Nader bekeken
Grondstoffenschaarste als businesscase
Aluminium
Bauxiet Antimonium
Zirkonium
Bromide Cadmium
Chloride
Chroom
Calcium
Zwavel Diamant Edelstenen
Zink
Fluoride
Zilver Wolfraam
Fosfaat
Uranium
Fosfor
Titanium Gallium Tin
Germanium
Thallium
Grafiet
Tantalium
Hafnium
Stikstof
Helium
Steen
IJzererts Soda
Indium
Silicium Jodium Selenium
Kalium
Rubber Rhodium
Kobalt Kwik
Platina
Nikkel Natrium
54 | Nader bekeken
Koper Molybdeen
Magnesium Lood Mangaan
Lithium
Nader bekeken Door de wereldwijde bevolkingsgroei en toenemende welvaart neemt de vraag naar grondstoffen toe, terwijl het aanbod afneemt. Op langere termijn moeten we rekening houden met mondiale fysieke tekorten aan materialen. Nu al worden bepaalde grondstoffen – zoals specifieke aardmetalen voor onder meer de hightech industrie – gereserveerd voor het land van herkomst of voor een sterkere marktspeler. Dat schaadt politieke, economische, ecologische en maatschappelijke belangen. In dit jaarverslag willen we stakeholders inzicht geven in het onderwerp grondstoffenschaarste en wijzen op oplossingsmogelijkheden die recycling en het juiste ontwerp van producten kunnen bieden. We laten zien hoe we operationeel invulling geven aan onze visie ‘Afval Bestaat Niet’.
Grondstoffenschaarste als businesscase
Nader bekeken
| 55
Ferro 300 280
Non-Ferro 3.750
€/t
€/t
3.500
260 3.250
240 220
3.000
200
2.750
180 160
2.500
140
2.250
120 2.000
100
1.750
80 60
1.500
40 1.250
20 0
1.000 Jan 09
Apr 09
Jul 09
Oct 09
Jan 10
Apr 10
Jul 10
Oct 10
Jan 11
Molybdenum 32.500
Jan 09
Apr 09
Jul 09
Oct 09
Jan 10
Apr 10
Jul 10
Oct 10
Jan 11
Apr 09
Jul 09
Oct 09
Jan 10
Apr 10
Jul 10
Oct 10
Jan 11
Apr 09
Jul 09
Oct 09
Jan 10
Apr 10
Jul 10
Oct 10
Jan 11
Papier 140
€/t
30.000
€/t
120
27.500 100 25.000 80
22.500 20.000
60
17.500 40 15.000 20
12.500 10.000 Jan 09
Apr 09
Jul 09
Oct 09
Jan 10
Apr 10
Jul 10
Oct 10
Jan 11
Elektriciteit 80
0
Jan 09
Diesel 750
€/MWh
€/t
700 650 60 600 550 40
500 450 400
20 350 300 0
250 Jan 09
Apr 09
Jul 09
Oct 09
Jan 10
Apr 10
Jul 10
Oct 10
Jan 11
Jan 09
Ontwikkeling grondstofprijzen en elektriciteitsprijs 2009-2010. Daarnaast de ontwikkeling van de dieselprijs, die relevant is voor onze logistieke activiteiten
56 | Nader bekeken
Grondstoffenschaarste als businesscase
De afgelopen jaren zijn diverse interna-
Het begint allemaal bij de design- en
tionale wetenschappelijke onderzoeken
ontwikkelfase van (nieuwe) producten.
en adviezen verschenen die de grond-
Daar wordt het verschil gemaakt, door
stoffenschaarste in kaart brengen en
te kiezen voor de juiste grondstoffen
oplossingen schetsen voor een duur-
en materialen. Van Gansewinkel Groep
zaam materiaalbeheer. Hierin wordt
levert hier al een bijdrage, door haar
het belang van recycling en gesloten
kennis van materialen en recycletech-
kringlopen benadrukt. Van Gansewinkel
nieken. Vervolgens speelt het bedrijf een
Groep voelt zich door deze rappor-
belangrijke rol als logistieke dienstver-
ten gesterkt in haar businesscase en
lener en de partij die door recycling
visie. De onderneming is de afgelopen
zorgdraagt voor het terugwinnen van
jaren getransformeerd van traditionele
waardevolle grondstoffen uit producten
afvaldienstverlener naar duurzame
in de end-of-life fase. Deze grondstoffen
grondstoffen- en energieleverancier.
vormen vervolgens weer de bron voor
Inmiddels is de strategie rechtstreeks
nieuwe producten. Zo wordt de cirkel
gekoppeld aan de mondiale grondstof-
sluitend gemaakt en ontstaat er geen
fenschaarste.
afval.
Met haar bedrijven, afvalstromen,
Er liggen inmiddels gedegen interna-
kennis van materialen en logistieke
tionale wetenschappelijke rapporten
(terugname)systemen kan Van Ganse-
en adviezen op tafel die het belang
winkel Groep kringlopen van grondstof-
van recycling en gesloten kringlopen
fen sluitend maken en de behoefte aan
benadrukken. Steeds meer beleidsbe-
natuurlijke grondstoffen reduceren.
palers onderkennen het probleem rond
Zo voorkomt de onderneming dat er
grondstoffenschaarste en de noodzaak
afval ontstaat in de vorm van ‘nutteloos
om op tijd te handelen en werk te ma-
overblijfsel’. Bovendien leidt recycling
ken van urban mining. In dit jaarverslag
van grondstoffen in praktisch alle
gaan we dieper in op onze businesscase
gevallen tot CO2–reductie. Het win-
Grondstoffenschaarste.
nen van natuurlijke grondstoffen kost in veel gevallen meer energie dan het re- en upcyclen van materialen. Door te voorkomen dat iets afval wordt, pakken we de grondstoffenschaarste én de klimaatverandering aan.
Pla
stic afkomstig van PET-flessen. Dit wordt weer ingezet bij de productie van tennisballen of bijvoorbeeld fleecetruien
Nader bekeken
| 57
Wat is grondstoffenschaarste?
Grondstoffenschaarste is een com-
zo complex is. Voor het bepalen hiervan
want economie is het alloceren van
plex begrip, doordat er in beginsel
is namelijk een grote hoeveelheid
schaarse middelen, zoals Milton Fried-
gesproken wordt over twee soorten
technologische kennis nodig om de
man beschrijft in zijn boek Price Theory;
grondstoffenschaarste, namelijk; fy-
wereldwijde grondstofreserves te allo-
“de wetenschap van hoe een samenle-
sieke (geografische) en economische
ceren, de omvang te constateren en de
ving omgaat met economische proble-
(geo-politieke) schaarste. Om ondui-
delfcapaciteit uit te rekenen. Daarnaast
men, die ontstaan op het moment dat
delijkheid te voorkomen over hoe Van
moeten de technologische innovaties,
schaarse middelen worden gebruikt om
Gansewinkel Groep grondstoffen-
de exploratiekosten en de hoeveelheid
de behoefte te bevredigen van alterna-
schaarste ziet, gaan we dieper in op
energie die nodig zijn om de reserves
tieve doelen” (Friedman 1962).
beide type grondstoffenschaarste.
daadwerkelijk te exploreren in kaart
Fysieke grondstoffenschaarste
worden gebracht (Anthony Fisher 1977,
Bij economische grondstoffenschaarste
Diederen 2009, M2i 2009).
