Natuurfotografie. macro-, dieren- en landschapsfotografie

Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Limburg - december 2012 - januari - februari 2013 - jaargang 9 - nummer 4

Natuurfotografie

macro-, dieren- en landschapsfotografie

Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

© Hendrik Hilven

Voorwoord Inhoudstafel 3 Dossier op tafel

4

6

9

Activerende ecosystemen kunnen crisis oplossen Bezoekerscentrum Welkom in bezoekerscentrum Kiewit Afdeling in de kijker Afdeling Hechtel-Eksel in de kijker Wandelbijlage Hoksent en Dommelvallei

13 Publiciteit

Ecover - plantastic

14 Tuinnatuur

Vogels voeren

17 Vogelweekend

Vogelwandelingen en -lezingen

18 Natuurpuntweetjes

Voor u gebundeld

Grote coverbeeld: KH cursisten in actie op excursie © Natuurpunt (L) Dommelvallei in beeld © Natuurpunt Hechtel-Eksel (M) Boekweitveld © Natuurpunt Hechtel-Eksel (R) Poelen voor kinderen © Gunter Eerdekens

De jaarwisseling is traditioneel een moment om terug te kijken en tegelijk plannen te maken voor de toekomst. Het voorbije jaar werd er heel wat gerealiseerd, zo startten we een Limburgse werking rond wilde zoogdieren op (hiervoor kan je je overigens nog steeds aanmeden), rond dat thema organiseerden we in mei ook een evenement in Kiewit. We sprongen in juli met vele tientallen samen in het diepe water nabij Kaatsbeek en Demer om aandacht voor zuiver water te vragen. In het najaar zongen luidop met vele honderden om aandacht voor het klimaat te vragen, maar blijkbaar toch niet hard genoeg om door de wereldleiders gehoord te worden. Ook lokaal waren we actief door aan alle Limburgse kandidaten voor de gemeenteraden onze oproep om jaarlijks één vierkante meter natuur bijkomend te realiseren per inwoner te bezorgen. We zijn uiteraard benieuwd wat we daarvan terug gaan inden in de respectievelijke beleidsnota’s. We blijven ook niet bij de pakken zitten, de oplettende lezer zal gemerkt hebben dat we sinds begin 2012 bij iedere editie van het tijdschrift een oproep doen om financieel bij te dragen voor een Limburgs natuurgebied, want de Vlaamse overheid blijft op dat vlak in gebreke. Velen van jullie hoorden onze oproep en droegen hun steentje bij. Dit resulteerde in ruim 15.000 euro extra aankoopmiddelen. We hopen ook volgend jaar te mogen rekenen op jullie vrijgevigheid. Vrijwilligers in onze afdelingen en het professionele kader van de vereniging doen alvast hun uiterste best om al deze giften maximaal te laten renderen. Dat blijkt ook uit de oproep die dit

keer bij het tijdschrift steekt. De wijze waarop onze mensen in Riemst het ganse dorp weten te betrekken bij hun projecten is zelfs internationaal in de prijzen gevallen. Een welgemeende proficiat daarvoor. Beste lezer, laat gerust blijken dat ook jij dat weet te waarderen. Met dit alles tonen we aan dat natuurpunters mensen zijn die midden in de maatschappij staan, en bereid zijn om hun verantwoordelijkheid op te nemen. Voor volgend jaar hebben we alvast heel wat plannen op de plank liggen, zo zullen we werk maken van het afsluiten van charters voor de biodiversiteit met de nieuwe gemeentebesturen overal in Limburg. Dankzij de Europese LIFE+ middelen en plattelandsfondsen halen we heel wat middelen naar Limburg en kunnen we heel wat extra natuur realiseren in Limburg, natuur die ook eeneconomische, recreatieve en toeristische meerwaarde heeft. Via de cursussen en publieksevenementen die we voorzien willen we het draagvlak voor natuur verder verbreden en verdiepen, maar dat kan natuurlijk alleen met jullie medewerking. Prettige eindejaarsfeesten en een gezond weerzien in 2013 Jos Ramaekers, coördinator

DOSSIER OP TAFEL

Activerende ecosysteemdiensten kunnen

helpen de crisis op te lossen

Onder remediërende ecosysteemdiensten versta ik de functies die de natuur rondom ons vervult en die er voor zorgen dat de negatieve gevolgen van onze menselijke activiteiten worden geneutraliseerd. enkele voorbeelden hiervan zijn - Het opvangen van fijn stof door bo men en klimplanten in steden (tot 40%), - Het voorkomen van schade door over stromingen door voldoende waterop vang in de riviervalleien. - Het opslaan van CO² in bossen, moe rassen en oceanen. - Groen in de leefomgeving zorgt voor minder stress en ziektedagen... Activerende ecosysteemdiensten zijn dan deze functies van de natuur die door mensen actief gebruikt worden om in hun levensonderhoud te voorzien. - houtproductie voor constructiehout, papier en tegenwoordig zelfs energie - Visvangst; het grootste deel van de visvangst op wereldschaal komt uit de natuur. Bovengenoemde diensten kun je ook hernieuwbare grondstoffen noemen, en ze spelen vooral een rol in de primaire economische sectoren (landbouw, visvangst, ontginning). Er zijn echter ook activerende ecosysteemdiensten die onrechtstreeks gebruik maken van de omgeving en zo een belangrijke bijdrage kunnen leveren

tot de ontwikkeling van hoogwaardige diensten en producten. Een mooie omgeving vormt de basis voor de toeristische ontwikkeling van een streek, en het is bekend dat een stimulerende groene woon- en werkomgeving een belangrijk beslissingscriterium is voor bedrijven waar “brains” de voornaamste grondstof vormen. © Katleen Bollen

Ecosysteemdiensten zijn een begrip dat de laatste jaren opgang maakt. Het dient vooral om zichtbaar te maken hoe het goed functioneren van de natuur (en daar voldoende ruimte en middelen voor vrij maken) ons helpt om kosten te vermijden of om inkomsten te genereren. Gemakshalve maak ik hier een onderscheid tussen remediërende en activerende ecosysteemdiensten.

