Muziek, musical & dans Fotoclub Argentum Vies van digitale manipulatie? Mededelingen en exposities Project: Vergeten Stad

F O T O B O N D

I nB e e l d

43 September 2006 Jaargang 11

Kwartaalblad voor leden van fotoclubs aangesloten bij de Bond van Nederlandse Amateur Fotografen Verenigingen

Muziek, musical & dans Fotoclub Argentum • Vies van digitale manipulatie? Mededelingen en exposities • Project: Vergeten Stad

Fotobond InBeeld is een uitgave van de BNAFV, Bond van Nederlandse Amateur Fotografen Verenigingen, www.fotobond.nl.

Uitgever Focus Publishing BV, Hendrik Figeeweg 1-z, 2031 BJ Haarlem, tel: 023-5348844, fax: 023-5423110, e-mail: [email protected]. De inhoud van dit magazine verschijnt onder verantwoording van de BNAFV, niet onder die van uitgever Focus Publishing BV. Redactie Wim Broekman (hoofdredacteur) Focus Media Groep (eindred.), Gijs van Gent (beeld), Rob Agterdenbos, Peter van Tuyl. Redactie-adres Jachtlaan 31, 6713 KK Ede, t.a.v. Gijs van Gent. Foto’s op cd, 300 dpi, A4, tekst per e-mail: [email protected]. Ledenadministratie Hannie Jansen, ’t Grachtje Over 128, 1625 PN Hoorn, tel: 0229-271103, e-mail: [email protected]. Bondsbureau Gerda Gallee (zegels, ledenkaarten, contributie, collectiedienst), Venbergse molen 55, 5612 DX Eindhoven, tel: 040-2817575, e-mail: [email protected]. Algemeen secretaris Helmut J. Gassen, Zandeiland 3, 5658 AK Eindhoven, tel: 040-2514074, e-mail: [email protected]. Advertenties Roos Schouw, Focus Media Groep, Hendrik Figeeweg 1-z, 2031 BJ Haarlem, tel: 023-5348844, fax: 023-5423110. Vormgeving Ido Harmens, FirmaVorm. Druk Boom Planeta, Haarlem. Testrapporten De gratis verspreiding van Fotobond InBeeld wordt mede mogelijk gemaakt door een selectie van de beste testrapporten uit Focus, maandblad voor de vrijetijds- en vakfotograaf.

Van de voorzitter

Dank aan de vrijwilligers September geeft toch altijd weer iets bijzonders. Voor de clubs en ook voor de Fotobond begint weer het nieuwe seizoen. We zijn terug van vakantie en voor velen is dat de periode om nog meer te fotograferen. Er zullen ongetwijfeld weer veel boeiende beelden bij zitten. Of het nu van een ver land is, of van een Nederlandse hittegolf en wolkbreuk, het beeld wordt pas interessant als wij er ons eigen beeld van maken. Enerzijds kan dit door een eigenwijze uitsnede en compositie, anderzijds door in de (digitale) doka de voor jou belangrijke elementen te versterken. En dan het beeld mooi opzetten en meenemen naar de club. Spannend wat de anderen van jouw foto vinden. Misschien kan hij wel mee naar de BondsFoto- of Diawedstrijd, of Foto Individueel, of Dia Duel. Het belangrijkste is dat we zelf weer een mooi beeld hebben. Een foto waar we zelf blij mee zijn, die weergeeft wat we zelf wilden. Ook voor de Fotobond gaat alles weer draaien. Eerst Foto Nationaal en vlak erna de gecombineerde BondsDiawedstrijd en Dia Duel. Let op de inzenddata! Op zo’n moment moet ik altijd even denken aan de vele vrijwilligers die alle activiteiten mogelijk maken. Lid zijn van een vereniging betekent ook samen met en voor elkaar de dingen organiseren. In de praktijk komt al het werk toch te vaak op maar een paar personen neer. Daarom ook van mij hier mijn waardering en dank voor jullie vaak tomeloze inzet. Zonder jullie was en is er geen fotoclub, geen afdeling en geen Fotobond. Het is alweer bijna een jaar geleden dat Rieja van Aart stopte als hoofdredacteur van Fotobond in Beeld. Het was moeilijk een goede opvolger te vinden. We zochten naar het schaap met vijf poten. Niet alleen moest de persoon een uitstekende hoofdredacteur zijn, nee, hij of zij moest ook alles weten van fotografie en nog volledig ingevoerd zijn binnen de Fotobond. Ik kan u gelukkig meedelen, dat schapen met vijf poten nog bestaan. We hebben Wim Broekman bereid gevonden de hoofdredactie op zich te nemen. Wim heeft 25 jaar ervaring als hoofdredacteur van het blad Foto, dat onlangs helaas ter ziele ging, ruim vier jaar na zijn vertrek daar. Hij is ook binnen de Fotobond een goede bekende. Ik ben erg blij dat Wim dit wil doen en wens hem veel succes. Frank Boots

Inhoud

Oplagegevens Fotobond InBeeld verschijnt vier keer per jaar en wordt toegezonden aan alle leden van fotoclubs, aangesloten bij de BNAFV. Oplage: 7.000 exemplaren. Verschijningsdata Februari, april, september, november. Inleverdata kopij en foto’s: 1 januari, 1 maart, 1 augustus, 1 oktober. Auteursrecht Het auteursrecht op deze uitgave en op de daarin verschenen artikelen wordt door de BNAFV voorbehouden. Auteursrechten op geplaatste foto’s zijn voorbehouden aan de auteurs. Het plaatsen van foto’s van de leden van clubs aangesloten bij de BNAFV geeft geen recht op enige vergoeding. De BNAFV is lid van FIAP, FédérationInternationale l’Art Photographique. Tijdschrift erkend door FIAP. Focus Publishing BV is onderdeel van de Focus Media Groep, www.focusmedia.nl.

4 8 10 13 14 16 20 22 24 26

Coverfoto Danny van Kolck - FC Almere Muziek, dans en musical Een thema dat wil spetteren Documentair project Vergeten Stad FocusTest Zeiss Ikon Z1 FocusTest Samsung GX-1S Met andere ogen Kritisch kijken Argentum Op zoek naar de modale fotoclub Zo doe ik dat Digitale beeldmanipulatie FocusTest Epson Perfection V700 Photo/V750 Photo Pro Exposities Mededelingen InBeeld 43 - 2006

3

Muziek

Muziek, dans en musical Een thema dat wil spetteren Fotografen en muzikanten hebben veel overeenkomsten met elkaar. Beiden houden van mooie composities. Fotografen gebruiken licht om boeiende beelden te maken en muzikanten gebruiken licht om zelf goed uit de verf te komen. Een fotograaf maakt beelden die behalve over het onderwerp ook iets over hem zelf vertellen en een muzikant kiest een repertoire dat bij hem past. Wanneer de fotograaf en de podiumkunstenaar elkaar ontmoeten kan er iets moois ontstaan.

