NAARDERMEER
Nieuwsbrief van Natuurmonumenten november 2008
Ruim een jaar geleden zijn omwonenden en belangstellenden geïnformeerd over de plannen voor het herinrichten van de boerderij Stadzigt als beheerkantoor voor Natuurmonumenten. Deze mooie plek biedt nog meer mogelijkheden: een nieuw startpunt voor de vaarexcursies over het Naardermeer, een kleinschalig theehuis en een aantal zorgeenheden. Op Stadszigt versterken recreatie, maatschappelijke zorgtaken, waterhuishouding, natuur en cultuurhistorie elkaar. Daar willen we u graag over informeren. Om u steeds goed op de hoogte te houden starten we binnenkort met een digitale nieuwsbrief. Zie ook www.naardermeer.nl
Nieuw bestemmingsplan Stadzigt Eind november gaat de eerste spade de grond in om de contouren van de verdwenen buitenplaats te herstellen en de verschillende landschappen die het Naardermeer rijk is voor de recreant zichtbaar te maken. Op het erf van de boerderij is inmiddels asbest verwijderd uit de gebouwen en wordt de binnenkant van het woonhuis aangepakt. De bouw van het theehuis en de wooneenheden wacht op het vaststellen van het nieuwe bestemmingsplan Stadzigt door de gemeenteraad van Naarden. Dan kan Natuurmonumenten, samen met Philadelphia Zorg, de laatste vergunningen aanvragen. Als de gemeente die verleent, kunnen de eerste bouwwerkzaamheden zomer 2009 van start gaan. De vereiste onderzoeken zetten stuk voor stuk h t li ht H t d l i h d k l t lf i d t
Voorronde en randvoorwaarden In december 2007 kwamen leden van de gemeenteraad voor de tweede keer op bezoek en organiseerde de gemeenteraad een zogenaamde ‘voorronde’ waarbij de politieke partijen zich kunnen verdiepen in het project. De raad stemt vervolgens in met de volgende randvoorwaarden voor planontwikkeling: - uitvoerig ecologisch onderzoek, - stedenbouwkundige onderbouwing, - bestemming maatschappelijke doeleinden: maximaal 10 zorgwoningen, - verantwoorde ontsluiting: mogelijk nieuwe ontsluiting via de Rijksweg - maximaal gebruik afbakenen van aantal bezoekers, rondvaarten en gebruik horecafaciliteiten. - meer betrekken van omwonenden bij Stadzigt Na de informatieavond op 11 maart 2008 in het Stadhuis van Naarden is in juni het ‘voorontwerp bestemmingsplan’ naar de zogenaamde ‘formele overlegpartners’ gestuurd. Dat zijn onder andere provincie, buurgemeenten en Waternet. Vereiste onderzoeken De initiatiefnemers Natuurmonumenten en Philadelphia Zorg gaan intussen met de geformuleerde randvoorwaarden en de vragen op de informatiebijeenkomsten aan de slag. Zij geven opdracht tot de volgende onderzoeken: - luchtkwaliteitsonderzoek - geluidsonderzoek - ecologisch onderzoek - bodemonderzoek inclusief asbestinventarisatie De uitkomsten van deze onderzoeken laten zien dat er in alle gevallen geen belemmering optreedt in het kader van de bestemmingsplanprocedure. Volgens het ecologisch rapport geeft verplaatsing van de activiteiten van Natuurmonumenten naar Stadzigt een positief effect op de aanwezige dieren plantsoorten en de natuur in en rond het Naardermeer. Uit overleg met de gemeente Naarden over de verkeersaspecten blijkt dat herontwikkeling van Stadzigt niet of nauwelijks invloed heeft op de bestaande of toekomstige verkeerskundige situatie. Aanpassen plannen Een stedenbouwkundige en een architect passen het plan op belangrijke aspecten aan. Zo komen de zorgwoningen in een bouwvolume met een agrarische en natuurlijke uitstraling. Dat past binnen de opmerking van de gezamenlijke rijksdiensten in het vooroverleg om de ligging in het landschap mee te laten wegen bij de planvorming. Volgens het ontwerp bestemmingsplan dat nu ter inzage ligt, is op het perceel slechts de bestemming ‘Maatschappelijk’ mogelijk en is een maximum aantal van tien woonzorgunits opgenomen. De provincie Noord-Holland heeft in het kader van het vooroverleg aangegeven dat het plan voor Stadzigt in overeenstemming is met het provinciale beleid. Binnen het nu geldende (oude) bestemmingsplan zijn alvast de aanvragen gedaan voor een sloop-, bouw- en aanlegvergunning. De sloopvergunning en de aanlegvergunning zijn inmiddels verleend.
