Musculus deltoideus Musculus teres minor Musculus teres major Locatie Functies Musculus subscapularis Trivia

Schouder Anatomie Schouder Anatomie ............................................................................................................................................. 1 Schouder .............................................................................................................................................................. 4 Anatomie.......................................................................................................................................................... 4 Gewricht ...................................................................................................................................................... 4 Gewrichtskapsel .......................................................................................................................................... 5 Spieren ......................................................................................................................................................... 7 Functionele Anatomie ...................................................................................................................................11 Articulatio glenohumeralis .......................................................................................................................11 Schouderblad .............................................................................................................................................12 Sleutelbeen ................................................................................................................................................13 Pathologie ......................................................................................................................................................13 Schouderblad .....................................................................................................................................................15 Structuur ........................................................................................................................................................15 Oppervlakken ............................................................................................................................................15 Botpunten ..................................................................................................................................................21 Schoudergordel .................................................................................................................................................22 Bij de mens.....................................................................................................................................................22 Sleutelbeen .........................................................................................................................................................24 Musculus levator scapulae ................................................................................................................................25 Musculus rhomboideus major...........................................................................................................................27 Musculus rhomboideus minor ..........................................................................................................................29 Musculus serratus anterior ................................................................................................................................31 Werking ..........................................................................................................................................................33 Musculus latissimus dorsi .................................................................................................................................34 Musculus sternocleidomastoideus...................................................................................................................38 Musculus omohyoideus ....................................................................................................................................40 Musculus subclavius ..........................................................................................................................................42 Musculus pectoralis major................................................................................................................................44 Musculus pectoralis minor................................................................................................................................46 Musculus coracobrachialis ................................................................................................................................48

Musculus deltoideus .........................................................................................................................................50 Musculus teres minor........................................................................................................................................53 Musculus teres major........................................................................................................................................55 Locatie ............................................................................................................................................................56 Functies ..........................................................................................................................................................56 Musculus subscapularis ....................................................................................................................................57 Trivia ...............................................................................................................................................................58 Musculus supraspinatus....................................................................................................................................59 Klinische betekenis ........................................................................................................................................60 Musculus infraspinatus .....................................................................................................................................61 Wervelkolom......................................................................................................................................................65 Zenuwcel ............................................................................................................................................................67 Morfologie .....................................................................................................................................................67 Anatomie........................................................................................................................................................67 Fysiologie .......................................................................................................................................................69 Depolarisatieproces van de celmembraan ..................................................................................................69 Mechanisme ..............................................................................................................................................69 De synaps .......................................................................................................................................................70 Nieuwe theorie ..............................................................................................................................................71 Onderzoek naar zenuwcellen .......................................................................................................................71 Axon....................................................................................................................................................................72 Groei en ontwikkeling ...................................................................................................................................73 Plexus brachialis ................................................................................................................................................75 Functie............................................................................................................................................................76 Anatomie........................................................................................................................................................76 Diagram ..........................................................................................................................................................77 Takken ........................................................................................................................................................77 Nervus axillaris ...................................................................................................................................................80 Motore en sensorische innervatie ...............................................................................................................82 Aanvullende afbeeldingen ............................................................................................................................82 Neuropathie n. axilaris (C5-C6).........................................................................................................................86 Nervus accessorius ............................................................................................................................................88

Innervatie .......................................................................................................................................................89 Klinische evaluatie .........................................................................................................................................90 Neuropathie n. accessorius (N. XI) ...................................................................................................................90 Neuropathie n. scapularis dorsalis ...................................................................................................................92 (C3-C4-C5) ..........................................................................................................................................................92 Neuropathie n. suprascapularis (C4-C6) ..........................................................................................................92 Neuropathie n. subscapularis (C5-C6)..............................................................................................................93 Neuropathie n. thoracicus longus (C5-C7) .......................................................................................................93 Neuropathie n. thoracodorsalis (C6-C8) ..........................................................................................................94 Neuropathie n. pectoralis medialis et lateralis (C5-T1) ..................................................................................94 Neuropathie n. musculocutaneus (C6-C7).......................................................................................................94 Samenvatting schoudergordel..........................................................................................................................96

Schouder De schouder is in de menselijke anatomie het deel van het lichaam tussen de hals en de bovenarm

Anatomie Gewricht

De gewrichtskom van de schouder van lateraal bekeken. Deze gewrichtskom is een uitsparing in het schouderblad. Rondom deze kom is het labrum gelegen (niet aangeduid).

Het schoudergewricht (lat.: articulatio humeri) -ook wel glenohumerale gewricht (lat.: articulatio glenohumeralis) genaamd- vormt de verbinding tussen de bovenarm en de romp. Het gewricht bestaat uit de kop van de bovenarm (lat.: caput humeri) die in een komvormige uitsparing van het schouderblad (lat.: scapula) rust. Deze gewrichtskom wordt cavitas glenoidalis (of fossa glenoidalis) genoemd. Het valt op dat de kop van de bovenarm veel groter is dan de kleine gewrichtskom. De schouder heeft de vorm en de functie van een kogelgewricht. Er kan daarom om drie verschillende draaiassen worden bewogen. De bewegingsmogelijkheden van de bovenarm worden vergroot dankzij de schoudergordel, die wordt gevormd door het schouderblad en het sleutelbeen (lat.: clavicula). De schoudergordel rust via het gewricht tussen het sleutelbeen en het borstbeen (lat.: sternum) op de thorax. Deze grote beweeglijkheid in het gewricht gaat echter ten koste van de gewrichtsstabiliteit. Schouderluxaties (uit de kom) komen dan ook frequent voor. De frequentste luxatie is een luxatie naar voren omdat het gewricht met name aan de voorzijde nauwelijks door

gewrichtsbanden wordt ondersteund. De kom wordt daarom enigszins vergroot door de aanwezigheid van een kraakbeenring ("labrum articulare") om de gewrichtsholte. De pees van de lange kop van de musculus biceps versmelt bovenaan met dit labrum. De belangrijkste factor die er toe bijdraagt dat kop en kom bij elkaar blijven is in dit gewricht het zogenaamde "spier-pees manchet" of "rotatorcuffspieren". Gewrichtskapsel

Gewrichtskapsel van het schoudergewricht. Binnenin dit kapsel bevindt zich het synoviaal membraan. Net erbuiten (niet aangeduid) verstevigen de pezen van de rotatorenmanchet dit gewrichtskapsel. Deze pezen vergroten de gewrichtsstabiliteit.

Gewrichtskapsel van het schoudergewricht. De individuele ligamenten die dit kapsel verstevigen zijn zichtbaar.

Het kapsel van het schoudergewricht hecht aan de rand van de gewrichtskom (cavitas glenoidalis) aan. Het gewrichtskapsel bestaat uit bindweefsel. De aanhechting van het kapsel aan het schouderblad gebeurt aan de buitenzijde van het labrum. Het labrum is dus binnen in het kapsel gelegen. De aanhechting aan het opperarmbeen gebeurt ter hoogte van de anatomische nek.

Het gewrichtskapsel is op enkele plaatsen verdikt door middel van ligamenten (bindweefselbanden). De aanhechting van deze ligamenten aan de opperarm gebeurt aan beide tubercula (minus en majus). Beiden zijn verdikkingen op het opperarmbeen.   

het ligamentum coracohumerale: tussen de basis van de processus coracoideus van het schouderblad en het tuberculum majus van de opperarm; het ligamentum glenohumerale: met een bovenste, mediaal en onderste deel. Verloopt tussen het bovenste deel van de gewrichtskom en het tuberculum minus humeri; het ligamentum transversum humeri: is geheel gelegen op de opperarm. Het vormt de verbinding tussen het tuberculum minus en het tuberculum majus van het opperarmbeen. Onder dit ligament, doorheen de groeve gevormd door beide tubercula, verloopt de pees van de lange kop van de musculus biceps brachii.

De aanhechting van het gewrichtskapsel aan de humerus ligt hoger aan de laterale zijde dan aan de mediale zijde. Wanneer de arm naast het lichaam gehouden wordt is een zakvormige uitsparing in dit kapsel zichtbaar. Dit kapsel zorgt ervoor dat de arm zijwaarts van het lichaam bewogen kan worden. Net buiten het kapsel zijn de pezen van de rotatorenmanchet gelegen die voor de stabilisatie van het gewricht zorgen. Deze pezen onderhouden een nauwe relatie met het kapsel. Aan de binnenzijde van het kapsel bevindt zich het synoviale membraan. Op bepaalde plaatsen vertoont het kapsel kleine openingen. Doorheen deze openingen dringt de synoviale membraan en vormt slijmbeurzen (lat: bursae). Spieren

Sommige van de spieren van het schoudergewricht zijn belangrijk voor de schouderstabiliteit:  

de rotatorenmanchet de lange kop van de musculus biceps brachii

De andere spieren dragen bij aan de beweeglijkheid van de arm, en de botten die het schoudergewricht uitmaken. Rotatorenmanchet

De spieren van de zogeheten rotatorenmanchet (of rotator cuff) houden de kop van de bovenarm in de gewrichtskom van het schouderblad en trekken het gewrichtskapsel strak. De pezen van de rotatorenmanchet vormen immers een nauwe verbinding met het gewrichtskapsel. De rotatorenmachet bestaat uit:    

de musculus subscapularis; de musculus infraspinatus; de musculus supraspinatus; de musculus teres minor.

De origo van deze spieren zijn verscheidene randen van het schouderblad. Enkel de musculus subscapularis verloopt aan de voorzijde van het schouderblad en hecht aan het tuberculum minus van het opperarmbeen. De andere drie spieren van de rotatorenmanchet verlopen langs de ruggezijde. De insertie van deze spieren geschiedt aan het tuberculum majus van het opperarmbeen. In volgorde van boven naar beneden: de musculus supraspinatus, de musculus infraspinatus, de musculus teres minor. Musculus biceps brachii

Diepliggende spieren in de schouder en bovenarm. De tweekoppige musculus biceps brachii bestaat uit een lange kop en een korte kop. De lange kop draagt bij aan de gewrichtsstabiliteit door de bovenwaartse beweging van de humeruskop te verhinderen.

