Naar een duurzame Belgische economie DE CRUCIALE ROL VAN DE AFVAL- EN MATERIALENBEDRIJVEN

Naar een duurzame Belgische economie DE CRUCIALE ROL VAN DE AFVALEN MATERIALENBEDRIJVEN

10.000 medewerkers

220 11,7 miljoen ton bedrijven

bedrijfsafval gerecycleerd (2010)

21%

16 % minder ongevallen

van alle afval (2010-2012) omgezet in energie (2010) 2 miljard euro omzet

Ellen Joncheere, Voorzitter van de Raad van Bestuur, FEBEM

Beste, hoe maken we van de Belgische economie een duurzame economie? Met andere woorden, hoe houden we de tewerkstelling op peil? Hoe verzekeren we de veiligheid van onze activiteiten? En hoe gaan we de klimaaten milieudoelstellingen halen tegen 2020? FEBEM, de Belgische federatie van bedrijven voor milieubeheer, is ervan overtuigd dat de Belgische milieu- en afvalsector over de nodige troeven beschikt om de overheid en de industrie bij te staan in deze uitdagingen. De federatie en de sector dragen immers duurzaamheid in de genen. En dat willen we duidelijk maken in dit document aan de hand van vijf strategische domeinen.

2 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

We hebben dit jaar voor een brochurevorm gekozen en niet meer voor een uitgebreider rapport om nog meer de focus te leggen op de zaken die er echt toe doen. Op die manier willen we naar overheden, sociale partners en collega-bedrijven in andere industrietakken de boodschap van duurzaamheid overdragen, want zij zijn belangrijke partners voor de Belgische milieu- en afvalbedrijven. Wij geven hen dan ook graag de ruimte in dit document. Veel leesgenot.

“De Belgische milieu- en afvalbedrijven hebben de kennis en de ervaring om uit te groeien tot urban miners die ingezamelde afvalstoffen omzetten in hoogwaardige grond- en brandstoffen voor andere sectoren. Op die manier kunnen onze leden zich opwerpen als vliegwiel van de industrie en een positieve impact hebben op de werkgelegenheid in onze en andere sectoren.” Werner Annaert, Algemeen Directeur, FEBEM

Tewerkstelling De Belgische milieu- en afvalsector telt vandaag meer dan 10.000 medewerkers. Uit verschillende studies blijkt dat er nog extra tewerkstellingspotentieel te creëren is door nog meer te sorteren en door de ketens te sluiten. Daarvoor zijn er investeringen en overleg met overheid en industrie nodig. >> Zie p.4 en 5

Veiligheid De afgelopen drie jaar daalde het aantal ernstige ongevallen bij de dertig grootste milieu- en afvalbedrijven met ongeveer 21 %. Tegen 2018 wil FEBEM deze positieve trend verder uitbreiden naar de hele sector en de ongevallencijfers met 25 % terugdringen ten opzichte van 2005. Niet alleen door de leden te informeren over de gevaren van afval en afvalverwerking, maar ook door de afvalproducenten bewust te maken van hun rol in de veiligheid doorheen de volledige afvalketen. >> Zie p.6 en 7

Materialen België heeft door de jaren een hoge toegevoegde waarde gecreëerd in het selectief inzamelen, sorteren en recycleren van verschillende afvalfracties. Dankzij die expertise kunnen bedrijven uit de sector uitgroeien tot urban miners en meedenken met andere sectoren om primaire grondstoffen te vervangen door secundaire. Het doel is om 10 % meer afvalstoffen te recycleren en te vermarkten tegen 2018 in vergelijking met 2005. >> Zie p.8 en 9

Milieu Door verontreinigde bodems te zuiveren en afval selectief in te zamelen, te sorteren en te recycleren, dragen milieu- en afvalbedrijven bij tot een beter milieu. De Belgische sector behoort tot de Europese top in deze domeinen. Het openen van de grenzen en de gelijkschakeling van het milieubeleid in Europa zou het voor hen mogelijk maken om nog meer bedrijven te adviseren bij het verkleinen van hun ecologische voetafdruk. >> Zie p.10 en 11