Twee schetsen van Stadzigt
Vooraanzicht van Stadzigt: huidige situatie met oude veestal
Nieuwe situatie Stadzigt met twee nieuwe schuren en rechts het theehuis
Dienst Landelijk Gebied Verdwenen landgoed weer terug Eind november gaan de graslanden rondom Stadszigt zichtbaar veranderen. Dienst Landelijk Gebied (DLG) gaat in opdracht van de provincie Noord-Holland de voormalige landbouwgronden omvormen tot bloemrijk hooiland, blauwgrasland en open water met rietkragen.”Daar hopen we volgend voorjaar mee klaar te zijn. Het streven is dat de excursieboten in mei 2009 vanaf Stadszigt gaan vertrekken”, aldus Ingrid Rijkers, projectleider bij DLG. “Belangrijkste uitgangspunt bij het ontwerp is dat we de oorspronkelijke structuur van de verdwenen buitenplaats herstellen. Op oude kaarten is de structuur goed terug te vinden. Ruim 150 jaar geleden lag hier een landgoed met lanen, sloten en bosvakken. De natuurlijke omgeving biedt heel veel mogelijkheden voor het ontwikkelen van natuur, recreatie, waterhuishouding en cultuurhistorie. Het blijkt dat ze elkaar versterken. Die integrale aanpak in combinatie met het toekomstige gebruik van de gebouwen maakt dit project heel bijzonder.”
Verschillende landschappen “De nieuwe natuur laat de verschillende landschappen zien die in en rond het Naardermeer te vinden zijn,” vertelt Ingrid Rijkers. Op een aantal plaatsen graven we de bovenlaag van het maaiveld af waardoor er natte graslanden en moeras ontstaan. Dat is interessant voor planten als dotters en orchideeën. Daar waar we het nog natter maken zullen watervogels naar voedsel komen zoeken. De rietkragen zijn weer aantrekkelijk voor de typische rietvogels als de snor die het Naardermeer rijk is. Het verplaatsen van de aanlegplaats voor excursieboten en het graven van een nieuwe vaarverbinding is gunstig voor de kolonies van de purperreiger en de zwarte stern. Op de drogere graslanden gaan Galloway runderen grazen waarmee dat deel een ruigere uitstraling zal krijgen. Deze variatie biedt volop mogelijkheden voor educatie. Naast de verschillende wandelpaden over het landgoed, waaronder een rolstoelvriendelijk pad, komen er ook graspaden die door het moerasbos naar het meer gaan. Zo kan de bezoeker steeds kiezen tussen korte of langere wandelingen door een open of meer gesloten landschap. Nog meer natuurprojecten Stadszigt staat niet op zichzelf. Het maakt deel uit van de gebiedsontwikkeling Noordelijke Vechtplassen. Deze regio is in Europees verband aangewezen als Natura 2000 gebied en vormt een belangrijke schakel in de Ecologische Hoofd Structuur. DLG werkt hier aan natuurontwikkeling en ecologische verbindingen. “Voorbeelden van andere projecten zijn natuurlijke oevers langs de Karnemelksloot, waarbij militaire elementen uit de Nieuwe Hollandse Waterlinie maar ook van latere tijden – zoals tankversperringen, loopgraven en bastions- een duidelijke plek krijgen bij de verbetering van de ecologische kwaliteit. In de Keverdijkse Overscheense polder, bij de Machine, graven we nieuwe petgaten uit op basis van de cultuurhistorische verkaveling en in de Meerlanden herstellen we een oude eendenkooi uit 1460. Het Rondje Naardermeer krijgt er straks een uitkijkpunt bij waar wandelaars de herstelde eendenkooi goed kunnen zien”, vertelt een enthousiaste Ingrid Rijkers. Zij ziet deze projecten als parels die eenmaal met elkaar verbonden een mooie ketting maken. DLG werkt nauw samen met Natuurmonumenten, Waternet / Amsterdam Gooi en Vecht en de gemeente Naarden en Wijdemeren. Het ministerie van LNV financiert het project. Belangrijkste uitgangspunt is het verbinden van de natuur binnen de Ecologische Hoofd Structuur. De Vechtplassen met het Naardermeer maken deel uit van de Natte As die loopt van het Friese Lauwersmeer tot de Zeeuwse Delta. Daarin zijn de Vechtplassen een belangrijke schakel tussen het IJmeer en de Loosdrechtse Plassen.