De musculus biceps brachii is geen lid van de rotatorenmanchet maar draagt (ten dele) wel bij aan de schouderstabiliteit. De spier bestaat uit twee koppen; een korte (caput breve) en een lange (caput longum). De korte kop hecht aan het processus coracoideus van het schouderblad aan, en draagt in tegenstelling tot de lange kop niet bij tot de schouderstabiliteit. De pees van de lange

kop verloopt immers net bovenaan het schoudergewricht en beperkt hierdoor de bovenwaartse beweging van de humeruskop in de gewrichtsholte. Musculus deltoideus

De musculus deltoideus maakt de contour uit van de schouder en het bovenste deel van de opperarm. Op het plaatje is de aanhechting aan het laterale deel van het sleutelbeen zichtbaar.

De musculus deltoideus vormt de meest oppervlakkige spierlaag van het schoudergewricht en draagt dus bij tot de contour van het schoudergewricht en het bovenste deel van de bovenarm. Deze spier ligt bovenop alle andere structuren. De musculus deltoideus zorgt voornamelijk voor

het zijwaarts bewegen van de arm (abductie). De eerste 15° van deze abductiebeweging komt echter voornamelijk door de musculus supraspinatus (een lid van de rotatorenmanchet) tot stand. De origo van deze spier is de onderrand van de spina scapulae, de laterale rand van het acromion en het laterale deel van het sleutelbeen. Deze spina scapulae is een richel die aan de achterzijde van het schouderblad voelbaar is. De insertie van de musculus deltoideus is het tuberculum deltoideum; een verruwing van het opperarmbeen. Musculus trapezius

De musculus trapezius ontspringt aan de onderzijde van de schedel, het ligamentum nuchae en de uitsteeksels van de wervels C7 tot en met T12. Op dit plaatje is de aanhechting aan het acromion en de bovenzijde van de spina scapulae zichtbaar.

De musculus trapezius maakt eveneens deel uit van de oppervlakkige spierlaag van de schouder. Deze spier ontspringt aan de linea nuchae superior (bindweefsel aan de onderzijde van de schedel), het ligamentum nuchae en de processi spinosi van de wervels C7 tot en met T12. De musculus trapezius hecht aan de bovenrand van de spina scapulae, het acromion en het laterale deel van het sleutelbeen aan.

Functionele Anatomie Articulatio glenohumeralis

De kop van het opperarmbeen is groter dan de gewrichtsholte in het schouderblad. Dit staat de arm toe in vele richtingen grote bewegingsuitslagen te maken. Deze toegenomen beweeglijkheid gaat echter ten koste aan de stabiliteit van het gewricht. Volgende bewegingen van de bovenarm worden onderscheiden:

Beweging

Beschrijving

Spieren

Endorotatie

Vanuit de anatomische houding (handpalmen naar voor) worden de handpalmen naar binnen gedraaid (en verder).

musculus pectoralis major, musculus subscapularis, musculus latissimus dorsi, musculus teres major

Exorotatie

Vanuit de anatomische houding (handpalmen naar voor) worden de handpalmen naar buiten gedraaid.

musculus infraspinatus, musculus teres minor

Abductie

De arm wordt zijwaarts van het lichaam weggeheven.

Eerste 15°: musculus supraspinatus; musculus deltoideus

Adductie

De arm wordt tegen het lichaam gebracht (en verder langsheen de voorzijde van de borst getrokken).

musculus pectoralis major, musculus latissimus dorsi

Anteflexie

De arm wordt naar voren uitgestrekt.

musculus deltoideus, musculus pectoralis major, musculus coracobrachialis

Retroflexie

De arm wordt naar achteren uitgestrekt.

musculus deltoideus, musculus teres major, musculus latissimus dorsi

Schouderblad

Het schouderblad vormt samen met de onderliggende ribben een functioneel gewricht; het scapulothoracale gewricht (lat.: articulatio scapulothoracica). Volgende bewegingen kunnen gemaakt worden in dit gewricht:

Beweging

Beschrijving

Spieren

Elevatie

Ook craniaalwaartse translatie genoemd. De scapula wordt over de thoraxwand naar boven getrokken.

musculus levator scapulae, musculus trapezius

Depressie

Ook caudaalwaartse translatie genoemd. De scapula wordt over de thoraxwand naar beneden getrokken.

musculus pectoralis minor

Exorotatie of Laterorotatie

Endorotatie of Mediorotatie

Protractie

Ook lateraalwaartse translatie genoemd. musculus trapezius, musculus levator De onderste scapulahoek beweegt naar scapulae lateraal.

Ook mediaalwaartse translatie genoemd. De onderste scapulapunt beweegt naar mediaal.

Het schouderblad wordt naar de thoraxwand (naar ventraal) toe

musculus rhomboideus minor, musculus rhomboideus major

musculus serratus anterior, musculus pectoralis minor

getrokken.

Retractie

Het schouderblad wordt van de thoraxwand (naar dorsaal) weg getrokken.

musculus trapezius, musculus latissimus dorsi, musculus rhomboideus major, musculus rhomboideus minor

Sleutelbeen

De bewegingen in het sleutelbeen (lat: clavicula) gebeuren in twee gewrichten: enerzijds het gewricht tussen het borstbeen (lat: sternum) en het sleutelbeen en anderzijds het gewricht tussen het acromion van het schouderblad en het sleutelbeen. De bewegingen zijn elevatie, depressie, protractie en retractie. Daarnaast kan het sleutelbeen nog om zijn lengte-as draaien.

Beweging

Beschrijving

Elevatie De laterale claviculapunt wordt naar boven (craniaal) getrokken.

Spieren

musculus trapezius

Depressie De laterale claviculapunt wordt naar beneden (caudaal) getrokken.

Protractie De laterale claviculapunt wordt naar voren (ventraal) getrokken.

Retractie De laterale claviculapunt wordt naar achteren (dorsaal) getrokken.

Verder zorgt de musculus subclavius ervoor dat het sleutelbeen tegen het borstbeen gefixeerd wordt.

Pathologie   

Adhesieve Capsulitis (eng.: frozen shoulder): Hierbij treedt pijn en immobilisatie op door een ontsteking van het gewrichtskapsel. Impingementsyndroom: Bij dit syndroom treedt inknelling op van de pees van de musculus supraspinatus onder het schouderdak. Schouderluxatie: Hierbij is de kop van het opperarmbeen (lat.: humerus) uit de gewrichtskom geraakt. Men spreekt ook wel van een "ontwrichte" schouder. In de overgrote meerderheid der

gevallen (95%) verplaatst de humeruskop zich hierbij naar voren (= anterior schouderluxatie). Hierbij kunnen verdere beschadigingen optreden: o Hill-Sachs-laesie: Ook wel impressiefractuur genaamd. Door de ontwrichting is de relatief zachte bekleding van de humeruskop beschadigd geraakt. o Bankart-laesie: Door de ontwrichting is de bindweefselring die rondom de gewrichtskom zit, het labrum glenoidale, beschadigd geraakt.

Schouderblad Schouderblad scapula Bot

Het schouderblad (Latijn: scapula) is in de menselijke anatomie het vlakke driehoekige bot dat de achterzijde van de schouder vormt. De mens heeft twee schouderbladen, deze maken deel uit van de schoudergordel. Het schouderblad en de sleutelbeenderen (lat.: claviculae) zorgen ervoor dat de mens zijn armen bijna volledig kan roteren. De scapula vormt met de bovenarm (lat.: humerus) het schoudergewricht (lat.: art. humeri). De kom van dit gewricht is erg klein in vergelijking met de grote kop van de humerus en bovendien zijn er vrijwel geen sterke gewrichtsbanden die het gewricht ondersteunen. Dat maakt het schoudergewricht extra gevoelig voor luxaties. Het schouderblad is een vrij dun bot maar ook een sterk bot door de licht gebogen vorm. Door deze vorm en door de bescherming die uitgaat van de vele sterke aan het schouderblad gehechte spieren komen gebroken schouderbladen haast nooit voor[1].

Structuur Oppervlakken

Figuur 1: Linker scapula. Costaal oppervlak.

Figuur 2: Linker scapula. Dorsaal oppervlak

| Figuur 3: Linker scapula. Lateraal oppervlak.

Costaal

Het costale of ventrale oppervlak (fig. 1), de voorkant van het schouderblad of binnenzijde die naar de buik/borst is gericht, is hol (concaaf) van vorm. Deze uitbolling naar de rugzijde (dorsaal) wordt fossa subscapularis genoemd. Het mediale twee derde gedeelte van deze fossa heeft enkele oblieke richels welke naar lateraal en superior lopen. Deze richels vormen een aanhechtingspunt voor de musculus subscapularis. Het lateraal derde gedeelte van de fossa is glad. Dit gedeelte wordt bedekt door de spiervezels van de m. subscapularis. Aan de mediale en inferieure scapulahoek wordt de fossa subscapularis gescheiden van de mediale rand door gladde driehoekige zones. In het gebied tussen de mediale en inferieure hoek verloopt de scheiding langs een nauwe richel (die vaak niet aanwezig is). Deze driehoekige zones en de tussenliggende richel bieden een aanhechtingspunt voor de musculus serratus anterior. Dorsaal

Het dorsale oppervlak (fig. 2), de achterkant van het schouderblad of rugzijde die je ziet als je achter iemand staat, is enigszins naar de rugzijde (dorsaal) gebogen. Dit oppervlak wordt in twee ongelijke stukken verdeeld door een scherpe rand, de spina scapulae. Het gedeelte boven deze rand wordt fossa supraspinata genoemd, het gedeelte onder de rand fossa infraspinata. 

De fossa supraspinata, het kleinste van de twee, is hol (concaaf), glad, en breder aan de mediale kant dan aan de laterale kant. Het mediaal twee-derde gedeelte verzorgt de aanhechting van de musculus supraspinatus.



De fossa infraspinata is veel groter; het mediaal twee-derde gedeelte van deze fossa verzorgt de aanhechting van de musculus infraspinatus.

Botpunten

Kenmerkende botpunten aan de scapula zijn het ravenbekuitsteeksel aan de voorzijde (Lat.: processus coracoideus), het schouderdak (Lat.: acromion) en de grote richel aan de achterzijde (Lat.: spina scapulae). Het ravenbekuitsteeksel en het schouderdak steken uit boven de gewrichtskom met de bovenarm en helpen dit gewricht te stabiliseren. Het schouderdak vormt tevens het gewricht van het schouderblad met het sleutelbeen.

