museum NIEUWS www.persmuseum.nl www.persmuseum.nl
13 JUNI JUNI 2006 2006
Column van Hans Nijenhuis
Dag van de Persvrijheid
Nieuwe collectie van Eppo Doeve
Djanko wint de Junior Inktspotprijs
pagina 3
pagina 4
pagina 6
pagina 7
Op 1 juni werd in het Persmuseum de expositie INSTANT KAMA geopend. Eerder beschreef Kees van Kooten het
werk van Kamagurka/Luc Zeebroek in ’Tour de Trance’, het boek dat verscheen ter gelegenheid van de gelijknamige ten-
toonstelling die in het voorjaar van 2002 in het Amsterdamse Stedelijk Museum werd gehouden.
De Vingerblik door
Kees van Kooten
Kamagurka’s allereerste bundel heette Het ruikt hier naar onzin en verscheen in 1978, bij Uitgeverij Kritak. De ondertitel van dit historische stripboek luidde: ‘Het walgelijkste uit Humo’ en de aanbevelingstekst op de achterflap is dan ook geschreven door Humo’s toenmalige en huidige hoofdredacteur Guy Mortier, die spreekt over ‘dit tweeëntwintigjarige stripwonder dat plotseling uit de dorre Vlaamse bodem omhooggespoten is en dat alles zelf tekent, terwijl de duivel en zijn moer zijn handje vasthouden’. Op het allereerste plaatje in zijn allereerste boek presenteert Kamagurka een mannetje dat, aan een tafel staand, een onzichtbaar gezelschap toespreekt met de woorden: en die vlieg had dus een plafond gekocht ... eneuh ... Uit. Goed voor een ongelovige glimlach van wel twintig seconden. Deze situatieschets was niet alleen tekenend voor Kamagurka’s ongekende denkwereld, maar luidde tegelijkertijd het einde van De Mop in. Luc Zeebroek bevrijdde ons soort mensen (mensen met een meer dan gemiddeld gevoel voor humor) uit de wurggreep van de zogenaamde LEUKE MOP. Wij hadden immers niets met MOPPEN en wij wisten niet waar
en hoe wij moesten kijken als er, in gezelschap, iemand EEN GOEIE MOP begon te vertellen. Tijdens het lachen dat er NA DE MOP losbarstte probeerden wij ons ongezien uit de voeten te maken, doodsbenauwd dat een ander het woord zou nemen om OOK EEN MOP te vertellen en daarna zou er weer iemand anders met NOG EEN LEUKE MOP op de proppen komen, net zolang tot wij aan de beurt zouden zijn en zij met opgetrokken wenkbrauwen en een verwachtingsvolle glimlach zouden vragen of wij soms OOK NOG EEN GOEIE MOP wisten, waarop wij zouden stamelen dat wij helemaal GEEN MOPPEN kenden
omdat wij niet van MOPPEN hielden, waarna wij er te midden van het verontwaardigd aanzwellende gemompel met een radeloos rood hoofd het zwijgen zouden toedoen om vervolgens door geen der aanwezigen ooit nog voor een volgend feestje te worden uitgenodigd; omdat wij geen gevoel voor humor hadden. Uit deze netelige situaties heeft Kamagurka ons voorgoed gered. Wanneer wij nu ergens worden gevraagd om een bijdrage aan de vrolijkheid te leveren, glimlachen wij fijntjes en zeggen wij bijvoorbeeld: kennen jullie die tekening van Kamagurka waarop een man in zijn kamer voor het raam staat, naar de bomen in zijn tuin kijkt en zegt: ‘Ik ben gek op de natuur, maar zij komt er bij mij niet in’? Of wij zeggen: er bestaat een tekening van Kamagurka van
De tentoonstelling ‘INSTANT KAMA. Kamagurka in het Persmuseum’ duurt tot en met zondag 24 september 2006. Bekijk ook de webexpositie op www.persmuseum.nl/kamagurka een man en daar staat boven De uitvinder van de donderdag. En dan zegt die man: ‘Ik weet het nog goed. Het was op een woensdag.’ Nu wordt er gelachen. Niet door iedereen, maar acht van de tien mensen die lachen, zien wij lachen op een manier die wij nog niet van hen kenden. Zij lachen heel anders om Kamagurka dan om een ouderwetse mop.
Vervolg op pagina 2 Het verslag van de opening staat op pagina 5
museum nieuws
pagina 2
Medelijden met hen die niet kunnen lachen om Kamagurka Vervolg van pagina 1
Gerard Walschap. (‘Die twee gaan koekoek doen!’)