Brian Morgan

4

InBeeld 43 - 2006

FC Almere - Popconcert op het Bevrijdingsfestival in Almere

Wat is er nodig om goede foto’s te maken? Allereerst kennis van je onderwerp: het zal de eerste keer nog niet perfect zijn, werk er langer aan. Hoe dicht zit je bij het podium en hoeveel bewegingsvrijheid heb je? Dicht bij het podium kun je andere foto’s maken dan van een flinke afstand. Jazzmuzikanten staan bekend om hun sterke mimiek en zijn alleen daarom al heel fotogeniek. De veelal donker getinte jazzmusicus is bij uitstek geschikt voor sprekende zwartwit fotografie, ook door de gebruikte lichteffecten. Wie dichtbij kan komen, grijpt de kans om een paar portretten te schieten. Veel andere optredens schreeuwen om kleur. Is er sprake van een lichtshow? Popmuzikanten houden van lichteffecten. Het totale podium verandert in een lichtzee, waarbij de muzikant vaak maar een onderdeel is van een steeds wisselend landschap van kleur en beweging. Hier biedt het houden van enige afstand tot het podium vaak de gelegenheid om het indrukwekkende decor te fotograferen. Niet de muzikant staat dan centraal, maar meer het hele theatrale gebeuren. Gebruik die lampen en lichteffecten in je compositie, niet bang zijn voor felle lichtpunten. Wanneer je de groep of leden ervan goed kent, weet je ook hoe een optreden in elkaar zit. Zitten ze verscholen achter hun instrumenten, of treden ze juist op de voorgrond? Bewegen ze veel, of is er juist sprake van een vrij statisch geheel? Wie zich goed voorbereidt, kent weinig verrassingen en kan zich concentreren op het fotograferen zelf. Trefwoord: het juiste moment.

pen make-up maken de reportage compleet. Drank en sigaretten komen in de plaats van zenuwachtigheid en stress.

Niet alleen muziek is een dankbaar onderwerp. Ook andere podiumkunsten kunnen prachtige foto’s opleveren. Musicals hebben als voordeel dat er veel afwisseling is en er vaak sprake is van prachtige kleurrijke decors. Als fotograaf heb je alleen meestal het nadeel dat je minder vrijheid hebt om te fotograferen, soms is het domweg verboden. Het publiek is doodstil en als fotograaf val je veel meer op als je heen en weer loopt. Dan kun je beter proberen om tijdens de repetities te fotograferen. Hetzelfde geldt voor dans. Het ritme van de bewegingen is echter vaak heel fotogeniek. Met name als die bewegingen ook daadwerkelijk op de foto zichtbaar worden. Denk eens aan toepassing van plaatselijke of gehele bewegingsonscherpte.

Wie problemen ondervindt bij optredens in zalen kan ook gewoon op straat terecht: harmonie- en fanfarekorpsen en de hen meestal vergezellende majorettes bieden lopen ‘zo maar in het wild’ gemakkelijk bereikbaar. Je bent beweeglijker, al kan veel publiek erbij je nogal hinderen, maar toch. Varianten hiervan zijn b.v. te vinden in straatmuzikanten, of de aandoenlijke musicerende kinderen op Koninginnedag. Geef ze een bedrag(je) en ze zijn bereid je aanwijzingen te volgen en een gunstiger pose aan te nemen. Het kernprobleem is hier niet de muzikant, maar de storende achtergrond of omgeving. Die kun je verbeteren door een handige keuze van brandpuntsafstand, standpunt en opnamehoek.

Vaak wordt vergeten dat je de meest interessante foto’s achter de coulissen kunt maken. Daar is de mens achter de artiest pas echt zichtbaar. De kleedkamer, het schminken, de kapper en alle andere mensen die bij de voorbereiding een rol spelen, maken het verhaal volledig. Na het optreden zijn weer hele andere foto’s te maken. De spanning is weg, de tevredenheid of de teleurstelling over een geslaagd of minder succesvol optreden is niet alleen voelbaar maar ook zichtbaar voor de fotograaf. De hectiek heeft plaatsgemaakt voor rust en berusting. Soms is er sprake van eenzaamheid, bijvoorbeeld als de andere artiesten nog op het podium staan. De vermoeidheid, transpiratie en uitgelo-

Bij een goede voorbereiding hoort natuurlijk ook een goede inschatting van de benodigde techniek. Hoeveel licht is er beschikbaar? Dat je met ‘bestaand licht’ werkt is eigenlijk vanzelfsprekend. Op welke gevoeligheid stel je je camera in? Met welke lenzen kun je de afstand overbruggen of een portret isoleren? Allemaal vragen die je van tevoren kunt beantwoorden. Wie zich goed voorbereidt en weet wat hij wil, is succesvol bij het maken van mooie foto’s van kunstenaars die zoveel van zich zelf laten zien. Aan het publiek en aan de fotograaf.

Lenie Kneppers

NAFV Amsterdam - Jordaanfestival

Rob Agterdenbos InBeeld 43 - 2006

5

Muziek

Brian Morgan 6

FC Almere - Popconcert op het Bevrijdingsfestival in Almere

InBeeld 43 - 2006

Danny van Kolck

FC Almere - Musicals in theater Carré InBeeld 43 - 2006

7

Documentair project

Paul van Eik

Vergeten stad Met de jaren meer waard Zo’n opdracht komt meestal niet vanzelf, maar vaak zit er in het netwerk van een der clubleden wel iemand die openingen ziet om tot een leuk fotoproject te komen. Een krant, gemeente, een organisatie, allerlei instanties hebben wel eens behoefte aan beeldmateriaal en hebben soms een potje voor iets leuks. Dubieus is het als men juist de amateurwereld opzoekt “omdat dat (bijna) niets kost”, maar aanvaardbaar is het als het gaat om een project, waarvoor je een vakfotograaf geen opdracht kunt geven, bijvoorbeeld omdat het tijdsbeslag tot een prijs zou leiden die er domweg niet voor vrij te 8

