mtresm NedGdffird dexe m&m
us inten
roro-
koopkracht daar gaatonze Nieuweoliecrisis: informatie K.:handelin geheime Dezaak-Michel overde bestemerken HafidBouazza Absintkenner
::::::::rl :@
:r^
-{. -o €
A C hlPror^ nd , 'tr'"""
I',llri, ,"
1,,i,,, lïfi:ï
''" .:r:
'''&:. ,:
"1
FàustleI aChtefgfOnd StandeJongI foto'sLeonard
I
I I
Banken,verzekeraars, media- allemaalmaaktenze gebruikvande informatie dieMichelK.opillegale K.werd wijzevergaarde. gepakten kreegcelstraf,, bii Deanderebetrokkenen dit i nformatieschandaal lijkenbuitenschotte bliiven.
zon
ij moet iets briljants hebben, Michel K. Op één dag lukte het hem wel honderd tot honderdvijftig sofinummers, banksaldi, processen-verbaal,kentekens en uitkeringsgegevensbij instanties los te peuteren - allemaal informatie die volgens de pri vacywetgevinggeheim is. Zijn wapens: een telefoon, een vlotte babbel en de nodige 'creativiteit'. Michel stelde zich voor als 'collega De Boer', 'Patrick \il7alker','Wander,belastingen Rotterdam', 'Makke Dudo', 'Peter van parket Utrecht' of gewoonals Michel, want als hij maar snel genoegsprak,gavenze de gegevenssoms ook wel. De Hagenaarwisseldemet speelsgemak een Surinaamsaccent afmet een Groningsetongval,en gebruikte als smoesdat zijn netwerk plat lag of dat hij evenzijn banksaldowilde checken.En (bijna) allemaal trapten ze erin: de medewerkersvan de gemeenten, de parketten, de FIOD, de Criminele Recherche Inlichtingendienst (CRI), de uitkeringsinstanties, de belastingdienst en de Rijksdienst voor het Wegverkeer. op i5 april zoo3 werd Michel K. van zijn bed gelicht door de politie. Verdacht van oplichting en deelname aan een criminele organisatie. Dit laatste in verband met het dubieuze handelsinformatiebureau Mariëndijk, dat de belangrijksteopdrachtgever enwaarhij inhetverledenzelfhad gevan K.'seenmanszaakwas, van dit bureau behoorden grote banken en Tot de clientèle werh. verzekeringsmaatschappil'en,gerenommeerde advocatenkantorcn, ja, zelfs de overheid. Maar terwijl K. werd veroordeeldtot een jaar gevangenisstraf, waawan een half jaar voorwaardelijk,kwamen de medewerkers van Mariëndijk ervan af met een lichte taakstraf. De klanten van het bureau lijken zelfs helemaalde dans te ontspringen. Nu hij weer op wije voetenis, doet K. voor het eerstzijn verhaal' Ënkele maanden geleden benaderdehii HP/De Tijd. K' gaf toe schuldig ïe zijn, maar vond het hoogst onrechtvaardigdat hii als enige was 'gepakt'in een schandaalvan een veel grotere omvang.
ok Nadat wij het straftlossierbestudeerdenen gesprekkenvoerden met betrokkenen, werd zijn verhaal steedsaannemelijker. Maar laten we eersteenshoren wat K. zelf te vertellen heeft.