Schoudergordel Schoudergordel cingulum pectorale Bot

Vooraanzicht schoudergordel (geel) bij de mens

De schoudergordel is de groep botten die de bovenste ledematen verbindt met de rest van het skelet. De schoudergordel bestaat uit maximaal zes botten, drie ter linker- en drie ter rechterzijde van de ribbenkast: het sleutelbeen, het schouderblad en het ravenbekbot. Een met het schouderblad vergroeid ravenbekbot, zoals bij de mens, heet het ravenbekuitsteeksel. Sommige zoogdiersoorten, bijvoorbeeld honden en paarden, hebben uitsluitend een schouderblad dat zonder gewricht met de ribbenkast is verbonden door spieren.

Bij de mens De schoudergordel (Latijn: cingulum pectorale) van de mens bestaat uit de sleutelbeenderen (lat.: clavicula) en de schouderbladen (lat.: scapula). De schoudergordel is via het gewricht tussen het sleutelbeen en het borstbeen (lat.: sternum), het sterno-claviculaire gewricht (lat.: articulatio sternoclavicularis), verbonden met de borstkas (lat. thorax). In het sterno-claviculaire gewricht, kortweg SC-gewricht genoemd, kan om drie assen worden bewogen, waardoor de bewegingmogelijkheden van de bovenarm sterk worden vergroot. Bewegingen van de arm in de schouder gaan dan ook vrijwel altijd gepaard met bewegingen in de schoudergordel. De verbinding tussen het sleutelbeen en het dak van het schouderblad (lat.: acromion) is een strak gewricht en heet het acromio-claviculaire gewricht, kortweg het AC-gewricht.

Functioneel gezien behoort ook de cervicothoracale wervelkolom (de overgang tussen nek- en borstwervelkolom) en de aangrenzende ribben tot de schoudergordel. De bewegingen van de bovenarm gaan immers gepaard met een beweging van deze structuren.

Sleutelbeen Sleutelbeen Clavicula Bot

Het sleutelbeen (clavicula) is in de menselijke anatomie het bot dat het schouderblad (scapula) met het borstbeen verbindt. Het maakt deel uit van de schoudergordel. Het sleutelbeen zorgt er samen met het schouderblad voor dat de arm een vrijwel complete rotatie kan maken. Een been beweegt door middel van een ander type gewricht, waardoor geen complete rotatie mogelijk is. Het sleutelbeen dankt zijn naam aan de beweging die het maakt bij een verticale draaibeweging van de arm: het sleutelbeen draait dan rond zijn lengteas zoals een sleutel in een slot. Bij de meeste andere diersoorten is deze beweging niet mogelijk. Het sleutelbeen is het eerste bot in het menselijk lichaam dat al voor de geboorte verhardt tot bot (mineralisatie of ossificatie); botvorming begint rond de 5e week van de embryonale ontwikkeling. Dit proces is voltooid rond 21 jaar. Omdat dit een van de langst doorgroeiende menselijke beenderen is, wordt het gebruikt om voorspellingen te doen over de uiteindelijke lengte die een mens na de groeifase zal bereiken. Het sleutelbeen is een van de beenderen van het menselijk lichaam dat vaak gebroken wordt. Met name bij fietsongelukken gebeurt dit regelmatig. De behandeling bestaat uit reponering en immobilisering. Dit houdt in dat gedurende langere tijd de arm in een mitella of draagband gedragen moet worden. Alleen wanneer de huid bedreigd wordt doordat een puntig einde van een van de brokstukken er in prikt, bij ernstigere (multipele) fracturen van het sleutelbeen of wanneer snelle, fraaie genezing van groot belang is (bijvoorbeeld een fotomodel, concertpianist of profwielrenner) wordt operatief ingegrepen. In tweede instantie wordt soms geopereerd als de botstukken niet aan elkaar groeien en de zo ontstane pseudoartrose klachten geeft. Bij de operatie worden de twee botstukken door een pen of een plaatje met vier schroeven weer aan elkaar gezet.

Musculus levator scapulae Schouderbladheffer musculus levator scapulae Spier

Indeling

Hoort bij

spieren van de schoudergordel

Functie

elevatie bij gelijktijdige mediorotatie Gegevens

Origo

dorsale knobbeltjes van de dwarsuitsteeksels van C1 t/m C4

Insertie

angulus superior scapulae en het aangrenzende deel van de margo medialis

Slagader

arteria dorsalis scapulae

Zenuw

nervus dorsalis scapulae

De musculus levator scapulae (schouderbladheffer) is een skeletspier die, net als de m. rhomboideus major, de m. rhomboideus minor en de m. serratus anterior, behoort tot de binnengedrongen rompspieren met aanhechting aan de schoudergordel. De spier loopt van de dwarsuitsteeksels van de eerste vier halswervels naar de bovenste hoek van het schouderblad. Zijn functie is het heffen van het schouderblad (elevatie) bij het gelijktijdig draaien van de onderste punt richting de wervelkolom (mediorotatie).

Musculus rhomboideus major Grote ruitvormige spier musculus rhomboideus major Spier

De m. rhomboideus major is aan de rechterzijde te zien. Hij ligt onder de m. trapezius|

Indeling Hoort bij


Functie

retrotractie en fixatie van de scapula Gegevens

Origo

processus spinosus van Th1 t/m Th4

Insertie

margo medialis scapulae

Slagader


Zenuw

nervus dorsalis scapulae

Antagonist

Musculus serratus anterior

De musculus rhomboideus major is een spier aan de rugzijde die loopt van de doornuitsteeksels van de eerste tot de vierde thoracale wervel, naar de mediale zijde van de scapula. De spier ligt onder, en is vaak vergroeid met de kleinere m. rhomboideus minor. De spier ligt dieper dan de m. trapezius. Zijn functie is het fixeren van de scapula op de borstkas, en hij kan de scapula richting de wervelkolom bewegen. De vorm van de spier is, zoals het woord rhomboideus al aangeeft, ruitvormig.

Musculus rhomboideus minor Kleine ruitvormige spier musculus rhomboideus minor Spier

De m. rhomboideus minor is aan de rechterzijde te zien. Hij ligt dieper dan de m. trapezius Indeling Hoort bij


Functie

retrotractie en fixatie van de scapula

Gegevens Origo

processus spinosus van C6 t/m C7

Insertie

margo medialis scapulae

Slagader


Zenuw

nervus dorsalis scapulae (C4 - C5)

Antagonist

Musculus serratus anterior

De musculus rhomboideus minor is een spier aan de rugzijde die loopt van de doornuitsteeksels van de zesde en zevende halswervel, naar de mediale zijde van de scapula. De spier ligt boven, en is vaak vergroeid met de grotere m. rhomboideus major. De spier ligt dieper dan de m. trapezius. Zijn functie is het fixeren van de scapula op de borstkas, en hij kan de scapula richting de wervelkolom bewegen. De vorm van de spier is, zoals het woord rhomboideus al aangeeft, ruitvormig.

Musculus serratus anterior Musculus serratus anterior musculus serratus anterior Spier

Serratus anterior

Linkerzijde van de thorax

Gegevens Origo

rib 1 - 9 (laterale zijde)

Insertie

margo medialis scapulae (van angulus superior tot angulus inferior)

Zenuw

Nervus thoracicus longus

De voorste getande spier (Latijn musculus serratus anterior) behoort tot de spieren van de schoudergordel. Hij ligt lateraal en zeer diep tegen het ribbenrooster. De voorste getande spier verbindt het schouderblad (Latijn scapula) met de bovenste acht of negen ribben.

Werking 

 

Protractie van de scapula, het naar voren en rond om de ribbenkast trekken van het schouderblad, een beweging die de hele schouder en arm naar voren trekt bij het stoten. De voorste getande spier wordt daarom ook wel aangeduid als de bokser-spier. Laterorotatie van de scapula, het omhoog draaien van het schouderblad Fixatie (stabilisering) van de scapula tegen de ribben.

Musculus latissimus dorsi Brede rugspier Spier

De musculus latissimus dorsi of brede rugspier behoort tot de dorsale (dorsaal) spiergroep. Dit is een brede, platte spier, de grootste spier van de mens. Hij ontspringt aan de doornuitsteeksels van de 7e - 12e borstwervel als de pars vertebralis, van de fascia thoracolumbalis en het achterste deel van de crista iliaca als de pars iliaca, van de 10e - 12e rib als de pars costalis en bovendien heel vaak van de angulus inferior van het schouderblad als de pars scapularis. De brede rugspier bestaat daarom uit vier delen die elk een verschillende functie hebben. Hij zit gezamenlijk vast met de musculus teres major, de grote ronde armspier, aan de crista tuberculi minoris op de humerus, het opperarmbeen. Direct voor de verbinding van de beide spieren bevindt zich een bursa subtendinea musculi latissimi dorsi. De grote rugspier vormt de spierbasis van de achterste okselplooi. Hij trekt de opgeheven arm omlaag en adduceert deze. Bij geadduceerde arm zal hij deze naar achter en mediaalwaarts trekken en daarbij zover naar binnen roteren dat de handrug op het zitvlak komt te liggen. De beide rugspieren kunnen samenwerken en de schouders naar achter en onder trekken. Ze werken bij geforceerde uitademing en ook bij het hoesten. Innervatie: nervus thoracodorsalis (C6 - C8)

Figure 1 Musculus latissimus dorsi

Monnikskapspier musculus trapezius Spier

Trapezius zichtbaar bovenaan links

Gegevens Zenuw

nervus accessorius (C2-C3-C4)

Actie

retractie van de scapula (heffen van de schouders)

Antagonist

musculus serratus anterior, musculus latissimus dorsi

De musculus trapezius of monnikskapspier is de ruitvormige spier bovenop de rug. De monnikskapspier loopt van de schedelbasis tot aan het midden van de rug. De functie, origo en insertie van de trapezius:   

Bovenste vezels (pars descendens): retractie en elevatie - achterrand schedel en nekwervels naar het schouderblad. Middelste vezels (pars transversus): retractie - nek en borstwervels naar schouderbladpunt Onderste vezels (pars ascendens): retractie en depressie - borstwervels naar schouderbladpunt

De spier wordt geïnnerveerd door de nervus accessorius. De naam "monnikskapspier" wijst op de vorm van de spier ten opzichte van de rest van de romp. Het doet denken aan een niet opgezette kap van een monnik.