Met de nakende sluiting van Ford in Genk is het belangrijk dat we als provincie goede keuzes maken, keuzes die leiden tot duurzame werkgelegenheid met een brede stabiele basis. Dit kunnen we alleen bereiken door voluit in te zetten op datgene waarin we fundamenteel beter zijn dan de concurrenten. Onze USP (unique selling proposition) zoals economen dit zouden noemen. Vanzelfsprekend moet je tegelijk zorgen dat je je nadelen als regio beperkt houdt zodat ze geen hindernis vormen voor de uitbouw van je sterke punten en dus moet je ook daaraan werken. Als we Limburg vergelijken met de ons omringende regio’s dan zien we enkele opvallende verschillen; - Limburg heeft geen grote steden, maar beschikt wel over een netwerk van klei ne stadjes en dorpen.

- Limburg heeft geen haven of ander groot logistiek knooppunt. - Limburg is veel groener dan de omrin gende regio’s. Uit deze korte opsomming blijkt duidelijk dat inzetten op grootschalige consumptiegerichte activiteiten niet de oplossing is omdat een grote thuismarkt ontbreekt. Logistiek als speerpunt kijkt dan weer aan tegen grote nadelen ten opzichte van Antwerpen, Brussel of Luik. Onze groene omgeving heeft wel alles om het tot speerpunt van toekomstige ontwikkeling te maken Enerzijds vormt toerisme nu al een belangrijke bron van werkgelegenheid. Veelal gaat het om kleinschalige initiatieven, geënt op de sterke punten van de omgeving. Streekproducten, kwalitatieve ontsluiting en verbinding kunnen dit verder stimuleren. De ontwikkeling van deze sector speelt ook in op de duurzame tendens van korte verblijfsvakanties en uitstappen dicht bij huis. Het toekomstbeeld geschetst door de natuurverkenning 2030 en andere documenten geven duidelijk aan dat ‘groen’ ons toekomstgericht nog sterker zal onderscheiden van de rest van Vlaanderen. Limburg heeft ook alles om het te maken als regio voor innovatie en hoogtechnologische activiteiten. Onze groene woonomgeving, gekoppeld aan bereikbare steden op mensenmaat en met een kwalitatief aanbod aan goederen en ontspanningsmogelijkheden vormen een uitnodiging voor deze toekomstgerichte sector. De toekomst van Limburg ligt duidelijk in het versterken van de vele tinten groen die onze provincie rijk is. Dit creëert kansen voor natuur en voor mensen. Investeren in groen is investeren in onze toekomst.

3

4

BEZOEKERSCENTRUM

Welkom in Bezoekerscentrum

Kiewit

Welkom in het bezoekerscentrum Kiewit: het startpunt van boeiende natuuractiviteiten! Hier kan je terecht voor een wandelexcursie of gezinsactiviteit, tentoonstellingen over de dieren en planten van het gebied. Met de uitgezette fiets- en wandelroutes kan je de omgeving optimaal ontdekken. Ook voor groepen en verenigingen staan de deuren open. In de winkel vind je van alles wat van pas komt in de natuur. Van vogelgids tot wandelkaarten. Natuurlijk met de speciale ledenkorting!

Op zaterdag 22 september kwam er veel volk om te zingen voor ‘Sing for the climate in Kiewit’ © Natuurpunt Limburg

OPENINGSUREN: • woensdag t.e.m. zondag van 13u tot 17u (vanaf 1 april:weekend tot 18u) • krokusvakantie: van zaterdag 9 tot zondag 17 februari: dagelijks open behalve maandag gesloten. • paasvakantie: van zaterdag 30 maart tot en met zondag 14 april: dagelijks open behalve zondag 31 maart (Pasen) en maandag 8 april

Tentoonstellingen • Tot 6 januari 2013: Diersporen • Vanaf 15 januari NIEUW ZONNEËNERGIE Migreren betekent verhuizen. Mensen zijn misschien de meest verwoede mi granten van alle levende wezens. Al vanaf de prehistorie trekken men sen de wereld rond op zoek naar een betere plaats om te leven. Planten en dieren zijn ook met de mensen mee verhuisd. Wil je nog meer te weten komen over het verhuizen van planten en dieren? Met allerlei leuke doe-opdrachten ont dek je waarom dieren en planten ver-

5

BEZOEKERSCENTRUM

Tom

et

Tel mee m

Van Dyck

Eerste

weekend

van februa

Het Grote nd ke Vogelwee ri

Mechelen

Wandelingen • Natuurontdekkingstochten voor kinderen Woensdag 13 februari: Krokustocht Leuke natuurtochten met gids voor de nieuwsgierigheid en leergierigheid van kinderen aan te wakkeren, vertrek 14 u, bezoekerscentrum Kiewit • Gezinswandelingen met natuurgids zondag 27 januari en zondag 24 februari Vertrek 14 u, bezoekerscentrum Kiewit

Hagen met knoteiken in historisch-ecologisch perspectief. Dit nieuwe werkje, van dezelfde auteur bevat een schat aan informatie, ook foto’s hoe er 100 jaar geleden, nog voor alles veranderde, met houtkanten, hagen en knotbomen werd omgesprongen. Ook hier weer een schat aan informatie bijeengebracht voor de liefhebber en beheerder.. Verkrijgbaar aan de prijs van 14,50 (min ledenkorting)

t 11 • 2800

huizen. Daarnaast zijn er nog een aan tal foto’s en verrassende weetjes van verschillende dieren. Wedden dat je op je volgende wan delingen beter om je heen kijkt en je afvraagt waar dit dier of plant vandaan komt?

Winter-Zon-Dag 27 januari van 14u tot 17.30u. Noteer deze datum in je agenda. We ontvangen je graag met werkwinkels, domonstraties en véél gezelligheid. Bij Natuurpunt kom je alles te weten over tuinvogels zodat je klaar bent voor het Grote Vogelweekend begin februari . Hoe trek je wintervogels aan, welk voer geef je en hoe tel je ze. Wij serveren voor jou: • vogel vertellingen voor de allerkleinsten • workshops creatief vogelvoer voor de knutselaars • Frisse neuzenwandeling met gids • winterse drankjes Bij het Stedelijk Natuureducatief centrum • Nestkastjes timmeren • De poppenkastvoorstelling ‘Kan ik er ook nog bij’? Bijwonen om 15u (vanaf 2,5 tot 6 jaar). • De imker vergezellen bij de schoonmaak de imker houdt in de bijenhal, • Of maak je eigen lippenbalsem, • Je eigen winterhapje kokkerellen Sven, de vuurspuwer komt langs om 16u! Inschrijven is niet nodig - kleine bijdrage per activiteit.