Belangengroepen positiever Sinds de laatste informatiebijeenkomst in maart is er veel gebeurd in het contact met de belangengroepen. De meeste bezwaren zijn opgehelderd of verminderd. Ruim een jaar geleden waren Vogelwerkgroep het Gooi en de Vrienden van het Gooi niet voldoende op de hoogte gebracht van de plannen om in boerderij Stadszigt een ontvangstpunt voor het publiek te combineren met tien zorgwoningen. De belangengroepen trokken aan de bel. Op hun websites is terug te lezen waar hun reserves vandaan kwamen. Zowel ambtenaren van de gemeente Naarden als medewerkers van Natuurmonumenten namen hun kritiek serieus. Er is overleg geweest en waar mogelijk zijn de plannen aangepast. De bezwaren spitsen zich nu nog toe op de veronderstelde precedentwerking van de bouw van de zorgwoningen en de mogelijke rustverstoring van toekomstige broedvogels op de nieuw te ontwikkelen hooilanden. De onderzoeken op het gebied van verkeer en ecologie en de stedenbouwkundige onderbouwing geven steeds meer vertrouwen dat de natuur er in de toekomst niet onder te lijden heeft.
Natuuronderzoek weegt belangen af Boerderij Stadzigt ligt in het ‘Natura 2000 gebied Naardermeer’. Het effect van de plannen voor Stadzigt op de natuur van het Naardermeer is geanalyseerd door adviesbureau Tauw. Zij hebben het effect van het verdwijnen van activiteiten op de bestaande locaties (De Visserij en De Machine) en de nieuwe activiteiten op het erf Stadzigt tegen elkaar afgewogen. De conclusie is dat de nieuwe vaarroute en wandelroute een lichte verstoring opleveren. Deze is niet ernstig genoeg dat er een vergunning aangevraagd moet worden. Het verdwijnen van de oude vaarroute zal meer rust bieden aan Zwarte stern, Purperreiger, Grote karekiet en Snor.
Flora- en Faunawet Binnen de Flora- en Faunawet is gekeken naar zwaluwen, uilen en vleermuizen. Op de achtergevel van de boerderij huist een kolonie huiszwaluwen en in de schuren nestelen boerenzwaluwen. Sloop- en renovatiewerkzaamheden vinden in de winter plaats zodat de zwaluwen bij terugkeer in het voorjaar een geschikte plek terugvinden. In de schuren zijn braakballen gevonden van kerkuil en bosuil. Omdat kerkuilen en zwaluwen niet samengaan, moet Natuurmonumenten hier een duidelijke keuze maken. Meestal verdwijnen zwaluwen als ergens kerkuilen broeden. Zwaluwen hebben het in Nederland momenteel moeilijker dan uilen. Daarom wordt bij de verbouwing de nestgelegenheid voor zwaluwen uitgebreid en het verblijf van uilen ontmoedigd door bijvoorbeeld geen kasten op te hangen. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat er geen verblijfplaatsen zijn voor vleermuizen. In het ontwerp van de gebouwen wordt rekening gehouden met nieuwe verblijfplaatsen en het aanbrengen van vleermuiskasten. De verlichting op het erf rekening zal niet veel uitstraling geven op de omgeving (lage zuilen) en hoeft niet de hele nacht te branden. Weinig licht is gunstig voor verblijfen foerageerplaatsen van vleermuizen.
