NATUURLIJKE BOUWMATERIALEN VLAS EN HENNEP

NATUURLIJKE BOUWMATERIALEN VLAS EN HENNEP

QUICK SCAN Aan de hand van deze Quick Scan kom je te weten waar en hoe jij gebruik kan maken van bouwmaterialen op basis van vlas en hennep bij het bouwen of verbouwen van jouw huis! Dit document is opgemaakt door BAS en kadert binnen het Grow2Build project dat het gebruik van bouwmaterialen op basis van vlas en hennep in de Noordwest-Europese regio promoot.

WAT IS JOUW BOUWSITUATIE? NIEUWBOUW Ga je een nieuw huis bouwen en wil je hiervoor graag hennep- of vlasbouwmaterialen gebruiken, dan zijn er verschillende mogelijkheden. Een volledig ecologisch totaalconcept is de combinatie van houtskeletbouw en kalkhennepbeton. Meer info hierover vind je onder 1. Constructiematerialen. Verkies je toch liever de traditionele bouwwijze met bakstenen of snelbouwblokken, dan kan je simpelweg i.p.v. de traditionele isolatiematten of -platen, isolatiematten van vlas- of hennepvezels gebruiken. Meer hierover onder 2. Isolatiematerialen. RENOVEREN Ga je je huis renoveren en wil je hiervoor graag hennep- of vlasbouwmaterialen gebruiken, dan zijn er wederom verschillende mogelijkheden. Een stuk nieuwe muur of een scheidingswand binnenshuis zou in kalkhennepbeton gezet kunnen worden, zie hiervoor 1. Constructiematerialen. Voor het isoleren van je woning kan je i.p.v. minerale wol of andere isolatiematten of -platen, gebruikmaken van isolatiematten van vlas- of hennepvezels. Ook met kalkhennep kan je bestaande muren isoleren. Meer over isoleren onder 2. Isolatiematerialen. Verder kan je ook bij schilderswerken, het heraanleggen van een nieuwe vloer of het inrichten van je interieur kiezen voor materialen van vlas en hennep, meer hierover onder 3. Afwerkingsmaterialen en 4. Andere.

laatste update : mei 2015

1

NATUURLIJKE BOUWMATERIALEN VLAS EN HENNEP

DE TROEVEN VAN NATUURLIJKE BOUWMATERIALEN Natuurlijke of bio-ecologische bouwmaterialen zijn afkomstig van nagroeibare grondstoffen. Door hiermee te bouwen vermindert de nood om andere eindige (niet-nagroeibare) grondstoffen te gebruiken. Deze grondstoffen (hout, riet, stro en zeker vlas en hennep) nemen tijdens hun groei CO2 op uit de lucht en houden die nog voor een heel lange periode vast. Daardoor hebben ze een positief effect op de broeikasgasbalans. Natuurlijke materialen zorgen eveneens voor gezondere werkomstandigheden op de werf en een gezonder en aangenamer binnenklimaat voor de bewoners.

VLAS EN HENNEP Noordwest Europa is een uiterst geschikte regio voor de teelt van vlas en hennep. Landbouwkundig gezien zijn vlas en hennep heel interessante gewassen o.m. omdat ze weinig tot geen chemische bestrijdingsmiddelen nodig hebben (vooral hennep), weinig meststoffen vragen, een goede bodemstructuur nalaten, meer agro-biodiversiteit creëren en het zijn dan ook goede rotatiegewassen. Vlas en hennep leveren drie basisgrondstoffen voor ecologische bouwmaterialen: • vezels • scheven (stukjes van de houtachtige kern van de stengel) • olie (geperst uit het zaad)

© VIBE

linoleum

Vlas en hennep kunnen op verschillende manieren worden toegepast in zowel nieuwbouwals renovatieprojecten. Ze kunnen worden toegepast in vrijwel alle delen van de bouwschil: vloeren, wanden en daken. Er zijn toepassingen als constructiemateriaal, isolatiemateriaal en afwerkingsmaterialen. Verder kan ook meubilair en textiel van hennep en vlas gemaakt worden.

vloerbedekking dakisolatie isolatie in bulk ondervloerisolatie

kalkhennepbeton

muuropbouw in kalkhennep vloer in kalkhennep

natuurverf houtbescherming

muurbezetting

lijnzaad olie

kalkhennep als binnenmuurisolatie wapening muurbezetting

terrasplanken dakrand lavabo

vezelplaten

isolatie

opstopisolatie

composieten

akoestisch plafond meubilair


2

1. CONSTRUCTIEMATERIALEN Kalkhennepbeton of kortweg kalkhennep is een materiaal waarmee je muren kan bouwen en omvat de functie van wand én isolatie in één materiaal. (Meer info over de isolerende functie vindt je onder 2. Isolatiematerialen).