is de beschikbaarheid van grondstof-
Fysieke grondstoffenschaarste wordt
fen belangrijk voor de prijsontwikkeling
veelal uitgedrukt in termen van voor-
in de markt. De beschikbaarheid van
raadreserves. Het gaat bij deze be-
natuurlijke hulpbronnen neemt momen-
nadering om de tastbare en feitelijke
teel sterk af als gevolg van enerzijds
hoeveelheid grondstoffen op de wereld
een toenemende vraag door bevol-
of in een bepaald gebied (zoals Europa).
kingsgroei, een forse welvaartsgroei
Om fysieke schaarste te bepalen op de
en transitie van de energiemarkt en
korte termijn wordt de huidige grond-
anderzijds door een afnemend aanbod
stoffenvoorraad vergeleken met een an-
veroorzaakt door fysieke uitputting van
dere fysieke eenheid - zoals consumptie
de wereldwijde biodiversiteit, afne-
- zodat er conclusies getrokken kunnen
Economische grondstoffenschaarste
mende ertsgehalten, politieke redenen
worden als; er is nog ‘zoveel’ jaar ijzer of
Economische grondstoffenschaarste
en onvoldoende duurzaam materiaal
aluminium beschikbaar bij het huidige
ontstaat op de grondstoffenmarkt door
beheer (Ministerie van wetenschap en
consumptiepatroon (Anthony Fisher
verschuivingen in vraag en aanbod.
technologie Duitsland 2009, Ministeries
1977, David Cohen 2007).
Op het moment dat de vraag naar een
VROM & BUZA, 2009, UNEP 2007,
Bij het bepalen van grondstoffen-
grondstof groter is dan het aanbod van
SERI 2009).
schaarste op de langere termijn
de grondstof voor een bepaalde prijs,
wordt het al snel duidelijk waarom het
ontstaat schaarste. Schaarste is de
definiëren van grondstoffenschaarste
basis van het economisch handelen,
58 | Nader bekeken
Wat is grondstoffenschaarste?
Grondstoffenmarkten Jaren tot uitputting
8
Soda Aluminium
161
Kolen
148
Fosfaat
75
IJzererts
64
Gas
61
Top 3 producenten
Aandeel top 3
CN, US, IN
Niet materieel
CN, RU, CA
55%
CN, US, IN
69%
CN, US, MA
75%
CN, AU, BR
50%
US, RU, CA
42%
Koper
44
CL, US, PE
47%
Olie
43
SA, RU, US
41%
Antimonium
30
CN, BO, SA
95%
Zilver
29
PE, MX, CN
44%
CN, JP, KO
78%
Indium
13
Zeldzame metalen
Europese grondstoffenmarkt Productie
Staal Papier
60%
40%
35%
65%
Plastic
92%
Glas Rubber
65%
35%
47%
53%
Fosfaat
99%
Lood
65%
Zink
Nieuw gewonnen
8%
70%
35% 30%
Hergebruik
Nader bekeken
| 59
Van Gansewinkel Groep
Grondstoffenschaarste als businesscase
Van Gansewinkel startte in 1964 als
kijken we wat we met deze materialen
organiseren van logistieke terugname-
afvalinzamelaar. Het ingezamelde
kunnen doen, geven ze in hoge mate
systemen, waarbij grondstoffen in de
afval werd veelal gestort. In haar stre-
een tweede leven en zoeken dan een
keten blijven. De onderneming groeit als
ven om te komen tot de meest duur-
afnemer. Dit noemen we supply driven,
grondstoffenleverancier. Kernbegrippen
zame oplossing voor de verschillende
waarbij Van Gansewinkel Groep nooit
daarbij zijn intelligent design, design for
afvalstromen, is de positie van de on-
materiaalgericht is geweest. Materiaal
recycling, intelligent materials pooling
derneming in de afvalketen gestaag
was een resultante van de afvaldienst-
en urban mining (zie pag. 151). Van
gegroeid en veranderd. Van storten
verlening. Onze klanten zitten aan, wat
Gansewinkel Groep is als geen ander
tot scheiding, van scheiding tot recy-
wij noemen, de voorkant van de keten.
in staat om secundaire grondstoffen
cling en van recycling tot eindverwer-
Inmiddels krijgt Van Gansewinkel Groep
bij elkaar te brengen, op specificatie te
king, waarbij energie wordt opgewekt.
steeds meer klanten aan de zogenoem-
brengen en vervolgens weer in te bren-
Zo is het bedrijf getransformeerd
de achterkant van de keten; klanten die
gen in een productieproces. Zo sluiten
van traditionele afvalinzamelaar tot
actief vragen om een brand- of grond-
we – samen met klanten en partners
duurzame afvaldienstverlener en
stof te leveren volgens het principe van
- de cirkel. We zetten samenwerkings-
grondstoffen- en energieleverancier.
vorm, tijd en plaats. Oftewel: op specifi-
verbanden op waarbij in de ontwerpfase
En de transitie is nog niet voltooid.
catie, in de juiste hoeveelheid, op de
grondstoffen en grondstofsamenstel-
Door de grondstoffenschaarste zal
juiste tijd en op de juiste plaats. Daarmee
lingen worden gekozen, die na gebruik
de hoeveelheid materialen die een
ontstaat een nieuwe markt voor ons
van een product herwonnen en weer
tweede leven krijgt verder toenemen.
bedrijf en onze sector. Een markt die
gebruikt kunnen worden.
Van Gansewinkel Groep wil leidend
veel meer demand driven is. De mark-
zijn in deze ontwikkeling en groeien
ten voor de levering van biomassa voor
als grondstoffenleverancier.
thermische toepassing of vergisting, de glasmarkt en delen van de kunststofmarkt werken al zo. Ook de markt voor brandbaar afval begint deze kant op te
Focus ligt daarbij op de verdere ontwik-
schuiven, waarbij het materiaal op spe-
keling van vier materiaalclusters: bioge-
cificatie voor een specifieke installatie
ne materialen (biologisch of organisch
dient te worden gebracht ten behoeve
van oorsprong), metalen, mineralen en
van een optimaal energierendement.
kunststoffen. Op deze manier behou-
Traditioneel levert een afvaldienstverle-
den grondstoffen hun waarde, blijft
ner actief diensten aan klanten die wij
Van Ganswinkel Groep vervult naast
de beschikbaarheid van grondstoffen
‘ontdoeners’ noemen. Daarbij krijgen
een uitvoerende rol steeds meer een
gewaarborgd en wordt fossiele uitput-
we passief materialen terug. Vervolgens
regisseursrol. Bijvoorbeeld bij het
ting voorkomen.
60 | Nader bekeken
Grondstoffenschaarste als businesscase
Positie in de keten
Afval en materiaalclusters Afval
Diepgaande product- en marktkennis zijn essentieel voor een cirkelbenadering van de materiaalclusters
Gevaarlijk
Biogene nutriënten
Biogene materialen
Niet gevaarlijk
Technische nutriënten
Mineralen
Plastic
Metalen
textiel
glas
PVC
ferro
compost
keramiek
PP/PE
aluminium
hout
beton
ABS/Nylon
koper
papier
puin
composite
zilver/goud
swill
fosfaat
harsen
E&E metalen
AFVAL BESTAAT NIET
Voorbewerking
Bewerking Recycling
(Eind) verwerking
Transport
Inzameling
Transport
Klant
Transport
bio-plastics
Grond- en brandstoffen
Klant
AFVAL BESTAAT NIET
Nader bekeken
| 61
De aandacht
De afgelopen jaren zijn diverse
“De Europese economie en samenle-
“Afval bestaat vrijwel niet. Je vuilniszak
internationale wetenschappelijke
ving is sterk afhankelijk van natuurlijke
is eigenlijk een tas vol grondstoffen,
onderzoeken en adviezen verschenen
grondstoffen. Door de globale eco-
energie en mest, maar dan allemaal
die de grondstoffenschaarste in kaart
nomische groei stijgt de vraag naar
door elkaar. Dat kun je scheiden en her-
brengen en oplossingen schetsen
biologische en minerale grondstoffen
gebruiken. Goed voor de economische
voor een duurzaam materiaalbeheer.