InBeeld 43 - 2006

maken is (of waar andere potjes voor zijn). Het kan een schemergebied zijn, maar in de schemering gebeurt veel leuks. Zie het boekje ‘Vergeten Stad, de ongepolijste kant van Leeuwarden’, in maart van dit jaar uitgegeven door het Historisch Centrum Leeuwarden in samenwerking met de Fotoclub Leeuwarden. Bij een expositie die tot half augustus liep. Vierkant, 21 x 21 cm, 64 pagina’s kleurendruk plus een stevig geplastificeerd omslag: een echt boekje. Twee korte inleidingen, een colofon en verder foto’s, één per pagina, telkens met de plaatsaanduiding, opnamedatum en naam van de

Henk Rijkeboer

fotograaf. Zeven leden werkten mee. Beetje saai van vormgeving misschien, maar de foto’s komen zo wel goed tot hun recht. Het leuke is dat ze niet de historische binnenstad (opnieuw) in alle glorie en strelend zonlicht weergeven, maar dat je grappige, onbegrijpelijke, alledaagse, opmerkelijke enz. beelden krijgt van wat je kunt samenvatten als buitenwijk & rafelrand. Niet de glamour van een fraai stadscentrum, maar een onopgesmukt document van wat er óók is. De foto’s zijn dus niet allemaal ‘mooi’ in esthetische zin, maar wel ‘mooi’ omdat ze een perfect beeld geven van die rafelrand. Documentair, zeker, maar met speelse elementjes, persoonlijke keuzes en gebruik van bijzondere of toevallige situaties, zodat ze uitstijgen boven het pure, anders waarschijnlijk wat saaie en zakelijke document. Hoewel mensen zeker niet de hoofdrol spelen op de foto’s, geven ze een goed beeld van hun eigenaardigheden. Zo moet er in een eengezinswoning erachter een VW-kever-liefhebber wonen. Zo zie je hoe een voortuintje is voorzien van aandoenlijke kitsch, hoe afbraak

vergezeld gaat van graffiti, en hoe gras en andere groeisels een niet gebruikte spoorlijn langzaam overwoekeren. Of welke curieuze stoel wordt afgedankt. Kortom, het dagelijks leven zelf, in buitenwijken en aan de stadsrand. Leuk, goed, en wat altijd geldt voor dit soort uitgaven: het belang ervan neemt toe met de jaren. Kijk je er nu al met plezier naar, over 10, 20 of meer jaar wordt het een steeds leuker document, doordat de nostalgie gaat meespelen. Want op al die in beeld gebrachte plaatsen is dan inmiddels heel veel veranderd. Dit boekje is onderdeel van een langer lopende samenwerking tussen de fotoclub en het Historisch Centrum: nog dit jaar verschijnt een boekje over verenigingen, volgend jaar een over feesten en in 2008 een over multicultureel Leeuwarden. Niet dat elke club dit nu meteen in zijn omgeving hetzelfde moet doen, maar overal zijn soortgelijke projecten te bedenken. Wim Broekman InBeeld 43 - 2006

9

Met andere ogen

Ondanks dat ik nog enkele foto’s in ‘stock’ heb, ontvang ik graag weer nieuwe foto’s voor deze rubriek. Mail één of meerdere foto’s naar [email protected] (72 dpi, 10 x 15 cm) of stuur een afdruk van minimaal 10 x 15 cm naar Peter van Tuijl, Geulstraat 40, 7071 VV Ulft.

In elk nummer bespreekt Peter van Tuijl een aantal foto’s ingezonden door lezers van Fotobond in Beeld. Na enkele afleveringen met werk van (afdelings)bestuursleden nu van een viertal ‘willekeurige’ leden.

André Supheert André Supheert maakte een avondopname van ‘de druppel’ in Heerlen, een kunstwerk van Ivon Drummen. Hij, en meer leden van zijn club, vragen zich af in hoeverre je kunstwerken, mensen, enz. in de openbare ruimte mag fotograferen en daarna publiceren. Voor de formele en wettechnische beantwoording verwijs ik graag naar andere recente publicaties, zowel in de foto(vak)bladen als op internet. Uitgangspunt voor het beeld is voor mij in ieder geval de vraag wat de fotograaf heeft toegevoegd door standpunt, techniek, overige objecten e.d. Bepaalt het kunstwerk uitsluitend of grotendeels de inhoud van de foto, dan gaat de fotograaf 14

InBeeld 43 - 2006

te ver als hij de foto op de club toont of publiceert als zijn eigen werk. Deze foto ligt mijns inziens op de grens (overigens heeft André de kunstenaar voor deze publicatie netjes toestemming gevraagd). De centrale plaats van het kunstwerk als rustpunt op een drukke rotonde wordt in deze avondopname extra benadrukt door de lichtstrepen van het verkeer. Dat is typisch een fotografische toevoeging. Ook is het kunstwerk niet sec, maar in zijn omgeving gefotografeerd. Maar over beide aspecten heeft de kunstenaar ongetwijfeld nagedacht bij het maken van het beeld op juist deze plaats.

Riekus Reinders De foto van Riekus Reinders uit Emmen valt meteen op door het tegenlicht dat over het huis scheert. De stralenkrans om het hoofd van het jongetje en de oplichtende waterdruppels worden daardoor zowel compositorisch als inhoudelijk met elkaar verbonden. De kracht om zo’n oude pomp te bedienen in relatie met de kracht of het gewicht van het jongetje wordt ook aardig in beeld gebracht. Iets meer spontaniteit in het gezicht (minder geposeerd) had de foto een meer speels karakter gegeven. Riekus heeft diafragma en/ of brandpunt goed gekozen, waardoor het huis een fijne achtergrondonscherpte heeft gekregen. De keuze voor een vierkante uitsnede maakt de compositie nog wat sterker.

Henk Tissen Van Henk Tissen van Fotoclub ’t Gooi kreeg ik een zeegezicht gemaild. De foto heeft meerdere lagen. Allereerst is het een ‘mooie’ kijkplaat met een goede compositie. De ruimtelijkheid in het beeld ontstaat bijna natuurlijk door de kijklijn van linksonder naar rechtsboven. Goed dus van dat kleine stukje land, jammer dat de schaduw van de lantaarn er niet helemaal op staat. De foto heeft ook iets van verlatenheid. Dat noem ik de tweede laag in de foto. De bank kan niet meer gebruikt worden, waar komt dat stuk ijzer vandaan, zijn er vandalen bezig geweest of is de vervallen boel het gevolg van de tand des tijds. Vragen die verwijzen naar het unheimische sfeertje en de leegheid in het beeld. Wordt de vergankelijkheid van een badplaats verbeeld?