Stadzigt en verkeer Stadzigt krijgt natuurlijk te maken met verkeersbewegingen. Tot 2005 was de boerderij in gebruik als agrarisch bedrijf en boerenlandwinkel wat bijbehorend (zwaar) verkeer en bezoekersstromen aantrok. Hoe verhoudt het toekomstige verkeer van Stadzigt zich nu tot de hoeveelheid verkeer in de veranderende omgeving? De gemeente Naarden voert verkeersonderzoeken uit, waaronder de ‘A1 tot A1’-studie en een studie naar de openstelling van de Meerstraat.
‘A1 tot A1’- studie Op grond van deze studie is door de gemeenteraad van Naarden besloten om de verkeersregelinstallaties te vervangen en geen rotondes aan te leggen. De inschatting is dat eventueel sluipverkeer over de Graaf Willem de Oudelaan, Voormeer en Meerstraat bescheiden zal zijn. De doorstroming zal verbeteren op het kruispunt Rijksweg – Koningin Wilhelminalaan en door de te maken koppeling tussen de verkeersregelinstallatie en de ahob installatie van ProRail. De geringe hoeveelheid verkeer van en naar Stadzigt heeft daarbij geen invloed op de bestudeerde varianten. Studie openstelling Meerstraat De nog lopende studie naar de openstelling staat volledig los van de herontwikkeling van Stadzigt. De reden hiervoor is de verkeersproblematiek in de ochtendspits bij het kruispunt Koningin Wilhelminalaan – Graaf Willem de Oudelaan. Openstelling zou die problematiek mogelijk kunnen verminderen.
Tot slot Zonder de maatregelen uit bovengenoemde studies rijden er nu gemiddeld 500 auto’s per werkdag over de Voormeer tussen Graaf Willem de Oudelaan en Meerstraat. Tevens vindt via de Overscheenseweg sluipverkeer plaats naar Muiden. Over deze weg rijden gemiddeld 325 auto’s per werkdag ter hoogte van de gemeentegrens met Muiden. De inschatting wat de verkeersbewegingen zullen zijn op grond van de plannen voor Stadzigt is maximaal ongeveer 25 voertuigen per etmaal: dit is nauwelijks merkbaar en daarmee is er geen reden tot het nemen van specifieke maatregelen. Van belang is te realiseren dat verkeerscijfers van wegen vaak gaan over werkdagen (ochtend- en avondspits) en het meeste bezoek aan Stadzigt in het weekend plaats zal vinden. Natuurmonumenten zal in haar communicatie over Stadzigt vooral de goede bereikbaarheid met openbaar vervoer en de fiets benadrukken.
Philadelphia Zorg blijft partij in Project Stadzigt Philadelphia Zorg is vanaf het begin van het project Stadzigt met Natuurmonumenten in gesprek over een goede invulling van het plan. Als zorgpartij ziet Philadelphia een mooie kans om haar doelgroep aantrekkelijke mogelijkheden te bieden voor deelname aan maatschappelijk relevante woon-, werk- en dagbestedingactiviteiten. Ook nu de organisatie in de publiciteit staat over haar financiële positie wil Philadelphia graag blijven participeren. Zij ziet voldoende aanknopingspunten om van dit project een succesvol geheel te maken binnen de kaders die door de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten AWBZ worden gesteld en de subsidiemogelijkheden die er verder liggen. Philadelphia zal samen met Natuurmonumenten luisteren naar de argumenten van derden en proberen binnen de mogelijkheden deze argumenten ook in te passen binnen de definitieve uitvoering van het plan.
Europese erkenning van het Naardermeer De Vlaamse professor Eckhart Kuijken bezocht half september namens de Raad van Europa het Naardermeer. “Ik ben niet met mooie plannen te paaien. Er moet ook echt iets gebeuren en veranderen.” Vijf jaar geleden was hij er ook. Toen om te beoordelen of het Naardermeer in aanmerking kwam voor het Europees Diploma voor Beschermde gebieden. Nu om te kijken of de Nederlandse Staat het diploma in 2010 kan behouden. Alleen gebieden die goed en consequent worden beheerd komen in aanmerking. Ook moeten ze van een bijzondere wetenschappelijke of culturele waarde zijn.