MichelK. bij het HaagsePaleisvan Justitiê
ichel K. werd 37 jaar geleden geboren in Den Haag' Op jonge leeftijd overleedzijn vaderaanleukemie. Ziin moeder verdiende de kost, onder meer als caissière' Een eenvoudig milieu. Michel deed de mavo en behaalde zijn middenstandsdiploma. Enkele pogingen een eigen onderneming te beginnen, liepen op niets uit, en hij ging werken bij de gemeente. "Maar daar was het precies zoalsik me de ambtenarii had voorgesteld," vertelt Michel, die we op zíinverzoek ontmoeten op een geheime
II
ri
I
I I
I I
I ! I
z ondebok
het vak onder de knie. Als het hem lukte gegevenslos te lullen, vond hij dal'gaaf'. Wel heeft de Hagenaarer achterafspijt van dat hij misbruik maakte van goedgelovigemensen. "Toen zag ik het als een kwajongensstreek.Somsging het ook zo gemakkelijk, dat ik dacht wíl1enze eigenlijk wel controleren of ik ben voor wie ik me uitgeefl" I n Nederland zijn ongeveerhonderd handelsinformatiebureaus I actiefdie bestandenopenen die voor anderen geslotenblijven. Veelzeggendis dat slechts enkele zijn aangeslotenbij de eigen branchevereniging.Op interne regelgevingis men klaarblijkelijk niet zo tuk. Mariëndijk, zo blijkt uit het straf
'lk hebnooitgewetendat wat ik dee locatie in Amsterdam. "Saaien bureaucratisch." Saaien bureaucratischwas zijn volgendebetrekking allerminst. Begin 1995 trad Michel in dienst van het handelsinformatiebureau Mariëndijk Intermediair BV in Zoetermeer.Mariëndijk was gespecialiseerdin het doen van verhaalsonderzoeken(ofer verhaal mogelijk is op iemand) en het geven van kredietwaardigheidsadviezen.In opdracht van verzekeraars,banken ofadvocaten werd informatie verzameldover bijvoorbeeldeen wanbetaler, iemand die aanspraakmaakte op een (verzekerings)uitkering,of een persoondie een lening wilde afsluiten. Kennelijk konden - of wilden - de klanten van Mariëndijk deze informatie niet zelf inwinnen. Logisch,want sofinummers, gerechtelijkeprocessenverbaal,banksaldien uitkeringsgegevensbehoren tot het privacydomein. De Wet Bescherming Persoonsgegevens uit zoor laat daarover geen onduidelijkheid (meer) bestaan. Het College BeschermingPersoonsgegevens (CBP)ziettoeop de nalevingvan dezewet. Geenoverbodigeluxe, gezien het relaasvan K. Zijn eerstewerkdag kan Michel zich nog goed herinneren. "Ik loram te zitten in een kamer met een collega.Hij belde onder een valsenaam met een bank. 'Kijk, zo doe je dat,'legdehij uit. Ook lag er een instructie met vooibeeldgesprekkenwaarin stond dat je je voor moest doen als medewerkervan de belastingdienstof het GAK. Somsdeedje net alsofje de persoonwasnaarwie je onderzoek verrichtte. Daarnaastwerd ons geadviseerdte vertellen dat Mariëndijk een 'administratiekantoor' was - dat wekte vertrouwen." Eenintellectuelehoogvliegeris Michel niet. Maar hij is wel slim, handig en sociaal - streetwíse.Precies de eigenschappen die Mariëndijk kon gebruiken. Michel kreeg al snel de kneepjesvan
"fe had nooit het gevoeldat je in een louche onderwereldopereerde," zegt Michel. 'Als al die gerenommeerdebedrijven, en ook de overheid,een beroepop ons deden,zou het wel gedoogdworden, redeneerdeik. We opereerden,zekertot 2oor, in een grijs gebied. Ik heb nooit gewetendat wat ik deed een misdrijf was - anders had ik de stekkerer wel uit getrokken." Natuurlijk, hij wist dat het niet netjeswas,geeftMichel toe. Maar ja, iederéén deed het. Bovendien had hij het gevoel de samenleving een dienst te bewijzen. "f aarlijks gaatvijfmiljar deuro down the droín door uitkeringsfraude, faillissementsfraude, verzekeringsfraude en het werken met plof-bv's.Al dat geld wordt uiteindelijk afgewenteldop de gewonebelasting-en premiebetaler.Wij hielpen mee een socialemisstand te bestrijden - dat geloofcleik oprecht. 'Als je een onderzoekdeed,bleek ook dat het negen van de tien keer om bedriegersen fraudeurs ging," vervolgt Michel. Hij geeft een voorbeeld uit de praktijk. "Van een hypotheekverstrekker kreeg ik een keer de waag of ik een man kon natrekken. Die beweerde een uitstekende betrekking in loondienst te hebben, en had een hypotheekvan twee miljoen gulden aangewaagd.Nadat ik erin was gedoken,bleek dat hij gewoon ergens patat stond te bakken." Nog aansprekenderwas het volgendegeval."Tweemannen wilden bij een leasemaatschappijeen vliegtuig leasen. Ik werd gevraagd hun doopceelte lichten. Een van de twee bleek een valse werkgeversverklaringte hebben overlegd.Zijn compagnon leek daarentegenwel financieel solide. Hij bezat een holding met enorm vette omzetcijfers. Het zager allemaalnetjes uit, totdat ik zijn strafrechtelijkverledenging natrekken.Toenbleek hij te zijn
