naamkunde Alle namen van Nederland eigennamen onderwerpen vandaag voornamen namenbanken

naamkunde Alle namen van Nederland

• wat is de oorspronkelijk betekenis van een naam – – – –

Gerrit Bloothooft

• wat is de maatschappelijke rol van een naam

Universiteit Utrecht / Meertens Instituut KNAW / IISG KNAW [email protected]

Berkel Enschot 30/11/11

persoonsnamen aardrijkskundige namen bedrijfsnamen, productnamen …


1

eigennamen

2

onderwerpen vandaag

• deel van onze identiteit • kerngegeven in (historische) administratie

• moderne voornamen

• verknoopt met tradities en taal • sociaal-cultureel-ekonomische reflectie

• familienamen

• populariteit • sociale differentiatie • Verspreiding

• verspreiding • regionale namen

• migratie Berkel Stadskanaal Enschot 20/3/2011 30/11/11

3

namenbanken


4

voornamen

• gebaseerd op bevolkingsbrede selecties uit gemeentelijke basisadministratie • voornamen 2006, 2010 • familienamen 2007 • vergelijk volkstelling 1947


5


6

1

voornamen

de Nederlandse voornamenbank

• eerste en volgnamen • geboorteplaats en -jaar • familierelaties

bekijk www.meertens.knaw.nl/nvb • voornaam • 500.000 verschillende

• • • •

• 22 miljoen personen • 16 miljoen in 2006 • 2 miljoen overleden 1994-2006 • 4 miljoen overleden voor 1994 (gereconstrueerd) Berkel Enschot 30/11/11

aantal naamdragers in 2010 verspreiding van geboorteplaatsen populariteit sinds 1880 naamsverklaring beperkt Berkel Enschot 30/11/11

7

een voornamenrevolutie %

8

van traditie naar mode traditionele vernoeming

Jan

Kevin

Nelly

Jayden

kort en hype

Femke

tweetoppig

Engelse namen

van vernoeming naar mode – vernoeming naar grootouders,..

verkorte traditionele namen

• losgelaten in de loop van de 20e eeuw • maar toch nog wel in 2e voornaam

– vrijheid voor ouders • modeverschijnsel • keuze in overeenstemming met sociale omgeving


nieuwe namen voor Nederland Ingrid

9

innovatie en verspreiding


10

complexe populariteit van Hans

(Rogers, 1964)

• basislijn • model pieken in 1944, 1962, 1985 • verschillende sociale klassen? (kunnen we niet aantonen) Berkel Enschot 30/11/11

11


12

2

naamgroepen

veel voornamen

• welke namen worden vaak samen in een gezin gevonden?

• GBA: 500.000 voornamen • 80% van de kinderen hebben tegenwoordig 1500 verschillende namen

• traditioneel (PR/RK – oude testament) • periode (pre-modern, modern) • taal (Fries, Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Skandinavisch, Arabisch, Turks) • onderwerp (geschiedenis, cultuur, natuur) => 14 naamgroepen



13

specifiek voor Brabant traditionele namen korte Nederlandse (latijnse vorm) namen (Anne, Bart) (Wilhelmus, Wilhelmina)

bible belt

katholiek geloof


14

traditionele Nederlandse namen (Gerrit, Trijntje)

Berkel Enschot ICOS2011 30/11/11

15

voornamen kaart

strenge protestanten

16

16

sociale achtergronden naamgeving twee onafhankelijke factoren

kenmerkende naamgroep per postcode gebied

• opleiding • laag/hoog

• levenshouding • trendy/traditioneel


17


18

3

dynamiek van naamgroepen

naamgroepen en indicatoren

1900-2010, cumulatief per jaar

trendy

2

English Italian-Spanish Modern 1

French Mixed(Nordic) Dutch-preModern 0

Dutch-Modern

Arabic2 Arabic1

Hebrew Frisian

Turkish

Elite

traditional

-1

Traditional

-2 -2

-1

low income

0


1

2

high income19


familienamen

20 20

familienamen • erfelijke naam • vanaf middeleeuwen in zwang • van zuid (Italie & Frankrijk) naar noord • Brabant en Limburg eerst • Friesland en Groningen laatst (1811)



21

familienamen

22

de Nederlandse familienamenbank bekijk www.meertens.knaw.nl/nfb

• familienaam • woonplaats •

• familienaam

• 18 miljoen personen

• aantal naamdragers in 2010

• 314.000 (2007)

• aantal naamdragers in 1947 (volkstelling) • 10 miljoen • 16 miljoen + 2 miljoen

