Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker?
[email protected] 1 Universiteit
Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen
Opbouw lezing z Hydrologisch systeem van een duinvallei z Relatie hydrologie, organische stof opbouw en successie snelheid z Problemen in huidige duinbeheer z Voorbeelden van natuurherstel (hydrologisch herstel +plaggen) z Meer natuurlijker alternatieven z Toekomstverwachting (korte termijn)
Hydrologisch systeem van een duingebied • Zoet water is lichter dan zout water • Daardoor opbolling van de grondwaterstand in het centrum • Daardoor stroming van grondwater naar de randen.
Hydrologische systeem van een duinvallei
Doelsoorten voor natuurherstel: de meeste doelsoorten vereisen: pH>6 en organische stof<10%.
Vegetatie successie
z 5 jaar oud z 10 jaar oud z 20 jaar oud
De Koegelwieck Terschelling
z 80 jaar oud
Successiesnelheid van de vegetatie is cruciaal voor instandhouding van natuurdoelen in duinvalleien z Snelle successie: leeftijd pionier stadia is kort --------> weinig rode lijst soorten z Langzame successie; leeftijd pionier stadia is lang --------> veel rode lijst soorten z Snelheid van vegetatie successie wordt voornamelijk bepaald door opbouwsnelheid van organische stof in de bodem
24 16
1 2 3 4 5 6
1
2 8
Stapeling van organische stof Opbouw is langzaam in grondwatergevoede duinvalleien
3 4 5
0 0
Lauwersmeerpolder Koegelwieck Strandvlakte Vuurtorenvallei Kapenglop Gritjeplak
10
20
30
6 40
50
60
70
80
90
Lammerts et al. 1995 Hoeveelheid organische stof (kg/m2
32
% organic matter
40
jaren
Hoeveelheid organische stof (kg/m2
Pionier vegetatie op Texel stabiel gedurende 80 jaar
jaren
Oeverkruid (Littorella uniflora)
Stapeling van organische stof Opbouw is langzaam in grondwatergevoede duinvalleien
27
Lammerts et al. 1995
References Data from Jones et al., 2008 Het Oerd - brackish part
Soil organic matter (kg/m²)
24 21 18 15 12 9 6 3 0 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90 100 110 120 130 140 150 160
Successional age (years)
Stapeling van organische stof Opbouw is langzaam in grondwatergevoede duinvalleien
27
Lammerts et al. 1995
References Data from Jones et al., 2008 Het Oerd - brackish part
Soil organic matter (kg/m²)
24 21 18 15 12 9 6 3 0 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90 100 110 120 130 140 150 160
Successional age (years)
Rol van het hydrologische systeem z Hydrologie kan pionier stadia gedurende vele decennia stabiliseren. z Elke verandering in het lokale hydrologische systeem geeft aanleiding tot een versnelde successie z Hetgeen weer aangepast beheersmaatregelen noodzakelijk maakt (maaien, plaggen etc), en dat kost geld.
Problemen van het huidige duinbeheer
Verdroging Stikstof depositie Verhindering van natuurlijke processen
1952 Kapenglop Schiermonnikoog: 2008
Geen diversiteit
Verhinderen van Natuurlijke processen
Terschelling 2003: Bosplaat en Cupidopolder
Groene strand op Schiermonnikoog
Veel stuifdijken beschermen natuurgebieden tegen de invloed van de zee; En verhinderen daarmee natuurlijke duinvormende processen
Ecologische problemen Natura 2000 doelstelling
Huidige situatie
Ecologische problemen Natura 2000 doelstelling
Huidige situatie
Herstelprojecten langs de kust (n>100) Moksloot (Texel) Koegelwieck (Terschelling) Meinderswaal Vallei, (Goerree) Vroongronden, (Schouwen)
Moksloot vallei Texel
Moksloot vallei Texel
Moksloot valley on Texel
Anagallis tenella
1993
Moksloot vallei Texel
Waar laten we het plagmateriaal?
