NAM – UGS Norg
Presentatie 9 september
UGS NORG
BRON VAN ONZE ENERGIE
1
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Agenda
1. Schade aan panden in Steenbergen e.o. 2. Opslagplan Norg - reservoirdruk 3. Vragen
BRON VAN ONZE ENERGIE
2
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Schade aan panden in Steenbergen 1/2 NAM onderzoekt de schade aan panden: •
zijn activiteiten van NAM oorzaak of,
•
is er een andere aanwijsbare oorzaak?
•
Op dit moment >30 meldingen van schade.
•
Onderzoek door Arcadis.
BRON VAN ONZE ENERGIE
3
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Schade aan panden in Steenbergen 2/2 NAM gaat meetprogramma inrichten: •
Gebouwsensoren (plaatsing in 3 verschillende woningen, TNO)
•
Accelerometers (meten de versnelling van de aarde, KNMI)
•
Geofoons ‘boven’ het gasveld (meten de beweging van de aarde, KNMI)
Bestaande monitoring van bodembeweging:
•
GPS-metingen (iedere 15 sec. een meting/sinds 2014)
•
Satellietfoto’s via Insar (per 24 dagen een opname/sinds 1993)
•
NAP Peilmerken (per vijf jaar een ‘waterpasmeting’/sinds 1972)
BRON VAN ONZE ENERGIE
4
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Gasveld Norg
BRON VAN ONZE ENERGIE
5
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Het gasveld Norg Reservoir Norg:
Tankenpark Delfzijl
•
3.000 meter diepte
•
9 km lang en 600 meter breed
•
tussen 1983 en 1995 geproduceerd
•
volume ca. 28 mrd. Nm3
•
temperatuur 96 graden Celsius
•
minimale waterproductie/condensaat
•
goed ‘permeabel’ (poreus)
BRON VAN ONZE ENERGIE
6
Mei 2015
NAM – UGS Norg
NAP Peilmerken in de regio
BRON VAN ONZE ENERGIE
7
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Waar zit het gas?
Bovenlaag (krijt, grond e.d.) Afsluitende Laag zout Gashoudend gesteente ‘Carbon’ (steenkool) BRON VAN ONZE ENERGIE
8
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Principe van ondergrondse gasopslag 12
5 11 Winter seizoen Gasproductie
Zomer seizoen Gasinjectie
Tankenpark Delfzijl 8
9 6
11
5
4
5
7
13
12
5
10 3
2 1
+/- 3000 meter diepte
BRON VAN ONZE ENERGIE
9
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.
Gasveld (poreis zandsteen) Afsluitende laag (zout) Veiligheidsklep Putmond Afsluiter Druk regelklep Luchtkoelers Gas-drooginstallatie Vloeistofafscheider Water- en condenstaatopslag Gasfilters Gasmeters Compressoren
Mei 2015
NAM – UGS Norg
Uitbreiding van UGS Norg •
Injectie is vergroot van 24 naar max. 36 million Nm3 per dag gedurende de zomer.
•
Productie is vergroot 50 naar max. 76 miljoen Nm3 per dag gedurende de winter.
•
9 Putten voor injectie en productie (grootste putten ter wereld).
•
UGS: werkvolume van 3 naar 7 mrd. Nm3 (2015).
•
Gasdroog principe door silicagel-adsorptie.