woning © Het Stroburo

Kalkhennep is een mengsel van hennepscheven, kalk, water en een hydraulisch bindmiddel om snelle en goede aanhechting te verzekeren. Bij hydraatkalk (‘luchtkalk’) wordt dergelijk additief (een natuurlijk mineraal) toegevoegd, bij hydraulische kalk is dit niet nodig. Kalkhennep is zelfdragend maar niet draagkrachtig genoeg om vloeren dakconstructies te dragen. Er wordt steeds gebouwd in combinatie met een andere structuur (houtskelet, maar ook beton of staal) om zo de stabiliteit van het gebouw te verzekeren. Met zijn monolithische structuur heeft kalkhennepbeton een uitzonderlijke luchtdichtheid. Door zijn hygroscopische eigenschap is dit materiaal een uitstekende vochtregulator. Om die reden is een dampscherm overbodig. Het materiaal is ademend en verhoogt de luchtkwaliteit. Dit is een uitzonderlijke troef. Kalkhennep is eveneens bestendig tegen ongedierte, rot, schimmel, vuur en water (beperkte hoeveelheid). Een afwerking kan dus, en dit wordt meestal geopteerd maar is niet per se nodig.

chanvribloc © Peter Steen

Kalkhennepbeton gaat gemakkelijk 100 jaar mee en blijft gedurende de hele levensduur CO2 opslaan. Als het huis of een stuk muur dan toch wordt afgebroken is dit biologisch afbreekbaar en kan het zelfs dienen als bodemverbeteraar. Er zijn verschillende bouwmethoden mogelijk. Na de kalkhennep zelf te mengen (met een al dan niet specifieke mengmachine) kan die: • ter plaatse gestort worden tussen een bekisting. De bekisting kan bijna onmiddellijk worden weggenomen. • gespoten worden met een spuitmachine. In beide gevallen dient de muur nog enkele weken uit te drogen alvorens af te werken. Kalkhennep bestaat in twee geprefabriceerde vormen: • kalkhennepblokken die in een halfsteensverband gemetst worden met een mortellijm. • grote prefab panelen, inclusief structuur (hout of staal) en mogelijk ook inclusief afwerking. De materiaalkost ligt hier hoger maar het bouwproces gaat sneller onder meer omdat de droogtijd wordt vermeden.

kalkhennepblokken © BAS

Kalkhennepblokken zijn verkrijgbaar in diktes van 10 tot 30cm. Producenten zijn o. a.: • ISOhemp (België) • Chanvribloc (Frankrijk)

hennepscheven © BAS


Voor het kalkhennepmengsel zijn hennepscheven nodig. Deze zijn verkrijgbaar in zakken van 14 en 20kg. O. a. bij: • BELchanvre (België) • Kanabat (Frankrijk)

3

2. ISOLATIEMATERIALEN 2.1 Isolatiematten Isolatiematten of -dekens uit vlas en hennep hebben een vergelijkbare isolatiewaarde als traditionele glas- of rotswoldekens (lambda = 0,038 W/mK). Ze worden net zoals minerale wol gebruikt in hellende daken, wanden in houtskelet, voorzetwanden en platte compacte daken. Hennep- en vlasisolatiematten hebben een hoge warmteopslagcapaciteit, traditionele minerale wol scoort daarin slechter. Dat betekent dat bij warme buitentemperaturen toch een aangenaam binnenklimaat in huis gegarandeerd kan worden: de warmte wordt als het ware buitengehouden en binnen blijft het aangenaam koel. © Technichanvre

Deze natuurlijke vezelisolatie werkt vochtregulerend en kan meer vocht absorberen dan minerale wol. Bij kortstondige hoge vochtproductie (koken, douche,...) kunnen deze materialen veel vocht opnemen (20-30% van hun eigen gewicht) waardoor de relatieve vochtigheid in de ruimte toch op een aangenaam peil blijft. Wanneer de relatieve vochtigheid in de ruimte afneemt zal het materiaal het vocht terug traag afgeven aan de omgeving. De isolatiedekens worden schimmelwerend en brandvertragend gemaakt door toevoegingen van ammoniumfosfaat of boriumzouten. Vlas- en hennepisolatie zijn dampopen en hebben goede akoestische eigenschappen.

© Technichanvre

Vlas en hennep zijn beschikbaar in ‘isolatiedekens’ en zijn verkrijgbaar in matten of rollen. De plaatsing gebeurt op dezelfde wijze als het plaatsen van minerale wol dekens. Omwille van de sterkte van de vlas- en hennepvezels, is het versnijden van dergelijke isolatiedekens niet zo eenvoudig. Er bestaan speciale messen en handzagen die het versnijden toch mogelijk maken. In tegenstelling tot glas- en rotswoldekens, irriteren deze materialen de huid niet bij verwerking.

