Spirit
Wereldkerk
“Een stevig uitgebouwd, chris-
“Ook al zijn de daklozen vaak
Obama of McCain?
telijk geïnspireerd middenveld
geen kerkgangers, toch beleven
Nog nooit mengde
draagt bij tot een sfeer van ver-
ze de herdenkingsviering stil en
de katholieke kerk
trouwen die op zijn beurt een
ingetogen. Het is voor hen een
in de Verenigde
gunstige voedingsbodem vormt
troost te weten dat ook hún naam
Staten zich zo in de
voor een bloeiende economie.”
zal worden genoemd bij hun dood.”
verkiezingscampagne.
Pagina 4
Pagina 11
Pagina 2
foto: sxc
Standpunt
Christelijk opinieweekblad | 29 oktober 2008 | 9de jaargang | nr. 455 | € 1,99 | Afgiftekantoor Antwerpen X
foto: Vic aria at Brussel
Mosul wordt ‘christenrein’ De ‘religieuze zuivering’ in de Iraakse stad Mosul zet onverminderd door. Binnenkort blijft er
Brusselse kerk bruist weer
niets meer over van de eeuwenoude christelijke aanwezigheid. Jan De Volder | Het is een regel-
Met ambitieuze evenementen als
rechte ramp die zich deze dagen voltrekt, grotendeels buiten het
Brussel-Allerheiligen 2006 en de
beeld van onze media. Volgens
grote Taizé-jongerenontmoeting
de laatste berichten blijven in
eind dit jaar schuwt de Brusselse
Mosul in Noord-Irak, vlakbij het historische Nineve, nauwe-
kerk niet langer de openbaar-
lijks enkele honderden christe-
heid, en daar is hulpbisschop Jozef
nen over. In vier weken tijd zijn
De Kesel erg blij om. “Het besef is
meer dan 15.000 christenen de
bewegingen elkaar nodig hebben.”
tot de katholieke kerk.
Iraakse christenen protesteren tegen christenvervolgingen in Mosul.
Gewapende milities, volgens
Volgens Sako gaat het ontzeggen
lijke bevolking werd verdreven.
In maart van dit jaar werd de
Pagina 14-15 ▶ Tête-à-tête: Jozef
sommigen gelinkt aan al-Qaeda,
van een verzekerde politieke ver-
Zoals de nazi’s ooit van een ‘ju-
christelijke
dreven hen op de vlucht. Sinds
tegenwoordiging hand in hand
denrein’ Europa droomden, zo
erg getroffen met de moord
begin oktober werden minstens
met de huidige golf van geweld-
dromen sommige extremisten
op aartsbisschop Paulos Faraj
dertien christenen om het leven
dadige intimidatie. De aartsbis-
van een christenvrij Irak.
Rahho. De huidige golf van ge-
gebracht. Enkele van hun wo-
schop maakt melding van een
ningen werden opgeblazen. De
auto met luidspreker die in de
bedoeling is hen zodanig te terroriseren dat ze de stad zouden
al
Kunst aan het kruis Neem alle kruisbeel-
weld dreigt het lot van de chris-
den, passiescènes en
Tragisch genoeg trokken vele
tenen definitief te bezegelen.
pièta’s weg en onze
wijk Sukkar de christenen aan-
verdrevenen net naar Mosul, dat
Tenzij de Iraakse of Koerdische
kerken en musea zien
maande hun biezen te pakken.
als tamelijk veilig bekend stond
autoriteiten – al dan niet met
er meteen een stuk
en waar de christenen al sinds
de hulp van de Amerikanen – de
kaler uit. Jezus’ kruis
de tweede eeuw aanwezig zijn.
orde alsnog kunnen herstellen.
had zoveel impact dat
verlaten. Volgens Louis Sako, de Chaldese aartsbisschop van
minderheid
De Kesel, hulpbisschop van Brussel
foto: rr
hen zijn Chaldeeën die behoren
gegroeid dat parochies en nieuwe
foto: epa
stad ontvlucht naar het naburige platteland. De meesten van
‘Zoals de nazi’s
De derde grootste stad van Irak
van een ‘judenrein’
is traditioneel gemengd, zowel
Aartsbisschop Sako roept drin-
Europa droomden,
etnisch als religieus. Hier wo-
gend op tot internationale en
dood en troost werd.
provinciale verkiezingen van
nen soennieten en sjiieten, Ara-
christelijke solidariteit: “Wij
Tertio staat stil bij de manier waarop kunste-
januari 2009, vertelde hij aan
zo dromen extre-
Kirkuk, is het geweld duidelijk politiek geïnspireerd. Het zou passen in de aanloop naar de
Asianews. Een nieuwe kieswet erkent niet langer de quota voor de christenen en andere religieuze en etnische minderheden.
het ook een profaan symbool van lijden,
bieren, Turkmenen, Koerden,
vragen de christenen van het
naars gedurende twee millennia kruis en
misten van een
net als christenen van verschil-
Westen niet alleen bezorgd te
kruisiging interpreteerden en vormgaven.
lende confessies. Zelfs tijdens
zijn om de beurskoersen en de
christenvrij Irak.’
de genocide op de Armeniërs
economie, maar zouden graag
en andere christelijke minder-
zien dat ze elke vorm van ge-
heden aan het einde van de Ot-
weld veroordelen en solidari-
Volgens de Verenigde Naties zouden de christenen in de pro-
Over de stad waait de droeve
tomaanse periode, vormde dit
teit en broederlijkheid met ons
vincie Nineve, net als in Bag-
geest van Dora, de wijk van de
gebied, door het optreden van
tonen.”
dad, recht moeten hebben op
Iraakse hoofdstad Bagdad waar
een lokale prins, een veilig toe-
drie zetels.
de afgelopen jaren de christe-
vluchtsoord voor christenen.