Energie Tegen 2020 moet het Europese energieverbruik voor 20 % van hernieuwbare energie komen. De Belgische milieu- en afvalsector produceert hernieuwbare energie uit de verbranding en vergisting van afval. Het doel is om tegen 2018 de energieproductie uit biomassa-afval in België te verdubbelen ten opzichte van 2008, en daarvoor is een stabiel en leefbaar investeringsklimaat nodig. >> Zie p.12 en 13

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 3

TEWERKSTELLING

Werkgelegenheid in de hoogwaardige verwerking van afval De laatste jaren is de totale tewerkstelling in de Belgische afval- en milieusector toegenomen tot 10.000 werknemers. Volgens Belgische en Europese studies zijn er nog extra jobs te vinden in een meer doorgedreven selectieve inzameling, sortering en recyclage. Maar vooral het sluiten van de ketens houdt heel wat tewerkstellingspotentieel in. Door bedrijven bij te staan met advies, geavanceerde recyclagetechnologieën en verwerkingscapaciteit kunnen de Belgische afval- en milieubedrijven andere sectoren maximaal ondersteunen in het sluiten van hun keten.

300.000 extra jobs in Europa Uit diverse studies blijkt dat er nog extra tewerkstellingspotentieel zit in een meer doorgedreven sortering en recyclage van de verschillende afvalfracties.

4 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

400 nieuwe

arbeidsplaatsen in Brussel

“Uit een studie van PwC is gebleken dat meer en beter sorteren 400 extra jobs in Brussel zou creëren. Maar die extra jobs vragen ook bijkomende opleiding over de nieuwe sorteertechnieken. Om laaggeschoolde werkkrachten aan het werk te krijgen, zet Brussel daarom in op samenwerking met de sociale economie.” Stefan De Keijser, Attaché, BIM / Leefmilieu Brussel

Duurzaam personeelsbeleid werpt vruchten af De Belgische milieu- en afvalbedrijven voeren een duurzaam personeelsbeleid, wat blijkt uit de jarenlange trouwe dienst in de sector. Cijfers van 2010 tonen aan dat zo’n 37 % van de werknemers meer dan tien jaar voor hetzelfde bedrijf werkt. Door te blijven investeren in opleidingen, sfeer op de werkvloer, enz. en hierover duidelijk te communiceren, blijven de arbeidskrachten gemotiveerd aan de slag. Ketens sluiten = jobs creëren Meer sorteren en recycleren zal voor extra jobs zorgen, maar het grootste potentieel aan nieuwe arbeidsplaatsen is te vinden in het sluiten van de ketens. Dit brengt nieuwe diensten met zich mee, zoals adviesverlening aan bedrijven die zelf de keten willen sluiten. Vorming van laaggeschoolde arbeiders Hebben laaggeschoolde arbeiders nog toekomst in de sector? Het sluiten van de ketens en een meer doorgedreven sortering en recyclage zal meer gespecialiseerde kennis vergen. Met een gericht activeringsbeleid door zowel overheid als de milieu- en afvalbedrijven kunnen laaggeschoolde arbeiders met de nodige opleidingen aan de slag blijven in de sector. Gericht investeren Om complexe afvalfracties zoals printplaten te recycleren, zal de sector een beroep moeten doen op hoogstaande technologie en kennis. Om dit te realiseren, zal de sector investeren in hoogwaardige opleidingen, nieuwe recyclagetechnologieën en nieuwe diensten zodat ze bedrijven in andere sectoren kunnen bijstaan in de hoogwaardige sluiting van hun keten. Samenwerking met sociale economie De sociale economie kan bepaalde diensten verlenen in het verlengde van de privaatrechtelijke afval- en milieubedrijven. Bijvoorbeeld door op kleine schaal oude spullen in te zamelen, te controleren en te herstellen. Door goede afspraken te maken, kan het werk verdeeld worden zonder elkaar oneerlijke concurrentie aan te doen.

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 5

VEILIGHEID

Iedereen is verantwoordelijk voor een veilig en kwaliteitsvol afvalbeheer Veiligheid en kwaliteit zijn prioritaire aandachtspunten voor FEBEM. De federatie en de leden-bedrijven doen heel wat inspanningen om de medewerkers in de sector te sensibiliseren voor een veilige en kwaliteitsvolle inzameling, sortering en verwerking van alle afvalfracties. Maar er is ook nood aan sensibilisering stroomopwaarts. Een veilige afvalverwerking begint bij de bron door eenvoudig recycleerbare producten te ontwerpen en door afval op de correcte en veilige manier aan te bieden. Want in een gesloten afvalketen is iedereen verantwoordelijk voor de veiligheid.