sterk, wat een belangrijke druk zet op
bedrijvigheid, goed voor het milieu. Als
Het belang van (ontwerp van) recy-
de beschikbaarheid, prijs en toegang.
je aluminium en lood recyclet, bespaar
cling en gesloten kringlopen wordt
De ontginning en verwerking van deze
je 92% tot 99% op de CO2-uitstoot! Re-
benadrukt en steeds meer beleids-
grondstoffen zorgt vaak voor een
cyclen is letterlijk goud waard. Nu wordt
bepalers onderkennen het probleem
aantasting van de biodiversiteit, een
maar 40% van het goud uit elektroni-
rond grondstoffenschaarste en de
schending van de rechten van inheemse
sche apparaten teruggewonnen. Daar is
noodzaak om op tijd te handelen.
volkeren en de lozing van milieuvervui-
geld te verdienen. D66 ziet Nederland
lende stoffen. Nadat de grondstoffen en
als ideaal knooppunt in Europa om
“Cradle to Cradle laat heel praktisch zien
materialen in producten of apparaten
hoogwaardig afval in te zamelen. Door
hoe grondstoffen in de kringloop kun-
zijn verwerkt, worden ze op het einde
onze grote havens zijn we logistiek inte-
nen blijven. De natuur geeft het voor-
van de gebruikscyclus afgedankt en
ressant. Daarbij hebben we al de kennis
beeld. Organische stoffen zijn voedings-
komen ze in de afvalfase terecht. Dan
en kunde in huis om afval effectief om
stoffen voor de biosfeer. De overige
worden ze in het beste geval hergebruikt,
te zetten in nieuwe bruikbare grondstof-
stoffen komen in de technosfeer terecht
gerecycleerd of nuttig toegepast, maar
fen. We hebben al de ambitie om de
en kunnen oneindig worden hergebruikt,
te vaak eindigen ze gewoonweg op de
gasrotonde van Europa te worden, daar
zonder afname van kwaliteit.”
stortplaats met een verspilling van de
kan best nog een grondstofcentrum bij.”
(Michael Braungart, grondlegger
materiaal- en energie-inhoud tot gevolg.”
(D66, 2010)
Cradle to Cradle-filosofie, 2007)
(Interparlementaire conferentie Belgisch voorzitterschap EU, 2010) “Welvaart moet niet langer hand in hand gaan met meer consumptie. Meer doen
“Bevolkingsgroei en economische ontwikkeling leiden tot een steeds grotere
“De Europese Unie gaat alles op al-
met minder is het devies. We zijn in
vraag naar grondstoffen, energie, land
les zetten om meer greep te krijgen
Europa veel te afhankelijk van de import
en water. Veel van deze natuurlijke
op grondstoffen. Brussel kijkt daarbij
van grondstoffen. Met meer recycling,
hulpbronnen zijn eindig en de beschik-
naar de introductie van met statiegeld
meer hergebruik en beter omgaan met
baarheid ervan is dan ook niet vanzelf-
vergelijkbare regelingen voor mobieltjes
materialen wordt Europa én duurzamer
sprekend.”
en andere elektronica en beloning van
én minder afhankelijk. De Europese
(Ministeries van VROM en Buitenland-
hergebruik van gerecyclede stoffen.”
Commissie kondigt een brede waaier
se Zaken, 2009)
(EU, ministers van economische zaken,
van maatregelen aan. Veranderingen
2011)
zijn nodig in de energieproductie, de
62 | Nader bekeken
De aandacht
landbouw, visserij, transportsystemen
“Als we om de aarde geven, moeten we
een aantal ontwikkelingen zijn we bang
en ook het consumentengedrag. Minder
ons huidige productie- en consump-
dat het antwoord ‘nee’ is.”
verspilling en minder afval, meer recy-
tiepatroon veranderen. De reden is
(Onderzoeksinstituut M2i, 2009)
cling en efficiënt gebruik van materialen,
duidelijk: het brengt onze natuurlijke
dat is het doel.”
hulpbronnen in gevaar, en daarmee de
(Judith Merkies, Europarlementariër
vitaliteit van onze economie. Boven-
PvdA, 2010)
dien veroorzaakt de manier waarop we
lingslanden zal leiden tot een wereld-
omgaan met materiaal milieuproble-
wijde stijgende vraag naar schaarse
men, en dat draagt aanzienlijk bij aan de
mineralen. Volgens de OESO zal de
“Materialen vormen momenteel de
“Constante industrialisatie van ontwikke-
klimaatverandering en het verlies van
wereldwijde vraag naar mineralen naar
ruggengraat van onze economie; ze
biodiversiteit.”
verwachting verdubbelen in de komen-
zijn de dragers van onze productie- en
(Joke Schauvliege ,Vlaamse minister
de 25 jaar. Het is ook evenzeer zeker dat
consumptiepatronen. Het is reeds vol-
Milieu, Natuur en Cultuur, 2010)
opkomende economieën een groeiend
doende aangetoond dat we die patronen
aandeel van de mondiale minerale
drastisch moeten veranderen, willen we
productie gaan consumeren en steeds
de aarde leefbaar houden. Dan kunnen
“Materiaalschaarste gaat over de tekor-
meer met westerse landen zullen con-
we dus niet aan de materialen voorbij.
ten in metalen en minerale grondstof-
curreren om de toegang tot schaarse
Het materialenbeheer moet verduurza-
fen die wordt verwacht in de komende
minerale reserves te garanderen.”
men. Concreet gezegd: de milieudruk
decennia. Met een groeiende wereld-
(The Hague Centre for Strategic Stu-
bevolking waar steeds meer welvaart
dies, 2010)
als gevolg van materialenverbruik en -gebruik moet omlaag, en liefst snel.
is, neemt de vraag naar producten toe
De gevolgen van de steeds zwaardere
en dus ook de vraag naar metalen en
belasting van ons leefmilieu worden
mineralen. In de afgelopen eeuw is de
elke dag duidelijker. Het besef dringt ook
toename van de vraag gelijk gebleven
steeds dieper door dat Vlaanderen ge-
door een stijging in de mijnbouw en
vaarlijk afhankelijk is van steeds schaar-
extractie van de benodigde grondstof-
ser en dus duurder wordende grondstof-
fen. Verkenning van nieuwe locaties en
fen. Een noodzakelijke maatschappelijke
technologische innovatie in de mijn-
ommezwaai of ‘transitie’ dringt zich dus
bouw en -winning heeft de beschikbare
op, een ommezwaai die in het materi-
en bekende grondstofreserves op één
aalintensieve Vlaanderen ook tal van
lijn gehouden met de toename van de
interessante opportuniteiten biedt.”
vraag. Zal dit in de 21e eeuw ook lukken?