Musculus sternocleidomastoideus borstbeen-sleutelbeen-tepelspier musculus sternocleidomastoideus Spier

Indeling Hoort bij

halsspieren met aanhechting aan de schoudergordel homolaterale lateroflexie en

Functie heterolaterale rotatie van het hoofd en het oprichten van het hoofd elevatie van de schoudergordel Gegevens Origo

sternum en clavicula

Insertie

processus mastoideus en linea nuchea superior

Slagader

arteria occipitalis arteria thyroidis superior

Zenuw

nervus accessorius en plexus cervicalis

De musculus sternocleidomastoideus (borstbeen-sleutelbeen-tepelspier) is een tweekoppige spier in het halsgebied, met aanhechtingen aan de schoudergordel. De spier is van buitenaf zeer goed zichtbaar. Eén kop ontspringt aan het borstbeen, de ander aan het sleutelbeen. De beide koppen hebben hun aanhechting gezamenlijk aan de processus mastoideus en de linea nuchea superior op de schedel. De m. sternocleidomastoideus kan, indien eenzijdig geactiveerd, het hoofd buigen en draaien. Het is een homolaterale lateroflexor. Dat wil zeggen dat de buiging van het hoofd wordt veroorzaakt door de spier die aan de kant ligt waarheen de buiging gericht is. De spier is daarentegen een heterolaterale rotator. Dat wil zeggen dat de rotatie van het hoofd wordt veroorzaakt door de spier die aan de tegenovergestelde zijde ligt van waarheen de rotatie gericht is (eenvoudig gezegd: de rechterspier zorgt voor een buiging naar rechts en een rotatie naar links). De spier kan, indien zowel de linker als de rechter spier geactiveerd wordt, het hoofd oprichten. Tevens heeft de spier met de kop die aan het sleutelbeen aanhecht, een geringe functionaliteit op de schoudergordel. Hij helpt dan mee met elevatie. In die hoedanigheid wordt de spier ook wel gerekend tot de hulpademhalingsspieren.

Musculus omohyoideus Schoudertop-tongbeenspier musculus omohyoideus Spier

Nekspieren met Musculus omohyoideus aan weerszijden Gegevens Origo

Scapula

Insertie

os hyoideum

Zenuw

Ansa cervicalis (C1-C3)

De musculus omohyoideus of schoudertop-tongbeenspier is een spier aan de voorzijde van nek die zijn oorsprong heeft aan het schouderblad (os scapula) en aanhecht aan het tongbeen (os hyoideum).

Musculus subclavius Ondersleutelbeenspier Musculus subclavius Spier

Gegevens Origo

eerste rib

Insertie

clavicula

Slagader

arteria thoracoacromialis

Zenuw

nervus subclavius

De musculus subclavius of ondersleutelbeenspier is een kleine driehoekige spier tussen het sleutelbeen en de eerste rib. Met de musculus pectoralis major en musculus pectoralis minor vormt de musculus subclavius de voorzijde van de oksel.

Musculus pectoralis major Grote borstspier musculus pectoralis major Spier

Indeling Hoort bij

spieren van de schoudergordel Gegevens

Zenuw

nervus pectoralis

De musculus pectoralis major, of grote borstspier behoort tot de ventrale spiergroep. Deze spier bestaat uit drie delen: pars clavicularis, pars sternocostalis en pars abdominalis. De pars clavicularis ontspringt aan de mediale helft van het voorvlak van het sleutelbeen (clavicula), de pars sternocostalis aan het membrana sterni en het kraakbeen van het 2e - 6e rib.

Op het kraakbeen van 3e(4e) - 5e rib bevinden zich nog diepe oorsprongplaatsen van pars strenocostalis. De zwakkere pars abdomialis ten slotte komt van het voorste blad van de rectusschede. Alle delen zijn op het opperarmbeen (humerus) aangehecht aan de crista tuberculi majoris waarbij de vezels elkaar kruisen. Daarbij zit de pars abdominalis het verst proximaal vast. Er ontstaat een proximaalwaarts open zak. Het is een krachtige spier, waarvan de vorm bij neerhangende arm vierzijdig is. Bij opgeheven arm is deze driehoekig. Hij vormt de spierbasis van de voorste okselplooi. Bij geabduceerde arm kunnen de pars clavicularis en de pars sternocostalis een anteflexiebeweging (voorwaartse armheffing) uitvoeren. De opgeheven arm wordt door alle delen van de grote borstspier naar voren toe, krachtig en snel omlaag getrokken. Bovendien zorgt de gehele spier voor adductie en binnenwaartse rotatie (endorotatie) van de arm. De pars sternocostalis en de pars abdominalis kunnen samen de schouder naar voren toe omlaag halen. Inervatie: nn.pectorales (C5 - Th1)

Musculus pectoralis minor Kleine borstspier musculus pectoralis minor Spier

Indeling Hoort bij


Functie

detractie en mediorotatie van de scapula Gegevens

Origo

3e t/m de 5e rib

Insertie

processus coracoideus

Zenuw

nervus pectoralis

De musculus pectoralis minor of kleine borstspier is een spier aan de voorzijde van de borstkas met een aanhechting aan de schoudergordel via het ravenbekuitsteeksel (processus coracoideus). Hij is hierdoor in staat om de schoudergordel naar beneden te trekken (detractie) en de scapula naar het midden te draaien (mediorotatie). De spier is gelegen onder de musculus pectoralis major.

Musculus coracobrachialis Ravenbekarmspier musculus coracobrachialis Spier

Coracobrachialis rechts, 4e van onder Gegevens Origo

ravenbekuitsteeksel

Insertie

mediaal humerus

Slagader

arteria brachialis

Zenuw

nervus musculocutaneus

Actie

adductie humerus

De ravenbekarmspier of de musculus coracobrachialis ligt grotendeels onder de musculus biceps van de bovenarm. De origo ligt in de meeste gevallen samen met de korte kop van de musculus biceps aan het ravenbekuitsteeksel (Latijn:processus coracoideus) van het schouderblad (scapula). De insertie van deze spier ligt in het midden van de bovenarm aan de mediale rand van de humerus. De functie van deze spier is anteflexie van de bovenarm en de innervatie is de nervus musculocutaneus (C6-C7).

Musculus deltoideus Deltaspier musculus deltoideus Spier

Plaats van de musculus deltoideus

Achterzijde van de musculus deltoideus Gegevens Origo

sleutelbeen, acromion, spina scapulae

Insertie

tuberositas deltoidea van de humerus

Slagader

arteria circumflexa humeri posterior

Zenuw

nervus axillaris (C5-C6)

Actie

abductie tot 90°, anteflexie, endorotatie, exorotatie en retroflexie van de bovenarm

Antagonist

musculus latissimus dorsi

Musculus deltoideus is een skeletspier. Hij ligt dicht aan de oppervlakte en is daarom goed zichtbaar op de bovenarm. De musculus deltoideus bestaat bij de mens uit drie delen: de pars clavicularis, de pars acromialis en de pars spinalis. De pars clavicularis heeft zijn origo aan het laterale een derde deel van het sleutelbeen (clavicula), de pars acromialis heeft zijn origo aan de buitenrand van het acromion en de pars spinalis heeft zijn origo aan de onderkant van de spina scapulae. Deze drie delen hebben een gemeenschappelijke insertie in de tuberositas deltoidea op het opperarmbeen. De functie van de spier is voornamelijk abductie van de bovenarm, maar de voorste vezels van de spier zorgen ook voor anteflexie en endorotatie en de achterste vezels zorgen voor retroflexie en exorotatie van de bovenarm. De innervatie is de nervus axillaris (C5C6).

Musculus teres minor Kleine ronde armspier Musculus teres minor Spier

m. teres minor (6)

Musculus teres minor Gegevens Origo

margo lateralis van schouderblad en fossa infraspinata

Insertie

tuberculum majus

Zenuw

Nervus axillaris

De musculus teres minor is één van de rotator-cuff spieren. De origo ligt aan de buitenste rand van het schouderblad (margo lateralis) en aan de fossa infraspinata. De insertie ligt aan het tuberculum majus een aan het kapsel van het schoudergewricht. De functie is exorotatie van de bovenarm en de spier houdt de kop van de bovenarm op zijn plaats in het schoudergewricht. De innervatie is de n. axillaris (C5-C6).

Musculus teres major Grote ronde armspier musculus teres major Spier

(5) M. teres major

M. teres major

Gegevens Origo

scapula

Insertie

humerus

Slagader

Subscapular en circumflex scapular arteries

Zenuw

Lower subscapular nerve (segmental levels C5 and C6)

Actie

Interne rotatie van de humerus

De musculus teres major of grote ronde armspier is een skeletspier die behoort tot de dorsale (dorsaal) spiergroep, dat wil zeggen dat de spier aan de rugzijde ligt.

Locatie De spier heeft zijn oorsprong bij de angulus inferior van de margo lateralis van het schouderblad. Hij loopt naar de crista tuberculi minoris, waaraan hij zijn aanhechting heeft naast de bursa subtendinea musculi teretis majoris.

Functies Zijn belangrijkste functie is retroflexie van de arm mediaalwaarts. Hieronder wordt verstaan een retroflexie met gelijktijdig in geringe mate een binnenwaartse rotatie. Deze beweging wordt vooral zeer goed geregeld als de arm zich eerst in anteflexie en in een lichte abductiestand bevindt. Bovendien werkt hij mee bij de adductie.

Musculus subscapularis Onderschouderbladspier musculus subscapularis Spier

M. subscapularis zichtbaar middenboven

M. subscapularis Gegevens Origo

fossa subscapularis

Insertie

tuberculis minor humerus

Slagader

Arteria subscapularis

Zenuw

nervus subscapularis (C5, C6)

Musculus subscapularis of de onderschouderbladspier is één van de vier rotator-cuffspieren (hoewel dit niet algemeen is aanvaard. De m. subscapularis heeft zijn oorsprong (origo) in de fossa subscapularis en de aanhechting (insertie) zit aan het tuberculum minus. De functie van de spier is endorotatie. De innvervatie is de nervus subscapularis (C5-C8). Wanneer de spier verlamd is zien we vaak een grote exorotatiestand van de bovenarm.

Trivia Deze spier schijnt specifiek gebruikt te worden voor de beweging bij o.a. armdrukken.