Pagina 3 ▶ Vizier
Pagina 7-9 ▶ Dossier: Het kruis in de kunst
TERTIO TERTIO Opinie
29 okrober 2008
3
vizier
Gulheid gevraagd voor geloofsgenoten 11.11.11, Damiaanactie, Vredeseilanden, Broederlijk Delen. Gelovigen in Vlaanderen zijn vaak gul als het op internationale solidariteit aankomt. Maar durven we ook solidair te zijn met vervolgde geloofsgenoten? vaak hevige voorstanders van Saddam Hussein, onder wiens regime zij zich van gelijke
speelt Iraakse (zie
de
Noord-
rechten en bescherming verzekerd wisten.
stad
Mosul
Tragisch genoeg waren het christelijke lei-
in
voorpagina),
is
ders als Bush, Blair, Aznar en Berlusconi die
een nieuw bedrijf in
aan die situatie een einde maakten.
de tragedie die de eeu-
Maar gedane zaken nemen geen keer. Be-
wenoude
grijpelijkerwijs zijn de christenen nu voor-
christelijke
gemeenschap in Irak nu al vijf jaar treft.
stander van een verlengde Amerikaanse
Sinds de Amerikaans-Britse inval in 2003
aanwezigheid. De ‘surge’ of ‘troepenver-
en de daaropvolgende chaos verlieten naar
meerdering’ leidde alvast tot een verbete-
schatting twee op de drie christenen het
ring van de veiligheidssituatie voor de over-
land. Vele anderen zijn binnen Irak op de
gebleven christenen in Bagdad. Het vertrek
loop. Het aantal christenen op de vlucht be-
van de buitenlandse troepen zou van hen
nadert het miljoen.
helemaal vogels voor de kat maken. Van een
De kleine maar bonte minderheid, be-
overheid die er niet in slaagt haar eigen po-
staande uit katholieke Chaldeeën, Arme-
litiemensen te beveiligen, hoeven minder-
niërs, Syrisch-orthodoxen, protestanten
heden geen bescherming te verwachten.
foto: epa
jan de volder Het drama dat zich af-
Een priester en een parochiaan meten de schade op aan de Chaldeeuwse kerk in Mosul.
en enkele duizenden Latijnse katholieken, kwam in Bagdad en elders terecht in de
De meeste christenen zijn gevlucht naar
steld. Veeleer moeten we de hand in eigen
vervolgde geloofsgenoten aankomt, leggen
maalstroom van de etnische en religieuze
Arabische buurlanden als Syrië, Jordanië
boezem steken: waar zijn hier de organisa-
we een eigenaardige schroom aan de dag.
zuiveringen. Kerken, winkels en huizen
en Libanon. Niet dat ze zich daar altijd wel-
ties, parochies of politici die de zaak op de
Denken we dat dit bekrompen overkomt? Of
werden in brand gestoken, bisschoppen,
kom weten: de rivaliteiten onder de Arabi-
agenda durven zetten?
raakt het onze koude kleren niet? In hoeveel
priesters en andere symboolfiguren gevi-
sche ‘broedervolkeren’ zijn legendarisch.
Bij onze noorderburen durven politici van
(of hoe weinig) eucharistievieringen is de
seerd. Het Koerdische noorden bleef daar
Ook de lokale christelijke gemeenschappen
CDA en ChristenUnie dat wel: een en an-
voorbije zondagen gebeden voor Iraakse en
aanvankelijk van gevrijwaard, maar heeft
ontvangen hen vaak allesbehalve met open
der leidt begin december tot een sessie in
andere vervolgde christenen?
nu ook almaar meer te lijden onder ‘sekta-
armen. Ik hoorde een Syrische bisschop kla-
de Tweede Kamer. Idem dito in Duitsland,
Nochtans kunnen individuele gelovigen en
risch geweld’.
gen dat hun aanwezigheid de huizenprijzen
waar de CDU-top, op aangeven van Missio
gemeenschappen hier het verschil maken.
doet stijgen.
in Aken, overweegt 35.000 Iraakse christe-
Financiële solidariteit, bijvoorbeeld via de
Traditioneel leven moslims en christenen re-
Almaar meer Iraakse christenen zoeken hun
nen op te nemen. Ook de CDH’ers Georges
steunprojecten van Kerk in Nood, ligt in ie-
latief goed samen in het Tweestromenland.
toevlucht in onze richting. Toch is de apa-
Dallemagne en Clotilde Nyssens lieten van
ders bereik. Dat geldt zeker voor het gebed,
Maar geradicaliseerde groeperingen sche-
thie voor hun lot groot, niet in het minst in
zich horen.
waarvan we toch geloven dat het God niet
ren christenen over een kam met het gehate
onze contreien. Je zou dat gemakshalve aan
Westen en Amerika. Totaal onterecht, want
de media kunnen wijten, maar er moet ge-
onberoerd laat? Gelovigen in Vlaanderen zijn gewoonlijk
de Iraakse christenen bleven tot het laatst
zegd dat we met een Rudi Vranckx wat Irak-
gul als het op internationale solidariteit
Uw reacties zijn welkom op
gekant tegen de inval in hun land. Zij waren
berichtgeving betreft niet zo slecht zijn ge-
aankomt. Maar als het op solidariteit met
[email protected].
