die ook in dit geval door Zofia Klimaszewska zijn samengesteld. De biografie van Hubert Lampo beperkt zich tot de meest essentiële gegevens over zijn leven en zijn oeuvre. 4. Het middenstuk van het Lampo-drieluik vormen zijn Wrocław-colleges. In 1992 werd Hubert Lampo op mijn voorstel door de rector van de Universiteit van Wrocław uitgenodigd naar Polen te komen. Hij aanvaardde de uitnodiging en Wrocław was de enige Poolse stad die hij samen met zijn vrouw van 18 t/m 24 oktober 1992 bezocht. Voor studenten neerlandistiek van de Erasmus-leerstoel hield hij toen een reeks gastcolleges.10 Zijn lezingen zijn in het tijdschrift Neerlandica Wratislaviensia, onder redactie van Norbert Morciniec en Stanisław Prędota, verschenen, dat door de Uitgeverij van de Universiteit van Wrocław werd gepubliceerd.11 Later werden ze ook door de Amsterdamse uitgeverij Meulenhoff in boekvorm uitgegeven.12 In de titel van zijn boek heeft hij bewust de naam van Wrocław opgenomen. Het is opvallend dat ook Johan Daisne dit gedaan heeft.13 Het belangrijkste in De Wrocław-colleges over het magisch-realisme is dat Hubert Lampo als rijpe, ervaren, succesvolle en erkende schrijver zijn eigen werken uit de magisch-realistische periode interpreteert. In zijn uiteenzetting hanteert hij meesterlijk de methodes van retrospectie en introspectie. Daardoor krijgt de 9 Clarissa i koty. Vertaling uit het Nederlands: Andrzej Wojtaś. In: Ewa Dijk-Borkowska (ed.), Smutny kos. Opowieści niesamowite i osobliwe z prozy niderlandzkiej, Warszawa 1983, Państwowy Instytut Wydawniczy, blz. 227–246. 10 Vgl. S. Prędota, Dr Hubert Lampo gościem Katedry Niderlandystyki. In: Nasz Uniwersytet, nr. 10, 1993, blz. 13. 11 Hubert Lampo, De Wrocław-colleges over het magisch-realisme. In: Neerlandica Wratislaviensia VII (1994), blz. 9–60. 12 Hubert Lampo, De wortels der verbeelding: de Wrocław-colleges over het magisch-realisme, Amsterdam 1993, Meulenhoff. 13 Johan Daisne, De vrede van Wroclaw of een proeve van spijkerschrift op het IJzeren Gordijn, Brussel 1949.



2008-12-05 09:36:50


15

lezer een goed inzicht in zijn scheppingsproces en schrijfmethode. Daarbij wordt ook de betekenis van autobiografische feiten toegelicht. Lampo tracht steeds de macro-en micro-omstandigheden te reconstrueren waaronder zijn werken zijn ontstaan. Het is hem voortreffelijk gelukt de sfeer van toen weer te geven. Hubert Lampo gaat in De Wrocław-colleges chronologisch te werk. Hij presenteert zijn fascinatie voor Carl Gustav Jung en zijn weg naar het magisch-realisme. Daarna komen afzonderlijke werken van hem aan bod. Hij begint met De komst van Joachim Stiller en sluit met recente Schemertijdmuziek af. Zijn boeiende uiteenzetting die een populair-wetenschappelijk karakter heeft is overtuigend en komt helder over. Als men goed leest blijkt dat Hubert Lampo in De Wrocław-colleges informatie en gegevens vermeldt die voor kenners van zijn oeuvre al voor een groot deel bekend waren. Nieuwe aspecten ontbreken echter niet. Tot de echte primeurs behoren hier natuurlijk de commentaren die zijn recente werken betreffen. De Wrocław-colleges van Hubert Lampo kan men als een geslaagde voortzetting en aanvulling op zijn Joachim Stiller en ik beschouwen dat in 1978 is uitgegeven. Deze cyclus gastcolleges biedt vooral een unieke door de auteur zelf aangeboden mogelijkheid om zijn oeuvre te ontsluiten en te analyseren. De grootste waarde hebben m.i. de interpretaties van zijn recente werken die ná Joachim Stiller en ik zijn ontstaan. Niemand die onderzoek wil doen naar Lampo’s werken, kan zich veroorloven om aan De Wrocław-colleges achteloos voorbij te gaan. Ze zijn in Wrocław verschenen, maar ze zullen specialisten en belangstellenden over de hele wereld tot nut kunnen zijn. En daar zijn we in Wrocław trots op.