“Het staat de milieu- en afvalbedrijven vrij om aan te kloppen bij de fabrikanten om meer te weten te komen over de producten, de materialen waaruit ze zijn opgebouwd en de beste manier om ze te ontmantelen. Het is de verantwoordelijkheid van de producent om kwaliteitsvolle informatie te verstrekken over zijn producten, zodat de afvalverwerker het afval op de juiste manier kan verwerken.” Patrick Van den Bossche, Directeur Metalen en Materialen, Agoria

6 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

“De milieu- en afvalbedrijven zijn verantwoordelijk voor het afval dat ze aanvaarden. Maar ook de producent heeft zijn rol in de veilige inzameling, sortering en verwerking van afval. Hoe slechter er aan de bron met afval wordt omgegaan, hoe moeilijker het wordt om er verder in de keten iets goeds mee te doen. In het ketensysteem draagt iedereen zijn verantwoordelijkheid.” Anneleen De Wachter, Diensthoofd ketenbeheer en bedrijven, OVAM

Focus op veiligheid De laatste jaren blijft het aantal ongevallen in de Belgische milieu- en afvalsector dalen. Veiligheid staat dan ook hoog op de agenda, zowel bij de bedrijven als de federatie. Via toolboxfiches, brochures, opleidingen en infoavonden werkt FEBEM actief mee aan meer veiligheid in de sector en streeft ze naar een 25 % reductie van het aantal ernstige ongevallen in de volledige sector tussen 2005 en 2018. Garantie op afvalkwaliteit Na verwerking worden de ingezamelde afvalfracties nieuwe grondstoffen voor de industrie. Dat houdt in dat zowel de milieu- en afvalbedrijven als de producenten baat hebben bij de kwaliteit van het afval. Afval dat bijvoorbeeld gecontamineerd is, is immers moeilijker of helemaal niet meer te recycleren. Daarom is het belangrijk dat producenten hun afval selectief en zo zuiver mogelijk aanbieden en dat de afval- en milieubedrijven de kwaliteit van het binnenkomende afval controleren. Doordacht ontwerp Heel wat veiligheidsproblemen verderop in de keten zijn te vermijden aan de tekentafel. Door ecodesign en design for recycling worden producten eenvoudiger en veiliger uit elkaar te halen en te recycleren. FEBEM heeft de FOD Leefmilieu bijgestaan om ecodesign in Belgische wetgeving te gieten. Informatie uitwisselen Producten worden almaar complexer waardoor het voor milieu- en afvalbedrijven steeds moeilijker wordt om ze op de gepaste, veilige manier te verwerken. De fabrikanten weten perfect welke materialen gebruikt werden, hoe ze uit elkaar te halen zijn en welke fracties ze kunnen hergebruiken. Door overleg met de fabrikanten leren de milieu- en afvalbedrijven de producten beter kennen en kunnen ze de afvalfracties efficiënter verwerken tot hoogwaardige grondstoffen voor de fabrikanten.

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 7

MATERIALEN

Van het oplossen van afvalproblemen naar urban mining Steeds meer bedrijven en consumenten zien afval niet langer als een probleem en gaan het op een bepaalde manier hergebruiken. Milieu- en afvalbedrijven spelen hier almaar meer op in en evolueren steeds meer in de richting van urban mining. Door verder te kijken dan hun huidige bedrijfsmodel van afvalinzameling en –verwerking kunnen ze het ingezamelde afval omvormen tot nieuwe materialen die ze kunnen gaan vermarkten.

68 %

In 2010 werd twee derde of 11,7 miljoen ton van het ingezamelde primair bedrijfsafval hergebruikt, gebruikt als secundaire grondstof, gerecycleerd of gecomposteerd.