Opmerkelijke eensgezindheid
ondersteunen Bijbelgenootschappen en -studiekrin-
Emmanuel Van Lierde | Opvallend tijdens de zonet
gen. Ze verzetten zich tegen een fundamentalistische
afgelopen twaalfde algemene bisschoppensynode
Bijbellezing, maar ook het andere uiterste van een zui-
over ‘Gods Woord in het leven en de zending van de kerk’
ver symbolische of een al te eigengereide benadering
was de grote eensgezindheid. Die bleek overduidelijk
van de Schrift moet worden vermeden.
Europese christenen en moslims in dialoog Mechelen vormde vorige week enkele dagen het centrum van de interreligieuze dialoog. Bisschoppen en andere verantwoordelijken van chris-
toen de 250 bisschoppen afgelopen zaterdag alle 55 voorstellen voor de eindconclusies goedkeurden. Nog
De synode wil ook een grotere rol voor vrouwen in het
telijke kerken in Europa kwamen er samen met vertegenwoordigers
nooit sinds de heroprichting van die kerkvergadering
verkondigen van het Woord en stelde daarom voor de
van de Europese moslims. Het ging om een initiatief van de (katholieke)
door het Tweede Vaticaans Concilie was er zo’n grote
‘bediening van lector’ voor hen open te stellen. Uiter-
Raad van Europese bisschoppenconferenties (CCEE), de (oecumenische)
consensus. Hun voorstellen vormen de basis voor het
aard lezen vrouwen allang voor uit de Schrift, maar
Conferentie van Europese kerken (CEK) en het Comité voor relaties met
postsynodale document dat later door de paus wordt
kerkjuridisch is het lectoraat een bediening in voorbe-
moslims in Europa (CRME). De bijeenkomst wilde bouwen aan de we-
afgekondigd. Omdat de synode een adviesorgaan is,
reiding op het priesterschap en dus voorbehouden aan
derzijdse relaties en ervoor zorgen dat moslims en christenen in vrede
worden die voorstellen normaal gezien niet publiek
mannen. Van groot oecumenisch belang was de tus-
en harmonie bijdragen aan de opbouw van Europa. “Dat vereist dat wij
gemaakt, maar door een welwillende beslissing van de
senkomst van patriarch Bartholomeus I van Constan-
elkaar eerst beter leren kennen, onder meer door onze gebedsruimten op
paus is daar nu voor het eerst van afge-
tinopel. Hij preekte tijdens een ves-
geregelde tijdstippen voor bezoekers open te stellen”, schijven de deelne-
weken en verschijnt een niet-officiële
perdienst met de paus. Daarin sprak
mers in hun slotverklaring.
Italiaanse vertaling.
hij over het belang van de Bijbelin-
Hans Vöking, secretaris van de migrantencommissie van de CCEE, erkende dat die dialoog niet altijd van een leien dakje loopt. In dat verband
het ‘zien’ van Gods Woord in iconen en
is het belangrijk dat de slotverklaring ook het recht om van godsdienst
den niet genoteerd. De synode was
in de schepping. Dat die bijdrage van
te veranderen onderstreept. Kardinaal Jean-Pierre Ricard, voorzitter van
veeleer een bevestiging van de weg
de patriarch als 37ste synodevoorstel
de Franse bisschoppenconferentie en aartsbisschop van Bordeaux, bena-
die door het Tweede Vaticaans Conci-
fungeert, betekent dat voor het eerst
drukte in zijn toespraak dat moslims en christenen voorbestemd zijn om
lie werd ingeslagen. De synodevaders
in de geschiedenis het standpunt
almaar actievere partners te worden in de Europese samenleving, onder
moedigen de Bijbellezing met leken aan, vragen zorg voor het gebruik van
foto: sxc
terpretatie van de kerkvaders en over Echt revolutionaire standpunten wer-
van een oecumenische patriarch kan
meer voor het vrijwaren van de godsdienstvrijheid, de strijd tegen de so-
worden opgenomen in het officiële
ciale uitsluiting en de bevordering van gemeenschappelijke waarden.
rooms-katholieke leergezag. Tenmin-
Veel sprekers blikten vooruit op de islamitisch-katholieke top op 4 en 5
ren aan de kwaliteit van de
ste als die tekst inderdaad een plaats
november in het Vaticaan. Die ontmoeting is het gevolg van het verzoe-
homilieën te verbeteren en
krijgt in het postsynodale document.
de Bijbel in de liturgie, spo-
nende schrijven van 138 islamitische geleerden na de rel over de pauselijke uitspraken over Mohammed in Regensburg. (Kerknet)
Dossier
Spirit
‘Een cultuur van
De rooms-katholieke kerk
Het gezin als plaats voor ge-
vertrouwen in jezelf
is een diasporakerk in het
loofsoverdracht is helemaal
en de ander is allicht
grotendeels protestantse
geen evidentie meer. Het
de specifieke bijdrage
Denemarken. Ze is in de
Apostolaat voor gezinstoe-
van religies aan de
eerste plaats bezorgd om
wijding tracht de huiskerk
toekomst van Europa.’
haar eigen overleven.
nieuwe wegen aan te reiken.