En wij voelen ons als de man in die advertentietekening voor de cursus Muzieklezen uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Die man ging achter de piano zitten en de kopregel luidde: Everybody laughed when I sat down at the piano. But then I started to play. En meestal eindigen wij ons blokje Kamagurka met de weergave van de tekening uit de bundel Very Safe Sex, uitgegeven door De Harmonie in 1994. Een dikke vrouw is de gang aan het moppen en haar man draait zich in zijn fauteuil vanachter de krant naar haar om en zegt: ‘Kunnen wij die Olympische Spelen niet organiseren? Nu de kinderen toch het huis uit zijn!’ En uit de reacties kunnen wij nauwkeurig aflezen wat voor vlees wij in de kuip hebben en met wie wij maar beter geen persoonlijk gesprek kunnen aanknopen. Kamagurka levert kanten-klare lakmoesproeven; vaak tientallen per week.
Ik voel nog altijd een groot medelijden met die arme, onervaren meisjes die zich het uitzinnige gevinger van de al even onwetende jongens moesten laten welgevallen. Van samen op een bed liggen was nog geen sprake. Het vingeren geschiedde rechtop, in een portiek of achter in een fietsenstalling of onder een kapstok waaraan de jassen van haar ouders hingen. Om haar te bewijzen dat jullie liefde voor eeuwig was, hield je je vrije arm stevig om haar hals geslagen, waardoor je vingerende hand technisch gesproken te weinig speelruimte kreeg. Afgekneld door het elastiek van haar onderbroek moest je pols onder een te haakse hoek opereren, waardoor hij steeds sneller begon te verkrampen en je om de tien minuten even rust moest nemen. Daarbij liet je je vinger waar hij was en keek je elkander niet aan. Vervolgens werd er driftig maar zwijgend verder gevingerd. Het meisje durfde nog niet te zeggen welke vingerzetting het beste beviel en omdat de jongen anatomisch nog zo onnozel was dat hij zijn middelvinger onafgebroken dezelfde beweging liet maken, kon het vingeren gemakkelijk een vol uur duren. Intussen hoopten beiden dat er snel iets zou gebeuren, zodat het vingeren mocht ophouden. Ik herinner me dat ik mijn eigen gevinger vergezeld liet gaan van
Hoe moet je de blik omschrijven van een man of vrouw die niet kan lachen om het werk van Kamagurka? Je kunt het ze niet kwalijk nemen en ons past natuurlijk medelijden, want ze willen het wel, maar ze kunnen het niet. Vanuit hun reddeloze eenzaamheid kijken zij ons aan met ogen die bidden dat wij niet zullen zien hoe het geniale absurdisme van Kamagurka hun voor eeuwig en altijd zal blijven ontgaan. Heel lang geleden heb ik zelf ook zo gekeken. Misschien wel een halfjaar lang. Kamagurka was nog geeneens geboren, want het waren de jaren vijftig en ons denken zwalkte dag en nacht door een baaierd van erotische fantasieën. Het grote Neuken behoorde nog niet tot de mogelijkheden. Er bestonden nog geen meisjes die dat al deden. En omdat pijpen en beffen nog niet waren uitgevonden, gold voor ontluikende jongemannen het zogeheten VINGEREN als hoogst haalbare wapenfeit.
Maar hoe moest dat precies, VINGEREN? Van Van Dale’s Groot Woordenboek der Nederlandse taal werd je niet wijzer; de seksuele bijbetekenis van VINGEREN stond er niet in afgedrukt. Tegenwoordig vermeldt Van Dale bij VINGEREN: ‘(zich) masturberen; ik heb haar niet geneukt, niet eens gevingerd of zelfs niet haar borsten betast (Brusselmans).’ Maar ook Herman Brusselmans was nog niet geboren toen wij veertien waren, dus waar moesten wij erachter komen hoe het moest? Voor onze seksuele scholing waren wij nog aangewezen op
een wereldwijs bedoelde, onuitstaanbare, zeer flauwe glimlach. Hoewel ik van toeten noch blazen wist en nog nooit van de clitoris of de gevoelvolle binnenzijde der kleine schaamlippen had gehoord, mat ik mij al vingerend het air aan van een Casanova die deksels goed wist wat hij deed: indien dit meisje niet genoot van wat ik daar allemaal uitspookte of als zij er zelfs helemaal niets van begreep, dan lag dit toch echt aan haar. De tientallen veroveringen die haar waren voorafgegaan had ik met precies deze zelfde, monotone beweging immers zonder mankeren tot de hoogste toppen der extase gebracht. Dat dit meisje zo onaangedaan op mijn liefkozingen reageerde, kwam waarschijnlijk doordat ik mijn techniek in het buitenland had opgedaan, waar heel andere masturbatieregels gelden en de meisjes wel pap hadden gelust van mijn virtuoze gevinger. Voor de spiegel heb ik die blik weer eens gereconstrueerd en dat lukte aardig. Net zo arrogant en minzaam kijken tegenwoordig de ontslagen voetbaltrainers, op voorkennis betrapte tycoons, schandalig tekortgeschoten ministers, burgemeesters en officieren van justitie. Het is ook die onuitstaanbare blik van George Bush. De glimlach als laatste verdedigingsschild. De Vingerblik, het is de Vingerblik! Alle mensen die niet durven bekennen dat ze te dom zijn voor het werk van Kamagurka, kijken ernaar met de Vingerblik. Doet uw best.