8 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

“Ressourceries® werkt op twee manieren: ofwel wordt al het afval zo efficiënt mogelijk ingezameld om een deel ervan te hergebruiken, ofwel wordt enkel die fractie ingezameld die opnieuw gebruikt kan worden. In beide gevallen krijgt de optie met het hoogste potentieel aan hergebruik de voorkeur. Onze aanpak toont elke dag opnieuw dat er nieuwe producten uit ons afval kunnen komen. Producten die direct te gebruiken zijn.” Cécile Patris, Directrice, Ressources

Voorloper in materiaalrecuperatie België is een internationale koploper op het vlak van selectieve inzameling, sortering, recyclage en verwerking van afval. Door de jaren is de Belgische milieu- en afvalsector steeds meer afval gaan hergebruiken. Zo krijgt twee derde van de totale ingezamelde hoeveelheid primair bedrijfsafval een tweede leven in België. Materiaalbeleid opent deur naar urban mining De gewestelijke overheden in België hebben een materialenbeleid uitgestippeld. Dit beleid opent mogelijkheden om nog meer afvalfracties te gaan opwaarderen tot direct bruikbare materialen of hoogwaardige grondstoffen voor gebruik in andere sectoren. Samenwerking met producenten en overheden Vandaag zijn er al heel wat bedrijven die fabrikanten adviseren bij het sluiten van de keten en zo bijdragen aan meer materiaalefficiëntie en minder afval. Het CORE-project is daarvan een mooi voorbeeld. Maar de trend naar steeds complexere producten maakt de nood aan informatieuitwisseling tussen de afvalsector, de fabrikanten en de overheden nog crucialer. Intense samenwerking is nodig om correct te adviseren bij de gepaste verwerking van (complexe) producten. Onderzoek en ontwikkeling De Belgische milieu- en afvalbedrijven hebben ook een belangrijke toegevoegde waarde op het vlak van (nieuwe) recyclagetechnologieën. Door onderzoek en ontwikkeling kan de sector een sterke positie verwerven. Vandaag doen al heel wat bedrijven inspanningen op dat vlak. Kleinere bedrijven leggen zich met de eigen beperkte middelen toe op veeleer praktijk- en toepassingsgericht onderzoek. Meer fundamentele research gebeurt binnen onafhankelijke kenniscentra, onderzoeksfirma’s en universiteiten.

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 9

MILIEU

Eén Europese regelgeving en controle Afval recycleren, spaart CO2 uit. Afval verbranden of vergisten, levert hernieuwbare energie op. Vervuilde gronden saneren, verbetert de gezondheid van de bodem. De milieu- en afvalsector is een onmisbare schakel in het behalen van de milieu- en klimaatdoelstellingen. Maar niet iedereen moet zich aan dezelfde regels houden in Europa. Door lokale interpretaties is er heel wat ongelijkheid op lokaal niveau, waardoor bedrijven investeringen verliezen aan concurrenten op basis van de regio waarin ze gevestigd zijn. Eén uniforme Europese regelgeving en controle zal het leefmilieu een grote stap vooruithelpen.

“Alle bedrijven op de Belgische markt moeten zich houden aan de nationale regels van het arbeidsrecht of het vennootschapsrecht. Dat geldt ook op vlak van milieu. In het geval van de terugnameplicht moeten bedrijven daarom steeds het evenwicht vinden tussen de nationale regels voor producten en de gewestelijke regels voor afvalbeheer. En dat is vaak niet evident.” André Lebrun, Departementshoofd Leefmilieu, Ruimtelijke Ordening en Energie, Unie van Waalse Bedrijven (UWE)

10 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

In 2010 werd in België meer dan 80 % van alle afval gerecycleerd of omgezet in energie. Dat beperkt niet alleen de rechtstreekse milieu-impact van het afval op het leefmilieu, maar helpt ook bedrijven uit andere sectoren om hun ecologische voetafdruk te beperken.

