Na-isoleren van bestaande buitenmuren Spouwvulling meest kostenefficiënte techniek Hoe isoleer je bestaande buitenmuren: in de spouw, aan de binnenzijde of aan de buitenzijde? In deze reeks artikels zetten we de verschillende mogelijkheden op een rij. Per systeem bespreken we kort de materiaalkeuzes, eigenschappen en toepassingsmogelijkheden. Heb je de gepaste keuze gemaakt voor jouw project, dan helpen we je verder op weg met enkele aandachtspunten bij het ontwerp en op de werf. Tot slot geven we je telkens enkele tips mee uit de praktijk. In dit eerste deel starten we met het vullen van de spouw. ir-arch Mieke Bonnarens (Foto: Rockwool)
Materiaalkeuze Wil je een spouw laten vullen, dan heb je grosso modo keuze uit twee productgroepen. Enerzijds kan je een spouw vullen met schuim, dat in de spouw gevormd wordt door verschillende componenten in te spuiten. Dit kan bijvoorbeeld PUR (polyurethaan) zijn of UF (ureumformaldehyde). Anderzijds kan je een spouw ook vullen door los materiaal in te blazen. Dat kunnen minerale wolvezels zijn, of korrels. Meest gebruikte korrels zijn polystyreenparels (EPS), maar ook EP (perliet), EV (vermiculiet) en SLS (silicaatschuim) komen voor.
Eigenschappen thermische prestaties Door een spouw te vullen haal je doorgaans een U-waarde van 0,40 à 0,70 W/m²K, afhankelijk van de oorspronkelijke muuropbouw. Voor de meeste muren betekent dit een reductie van het warmteverlies met een factor 2 à 3. Meetresultaten in situ bevestigen trouwens de berekende thermische prestaties. Bovendien zijn er geen significante verschillen tussen oude en recent gerealiseerde projecten. De materialen behouden hun thermische eigenschappen dus ook op lange termijn.
Vergelijk je de thermische prestaties van diverse materialen, dan zijn de verschillen beperkt. De kwaliteit van uitvoering heeft daarentegen wel een aanzienlijke invloed op het resultaat.
kostenefficiënt Spouwvulling is een relatief goedkope techniek. Bovendien hoef je geen bijkomende kosten te voorzien voor flankerende werken zoals een nieuwe wand- of gevelbekleding. Door de goede thermische prestaties verdient deze investering zich bovendien snel terug.
goede vochthuishouding Ook na vulling blijft een spouw zijn primaire functie vervullen: regendoorslag vermijden. Uit tests in heel wat woningen bleek dat de wateropname van de spouwisolatie kleiner was dan de maximaal toelaatbare wateropname van een regenwerende buitenpleister.
verminderd risico op condensatie Vul je een spouw, dan blijven de meeste koudebruggen in de muur bewaard. Denk maar aan de koudebruggen ter hoogte van een latei of aan vloeren die doorgestort zijn tot tegen het gevelmetselwerk. Spouwvulling zorgt er echter wel voor dat het binnenoppervlak (bij een zelfde binnenklimaat) iets warmer zal zijn. Zelfs ter hoogte van koudebruggen neemt de temperatuur van het binnenoppervlak lichtjes toe. Het risico op condensatie en schimmelvorming wordt met andere woorden gereduceerd.
verhoogd risico op vorstschade Aan de andere komt komt het gevelmetselwerk net op een lagere temperatuur te staan, en krijg je te kampen met hogere vochtgehaltes. Dit betekent dat het risico op vorstschade verhoogt. Het is dan ook erg belangrijk om na te gaan of het gevelmetselwerk voldoende vorstvast is.
Toepassingsmogelijkheden Woningen uit de periode 1960 – 1975 hebben vaak een ongeïsoleerde spouw, die doorgaans 5 à 6 cm breed is. Maar ook bij oudere woningen vanaf 1950 en recentere woningen tot 2000 kan je geconfronteerd worden met een ongeïsoleerde spouw. In dergelijke woningen kan je heel wat energie besparen door de spouw te vullen. Vooral bij vrijstaande woningen is het besparingspotentieel erg groot. Op te merken hierbij is dat de huidige EPB-eisen voor verbouwde of nieuwe muren een maximale U-waarde van 0,40 W/m²K voorop stellen . Vanaf 2012 wordt de maximale U-waarde in het kader van EPB 0,35 W/m²K. Bij grondige, EPB-plichtige renovaties zal het dus doorgaans niet volstaan om enkel de spouw te vullen. (Foto: Knauf)
Toch heeft spouwvulling heel wat potentieel. Zo is deze techniek erg opportuun als je klant graag energie wil besparen, zonder dat hij ingrijpende werken plant. Samen met het vernieuwen van de cv-installatie is spouwvulling namelijk de meest kostenefficiënte energiebesparende maatregel in bestaande vrijstaande woningen. Bovendien is het een zinvolle snel te realiseren tussenstap naar een grondiger renovatie op langere termijn.