(OVAM, 2010)
Het is moeilijk om een eeuw vooruit te voorspellen, maar door te kijken naar
Nader bekeken
| 63
“Grondstoffenmarkten hebben de afge-
“De vraag naar metalen vanuit China
broeikasgassen. Sommige grondstoffen
lopen jaren een toegenomen instabiliteit
is met 17% per jaar gestegen in de
kunnen worden beschouwd als bijzon-
en ongekende prijsfluctuaties laten zien,
afgelopen vijf jaar en is verantwoordelijk
der kritisch, vanwege drie redenen: a)
onder andere door geopolitieke markt-
voor meer dan 70% van de wereldwijde
hun significante economische beteke-
ontwikkelingen. Prijzen van alle belang-
groei van de vraag naar verschillende
nis voor belangrijke sectoren, b) het
rijke grondstofmarkten, waaronder
metalen zoals aluminium, koper of zink.
hoge aanbod risico’s en c) het gebrek
energie, metalen en mineralen, land-
Opkomende economieën beginnen
aan substituten.”
bouw en voedsel, zijn sterk gestegen
ook aanzienlijk bij te dragen aan de
(European Commission Enterprise
in 2007 en hebben hun piek bereikt in
productie en consumptie van hightech
and Industry, 2010)
2008. Halverwege 2008 zijn de prijzen
producten.”
flink gedaald en sinds de zomer van
(The Hague Centre for Strategic Stu-
2009 weer op een stijgende lijn.”
dies, 2010)
(Europese Commissie, 2011)
“Technologieën voor schone energie vormen op dit moment ongeveer 20% van de wereldwijde consumptie van
“De Europese economie heeft grote “Grondstoffen zijn essentieel voor het duurzaam functioneren van moderne
kritische materialen. Als technologieën
hoeveelheden grondstoffen nodig om te
voor schone energie op grotere schaal
functioneren. Afgezien van het consu-
worden ingezet in de komende decen-
samenlevingen. Toegang tot en betaal-
meren van mineralen, metalen, beton
nia, zal hun aandeel in de wereldwijde
baarheid van grondstoffen is cruciaal
en hout, verbrandt Europa fossiele
consumptie van kritische materialen
voor de goede werking van de Euro-
brandstoffen en maakt intensief gebruik
hoogstwaarschijnlijk groeien.”
pese economie. Sectoren zoals de
van het land om te voldoen aan de
(U.S. Department of Energy, 2010)
bouw, chemie, automotive, lucht-en
behoeften van haar burgers. De vraag
ruimtevaart en machinebouw, die een
naar materialen is zo intens dat tussen
totale toegevoegde waarde van € 1.324
de 20-30% van de middelen die we
miljard en werkgelegenheid bieden voor
gebruiken, wordt geïmporteerd.”
succesvol beleid gevoerd op afvalstof-
circa 30 miljoen mensen zijn alle afhan-
(European Environment Agency, 2010)
fen. Echter, om een verdere verminde-
kelijk van de toegang tot grondstoffen.”
ring van de milieudruk van afvalstoffen
(Commission of the European Communities, 2008)
“Nederland heeft de afgelopen decennia
te bereiken, is een andere aanpak “De EU is sterk afhankelijk van de invoer
nodig. Daarom wil het Ministerie van
van hightech metalen zoals kobalt,
VROM het beleid richten op duurzame
platina, zeldzame aardmetalen en tita-
materiaalketens. Duurzaam Materia-
“De grondstoffenmarktturbulentie is
nium. Dergelijke materialen spelen een
lenbeheer levert een integrale bijdrage
ontstaan door een gebrek aan even-
essentiële rol in de ontwikkeling van in-
aan de verduurzaming van de economie
wicht tussen vraag en aanbod. Nieuwe
novatieve “groene technologieën” voor
en samenleving, zowel in ecologische,
actoren uit de opkomende landen,
het stimuleren van energie-efficiëntie
economische als sociale zin.”
vooral China, hebben onverwacht
en het verminderen van de uitstoot van
(TNO, 2010)
sterke impulsen gelegd op de vraag naar grondstoffen.” (Ministerie van wetenschap en technologie Duitsland, 2009)
“Vanwege de wereldbevolkingsgroei, het hoge consumptieniveau in de ontwikkelde wereld in combinatie met de snelle industrialisering van landen zoals China, India en Brazilië, is de wereldwijde vraag naar natuurlijke hulpbronnen en de daarmee samenhangende druk op het milieu gestaag toegenomen.” (Global Environmental Outlook UNEP, 2007)
64 | Nader bekeken
Sceptici Er zijn deskundigen die niet willen spreken van ‘schaarste’, omdat zich vrijwel nergens in de wereld een direct voelbare fysieke uitputting van natuurlijke hulpbronnen voordoet. Ze stellen dat doemscenario’s uit het verleden niet zijn uitgekomen, door voortdurende technologische innovatie en sociaaleconomische aanpassingen. Deze argumenten van sceptici hebben geen invloed op de businesscase van Van Gansewinkel Groep. De economische en ecologische voordelen van recycling en gesloten kringlopen staan voor ons vast. We zullen de discussie tussen voor- en tegenstanders blijven volgen en een actieve bijdrage leveren aan de dialoog.
De aandacht
Nader bekeken
| 65
Bronnen Michael Braungart (2008), jaarverslag Van Gansewinkel Groep. Anthony Fisher (1977), “On measures of natural resource scarcity”, International institute for applied systems analysis, p. 1-2. Commission of the European Communities (2008), “The Raw Materials Initiative, Meeting our Critical needs for growth and jobs in Europe”. D66 (2010), “Maak Nederland grondstofcentrum van Europa”, website: http://www.d66.nl/d66nl/ nieuws/ 20101201/maak_ nederland_grondstofcentrum, datum: 02-03-2011. Toespraak van Joke Schauvliege (Vlaamse minister milieu, natuur en cultuur) op maandag 4 oktober 2010 bij het Interparliamentary conference on SMM – OVAM. David Cohen (2007), “Earth’s natural wealth: an audit”, the New Scientist, 2605, p. 34-41. European Commission Enterprise and Industry (2010), “Critical Raw Materials for the EU – report of the Ad-hoc Working Group on defining critical raw materials”, June 2010. European Environment Agency (2010), “The European Environment State and Outlook 2010 Material Resources and Waste”, p. 4. Naar een Europees beleid inzake duurzaam grondstoffen- en materialenbeheer. Discussienota voor interpalerlementaire conferentie van 3 en 4 oktober 2010, p. 1. Europese Commissie (2011), “Tackling the challenges in commodity markets and on raw materials”, Brussels 02-02-2011. Friedman, Milton (1962), Price Theory: A Provisional Text. Chicago: Aldine, p. 6.
66 | Nader bekeken
M2i (2009), “Material Scarcity, an M2i study”, Huub Wouters en Derk Bol. November 2009, p. 3-4. Ministerie van wetenschap en technologie Duitsland (2009), “Rohstoffe für Zukunftstechnologien”, Fraunhofer Institut für System- und Innovationsforschung ISI, Schlussbericht 15 mei 2009, p. 15-16. Ministeries van VROM en Buitenlandse Zaken (2009), Mr. E. Kronenburg en Ir. J. van der Vlist. “Schaarste en transitie; kennisvragen voor toekomstig beleid”, november 2009, p. 9-11. OVAM (2010), website: http://www.ovam.be/ jahia/Jahia/pid/1582, datum: 02-03-2011. SERI (2009), Working paper “A comprehensive set of resource use indicators from the micro to the macro level”, No. 9, July 2009, p. 4-6. The Hague Centre for Strategic Studies (2010), “Scarcity of Minerals; a strategic security issue” no. 02-01-2010, p. 9-11. TNO (2010), “Op weg naar Duurzame Materiaalketens”. TNO-rapport, TNO034-DTM-2010-01031. U.S. Department of Energy (2010), “Critical Material Strategy”, December 2010, p. 6. Unep (2007), Global Environment Outlook 4. United Nations Environment Programme, Nairobi.