Het boek is de samenvatting van 200 gesprekken met oudere inwoners uit de Kempen en bevat een schat aan informatie over hoe er pakweg 100 jaar gelden werd gewerkt en geleefd, en vooral hoe er met het landschap werd omgesprongen. Ook voor het beheer vandaag kan je in dit werk nog heel wat relevante informatie vinden.

• Coxiestraa

Winkel in onze winkel presenteren we een uitgebreid assortiment voedersystemen en vogelvoer. Met gevarieerd voer, kan u de diversiteit aan vogels aanzienlijk verhogen. En de conditie van je gevederde tuinbezoekers verbeteren.

Recent werd dit ronduit schitterende boek heruitgegeven door het natuurhistorisch genootschap in Limburg (NL). Het boek is beschikbaar in de Groene winkel van Natuurpunt Limburg in Kiewit voor €20,00 (min ledenkorting).

Steenwegen

Opening boeboeksseizoen Paasmaandag 1 april van 14 tot 17u • bezoekerscentrum Kiewit • Boeboeks Paastocht voor kinderen • Lente wandeling met natuurgids

Heruitgave van “Bijdrage tot de historische ecologie van de Limburgse Kempen”

V.U.: Chris

Goe gezongen! Op 22 september zongen 720 mensen voor het klimaat op de weide voor ons herenhuis in Kiewit. In heel Vlaanderen zongen ruim 80.000 mensen uit volle borst voor het klimaat! U was fantastisch!

ekend.be •

www.vogelwe

twitter mee:

nd

#vogelweeke

6

AFDELING IN DE KIJKER

Afdeling Natuurpunt Hechtel-Eksel in de kijker Hechtel-Eksel (oppervlakte 7.670 ha, 12.000 inwoners) is met meer dan 3000 ha natuur, één van de natuurrijkste gemeenten van Vlaanderen. In 1989 nam Milieugroep Bero onder de vleugels van Natuurreservaten, de Katershoeve als reservaatboerderij in gebruik. Dat betekende de start van de werking rond de Zwarte Beek in Hechtel-Eksel en een eigen werking van Natuurreservaten Hechtel-Eksel, opgericht in 1994.

Foto boven: Natuurbeheer brongebied © Theo Geuns Foto rechts: poelen voor kinderen © Gunter Eerdekens Foto uiterst rechts: gewone pad © Theo Geuns

Veel langer al bestond de NoordLimburgse afdeling van het toenmalige Wielewaal, die onder meer instond voor de uitbouw van natuurreservaten in de Dommelvallei en de Vallei van de Grote Nete (Veewei). Het samensmelten van beide verenigingen tot Natuurpunt vzw betekende voor het natuurbehoud in Hechtel-Eksel een grote sprong voorwaarts. Samen geven we een stem aan de natuur in de hele

gemeente en zorgen voor een complementair aanbod aan activiteiten. Accent op mensen Elk jaar brengen we ongeveer 2500 mensen een stapje dichter bij de natuur : poelendagen, nachtzwaluwwandelingen, beektocht, paddenstoelentochten voor jong en oud … Voor de kinderen van Hechtel-Eksel doen we heel wat extra’s. We bieden twee begeleide programma’s aan: ‘Poelen voor kinderen’ en ‘Duinen voor kinderen’ . Bovendien betrekken we de leerlingen bij het ringen van de jonge gierzwaluwen aan hun school. Met de steun van de Interlokale Vereniging Resterheide zetten we een gidsen- en scholenwerking op in het gebied Resterheide. De samenwerking met de toeristische diensten en gemeentelijke milieudiensten van Hechtel-Eksel en Peer zorgt ervoor dat er jaarlijks zo’n 1200 schoolkinderen mee op verkenning komen.

7

Helpende handen Bij de oprichting van de afdeling was de Vallei van de Zwarte Beek al het grootste natuurreservaat in Vlaanderen en was de eerste terreinmedewerker net in dienst genomen. Die professionalisering van het beheer is de voorbije jaren alleen maar toegenomen. Onze vrijwilligers zorgen voor de extra’s : een dichtgegroeide poel schonen, het biotoop van de adderwortel veilig stellen, zwerfvuil opruimen … En het goede nieuws: dit groepje ‘helpende handen’ groeit elk jaar aan ! Slobkousjes De wederik wordt bezocht door het slobkousje, een solitaire bij. Maar de ‘Slobkousjes’ zijn ook de enthousiaste vrijwilligers die zo wat alles bestuderen wat er te bestuderen valt in de natuur, met een voorliefde voor planten, mossen en korstmossen. Zij vullen de indrukwekkende lijst waargenomen soorten in Noord-Limburg bijna maandelijks aan en al deze informatie zal goed van pas komen om het beheer van onze reservaten te evalueren. Bezige bijtjes! Durven dromen… Terugblikkend op bijna twintig jaar werking, maakten we wel degelijk het ver-

schil voor natuur en dat motiveert alle vrijwilligers er mee door te gaan. Natuurpunt beheert in Hechtel-Eksel, verspreid over 3 reservaten, ondertussen meer dan 200 ha waardevolle natuur. Maar ook buiten deze gebieden proberen we de natuur een stem te geven. En dat werkt! Zo heeft de campagne en studiedag ‘Duimen voor Landduinen’ in 2000 bijgedragen aan de huidige aandacht van de overheid voor het herstel van landduinen. Ook de visie op de parking van het duinengebied Den Brand, met meer ruimte

voor natuur én meer ruimte om te spelen, kwam van onze afdeling. In datzelfde gebied vrijwaarden we jarenlang het ‘Kattepoelke’ van volledige teloorgang. Een ander voorbeeld : toen de Vlaamse Overheid dwars door het brongebied van de Zwarte Beek de N74 doortrok, konden we met steun van de medewerkers van Natuurpunt keihard onderhandelen over een aanzienlijke, maar redelijke natuurcompensatie. En ook de ontwikkeling van de Resterheide als wandel- en natuurgebied volgde na het realiseren van een wandelaanbod door onze afdeling in 1996.