Pagina 7-9
Pagina 4
foto: evl
Standpunt
Pagina 2
Christelijk opinieweekblad | 19 november 2008 | 9de jaargang | nr. 458 | € 1,99 | Afgiftekantoor Antwerpen X
foto: belga
Invloed orthodoxe kerk in Rusland onderschat Haal Irakezen naar Europa De Duitse mensenrechtenspecialist Otmar Oehring pleit voor een opname van 60.000 christelijke vluchtelingen uit Irak in Europa. Ook al moet hij daarbij optornen tegen Iraakse, Duitse of Vaticaanse kerkleiders die vrezen dat alle christenen uit het Midden-Oosten zullen verfoto: epa
dwijnen. “Maar als er voor hen daar geen toekomst is, wat doe je dan?” Een lid van de orthodoxe kerk houdt affiches vast met de beeltenis van de Russisch-orthodoxe patriarch Aleksej II.
Pagina 14-15 ▶ Tête-à-tête:
De voorbije jaren breidden de Europese Unie en de Navo hun werkterrein
nen almaar meer haar invloed in West-Eu-
uit richting Oost-Europa. Hoever kan Europa oostwaarts reiken? Die vraag
ropa gelden: niet alleen in de economie en
is de titel van het jongste boek van Katlijn Malfliet, Ruslandspecialiste en hoogleraar aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de KU Leuven.
de energiebevoorrading, maar ook in taal
Otmar Oehring
en cultuur. In alle Europese landen komen
C van UCL weg
culturele centra tot stand die de eigen – op
De Franstalige Gemeenschap heeft besloten
de Russische orthodoxie geënte – normen,
haar universitaire instellingen te doen
Koenra ad De Wolf | “De invloed van Rusland
zeer belangrijk”, onderstreept Malfliet, “om-
regels en waarden propageren.”
opgaan in drie grote koepels: een katho-
en de Russisch-orthodoxe kerk wordt sterk
dat de kerk een wezenlijk onderdeel vormt
De Russisch-orthodoxe kerk steekt overi-
lieke, een vrijzinnige en een officiële.
onderschat”, meent Malfliet. “Sinds de ge-
van de Russische identiteit en van het natio-
gens haar ambitie niet onder stoelen of ban-
Daarbij werd ook de C van de Université Catholique de Louvain (UCL) ter discussie
amendeerde godsdienstwet van 1997 en het
naliteitsgevoel dat almaar aan belang wint.”
ken. Zij wil maar al te graag het leiderschap
aantreden van Vladimir Poetin in 1999 zijn
Wetenschappers beschouwen vanuit het
van de hele orthodoxe wereld opnemen – een
gesteld. Maar wordt dat debat om de
kerk en staat immers almaar inniger met
‘secularisatieparadigma’ de godsdienst als
functie die patriarch Bartholomeus I van
juiste redenen gevoerd?
elkaar verweven. De orthodoxie in Rusland
een interne aangelegenheid die geen enkele
Constantinopel vandaag nog altijd waar-
evolueert, zoals dat voor de communisti-
impact zou hebben op de internationale po-
neemt. Die ambitie verklaart ook de actieve
sche machtsovername in 1917 het geval was,
litiek. “In het geval van Rusland is die bena-
rol van Rusland in de Conferentie van Euro-
in de richting van een staatskerk.”
dering totaal verkeerd”, weet Malfliet. Want
pese kerken (CEK).
In ruil voor een absolute loyaliteit tegenover
de Russisch-orthodoxe kerk speelt wel dege-
de staat, krijgt de kerk een geprivilegieerde
lijk een grote rol in de buitenlandpolitiek
rol in de samenleving en tal van materiële
van het Kremlin. “Vanuit haar bewustzijn
voordelen. “Die goede verstandhouding is
als grootmacht laat Rusland op vele terrei-
Katlijn Malfliet, Hoever kan Europa oostwaarts reiken?,LannooCampus, Leuven, 128 blz., € 19,95. Bestellen kan via www.tertio.be.