Musculus supraspinatus Bovendoornspier musculus supraspinatus Spier

Plaats van de musculus supraspinatus Gegevens Origo

fossa supraspinata, fascia supraspinata

Insertie

tuberculum majus van de humerus

Slagader

arteria suprascapularis

Zenuw

nervus suprascapularis (C5-C6)

Actie

abductie

De musculus supraspinatus heeft zijn origo aan de wanden van de fossa supraspinata en aan de fascia supraspinata. De spiervezels van deze meervoudig gevederde spier gaan over in een bandvormige pees, die onder het acromion doorloopt. De insertie ligt uiteindelijk aan het tuberculum majus. De functie van de spier is abductie en de spier zorgt ervoor dat de kop van de bovenarm op zijn plaats blijft in het schoudergewricht; het is onderdeel van een groep spieren die het schoudergewricht stabiliseert, de rotatorenmanchet. De innervatie van de spier wordt verzorgd door de n. suprascapularis (C5-C6).

Klinische betekenis Het zogenaamde impingementsyndroom wordt veroorzaakt doordat de pees van de m. supraspinatus is ontstoken en klem komt te zitten in de ruimte onder het acromion.

Musculus infraspinatus Onderdoornspier musculus infaspinatus Spier

Gegevens Origo

fossa infraspinata, fascia infraspinata

Insertie

tuberculum majus van de humerus

Slagader

arteria suprascapularis

Zenuw

nervus suprascapularis (C5-C6)

Actie

Exorotatie

De musculus infraspinatus is een schouderspier gelegen op het schouderblad. De origo ligt aan de fossa infraspinata van de spina scapulae en de fascia infraspinata. De insertie zit vast aan het tuberculum majus. De spier wordt bedekt door de m. deltoideus. De functie van de m. infraspinatus is exorotatie van de bovenarm en hij zorgt er mede voor de kop van de bovenarm op zijn plaats blijft in het schoudergewricht. De innervatie is de n. suprascapularis (C5-C6).

Humerus

1. tuberculum majus 2. tuberculum minus 3. sulcus, intertubercularis 4. collum chirurgicum 5. crista tuberculi majoris 6. corpus humeri 7. fossa radialis 8. epicondylus lateralis 9. capitulum humeri 10. trochlea humeri 11. epicondylus medialis 12. fossa coronoidea

1. Articulatio acromioclavicularis 2. Acromion 3. Bursa subtendinea musculi subscapularis 4. Bursa synovialis 5. Clavicula, Extremitas acromialis 6. Crista tuberculi minoris 7. Crista tuberculi majoris 8. Collum chirurgicum 9. Capsula articularis 10. Incisura scapulae 11. Lig. transversum scapulae superius 12. Lig. acromioclaviculare 13. Lig. trapezoideum 14. Lig. coracoclaviculare 15. Lig. conoideum

16. Lig. glenohumerale (superius) 17. Lig. glenohumerale (medium) 18. Lig. coracoacromiale 19. Lig. glenohumerale (inferius) 20. Lig. coracohumerale 21. M. biceps brachii, Caput longum 22. M. subscapularis, Tendo 23. M. supraspinatus 24. Proc. coracoideus 25. (Recessus axillaris) 26. Sulcus intertubercularis 27. Tuberculum infraglenoidale 28. Tuberculum majus 29. Vagina tendinis intertubercularis

Wervelkolom

Wervelkolom van de zijkant bezien

De menselijke wervelkolom (ook wel ruggengraat genoemd) bestaat uit 33 of 34 wervels, met tussen elke twee wervels een tussenwervelschijf (behalve tussen Atlas en Axis). Bij 99,9% van de mensen klopt dit. In uitzonderlijke gevallen komt ook wel eens een zesde lendenwervel voor. Van boven naar onderen:     

7 nekwervels (cervicale lordose) 12 borstwervels (thoracale kyfose) 5 lendenwervels (lumbale lordose) het heiligbeen, een vergroeiing van 5 wervels (sacrale kyfose) het stuit- of staartbeentje, een vergroeiing van 4 of 5 wervels (coccygeale wervelkolom)

De naamgeving voor de individuele wervels wordt in jargon afgekort tot C1-C7 voor de cervicale- of nekwervels; tot T1-T12 of Th1-Th12 voor de thoracale- of borstwervels en tot L1L5 voor de lumbale- of lendenwervels. Het midden van de lendenwervels bevindt zich 2 cm boven de bekkenkam. Door de vorm van de wervels en omdat ze boven elkaar zijn gepositioneerd, ontstaat er een hol kanaal dat door de wervelkolom loopt. Dit kanaal noemt men het wervelkanaal, hierbinnen bevindt zich het ruggenmerg. Vernauwing van het wervelkanaal heet wervelkanaalstenose. Na lang staan of lopen kan dit pijnklachten geven. Deze kunnen verdwijnen na verandering van houding (zitten, hurken, op de zij liggen). Stenose komt vooral bij oudere mensen voor. De wervels beschermen het ruggenmerg en dragen het gewicht. Naarmate het te dragen gewicht groter wordt, worden ook de wervels groter en anders van vorm. De wervelkolom steunt op het bekken. De wervelkolom van de mens heeft een s-vorm. Door deze vorm worden schokken die ontstaan bij lopen of rennen geïsoleerd van de gevoelige hersenen. De krommingen in deze s-vorm worden aangeduid met de termen kyfose en lordose. Een kyfose is een kromming met de bolle kant richting de achterzijde, zoals in de thoracale en de sacrale wervelkolom. Een lordose is een kromming met de bolle kant richting de voorzijde, zoals in de cervicale en de lumbale wervelkolom. Een scoliose is een onnatuurlijke kromming in links-rechts richting.

Zenuwcel

Een zenuwcel, 40 maal vergroot.

Een zenuwcel of neuron is een bepaald type lichaamscel, behorend tot de belangrijkste elementen van het zenuwstelsel. Een mens heeft naar schatting 100 miljard zenuwcellen. Verreweg het grootste deel daarvan bevindt zich in het centraal zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg). Zenuwcellen zijn de informatie- en signaalverwerkers van het lichaam. Een specifiek kenmerk van zenuwcellen is dat ze prikkelbaar zijn; ze kunnen signalen ontvangen en doorgeven zonder verlies van signaalsterkte. In de hersenen bevinden zich circuits van zenuwcellen die een groot aantal lichaamsfuncties regelen en ook verantwoordelijk zijn voor ons denkvermogen.

Morfologie Op basis van hun vorm zijn zenuwcellen in te delen als volgt: 





Unipolair; Deze zenuwcellen hebben maar één uitloper; de axon. Vertakkingen hiervan dienen als ontvangende structuren, maar er zijn geen aparte dendrieten. Deze zenuwcellen komen voornamelijk voor in ongewervelden. Bipolair; Bipolaire zenuwcellen hebben twee uitlopers; een axon en een dendriet. De dendriet ontvangt informatie uit het perifeer zenuwstelsel, de axon stuurt deze informatie door naar het centraal zenuwstelsel. Multipolair; De meeste zenuwcellen in het zenuwstelsel van gewervelden zijn multipolair. Ze hebben één axon en meerdere dendritische vertakkingen, die uitlopen vanuit verschillende plekken op het cellichaam.

Anatomie Een zenuw heeft een cellichaam of soma, en een aantal lange dunne uitlopers. Globaal genomen zijn er twee soorten uitlopers: axonen en dendrieten. Axonen geleiden van de zenuwcel af,

dendrieten er (meestal) naartoe. De axon is vaak erg lang (tot ca. een meter), veel dikker (ca 25 micrometer) dan dendrieten en onvertakt, behalve aan het uiteinde; de dendrieten zijn dun en sterk vertakt. Een purkinjecel in de hersenschors kan door middel van dendrieten met duizenden andere cellen verbonden zijn.

Structuur van een neuron

De grenzen van een zenuwcel worden bepaald door de externe celmembraan, ook wel plasmalemma genoemd. De binnenkant van een zenuwcel bestaat uit cytoplasma, dat weer bestaat uit het cytosol, het waterige gedeelte van het cytoplasma waarin weinig proteïnen voorkomen, en organellen met een eigen membraan, zoals;       

ruw endoplasmatisch reticulum glad endoplasmatisch reticulum het golgi-apparaat lysosomen een verscheidenheid aan transportblaasjes mitochondria peroxisomen.

In principe komen alle organellen die in het cellichaam voorkomen ook voor in de dendrieten. Echter, de concentraties van sommige organellen zoals het ruw endoplasmatisch reticulum, het golgi-apparaat en lysosomen, nemen af naarmate de afstand van het cellichaam toeneemt. Op de plek waar de axon uit het cellichaam groeit is er een duidelijke functionele grens. Ze bevatten vooral synaptische blaasjes en andere onderdelen die belangrijk zijn bij synaptische transmissie. Mitochondria en glad endoplasmatisch reticulum komen in alle neuronale compartimenten voor.

Fysiologie Langs een zenuwvezel worden impulsen doorgegeven door verandering van de elektrische potentiaal over de celmembraan, de zogenoemde actiepotentiaal. Hoewel dit wel een elektrisch fenomeen is, gaat het hier niet om simpele geleiding van elektriciteit: er treedt een verandering op in de celmembraan waardoor het potentiaalverschil tussen de binnenkant en de buitenkant van de cel verandert en deze verandering breidt zich langs de uitlopers van een zenuwcel uit, enigszins vergelijkbaar met het zich verplaatsen van het vlamfront in een stuk lont. De snelheid van een impuls dat door een zenuw wordt geleid is dan ook vele malen kleiner dan die van een elektrisch puls in een koperen draad. Bij snelle vezels gaat dat met grotere snelheid (maximaal tussen de 70 en 120 meter per seconde) dan bij langzame vezels. De snelste zenuwen zijn de motorische zenuwen die naar de grote skeletspieren gaan. De snelheid waarmee het signaal zich voortplant is afhankelijk van de dikte van zowel de myelineschede als van de diameter van de zenuw. Bij de 'langzaamste' zenuwvezels ligt de voortplantingssnelheid tussen de 1 en 2 m/s.