Ons antwoord
Van Gansewinkel Groep: de onderdelen, de afvalstromen en de partners
Nader bekeken
| 67
Inzameling & Services Van Gansewinkel
Het grote publiek kent Van Ganse-
De verschillende afvalstromen worden
Van Gansewinkel. Door een effectief
winkel vooral van de vuilniswagens.
ingezameld en vervoerd naar gespeci-
scheidingsproces geeft het bedrijf het
Dagelijks zijn er ruim 1.600 voer-
aliseerde bewerkingsbedrijven van Van
overgrote deel van het grof huishoude-
tuigen onderweg om afval (of beter
Gansewinkel Groep of geselecteerde en
lijk afval en ruim 80% van het bouw- en
gezegd: grondstoffen) in te zamelen
geauditeerde partners. Iedere afval-
sloopafval een tweede leven als grond-
bij bedrijven en consumenten. Maar
stroom vraagt immers om een andere
stof.
Van Gansewinkel is veel meer dan
bewerking. De bewerkingsbedrijven
een traditionele afvalinzamelaar.
maken afval geschikt voor hergebruik.
Van Gansewinkel is ook een toon-
Ze zorgen ervoor dat er iets moois van
Vernietiging vertrouwelijke
aangevende afvalbewerker en een
afval kan worden gemaakt.
documenten
kennisorganisatie, met verstand van
Stromen die vernietigd moeten worden
materialen en logistieke systemen.
Op dit moment krijgt 77% van het afval
komen bij Destra Data terecht. Kernac-
Steeds vaker treedt de onderneming
dat door de handen van Van Ganse-
tiviteit van Destra Data is vernietiging
voor klanten op als regisseur van
winkel Groep gaat een tweede leven als
van vertrouwelijke documenten. Maar
materiaalstromen.
grondstof of een nuttige toepassing als
het bedrijf vernietigt ook allerlei andere
groene energie. 14% wordt omgezet in
stromen, zoals cd’s, harde schijven,
Van Gansewinkel werkt voor (semi-)
grijze stroom en voor de laatste 9% is op
laptops en kleding. Destra Data waar-
overheden en voor bedrijven en instel-
dit moment nog geen duurzame, nuttige
borgt dat deze materialen niet meer als
lingen in elke denkbare branche. De
toepassing voorhanden. Dit materiaal
zodanig op de markt kunnen komen.
onderneming heeft een goed beeld van
wordt voornamelijk (in CEE) gestort.
Camera’s, fysieke begeleiding, toezicht
de specifieke afvalvraagstukken per
en gesloten inzamel- en bewerkings-
segment, inclusief bijkomende wettelijke verplichtingen.
systemen kenmerken de werkwijze van Scheidinginstallaties
het bedrijf.
De stromen grof huishoudelijk afval Voor vrijwel alle soorten afval heeft Van
en bouw- en sloopafval gaan naar een
Destra Data maakt gebruik van een
Gansewinkel een passende oplossing.
van de afvalscheidingsinstallaties van
nieuwe, state of the art bewerkingslijn.
68 | Nader bekeken
Ons antwoord
Twee shredders bewerken hier het
verontreinigingen, zoals plastics en
Dochterbedrijf Biomassa Stroomlijn
papier tot de allerkleinste snippers, die
grote botten. Het schone swill wordt
zamelt snoeihout in op verschillende lo-
geperst worden tot grote balen van ruim
nog kleiner gemalen, waarna een
caties. Snoeihout van planten, struiken
500 kg.
verpompbaar product overblijft. Via
en boomkruinen is niet geschikt voor
een leidingstelsel wordt dit in een silo
hergebruik, omdat het vervuild is met
gepompt, direct achter de hal. Tankwa-
bladeren en schors. Snoeihout is echter
Biomassa Stroomlijn en Semler
gens brengen de door Semler bewerkte
heel geschikt als biobrandstof. Daar-
Van Gansewinkel is ook producent van
swill naar vergistingsinstallaties, waar
toe wordt het verkleind tot ‘biomassa’.
biomassa voor de productie van energie
bacteriën de voedselresten verorberen.
Het grootste deel van de biomassa
en meststoffen. Dochterbedrijf Biomas-
Hierbij ontstaat waardevol methaangas,
wordt door energiebedrijven ingezet
sa Stroomlijn levert houtsnippers aan
dat weer ingezet kan worden om groene
voor de opwekking van groene stroom.
energiecentrales. Semler, onderdeel van
energie mee op te wekken.
Daarnaast levert Biomassa Stroomlijn
Biomassa Stroomlijn, maakt organische
aan gemeenten, die er stadswijken
afvalstromen geschikt voor composte-
Relatief nieuw is de over-datum-produc-
en zwembaden mee verwarmen, en
ring en vergisting. Bij vergisting komen
tenlijn van Semler. Nieuwe wetgeving
gebruiken veehouders en tuinders de
bij het rottingsproces methaangassen
in Nederland bepaalt dat over-datum-
houtchips als brandstof voor verwar-
vrij, waarmee groene stroom kan wor-
producten gescheiden en apart moeten
ming van hun stallen en kassen.
den opgewekt.
worden afgevoerd. Semler is marktleider in dit segment. De producten worden
Containers vol keukenafval en over-
mechanisch klein geslagen, waardoor
Industriële reiniging
datum-producten uit heel Nederland
de vloeibare resten eruit lopen en klaar
Van Gansewinkel Groep is nauw betrok-
komen terecht bij Semler. Het keuken-
zijn voor vergisting. De vaste etensresten
ken bij veel verschillende, industriële
afval, ook wel swill genoemd, wordt
gaan naar een composteerlocatie van
processen. Niet alleen als afvaldienst-
eerst klein gemalen. Magneten pikken
Van Gansewinkel Groep en het relatief
verlener, maar ook als partner op
de metalen vervuiling eruit en mede-
schone verpakkingsmateriaal krijgt een
het gebied van industriële reiniging.
werkers verwijderen handmatig andere
tweede leven als grondstof.
Van Gansewinkel Industrial Services
Nader bekeken
| 69
is gespecialiseerd in de reiniging van
lang van 50% in het Belgische Marpo-
geving aan afvalmanagement te doen,
installaties, leidingsystemen en tanks.
bel, dat vloeibaar afval uit de scheeps-
kunnen bedrijven hun eigen footprint
Daarbij worden technieken toegepast
vaart verwerkt in de Antwerpse haven.
aanzienlijk verbeteren. Hierdoor daalt
als drukvacuümreiniging, hogedrukrei-
De productieprocessen van Marpobel
het percentage restafval bij organisaties
niging, chemisch-technische reiniging,
komen overeen met die van het CFS.
doorgaans van 60% tot ongeveer 25%.
technieken. De verontreinigde stromen
EcoSmart
Overheidsdiensten
die vrijkomen bij de reiniging gaan naar
Binnen Van Gansewinkel is de onder-
De dienstverlening van Van Gansewin-
een CFS-depot (zie hieronder).
neming EcoSmart gespecialiseerd in
kel Overheidsdiensten loopt uiteen
het op een milieu- en kostentechnisch
van advisering over optimalisering van
vacupressreiniging, detonatieve reiniging, watersnijden en diverse straal-
verantwoorde manier inzamelen,
gemeentelijke reinigingsdiensten tot
Chemisch Fysische Scheiding
scheiden en afvoeren van kantoorafval.