museum nieuws
pagina 3
Gastcolumn Hans Nijenhuis Geschiedenis schrijven Toen ik eerder dit jaar mocht meedoen aan de Grote Geschiedenisquiz had ik mijn antwoord al klaar. Natúúrlijk had ik mijn antwoord klaar: je doet aan dit soort programma’s mee om extra aandacht te krijgen voor je krant, en die luttele seconden cameratijd moeten dan effectief worden gebruikt. Toen nrc.next werd gelanceerd en er verschillende televisieploegen op de redactie langskwamen, heb ik geleerd mijn ‘kernboodschap’ zoals reclamegoeroe’s dat noemen, in tien seconden uit te dragen. De tijd van de soundbite. Dus als presentator Jan Tromp in de uitzending zou vragen: ,,Hans Nijenhuis, wat heb jij met geschiedenis?’’, dan zou ik antwoorden: ,,Nou, we proberen geschiedenis te schríjven. We maken een nieuwe betaalde
krant voor mensen die geen betaalde kranten lezen en ...’’ Enzoverder, totdat Jan me zou onderbreken. Misschien dat toch enkele tienduizenden kijkers zouden denken: ,,Huh? Een nieuwe krant? Die moet ik eens kopen.’’ En dan was de avond welbesteed geweest. Maar Jan Tromp stelde de vraag niet. Hij stelde helemaal geen vragen, behalve quizvragen. En daar had bijna niemand het antwoord op klaar. Intussen zit ik nog steeds met dat ‘geschiedenis schrijven’, maar dan nu letterlijk. Stel dat nrc.next blijft groeien in het huidige tempo en we zijn over een jaar of drie gevierd als initiatief dat hogeropgeleiden weer aan het krantenlezen heeft geholpen, is het dan niet leuk om op te kunnen schrijven hoe dat in zijn werk is gegaan? Liefst tijdens een fijn sabbatical
natuurlijk, in een afgelegen huisje op de hei? Ikzelf lees graag boeken over journalistiek, en dit zou er zomaar eentje kunnen zijn. Alleen, hoe doe je dat? Hoe schrijven die Amerikaanse politici, sterren, journalisten toch hun memoires? Tot in detail herinneren zij zich nog feestelijke avondjes, geheime ontmoetingen en lastige beslissingen van jaren geleden, zo blijkt uit de vaak lijvige boeken over hun zo volle levens. Is hun geheugen zoveel beter dan dat van ons? (Het is veel meer een Amerikaanse en Britse traditie dan een Nederlandse). Ik las op deze plek in oktober 2005 een column van Arendo Joustra: het was lastig gebleken een geschiedenis van Elsevier te schrijven. Interne redactiestukken waren nooit bewaard, brieven van redacteuren onvind-
baar, notulen van roerige redactievergaderingen - ho maar. En daar kan ik me alles bij voorstellen. Tsja, nú weet ik precies wat ik gisteren op de redactie allemaal gedaan heb. Maar over drie jaar? Ik ben daarom begonnen om interessante mailtjes te bewaren. Ik hou een weblog bij waar (in gekuiste vorm) iets staat over de keuze van de dag. Maar verder? Elke avond aan een dagboek schrijven, dat gaat gewoon niet lukken. Al is het maar omdat ik de helft van de tijd ’s avonds werk. Eens in de week dan? Zeker op zaterdag, als ik eindelijk de kinderen weer eens uitgebreid zie. Kortom: advies is welkom. Hoe dóe je dat eigenlijk: geschiedenis schrijven? Hans Nijenhuis is chef redactie van nrc.next
Eind dit jaar expositie van oeuvre Fiep Westendorp Van 16 november 2006 tot en met 11 maart 2007 staat het Persmuseum in het teken van het werk van Fiep Westendorp. Westendorp (1916-2004) tekende vanaf 1948 bijna twintig jaar lang voor de vrouwenpagina en de kinderpagina van Het Parool. Ze illustreerde vele uiteenlopende artikelen van schrijfsters als Harriet Freezer, Marjolein de Vos, Hella Haasse, Jeanne Roos, Annie M.G. Schmidt en Mies Bouhuys. Na jaren van vriendschap begon Gioia Smid in 2001 met het archiveren van het oeuvre van Westendorp. Dat was een enorm karwei, want ongeveer 6500 tekeningen zijn bewaard gebleven. Speciaal voor het Persmuseum maakte Smid een selectie uit de ruim 1500 tekeningen die Westendorp voor Het Parool produceerde.