AFDELING IN DE KIJKER

natuurbehoud een zaak van iedereen Het is altijd weer bemoedigend te zien hoe we samen met anderen onze dromen in concrete actie omzetten. Daar gaat het ons immers om: natuurbehoud een zaak van iedereen te maken. Daarbij blijft onze afdeling meer dan nodig. Betrokkenheid van mensen is de

Vallei van de Zwart Beek © Vincent Van Den Bosch

8

beste bescherming van natuur en met een rijke traditie van natuureducatie en inzet van vrijwilligers, wordt de natuur in onze buurt iets waar mensen écht om geven. Ook een kritische maar steeds opbouwende stem in een debat over waar het met onze natuur naar toe moet komt haar altijd ten goede.

En zo durven we blijven dromen van een groen en (nog) mooier Hechtel-Eksel. Meer info : www.natuurpunthechtel-eksel.be of [email protected]

Dommel2 © Jos Ramaekers

LANGSHEEN DE KRONKELENDE DOMMEL VINDEN WE DE PRACHTIGE WANDELINGEN LANGS DE NATUURGEBIEDEN

HOKSENT EN DOMMELVALLEI

Foto boven: © Jos Ramaekers Foto rechtsboven: Parelmoervlinder © Johan Agten Foto’s rechtsonder: © Natuurpunt Noord-Limburg

Langsheen de kronkelende Dommel, op de grens van Eksel, Overpelt en Peer vinden we een prachtig, pas ingericht wandelgebied. Niet minder dan 6 bewegwijzerde routes tussen 3km en 12 werden gerealiseerd.. De korte wandelingen zijn enkel vanuit het vertrekpunt te Peer bereikbaar, voor de langere routes kan ook vanuit Eksel centrum of Kleine-Brogel vertrokken worden. Wandelingen over twee natuurpunt gebieden De wandelingen omspannen twee natuurpunt gebieden Hoksent en Dommelvallei Zuid. Dankzij het recent gerealiseerde Europese LIFE+ project nam de beheerde oppervlakte de laatste jaren spectaculair toe en bedraagt nu ruim meer dan 80 ha. Ook de stad 1

Peer en het Agentschap Natuur en Bos hebben aankoopprojecten in deze omgeving. De inmiddels verlaten valleigronden krijgen zo stilaan een nieuwe bestemming. 450ha beschermd natuurgebied binnen handbereik Een groot deel van de omgeving is geklasseerd als landschap. Het werd geklasseerd om zijn natuurwetenschap2 pelijke, esthetische en cultuurhistorische waarden. In het meer open historisch landbouwgebied kan je dan ook nog mooie voorbeelden vinden van de vroeger zo typische Kempische langgevelhoeves. Ook de drie watermolens: de Wedelse molen, de Kleine molen en de Molhemse molen, de Schans van het Hoksent en de grafheuvels van het Molhem. zijn relicten die een nadere beschouwing verdienen. De grafheuvels 3

duiden op een zeer oude beschaving. DeHoksenterschans werd vermoedelijk gegraven in de15de - 16de eeuw en diende als bescherming voor de nabije bewoners tegen rondtrekkende krijgstroepen. Door rechttrekkingen liggen niet meer alle molens nog aan de Dommel, zo bevindt de molen van Molhem zich nu op 100m van de rivier en is gedegradeerd tot gewoon woonhuis. De mooie omgeving geniet verder ook nog de planologische bescherming van vogelrichtlijngebied, habitatrichtlijnen en het Vlaams Ecologisch Netwerk. 450ha beschermd natuurgebied ligt hier binnen handbereik. Parelmoervlinder De akkers dragen nog de sporen van het vroegere kleinschalige gevarieerde beheer ontstaan door de zware arbeid van de Kempische boer. De eiken wallen rond de akkers en de elzenbosjes dienden als brandhout en geriefhout. De val-

leien van Dommel en haar zijbeek Bolliserbeek dragen de sporen van de turfwinning die voor brandstof moest zorgen. Kenmerkend voor de vaak nog geïsoleerd liggende natuurterreintjes zijn de blauwgraslanden met o.a Gevlekte orchis, Blauwe knoop,Trilgras, tormentil en moerasviooltje om er maar enkele te noemen. Deze blauwgraslanden waren vroeger de thuis van de kleine parelmoervlinder. Door het verdwijnen van deze graslanden zijn de vlinders inmiddels zeer zeldzaam in Vlaanderen. Verder vinden we op reeds lang verlaten natte hooilandjes in de Dommelvallei zowat de mooiste elzenbroekbossen van Vlaanderen. Ze zijn innig mooi, wanneer in het vroege voorjaar Speenkruid, Dotterbloem en Bittere veldkers de bosbodem sieren. In die periode zijn ook de spechten het meest aktief. Zwarte specht, Groene, Grote- en Kleine Bonte

specht kan men soms van op één plaats horen. Tot 1967 waren de Dommel en Bollis-senbeek prachtige kronkelende beken. De overheid besliste er toen anders over. De Dommel en de Bollissenbeek werden. Weg Snoek, Baars, Beekprik, Beekjuffer, Gelukkig zijn er inmiddels zuiveringsstations gekomen die de kwaliteit van het beekwater verbeteren en waar we de natuur bezig laten komen ook stilaan de kronkels terug. De Dommel De rode draad doorheen de wandelingen wordt gevormd door water. De Dommel met zijn 120 km lengte slingert zich door het Noorden van Limburg en het aangrenzende Nederland. Het Life+ project zorgde voor het herstel van enkele meanders die de nadelen van de vroegere rechttrekkingen nl. overstromingen en snelle stroming moeten verzachten.