• 16 miljoen in 2007 • 2 miljoen overleden 1994-2007


• verspreiding van woonplaatsen • naamsverklaring beperkt

23


24

4

familienaam verspreiding

Janse 100 km

Janssen

geavanceerd: ^Van G

Jansen

(%)


familienamen die beginnen met van G



25

familienamen die eindigen op -ink


27

familienamen die eindigen op -stra

26

28

regionale familienamen • we definiëren die als: 50% van de naamdragers woont binnen 30 km van de centrumgemeente


29


30

5

Brabantse regionale familienamen 1 van de Ven 2 van Gils 3 Swinkels 4 Manders 5 de Laat 6 van Erp 7 van Esch 8 Schellekens 9 Vogels 10 van de Wiel 11 van Gestel 12 van der Aa 13 van de Sande 14 van Uden 15 van Hout 16 van Lierop 17 van der Zanden 18 van Gool 19 van Riel 20 Pijnenburg 21 Broeders 22 van Laarhoven 23 van Iersel 24 Heeren 25 Spierings

Eindhoven 11911 Breda 6085 Helmond 4966 Deurne 4857 Tilburg 4521 Oss 4177 's-Hertogenbosch 4109 Tilburg 4076 Helmond 3744 Heusden 3697 Tilburg 3628 Sint-Michielsgestel 3613 Tilburg 3556 Oss 3481 Helmond 3371 Helmond 3284 Helmond 3250 Tilburg 3173 Tilburg 3115 Tilburg 2967 Oosterhout 2946 Tilburg 2894 Tilburg 2803 Rucphen 2763 's-Hertogenbosch 2650

26 Verberne 27 Roovers 28 van den Hout 29 van de Kerkhof 30 van Gerwen 31 van Gorp 32 Leijten 33 Huijbregts 34 Megens 35 van Grinsven 36 van Bussel 37 Voets 38 van den Elzen 39 van Beurden 40 van den Biggelaar 41 Brekelmans 42 Rooijakkers 43 van Zundert 44 Suijkerbuijk 45 Habraken 46 van Berlo 47 van Meer 48 van de Wouw 49 van Roosmalen 50 Verhees

Deurne Breda Tilburg Helmond Eindhoven Tilburg Tilburg Breda Oss Sint-Michielsgestel Asten 's-Hertogenbosch Uden Tilburg Boxtel Tilburg Eindhoven Breda Bergen op Zoom Eindhoven Gemert-Bakel Roosendaal Tilburg Schijndel Someren


2572 2390 2360 2342 2314 2301 2289 2279 2218 2190 2102 2063 2051 2031 1977 1976 1936 1931 1895 1883 1865 1848 1837 1815 1810

van Zundert

Medema

Assen

Geerdink

Romkes

Derksen

Koelewijn

Rood

de Nooijer

van Gils

Houben


34

3. migratie 2-5% 2-5%

Twente Achterhoek Limburg Brabant vissersdorpen platteland meer dan steden • effect stormvloed in Zeeland

32

regionale familienamen

33

regionale namenkaart

Swinkels


van der Knaap


• • • • • •

Schellekens

31

regionale familienamen Wijnja

verspreiding

5-10% 5-10%

Voornamenbank

1-2% 1-2%

per persoon: • geboorteplaats bekend • maar ook geboorteplaats van ouders, grootouders, overgrootouders

10-20% 10-20%

hoe verhuisden Nederlanders? 20-40% 20-40% Berkel Enschot 30/11/11

35


36

6

Oosterhout

Oosterhout, ouders

Waar zijn de personen geboren die nu in Oosterhout wonen en tussen 3050 jaar oud zijn

Waar zijn de ouders van die personen geboren?

34% in Oosterhout zelf




37

Oosterhout, overgrootouders

Oosterhout, grootouders Waar zijn de grootouders van die personen geboren?

Waar zijn de overgrootouders van die personen geboren?





39

Oosterhout nakomelingen

40

Oosterhout nakomelingen

Waar wonen nu de kinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Oosterhout zijn geboren

Waar wonen nu de kleinkinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Oosterhout zijn geboren




38

41


42

7

migratie

Oosterhout nakomelingen Waar wonen nu de achterkleinkinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Oosterhout zijn geboren

• Betrekkelijk weinig verhuizingen, en dan vooral in de regio zelf • Behoud van regionale namen


• Steden trekken


43


44

tot besluit • voornamen: zeggen meer over onze ouders dan vroeger, en vertellen onze leeftijd • familienamen: we verhuizen toch niet zo ver, velen wonen niet ver van de plaats van de stamvader


45

8

naamkunde Alle namen van Nederland eigennamen onderwerpen vandaag voornamen namenbanken

Recommend Documents