John Woudstra Van John Woudstra van Fotogroep Weert is deze abstractie, die hij zelf ‘UFO’ heeft gedoopt. Het is inderdaad een suggestieve foto met beweging in een ruimte. De ruimtelijkheid had sterker gekund door meer omgeving aan de bovenzijde van het object, en wat meer diepte in de foto. De matige dieptewerking in de ruimte komt door de wat vlakke verlichting. Abstracties in kleur zijn een geliefd onderwerp in de wereld van de vrijetijdsfotografie. Je daarin onderscheiden betekent dat de beschouwer in de uiteindelijke foto wordt meegenomen door de fascinatie van de maker. Niet de minste uitdaging, lijkt me. Peter van Tuijl

Fotoclubs | Argentum, Naarden

Op zoek naar de modale fotoclub Dit keer wilden we een ‘modale’ fotoclub belichten. Onze zoektocht begint op de website van de Fotobond. Die geeft alle afdelingen en clubs, verwijst goed door, maar dan. Elke site is anders opgezet en het kost soms veel tijd om het systeem te doorgronden en de gewenste informatie te vinden. Het oude probleem: vanuit een streven naar eenvoud maken sommigen het alleen maar ingewikkelder. De hamvraag: welke club is modaal blijft lastig te beantwoorden. De ‘modale’ fotoclub staat niet regelmatig in de schijnwerpers, eindigt niet onderaan in de bondswedstrijden en is geen huiskamerclub of mastodont. De keuze blijft groot en tenslotte prikte ik: Argentum uit Naarden. De naam betekent ‘zilver’ en hun homepage suggereert een handboek digitale fotografie. Niets over de op zilverzouten gebaseerde fotografie. Ook elders op de (overigens prima) site veel zinnige informatie over ‘digitaal’, vooral praktisch door de links naar sites waar meer te vinden is. Je kunt uren surfen... zonder iets van de club tegen te komen. Maar uiteraard tref je ook de clubinformatie. De gemiddelde club in de bond telt 20 leden, Argentum ligt daar met ca. 35 dik boven. Zijn geschiedenis begint in 1969 als bedrijfsfotoclub, maar Argentum is al lang geheel zelfstandig. De leden komen uit de rand van ’t Gooi en verder. De reguliere bijeenkomsten vinden twee maal per maand plaats in een wijkcentrum. Een prima locatie, zo hoor ik. Soms maakt men een excursie, al hebben die de neiging niet door te gaan vanwege het toevallig ongunstige weer, zo lees ik in het nieuwsblad Close Up (ook oude nummers op de site). De club neemt actief deel aan de op zichzelf al actieve Afdeling Utrecht-’t Gooi. In 2004 werd Argentum eerste in de afdelingswedstrijd om de ‘Bronzen Clack’, in de bondswedstrijden liggen de scores meestal in de niet meer zo opwindende middenmoot. Het programma legt de nadruk op fotobesprekingen van leden door mede-amateurs van buiten. Ook bespreekt soms een professionele spreker het werk, of vertelt hij over zijn eigen fotografie. Het werk wordt enigszins ‘gestuurd’ door de keuze voor thema’s, per seizoen een vijftal, uitmondend in een onderlinge wedstrijd. Samen met FC ’t Gooi start dit najaar een workshop digitale fotografie van zes avonden, voor en door eigen leden. Soms een expositie, o.a. tijdens het laatste Fotofestival Naarden met het thema ‘verdediging’ in het Vestingmuseum. Tenslotte omvat het programma enkele doe-avonden. 16

InBeeld 43 - 2006

Van elke club kun je, behalve die workshop misschien, zo’n opsomming maken, maar wat zegt dat? Het zijn de algemene gegevens. Veel belangrijker is: hoe is de sfeer, hoe kwaliteitsgericht is de club, welk niveau heeft zo’n bespreking? Een andere club spreekt op zijn site b.v. vooral over ‘gezelligheid’, niet over fotografie. Niet dat een club ongezellig moet zijn, maar het wijst op een fotografie-opvatting als pretentieloos tijdverdrijf, niet op ‘hier moet ik zijn om wat zinnigs te leren, een klankbord te vinden en me te laten inspireren’. Dat is namelijk wat tegenwoordig een potentieel lid wil. Doet men aan kwaliteitsverbetering, bijvoorbeeld met een mentor? Verzandt het tot een ouwe mannenclub, of is hij ook aantrekkelijk voor bijvoorbeeld vrouwen en wat jongere leden? Zijn een of meer leden zo dominant dat ze hun stempel op de club drukken? Werkt men wel eens aan een bijzonder project? De antwoorden daarop bepalen veel meer of de club aantrekkelijk voor je is. Sommige clubs zijn nu eenmaal te klein om zowel variatie als kwaliteit en steun te bieden. Het opzetten van een website is nuttig en suggereert het meegaan met de tijd. Maar ik trof sites die qua fotografie bitter weinig te melden hebben. Lieve standaard plaatjes, brave kopieën van op zich al niet originele voorbeelden, niet iets om naar buiten te brengen. Het moet toch veel meer voldoening geven de lat wat hoger te leggen? Onderschat je publiek niet, dat wordt overstelpt met goede beelden. De nieuwe generatie digitaal werkende fotografen gaat anders met beelden om dan vroeger. Wil je wat jongere leden in je midden, dan kun je niet het programma van tien jaar terug herhalen. Argentum werkt kennelijk op meerdere fronten aan een fotografische verdieping en het fotowerk op hun site is bovengemiddeld. Is Argentum dan de gezochte modale club? De fotogalerie op de site toont heel uiteenlopend werk en bepaald geen clubstempel, op allerlei niveaus. Naast de thema’s maakt men kennelijk ook veel eigen, vrij werk. Als ik de secretaris spreek, komt het beeld naar voren van een open en actieve club, op een leuke manier bezig met veranderingen. Inderdaad ca. 35 leden, van wie ca. de helft vrouwen, vrij uitzonderlijk. Een zichtbare instroom van lagere leeftijdscategorieën, dankzij de digitale fotografie. Goeie sfeer en onderlinge harmonie. Kortom: actief, ‘open minded’, redelijk vooruitstrevend en ambitieus, veelzijdig qua onderwerpen en interesses. Dus toch weer niet modaal? Wim Broekman www.fotoclubargentum.nl