Activiteiten dragen bij tot beter milieu De milieu- en afvalsector is van nature een duurzame sector. De FEBEM-leden leveren via hun kernactiviteiten een belangrijke bijdrage aan een beter milieu. Door verontreinigde bodems te zuiveren, door afval selectief in te zamelen en een tweede leven te geven, en door energie te recupereren uit vergisting en verbranding van afval. Belgische sector is Europese top De Belgische afval- en milieusector geldt als één van de duurzaamste van Europa. Onze bedrijven behoren tot de top vijf in Europa als het gaat om recyclage, vergisting of verbranding van afval. Bovendien wordt minder dan 1 % van alle afval in België gestort. Ook daarmee horen we tot de vijf beste leerlingen van de Europese klas. Open grenzen, meer duurzaamheid Afval wordt steeds meer een Europees verhaal. Op termijn zullen de Europese lidstaten hun grenzen voor afval openen, wat mogelijkheden biedt voor de Belgische milieu- en afvalbedrijven. Frankrijk stort bijvoorbeeld nog steeds 60 % van alle afval en Italië kent veel problemen om het geproduceerde afval verwerkt te krijgen. Door nu te investeren in nieuwe technologie en capaciteit kunnen de Belgische milieu- en afvalbedrijven hun Europese toppositie ook buiten België verzilveren. Iedereen dezelfde bescherming Vandaag zijn er grote verschillen in milieubeleid tussen de verschillende Europese lidstaten en tussen de drie gewesten in België. Maar waarom moeten Vlamingen anders worden beschermd dan Walen, Fransen en Polen? Een gelijkschakeling verzekert dat alle Europeanen op een identieke bescherming kunnen rekenen. Gelijke kansen in Europese afvalsector Een gelijkschakeling van het beleid zou ook investeringen aantrekken. Vandaag zijn de investeringen in verwerkingscapaciteit sterk versnipperd over Europa, omdat het milieubeleid in sommige landen minder streng is en bijvoorbeeld hoofdzakelijk inzet op storten. In Servië, Roemenië of Malta wordt bijvoorbeeld nog meer dan 90 % van alle geproduceerde afval gestort. Aantrekken van nieuwe investeringen Eén Europese regelgeving en controle zou ook de grote regionale verschillen in milieukost, exploitatievoorwaarden en meetverplichtingen wegwerken. Dat zou multinationals minder afschrikken om bijvoorbeeld in België te investeren waar de verschillen tussen de gewesten nergens in Europa hoger zijn, zoals blijkt uit een rondvraag van Agoria bij haar leden in 2013.

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 11

ENERGIE

Energieproductie en materiaalrecuperatie hebben beide hun plaats in een modern afvalbeleid Materiaal en energie gaan samen: sommige zaken worden beter verbrand of vergist om er energie uit te recupereren, dan puur als materiaal gerecupereerd, en vice versa. Maar vandaag heeft energierecuperatie uit afvalstromen overheidssteun nodig om de kritische massa te halen die nodig is om competitief te worden. Maar subsidiëring als enige incentive werkt niet om een duurzame sector te creëren. Er is nood aan verschillende soorten steun om alle mogelijke afvalverwerkingsmodellen (storten, verbranden, vergisten en recycleren) in stand te houden, en op termijn zelfvoorzienend te maken.

16 % van alle afval

werd in 2010 gebruikt om energie te produceren

12 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

“Verbranding heeft zeker zijn waarde in het afvalverwerkingsmodel. Maar energieproductie uit afval zou pas de laatste stap naar het sluiten van de keten mogen zijn. In het geval van biomassa, bijvoorbeeld, zou eerst de scheikundige erover moeten kunnen beschikken vooraleer het voor verbranding in aanmerking zou mogen komen.” Frans Dieryck, Directeur Vlaanderen, Essenscia

Afvalsector cruciaal voor groene stroom De Belgische milieu- en afvalsector levert een belangrijke bijdrage tot de productie van hernieuwbare energie in ons land. In 2013 is 40 % van de groene stroom in Vlaanderen afkomstig uit de verbranding of vergisting van afval. Meer afzet voor vergisting Er schuilt nog heel wat energiepotentieel in de verwerking van afval. Zo loopt er in Brussel al jaren een studie om een nieuwe installatie te bouwen die biogas produceert uit afval. Dat biogas kan dan gebruikt worden voor de aandrijving van afvalwagens of het openbaar vervoer. Het zou ook gebruikt kunnen worden voor verwarming, naar Nederlands model waar biogas op het publieke gasnet terechtkomt. Stabiel en voorspelbaar investeringsklimaat De Belgische milieu- en afvalbedrijven hebben nood aan een stabiel en voorspelbaar investeringsklimaat. Dit om te vermijden dat investeringen nadien irrelevant blijken. Vijf jaar geleden vond de Vlaamse overheid het belangrijk om investeringen in vergistingscapaciteit te stimuleren. Er werden toen op korte termijn 20 tot 30 vergisters gebouwd. Maar de steun is sindsdien blijven dalen, nog voor de installaties zelfbedruipend konden zijn. Met bijkomende en diverse steunmaatregelen kan de vergistingscapaciteit een nuttige bijdrage blijven leveren tot het behalen van de klimaatdoelstellingen.