hechte samenwerkingsverbanden met
Verontreinigde, vloeibare stromen
Daarmee maakt het bedrijf duurzaam-
gemeenten, waarbij Van Gansewinkel
komen bij het CFS-depot (Chemisch
heid mogelijk bij haar klanten. EcoSmart
Overheidsdiensten het operationele
Fysische Scheiding) van Van Gansewin-
detacheert professionele afvalspecia-
management voert. Zo wordt onder
kel terecht, waar ze worden omgezet in
listen, die zorgen voor een gescheiden
meer samengewerkt met de gemeen-
schoon water en slib (brandstof voor
inzameling vanaf de werkplek.
ten Den Haag, Eindhoven, Ridderkerk,
energiecentrales). Het afvalwater dat
Door kantoorafval te behandelen als
Breukelen, Krimpen aan den IJssel en
overblijft, komt terecht in een van de
waardevolle grondstoffen, zorgt Eco-
Noordwijk. In totaal zamelt Van Ganse-
enorme silo’s op het terrein van het
Smart voor een daling van het percen-
winkel Groep bij ruim 1 miljoen huishou-
CFS. Silo’s met ‘biologie’; micro-orga-
tage restafval bij haar klanten. Dat is
dens het afval in.
nismen, actief slib, die de overgebleven
gunstig voor de afvalrekening, maar ook
organische verontreiniging in 48 uur
voor het milieu. Zo betekent 1 kilogram
omzetten in CO2 en schoon water.
minder restafval 0,7 kg minder CO2-
Van Gansewinkel Groep heeft een be-
uitstoot. Door juist in een kantoorom-
70 | Nader bekeken
Ons antwoord
Nader bekeken
| 71
Recycling Coolrec, maltha en A&G
Coolrec behoort tot de grootste re-
Door de verwerking van koel- en vries-
te maken dat direct kan worden ingezet
cyclebedrijven in Europa. Het bedrijf
apparatuur voorkomt Coolrec dat er
voor de productie van nieuwe producten.
verwerkt wit- en bruingoed zoals
schadelijke CFK’s in het milieu terecht-
koelkasten, wasmachines, computers
komen. De totale bijdrage staat gelijk
en televisies. Dagelijks worden daar-
aan circa 1 miljoen kton CO2-equivalen-
Maltha
uit honderdduizenden kilo’s waarde-
ten per jaar.
Maltha Glasrecycling maakt van glas-
volle grondstoffen als staal, kunststof
afval schone glasscherven. Het bedrijf
en aluminium geproduceerd. Zo geeft
presteert op het hoogste niveau: door
Coolrec de materialen uit afgedankte
PHB Recycling
een optimaal productieproces zit in
apparaten een tweede leven.
De plastics gaan naar Coolrec-dochter
1000 kg Maltha-glas maximaal slechts
PHB Recycling, waar een nieuw be-
25 gram ‘verontreiniging’.
Coolrec verwerkt jaarlijks ca. 1 miljoen
werkingsproces begint. Hier worden
koelkasten, 0,7 miljoen televisies en
de kunststof snippers gescheiden naar
Maltha is actief in vijf Europese landen:
bijna 30.000 ton kleine, huishoudelijke
kunststofsoort, opgeschoond en op-
Nederland, België, Frankrijk, Portugal
apparaten en elektrisch gereedschap.
nieuw bewerkt tot zuivere grondstoffen,
en Hongarije. De vestigingen van Maltha
Het bedrijf heeft drie vestigingen in Ne-
waarmee bijvoorbeeld onderdelen van
springen direct in het oog door grote,
derland (inclusief PHB en Envirotech),
scheerapparaten en koffiepadappara-
glanzende bergen glasscherven op de
twee vestigingen in België (Recydel en
ten worden gemaakt. Goede voorbeel-
terreinen. Scherven in verschillende
Apparec), een vestiging in Frankrijk en
den van Cradle to Cradle-oplossingen.
maten, op kleur gescheiden. Het zijn
een vestiging in Duitsland.
De grondstoffen van PHB zijn in trek bij
de grondstoffen die Maltha levert voor
producenten door de hoge kwaliteit;
nieuwe glasproducten of isolerend
Coolrec praat met de industrie over
schoner recyclingmateriaal is moeilijk
glaswol.
zogenoemd intelligent design van ap-
te vinden.
paraten. Hierdoor kunnen de gebruikte
Bij de verwerking van glasafval is het
grondstoffen aan het einde van de
PHB verwerkt verschillende soorten
onderscheid tussen vlakglas en holglas
levenscyclus van het apparaat opnieuw
harde kunststofstromen. Moederbedrijf
van groot belang in verband met het
worden gebruikt in dezelfde functie. Zo
Coolrec is een belangrijke leverancier,
type verontreiniging. Holglas komt van
wordt een gesloten kringloop volgens
maar PHB krijgt ook veel kunststof
flessen en potten uit de glasbak en
het Cradle to Cradle-principe gecre-
binnen via andere Europese recyclebe-
bevat bij binnenkomst verschillende
ëerd.
drijven. PHB sluit de keten door van ruwe
soorten verontreiniging, zoals papier,
grondstoffen schoon, zuiver materiaal
voedselresten, porselein en kunststof-
72 | Nader bekeken
Ons antwoord
fen. Vlakglas (ruiten, spiegels) komt uit auto’s en gebouwen en bevat een heel ander type verontreiniging. Vaak zit er metaal en folie in het glas verwerkt en tussen de scherven zit veel metaal, puin, hout, kunststof en rubber. Al deze vreemde materialen filtert Maltha er met innovatieve recyclingtechnieken uit, zodat ook deze een tweede leven kunnen krijgen als grondstof.
A&G A&G is actief op het gebied van bodemsanering en grondreiniging. De afvalstoffen die hier bij vrijkomen zet het bedrijf om in secundaire bouwstoffen. A&G geeft ook een deel van de bodemassen uit de verbrandingsactiviteiten van AVR een tweede leven als bouwstof. De secundaire bouwstoffen verkoopt A&G onder de naam FORZ, een CO2-neutrale bouwstof die leverbaar is als funderingsmateriaal, granulaat en bindmiddel en vergelijkbaar met natuurlijke materialen. Door de inzet van FORZ als duurzaam funderings- en constructiemateriaal, wordt het gebruik van natuurlijke grondstoffen zoals kalk en zand gereduceerd.
Nader bekeken
| 73
Energy from Waste AVR
Van Gansewinkel Groep wil in eerste
Oorsprong (ook wel groencertificaten
aan warmte. De netto energieproductie
instantie samen met klanten voorko-
genoemd), waarmee met name Van
van de AVR-centrales komt overeen
men dat afval ontstaat. Van het afval
Gansewinkel-klanten kunnen bewijzen
met het jaarlijkse elektriciteitsverbruik
dat toch vrijkomt, krijgt een zo groot
dat zij hun jaarlijkse elektriciteitsver-
van ruim 190.000 huishoudens.
mogelijk deel een tweede leven als
bruik hebben verduurzaamd.
grondstof voor nieuwe producten.