Thema’s Meer dan 150 originele illustraties zullen in de tentoonstellingsruimte te zien zijn, gerangschikt naar de thema’s: de vrouw en haar uiterlijk, de vrouw en haar werk, de vrouw
Illustratie voor de vrouwenpagina, Het Parool, ca 1950
en het huishouden, de relatie man-vrouw en de opvoeding. Daarnaast zal een ruime selectie illustraties van Jip en Janneke en de poezen Pim en Pom te zien zijn die ze maakte voor de kinderpagina van Het Parool.
Illustratie voor de vrouwenpagina, Het Parool, ca 1960
Gelijktijdig met de tentoonstelling verschijnt het boek ‘Voor de vrouw (maar niet voor haar alleen…) Fiep Westendorp in de krant’ over de vrouwen- en kinderpagina van Het Parool. In dit boek zijn artikelen opgenomen van ver-
schillende auteurs. Het boek zal ook bij het Persmuseum te koop zijn. In het oktober-nummer van Persmuseumnieuws komen we uiteraard op de expositie terug.
museum nieuws
pagina 4
Greg Dyke: Niet het geweten van de natie
’Journalisten essentieel bij doorprikken van leugenachtige praatjes van politici’ door
Geert-Jan Laan
In de vierde Persvrijheidlezing op dinsdag 3 mei in Rotterdam hield de voormalig directeurgeneraal van de BBC Greg Dyke de aanwezige journalisten en politici een soms onaangename spiegel voor. Dyke: ,,Het staat vast dat in de jaren dat ik bij de omroep heb gewerkt de vijandigheid tussen journalisten en politici is toegenomen.’’ Hij durfde de stelling aan dat er sprake is van een groeiende geringschatting van de politiek en de politici in de massamedia. Daarbij keerde hij zich ook tegen de vaak ’beschuldigende toon’ waarop de politici in die media worden ondervraagd. ,,Journalisten moeten zich dan ook niet voordoen als het geweten van de natie, maar zij blijven essentieel bij het doorprikken van te rooskleurige of zelfs leugenachtige praatjes van politici.’’ Wat het laatste betreft sprak Dyke uit ervaring. Hij moest in 2004 vertrekken nadat de BBC gemeld had dat de regering-Blair met een sexed up rapport over Irak het volk had misleid. Uiteindelijk bleek dat de BBC het bij het rechte eind had, maar niet nadat de spindocters van Blair de affaire hadden aangegrepen om de geloofwaardigheid van de BBC onderuit te schoffelen. De vierde dag van de persvrijheid was opnieuw een hoogtepunt. Mede dankzij de voortreffelijke voorzieningen in het Rotterdamse bibliotheektheater, de medewerking van de Wereldomroep als nieuwe partner bij Naar aanleiding van ’3 mei’ verscheen de publicatie ‘Persvrijheidlezing 2006’ door Greg Dyke, de derde in een reeks. Eerder verschenen: ‘Persvrijheidlezing 2004’. Job Cohen, en ‘Persvrijheidlezing 2005’. Ayaan Hirsi Ali Prijs: 1,50 euro.
Greg Dyke spreekt de Persvrijheidlezing 2006 uit.
de organisatie en natuurlijk de partners van het eerste uur, zoals het Persmuseum, NDP, NVJ, Free Voice en Press Now, werd het onder leiding van Maria Henneman een uiterst boeiende, zelfs leerzame bijeenkomst. Zoals hoogleraar en journalist Marc Chavannes in zijn reactie op Greg Dyke zei: ,,Op ons journalisten rust de plicht het tij te keren zodat we weer met recht aanspraak kunnen maken op een reputatie van betrouwbaarheid.’’ Het programma begint ook een vaste vorm te krijgen. De presentatie van de Freedomhouse Persvrijheid Barometer door Hans Verploeg. De documentaire van Press Now en Free Voice met voorbeelden uit de praktijk. Ook de presentatie van de nieuwe Arabische website van de Wereldomroep, toegelicht door Bertus Hendriks en Nicolien Zuijdgeest paste precies in het thema van de dag. De medewerking van de ge-
FOTO: REMKO SCHEEPENS
meente Rotterdam was voorbeeldig. En onze sponsors: Stichting Democratie en Media, de provincie Zuid-Holland, Koninklijke Wegener NV en ANP Perssupport, hebben opnieuw bijgedragen aan een bijeenkomst die
volgend jaar al het lustrum tegemoet gaat.