Anne Witte

Ivo Freriks

Favoriet voorwerp

Joods kerkhof, Krakau

Teun Bijkerk

Mist

Ritme InBeeld 43 - 2006

17

Fotoclubs

Wim Wolvenne Trapsgewijs

Toon Rouppe van der Voort

Wim Wolvenne Verloedering 18

InBeeld 43 - 2006

Mist

Toon Rouppe van der Voort Verloedering

Jacqueline Bonting

Transit

Verloedering

Mist

Ritme

Favoriet voorwerp InBeeld 43 - 2006

19

Zo doe ik dat | Duca Pavlovic

Digitaal manipuleren Een vies woord of glorieuze toekomst? Op verzoek van de redactie beschrijft Duca Pavlovic hoe en waarom hij tot zijn digitale beeldmanipulaties komt. Daar kun je wat mee. Hij geeft eigenlijk bij elke regel stof om na te denken. Kloppen zijn uitgangspunten, gelden die ook voor jou, of wil je zelf verder gaan, of het heel anders aanpakken?

20

InBeeld 43 - 2006

“ Door digitaal te manipuleren kun je je beeld ontelbare keren veranderen en aanpassen, en het kost lekker niets. Probeer dat eens in een doka!”

“Ik fotografeer, net als de meeste amateurs, alles wat toevallig voor mijn lens komt en me voldoende interessant lijkt. Die opnamen worden op den duur de basis voor nieuwe ideeën. De fantasie begint te bruisen en in gedachten wordt het nieuwe beeld al min of meer gevormd. Dan begint het zoeken naar en verzamelen van de benodigde elementen, om dat fantasiebeeld in de realiteit om te zetten. Wat ik niet in mijn archief vind fotografeer ik alsnog. Van het eerste idee blijft gaandeweg weinig over, maar er ontstaat wel een nieuw beeld. Dit proces herhaalt zich bij elk volgend idee, maar het wordt wel iedere keer een beetje anders. Er zijn geen vaste regels. Misschien bestaan zulke regels überhaupt niet. Toch is er voor mij één principe: ik gebruik uitsluitend zelf opgenomen materiaal. Om dit nieuwe, zelf gecomponeerde beeld zo realistisch mogelijk te maken (wat mijn streven is) zijn er wel regels die je onvoorwaardelijk moet respecteren. Alles beelden of elementen, die straks met elkaar als een nieuw beeld moeten functioneren, horen vanuit dezelfde hoek verlicht te zijn. Liefst moeten ze met een vergelijkbare brandpuntsafstand opgenomen zijn. In elk geval moeten alle elementen goed en vergaand te bewerken zijn. Dus: vergroting, perspectief, kleur, contrast, scherpte, onscherpte, schaduwen, korrelstructuur enz. moeten bewerkt kunnen worden, zodat ze samen één beeld kunnen vormen. Het samenvoegen van elementen is gebaseerd op het op elkaar stapelen van lagen en daarom moet je bovenliggende beelden voorzien van een heel zachte rand om naadloos met de onderliggende laag te ‘blenden’. Er zijn fotografen (en clubs), die problemen hebben met mijn samengestelde foto’s. Zulke foto’s zijn niet ‘echt’, zeggen ze. Nou ja, wat is ‘echt’? Waarom mogen bijvoorbeeld kunstschilders hun fantasie de vrije loop laten en waarom moeten wij, fotografen, slaven blijven van de realiteit? Tot slot: er is nog een goede reden om digitaal te manipuleren, zeker voor amateurs. Het is goedkoop. Je kunt ontelbare keren jouw beeld veranderen en aanpassen, en het kost lekker niets. Probeer dat eens in een doka!”

Exposities

Internationale wedstrijden SLUITING

LAND

SALON

SOORT

THEMA

KOSTEN

FIAP-NUMMER

CAT. *

20/09/06 23/09/06 30/09/06 30/09/06 01/10/06 01/10/06 02/10/06 07/10/06 07/10/06 14/10/06 14/10/06 15/10/06 16/10/06 17/10/06 22/10/06 31/10/06 13/11/06 19/01/07 24/01/07 25/01/07 05/03/07

Slovenië Frankrijk Hongarije Spanje Italië Frankrijk Frankrijk Frankrijk Spanje Zweden Frankrijk Frankrijk VS Duitsland Frankrijk Oostenrijk Oostenrijk Engeland VS België Schotland

Miniature 2006 37e Salon Int de Macon Agens Int. Photo Comp 2006 XXXIV Trofeo Guizpoka 2006 10e Grand Tour delle Colline 4e Salon Daguerre 5e Conc Int. De La Gacilly French Digital Tour 82e Salon Zaragoza 6e Malmö int Exh. Of Photographic Art Int 2e Salon de Tulle 8e Salon Int Wervicq-Sud Grand Canyon Travel Circuit 3e German Mega Circuit 9e Prix Int Charlemagne Thionville 9e Int VÖAV salon 2006 Al-Thani Award 2006 94e Southampton Int Exh 24e Int Salon Ridgewood 19e Reflet Mondial 16e Bon-a-slide

M-K M-K M-K M-K-D-Dig Dig M-K M-K Dig M-K D M-K M-K-Dig D-Dig D-Dig M-K M-K M-K-D-Dig M-K-D D M-K D-dig

V-Cr V V V V-N

€ € € €

2006/072 2006/087 2006/056 2006/090 2006/101-104 2006/089 2006/093 2006/106-108 2006/064 2006/041 2006/078 2006/094

**** ***

2006/055 2006/054 2009/095 2007/001

*** **

2007/004

****

V V V V-Cr V-N V-Cr Tr N V V V V V V-E V-N-Tr

15,6,6,18,-

€ 14,€ 10,€ 14,€ 17,€ 10,€ 8,$ 20,€ 45,€ 14,€ 10,€ 25,€ 15,€ 9,€ 10,€ 10,-

***** CD *** *** CD **** *** **** CD

****

PSA

PSA PSA PSA

PSA PSA PSA

PSA PSA PSA PSA PSA

M = zwart/witfoto’s; K = kleurenfoto’s; D = dia’s; Dig = Digitaal V = Vrij; N = Natuur; Tr = Reizen; Pj = Fotojournalistiek; Cr = Creatief; Exp = Experimenteel PSA = Recognation of the Photographic Society of America; Cat: FIAP classificatie, hoe meer sterren (5* max.) hoe mooier de catalogus; CD = CD-Rom

Camera Natura

22e Benevisie

Dertien leden uit de gespreksgroep natuurfotografie exposeren tot 22 oktober landschappen bij Foto 21 Bredevoort, tegelijk met solo exposities van Jos Betting (Garden of Eden) en Gerti van Hal (Woest landschap), onder de gezamenlijke titel ‘Het landschap anders belicht’. Galerie Foto 21, ’t Zand 21, Bredevoort, tel. 0543-452006. Geopend zaterdag 11-17 en zondag 13-17 uur.