-:
d e z o nd e b o k
)t Tl,D r l a u g u stu s2 o o 4
verooÍdeeldwegensovertredingvan de opiumwet en wapenbezit. Ze wilden dat vliegtuig natuurlijk leasen om die stuffte veÍvoeren..." Droogjes schreef Michel onder zijn onderzoeksverslag:"Een zakelijke relatie is onverantwoord." Ongetwijfeld heeft de leasemaatschappijdaar zijn voordeelmee gedaan. | | ebben de opdrachtgeversvan Mariëndijk af gewetenvan de ij het bureaul We peiláen een aantal l-l i[egal. pri.tilt.tt't reacties.Een woordvoerdervan De Brauw BlackstoneWestbroek laat weten: "De Brauw heeft Mariëndijk in het verledeningeschaomdat het een goede keld voor het doenvan verhaalsonderzoeken, uit het feit dat het door Dit ook had. bleek reputatie in de markt veel gerenommeerdepartijen werd ingeschakeld.De Brauw eist dat bedrijven die door haar worden ingeschakeldzich aande wet houden. Toen wij hoorden dat Mariëndijk verdachtwerd van on' geoorloofdepraktijken, hebbenwij de samenwerkingbeëindigd'" Een voorlichter van ABN Amro geeft een soortgelijk commentaar:"Een aantalonderdelenin het concernheeft weleensgebruik gemaakt van de diensten van Mariëndijk, hoewel niet op grote schaal.Nadatwij in de media veÍnamen dat het bureau voorwerp was van justitieel onderzoek,is de relatie stopgezet." VerzekeringsmaatschappijGenerali laat schrifteliik weten dat 'in eenver verledeneen enkelekeer gebruik is gemaaktvan dit bureau. We doen hier al jaren geen zaken meer mee'. En: "Generali
mei zooo werd Mariëndijk door International Security Partners benaderd met het volgende verzoek: "Onze opdrachtgever(een grote intemationale geldinstelling) is op ro februari 2ooo geconfronteerd met een verduistering in dienstbetrekkingdoor onderstaandewerknemervan ruim 775.ooo gulden." Volgt de naam van de employéen een deelvan het kentekenvan zijn auto. Het verzoekaanhet handelsinformatiebureauis het volledige kenteken te achterhalen. De intrigerende slotzin luidt: "Overigenswenst onze opdrachtgeveronder geenbeding dat met de politie contactwordt opgenomen." Zoals gezegd,ook de overheid maakte gebruik van het nijvere naspeurwerkvan Mariëndijk. Namens de Staatder Nederlanden (het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) woeg de landsadvocaatbijvoorbeeld een onderzoek in te stellen naar de vermogenspositievan een man die de wet chemischeafvalstoífenzou hebben overtreden.Eerderhad de landsadvocaatdoor de dienst recherchezakenvan het ministerie een onderzoeklaten doen. Een kopie van het onderzoeksrapport werd in de aanwaag bijgesloten. Daarin valt te lezen: "Via de fiscale Recherchete Roosendaalis getracht de mogelijkheden te onderzoeken om op legalevmjzeinformatie te verkrijgen over financiële gegevensvan (-) in België. Dit bleek niet het geval."De cursivering is van ons. Ten slotteblijkt uit het dossierdat sommige opdrachtgeverszelf ook weleens onder valse voorwendselen geprobeerd hebben
en misdrijfwas- andershadik de stekkerer wel uit getrokken.' heeft nimmer opdrachtgegevenom in strijd met de wette handelen en droeger evenmin kennis van dat het bureau in strijd met de wet handeldetoen wij incidenteel gebruik maakten van zijn diensten." Eenaantalandereopdrachtgevers,waaronderadvocatenkantoor Stibbe,onthoudt zich van commentaar. Zijndeklanten van Mariëndijk hiermee volledig wijgepleit? Of spelenzij de vermoorde onschuldl Van dat laatsteheeft het wel de schijn. De opdrachtgeverskonden op zijn minst vermoeden dat de praktijken bij Mariëndijk niet door de beugel konden. Ten eerste omdat men gegevensoPvïoegdie simpelweg niet via de normale kanalen konden worden ingewonnen. Ten tweede omdat men in strijd met de wet zelfprivacygevoeligeinformatie verstrekte om het onderzoekeen handje op weg te helpen. Ten derdeomdat er voortdurend werd gehamerd op geheimhouding, zo blijkt uit een groot aantal opdrachten die HP/De Tijd heeft kunnen inzien. Een assuradeurschriift bijvoorbeeld:"Uiteraard dienen eventuele recherchesuwerzijds met de uiterste discretie te gebeuren." Tiel Utrecht Verzekeringenlaat weten: "Graagzagenvni dat u de doopceellicht van dezemewouw. De zaakis onder de rechter dus zeer gÍote omzichtigheid is geboden."Weer een andereverzeke' ringsmaatschappij,die een 'speciaalzeer diepgaandonderzoek' door Mariëndijk wil laten verrichten, benadrukt "Zeer discreet!" En Generali Verzekeringsgroepschrijft op 16 september 1999 (kenneliik 'in eenver verleden')in een fax "Noch de heer (-) noch zijn advocaatweten dat wij een onderzoek laten verrichten. Wij willen dat graagzo houden." Dathet niet ompeanutsging,toont devolgendecasusaan.Op ro