Praktisch • Startpunt Peer: Stadspark, Rustoordlaan, 3990 Peer • Startpunt Kleine Brogel, aan de kerk, Burgemeester Voetslaan , 3990 Peer • Startpunt Eksel: aan de kerk, Berkenlaan, 3970 Hechtel-Eksel

Wandelgebied © Natuurpunt Noord-Limburg

Tip: Bij nat weer zijn laarzen aan te raden. Voor de rode wandeling kan je vanuit de drie startpunten beginnen, de groene kan je enkel vanuit Eksel en Peer doen. Vanuit het startpunt te Peer kan je 5 van de 6 lussen bewandelen, Vanuit Eksel 3 en vanuit KleineBrogel 2.

RECLAME

flessen 100% op basis van suikerriet!

Plantastische flessen

Greener Packaging Award 2012

Onze vernieuwde verpakkingen zijn voor 100% gemaakt uit een plantaardige bron: namelijk suikerriet! Suikerriet blijft groeien en dat is een groot verschil met onze olievoorraden die steeds kleiner worden. Met onze flessen besparen we meer dan 13500 vaten ruwe olie per jaar.

Op 20 november 2012 hebben Gondola en Fost Plus de allereerste Greener Packaging Awards uitgereikt. Ecover werd in de bloemetjes gezet omdat we ons op opmerkelijke wijze hebben ingespannen om de milieu-impact van onze verpakkingen terug te schroeven. Veel ecologische spelers werden beoordeeld, maar er kan er maar 1 de winnaar zijn. Ecover won dan ook de award voor de herkomst van de materialen.

Onze flessen op basis van suikerriet zijn 100% recycleerbaar met andere plastics. Als je voortaan een Ecover-fles koopt, stoot je drie keer minder CO2 uit in vergelijking met vroeger. Een eenvoudige manier om je ecologische voetafdruk te verkleinen… Bovendien zijn de Ecover producten door hun plantaardige ingrediënten zacht voor de huid, maar krachtig tegen vuil.

surf naar WWW.ECOVER.COM

13

TUINNATUUR

Boomklever voederen © Francois Van Bauwel

14

Vogels voeren

fastfood of gezonde en evenwichtige voeding?

Elk tuincentrum, doe-het-zelver of warenhuis heeft tegenwoordig een hoekje ingericht met vogelvoer en voedersystemen. Deze hype, die hopelijk een blijver is, zorgt voor veel “klein geluk”. Je kan de natuur op een eenvoudige manier beleven zonder buiten te komen. Onze winterse tuin komt tot leven. Deze populariteit kunnen we alleen maar toejuichen. Natuurbehoud begint immers met kennis en respect. Maar toch rijst de vraag: is alles wat op de markt komt even goed en gezond voor vogels? Waar moet we op letten? Wintertijd voedertijd Voor de vogels in uw tuin breekt de tijd aan dat zij extra hard aan het werk moeten om genoeg voedsel te vinden. Tijdens de wintermaanden is het zoeken naar voedsel veruit de belangrijkste bezigheid om te overleven. De vogels moeten genoeg vet op kunnen slaan om de lange, veelal koude winternachten te overleven. Met een lichaamstemperatuur tussen 40 en 42° C hebben ze zeer veel calorieën nodig, vooral kleinere vogelsoorten. Vogels zijn verstandige eters. Van nature gaan ze op zoek naar een gevarieerd menu. Als er voer ligt wat niet goed voor hen

15

Tips voor hobbyfotografen • Meesjes aan voederbollen zijn mooi op foto, maar wil je ook eens vogels in hun natuurlijke omgeving foto graferen, volg dan volgende tip: neem een boomstam en boor er enkele gaten in. Deze gaten vul je met een mengsel pindacakemix en vet. Vogels als grote bonte specht ko men ervan smullen. Trek enkel de boomstam en de specht, een prach tig beeld. • Van achter het venster heb je een mooi zicht op de voedertafel, maar je foto’s zijn niet altijd even schit terend achter glas. Trek je jas aan en zoek een plaatsje waar je de vogels niet te veel stoort. Even ge duld, en trekken maar. • Vogels hebben graag een rust punt vlak bij de voederplaats om de omgeving te controleren op gevaar. Plaats zelf een tak op een interessante plaats en stel je foto toestel scherp op die plaats. Gaat er een vogel op zitten dan heb je snel geklikt. • Wijk eens af van de traditionele vetbollen en maak zelf een origineel exemplaar. Steek er wat lekkers en wat humor in en trek een foto van de bezoekers. Als je hem doorstuurt naar www.vogelweekend.be maak je kans op een mooie prijs.

Gezond en evenwichtig voer voor diverse vogels: Gezond vet Vogels hebben relatief meer behoefte aan verzadigd vet dan wij. Daarom is verzadigd vet voor vogels prima. Vloeibare olie is voor vogels niet geschikt. Als dit op hun veren komt wordt de conditie van het verenkleed aangetast. Daarnaast heeft het mogelijk een laxerend effect. Dat doet meer kwaad dan goed in een strenge winter. Vetbollen zijn vooral geschikt als het wat kouder is, anders bederft het vet. Vetbollen leveren veel

energie, en bestaan uit een zadenmengsel gegoten in een harde soort vet. Vetbollen zijn interessant voor mezen, vettaarten op de voedertafel worden ook genuttigd door andere soorten. Strooivoer Strooivoer kan samengesteld zijn uit verschillende zaden. Een goede mengeling bevat kleine korrels: maïs, kleine zaden, zonnebloempitten en stukjes pinda. Strooi het op de grond voor winterkoning, heggenmus en roodborst. Strooi het op de voedertafel voor mus, vink en groenling.

GrBww2 © Natuurpunt Limburg

is, blijven ze er vanaf. Ze zullen nooit alleen maar leven van het voer dat u ze aanbiedt. Hoe meer soorten voer in de tuin aanwezig zijn, hoe groter de diversiteit aan vogels en het kijkplezier. Vivara heeft in samenwerking met vogelbescherming Vlaanderen en Natuurpunt meerdere soorten vogelvoer ontwikkeld. Alle deze soorten vogelvoer worden continu aan controles onderworpen en zijn gegarandeerd van topkwaliteit. Te koop in onze winkel, bezoekerscentrum Kiewit.