Ontwerp Wil je spouwvulling toepassen, dan moet je rekening houden met het verhoogde risico op vorstschade. Evalueer daarom eerst en vooral de vorstgevoeligheid van het metselwerk. Dit doe je door een visuele inspectie van de geveldelen die in hoge mate blootgesteld zijn aan slagregen en koude. Denk hierbij vooral aan alle uitstekende geveldelen zoals dakranden, hoeken, schouwen,... Is er op die plaatsen geen vorstschade te bespeuren, dan is dit al een goede indicatie. Twijfel je, dan kunnen directe of indirecte vorstproeven op metselwerkmonsters meer zekerheid bieden. Om het risico op vorstschade enigzins in te perken kan je de vochtopname door de gevelsteen trachten te beperken. Dat doe je door de gevel te beschermen tegen slagregen. Een techniek die vaak gecombineerd wordt met spouwvulling is dan ook hydrofobering. Maar je kan de spouwvulling ook combineren met een bijkomende gevelbekleding of buitenbepleistering. Extra aandacht is nodig bij geglazuurde of dampdicht geverfde muren. Door hun beperkte droging hebben deze gevels namelijk nog meer risico op vocht- en vorstschade. Bij geverfde of geglazuurde gevels treden er dan ook soms problemen op na spouwvulling. Doe bij dergelijke gevels dan ook een grondige inspectie van het
oppervlak. Stel je vast dat er hier en daar verf afbladdert of dat er barsten zijn in de tegels, dan is dat al een eerste negatieve indicatie.
Uitvoering Om een bestaande spouw te vullen doe je een beroep op een gespecialiseerde firma. Een professioneel bedrijf voert de werken uit in vier fasen. stap 1: diagnose Om te beginnen gaat de aannemer na of de spouw geschikt is voor na-isolatie. Hij controleert de toestand van de gevel: zijn er geen vochtproblemen, zijn er geen scheuren, zijn de voegen in goede staat? Bovendien gaat hij na of de spouw breed genoeg is om regendoorslag te vermijden. Vuistregel hierbij is dat de spouw minstens 5 cm breed moet zijn. Verder voert hij ook een endoscopie uit. Met behulp van een speciale toestel kijkt hij of er geen obstructies zijn in de spouw, zoals mortelophopingen. stap 2: boren vulopeningen Na een positieve diagnose beginnen de eigenlijke werken. De aannemer boort de vulopeningen volgens een vast boorpatroon. Dat gebeurt meestal van buiten uit, al kan het ook van binnen uit, bijvoorbeeld ter hoogte van een onafgewerkte zolderverdieping. Door alle openingen te boren voordat de spouw gevuld wordt, vermijd je dat er boorvuil in de isolatie terecht komt. Let er op dat de aannemer ook alle muurdoorvoeren afsluit, ter hoogte van roosters, spleten, stopcontacten... Zo vermijd je dat de ingespoten of geblazen isolatie elders uit de muur komt. stap 3: vullen spouw Eens dat alles gebeurd is, volgt het eigenlijke inblazen of inspuiten. stap 4: opvoegen en nazorg Tot slot is het nodig om alle boorgaten dicht te stoppen met een aangepaste voegmortel, en volgt de nazorg. Zo kan het bedrijf je bijvoorbeeld een document afleveren waarin onder meer staat hoeveel massa precies is ingebracht.
Do's & don'ts Enkele tips uit de praktijk: • •
Werk met een (ATG-)gecertificeerde uitvoerder. Opgelet bij plaatsen waar veel wind en slagregen is, zoals aan zee of bij (middel)hoogbouw. De kans op waterinfiltratie en dus op vocht- en vorstschade is daar groter.
Wil je parels toepassen, waak er dan over dat er voldoende verkleving is, zodat ze niet verdwijnen door de sterke windzuiging. Bron informatie: Prof. A. Janssens, Universiteit Gent, ir.-arch. K. Willem en arch.expert J. Beke, op de NAV-infosessies 'Na-isoleren van bestaande buitenmuren – welk systeem onder welke omstandigheden', mei 2011.
Beeld (Bron: Isover): voor het eigenlijke vullen van de spouw moeten alle muuropeningen, zowel aan de binnen- als buitenzijde, afgedicht zijn.
Beelden 1 t.e.m. 4 (Bron: Knauf): na een positieve diagnose van de spouw volgt de eigenlijke uitvoering. Foto 1: de vulgaten worden doorgaans vanaf de buitenzijde ingeboord.
Foto 2: het boren gebeurt volgens een vast boorpatroon, in één fase. Zo vermijd je dat er boorvuil in de isolatie terecht komt. Foto 3: het vullen van de spouw gebeurt op een gecontroleerde manier. Foto 4: tot slot worden alle boorgaten opgevuld met een aangepaste voegmortel.