Pagina 11 ▶ C van UCL op de wip
14 19 november 2008
Tête-à-tête TERTIO
Otmar Oehring, mensenrechtenspecialist van Missio Duitsland:
‘Haal de Iraakse christenen Onvermoeibaar pleit de Duitse mensenrechtenspecialist Otmar Oehring ervoor de christelijke vluchtelingen uit Irak in Europa op te vangen. Een gevecht tegen windmolens of een vorm van christelijk realisme? Jan De Volder | Otmar Oehring, een im-
posante en minzame Duitser, betrekt een eenvoudig kantoortje in het al even sobere, maar functionele hoofdgebouw van Missio in Aken. Samen met de andere katholieke hulporganisaties Misereor en Adveniat vormt Missio een bekend bedevaartsoord voor armlastige bisdommen en katholieke organisaties uit de hele wereld. Als mensenrechtenspecialist trekt Oehring zich het lot van de christelijke vluchtelingen uit Irak aan. Hij pleit onomwonden voor een ‘resettlement’ of ‘hervestiging’ van zestigduizend christelijke vluchtelingen uit Irak in Duitsland en andere Europese landen. Ook al moet hij daarbij optornen tegen Iraakse, Duitse of Vaticaanse kerkleiders die vrezen dat alle christenen uit het MiddenOosten zullen verdwijnen. “Maar als er voor hen daar geen toekomst is, wat doe je dan?” vraagt hij zich af. Hoe is de situatie van de Iraakse christenen nu? “Elke dag slechter. Onze voorspellingen dat alles zou overwaaien van Basra over Bagdad tot Mosul, Kirkuk en het Koerdische noorden, zijn helaas juist gebleken. Onze partners die zeiden dat het zo’n vaart niet zou lopen, dat de situatie geleidelijk aan zou verbeteren, hadden ongelijk. Onlangs sprak ik nog enkele uren met patriarch Emmanuel III Delly van de Chaldese katholieke kerk. Hij geeft toe dat de situatie slecht is, maar klampt zich vast aan positieve tekenen: zoals enkele families die na een tussenkomst van de politie of de overheid naar hun huizen in Bagdad of Mosul konden terugkeren. foto: rr
Ik vrees dat hij de problemen van hen die op de vlucht zijn gegaan, niet onder ogen ziet: zij hebben geen toekomst meer, noch in Irak, noch in de buurlanden. Ook de Chal-
“Wie gaat er graag terug naar de plaats waar zijn kind is vermoord en zijn vrouw verkracht?” vraagt Otmar Oehring zich af.
dese aartsbisschop van Teheran en de procurator van de Chaldeeën in Rome denken er
zijn er nog maar twee parochies die functio-
Aan dat tempo zijn er binnen twee jaar geen
goede scholing en talenkennis. Maar het le-
zo over.”
neren. Volgens de patriarch zouden in Basra
christenen meer in Irak.”
verde hen opnieuw het verwijt op te heulen
In hoeverre sturen krachten binnen Irak
De druk werd snel opgevoerd: vrouwen
met de vijand.
nog tweehonderd christelijke families woHoeveel christenen zijn op de vlucht en
nen. Maar is dat een betrouwbaar cijfer of
aan op een volledige ‘religieuze zuivering’?
moesten een hoofddoek dragen, ze werden
In Mosul waren vroeger 20.000 christenen,
“Het vertrek van de christenen is een gevolg
verkracht, er werd ook gemoord, mannen
terhalen. Neem maar van mij aan dat de
maar bij de recente golf van geweld zijn
van verschillende factoren: de onveiligheid,
werden aangemaand zich te bekeren. Enke-
cijfers die de Arabische kerken naar voren
13.000 van hen op de vlucht geslagen. Dat
gewone criminaliteit, maar ook gerichte ac-
lingen zijn daarop ingegaan omdat ze dach-
schuiven, gewoonlijk fel overdreven zijn.
zijn regeringscijfers. Die zijn wellicht be-
ties. Christenen zijn de kop van Jut om di-
ten zich zo te redden. Maar als bewijs van
Er wordt beweerd dat er een miljoen chris-
trouwbaarder, want zij hebben geen belang
verse redenen: sommigen verwijten hen dat
hun oprechtheid moesten ze algauw hun
waar verblijven ze? “De juiste aantallen zijn moeilijk te ach-
zou hij willen dat het zo was?
tenen waren in Irak, maar volgens mijn
bij overdrijvingen.
ze Saddam Hoessein steunden. Nochtans
dochters of zelfs hun vrouw uithuwelijken
berekeningen waren het er hoogstens een
In het Koerdische noorden, Kirkuk en Mo-
was het veeleer andersom: Saddam had zijn
aan moslimleiders.
half miljoen. Een op de twee christenen zou
sul incluis, zouden volgens de Koerdische
regime op de soennietische en christelijke
In het begin van de bezetting kregen chris-
het land hebben verlaten. Als ik de vluchte-
vertegenwoordiger in Berlijn nog 50.000 tot
minderheden gebouwd, tegen de sjiitische
tenen dreigbrieven. Ze moesten hun huis zo
lingen optel in Jordanië, Syrië en Libanon,
85.000 christenen blijven. Maar ook velen
minderheden in. Toen de Amerikanen kwa-
snel mogelijk verlaten. Toch hadden ze vaak
kom ik aan tweehonderdduizend.
van hen gaan op de loop. In Istanbul komen
men, begonnen veel christenen te werken
de tijd hun huis, auto en andere bezittingen
Zouden er dan nog driehonderdduizend in
volgens mijn gegevens per dag gemiddeld
voor Amerikaanse organisaties, bedrijven
tegen een goede prijs te verkopen. Die eer-
Irak zelf zijn? Ik betwijfel het. In Bagdad zelf
vijftig vluchtelingen uit Noord-Irak aan.