Voerderplaats © Francois Van Bauwel

TUINNATUUR

Pinda’s Pinda’s zijn in de winter een welkome aanvulling op het menu van veel vogels. In de lente en zomer kunt u ze echter beter weghalen, omdat jonge vogels ze niet goed verteren en erin kunnen stikken. Voor mezen kan je de pinda’s ophangen. Voor de specht, boomklever en boomkruiper bind je ze aan de stam. Zonnebloempitten Zaadeters zoals de groenling, mees en vink zijn bedreven in het openmaken van hun favoriete hapje. Vooral zwarte zonnebloempitten zijn het hele jaar geliefd bij deze soorten. Fruit Fruit dat van nature voorkomt in ons land mag u altijd voeren. Geef geen kleine stukjes, vooral bij vorst kunnen vogels zich daarin verslikken. Laat vogels zelf pikken van bijvoorbeeld een gehalveerde

appel, peer, banaan of druif. Ook allerlei soorten gedroogde vruchten kan je geven Etensresten: brood, gekookte rijst of aardappel Kruimels of restjes vallen in de smaak bij tuinvogels. Geef er niet te veel van, het bevat zout en gekookt voedsel bederft snel. Serveer het op voedertafel of op de grond.

Wat geven we NIET aan de vogels Melk: vogels kunnen dit niet verteren. Margarine en olie: mogelijk werken deze vetten laxerend Zout: gezouten voedingswaren zijn ongezond voor vogels

Insecten Roodborst, pimpelmees, boomkruiper en winterkoning lusten graag verse of gevriesdroogde meelwormen. Vlaamse Gaai © Francois Van Bauwel

16

VOGEL-WANDELINGEN

VOGEL-LEZINGEN

Maasvallei - Wintervogels Zaterdag 26 januari, 8.30 tot 12.30 uur Parking Kinepolis, Via Media 1, Hasselt, Natuurpunt Hasselt-Zonhoven, Jan Wyers • 011 81 55 33 0475 31 37 09. Begeleiding van Jan Gabriëls

Thema-avond: vogelvriendelijke tuininrichting Hageven (Neerpelt) Vrijdag 18 januari, 20.00 tot 22.30 uur BC Hageven, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt Neerpelt, Theo Janssen • 011 80 26 77 Trekvogels (Sint Truiden) Lezing door Koen Leysen Zaterdag 26 januari, 20.00 tot 22.00 uur Natuur.huis Kleinveldstraat 21, Gelinden-Sint-Truiden Natuurpunt Aulenteer, Richard Vandergeten 0494 72 17 13. Inkom € 2,00 voor niet-leden; € 1,00 voor leden Natuur.huis Overbroek (Gelinden) Zaterdag 9 februari, 20.00 tot 22.30 uur Van Pimpelmees tot Ransuil door Ludo Grouwels Avondactiviteit over alle soorten nestkastjes Natuur.huis Overbroek, Kleinveldstraat, Gelinden Sint-Truiden. Natuurpunt Aulenteer i.s.m. Natuurpunt De Herk Heers. Ludo Grouwels • 011 81 75 22 Wateringhuis (Lommel-Kolonie) Vogelbuurten Donderdag 14 februari, 14 maart en 11 april 20.00 tot 22.00 uur Wateringhuis, Oude Maai 80, Lommel. Natuurpunt Noord-Limburg, Luc Winters • 011 64 58 42 [email protected]



Bree - Vogelwandeling Maas Zondag 3 februari, 8.30 tot 12.00 uur Fontein stadsplein, Bree, Natuurpunt Bree Albert Hermans • 0495 54 68 69 [email protected] - Carpoolen



Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) - Vogels in de winter Zondag 3 februari, 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum. De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel, Jan Kenens 011 45 01 91 - [email protected]

Midden-Limburg - Vogelexcursie, watervogeltellingen Zaterdag 16 februari, 8.00 tot 12.00 uur Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in samenwerking met INBO, Roy Hendrix • 0484 69 29 67 [email protected] - Vooraf contact opnemen De Wissen (Stokkem) Waarnemingen wintervogels Zondag 24 februari, 9.00 tot 12.00 uur Kerk Niel bij As, Hoogstraat, As, Natuurpunt As, Vincken André, 089 65 78 71 Maasbempder Greend - (Maasmechelen) Gevederde wintergasten spotten Zondag 24 februari, 14.00 tot 16.30 uur Sporthal De Schietskuil, Poelsweg 11, Maasmechelen Natuurpunt Maasmechelen, Bertie Vanderlee 089 76 47 51 - Verrekijker Vallei van de Zwarte Beek (Zelem) Uilen en andere nachtbrakers Vrijdag 15 maart, 19.30 tot 22.30 uur De Pastorie, Dorpsstraat 34, Zelem Natuurpunt Regio Zelem, Jan Kenens • 0494 40 45 92 [email protected] Met bezoek aan paddenoverzet

Foto midden rechts: © Kris Hermans -®www.studiofoto

Midden-Limburg - Vogelexcursie, watervogeltellingen Zaterdag 16 maart, 8.00 tot 12.00 uur Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in samenwerking met INBO, Roy Hendrix • 0484 69 29 67 [email protected] - Vooraf contact opnemen Wijvenheide (Zonhoven) Waarnemingen Roerdomp Zondag 24 maart, 8.30 tot 12.00 uur Kerk Niel bij As, Hoogstraat, As, Natuurpunt As Vincken André • 089 65 78 71 Lozen (Bocholt) Wie fluit daar? Vogels herkennen Zondag 7 april, 9.00 tot 11.30 uur Kerk van Lozen, Natuurpunt Bocholt Rik Bosmans • 0474 98 41 93 - Wandelschoenen Wateringhuis (Lommel-Kolonie) Meeuwen-Gruitrode - Vogelwandeling op het militair domein Zondag 14 april, 7.00 tot 12.00 uur Kruispunt Gestelstraat-Kolisbergen, 3670 Meeuwen Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer Michel Broeckmans 0499 59 33 01 Stevige wandelschoenen en verrekijker

17

Stocksite IngImage.com

VOGELWEEKEND

18

NATUUR.WEETJES

Natuurpunt WEETJES

VOOR U GEBUNDELD Mag ik een lift? Zaden, eitjes en zelfs hele dieren kunnen meeliften met een watervogel. Klevend aan hun poten, veren en snavels kunnen ze wellicht honderden kilometers reizen, maar ook in hun darmen. Casper van Leeuwen van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) ontdekte dat veel soorten waterdiertjes, ook waterslakken, weer ongeschonden een eend verlaten.