eerste
Geert-Jan Laan is voorzitter van het Nederlands Persmuseum en van de commissie Dag van de Persvrijheid
Educatieve activiteiten Kinderworkshops (8-12 jaar) - Je eigen tienertijdschrift - Jij, een ontwerper! - De spotprent, jouw zelfportret Basisonderwijs - Nieuwsflits! Online (groep 7 en 8, digitale les) - Nieuwsflits! (groep 7 en 8, museumprogramma) Voortgezet onderwijs - ff een krant maken! (basisvorming VMBO) - Workshop ‘Jij, een cartoonist!’ (alle niveaus, afgestemd per groep) - Workshop Journalistiek (derde en vierde leerjaar VMBO, en bovenbouw HAVO/VWO) - Workshop Fotojournalistiek (derde en vierde leerjaar VMBO, bovenbouw HAVO/VWO) - De politieke tekeningen van Peter van Straaten (bovenbouw HAVO/VWO, digitale les) Meer informatie over de inhoud van de lesprogramma’s is te vinden op: www.persmuseum.nl/educatie
museum nieuws
pagina 5
Dagelijks dwarrelt een nieuwe tekening het Persmuseum in door
Bert Steinmetz
De tentoonstelling Instant Kama in het Persmuseum is – in allerlei opzichten – een heel andere expositie dan de bezoekers van het museum gewend zijn. Het was dan ook geen wonder dat ook de opening, op 1 juni, totaal anders verliep dan gebruikelijk. Zo stonden er allerlei smakelijke Belgische bieren klaar – niet vreemd als het middelpunt, de tekenaar en theatermaker Kamagurka, een Belg is. Een minder aangename verrassing was, dat degene die de tentoonstelling zou openen, het moest laten afweten. Jules Deelder liet de dag tevoren via zijn zaakwaarnemer weten, dat een dubbele kaakontsteking het hem echt onmogelijk maakte voor de expositie van zijn vriend te komen optreden. De leiding van het Persmuseum slaagde er met veel moeite in op zo korte termijn een waardige vervanger te vinden. Carel Peeters, literatuurcriticus en essayist, memoreerde dat Kamagurka in het gerenommeerde SMAK in Gent van museumdirecteur Jan Hoet níét te zien is, maar wél in het Persmuseum.
’Goed maf’ De kracht van Kamagurka, aldus Peeters, is dat hij zichzelf constant tegenspreekt, zodat je bij het zien van zijn tekeningen denkt: ‘Die is goed maf.’ Hij wees daarbij op een uitspraak van Kamagurka, die wat dat betreft heel kenmerkend is: ,,Ik heb ontzettend veel negatieve levensvreugde. Hoe slechter het gaat, hoe beter ik het maak.’’ De productie van de tekenaar is ongelooflijk. ‘Kwantiteit is kwaliteit’ is daarbij volgens Peeters de leidraad van Kamagurka. Het gaat hem bovendien redelijk gemakkelijk af. ,,Als de tekening om kwart over één bij NRC
Kamagurka voor zijn creaties bij de opening van ‘zijn’ expositie.
Handelsblad binnen moet zijn, begint hij om vijf over één te tekenen.’’ Niet zelden levert Kamagurka dan ook actueel commentaar bij het laatste nieuws. De prenten die elke dag op de voorpagina van NRC Handelsblad staan, vormen een belangrijke deel van Instant Kama. Sterker nog, de tekenaar ververst die steeds. Aan het plafond hangt
Boeken met werk van Kamagurka Handenarbeid (Kamagurka) € 19,95 Precisieblunders (Kamagurka) € 9,50 2005 Wat een jaartje! (Kamagurka) Nu voor slechts € 1,00!!! En verder: Persvrijheidlezing 2006. Greg Dyke € 1,50
een fax, en daaruit dwarrelen steeds de nieuwe prenten die hij vanuit België aan zijn verzameling toevoegt. Ziedaar een volgende bijzonderheid van deze tentoonstelling: zij is geen dag hetzelfde, tot 24 september zijn steeds weer nieuwe bijdragen van Kamagurka te bewonderen.
Muurschilderingen Een andere wand in het Persmuseum hangt vol met gekleur-
FOTO: REMKO SCHEEPENS
de tekeningen die Kamagurka heeft gemaakt voor Vrij Nederland. En bovendien – alweer iets ongebruikelijks – heeft Kamagurka speciaal voor zijn expositie een paar grote muurschilderingen in het Persmuseum aangebracht. Midden in de expositieruimte staat een leestafel waar de bezoeker bijzondere, unieke publicaties met nog eens honderden tekeningen kan inzien. Daar is tevens te genieten van muziek en een theaterregistratie van Luc Zeebroek – de man die achter de naam Kamagurka schuilgaat. De eregast – een buitenmodel sigaar in de hand – was zichtbaar tevreden met het resultaat, waar hij de dagen vóór de opening druk aan heeft meegewerkt. Een eigen woord, na de inleiding door Carel Peeters, liet hij maar achterwege. Des te sneller konden de Belgische bieren worden opengetrokken.
museum nieuws
pagina 6
In memoriam Frits Müller (1932-2006)
Weer duizend tekeningen van Eppo Doeve naar Persmuseum
Begin 1972 werd de Russische schrijver Vladimir Boekovski (29) wegens ´anti-Sovjetlaster´ veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf met aansluitend vijf jaar werkkamp in Siberië.