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 13

PARTNERS

Bouwen aan meer duurzaamheid met stakeholders en partners

Om de duurzaamheid van de Belgische industrie en maatschappij te verhogen, zet de Belgische milieu- en afvalsector in op samenwerking. Enkel door samenwerking tussen sectorleden, afvalproducenten, overheid en andere stakeholders kunnen de uitdagingen voor 2020 en verder met succes worden aangepakt. Daarom zet FEBEM in op dialoog met alle stakeholders. De federatie wil hen dichter betrekken bij de werking van de sector en zal de visie van de sector regelmatig aftoetsen aan die van de stakeholders om een realistisch en succesvol werkprogramma uit te stippelen. Op die manier willen we de sector uitbouwen tot een vliegwiel voor meer duurzaamheid in België en daarbuiten. Dialoog met overheid en afvalproducenten FEBEM heeft haar visie op elk van de strategische pijlers in dit document getoetst bij enkele belangrijke stakeholders van de sector. Dit gebeurde aan de hand van enkele stellingen tijdens een rondetafeldebat en individuele gesprekken met: • Agoria: Patrick Van den Bossche, Directeur Metalen en Materialen • BIM/Leefmilieu Brussel: Stefan De Keijser, Attaché • Essenscia: Frans Dieryck, Gedelegeerd Bestuurder Vlaanderen • OVAM: Anneleen De Wachter, Diensthoofd ketenbeheer en bedrijven • Ressources: Cécile Patris, Directrice • UWE: André Lebrun, Departementshoofd Leefmilieu, Ruimtelijke Ordening en Energie FEBEM zal deze toetsing gebruiken om bepaalde onderwerpen verder uit te diepen in de werkgroepen en taskforces van de federatie. Krachten bundelen met partners FEBEM werkt nauw samen met bedrijven die gespecialiseerde diensten verlenen op maat van onze sector. Dat gaat van advies over milieuwetgeving tot IT-ondersteuning en van afvalcontainers tot afvalverwerkingsmachines. Deze partnerships verlenen de nodige ondersteuning voor de verdere professionalisering van onze sector.

14 FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE

Bollegraaf is een internationale producent van machines voor de recyclagesector. Dat gaat van kanaalbalenpersen en shredders tot volledige sorteerlijnen voor allerlei afvalstromen I www.bollegraaf.com BOVA Environmental Consulting is een onafhankelijk milieustudiebureau, dat gespecialiseerd is in de domeinen van afvalstoffen- en materialenverwerking, stortplaatsbeheer, en milieueffectenbeheersing I www.ecobova.be

B O VA environmental consulting

Ruime ervaring en expertise in: Stortplaatsbeheer

(erkend deskundige, inrichtings- en afwerkingsplannen, ...)

Studies TOP, grondreiniging en baggerwerken

(inrichting, ...)

Afvalstoffenstudies en -beheer (optimalisatie beheer, gebruikscertificaten, ...) Haalbaarheidstudies

(milieutechn., fin.-econ., maatsch. aanvaardbaarheid, ...)

Milieueffectenrapporten

(MER, ontheffingsnota’s, ...)

Milieueffectenstudies

GROUP CASIER adviseert ondernemingen voor een geïntegreerd risico- en verzekeringsbeheer I www.groupcasier.eu

(impactbepaling, remediërende maatregelen, ...)

Milieucoördinator

(extern, bijstand, ...)

Milieuvergunning

(opmaak, begeleiding, ...)

Milieuauditing

(due diligence, compliance, ...)

Bodemstudies

(erkend Bodemsaneringsdeskundige type II)

Bodemonderzoeken

(oriënterende en beschrijvende bodemonderzoeken)

Bodemsaneringsprojecten Grondverzetstudies Second opinions

(ook begeleiding van saneringswerken) (technisch verslag, studie ontvangend terrein, ...) (bodemonderzoeken, milieumanagement, ...)