Moksloot vallei Texel Oppervlaktewater gevoed
Moksloot vallei Texel
Grondwater gevoed
Monitoring successie 1994-2006
Vegetatie werd gemonitored in permanente kwadraten van 10 x 10m
Plaggen in de Koegelwiek op Terschelling
Experimenten 1990--21jaar 1986--25jaar 1956--55jaar 1920--91jaar
Koegelwieck
Aantal Rode Lijstsoorten
25
Snel succes
20 15 10
Snelle achteruitgang
5 0 0
20
40
60 jaren
80
100
Meinderswaal vallei
5m
CaCO3 < 2%
Meinderswaal vallei
Plaggen
rode lijst soorten
25 20 15 10 5 0 0
10
20
30 jaren
40
50
Vroongronden 1995
1 4
3
2
Vroongronden 1995
Plaggen op Schouwen, Zeeland
Cascade van valleien Hydrologie is sub-optimaal Perspectieven zijn OK,
pH(H2O)5.5
6.3 7.0
7.4
Grondwaterstand Ontkalkingsfront (CaCO3 <0.25 %)
Vroongronden 1995
Plaggen op Schouwen
Doelsoorten zijn nog schaars Zaad bank? Verspreiding beperkt
25 rode lijst soorten
20 15 10 5 0 0
10
20
30 jaren
40
50
Synthese Herstelmaatregelen Zaadbank dynamiek
Verspreidings mechanismen
Toenemende productiviteit
Local species pool
Maaien
Zaadbank
Maaien
Maaien Geen zaadbank
tijd
Aantal Rode Lijstsoorten
Regional species pool
Conclusies • • • •
Hydrologie OK? Zaadbank OK? Relict populaties OK? Verspreidings mechanismen OK?
• Dan is plaggen OK! • En zo niet, spaar je geld!
Meer natuurlijke alternatieven: Dynamisch kustbeheer Met Dynamisch Kustbeheer wordt het aangevoerde zand door natuurlijke krachten (wind en water) over de kust verdeeld.
Strand Duin
Zoet-zout
Wash-over
stuivende duinen
onbegroeid strand
vergrast duin
zandige kopjes in kwelder
jonge kwelder
oude lage kwelder
vergraste kwelder
knopbiesvegetatie
Schiermonnikoog nu
stuivende duinen
onbegroeid strand
vergrast duin
zandige kopjes in kwelder
jonge kwelder
oude lage kwelder
vergraste kwelder
knopbiesvegetatie
Schiermonnikoog met washover
stuivende duinen
onbegroeid strand
vergrast duin
zandige kopjes in kwelder
jonge kwelder
oude lage kwelder
vergraste kwelder
knopbiesvegetatie
Schiermonnikoog met washover
Duinen weer laten stuiven
Noordvaarder Terschelling
Conclusies • Met het oog op klimaatsveranderingen, is het niet verstandig om de natuur in te dammen als dit voor de veiligheid niet noodzakelijk is. • Voor veel bedreigde soorten is dynamisch kustbeheer een noodzaak
• Dynamisch kustbeheer geeft een eiland de mogelijkheid om mee te groeien met zeespiegelrijzingen. • Europese wetgeving schrijft voor dat we daar op zijn minst over moeten nadenken! • En dan op basis van mogelijkheden overleggen met alle betrokkenen.
Toekomst verwachting (korte termijn) Henk Bleker (Staatssecretaris landbouw) gaat zeggen: zOnze modellen voorspellen dat de stikstof depositie afneemt (halve leugen) zDe duinecosystemen zijn nu niet gevoelig meer voor hoge stikstofdepositie (halve leugen) zMeer natuurlijk = niets meer doen (halve leugen) zWe hoeven geen geld meer in het ecologisch duinbeheer te stoppen (hele leugen)
Dank U