informatie in te winnen. Uit een fax van een advocatenkantoorin Utrecht, inzake een ontslagprocedure:"Heden heb ik onder een anderenaam zijn huisadresgebeld." pikken weer de draad van het verhaal op. Halverwege \Y/e W 1996, zo vertelt Michel, vertrok hij bij Mariëndijk om voor zichzelfte beginnen. "Ik onderging in die tiid een aantal operaties, maar moest daarvoorsteedsvakantiedagenopnemen. Ikhad me zo rot gewerkt voor het bedrijf dat ik daarop aÍknapte." Ook lovam er weinig terecht van allerlei beloften over 'doorgroeimogelijkheden' en secundairearbeidsvoorwaardendie hem door de leiding waren voorgespiegeld. op. Zijn eerste(en grootste)opdrachtgeMichel richtte FaEades ver: Mariëndijk. Hij bleefhetzelfdewerk doen als voorheen,maar opereerdenu vanaf zijn zolderkamer.Voor een'habbekrats',zegt kreeg hij veertien hij, want voor een standaardverhaalsonderzoek euro. Mariëndijk berekendeongeveerr75 euro door aan de klanten. Door zijn werklust, ewaring en 'talent' wist Michel niettemin een aardigeomzet te genererenmet ziin eenmanszaak. Zeker toen zich rond 1998 nog een afnemer meldde bii FaEades: het handelsinformatiebureau Goderie van Groen. Michel kende de directeur Roy Goderie persoonliik, want ook dit was een exwerknemer van Mariëndijk die voor zichzelfwas begonnen. Het werk werd er bepaald interessanterop. De klanten van Goderie (advocaten,verzekeraars,banwaren niet alleenthe usualsuspects ken), ook sommige media werden door het bedrijfop hun wenken bediend. Met name media die zich op het gebiedvan misdaad en sensatiebegaven. Michel: "In het begin had ik het nog niet zo door, omdat de >
35
zondebok
"Maar hoe Santema zijninformatie verkriigt, heeft hij mij nooit > naam van de opdrachtgeverzelden expliciet werd vermeld. Wel zoalsik derden in principe ook niet wijzer maak overmijn verteld, moest viel me op dat ik steedsvaker antecedentenonderzoeken of werkwijze," licht De Vries toe. "Bert Santemais niet jongens. bronnen gegeven Tot ik op een verrichten, ook naar echt zware mij in dienst, drijft een eigen vennootschapen heeft derhalve bij mísdaadversloggever R. deVies, van Peter moment een uitzending een eigen verantwoordelijkheid." zag.Verdomd, dat heb ik uitgezocht, besefteik toen." Wat heeft Santemazelf te meldenl De privé-speurneuswil de Tot de klantenkring van Goderiebehoorden ook andere SBS 6programma's zoaTsStemvon Nederlanden Deweekvan Willibrord, contactenmet Michel K. en RoyGoderiebevestigennoch ontkenhet TROS-programma Opgelíchten Panorama. De opdrachten nen. 'Vanuit zijn professie'kan hij nu eenmaal geen mededelinwerden niet rechtstreeks door deze media verstrekt, maar gen doen over relaties of opdrachtgevers.Wel zegt Santema'met kwamen via het detectivebureauvan Bert Santema - een oud- enige regelmaat' media als opdrachtgeverte krijgen, hoewel het rechercheuruit Rotterdam- binnen. De detectivebenaderdeRoy niet de hoofdmoot van zíin klantenbestandbetreft. Dat hij zo nu en dan gebruik maakt van handelsinformatiebureaussteekt hii Goderie,die op zijn beurtrueer Fagadesinschakelde. Michel deed onder meer onderzoek naar de zigeunerfamilie evenmin onder stoelenof banken. "Maar het meestewerk doe ik " zelf door observatie-onderzoek. Petalo,de moord op het meisje van Nulde, Edwin de Royvan ZuiTen slotte de hoofdredacteurvan het TROS-programma Opge' dewijn (in opdrachtvan StemvanNederland),de broer en moeder licht.Hljzeg[dar zijn programma nimmer informatie van Godevan Volkert van der G. (in opdrachtvan het programma van Willi brord Frequin), dubieuze vastgoedhandelarenin Amsterdam, en rie van Groen heeft gekocht.Voor zover er informatie van dit handelsbureauis binnengekomen, gebeurdedat - dus zonder medeeen arsenaalaan grote en kleine oplichters die later op de van hem van de redactie - altijd via Bert Santema."Maar handelsweten R. de Vries. Peter door bekendewijze konden worden ontmaskerd is voor ons onderzoekswerkniet zo van belang." informatie zaakin de doorbraak die een geweest "Ik ben ook degene Bolhaarheeft bewerkstelligd," zegtMichel. "Ik wist de ex-wiendin van verdachteLouis H. op te sporen, aan wie hij de moord op I s daarmeedan de kous afl Zaten er zóveel schakelstussen de Corina Bolhaar en haar twee kinderen zou hebben opgebiecht." I opdrachtgeversen degenendie het vuile werk opknapten dat de media helemaal niets te verwijten valtl Volgensons gaatdie vlieGeen Haagsebluf. Michel laat een fax zien, gedateerdz3 ianuati zooz, waarin inderdaad het veÍzoek van Roy Goderie staat deze ger toch niet helemaal op. Want de media hadden wel een zekere
'lk hadme zo rot gewerhvoorhet bedriifdat ik afknapte.' onderzoeksplichtuit te vinden waar de (vaakzeerbelastende)gegevenstegen peÍsonen vandaan loramen en op welke vmizeze werden ingewonnen. Immers, waar handelsinformatiebureaus onrechtmatig en soms zelfs ronduit door middel van oplichting te werk gaan,kan men zich afvragenwat dan de statusis van bepaaldeonthullingen in w-programma's of sensatiebladen.Zíin die dan ook onrechtmatigl En wat als justitie naar aanleiding van zo'n onthulling op het'juiste spoor' is gezet?Is dat dan onrechtmatig verkregenbewijsl Wellicht dat de advocatenvan cliënten die door misdaadjournalisten in de problemenzlin gekomen, met dezekennis in \ V /isten de mediavan de dubieuze methodenwaarmee Michel hun achterhoofclnog hun voordeelkunnen doen. Maar er is ook iets anders dat ons stoort. Het ziin nameliik dieW f. informatie voor hen vergaardelopnieuw peilden we een zelfde media in het spektakelgenregeweestdie voor het eerst de hii dat weten laat schriftelijk aantal reacties. Peter R. de Vries van de handelsinformatiebureausaan de kaak stelden. werkrvijze "Mijn programma kent. van Groen K. noch Goderie Michel maakt zeer sporadisch gebruik van handelsinformatiebureaus. In mei 1999 kwam het TROS-consumentenprogtammaRadar In de afgelopennegen jaar is dat misschien een enkelekeer voor- met een geruchtmakendeuitzending. De redactiehad, vermoedegekomen." Wel, zo geeft de misdaadverslaggevertoe, wordt Bert lijk onder pseudoniem,tweehandelsinformatiebureausopdracht Santema geregeld door ziin programma ingeschakeld voor gegevenonderzoek te doen naar een willekeurige Nederlander. Binnen acht dagen beschikte Rodar over een compleet rapPort researchopdrachten. met allerlei persoonsgevoeligeinformatie. Een van de twee geDe DBS wijdt Op de website van Santema'srecherchebureau bureaus: Goderie van Groen. Wat men noemt saillant. wraakte het wegens die de detective, Vries inderdaadlovendewoorden aan programma Radarkenï in de persoon van Antoinette het Want zijn wil van de hii nam tegen dienstbevel weigeren van een dezelfclepresentatriceals het progtamma Opge' Hertsenberger bij ontslagen werd met De Vries op 1995 contact in superieuren de Rotterdamsepolitie. "santema is vervolgensniet bij de pakken lícht. En de laatste maakt, zo rveten we inmiddels, via detective neer gaan zitten, maar heeft ziin kwaliteiten direct ingezet voor Bert Santemazélf gebruikvanhetvolgens de TROS blijkbaar niet een eigen onderzoeksbureau.En daar mogen we blif om zíin, helemaal kosjere bureautie van Roy Goderie. Volgens de hooftlredacteurvan Opgelíchtiser, afgezienvan de presentatrice,echter want niet gehinderd door bureaucratischerompslomp levert hij geen enkele redactioneleband tussen Radar en Opgelícht."Het > aan. alsvanoudsvakwerk aí," prij st De Vrie s de pivate eye ex-wiendin te traceren.Michel ontdekte dat de getuigeonder een schuilnaam door het leven ging. Niet veel later - vlak voordat de zaakwas veriaard- kon PeterR' de Vries met zijn geruchtmakendeuitzending komen. De zaakBolhaar zou bekend worden als de eerstecold cosedie in Nederland werd opgelost.Inmiddels is Louis H. in eersteaanlegveroordeeldwegensmoord. En's lands bekendstemisdaadverslaggever werd er alom voor gelauwerd.Michel: "In een gesprekdat ik eni ge tijd geleden met Bert Santemavoerde, heeft hij mij gezegd: eigenlijk had de eer naar iou moeten gaan."