Sieralg Micrasterias-fimbriata © Wikipedia

Sieralgen De gouden regel bij een wateronderzoek is steeds: hoe meer soorten, hoe beter de waterkwaliteit. Bij een onderzoek naar sieralgen bleek dat er in de Teut erg proper water moet zijn. In één dag vonden onderzoekers maar liefst 174 soorten sieralgen.

Andere topgebieden in Vlaanderen zijn het Wik in Genk en het militair domein van Leopoldsburg-Hechtel. Recent vonden leden van de Nederlandse sieralgenwerkgroep Micrasterias in het Wik in Genk zelfs een plasje met 75 soorten: bijna een kwart van alle Vlaamse soorten op enkele vierkante meter! Limburg op zijn best.

Peer kiest voor Natuurpuntvrijwilliger van het jaar Het stadsbestuur van Peer zette op vrijdag 5 oktober de vele vrijwilligers in de bloemen. Liefst 4.500 paar helpende handen zijn elke dag in de weer om ergens in Peer vrijwillig te helpen. Die spontane inzet verdient een warm dankjewel en dat gebeurde tijdens het Vrijwilligersfeest. Hoogtepunt van de avond was de uitreiking van de Vrijwilligersprijs. Die gaat dit jaar naar Robert Vandingenen. De Perenaar zet zich al heel wat jaren in voor Natuurpunt, de Mina-raad en heel wat andere milieu- en natuurprojecten.

Nieuwe vlinderwerkgroep Hesperia 5 enthousiastelingen en de voorzitters van Noord-Limburg hebben de vlinderwerkgroep ‘Hesperia’ opgericht. De naam Hesperia is afkomstig van de kommavlinder (Hesperia comma), een zeldzame dagvlinder welke aanwezig is in Lommel. De bedoeling van de werkgroep is naast monitoring, wandelingen organiseren voor het ruime publiek, happenings en lesmomenten. Geïnteresseerden kunnen natuurlijk altijd aansluiten. Meer info: www.natuurpuntnoordlimburg.be/vlinders.html

Eerste 25 Wijergidsen afgestudeerd Op 11 december 2012 studeerden de eerste 25 nieuwe ‘Wijergidsen’ af in De Bosberg in Houthalen-Helchteren. De 25 natuur- en toeristische gidsen speci-

aliseerden zich tijdens 5 cursusdagen in de diversiteit van De Wijers, een uniek gebied in het midden van Limburg met meer dan 1.000 vijvers. Regionaal Landschap Lage Kempen organiseerde, dankzij de financiële steun van de provincie Limburg en Europa (Life project 3water) een eerste cursus ‘Wijergids’. Met deze cursus wil het RLLK Wijergidsen opleiden om hen een belangrijke rol als ambassadeurs, gastvrouwen en –heren voor De Wijers te geven. Zij nemen bezoekers op sleeptouw om de bijzondere plekjes van De Wijers te ontdekken.

Wilde kat Voor het eerst in meer dan 150 jaar werd er een Europese Wilde kat gezien in Vlaanderen. Het dier werd op 24 september door een cameraval gefilmd in het natuurgebied Smeetshof in Bocholt. ‘De Wilde kat heeft nood aan grote, bosrijke natuurgebieden, met voldoende schuilmogelijkheden zoals rotsspleten, boomholten en holen van andere dieren. Het Smeetshof biedt een potentieel geschikt habitat voor deze topsoort’ zegt Chris Steenwegen, directeur van Natuurpunt. ‘De terugkeer van ‘de Vlaamse leeuw’ is een verheugend feit en is een hart onder de riem van alle vrijwilligers, verenigingen en overheden die werken aan meer en betere natuur voor iedereen’, aldus Steenwegen.

Ijsvogel is verkozen tot vogel van het jaar Ook dit jaar is er weer een Limburgse adoptiesoort verkozen tot vogel van het jaar. Een wedstrijd van de Vlaamse vogelbescherming. Vorig jaar prijkte nog de Hasseltse gierzwaluw met de

IJsvogel © Francois Van Bauwel

19

echter geen bedreiging voor de volksgezondheid. Merels die besmet zijn met het virus zijn relatief gemakkelijk te herkennen. Ze zien er – ook in tijden van overvloedig voedselaanbod – ongezond en verzwakt uit. Vaak zijn ze apathisch, hebben een verfomfaaid verenkleed en zijn sterk vermagerd. Verder vertonen ze evenwichtstoornissen waardoor ze nauwelijks kunnen vliegen. Meer info: www.vogelbescherming.be

Uitkijken voor Usutu virus Dit jaar stierven in Duitsland al zo’n driehonderdduizend merels aan het Usutuvirus. In sommige steden maakte het virus zodanig veel slachtoffers dat er in hele wijken bijna geen merel meer in de tuinen te vinden was. Het lijkt wellicht een kwestie van tijd voordat het Usutu-virus in ons land opduikt. Het virus vormt echter geen bedreiging voor de volksgezondheid. Merels die besmet zijn met het virus zijn relatief gemakkelijk te herkennen. Ze zien er ongezond en verzwakt uit. Vaak zijn ze apathisch, hebben een verfomfaaid verenkleed en zijn sterk vermagerd. Verder vertonen ze evenwichtstoornissen waardoor ze nauwelijks kunnen vliegen. Het virus vormt

Winterpret © Katleen Bollen

gouden plak. In 2013 is het de beurt aan de Alkense adoptiesoort, de ijsvogel. Zo snel als hij voorbijflitst over sprankelende beekjes, zo snel werd duidelijk dat hij de winnaar zou worden in dit verkiezingsjaar. Met 797 van de 3.135 stemmen verdiende hij de hoogste podiumplaats. Met bijna 300 stemmen meer dan de tweede in rang, stak hij met kop en schouders boven zijn tegenspelers uit. Wellicht hielp het feit dat zijn verenkleed net zo schittert als de gouden medaille die hij nu draagt? Een welverdiende winnaar.