Isolatiematten zijn beschikbaar in diktes vanaf 4cm tot 20cm en bestaan in verschillende samenstellingen zoals:

© BAS

© BAS

© BAS

© BAS

100% hennep • Hempflax (Nederland) • Thermo Natur (Duitsland) • BELchanvre (België) Hennep/hout • Isonat (Frankrijk)


Hennep/katoen • Isonat (Frankrijk) 100% vlas • Isolina (Nederland) • Flachshaus (Duitsland) • Isovlas (Nederland)

4

2.2 Kalkhennep Bij renovatieprojecten kan kalkhennep worden aangebracht aan de buitenzijde van een bestaande woning en fungeert dan als buitenmuurisolatie. De afwerking gebeurt vaak met een kalkpleister of meerdere lagen traskalk maar er zijn nog veel andere mogelijkheden zoals een traditionele gevelsteen, een houten bekleding of gewoon met lijnolie. Als men traskalk gebruikt dient men het nadien nog de behandelen met lijnolie. Een andere toepassing is kalkhennep gebruiken als binnenmuurisolatie. Een dikke laag van kalkhennep aan de binnenkant van koude, dikke steense muren zal het comfort van de woning aanzienlijk verhogen. Een laag van 4 tot 6 cm dikte zorgt voor een thermische correctie van de wand en kan tevens oneffenheden corrigeren. De inertie van de wand blijft behouden en de vochtbalans wordt niet verstoord. Het aanbrengen van een kalkhennepmengsel aan de binnenzijde is een techniek die vaak wordt toegepast bij renovatie van oude gebouwen.

© Het Stroburo

Kalkhennep heeft goede isolerende eigenschappen. De λ-waarde van in situ gemaakt kalkhennep is o.a. afhankelijk van de verhouding tussen kalk en hennep en de relatieve vochtigheid en varieert van λ = 0,056 W/mK tot 0,08 W/mK. Hennepblokken hebben steeds een zelfde λ-waarde van ongeveer 0,07 W/mK.

© Culburra Hemp House


5

3. AFWERKINGSMATERIALEN 3.1 Lijnzaadolie en natuurverf Lijnolie wordt gemaakt door de zaden van het vlas te persen. Deze zaden bevatten tot 40% olie. Lijnzaadolie wordt gebruikt om hout te beschermen maar is ook een basis voor natuurverven.Natuurverf kan op basis van lijnzaad- en of hennepolie gemaakt worden en is biologisch afbreekbaar. Synthetische verf is moeilijk biologisch afbreekbaar en schadelijk voor het milieu. Bovendien kunnen ze ook gezondheidsproblemen veroorzaken. hennep natuurverf © zonnewindt © BAS

Fabrikanten en producten zijn o.a. : • Lasural (FR) • Linea (FR) • Tassili (FR)

3.2 Linoleum als vloerbedekking Linoleum is een slijtvaste vloerbedekking van enkele millimeters dikte. De naam komt van de Latijnse woorden Linum (vlas) en Oleum (olie). Het is een natuurproduct zonder verende eigenschappen en heeft een grote drukvastheid. Het voornaamste bestanddeel is lijnzaadolie. Lijnzaadolie wordt aangevuld met kurk of houtmeel en wordt vervaardigd met hars op een rug van jute. Linoleumvloeren gaan erg lang mee en worden worden vaak gebruikt in treinen, sporthallen en ziekenhuizen.

linoleum © lemoniteur.fr

Fabrikanten en producten: • Forbo Flooring (NL)

4. ANDERE 4.1 Composieten Vezelversterkte composieten bestaan in principe uit twee hoofdbestanddelen: vezels en een bindende hars (matrix). Vaak gaat het over glas- of koolstofvezels in combinatie met een kunststof (polymeer). Maar deze vezels kunnen ook natuurlijke vezels zijn zoals hennep- of vlasvezels ; de bindende hars kan eveneens van plantaardige afkomst zijn. In dat geval spreken we van een biocomposiet. © eco-logisch.nl

De mogelijkheden van dergelijke composieten zijn eindeloos. Er werden o.a. al lavabo’s, dakleien, stoelen en andere meubels gemaakt van vlas- en hennepcomposieten. Dergelijke producten zijn op dit moment nog niet gemakkelijk beschikbaar in de handel.

4.2 Textiel

vlas © Libeco.com


Vlas en hennep bieden ook goede vezels voor textiel. Dergelijk textiel is meer isolerend en vochtabsorberend. Linnen (van vlasvezels) is algemeen bekend als kledij en tafel- en bedlinnen maar kan net als henneptextiel ook gebruikt worden voor gordijnen, tapijten, meubelbekleding,... 6

GROW2BUILD Dit document is een initiatief van het Grow2Build project dat het gebruik van bouwmaterialen op basis van vlas en hennep in de Noordwest-Europese regio promoot. Het project richt zich op de volledige keten (landbouw, verwerking, productie, bouw) en omvat o.a. onderzoek, delen van kennis, samenwerking binnen de sector stimuleren, beleidsbeïnvloeding, sensibilsatie, educatie en promotie naar de eindgebruikers van deze materialen. Grow2Build is een Interreg IVB NWE project dat gestart is in januari 2013 en eindigt in het najaar van 2015. Meer info over de inhoud en de betrokken partners vind je terug op onze website:

www.grow2build.eu In dit document wordt verwezen naar een aantal producenten. Voor een ruimer overzicht van producenten en verdelers kan u eveneens op bovenstaande website terecht.


7

NATUURLIJKE BOUWMATERIALEN VLAS EN HENNEP

Recommend Documents