door
De opwinding in het Westen was groot. Tekenaars over politiek lieten zien met welk bruut regime we hier te maken hadden. In Het Vrije Volk van 7 januari 1972 stond een tekening van Frits Müller, waarop niet het regime gegeseld werd, maar Boekovski wordt afgevoerd naar Siberië. Een groep bewapende mannen verdwijnt langzaam met hem in een sneeuwgordijn. De tekening maakte grote indruk op mij. ,,Die heeft iets van de Russische geschiedenis en literatuur begrepen’’, dacht ik. Frits Müller had ik toen nog nooit ontmoet. Toen ik hem leerde kennen en wij een uitvoerig gesprek hadden over de politieke karikatuur vroeg hij wat ik zijn beste tekening vond. Ik noemde spontaan twee tekeningen, een over D66 en die over Boekovski. Enige tijd daarna zaten wij - de redactie van Het Oog in ´t Zeil, waar Frits en ik toe behoorden in café De Pilserij in de Gravenstraat achter de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Zwijgend schoof Frits een grote envelop over de tafel naar mij toe. Het origineel van de Boekovski-tekening zat erin. ’Voor Koos – uit vriendschap’ had hij eronder geschreven. Koos van Weringh
Het Vrije Volk, 7 januari 1972
Niels Beugeling
Het Persmuseum verwierf onlangs een bijzondere verzameling tekeningen, ontwerpen, boeken en documentatiemateriaal van de tekenaar Eppo Doeve (1907-1981). De laatste jaren is de Doeve-collectie in het Persmuseum al enorm uitgebreid na schenkingen van onder meer Elsevier, een van zijn belangrijkste opdrachtgevers. De recent verworven collectie omvat ruim duizend originele tekeningen, waarvan het grootste deel voor de AVRO-bode, en uiteenlopend achtergrond- en naslagmateriaal in de vorm van tijdschriften, folders en posters.
Studie? Eppo Doeve, of Jozef Ferdinand Doeve zoals hij officieel heette, werd in 1907 in Bandoeng geboren en begon tijdens zijn schooltijd met tekenen. Zijn vader zag echter een heel andere toekomst voor de jonge Eppo weggelegd en wilde dat hij in Nederland aan de Landbouwuniversiteit Wageningen zou gaan studeren. Gelukkig liep het allemaal anders, want eenmaal in Nederland aangekomen en ondergedompeld in het studentenleven kwam Doeves tekentalent snel weer bovendrijven en werd een bijzondere carrière als tekenaar in gang gezet. De eerste politieke tekeningen van Doeve verschenen in de jaren dertig in De Groene Amsterdammer. Als in 1935 tekenaar Piet van der Hem de Haagsche Post verlaat wordt de 28-jarige Doeve zijn opvolger.
Eppo Doeve: Haagse Post, 28 januari 1939
Vanaf deze tijd werkt Doeve, met uitzondering van de oorlogsjaren, voor een groot aantal belangrijke kranten en tijdschriften, waarbij Elsevier en omroepvereniging AVRO zijn belangrijkste opdrachtgevers zijn. Alleen voor de AVRO al maakt Doeve een kleine tweeduizend tekeningen. Daarnaast vervaardigt Doeve honderden illustraties en boekomslagen, talloze affiches, wandschilderingen, magischrealistische schilderijen en, in de jaren vijftig en zestig, diverse ontwerpen voor Nederlandse bankbiljetten, onder meer voor
het briefje van 1000 gulden. In alle berichten en artikelen over Doeve valt de term duivelskunstenaar wel een keer. Doeve had niet alleen een ongelooflijk tekentalent, hij koppelde dit aan een bijzonder muzikaal vermogen, want hij bespeelde ook tal van instrumenten. Hij stond erom bekend met zijn linker- en zijn rechterhand op hetzelfde moment een tekening te kunnen maken. Het Persmuseum streeft ernaar in 2007 een overzichtstentoonstelling van het werk van Eppo Doeve te organiseren ter ere van zijn honderdste geboortejaar.
museum nieuws
pagina 7
Djanko winnaar van Junior Inktspotprijs De Junior Inktspotprijs, de beste politieke prent volgens middelbare scholieren, is op 6 april gewonnen door Djanko, de werknaam van tekenaar Herman Jan Couwenberg. Zijn prent over Irak in het Rotterdams Dagblad (nu Algemeen Dagblad) sprak de scholieren verreweg het meeste aan.
die voor deze gelegenheid nog enige behartigenswaardige lessen trok uit de rel over de Deense cartoons. De expositie was tot 21 mei te zien.
,,Dat is heel bijzonder’’, reageerde een dolgelukkige Couwenberg, ,,zeker omdat ik sinds een week niet langer elke dag in het AD sta. Nu ze me hebben weggestuurd, ben ik nóg blijer met deze prijs. Hoofdredactie, jullie worden bedankt!’’ Een wrange samenloop, inderdaad. ,,Maar ik ben vooral blij’’, wil Couwenberg wel kwijt, ,,dat ik deze prijs heb gekregen van jongeren die nog met een heel onbevangen blik naar een politieke prent kijken’’. Twee leerlingen van het Murmellius Gymnasium in Alkmaar maakten in het Persmuseum bekend wat het oordeel was van de jury, die werd gevormd door zo’n tweehonderd scholieren uit het hele land. Denise Nijenhuis en Anneke Kikkert deden dat lekker zelfbewust – we zullen nog meer van deze dames horen.