Hoe gaat de beoordeling van een gebied in zijn werk? “Een expert moet onafhankelijk blijven en mag daarom maximaal drie keer hetzelfde gebied beoordelen. Ik ben niet met mooie plannen te paaien. Er moet ook echt iets gebeuren en veranderen. Zowel in het gebied als erbuiten als de druk van de omgeving te groot is. In het Laegieskamp, een gebied grenzend aan het Naardermeer, zag ik goudknopjes groeien en zwarte sterns, ooievaar en visarend vliegen. Ik vond zelfs wasplaten: de orchidee onder de paddenstoelen. Prachtig. Vervolgens schrijf ik een rapport met aanbevelingen. Het gebeurt zelden dat de Raad van Europa de adviezen niet overneemt.” Welke bedreigingen ziet u voor het Naardermeer? “In 2003 heb ik de aanbeveling gedaan dat de uitbreiding van de snelwegen A6 en A9 niet kan liggen in de achtertuin van een uniek natuurgebied. Een overheid die dat plan maakt, kan het diploma niet krijgen, behouden of verlengen. Mede als gevolg van het diploma ligt de A6-A9 in de koelkast. Helaas is die dreiging nog niet weg. Blijf waakzaam, is mijn devies.
Ook het waterpeil blijft een punt van zorg. Dat was de laatste dertig jaar verlaagd. Nu is het in sommige delen weer op het oude peil. De grondwaterstroming, de kwel, is van heel goede kwaliteit. Dat moet zo blijven. Daarom moet de kwel voor honderd procent los komen van het riool. Je bent er niet alleen met een buffer rondom het Naardermeer. Het waterpeil in de omliggende polders moet ook aansluiten op dat van het natuurgebied. Kortom: het gaat goed, maar nog niet goed genoeg om op de lauweren te kunnen rusten.” Op welke punten kan het Naardermeer verbeteren? “Aan het Naardermeer zelf valt niet veel te corrigeren. Ik kan Natuurmonumenten feliciteren met de brede visie die zij heeft op het beheer van dit gebied. Ik zal dan ook als aanbeveling meegeven dat Natuurmonumenten haar huidige geïntegreerde aanpak voortzet en het gebied goed blijft beheren. Ook zal ik opnieuw aanbevelen om een ecologische corridor tot stand te brengen tussen de Ankeveense Plassen en het Naardermeer als onderdeel van een natte as. Die loopt van het Gooimeer tot aan de Biesbosch. Dat het Gooimeer niet verbonden is met het Naardermeer is een missing link.”
Professor Kuijken (links) in gesprek met beheerder Gradus Lemmen
U bent gepensioneerd. Wat drijft u om actief te blijven voor de Raad van Europa? “Natuurbescherming moet permanent doorgaan. Het is onze plicht om als levend wezen ook voor andere levende wezens te zorgen. Maar het is ook onze plicht dat immense werk aan de buitenwereld te laten zien om het draagvlak te vergroten. Stadzigt is een goede ontwikkeling. Ik ondersteun daarom ook van harte dat Natuurmonumenten andere organisaties betrekt bij de natuurbescherming en zo zelfs kwetsbare groepen in staat stelt ervan te genieten”
Naardermeer ligt in het Groene Hart Natuurmonumenten voert nu ook een campagne om meer Nederlanders te betrekken bij het Groene Hart van Nederland. We willen het Groene Hart, waar het Naardermeer ook toe behoort, open en groen houden, met meer natuur en betere toegankelijkheid. Laat je Groene Hart zien en kijk voor meer informatie op www.maakjehartgroen.nl
Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen rond Stadzigt dan kunt u dat vinden op de website www.naardermeer.nl of uw e-mailadres doorgeven aan
[email protected] en u ontvangt met enige regelmaat de nieuwste informatie. Colofon Eindredactie: Annemarie van Velzen Met dank aan: Dienst Landelijk Gebied