Benevisie is een fotosalon, gestart in 1985 door clubs uit de afdeling Brabant-west en uit de Antwerpse Verbroedering van Fotokringen; in 2002 kwam daar Zeeland bij. De salon omvat een wedstrijd en expositie, die nu voor het eerst in Zeeland wordt gehouden. Opening 28 oktober om 14.30 uur bij woninginrichting BinnenUit, Schouwersweg 7 in Heinekenszand. Te zien t/m 25 november, dinsdag t/m donderdag van 9.30-17.30 uur, vrijdag tot 20.30 uur en zaterdag van 10-16.30 uur. Vanuit elk land worden 75 foto’s ingezonden, 150 in totaal dus, waarvan er in vier categorieën elk 10 worden bekroond. Drie Nederlandse juryleden beoordelen de Belgische foto’s, drie Belgen die uit Nederland. De expositie vindt afwisselend in Nederland en België plaats.

[email protected] Daarna exposeert Camera Natura in het Bezoekerscentrum van Nationaal Park De Hoge Veluwe, van 4 november t/m 17 december, dagelijks geopend van 9-18 uur. Entree voor het park: € 6,- inclusief gebruik van een witte fiets en toegang tot het Museonder.

Armando Jongejan 24

InBeeld 43 - 2006

Ton van der Laan

Fotogalerie Lotard

FC Dongen

Foto 10, Oosterbeek

Het gemeentehuis van Dongen herbergt van vrijdag 17 (opening) t/m woensdag 22 november de expositie van de Fotoclub Dongen.

Tot en met 24 september exposeren tien locale fotografen in De Oude Drukkerij, Stationsweg 44 in Oosterbeek. Nu zitten er onder dit tiental slechts twee bondsleden, zodat we er hier eigenlijk niet over mogen schrijven, maar dat is weer weinig elegant tegenover dit tweetal. De expositie van zoveel verschillende fotografen geeft uiteraard een zeer gevarieerd beeld qua stijlen en onderwerpen. Geopend: donderdag en vrijdag 19-22 uur, zaterdag en zondag 11-17 uur.

[email protected]

FC Fodipress, Etten Leur Fotoclub Fodipress zal weer een schitterende – naar eigen zeggen – expositie houden in Het Trouwkerkje, Van Bergenplein 1 in Etten Leur, en wel op 18 en 19 november van 10-17 uur. [email protected]

FC ’59, Delft Aan de fotowand bij Fotobister, Voldersgracht 16 in Delft exposeert t/m 4 november Ruud Meijers. Hij is 6 jaar lid van Fotoclub FC ’59 in Delft en heeft in die relatief korte tijd blijk gegeven van een interessante fotografische blik op de wereld om ons heen. Toegang gratis, geopend dinsdag t/m zaterdag 10-17.30 uur.

Oost-Souburg, Vlissingen FC De Draadontspanner uit Oost Souburg viert in september haar 20-jarig bestaan met een expositie door haar leden, gemaakt in opdracht tijdens een mentoraat van Gijs van Gent. De expositie loopt t/m 29 oktober in het Best Western Grand Hotel Arion, Boulevard Bankert 266, 4382 AC Vlissingen en is dagelijks te zien van 10-20 uur.

Fotogroep Weert Het 55-jarig jubileum geeft aanleiding tot een grote expositie in de Paterskerk aan de Biest in Weert van 11 t/m 26 november. Tevens valt te vieren dat de club 25 jaar ‘verzusterd’ is met de Fotodiaclub Renovat uit Sint Truiden, België. Deze vereniging voegt een aantal werken aan de expositie toe. De samenwerking leidt o.a. jaarlijks tot een aantal gezamenlijke activiteiten en deelname aan elkaars exposities.

Fons Manders 14 sep-14 okt, do-za 14.30-17 uur

[email protected]

Ad van Riel

Foto Festival Deurne Op 7 oktober opent burgemeester J.G.M. Daandels in het gemeentehuis van Deurne, Markt 1, het fotofestival onder de titel ‘Het kleine verschil’. Het festival duurt tot 5 november en omvat op 9 locaties exposities van 13 fotografen. Het festival wil een breed publiek laten zien dat kleine verschillen grote gevolgen kunnen hebben. De exposanten hebben rond het festivalthema naar beelden gezocht waarin overeenkomsten en verschillen centraal staan. Omdat ze dit op diverse manieren hebben ingevuld ontstaat een bijzondere mix van sterk uiteenlopende stijlen, opvattingen en onderwerpen. Er is o.a. actueel werk te zien van Corinne Noordenbos, Thomas Elshuis, Arie Kievit en Hans Wilschut, naast ouder werk van Eva Depoorter, Kees Martens en Annie van Gemert. Bovendien historische foto’s van o.a. Martien Coppens, en verder tonen cursisten van de Vrije Academie Deurne en Fotoclub Optika een aantal fotoprojecten, die ze speciaal voor dit festival maakten. [email protected] [email protected]

19 okt-18 nov, do-za 14.30-17 uur

Gesna Heesakkers Overzichtsexpositie 23 nov-23 dec, do-za 14.30-17 uur Fotogalerie Lotard Schenkpad 10, Eindhoven tel: 040-2814790, www.lotard.nl

Ef Elf, IJsselstein Fotoclub Ef Elf uit IJsselstein houdt haar expositie ter gelegenheid van haar 30-jarig jubileum tot en met 27 september in Kunstgalerij Fulcotheater, Overtoom 3 in IJsselstein onder de titel ‘Groot(s) F 11’. De titel verwijst naar het relatief grote formaat van de geëxposeerde werken, namelijk 50 x 70 cm. Dagelijks geopend van 13-20 uur. www.efelf.nl

InBeeld 43 - 2006

25

Mededelingen

Foto Nationaal De expositie Foto Nationaal hangt dit jaar in cultureel centrum De Gruitpoort in Doetinchem. FN laat het topwerk zien van de Nederlandse vrijetijdsfotografen. Op zaterdag 30 september opent de expositie om 15 uur. Bondsvoorzitter Frank Boots spreekt een kort openingswoord, waarna hij de certificaten uitreikt aan de fotografen, die door de jury zijn geselecteerd voor deze bijzondere expositie. De expositie is daarna nog te zien tot 27 oktober. De Gruitpoort, Hofstraat 2, Doetinchem ma-vr 9-17 uur, za-zo tijdens activiteiten

Aanmelden landelijke Gespreksgroep Digitaal Liesbeth van Asselt

Bronzen FIAP medaille - ‘Kikkertrio’

Eervol vermeld en brons Naar de 13e Natuurfoto Biënnale in Kroatië zond de gespreksgroep Camera Natura een tiental foto’s in rond het thema ‘water’, geselecteerd uit het werk van evenzoveel leden. De inzending als geheel werd bekroond met een FIAP Honorable Mention. Dat succes was mede te danken aan de foto ‘Kikkertrio’ van Liesbeth van Asselt, die persoonlijk een bronzen FIAP medaille won. Een gelukwens waard!