Authority engineering Expertise en bemiddeling

CL Tyres is gespecialiseerd in EM- en bulldozerbanden voor de recyclagesector I www.cltyres.com

(haalbaarheid, onderbouwing, overleg overheden, ...) (conflictbemiddeling, ...)

Geert Bogaert, GSM 0495 274 185 - [email protected] Wellingstraat 102 - B-9070 Destelbergen Tel. 09/328.11.40 - Fax 09/328.11.50

CRETES ontwerpt, bouwt en installeert wereldwijd creatieve technische oplossingen voor recyclage, biomassa, textiel, natuurlijke vezels, pneumatisch transport en ontstoffing I www.cretes.be

Wetenschapspark 1 (Greenbridge, Plassendale I) - B-8400 Oostende Tel. 059 33 92 51 - Fax 059 33 92 59

advertentie-bova.indd 1

17-2-2011 13:22:46

DAF Trucks is een van de grootste producenten van bedrijfsvoertuigen in Europa I www.daf.com Deloitte is een internationaal bedrijf dat audits, consulting, financieel advies en risicomanagement aanbiedt I www.deloitte.com Hertsens transporteert volumineuze afvalproducten naar de diverse stortplaatsen en verwerkingsbedrijven I www.hertsens.eu Meer dan 300 experts van Kluwer verzamelen, sorteren en verwerken voor u de veiligheid- en milieuwetgeving. FEBEM-leden krijgen 10 % korting op een selectie uitgaven I shop.kluwer.be/febem LDR is een advocatenbureau gespecialiseerd in wetgeving op vlak van milieu en ruimtelijke ordening. Het bureau is ook wetenschappelijk actief en werkt nauw samen met universiteiten rond milieuwetgeving I www.ldr.be M-tech is een adviesbureau voor integraal milieubeleid, onder meer afval- en materialenbeheer en hernieuwbare energie I www.m-tech.be Prodware is het IT-bedrijf bij uitstek voor de implementatie van ERP- en CRM-toepassingen voor afvalbeheer- en recyclagebedrijven. Daarnaast is Prodware als grootste Microsoft Dynamics partner in EMEA ook actief voor ondersteuning en implementaties binnen de bouwsector, retail en ledenorganisaties I www.prodware.be Plastic Omnium biedt bedrijven en overheden producten en diensten voor de inzameling van afval. Dat gaat van afvalcontainers tot advies voor afvalsortering. Het bedrijf is wereldwijd actief in 25 landen I www.plasticomnium.be Precia Molen heeft een uitgebreid gamma van precisie laboweegschalen, plateauwegers, weegbruggen, band- en doseerwegers I www.preciamolen.be Rentec is een Belgische constructeur van onder meer verkleiningsmachines en autoclaven voor milieubedrijven I www.rentec.be

SERMAR

Sermar Logistics is een specialist in het wereldwijde transport van containers I www.sermar.be SGS biedt een ruime waaier van complementaire en multidisciplinaire diensten rond milieu en veiligheid: metingen, analyses, onderzoek, studies en advies I www.sgs.be Terberg Machines is producent van afvalinzamelsystemen en –trucks. Het bedrijf is actief in meerdere landen in Europa I www.terbergmachines.nl TOMRA biedt sensor-gebaseerde technologieën aan voor het sorteren van allerhande materialen en voedsel I www.tomrasorting.com

FEBEM DUURZAAMHEIDSBROCHURE 15

FEBEM – Federatie van de Belgische afval- en milieusector FEBEM vertegenwoordigt in België de privaatrechtelijke bedrijven die afvalstoffen inzamelen, sorteren, behandelen, recycleren en/of verwerken en de grondreinigingscentra. Ook bedrijven die energie maken uit biomassa-afval zijn lid. FEBEM vertegenwoordigt hiermee ongeveer 10.000 personeelsleden bij zo’n 220 bedrijven met een totale omzet van meer dan 2 miljard euro. Voor een overzicht van de leden: www.febem-fege.be/leden Contact Werner Annaert FEBEM – Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer Buro & Design Center Esplanade 1b.87 BE-1020 Brussel Tel. 02 757 91 70 – Fax 02 240 27 29 [email protected] www.febem-fege.be Dit document wordt gedrukt op 100 % gerecycleerd en chloorvrij papier. Ce document est également disponible en français sur www.febem-fege.be. Verantwoordelijke uitgever: Werner Annaert