Depolarisatieproces van de celmembraan De membraan van de meeste dierlijke cellen is een op zich elektrisch isolerend medium, bestaande uit een dubbele laag fosfolipiden waarin zich een groot aantal eiwitten bevinden. Ionen (geladen deeltjes in de oplossing) kunnen zich normaliter niet spontaan van de ene naar de andere kant verplaatsen: ze worden of actief door de cel naar de andere kant gepompt, of maken gebruik van zeer selectieve 'kanaaltjes' die de cel kan openen dichtzetten. Tussen de binnenkant en de buitenkant van de membraan van een neuron bestaat een zeker potentiaalverschil van enige tientallen millivolt dat door de cel actief in stand wordt gehouden door ionen in en uit de cel te verplaatsen. Het binnenste van de cel is ongeveer 70 millivolt negatief ten opzichte van de buitenkant. Wordt de zenuwcel nu geprikkeld, dan treedt er na een korte latente periode van ca. 1 milliseconde waarin er niets lijkt te gebeuren een toenemende depolarisatie van de celmembraan op, die zelfs door het neutrale punt heen gaat en na ca. 1 ms een positieve potentiaal van ca. 35 millivolt bereikt. Hierna valt de spanning weer terug naar -70 millivolt en zelfs heel iets meer dan dat gedurende ca. 50 milliseconde, waarna de uitgangstoestand weer is bereikt. Gedurende korte tijd na dit 'afvuurproces' is een zenuwcel niet opnieuw te prikkelen: de abosuluut refractaire periode. Een depolarisatiegebeurtenis (actiepotentiaal) is een alles-of-niets verschijnsel: of de prikkel is niet sterk genoeg om deze te ontketenen, of hij komt volledig tot ontwikkeling. Mechanisme

Aan weerszijden van het membraan bestaat er een verschil tussen de concentraties van de belangrijke ionen van natrium en kalium: binnen in de cel bevindt zich veel meer kalium, erbuiten veel meer natrium. Na prikkeling ontstaat er plotseling een veel grotere doorlaatbaarheid voor positief geladen natriumionen, die de cel in beginnen te stromen. Hierdoor wordt de membraanpotentiaal omgekeerd. Deze verhoogde natrium-doorlaatbaarheid is echter van korte duur. Iets later op gang komt een verhoogde doorlaatbaarheid voor kaliumionen, die de

cel gaan verlaten en zo de verandering in potentiaal tegenwerken. Deze fase duurt iets langer. Zo ontstaat de actiepotentiaal. Na enige milliseconden is de doorlaatbaarheid van de celmembraan weer als vanouds, en worden de binnengestroomde natriumionen en de uitgestroomde kaliumionen langzaam door de cel teruggepompt naar de plaats waar ze thuishoren. Deze veranderingen in doorlaatbaarheid treden op naar aanleiding van een prikkel; deze kan van verschillende aard zijn, elektrisch, mechanisch of chemisch. Is de 'prikkeldrempel' eenmaal overschreden dan gaat de depolarisatie door. Een aangrenzend stukje membraan wordt dan door de depolarisatie op zijn beurt weer gedepolariseerd en zo plant de impuls zich langs de celmembraan en langs een axon of dendriet voort.

De synaps Aan het eind van de weg van een zenuwimpuls door een neuron moet de impuls gebruikt worden om een volgende zenuw te prikkelen. Zo niet, dan gaat de informatie in de impuls verloren. Neuronen kunnen elkaar impulsen overbrengen via synapsen. Een synaps is een verbinding tussen twee neuronen waardoor een impuls kan worden overgedragen. Bij een synaps is contact tussen twee neuronen. Het signaal kan daar als een elektrisch signaal worden overgedragen, maar wordt meestal overgedragen door chemische stoffen, zogenaamde neurotransmitters . Deze neurotransmitters worden meestal bij het eind van een axon geproduceerd en overgedragen op een dendriet van een ander neuron maar er zijn ook synapsen tussen axonen en het cellichaam of tussen dendrieten onderling. De meeste synapsen zijn chemisch, vaak tussen het eind van een axon (het presynaptisch neuron) en het (postsynaptisch) neuron. Als een impuls bij het uiteinde aankomt worden de calciumpoorten geopend waardoor calciumionen het presynaptisch neuron binnenstromen. Die calciumionen zorgen ervoor dat met neurotransmitter gevulde blaasjes (zogenaamde vesikels) met het celmembraan van het axon versmelten. De neurotransmitters komen dan in de smalle ruimte tussen axoneinde en postsynaptisch neuron (de zogenaamde synaptische spleet). Ze steken de kloof over en hechten aan de overkant op natriumpoorten die natriumionen naar binnenlaten. In rustoestand is de poort dicht maar als er de geschikte neurotransmitter neerstrijkt op de buitenkant van poort, gaat het enige tijd open. In het voorgaande stuk over impulsgeleiding zie je dat na het openen van de natriumpoorten natriumionen door het celmembraan naar binnen trekken en het celmembraan depolariseren. Dit kan het begin zijn van een impuls die zich door het volgende neuron gaat voortplanten. Er zijn vele soorten neurotransmitters. Sommigen zorgen zoals boven aangegeven voor een verlaging van het potentiaalverschil over het membraan van het ontvangende neuron. Deze neurotransmitters heten ‘exciterend’ . Andere neurotransmitters zorgen juist voor een verhoging van de membraanspanning deze werken ‘inhiberend’ . Er komen meestal verschillende soorten neurotransmitters van verschillende neuronen bij een ontvangend neuron aan. Als de exciterende signalen samen (een stuk) sterker zijn dan de inhiberende raakt het neuron geëxciteerd: het membraan raakt gepolariseerd en het ontvangende neuron zal een puls door zijn axon gaan sturen. De neurotransmitters die je moet kennen zijn acetylcholine (de meest bekende omdat hij het eerst ontdekt werd) en Gaba (omdat dat juist een rol speelt bij de giftigheid van alcohol)

Nieuwe theorie Onlangs hebben onderzoekers aan de Universiteit van Kopenhagen een nieuwe theorie bedacht, die veel problemen verklaart. Met de "oude" theorie kan namelijk de werking van bijvoorbeeld narcose-middelen niet verklaard worden. De nieuwe theorie gaat niet uit van een elektrisch signaal als overdrachtsmiddel, maar gaat uit van solitonen - een soort geluidsgolven. Solitonen vormen zich alleen maar onder de juiste vloeibaarheid van de celmembraan. Narcose-middelen zorgen ervoor dat het smeltpunt van de lipiden in de celmembraan lager komt te liggen - onder de lichaamstemperatuur - waardoor er geen solitonen meer gevormd kunnen worden, wat resulteert in het niet voelen van pijn. [1]

Onderzoek naar zenuwcellen Met name door onderzoek aan proefdieren is er veel bekend over zenuwcellen. In de jaren '60 van de twintigste eeuw is er veel onderzoek gedaan door middel van laesie-onderzoek. Hierbij wordt er een snee in een zenuwcel gemaakt en werd onderzocht wat het effect hiervan is. Vaak leidde dit tot neurale degeneratie, de afbraak van deze zenuwcel. In de jaren zeventig kwam een nieuwe techniek op: retrograde tracing en anterograde tracing. Door middel van deze technieken kan een zenuwcel aangekleurd worden, zodat de ligging hiervan onderzocht kan worden. Een nog verfijndere techniek is die van de virus tracing. Hierbij kunnen de verbindingen en zenuwbanen gevolgd worden. Het probleem hierbij is dat een zenuwcel zeer veel verbindingen kan hebben.

Axon

Afbeelding van een neuron. Het axon is voor het grootste deel omgeven door beschermende cellen van Schwann.

Een axon (van het Griekse woord voor as) is een uitloper van een neuron die elektrische impulsen geleidt. Axonen zijn de primaire elementen van informatieoverdracht in het zenuwstelsel. Ze kunnen soms langer dan één meter worden. Een axon heeft een typische diameter van ongeveer één micrometer. Efferente axonen leiden signalen van het centrale zenuwstelsel naar het perifere zenuwstelsel, afferente axonen leiden een signaal vanuit de periferie naar het centrale zenuwstelsel. De termen afferent en efferent worden ook gebruikt om de relatieve connecties tussen structuren in de hersenen te beschrijven. In de meeste gewervelde dieren zijn axonen omgeven door myeline; een vettige stof die de axonen beschermt en tegelijk zorgt dat de elektrische impuls sneller kan worden doorgegeven. De myeline wordt gevormd door twee typen gliacellen; in het centraal zenuwstelsel wordt het gevormd door oligodendrocyten, in het perifere zenuwstelsel door cellen van Schwann. Tussen de myelinescheden zitten kleine uitsparingen, waar extracellulaire vloeistof de axon raakt. Deze uitsparingen noemen we knopen van Ranvier (dit zijn tevens de plekken waar ionkanalen voorkomen). Op de plekken waar de knopen van Ranvier zich bevinden gaat de informatieoverdracht bijzonder snel, dit noemen we saltatie (van het Latijnse saltare = springen). De impuls springt hier als het ware over naar het volgende gemyelineerde deel van de axon.

Groei en ontwikkeling

De groeiconus

Voor de groei van een axon is vooral het uiteinde ervan belangrijk. We noemen dit de groeiconus. De groeiconus helpt de axon de juiste weg te vinden. Het is zowel een sensorische als motorische structuur; sensorisch omdat het bepaalde signalen kan ontvangen betreffende de richting die het op moet en motorisch omdat het groeit, iets in beweging zet. De groeikegel begeleidt de axon door binnenkomende positieve en negatieve signalen om te zetten in signalen die het cytoskelet reguleren en daardoor de route en snelheid van de axonale uitgroei bepalen. Het bestaat uit drie onderdelen:

Histologische kleuring van een groeiconus 

De centrale kern

 

De filopodia (puntige uitsteeksels) De lamellipodia (ruimte tussen de filopodia)

Met name de filopodia zijn belangrijk voor de routebepaling. In het membraan ervan zitten receptoren voor "wegwijsmoleculen". De filopodia bewegen heen en weer om een zo compleet mogelijk beeld van de omgeving te krijgen.

Plexus brachialis Plexus brachialis Zenuw

De rechter plexus brachialis met haar korte takken, gezien van voren.

Van

Ruggenmergsegmenten C5 - T1

Naar

Alle zenuwen in de arm.

De plexus brachialis (letterlijk: vlechtwerk van de arm) is een knooppunt van zenuwvezels die de arm innerveren. De plexus brachialis bestaat uit vezels van de rami ventrales van de onderste cervicale en bovenste thoracale ruggenmergsegmenten, specifiek C5 tot T1. De plexus loopt door de nek, de oksel en vervolgens in de arm.

Functie De plexus brachialis is verantwoordelijk voor de cutane en motorische innervatie van de hele arm, met twee uitzonderingen: de musculus trapezius wordt geïnnerveerd door de nervus accessorius en een stuk huid nabij de oksel wordt geïnnerveerd door de nervus intercostobrachialis. Door de uitermate belangrijke functie in zowel motorische als sensorische overdracht, wordt de plexus brachialis vaak gebruikt om de arm te verdoven. Een dergelijke verdoving heet een plexus-brachialisblokkade.