Renk Ruiter

‘Flonkering’

Je laten inspireren door fotoprints van anderen, erover praten en op deze manier een stimulans vinden voor je eigen digitale beeldbewerking. Dat is mogelijk bij de Gespreksgroep Digitaal. Informatie over deze groep is te vinden op de site van de Fotobond: www.fotobond.nl. Het is weer mogelijk werk in te leveren voor toelating tot de groep. Voorwaarden zijn: – 8 Foto’s/prints, formaat vrij, opgezet op passe-partout van max. 40x 50 cm. Verpakking geschikt voor retourzending, retourporto bijvoegen. – Op de achterkant: naam, adres, telefoon, naam van de club, lidmaatschapsnummer. En de volgnummers van de foto’s. Op de voorkant mag de naam of signatuur van de auteur niet voorkomen. De contributie van de Fotobond dient te zijn voldaan. – Inzendingen dienen vóór 25 oktober binnen te zijn bij Huib Limberg, Pijperpad 30, 3766 CS Soest. De beoordeling vindt plaats op zaterdagochtend 4 november, waarna uitleg aan de inzenders, die hiervoor een uitnodiging krijgen. Daarna worden de auteurs van de geaccepteerde werken opgenomen in de Gespreksgroep Digitaal. [email protected]

26

InBeeld 43 - 2006

1e FIAP World Cup voor clubs

BondsDiawedstrijd en Dia Duel

FIAP, de Fédération Internationale de l’Art Photographique, de internationale organisatie waarbij ook de Fotobond is aangesloten, organiseert voor het eerst een wedstrijd voor fotoclubs. Er moeten 20 beelden digitaal worden aangeleverd met een maximum van 2 per persoon. Het onderwerp is vrij. De inschrijfkosten bedragen € 40,- per club. De sluitingsdatum is 15 november 2006.

Dit is voor beide wedstrijden het laatste jaar in de oude opzet, voordat die in 2007 geheel wordt vernieuwd. Ze zijn nu gecombineerd: zowel de jurering als de bespreking vinden plaats op dezelfde datum, maar overigens blijven beide gescheiden. Sluitingsdatum voor beide wedstrijden (let op, aan het begin van het jaar zijn andere data gepubliceerd) is 27 september, openbare bespreking op 15 oktober na elkaar in Vergadercentrum H.F. Witte in De Bilt vanaf 10.30 uur. De inzending moet echter wel gescheiden plaatsvinden. Dia Duel (de persoonlijke wedstrijd) aan Dini van Gent, Jachtlaan 31, 6713 KK Ede. Inzendingen voor de BondsDiawedstrijd (clubs) moeten naar Gerda Gallé, Venbergsemolen 55, 5612 DX Eindhoven.

Inschrijfformulieren en voorwaarden: coördinator buitenland/ FIAP liaison officer Theo van der Heijdt tel. 015-2142707 [email protected]

Internationale wedstrijden Op de site van de Fotobond www.fotobond.nl is onder het kopje ‘Activiteiten>Foto salons’ altijd de laatste informatie te vinden en zijn veel formulieren te downloaden. Zo niet, dan zijn ze te verkrijgen bij Theo van der Heijdt. Volledige FIAP salonlijst: www.fiap.net PSA salons: www.psaexhibitionstandards.com

Reglementen en formulieren: www.fotobond.nl of vraag je clubsecretaris

Studiedag AV-producties

Tot 8 oktober is aanmelding mogelijk deel te nemen aan de 10e AV-dag van het Noorden, georganiseerd door de Drentse AV-Groep. De dag zelf vindt op zaterdag 4 november plaats in Hoogeveen, van 11-17 uur, gratis toegang. Tegelijk is er een kleine occasionmarkt. Geen wedstrijd en geen prijzen, gericht op beginnende en gevorderde makers van AV-producties, enige voorwaarde: maximaal 10 minuten per serie.

Afdeling Brabant West van de Fotobond laat door de AV-Groep 1592 op zaterdag 20 januari 2007 een studiedag organiseren met als doel: deskundigheidsbevordering. Dit evenment vindt jaarlijks plaats en trekt bezoekers uit Nederland en België. Zo’n 20 AV-producties worden vertoond en besproken door André Hartensveld van de Foto- en Diaclub ’s-Gravenzande en Landelijke Gespreksgroep Audiovisueel, waarna ze in discussie worden gebracht. Inzending van producties en toegang zijn gratis, geen ballotage en geen prijzen of rangschikking. De studiedag vindt plaats in Cultureel Centrum De Boodschap in Rijen, begint om 10.30 uur en eindigt ca. 16.45 uur. Aanmelden kan tot 15 december.

http://members.home.nl/ipe.nieborg/ [email protected] [email protected]

Informatie en formulier: [email protected] tel: 0162-428245

10e AV-dag van het Noorden

Huib Limberg

‘Mo(nu)ments of Rest’

MFIAP voor Huib Limberg Als vierde Nederlander heeft Huib Limberg onlangs de MFIAP onderscheiding behaald met zijn serie Mo(nu)ments of Rest. Zijn voorgangers zijn Gijs van Gent (1988), Jan Jansen (1997) en Frank Boots (2004). De Meester-titel (Maître zelfs) is de derde trap, toegekend door de internationale organisatie FIAP voor persoonlijke successen in de fotografie, na Artiste en Excellence. Je kunt de titel verwerven op basis van een portfolio van 20 foto’s, die met elkaar in verband staan, en die beoordeeld worden op talent, creativiteit en persoonlijkheid. www.huiblimberg.com

InBeeld 43 - 2006

27

Mededelingen

Jaaragenda 27/09 Sluiting inzending BondsDiawedstrijd + Dia Duel 30/09 Opening Foto Nationaal 14/10 Jurering BondsDiawedstrijd + Dia Duel 15/10 Openbare bespreking BondsDiawedstrijd + Dia Duel 19/10 Sluiting inzending toelating Landelijke Gespreksgroep Digitaal 28/10 Vergadering Bondsbestuur 01/11 Sluiting inzending Foto Individueel Sluiting inzending toelating Land. Gespreksgroep Fotojournalistiek 11/11 Jurering Foto Individueel 26/11 Openbare bespreking Foto Ind.