Waterfabriek
De rest wordt door Van Gansewinkel
Circa 50% van het restafval dat in de
Het klinkt gek, maar AVR verbrandt ook
Groep gebruikt als brandstof voor de
energiecentrales van AVR verwerkt
water. Het bedrijf heeft een waterfabriek
afvalenergiecentrales van AVR. Daar
wordt is biogeen: hout, papier en orga-
met vloeistofovens, waar voornamelijk
wordt restafval omgezet in (duurza-
nisch materiaal. Elektriciteit die hiermee
zoute waterafvalstromen van grote
me) energie: warmte en elektriciteit.
wordt geproduceerd, wordt door de
industriële bedrijven worden verwerkt.
overheid gekenmerkt als ‘groen’. AVR
In dit water zit te veel afval voor biologi-
Een deel van de hete stoom gaat via
beschikt sinds 2008 ook over een
sche reiniging, dus wordt het verwerkt
pijpleidingen naar bedrijven uit de om-
Biomassa Energie Centrale (BEC). Deze
in de speciale vloeistofovens van AVR.
geving, die de warmte gebruiken voor
centrale wordt gevoed met afvalhout.
hun productieprocessen. Ook wordt de
Daardoor is ook de hiermee opgewekte
Het afvalwater komt per schip of via een
stoom ingezet voor stadsverwarming.
elektriciteit 100% groen. Zo behoort
pijpleiding tussen de waterfabriek en
Fossiele brandstoffen als aardgas en
AVR met een productie van circa
industriële bedrijven uit de omgeving
olie kunnen zo bespaard blijven.
400.000 MWh duurzame elektriciteit
binnen. De organische verontreiniging
uit afval en andere biomassastromen
wordt verbrand. De zouten die vrij-
De rest van de stoom wordt in een
tot de grootste producenten van duur-
komen, gaan terug de zee in. Met de
turbine omgezet in elektriciteit, die AVR
zame elektriciteit in de Benelux.
warmte van het verbrandingsproces
verhandelt op (spot)beurzen zoals de
wordt van oppervlaktewater gedestil-
APX. Een markt waar aanbieders en
AVR verwerkte in 2010 circa 1.8 miljoen
leerd water gemaakt. Als brandstof
kopers van elektrische energie bij elkaar
ton afval in haar energiecentrales.
voor het verbrandingsproces zet de
komen. Daarnaast verkoopt het bedrijf
Eén vuilniszak levert genoeg energie
waterfabriek onder meer glycolethers
elektriciteit rechtstreeks aan klan-
voor zeven douchebeurten. Het bedrijf
in, afvalstoffen met een hoge verbran-
ten. AVR ontvangt voor de duurzame
leverde in totaal ongeveer 667 GWh
dingswaarde. Hierdoor hoeft AVR min-
elektriciteitsproductie Garanties van
elektriciteit aan het net en bijna 1.500 TJ
der gebruik te maken van aardgas.
74 | Nader bekeken
Ons antwoord
Nader bekeken
| 75
De materiaalstromen Door te voorkomen dat iets afval wordt, pakken
Groep in 2010 77% van het afval een tweede
we de grondstoffenschaarste én het CO2-probeem
leven als grondstof of een nuttige toepassing
aan. Recycling van restproducten tot nieuwe
als groene energie. Door 56,7% van het afval
grondstoffen leidt in praktisch alle gevallen
een tweede leven te geven als grondstof, is de
tot CO2-reductie. In totaal gaf Van Gansewinkel
uitstoot van 1,2 miljoen ton CO2 voorkomen.
Extern aangeleverd volume per land
Verdeling extern aangeleverd volume naar type afval
Afval blijft grondstof (massa %)
100% 90% 80% 70%
9,2%
9,4%
13,5%
13,7%
20,6%
20,4%
56,7%
56,5%
2010
2009
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Brandbaar Bouw- en sloop Gevaarlijk Glas Wit- en bruingoed Hout Papier Ferro A&G Overig Plastic
31% 5% 8% 15% 1% 8% 8% 1% 8% 14% 1%
NL BE FR CEE Overig
71% 16% 6% 5% 2%
Tweede leven als grondstof Productie groene energie Productie grijze energie Overig o.a. storten
Verwerkingsmethode in de keten 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Bouw- en sloop
Brandbaar
Ferro
Grondstof
76 | Nader bekeken
Gevaarlijk
Energie Groen
Glas
Hout
Energie Grijs
Papier
Wit- en bruingoed
Bouwstof
Plastic
De materiaalstromen
Brandbaar afval
Papier
Bouw- en Sloopafval
Ferro
Hout
Glas
Wit- en bruingoed
Gevaarlijk afval
Plastic
Afvalbarometer Afvalbarometer: inzicht in de effecten van afvalscheiding De Afvalbarometer van Van Gansewinkel Groep maakt klanten in een oogopslag duidelijk wat verschillende afvalstromen weer opleveren in termen van grondstoffen, (duurzame) energie, afval en CO2-besparing. In vervolg op de 6 stromen die in 2009 in samenwerking met TNO in kaart zijn gebracht, is de afvalbarometer in 2010 uitgebreid naar de 15 meest voorkomende afvalstromen binnen Van Gansewinkel Groep en de impact van gescheiden inzamelen en verwerking op het gebied van grondstoffenherwinning en CO2-uitstoot.
Nader bekeken
| 77
Cradle to Cradle Productinnovatie met partners: Zo sluiten we de cirkel
In samenwerking met klanten en
Van Gansewinkel Office Paper
Bij de productie wordt tot 83% minder
partners ontwikkelt Van Gansewinkel
Afgelopen jaar is hard gewerkt aan de
water (79 liter minder bij 1 pak papier)
Groep nieuwe concepten en ‘tools’,
Cradle to Cradle-certificering en markt-
en 72% minder elektriciteit gebruikt dan
om zo steeds meer afval een tweede
introductie van Van Gansewinkel Office
bij standaard kantoorpapier. De CO2-
leven te kunnen geven als grondstof.
Paper. Van Gansewinkel Office Paper is
besparing bedraagt maximaal 53%.
Of, nog beter, om afval te voorkomen.
ontstaan door een samenwerking tus-
Bovendien worden er voor Van Ganse-
sen Van Gansewinkel, Océ en papier-
winkel Office Paper geen bomen gekapt,
Door bij de ontwikkeling van produc-
producent Steinbeis. Van Gansewinkel
terwijl voor 1 pak standaard kantoorpa-
ten al rekening te houden met volledig
(Destra Data) zamelt oud kantoorpapier
pier tot 7,5 kg hout wordt gebruikt.
hergebruik, zijn virgin materials niet of
in bij haar klanten en versnippert het,
in veel mindere mate nodig. Producten
na een scheidingsproces, tot grondstof-
Met het papier kunnen organisaties op
moeten zodanig ontworpen worden, dat
fen, die in balen worden geleverd aan de
een eenvoudige manier duurzaamheid
de grondstoffen na gebruik herwonnen
Duitse papierproducent Steinbeis. Na
een plek geven en hun footprint verbe-
kunnen worden en kringlopen sluitend
teren. Bij de productie van kantoorpa-
kunnen worden gemaakt. Hierdoor ont-
pier worden vaak chemicaliën gebruikt
staat er in plaats van afval een tweede
om inkten te verwijderen. Bij dit proces
leven voor een product. Cradle to
worden alleen milieuvriendelijke mate-
Cradle is daar een goede aanpak voor.
rialen ingezet. Van Gansewinkel Office Paper is wereldwijd het eerste kan-
Cradle to Cradle is gaandeweg op
toorpapier met een Cradle to Cradle-
steeds meer producten toepasbaar.
certificering.