38
d ezondebok
r J a u g u s t u2so o 4 H PI D ETI J D
rond de zesduizendgulden netto per maand. Met een aantalvan zijn bronnen bouwde hij zelfs een soort vertrouwensbandop. Hij hoeftle maar 'Wakke', 'De Boer' of 'René' te roepen,en hup, daar lo,rramende sofinummers, processen-verbaalen uitkeringsgegevens al uit de databankenrollen. Heeft hij de ambtenarenook weleenseen tegendienstbewezenl "Omkopingl Dat heb ik nooit gedaan,"beweert Michel. fustitie heeft daarvoor inderdaad geen bewijs gevonden.Wel is het de vraagof zích dergelijke praktijken in het verledenbij Mariëndijk hebben voorgedaan.Zo verklaarde een werknemer van het bureau in 2oo), na door de recherchete zijn gewaagdof men aan derden betaalde:"Nee, dat is weleensgeweest,maar dat doen we niet meer." Enfin, meewerken aan een'stukje criminaliteitsbestrijding' sprak Michel wel aan. Maar Tangzamerhandwerd het zenuwslopendewerk hem te veel. Enkeletegenvallersin zijn privéleven en op zakelijk gebied (hij verloor,zoalsvelen, een aanzienlijk bedrag op de beurs)verhoogdende druk. Somsstakhij een telefonischescheldkanonnadeaf - woedend omdat de informatie die hij woeg niet snel genoegwerd geleverd."Ik ging bijna onderdoor aande stress." Zeker vanaf juni zooz, want rond die tijd stegende klussen die hij van Mariëndijk kreeg plotseling in omvang. V/aarom dit zo wasl Daar zouhij tot zijn spijt paslater achterkomen.
va 'lk hadnognooiteengevangenis enige dat we weleensdoen, is uitzendingen op elkaarafstemmen, als we vermoedendat een kans op overlapbestaat." De gevolgenvan de onthullingen door Radarwarener niet minder om. Naar aanleidingvan de uitzending deedde Registratiekamer - de voorlopervan het CBP - een onderzoeknaar bureau Goderie van Groen. In november 1999 was dit afgerond.Conclusie: het bureau had onrechtmatig gehandeld door aan overheidsinstanties persoonsgegevenste vragen rvaaryooreen geheimhoudingsplicht geldt,ofschooneen sluitend sanctieregimeop dat moment ontbrak. Er volgden wagen in de TweedeKamer,die uiteindelijk zouden leiden tot de Wet BeschermingPersoonsgegevens. Maar blijkbaar heeft dit Goderievan Groen er niet van weerhouden op dezelfdevoet door te gaan.Evenmin als het de media heeft weerhouden-wellicht dus alleenindirect - gebruikteblijven maken van de diensten van dit handelsinformatiebureau.Is dat niet hypocrietl 'Wewoegen dit Roy Goderie.Over zijn opdrachtgevershult ook dezezakenmanzich in nevelen,maarin zijn algemeenheidwilhij wel iets kwijt over de rol van de media. "Bij mij is de indruk ontstaandat de verschillendemedia inderdaadwel wat boter op hun hoofcl hebben. Zodra er bericht wordt over de problemen in de informatiebranche,geschiedtdit nagenoeguitsluitend zeernegatief. Het is altijd direct 'fraude met persoonsgegevens'enzovoorts. Maar zodra kijkcijfers of oplagen in het geding zijn, is er schijnbaarplots veel meer geoorlooftl." naar het verhaalvan Michel K. Eind jaren negentig ging T.*g I het met Fagades voor de wind. In 1999 en zooo verdiende Michel, met ziin werk voor Mariëndiik en Goderie van Groen,
I n iuni zooz verrichtte het Centraal Bureau Persoonsregistratie I een onderzoek naar Mariëndijk. Aanleiding was de klacht van eenvrouw die per ongeluk een onderzoeksrapportin handen had gekregenwaarin al haar privégegevensstonden.Mariëndijk werd aangeschreven doorhet CBP.Het onderzoeksrapport, dat in april 2ooj zou verschijnen,was vernietigend.Volgenshet CBP had het bureau 'onrechtmatig, onbehoorlijk en onzorgvuldig persoonsgegevensverwerkt in het kader van het samenstellenvan rapportagesvan verhaalsinformatie'. Ook zou mogelijk sprake zijnvan oplichting. In septemberzooz deedhet CBP, samenmet de rechercheen het NederlandsForensischInstituut, een inval op het kantoor in Zoetermeer.Er was het vermoeden gerezen dat sprake was