INSTANT KAMA. Kamagurka in het Persmuseum 1 juni–24 september 2005
Twee en drie De derde prijs ging naar Bas van der Schot, die de gave had pre-
Bert Steinmetz
Agenda
Uitmarkt 26 en 27 augustus 2006 Week van de Geschiedenis: Geloof & Bijgeloof 13 tot en met zondag 22 oktober 2006
Djanko wint de Junior Inktspotprijs 2005
cies op het moment van de aankondiging het Persmuseum binnen te stappen. Nummer twee werd Paul Kusters, die tot zijn spijt verhinderd was. Het was de tweede keer dat de Junior Inktspotprijs werd uitgereikt. De onderscheiding is in het leven geroepen door het Persmuseum, de Stichting Krant in de Klas en de Stichting Pers & Prent, die ook verantwoordelijk is voor de ’grote’ Inktspotprijs en de expositie Politiek in Prent. Deze tentoonstelling werd die-
De winnende tekening: ‘Irak’, Rotterdams Dagblad, 19 februari 2005
FOTO: REMKO SCHEEPENS
zelfde zesde april in het Persmuseum geopend door Frits van Exter, hoofdredacteur van Trouw,
Museumnacht 4 november 2006 Tentoonstelling Fiep Westendorp 16 november 2006 tot en met 11 maart 2007
Jaarverslag 2005
‘Vrienden’ op zoek naar geldgevers De stichting Vrienden van het Persmuseum was ook in 2005 op zoek naar gulle geldgevers. Dat geld is nodig om de inkomsten op te krikken. Het aantal donateurs van de stichting handhaaft zich weliswaar op een kleine tweehonderd, maar de inkomsten zijn in het afgelopen jaar teruggelopen doordat enkele grotere geldgevers hun bijdragen stopzetten. Een belangrijke oorzaak daarvan is ongetwijfeld de moeilijke situatie bij de media. Gelukkig was de stichting nog wel in staat het jaarlijkse vaste bedrag aan het Persmuseum over te maken, waarvan ook de kosten van het maken van Persmuseumnieuws worden betaald. Dat neemt niet weg dat alles in het werk moet worden gesteld om een positieve verandering tot stand te brengen. Het plan voor een ‘visitekaartje’ van het Persmuseum kwam in het afgelopen jaar nog niet tot uitvoering. Daarover zal dit jaar worden beslist. Gedacht wordt aan een setje ansichtkaarten met afbeeldingen van topstukken van het museum. Ook zal
worden bekeken op welke wijze jongeren nog meer bij het museum kunnen worden betrokken. De actie om ‘ambassadeurs’ voor het Persmuseum te vinden bij de kranten verloopt moeizaam. Van het bestuur van de stichting maakten in 2005 deel uit: M. de Bok (voorzitter), W.B. Burgers (secretaris), M. de Jong (penningmeester), L. de Ruiter, B. Steinmetz, J. van Miltenburg, S. Smulders, P. Jonkman en R. Vos.
museum nieuws
pagina 8
Bezoekersinformatie
Routebeschrijving
Persmuseum
Bus:
Bus 43: Vanaf Centraal Station richting Borneo Eiland, halte Cruquiusweg (ieder kwartier). Bus 22: Vanaf Centraal Station (via Muiderpoort station) richting Indische Buurt, halte Zeeburgerdijk (iedere 20 minuten). Bus 41: Vanaf Station Muiderpoort richting KNSM Eiland, halte Cruquiusweg (ieder kwartier).
A Zeeburgerkade 10, 1019 HA Amsterdam T 020-692 88 10 F 020-468 05 05 E
[email protected] W www.persmuseum.nl
Studiezaal / Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis A Cruquiusweg 31, 1019 AT Amsterdam T 020-668 58 66 F studiezaal: 020-663 03 49 E studiezaal:
[email protected] Online publiekscatalogus: www.iisg.nl/opcnl.html
Openingstijden Persmuseum dinsdag-vrijdag 10.00 - 17.00 uur zondag 12.00 - 17.00 uur Het museum is gesloten op zaterdag, maandag en tijdens de feestdagen.
Openingstijden studiezaal/ Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis: maandag - vrijdag 09.00 - 17.00 uur De studiezaal is gesloten op zaterdag, zon- en feestdagen.