Wintersport in de natuur Vriest het dat het kraakt, en heb je zin om te gaan schaatsen De plaatsen die gedoogd worden, waar de natuur minder kwetsbaar is, zijn herkenbaar aan de borden: “op eigen risico”. Daar zal de brandweer het ijs komen checken. Op alle andere plaatsen is schaatsen niet toegelaten. Er wordt daar niets voorzien qua borden of afspannen, dat is onbegonnen werk. . Bekijk deze website alvorens je schaatsen aantrekt. www.natuurpunt.be/schaatsen

Quarry Life award Betongigant Heidelbergcement waarvan CBR deel uitmaakt richtte in 2012 voor de eerste keer een Quarry Life award in. Op 7 november werd door het onderzoeksteam “Green Quarry Tiendeberg” van Natuurpunt Riemst voor de eerste

keer beloond in de Benelux wedstrijd met de 3de plaats voor de studie van fauna en flora op de internationale SintPietersberg. De onderzoekers kaapten ook de Benelux publieksprijs weg. Donderdag 13 december 2012 werden in Duitsland (Heidelberg) de internationale QLA 2012 prijzen uitgereikt. Dr Jane Goodall (de wereld beroemde primatoloog) hield er een inspirerende speech over hoop en het behoud van onze biodiversiteit. Het project Green Quarry Tiendeberg viel net buiten de prijzen maar kreeg opnieuw een erkenning, ditmaal als outstanding project voor best local community engagement. Het onderzoeksteam “Green Quarry Tiendeberg” van Natuurpunt Riemst houdt zich bezig met de ontwikkeling van de biodiversiteit in de groeve Tiendeberg in het Limburgse Riemst, in samenwerking met scholen. En met resultaat. De onderzoekers ontdekten recent een zeer zeldzame vlinder: het Staartblauwtje. In Nederland is de soort zo’n 10 keer gezien, voor het laatst in 1933. Ook de Grauwe Gors werd er gesignaleerd, een vogel die in Vlaanderen bijna verdwenen is. De kalk in de bodem van de groeve zorgt dan weer voor een mooie biodiversiteit aan planten. Zo werden er enkele mooie orchideeën ontdekt die nergens anders voorkomen. Met hun project kaapte het team de Quarry Life Award.

Limburgse zoogdierenliefhebbers

De zoogdierencursus van 2012 kende een groot succes met niet minder dan 102 verschillende deelnemers aan één of meerdere modules. Ook de extra activiteiten zoals hamsterinventarisaties, bevertellingen, vleermuistellingen, zoekactie naar ottersporen,… waren succesvol. Ook de zoogdieren zelf lieten zich opmerken met waarnemingen van ondermeer otter, wilde kat, … Conclusie De belangstelling voor zoogdieren in Limburg is springlevend. Daarom werd overgegaan tot de oprichting van de: Limburgse zoogdierenwerkgroep Iedereen met interesse in zoogdieren is welkom om aan te sluiten. De activiteiten gaan van diverse soorten van veldonderzoek tot het pluizen van uilenbraakballen en opleidingen. Op ZATERDAG 19 januari 2012 in de voormiddag wordt het jaarprogramma 2013 voorgesteld op de LIKONA contactdag op de campus Diepenbeek van de UHasselt. Kom dus naar de zoogdierenwergroep van de LIKONA contactdag. Deelname bevestigen via e-mail naar [email protected] of een telefoontje naar 011/26 54 55 Ken je nog mensen met interesse, aarzel niet om hen dit te bezorgen.

Natuur fotografie cursus Waar? In het Bezoekerscentrum Hageven, Tussenstraat 10, 3910 Neerpelt, 011 80 26 77 Wanneer? Zaterdag 27 april, 4, 11, 25 mei en vrijdag avond 7 juni. Hoe laat? Les van 9u30 tot 12u en excursie van 13u tot 16u; avondles van 19u30 tot 22u30 Lesgevers? Peter Chanet, Danny Froyen en Kris Hermans Inhoud cursus? Basis begrippen, macro-, dieren- en landschaps fotografie Prijs: leden € 54 en niet-leden € 72 (Prijs lidmaatschap € 24/gezin/jaar) Inschrijven? Schijf het juiste be drag over op rekeningnummer BE 433 747 178 met vermelding naam deelnemer + Natuurfotografiecur sus + lidnummer. KH cursisten in actie op excursies © Natuurpunt Limburg

Hazelmuis © Natuurpunt Limburg

In het spoor van…

Busuitstap naar zeeland Zondag 24 februari Vanuit Limburg vertrekken drie bussen naar Zeeland, om vogels te bekijken en natuur gebieden te bezoeken bij onze noorderburen Verrekijker of telescoop, regenkleding, laarzen, picknick meenemen bussen: - Bus Noord-Limburg Natuurpunt Noord-Limburg opstapplaatsen: Eksel, Overpelt, Neerpelt en Lommel Info: Marc Geuens • 0478 54 22 51 [email protected] - Bus Midden-Limburg: Natuurpunt Hasselt-Zonhoven en Natuurpuntkern Groencomité opstapplaats: Lummen Info: Jan Wyers • 011 81 55 33 0475 31 37 09 - Bus Zuid-Limburg Natuurpunt Riemst, Bilzen en Diepenbeek Opstapplaats: Riemst, Bilzen, Diepenbeek Voor meer info neemt u contact op met : - Jan Vandegoor • 0473 78 90 56 - Jos Vandebroek • 0474 76 83 63 Secretariaat Natuurpunt Limburg Open: Ma-vrij van 09u00 - 16u30 Putvennestraat 112 - 3500 Hasselt [email protected]

Colofon Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 7200 exemplaren

Volgende uitgave: december 2012

aan de leden van Natuurpunt Limburg.

Verantwoordelijke uitgever:

Werkten mee aan dit nummer:

Jos Coteur, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Krista Bovens , Johan Van Den Bossche, Els Ferson,

Communicatievormgeving : www.drukkerij-grafico.be

Jos Ramaekers, Katleen Bollen, Kris Hermans,

Uitgave van: Natuurpunt Limburg - 011 24 60 20

François Van Bauwel, Kristof Odeur, Remar Erens,

www.natuurpuntlimburg.be

Dimitri Jansen