van een criminele organisatie,geleid door de in r958 in Paramaribo geboreneigenaar/directeurDennis E. Er werden documenten in beslaggenomen en er werd aangiftegedaanbij de politie. fustitie zou later zelfs telefoontapsplaatsen. Ondertussen bleef Mariëndijk rustig opdrachten doorspelen aan FaEades. Michel: "Ik had wel iets gehoordvan een onderzoek, maar toen ik een keer aan Dennis E. woeg hoe het ermee stond, deedhij daar nonchalant over.Hij zei dat het hoogstenseen boete zou opleveren.Ik hoefcleme niet ongerustte maken." Maar intern was er wel degelijk paniek bij Mariëndijk. Medewerkers die zich afvroegenofze nog langer riskante verhaalsonderzoeken konden uitvoeren, kregen het advies: 'Alles naar Michel K." Vandaardat de opdrachtenstroomrichting FaEades in die periodetoenam."Ik ben erin geluisd,"steltMichel. "Bij de invaldoorhet CBPin septemberlagende rapportendie ik sindsjuni had geschreven,netjesop een stapeltjeklaar. Normaal gesproken
z on d e b o k
I
rl gingen die altijd in de papierversnipperaar."K. omschrilftzichzelí ;k"tu"trg"t'. "|ustitie moest het beeldkrijgen dat ik altiid degeá1. ne was gev/eestdie de illegale informatie inwon, en dat de rest keurig volgensde regeltieswerkte." Een beeld dat niet klopt, zo weten we na bestudering van het straftlossier.Uit de talïijke verhoren met de directie en het personeelvan Mariëndijk bliikt dat het al heel lang usancewas via 'listige kunstgrepen' en 'het aannemen van valse identiteiten' (zoals Éet misdrijf oplichting in het Wetboek van Strafrecht wordt te verkrijgen. Eenpraktiik die, zij omschreven)peïsoonsgegevens het op kleinere schaal,zelfs ná de inval door het CBP en de arrestatie van K. doorging. Zo werden er door de directie mobiele telefoons voor het personeelaangeschaft,om de telefoontapsop het vastenet te omzeilen.
keurige klanten van de handelsinformatiebureausbuiten schot lijken te blijven. 'Als Mariëndijk ervan wordt verdachteen criminele organisatiete zijn, hoe zit het dan met de opdrachtgeversl" Goedewaag.
\Y/e legden dezevraagvoor aan het CBP. Een woordvoerder W laat weten dat het weliswaar'niet netjes','misschien zelfs onrechtmatig' is dat advocaten,verzekeraarsen banken privacygevoeligeinformatie opwoegenbij Mariëndijk, en die vewolgens verwerkten. Maar wegenscapaciteitsgebrekkan het CBP niet alle opdrachtgeversindividueel aanpakken. Er is voor gekozen afsprakente maken met de diversebedrijfstakken. "En voor mogelijk strafbarefeiten verwijs ik u door naar iustitie." Op het arrondissementsparketin Den Haag is de persofficier echterniet op de hoogtevan alle ins en outs. Hij verwijst ons weer ja, I n aoril zooq werd een nietsvermoedendeMichel door een door naarde'zaaksoÍficier'.Maar die is op vakantie. praktijken in de handelsinformalafide de lijken Onderhrssen opg.pakt. Na enige dagen op het politieburau l.r..rt"ti.t""í.,t In een interview met het webte gaan. door rustig matiebranche Huis het naaÍ te hebben doorgebracht, werd hii overgeplaatst Mariëndijk-directeur verdachte liet de Netkwesties magazine ge"Ik nooit een nog had van Bewaring in Scheveningen. 'Advocaten gewoonover op bestappen weten: E. onlangs Dennis "Het was verschrikhij. vertelt vangenis van binnen gezien," deden." als wij hetzelfde doen die drijven besloot snel Al overwogen." zelfmoord tijd in die keliik - ik heb VolgenshandelsinformatiemakelaarRoyGoderieis dat niet verMichel, die op dat moment een blanco straÍblad had, open "Het belang van het kaprt te spelen. In de hoop op een lichte straf. Hii beschouw' wonderlijk. Waar waag is, ontstaat aanbod. zelf - dermate de overheid bij is ook informatie van de zichzelf immers als een kleine vis in de troebele vijver van verkrijgen zullen zijn. Als actief branche in deze bedriiven er altijd groot dat de informatiezwendelaars.