Nieuwe hoofdredacteur

9) 6) 5)

4)

8) 5)

Vergaderingen 28/09 Dagelijks Bestuur-6 16/11 Dagelijks Bestuur-7 15/12 Dagelijks Bestuur studiedag

1) 1) 1)

Bijeenkomsten Landelijke Groepen 21/10 Natuurgroep-3 (= LG Journalistiek) 7) 16/12 Natuurgroep-4 7) 25/11 BMK-4

2)

07/10 Audiovisueel-3 3) 09/12 Audiovisueel-4 (= LG Journalistiek) 3) 21/10 Fotojournalistiek-3 (= LG Camera Natura) 09/12 Fotojournalistiek-4 + toelatingen (= LG Audiovisueel)

4)

11/11 Portret-4

4)

04/11 Digitaal-4 + toelatingen

4)

18/11 FIAP-4

4)

4)

Adressen 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

28

Vergaderzaal Ons Kabinet, Kampdijklaan 80, 5263 CK Vught, tel. 073-6571710. Zalencentrum Coehoorn, Coehoornstraat 17, 6811 LA Arnhem, tel. 026-4433401. Dorpshuis De Vierstee, Nachtegaallaan 30, 3738 EB Maartensdijk, tel. 0346-212021. Zalencentrum De Amershof, Snouckaertlaan 11, 3811 MA Amersfoort, tel. 033-4613524. Vergadercentrum H.F. Witte, Henri Dunantplein 4, 3731 CL De Bilt, tel. 030-2203954. Sancta Maria, Eindhoven. Zalencentrum De Schakel, Oranjelaan 10, 3862 CX Nijkerk, tel. 033-2460804. Fotoclub ’59, Delft. Cultureel Centrum De Gruitpoort, Hofstraat 2, 7001 CD Doetinchem, tel. 0314-340943.

InBeeld 43 - 2006

De voorzitter zei het al: Fotobond InBeeld heeft nu mij als hoofdredacteur. Een – mag ik hopen – bekende naam op een nieuwe plek. Een schaap met vijf poten zou ik zijn. Dat kan nog wat worden, nauwelijks benoemd of schapen krijgen blauwtong van de knutjes. Verwacht niet dat ik het beleid meteen ‘omgooi’. Krap twee jaar geleden veranderde dit blad grondig en die opzet bleek niet verkeerd, in tegendeel. Ik maak FiB ook niet alleen, het heeft een aantal gewaardeerde vaste medewerkers, die gelukkig blijven bijdragen. Wel hoor je ‘in het veld’ commentaar op de inhoud, maar wees eerlijk: op 4x21 pagina’s per jaar maak je geen alles omvattend fotoblad en kun je niet aan alle wensen voldoen. Dat hoeft ook niet, algemene fotobladen zijn er voldoende. Ook kan en wil FiB géén nieuwsblad zijn. Actueel nieuws kun je beter regelmatiger verspreiden dan vier maal per jaar, b.v. via e-mail. FiB moet vooral een beeldblad zijn, dat toont wat er in de Fotobond leeft en gemaakt wordt. Ook dat levert commentaar. Waarom zien we zoveel werk van de top, Foto Nationaal, de BMK- en andere gespreksgroepen, de winnaars in de bondswedstrijden? Dus, ruw geschat, de foto’s van ca. 10% van de bondsleden en vaak dezelfde namen. Waarom niet het werk van die 90% anderen, die betalen er toch ook voor? Mag ik dit met een voorbeeld illustreren? Eens vroeg een club me (echt, zal wel Freudiaans zijn, welke ben ik vergeten) een lezing met eigen werk te houden. Speciaal verzoek: toon nu eens niet je beste werk, houd het instructief, laat wat mindere foto’s zien waaraan van alles mankeert en geef daar tips voor verbetering bij. Zo gedaan, de klant is koning, die betaalt. Foto’s uitgezocht, verhaal voorbereid, reistijd, de presentatie zelf, zeg in totaal zo’n 9 uur ‘werk’. Tegen een betaling, waarvoor geen scholier bereid is vakken te vullen in een supermarkt, maar het is je hobby, toch? Ik doe dit nóóit weer. Waarom? Na afloop bedankte de voorzitter uitvoerig. “Nee, die foto’s waren niet veel zaaks. Leuk verhaal, maar van Broekman had hij betere foto’s verwacht, de avond had veel leuker gekund met mooi werk”. Daar had hij zelf nadrukkelijk niet om gevraagd en verdraaid, hij had eigenlijk gelijk in zijn slotwoord. Ik was er ingestonken. Ik toon ook liever mijn beste werk, desgewenst met een instructief verhaal en tips wat er nóg beter aan zou kunnen. We laten in dit blad, net als bij andere bondsactiviteiten, die 90% leden uiteraard niet links liggen. Wel willen we voorkomen dat middelmatige foto’s, type dertien in een dozijn, foto’s die weinig te zeggen hebben of niet prikkelend zijn, de norm worden. Zulke foto’s wil namelijk niemand zien. Het moet ergens over gaan, iets oproepen. Want anders gaat, zeker bij die 10%, maar óók bij die 90%, dit blad meteen naar het oud papier. Het zou geen voorbeeld en stimulans meer zijn. Jammer van het geld en alle energie. Dat maakt de keuzes voor een redactie spannend: hoe betrek je alle lezers bij dit blad, met foto’s die boeien en inspireren, die als voorbeeld kunnen dienen of andere richtingen aangeven. Iedereen heeft zijn voorkeuren, je haalt nooit met elke pagina de waardering van elke lezer, maar in elk nummer moet elk bondslid tenminste een aantal voor hem interessante pagina’s vinden. Dat blijft het streven. Maar opmerkingen, kritische kanttekeningen, suggesties? Graag: [email protected] of [email protected]. Wim Broekman