en het leger. Dat was een gevolg van hun
ste golf vluchtelingen in de Arabische buur-
15
TERTIO Tête-à-tête
19 november 2008
toch naar Europa’ landen was vaak goed bij kas. Na verloop
in huizen. Dat maakt het niet gemakkelijk
gang Schaüble. Hij heeft nochtans de naam
het ‘Zwitserland van het Oosten’. Ze dwalen.
van tijd werden de acties tegen de christe-
voor Europese waarnemers, want wij kun-
een ‘hardliner’ te zijn. Hij trok anderen
De kerkelijke overheid van Duitsland zou
nen almaar driester. Ze kregen nog maar 24
nen ze niet onderscheiden van de andere in-
binnen de CDU-CSU over de streep en over-
ook wat meer actie aan de dag mogen leggen. Als de voorzitter van de bisschoppen-
uur om hun huis te verlaten. Al snel vonden
woners. Dat betekent niet dat ze niet wor-
tuigde ook vele binnenlandministers van de
ze geen kopers meer voor hun bezittingen,
den gediscrimineerd. Ik heb veel families
deelstaten. Helaas ging het toen mis.”
want de Irakezen hadden door dat het hen
bezocht: vaak betalen die een hoge huis-
ook wel gratis in handen zou vallen.”
huur van driehonderd dollar per maand voor een stinkend en piepklein kamertje. Eerlijk
Heeft de ‘surge’ of troepenversterking de
gezegd: dat is geen leven.”
veiligheidssituatie in Bagdad inmiddels Volgens u zouden de Europese landen hen
niet verbeterd? “Jazeker, maar dat is relatief. Vooral in de
Waarom? “Om verschillende redenen. Er ontstond een grote discussie binnen de deelstaten over
ook op Merkel. Maar daarover werken ze niet samen.
Deze zomer was Nuri Al-Maliki, de Iraakse eerste minister, op bezoek bij bondskanse-
moeten opnemen. Waarom? “Die mensen kunnen geen kant op. In Irak
lier Angela Merkel. Hij vertelde haar dood-
meer bescherming. Alleen zien de soennie-
zie ik op korte termijn geen verzoening tot
leuk dat de christenen in Irak niet worden
buurten
genieten
een gezamenlijke verklaring zouden afleggen, zou dat ongetwijfeld indruk maken,
wie dat federale voorstel moest financieren.
christenen
sjiitische
conferentie, Robert Zollitsch, en de voorzitter van de protestanten, Wolfgang Huber,
‘Christenen redden is duidelijk niet
ten hen daardoor nog meer dan vroeger als
stand komen. In tegenstelling tot de mos-
gediscrimineerd en dat het land de christe-
vijanden. Bagdad blijft een verdeelde en ge-
lims die in hun respectieve stamgebieden
nen nodig heeft. Daar had Merkel wel oren
vaarlijke stad. Vroeger waren er tientallen
kunnen worden opgevangen, hebben chris-
naar, want dan was ze meteen van het pro-
ontploffingen per dag, nu nog maar enkele.
tenen niets meer waar ze naar terug kun-
bleem af.
Veiligheid blijft een relatief begrip.”
nen: geen huis, geen werk, vaak geen fami-
Uiteindelijk werd besloten dat Duitsland
lie meer. En wie gaat er terug naar de plaats
niet als eerste iets zou doen, maar zou wach-
In het Vaticaan zijn de stemmen verdeeld. Kardinaal Renato Martino van Rechtvaar-
politiek correct.’
Biedt het Koerdische gebied in het
waar je kind is vermoord en je vrouw ver-
ten op de rest van Europa. Dan kun je lang
noorden geen veilig toevluchtsoord
kracht? Vergelijk het met de joden in Duits-
wachten. Deze maand gaat een ‘fact finding
digheid en Vrede steunt het idee van de her-
voor de christenen?
land: zij leefden decennialang relatief goed
mission’ van de Europese Commissie naar
vestiging en zou de Duitse ambassadeur
samen met hun Duitse buren, maar op een
de buurlanden van Irak om het probleem te
daarover aanspreken. Kardinaal Leonardo
dag was dat onherroepelijk voorbij.
bestuderen. Maar met welk mandaat is me
Sandri die verantwoordelijk is voor de Oos-
absoluut onduidelijk: moeten ze aantonen
terse kerken, verwees me door naar een
“Aanvankelijk leek dat zo. Vele christenen die zich decennia geleden in Bagdad vestigden, zijn oorspronkelijk afkomstig van die gebieden. Sommigen hebben daar nog familie. Bovendien tonen de Koerden zich naar buiten graag als vriend van de christenen, omdat ze denken dat dit hun imago ten goede komt. De minister van Financiën, een christen, werkte een huisvestingsprogramma uit. Volgens de Koerdische vertegenwoor-
‘Bidden is oké,
dat er een probleem is, of juist dat er geen
ondergeschikte.
is? Ten slotte was het erg onhandig van de
De patriarch zei me dat mijn plan tegen de
maar is handelen
christendemocraten, maar ook van de soci-
wil van de paus ingaat. Dat klopt niet. De
aaldemocraten, dat ze het voorstel verpak-
paus heeft zich daar nooit over uitgespro-
dan verboden?’