Toegangsprijzen Persmuseum
Tram:
Tram 14 naar het Javaplein (5 minuten lopen), tram 10 naar de Van Eesterenlaan (5 minuten lopen) of tram 7 naar de Molukkenstraat (10 minuten lopen). Trein: Vanaf Centraal Station een van de hierboven genoemde bussen. Vanaf station Muiderpoort: lopend (ca. 15 minuten) of met een van de hierboven genoemde bussen. Auto: Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen. Voor de Piet Heintunnel linksaf, richting Indische Buurt. Bij de eerste stoplichten na de brug rechtsaf. Vervolgens de tweede rechts. Bij de rotonde de tweede afslag nemen (= doodlopend) om op de Zeeburgerkade te komen. Deze geheel uitrijden (ca. 200 m.), aan het einde bevindt zich het Persmuseum.
Naar het IISG: Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De
borden Zeeburg volgen tot in de Piet Heintunnel. Aan het eind van de tunnel bij de stoplichten naar links. Eerste straat links, met de bocht mee naar links en vervolgens rechtdoor. NB: door werkzaamheden kunnen er omleidingen zijn!
studenten met collegekaart
€
1,75
PIET
EL TUNN HEIN
AN
G IIS
AN
AA
EL
N AA
VE
AL AM
basisonderwijs voortgezet onderwijs
€ 40,- per groep, inclusief lesmateriaal afhankelijk van educatief programma (zie www.persmuseum.nl) combinatie Persmuseum/ bezoek Telegraaf op aanvraag
UI
UQ
N
onderwijs
N AA
ZE
GL
P
A NL
N PA
gratis
M EU US RKADE M S E ER EBURG
E TER
BO
0 - 6 jaar, Museumkaart, Vrienden
LA EO RN
UR
2,50
E TR EN
IJB
€
RN BO
EES
3,50
N VA
€
G WE US
CR
EB
ZE
E
G UR
D PA
ER
AD
rondleidingen
EN AV TH PO
EO
volwassenen 6-18 jaar, 65+, CJP, Stadspas, groepen vanaf 10 personen
SK IU
€ 27,50
ZE
UR
IJK
RD
GE
QU
U CR
EB
Word Vriend
Colofon
De Stichting Vrienden van het Persmuseum stelt zich ten doel de bloei en de naamsbekendheid van het Persmuseum te bevorderen en extra inkomsten te verwerven ten behoeve van collectieaankopen en activiteiten.
De uitgave van PersmuseumNieuws wordt mogelijk gemaakt door de Stichting Vrienden van het Persmuseum
U wordt al Vriend met een bijdrage van minimaal € 25,- per jaar!
Redactie:
Persmuseum
Als vriend van het Persmuseum krijgt u: - gratis toegang tot de vaste opstelling en de wisselexposities van het Persmuseum - 10 % korting op uitgaven van het Persmuseum - een uitnodiging voor de jaarlijkse Vriendendag en overige speciale activiteiten - twee tot drie keer per jaar het Persmuseumnieuws.
Redactieadres:
Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam
Oplage:
2.000
Druk:
Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen
Voor minimaal € 50,- per jaar krijgt u tevens: - een gratis publicatie/catalogus - een originele historische krant
Copyright:
Persmuseum Amsterdam
ISSN nummer:
1569-0318
Ja, ik word Vriend van het Persmuseum ❏ voor minimaal € 25,- per jaar ❏ voor minimaal € 50,- per jaar Naam Adres Postcode en woonplaats E-mail U kunt deze bon ingevuld retourneren via ons antwoordnummer (Antwoordnummer 9364, 1000 XH Amsterdam. Een postzegel is niet nodig). Wacht met betalen tot u een acceptgirokaart heeft ontvangen.
verschijnt tenminste drie maal per jaar
Het Persmuseum is mede mogelijk gemaakt door: Aegon, ANWB-media, BASF Drukinkt, Bedrijfsfonds voor de Pers, Boekhandel Scheltema Holkema Vermeulen, Boom, Bührmann, Central National Company, Dagblad De Telegraaf, de Volkskrant, Emico Offset, Euronext, Gemeente Amsterdam, Getronics, Groep publieks- en opinietijdschriften, GTI Installatietechniek, R. Hazewinkel, S.S.F. Hazewinkel, Holdingmaatschappij De Telegraaf, HDC Media, Hooge Huys Verzekeringen, ING Groep, Joh. Enschedé, Koninklijke Ahold, Koninklijke BDU Uitgeverij, Koninklijke Philips Electronics, Lucas Ooms Fonds, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Mondriaan Stichting, Nederlands Uitgevers Verbond, Nederlandse Nieuwsblad Pers, Nederlandse Vereniging van Journalisten, Nieuwsblad van het Noorden, Noordelijke Dagblad Combinatie, Parenco, PCM Uitgevers, Prins Bernhard Cultuurfonds, Rotterdams Dagblad, Siemens, F.W. Sijthoff, SNS Reaal Fonds, Stadsdeel Zeeburg, Stichting Democratie en Media, Trouw, Veen Magazines, Vereniging de Nederlandse Dagbladpers, VNU, VSB Fonds, Weekbladpers, Wegener.