Anatomie De plexus brachialis is verdeeld in vijf verschillende elementen: rami (wortels), trunci (stammen), divisiones (divisies), fasciculi (koorden) en takken. 

De vijf wortels zijn de 5 rami ventrales van de spinale zenuwen, nadat deze hun segmentale vezels naar de nekspieren hebben afgegeven.



Deze wortels komen samen om drie trunci (stammen) te vormen: o Truncus superior, vanuit C5-C6 o Truncus medius, vanuit C7 o Truncus inferior, vanuit C8-T1



Elke truncus splitst vervolgens in tweeën, in totaal zes divsiones vormend. o divisio anterior van de trunci superior, medius en inferior o divisio posterior van de trunci superior, medius en inferior



Deze zes divisies hergroeperen tot drie fasciculi (koorden). De naamgeving van deze fasciculi is afkomstig van hun positie ten opzichte van de arteria axillaris. o De fasciculus posterior wordt gevormd uit de drie divisiones posteriores van de drie trunci (C5-T1) o De fasciculus lateralis wordt gevormd uit de divisiones anteriores van de trunci superior en medius (C5-C7) o De fasciculus medialis is een voortzetting van de divisio anterior van de truncus inferior (C8-T1)



De takken zijn beneden weergegeven. De meeste takken zijn afsplitsingen van de fasciculi, maar een paar (schuingedrukt weergegeven) takken af van eerdere structuren. De vijf dikgedrukte worden als terminale takken beschouwd.

Diagram

Takken

Oorsprong Zenuw

Wortel Spieren

Cutaan gebied

mm. rhomboideus en m. levator scapulae

rami

n. dorsalis scapulae C5

rami

n. thoracicus longus C5-C7 m. serratus anterior

-

truncus superior

n. subclavius

C5-C6 m. subclavius

-

truncus superior

n. suprascapularis

C5-C6

fasciculus lateralis

n. pectoralis lateralis

m. supraspinatus en m. infraspinatus

C5-C7 m. pectoralis major (door contact met n. pectoralis

-

-

medialis)


n. musculocutaneus C5-C7


laterale wortel van C5-C7 vezels naar de n. medialis de n. medialis

-

fasciculis posterior

n. subscapularis superior

C5-C6 bovenste deel m. subscapularis

-

fasciculus posterior

n. thoracodorsalis

C6-C8 m. latissimus dorsi

-


n. subscapularis inferior

C5-C6

nervus axillaris

voorste tak: m. deltoideus en een smal gebied van de C5-C6 overliggende huid. achterste tak: m. teres minor and m. deltoideus


n. radialis

m. triceps brachii, m. supinator, huid van de onderarm m. anconeus, de extensoren van C5-T1 en de n. cutaneus de onderarm en m. brachii posterior brachioradialis

fasciculus medialis

n. pectoralis medialis

C8-T1


m. coracobrachialis, m. brachialis en m. biceps brachii

Onderste deel m. subscapularis en m. teres major

wordt de n. cutaneus antebrachii lateralis

-

achterste tak wordt n. cutaneus brachii lateralis superior

m. pectoralis major en pectoralis minor

fasciculus medialis

middelste wortel van de n. medialis

C8-T1 vezels naar de n. medialis

gedeelten van de hand die niet door de n. ulnaris of n. radialis worden geïnerveerd.

fasciculus medialis

n. cutaneus brachii medialis

C8-T1 -

frontale en mediale huid van de arm

fasciculus medialis

n. cutaneus C8-T1 antebrachii medialis

mediale huid van de onderarm

fasciculus medialis

n. ulnaris

m. flexor carpi ulnaris, de 2 mediale buiken van de m. flexor C8-T1 digitorum profundus, groot gedeelte van de kleine handspieren

De huid aan de mediale kant van de hand en enkele vingers of gedeelten daarvan.

Nervus axillaris Nervus axillaris Zenuw

Plexus brachialis. (N. axillaris is zichtbaar nabij het grijze midden.)

De nervus suprascapularu, axillaris, en radialis. (N. axillaris rechtsboven.)

Innervatie

m. deltoideus, m. teres minor, axilla

Van

fasciculus posterior van de plexus brachialis (C5, C6)

De nervus axillaris (letterlijk: okselzenuw) is een zenuw behorende bij de arm. De zenuw ontstaat uit de fasciculus posterior van de plexus brachialis op het niveau van de oksel en bestaat uit zenuwvezels van de ruggenmergsegmenten C5 en C6. De nervus axillaris gaat door het spatium quadrangulare samen met de arteria circumflexa humeri posterior en de vena circumflexa humeri posterior.

Motore en sensorische innervatie De nervus axillaris innerveert twee spieren, de musculus deltoideus en musculus teres minor (een spier van de rotator cuff) De zenuw draagt ook sensorische informatie uit het schoudergewricht en de huid over het onderste (meer proximaal) gedeelte van de m. deltoideus via de nervus cutaneus brachii lateralis superior, een aftakking van de nervus axillaris.

Aanvullende afbeeldingen

Plexus brachialis

N. suprascapularis en axillaris van de rechterarm, gezien van dorsaal.

Oppervlakkige zenuwen van de rechterarm.

Dermatomenkaart van de innervatie van de huid van de rechterarn.

Rug van de rechterarm, waarbij oppervlaktemarkeringen voor botten en zenuwen zijn aangegeven. Back of right upper extremity, showing surface markings for bones and nerves.

Neuropathie n. axilaris (C5-C6) Innerveert m. deltoïdeus, m. teres minor). Klinisch beeld zwakte van de m. deltoideus en m. teres minor waardoor anterieure elevatie en abductie v/d arm is beperkt evenals exorotatie uitgesproken atrofie v/d m. deltoïdeus soms gevoelsstoornis in een klein deel laterale zijde bovenarm (n. cutaneus brachii lateralis superior).

Afbeelding: Aids to the examination of the peripheral nervous system, W.B. Saunders, 2000 Oorzaken Anterieure dislokatie v/d schouder, fractuur v/h collum chirurgicum v/d humurus, compressie t.g.v. het liggen op de arm, corset of gedurende anesthesie. Differentiaal diagnose Arthrogene oorzaken van deltoideus atrofie, frozen shoulder, rotatoren-cuff ruptuur, spierdystrofie, m. deltoideus-ruptuur (zeldzaam). Therapie   

vaak spontaan herstel binnen zes weken indien herstel binnen 6 weken uitblijft: exploratie met zenuwnaad of zenuwtransplantatie indien dit niet uitvoerbaar is kan bij partiele deltoïdeus paralyse een transpositie v/e spieraanhechting worden overwogen, bij complete paralyse is dit weinig succesvol

Nervus accessorius Bijkomende zenuw n. accessorius Zenuw

Verloop en verdeling van de n. glossopharyngeus, n. vagus en n. accessorius.

Schema van de bovenste delen van de n. glossopharyngeus, n. vagus en n. accessorius. Innervatie

M. sternocleidomastoideus, M. trapezius

De nervus accessorius is de elfde craniale of hersenzenuw. De zenuw wordt soms ook wel de bijkomstige of bijkomende zenuw genoemd. De n. XI heeft zich ontwikkeld uit de kieuwboogzenuwen van lagere gewervelden.

Innervatie De nervus accessorius is zowel sensorisch als motorisch. Volgens de laatste wetenschappelijke onderzoeken heeft deze zenuw ook sensibele vezels. De ramus externus innerveert de m. sternocleidomastoideus en de m. trapezius.

Klinische evaluatie Bij beschadiging van de nervus accessorius staat het hoofd scheef. De arm kan niet meer boven 90° opgeheven worden.

Neuropathie n. accessorius (N. XI) Innerveert M. trapezius en M. sternocleidomastoideus. Klinisch beeld Afhangende schouder, zwakte bij het heffen van schouder en zijdelings heffen v/d bovenarm, soms ook pijn in de schouder en later een verandering in contour van nek en schouder, atrofie v/h bovenste deel v/d m. trapezius. N.B. 1. Een paralyse v/h bovenste deel v/d m. trapezius wordt vaak pas laat opgemerkt door de patiënt. 2. Paralyse v/d m. trapezius treedt alleen op wanneer ook de innervatie vanuit C3-C4 verstoord is. Oorzaken Tabel 19.5: Oorzaken uitval N XI - Proximale laesie ruimte-innemende proces (RIP) v/d schedelbasis of foramen magnum, schedelbasisfractuur lopende tot i/h foramen magnum (syndroom van Siebenman), fracturen v/d occipitale condylus, neurinoom, anomalieën v/d cranio-cervicale overgang, zelden carotisendarterectomie - Distale laesie RIP zoals een lymfoom of hematoom daar waar de zenuw de cervicale klieren passeert, kleine ingrepen aan de nek (lymfklierbiopsie of extirpatie v/e zwelling van andere herkomst), zelden bij ingreep a/d vena jugularis interna (catheterisatie), traumata of zelfs een `zuigzoen' N.B. Bij een radicale nekdissectie is een laesie voorzien en onherstelbaar. Differentiaal diagnose Plexus-brachialislaesie. Diagnostiek EMG m.n. ter differentiatie van een plexus-brachialislaesie. Therapie neuropathie N XI Tabel 19.6: therapie neuropathie N XI - bij een hematoom of trauma is er meestal spontaan herstel

- bij complete laesie m.n. na iatrogeen letsel wordt vroege exploratie aanbevolen - i/d andere gevallen wordt het beloop enkele maanden afgewacht, en wordt bij uitblijven van herstel binnen 3 - 4 maanden alsnog overgegaan tot exploratie, al bezigen anderen een limiet van 6 maanden, en is ook na langere tijd, tot 12 maanden, nog wel eens spontaan herstel beschreven, exploratie is echter mogelijk tot 2 jaar na het ontstaan - indien geen neurologisch herstel mogelijk is, kan een orthopedische ingreep, de zogenaamde gewijzigde Eden-Lange procedure, waarbij de insertie van de m. levator scapulae en de mm. rhombo?dei wordt aangepast, nog uitkomst bieden bij jonge mensen die hoge eisen aan hun schouderfunctie stellen

Neuropathie n. scapularis dorsalis (C3-C4-C5) Innerveert mm. rhomboïdei en m. levator scapulae. Kinisch beeld Alleen bij zeer slanken is een lichte verplaatsing v/d scapula zichtbaar (lichte externe rotatie), atrofie en paralyse worden pas zichtbaar wanneer de patiënt, terwijl deze met zijn hand op zijn heup staat, krachtig de elleboog naar achteren tracht te drukken. Oorzaken Een geïsoleerde laesie is zeer zeldzaam en wordt vaak veroorzaakt door kogelof snijverwonding. Differentiaal diagnose Plexus-brachialislaesie. Therapie Aanleggen zenuwnaad of verplaatsing deel aanhechting v/d m. latissimus dorsi naar de scapula.