ten als een plan dat alleen voor de christe-
ken. Alleen heeft hij meermaals gezegd dat
nen bedoeld is.”
we moeten bidden voor de christenen in
Wat is het probleem?
verboden?”
diger in Berlijn zouden 35.000 christenen
Irak. Bidden is oké, maar is handelen dan
die oorspronkelijk van de regio waren, daar
Ook in de Arabische buurlanden hebben ze
“Wij hebben hen daar altijd voor gewaar-
opnieuw zijn komen wonen. ‘Maar nu is de
geen toekomst. Ze zijn daar niet gewenst
schuwd. Zelf gebruikten we de term ‘niet-is-
boot vol’, zegt hij me. Dat is het aanvoelen
en leiden er een hondenleven. Toen ik een
lamitische minderheden’. Dat is misschien
erg zou zijn dat er geen christenen in het
van veel Arabische christenen in Koerdistan:
vooraanstaand kerkleider in
Damascus
grotendeels hetzelfde, maar het is minder
Midden-Oosten meer overblijven?
Is het probleem niet gewoon dat het heel
“Ik zou dat ook erg vinden. Wij willen heus
ze spreken de taal niet, ze worden in de prak-
sprak over de moeilijkheden van de chris-
gevoelig. We hebben heel droevige discus-
tijk als tweederangsburgers behandeld, ze
telijke vluchtelingen in Syrië, antwoordde
sies daarover gehad met Amnesty Interna-
niet alle christenen weghalen. Maar ik wil
zijn niet welkom. Geen wonder dat velen
hij me gewoon: ‘Net goed. Dan zien ze dat ze
tional en andere mensenrechtenorganisa-
wel een oplossing vinden voor zestigduizend
doortrekken richting Turkije.”
hier niet welkom zijn.’ Dat antwoord sprak
ties. Die vinden het niet kunnen dat je al-
christenen die niet naar Irak terugkunnen
boekdelen.”
leen christenen opvangt. Sorry hoor, maar
en ook in de buurlanden geen enkele toe-
als je daar ‘joden’ zou zeggen, zou iedereen
komst hebben. Want ze hebben geen geld,
Hoe vergaat het hen die naar Arabische buurlanden als Syrië, Jordanië en Libanon zijn gevlucht?
Wat is uw voorstel? “Ik stel voor dat we die vluchtelingen ‘her-
“Slecht. Ze zijn daar absoluut niet welkom.
vestigen’. In het kader van een georga-
Daar zie je nog eens wat een illusie de Ara-
niseerd programma installeren we deze
akkoord gaan. Christenen redden is duide-
geen werk, geen status. Wat voor een idee
lijk niet politiek correct.”
is het dat zij daar maar moeten blijven? Dat
Hoe staat de kerkelijke hiërarchie
loofsgenoten die erg lijden en nergens heen
tegenover uw voorstel?
kunnen. Ik weet dat het niet gemakkelijk
is geen theoretisch probleem. Het zijn ge-
bische broederschap is. Dat geldt overigens
christenen in landen van de Europese Unie.
ook voor de islamitische vluchtelingen. Die
Duitsland zou er dertigduizend kunnen op-
“De kerkleiders in Irak blijven zeggen dat
zijn nog altijd met meer: er is sprake van
vangen, de andere landen van de Europese
de plaats van de christenen in Irak is. Dat
elk geval dat het bewustzijn over deze kwestie groeit. Ik heb goede hoop dat het alsnog gaat lukken.”
Unie nog eens dertigduizend. Voor België
klinkt mooi, maar het is niet realistisch.
buurlanden. Dat is een zware last voor die
zou dat gaan om een drieduizend vluchte-
Sommigen bestempelen Noord-Irak nog als
landen. In Syrië betekent dat een extra be-
lingen. Dat moet toch haalbaar zijn.”
twee miljoen vluchtelingen uit Irak in de
volking van veertien procent. Er is ook een veiligheidsprobleem, want onder de vluch-
Hoe reageert de Duitse regering?
is, maar wat is het alternatief? Ik merk in
Debat en gebed
telingen bevinden zich ook radicalen.
“In oktober vorig jaar gingen we met aller-
Syrië en Jordanië hebben de Conventie van
lei vertegenwoordigers uit het parlement en
Genève niet ondertekend. De vluchtelingen
overheidsinstanties ter plaatse. Na afloop
hebben daar niet het statuut van vluchte-
van die missie schreven ze allemaal rappor-
Oecumene en de Raad van Kerken een bijeenkomst in het Nederlandse parlement in Den
ling. Ze zijn hoogstens ‘gasten’ die voor een
ten die je op het internet vindt. De conclusie
Haag over de toekomst van de ‘niet-islamitische minderheden’ in Irak. Otmar Oehring voert
Op vrijdag 5 december van 10 tot 12 uur houden de Nederlandse katholieke Vereniging voor
tijdje worden getolereerd. Maar het geduld
was eensluidend: er is geen toekomst voor
daar het woord, samen met Joël Voordewind (kamerlid van de ChristenUnie), Herman Teule
van de gastheren is op. Verlenging van hun
die mensen, we moeten iets doen. In Duits-
(Instituut voor Oosters christendom) en Attiya Tunc (Stichting Assyrië Nederland). De bij-
visa is vaak duur, lastig en gevaarlijk, want
land zou dat niet zo’n probleem zijn: we be-
eenkomst vindt plaats in de Marcus Bakker kamer (toegang via Binnenhof 1a). Geïnteres-
om de zoveel maanden moeten de families
schikken nog altijd over uitgeruste kampen,
seerden moeten zich vooraf melden op 0031-73/613.64.71 of op
[email protected].