overwogen.' - ik hebin dietijd zelfmoord rinnengezien.Hetwasverschrikkelijk Het mocht niet baten. Op 9 oktober zoo3 werd Michel K. door de rechtbankin Den Haagvoor oplichting veroordeeldtot eenpittige gevangenisstrafvaneen jaar,waarvan zes maanden voorwaardelijk. Na afirek van vooraïÍest moest hij nog een week brommen. De rechtbank achtte 'deelname aan een criminele organisatie' niet bewezen.Een beslissingwaartegende oÍficier van fustitie in hoger beroepis gegaan- een proceduredie nog loopt. Eènmaalvrij volgde Michel de zaaktegen zijn voormaligewerkgeveÍvan een afstand.Tot zijn verbijstering las hii begin zoo4in de krant dat het Openbaar Ministerie met zijn ex-collega'svan Mariëndijk een schikking had getroÍfen. Zii lregen taakstraffen van zestig tot tachtig uur. "Een oud-collega belde me enkele weken later op. Hij vertelde dat hij als wijwilliger bij een kringloopwinkel werkte. Hij had het er reuze naat de zin." OlMariëndijk-directeur Dennis E. ooit zal worden veroordeeld wegenshetleidinggeven aan een criminele organisatie,moet ook nog worden afgewacht.In septemberkomt zijn zaakvoor. Maar nu al is duidelijk dat justitie de kans op recidive in E.'s gevalaanzienlijk lager inschatte dan in het gevalvan Michel. In tegenstelling tot K. verbleefE. slechtskorte tiid in voorlopigehechtenis,zodat hij de kans kreeg ziin onderneming te reorganiseren' Al met al meent Michels advocaatdat sprakeis van een ernstige vorm van rechtsongelijkheid."Het lijh welalsofik in mijn eentie hetleedvan de brancheop de schoudersdraag,"verwoordt tvtichel het zelf. "Ik ben een zondebok.Maar ik heb niets anders gedaan dan de anderen." Ook het feit dat hii tot dusverreals enige financieelwordt kaalgeplukt- het OpenbaarMinisterieheeft rz5'ooo euro gevorderd- vindt hij onevenredigzwaar. Maai het meestfrappante,zo meent Michel, is toch wel dat al die
er geen redelijk wettelijk kader is waarbinnen deze bedrijven kunnen opereren, zaldaïertoe leiden dat overtredingenworden gemaakt, Momenteel is de regelgeving zo onrealistisch dat het wijwel niet meer mogelijk is kwalitatief goedeverhaalsonderzoeken te verrichten zonder dezeregelste overschrijden." Is hij niet bang dat iustitie ook eenseenhartig woordje met hém gaatwisselen?"Ik geloofniet dat justitie eenaanleidingzalvinden mij te onderzoeken.Mocht dat anders zlin, dan zie ik dat onderzoek met vertrouwen tegemoet." /\ ls we de balansopmaken,kunnen we dan ook niet andersdan /1 concluderen dat Michel K. gelijk heeft. Er is er maar eentje die moet bloeden - en dat is hii. Alleen is dat niet, zoals hij wellicht zelf denh, slechts een kwestie van rechtsongeliikheid,van willekeur. Nee,K. is het slachtoffergewordenvan eenlevensgroot dilemma: het belang van het waarborgen van de persoonlijke levenssfeer,die is vervat in een volgens velen te strilÍe privacywetgeving, versus het belang van het vergaren van informatie over fraudeurs, wanbetalersen regelrechtecriminelen. Tussendie belangen is de Hageneessimpelwegvermalen. Alle partijen zijn er nu bij gebaatdat het informatieschandaaltot deze kleine oplichter beperktblijft. De anderezwendelaars,om de voor de hand liggende reden dat zii zo de schuld kunnen afschuiven ('Alles naar Michel K."), en justitie, omdat die vermoedelijk wel inziet dat het maatschappelijkbelang er niet mee gediend is de hele branche aan te pakken. Bovendien heeft de overheid zé1f boter op het hoofcl.En dus is volstaanmet een symbolischedaad' Naar verwachting vindt begin volgend jaar het hoger beroep tegen K. plaats. I