Tankenpark Delfzijl
BRON VAN ONZE ENERGIE
10
Mei 2015
UGS Norg
BRON VAN ONZE ENERGIE
12
Productie profiel NAM operated Assets van 2010
300
250
0 01/01/2003 07/01/2003 13/01/2003 19/01/2003 25/01/2003 31/01/2003 06/02/2003 12/02/2003 18/02/2003 24/02/2003 02/03/2003 08/03/2003 14/03/2003 20/03/2003 26/03/2003 01/04/2003 07/04/2003 13/04/2003 19/04/2003 25/04/2003 01/05/2003 07/05/2003 13/05/2003 19/05/2003 25/05/2003 31/05/2003 06/06/2003 12/06/2003 18/06/2003 24/06/2003 30/06/2003 06/07/2003 12/07/2003 18/07/2003 24/07/2003 30/07/2003 05/08/2003 11/08/2003 17/08/2003 23/08/2003 29/08/2003 04/09/2003 10/09/2003 16/09/2003 22/09/2003 28/09/2003 04/10/2003 10/10/2003 16/10/2003 22/10/2003 28/10/2003 03/11/2003 09/11/2003 15/11/2003 21/11/2003 27/11/2003 03/12/2003 09/12/2003 15/12/2003 21/12/2003 27/12/2003
0
01/01/2010 07/01/2010 13/01/2010 19/01/2010 25/01/2010 31/01/2010 06/02/2010 12/02/2010 18/02/2010 24/02/2010 02/03/2010 08/03/2010 14/03/2010 20/03/2010 26/03/2010 01/04/2010 07/04/2010 13/04/2010 19/04/2010 25/04/2010 01/05/2010 07/05/2010 13/05/2010 19/05/2010 25/05/2010 31/05/2010 06/06/2010 12/06/2010 18/06/2010 24/06/2010 30/06/2010 06/07/2010 12/07/2010 18/07/2010 24/07/2010 30/07/2010 05/08/2010 11/08/2010 17/08/2010 23/08/2010 29/08/2010 04/09/2010 10/09/2010 16/09/2010 22/09/2010 28/09/2010 04/10/2010 10/10/2010 16/10/2010 22/10/2010 28/10/2010 03/11/2010 09/11/2010 15/11/2010 21/11/2010 27/11/2010 03/12/2010 09/12/2010 15/12/2010 21/12/2010 27/12/2010
mln m3
mln m3 UGS
Rol van UGS Norg in het systeem
UGS Groningen
Productie profiel NAM operated Assets van 2003
350
Groningen Small Fields
YTD UGS
300
250 YTD NAM Operated 49,972
YTD Groningen 29,122
YTD UGS
329
YTD Small Fields 20,850
2003 Rol van UGS Norg is om pieken op
200
te vangen nu Groningen veld
150
100
capaciteit minder wordt
50
350 Small Fields
YTD NAM Operated 60,142
YTD Groningen 46,850 3,096
YTD Small Fields 13,292
2010 2013
200
150
100
Production UGS
50
Production Groningen Field
Production Small Fields
Integriteit van het afdekkende gesteente.
De minimale totale spanning (rond de 450 bar op een diepte van 2700m) van het afdekkend gesteente is veel hoger dan de maximale druk aan het einde van het injectie seizoen. Een tweede barrière wordt gevormd door de evaporieten van de Zechstein groep die gekenmerkt worden door een nog hogere minimale totale spanning die vrijwel gelijk is aan de verticale spanning (rond 580 bar op een diepte van 2650 m). De integriteit van de afdekkende laag zal dus niet worden aangetast.
14
Geïnduceerde seismiciteit
De structuur van de UGS Norg wordt weergegeven in Figuur 1, waarin ook de compartimenten staan aangegeven. Er hebben zich in het verleden twee kleine, niet voelbare, bevingen voorgedaan die
met een redelijke waarschijnlijkheid gekoppeld kunnen worden aan het gasveld Norg, zie figuur 1. Deze bevingen hadden een magnitude van M=1.5 (3/5/1993) en M=1.1 (7/6/1999), waarbij de eerste beving waarschijnlijk plaatsvond in de ZW-NO lopende breuk aan de zuidoost begrenzing van compartiment 2 en de tweede beving plaatsvond in de NW-ZO lopende grote randbreuk van de UGS. De onzekerheid van de locatie van het epicentrum is echter relatief groot en ligt rond de 1500 m in dit gebied (pers. com. KNMI) voor de kleinere bevingen. Deze onzekerheid wordt aangegeven door de rode cirkels in het figuur.
15
16
Beving M=1.1
Beving M=1.5
Start injectie
17
18