Neuropathie n. suprascapularis (C4-C6) Innerveert m. supraspinatus en m. infraspinatus. Klinisch beeld Atrofie en zwakte v/d m. infraspinatus (zorgt voor exorotatie v/d arm i/d schouder) en de m. supraspinatus (zorgt voor begin (eerste 15 graden) v/d abductie i/h schoudergewricht), soms ook pijn i/d schouder Praktisch gezien kan een patiënt zich b.v. niet op het achterhoofd krabben, hierdoor kan een patiënt uitval jaren niet bemerken. Oorzaken Komt vaak voor bij volleyballers, tennissers en slagwerkers door overbelasting (mogelijk compressie i/d incisura scapulae b.v. door een ganglion) of traumata (schouderdislokatie, kogelof snijverwonding). Differentiaal diagnose Peesrupturen van delen v/d rotatoren-cuff. Therapie Spontane genezing (slechts zelden is een zenuwnaad of autotransplantaat noodzakelijk), een sport hoeft niet te worden gestaakt, eventueel neurolyse bij een ganglion.

Neuropathie n. subscapularis (C5-C6) Innerveert m. subscapularis en m. teres major Klinisch beeld Zwakte v/d m. subscapularis en m. teres major waardoor rotatie van de gebogen arm voor de borst minder krachtig is (compensatie door de m. pectoralis major en m. latissimus dorsi); praktisch gezien kan de patiënt zijn onderrug niet krabben met de aangedane zijde. Atrofie is door hun diepe ligging niet zichtbaar maar wel palpabel i/d oksel wanneer vergeleken met de andere zijde. Differentiaal diagnose Een geïsoleerde uitval is niet beschreven, wel als onderdeel v/e plexus-brachialislaesie. Therapie Zowel een zenuwnaad als een orthopedische ingreep zijn niet uitvoerbaar of van enigerlei nut.

Neuropathie n. thoracicus longus (C5-C7) Innerveert m. serratus anterior Klinisch beeld Zwakte v/d m. serratus anterior waardoor een scapula alata (`winging') ontstaat (patiënt met gestrekte armen tegen muur laten duwen), soms een wat zeurderige pijn door onfysiologisch gebruik v/d schouder. Komt meer bij mannen voor, en vaker rechtszijdig. Oorzaken Compressie (bij b.v. dragen van een rugzak, steigerbouwers, bandages), stomp trauma (wat ook kan ontstaan na een elektrische schok), amyotrofe plexusneuralgie, iatrogeen (injectie, na verwijdering axillaire lymfklieren bij mastectomieën, transaxillaire eerste rib excisies of thoracotomieën), ook beschreven na pneumonie of andere infecties (Rocky Mountain Spotted Fever, difterie, typhus). Differentiaal diagnose Fascioscapulohumerale spierdystrofie (kan debuteren met unilaterale scapula alata). Diagnostiek EMG (normale geleidingssnelheid ligt rond de 67 m/s). Therapie De prognose is goed, compleet herstel kan 2 jaar vergen (uiteraard vermijden van compressie). Indien geen neurologisch herstel mogelijk is, kan een orthopedische ingreep uitkomst bieden (aanhechten van deel van de m. pectoralis major aan de scapula).

Neuropathie n. thoracodorsalis (C6-C8) Innerveert m. latissimus dorsi, soms ook m. teres major. Klinisch beeld Zwakte v/d m. latissimus dorsi waardoor krachtige elevatie achter de rug van een gestrekte arm met de handpalm naar achteren en hierbij naar mediaal bewegen van de arm niet mogelijk is (de patiënt ondervindt dus nauwelijks hinder). Atrofie is duidelijk zichtbaar. Differentiaal diagnose Een geïsoleerde uitval is zeldzaam, wel als onderdeel van een plexus-brachialislaesie. Therapie Een orthopedische ingreep is niet van enigerlei nut.

Neuropathie n. pectoralis medialis et lateralis (C5-T1) Innerveert m. pectoralis major en m. pectoralis minor. Klinisch beeld Zwakte van de m. pectoralis major en minor waardoor de arm minder krachtig adduceert (adductie met een i/d elleboog gebogen en licht geheven arm), hierdoor is atrofie goed zichtbaar en palpabel. Differentiaal diagnose Een geïsoleerde uitval is zeldzaam, wel als onderdeel van een plexus-brachialislaesie, congenitale aplasie, progressieve spierdystrofieën van de schoudergordel. Therapie Een orthopedische ingreep is niet van enigerlei nut.

Neuropathie n. musculocutaneus (C6-C7) innerveert (m. biceps brachii, m. coracobrachialis, m. brachialis). Klinisch beeld   

zwakte v/d m. biceps brachii en m. coracobrachialis waardoor supinatie en anterieure elevatie is verminderd, bij distaler gelegen laesies is alleen de supinatie verminderd gevoelsstoornis aan de radiale zijde van de onderarm (n. cutaneus antebrachii lateralis), echter door anastomoses met de sensibele takken v/d n. radialis zijn deze vaak beperkt zeer zelden geïsoleerd aangedaan

Afbeelding: Aids to the examination of the peripheral nervous system, W.B. Saunders, 2000 Oorzaken Meestal traumata (steek- kogel- of snijverwonding), zelden zonder voorafgaand trauma (na zware training of plotse retroflexie v/e gedeeltelijk geabduceerde arm), iatrogeen (chirurgie v/e recidiverende schouderdislokatie, compressie door strak verband bij een claviculafractuur, na anesthesie), zeer zelden t.g.v. compressie. Differentiaal diagnose Ruptuur van de pees v/h caput longum v/d m. biceps brachii, zelden als onderdeel v/e plexusbrachialislaesie. Therapie Bij traumatische laesie: zenuwnaad (de n. musculocutaneus heeft de beste prognose van alle perifere zenuwen voor regeneratie) . Indien irreversibele schade: spiervervanging met b.v. de m. latissimus dorsi.

Samenvatting schoudergordel origo m supraspinaties ------ fascia supraspinata en fossa supraspinata functie m supraspinatus ------ abductor innervatie m supraspinatus ------ n suprascapularis m infraspinatus origo ------ fossa infraspinata, aan de spina scapulae en de fascia infraspinata functie m infraspinatus ------ buitenwaartse rotatie innervatie m infraspinatus ------ n suprascapularis m teres minor origo ------ morga lateralis scapulae insertio teres minor ------ tuberculum major + crista insertio m infraspinatus ------ tuberculum major + crista insertio m supraspinatus ------ tuberculum major + crista m deltoideus origo ------ pars clavicularis aan het laterale derde deel an het clavicula; pars acromialis aan de schoudertop en de pars spinalis an de onderreand van de spina scapulae(zitten vast aan tuberositas deltoidea) m deltoideus insertio ------ crista m tuberculum major functie m deltoideus ------ belangrijkste abductor innervatie m deltoideus ------ N axillarispars clavicularis ook door N pectoralis origo m subscapularis ------ fossa subscapularis insertio m subscapularis ------ tuberculum minus en proximale deel crista tuberculi minoris functie m subscapularis ------ endorotator innervatie m subscapularis ------ n subscapularis m teres major origo ------ angulus inferoir van de margo lateralis scapulae insertio teres major ------ crista tuberculi minoris functie teres major ------ retroversie van de arm mediaalwaarts innervatie m teres major ------ n thoracodorsalis

m latissimus dorsi insertio ------ crista tuberculi minoris m latissimus dorsi orgio ------ pars vertebralis bij doornuitsteeksels 7-12e wervelpars iliaca bij de fascia thoracolumbialis en het achterste deel van de crista iliacapars scapularis bij de angulus inferior scapulae functie m latissimus dorsi ------ adductie, mediaalwaartstrekken + binnen roteren (rokzakspier en hoestspier) innervatie m latissimus dorsi ------ N. thoracodorsalis origo m pectoralis major ------ pars clavicularis: mediale helft vh voorvlak v claviculapars sternocostalis: membrana sterni + kraakbeen v 2e-6e ribpars abominallis: voorste blad van de rectusschede insertio m pectoralis major ------ crista tuberculi majoris functie m pectoralis major ------ hele spier: adductie en endoroatie+ hulpspier ademhalingpars clavicularis: anteversiepars sternocostalis: anteversie + schouder omhoog pars abdominalis: schouder omhoog innervatie m pectoralis major ------ nn pectorales m pectoralis minor origo ------ processus coracoïdeus (niet op beenstuk arm!!) functie m pectoralis minor ------ daling en draaiing schouderblad innervatie pectoralis minor ------ nn pectorales m coracobrachialis origo ------ processus coracoideus samen met caput breve m bicipitis insertio m coracobrachialis ------ crista tuberculi minoris functie m coracobrachialis ------ meewerken bij anteversie innervatie m coracobrachialis ------ n musculocutaneus m levator scapulae origo ------ dorsale knobbeljtes van de 1e-4e harswervels insertio m levator scapulae ------ angulus superior scapulai en het aangrenzende deel van de margo medialis functie m levator scapulae ------ opheffen schouderblad innervatie m levator scapulae ------ n dorsalis scapulae

M rhomboideus (major en minor) origo ------ minor: 6e en 7e halswervelmajor: 1e-4e borstwervel insertio m rhomboideus ------ margo medialis scapulae functie m rhomboideus ------ schouderblad tegen borstkas drukken en deze naar de wervelkolom toetrekken innervatie m rhomboideus ------ n dorsalis scapulae antagonist m rhomboideus ------ m serratus anterior origo m serratus anterior ------ 1e-9e rib insertio m serratus anterior ------ pars superior op angulus superior scapulaepars intermedia op margo medialis scapulaepars inferior op angulus inferior scapulae functie m serratus anterior ------ schouderblad naar voren trekken voor elevatie armhulpspier bij ademhaling innervatie m serratus anterior ------ n thoracius longus

Musculus deltoideus Musculus teres minor Musculus teres major Locatie Functies Musculus subscapularis Trivia

Recommend Documents