Bibliografie Aken P. van, Hubert Lampo, de schrijver van het onzichtbare, Amsterdam 1996. Auwera F., Engagement of escapisme? Nieuwe gesprekken met Ernst van Altena, Gust Gies, Hubert Lampo ..., Weesp 1985. Baelen J. van, Hubert Lampo, mensen wereldbeeld, Antwerpen 1984. Bezemer K., Hubert Lampo, De komst van Joachim Stiller, Apeldoorn 1986. Claeyes E., Hubert Lampo, Schelle 1990. Cools H.B. e.a., Beschouwingen over Hubert Lampo bij diens huldiging in het stadhuis te Antwerpen, Amsterdam, Leuven 1991. Copmans W., Hubert Lampo. Het magische & het realisme, Hulshout 1995. Dinaux C.J.E. e.a., Autobiografie, bibliografie, beschouwingen, foto’s & documenten, Brussel [1976]. Dupuis M., Kennis maken met “Don Juan en de laatste nimf” door Hubert Lampo, Den Haag 1968. Engelbrecht H., Poort na Atlantis, ’n strukturele benadering en Hubert Lampo se skrywerskap, Bloemfontein 1974. Engelbrecht H.J., Aspekte van Hubert Lampo se skrywerskap na aanleiding van ‘n struktuuranalise van “De komst van Joachim Stiller”, Pretoria 1964.



2008-12-05 09:36:50

16

STANISŁAW PRĘDOTA

Gool J. van (red.), Over Hubert Lampo, beschouwingen en interviews, ’s-Gravenhage 1983. Haas de V., De opgebroken straat: een intertekstuele analyse van “De komst van Joachim Stiller” in het licht van Lukas 24, Zoetermeer 1996. Hardy P., Hubert Lampo, Antwerpen 1967. Huygens F.P., Magisch-realistische geloofsbrieven, over Johan Daisne en Hubert Lampo, Amsterdam 1977. Kersten J., Verspeek R., Ssst ... Literatuur over Hubert Lampo, Maastricht 1982. Keulenaer P. de, Hubert Lampo: vijftig jaar schrijverschap, Brussel 1994. Labuschagne S.P., Die probleem van die levensgeluk by Hubert Lampo, [s.l., s.n.] 1975. Proefschrift Pretoria. Lampo H., De wortels der verbeelding: de Wrocław-colleges over het magisch-realisme, Amsterdam 1993. Lampo H., Joachim Stiller en ik, een autobiografie, Amsterdam 1979. Nieuwborg E.R., Weisshaupt J., Reulen D., Concordantielijsten van Zuidnederlandse letterkunde: Hubert Lampo, De komst van Joachim Stiller, Er is méér, Horatio, Louvain-la-Neuve 1980. Turkry R., Hubert Lampo, Brugge 1977. Turkry R., Omtrent “De Komst van Joachim Stiller” van Hubert Lampo, Antwerpen 1981. Turkry R., Omtrent “Don Juan en de laatste nimf” van Hubert Lampo, Brussel 1978. Turkry R., Omtrent “Hélène Defraye” van Hubert Lampo, Brussel 1977. Vanhecke J., Het Antwerpen van Hubert Lampo, Antwerpen 1993. Vanhecke J., Hubert Lampo 50 jaar schrijver. Tentoonstellingscatalogus, Antwerpen 1993. Weck J.G.M. m.m.v. N.S. Huisman, Hubert Lampo, Amsterdam 1979.



2008-12-05 09:36:50

Hubert Lampo in Polen

Recommend Documents