Dat gaat niet altijd van vandaag op morgen. Het is een proces dat stap voor
Van beton tot beton
stap bijdraagt aan de verbetering van
Bij het vervangen van rioolsystemen
de kwaliteit van producten en slimmer
worden tot nu toe de oude betonnen
grondstofverbruik. We zijn in gesprek
rioolsystemen vrijwel altijd verwerkt tot
met diverse grotere en kleinere par-
granulaat en ingezet als restproduct
tijen die ons zien als de verbindende
in de wegenbouw. Prima hergebruik, maar niet het toonbeeld van duurzaam
schakel in het Cradle to Cradle-netwerk. Hierdoor zijn de afgelopen drie jaar
een duurzaam productieproces leveren
materiaalgebruik: de nieuwe riole-
meer dan honderd initiatieven ont-
Van Gansewinkel en partner Océ het
ringssystemen worden namelijk weer
staan. Hierna volgt een overzicht van de
100% gerecyclede papier weer aan bij
geproduceerd van nieuwe grondstoffen.
concrete stappen die het afgelopen jaar
hun klanten, waar het na gebruik ook
Kijlstra Riolering en Van Gansewinkel
zijn ontwikkeld met een aantal van onze
weer ingezameld wordt. Zo sluit Van
Groep werken samen aan een betere
partners.
Gansewinkel de ‘cirkel’.
oplossing waarbij de Cradle to Cradle-
78 | Nader bekeken
Ons antwoord
gedachte de leidraad is. In het nieuwe
mate gerecyclede plastics opnieuw in
kopen tegen inruil van de oude. Van
concept worden de oude rioolbuizen
de productie van Philips-producten
Gansewinkel zamelde de emmers in
en het betonafval op de productieloca-
kunnen worden ingezet. In 2011 wordt
bij de participerende retailers en heeft
tie, door Van Gansewinkel ingezameld
dit vervolgd.
ze gerecycled. In totaal heeft de proef
en weer verwerkt tot diverse fracties
ongeveer 13.000 kg aan metaal en ruim
betongranulaat. Deze betonfracties
Philips en Van Gansewinkel Groep
2.000 kg aan kunststoffen opgeleverd.
worden volledig ingezet als grondstoffen
werken ook samen in een onderzoeks-
Eerder hielden Van Gansewinkel en Bra-
voor de productie van rioolbuizen, trot-
project waarin wordt bekeken hoe de
bantia een soortgelijke proef in België,
toirtegels, putten en andere betonpro-
huidige generatie flatscreen televisies
waarbij oude brievenbussen werden
ducten. Op deze manier is er sprake van
optimaal gerecycled kan worden. Daarbij
ingezameld. Doel van de actie is om zo
een gesloten materiaalcirkel.
wordt onderzocht hoe een businessmo-
uiteindelijk tot gesloten kringlopen van
del optimaal kan worden afgestemd op
grondstoffen te kunnen komen. Vanuit
FORZ
een maximale recyclebaarheid. Onder-
die gedachte doen we met Brabantia
Dochteronderneming A&G heeft een
zoek naar het sluiten van materiaalcycli
ook onderzoek naar volledige recycle-
methode ontwikkeld om uit geselecteer-
staat hierbij centraal. In dit onderzoeks-
baarheid van de afvalemmers zelf.
de afvalstoffen secundaire bouwstof-
project, PRIME genaamd (Perfecting
fen, bindmiddelen en zand te maken.
Research on Intelligent Material Exploi-
Office Furniture
Deze producten met de naam FORZ zijn
tation) en waaraan de Vlaamse overheid
Is het mogelijk een financieel haalbaar
volwaardige vervangers van primaire
via het MIP2 platform een subsidie van
en maatschappelijk te verantwoorden
bouwstoffen als grind, zand, grond en
€ 0,5 miljoen heeft toegekend, werken
terugname- en recyclingprogramma
funderingsmaterialen. Het bindmiddel
naast Van Gansewinkel Groep en Philips
voor kantoormeubilair op te zetten?
is door het wetenschappelijke Cradle to
ook Umicore, Nitto Denko, het Vlaamse
Dat is de vraag die centraal staat in een
Cradle-instituut EPEA getoetst en past
Instituut voor Technologische Ontwikke-
twee jaar durend pilotproject. Kantoor-
binnen het Cradle to Cradle-principe.
ling (VITO) en de Katholieke Universiteit
meubilairproducent Steelcase wil naast
In oktober vorig jaar werd bij Tata
Leuven (KUL) mee.
de productie van Cradle to Cradle-
Steel in IJmuiden als proef een FORZ-
kantoormeubiliar ook het hergebruik en
vloer van 900 m2 gelegd. Als de proef
Brabantia
de recycling hiervan volgens de Cradle
geslaagd is zullen nog meer vloeren bij
In samenwerking met Brabantia en de
to Cradle-principes laten plaatsvinden.
Tata Steel van deze bouwstof gemaakt
gemeente Cranendonck zijn we in 2010
Oud kantoormeubilair wordt nu nog vaak
worden. In het eerste project is het afval
een project gestart waarmee we Afval
afgevoerd als waardeloos afval. Dit terwijl
van Van Gansewinkel Groep gebruikt;
Bestaat Niet in de praktijk brengen bij
de producten vaak nog technisch in orde
sorteerzeefzand van Van Gansewinkel
burgers. Doel van het project was door
zijn en voor andere markten, zoals con-
en bodemassen uit de afvalenergiein-
optimale afvalscheiding te laten zien dat
sumenten, te verkopen en hergebruiken.
stallaties van AVR. Als de pilot slaagt
er geen afval overblijft of in ieder geval
Wanneer het afgedankte kantoormeu-
worden in een volgend project de
nog maar een fractie van maximaal 5%.
bilair ook oude producten van Steelcase
afvalstoffen van Tata Steel gebruikt. Een
Dertig gezinnen hebben deelgenomen
bevat, kunnen deze mogelijk hersteld
volgende stap zou kunnen zijn dat de
aan een proef die op 1 juni van start
worden of deels ontmanteld voor herge-
afvalstoffen van Tata in Forz gebruikt
ging. Brabantia stelde daarin inzamel-
bruik van onderdelen. In dit traject werkt
worden bij andere partijen in de omge-
middelen ter beschikking. Van Ganse-
Steelcase samen met drie partners. Van
ving van IJmuiden.
winkel Groep verzorgde de logistiek en
Gansewinkel Groep heeft de kennis en
de analyse van de gescheiden ‘grond-
de middelen voor het opzetten van de lo-
Philips
stoffen’. Uniek aan dit project is dat hier-
gistiek en de recycling. Levanto heeft de
Philips en Van Gansewinkel Groep wer-
mee gestimuleerd werd om grondstof-
kennis en ervaring voor het aanbieden
ken samen om materialen in elektrische
fen te produceren in huis in plaats van
van maatschappelijk duurzame dien-
en elektronische producten beter te
afval. De gemeente Cranendonck heeft
sten en het creëren van tewerkstelling
hergebruiken. Daarbij laten ze zich
hieraan actief meegewerkt door de
voor kansengroepen (zoals allochtonen,
inspireren door het Cradle to Cradle-
inzameling van GFT, papier en kunststof
kortgeschoolden en mensen met een
principe. De kennis van beide bedrijven
te intensiveren en lager te prijzen.
arbeidshandicap) in de sociale economie
wordt op elkaar aangesloten, zo ont-
met het oog op doorstroom naar de
staan er gesloten kringlopen. De kennis
Daarnaast is via een andere samen-
reguliere economie. BECO België (onder-
van Van Gansewinkel Groep op het
werkingsactie op brede schaal met de
aannemer) heeft kennis van en ervaring
gebied van materialen, afvalstromen en
consument gecommuniceerd. Braban-
met het opzetten en coördineren van
recycling is hierbij essentieel. Afgelopen
tia voerde een actie waarbij klanten met
proefprojecten rond duurzame innovatie,
jaar is met name onderzocht in welke
korting een nieuwe afvalemmer konden
ketenbeheer en Cradle to Cradle. Nader bekeken
| 79