terug naar Irak voor allerlei papieren. Dat is
met personeel en al, die leeg staan. Ze wer-
Op zondag 7 december om 15 uur vindt in de Onze-Lieve-Vrouw in Finisterraekerk in
psychologisch belastend. Bovendien komt
den destijds gebouwd om de vluchtelingen-
de Brusselse Nieuwstraat een oecumenische gebedswake plaats met getuigenissen van Iraakse christenen. Een initiatief van de Sint-Egidiusgemeenschap in samenwer-
er nog eens veel corruptie bij.
stromen uit de ex-Sovjet-Unie en de Balkan
De vluchtelingen verblijven gewoonlijk
op te vangen. Tot onze verrassing was de eer-
king met het Vicariaat Brussel en de Chaldese en Armeense gemeenschap in ons land.
in grote steden als Amman, Damascus en
ste die zich achter de voorstellen schaarde,
Info: Tim De Mey, 0496/70.24.99 of www.santegidio.be. (JDV)
Aleppo. Ze verblijven niet in tenten, maar
minister van Binnenlandse Zaken Wolf-
© sxc
Armoede in Europa
Zoeken naar geluk
De strijd tegen armoede
De wijsheid van het christendom
10 oktober: Dag tegen doodstraf
en sociale uitsluiting moet
kan in het actuele geluksdebat
“Een straf is bedoeld om
volgens de kerkleiders op
een aardig woordje meepraten.
een misdadiger zijn fout te
alle niveaus van de Europese
Maar voor christenen volstaat de
laten inzien. De doodstraf
instellingen structureel
kleine wereld van het ik nooit
kan hem niets leren”,
worden verankerd.
om gelukkig te worden.
vindt Raf De Rycke.
Pagina 5 ▶ Samen leven
Pagina 2 ▶ Standpunt Pagina 4 ▶ Samen leven
Pagina 4-5 ▶ De mening van
Christelijk opinieweekblad | 6 oktober 2010 | 11de jaargang | nr. 556 | € 1,99 | Afgiftekantoor Antwerpen X
© maîtrise
Christenen vitaal voor Midden-Oosten
‘Vechten met god’ “Religie werd verengd tot een doctrine. Het idee dat religie een worsteling met God is, raakte © belga/afp/R amzi Haidar
gemarginaliseerd. Dat is nochtans de essentie van het monotheïsme. Lees er het gevecht van Jacob met God op na in Genesis 32”, zegt filosoof Marc De Kesel. Hij publiceerde zopas het boek Goden breken over de verhouding In Beiroet staan de Mohammed al-Aminmoskee en de Sint-Joriskerk broederlijk naast elkaar. Ook in Libanon daalt het aantal christenen.
“De aanwezigheid van christenen is van levensbelang voor de cultuur van het MiddenOosten, niet het minst voor de islam zelf.” Die analyse zet de toon aan de vooravond van de speciale bisschoppensynode in Rome over het Midden-Oosten.
men weerstand bieden tegen de cultuur van het
Pagina 14-15 ▶ Tête-à-tête:
extremisme. Het verdwijnen van de christenen zou
Marc De Kesel
een enorm verlies betekenen, onze verschillen maken ons allen rijker.” Terwijl de emigratie de rangen van de christenen blijft uitdunnen, put Soueif hoop
Jan De Volder | Twee weken lang, van 10 tot 24 oktober
leving mag er de afgelopen eeuw stevig op achter-
tussen monotheïsme en geweld.
uit een ander fenomeen: de immigratie van christe-
Patrick Lateur vertaalde Regel van Benedictus
vergaderen rooms-katholieke bisschoppen in Rome
uitgegaan zijn, in absolute cijfers zijn er om en bij de
nen uit Azië of Afrika in voornamelijk de Golfstaten,
over de situatie van de kerk in de Arabische, Perzische
12 miljoen christenen, 4 keer meer dan 100 jaar ge-
waar ze werken als huispersoneel.
en Turkse wereld. Feitelijk vormen de katholieken
leden”, stelt hij. “Door hun culturele vitaliteit die zich
maar een heel kleine groep van het bonte Oriëntaalse
onder meer toont in hun kwaliteitsvolle onderwijs-
Cannuyer wijst op de grote verschillen in de situ-
nikenleven organiseert”, zegt de vertaler.“Maar
christendom, dat vooral tot de orthodoxie of de oud-
instellingen, vormen ze een onmiskenbare meer-
atie van de christenen. In Turkije en Palestina-Israël
aan de binnenkant blijkt het mateloze respect
oosterse kerken behoort. “Een oecumenische bijeen-
waarde voor de Arabische cultuur.”
zijn de christenen een bijzonder kleine minderheid
voor iedere mens in zijn groei naar God”, reageert
geworden en in Irak hebben ze veel te lijden onder
abt Ad Lenglet van de benedictijnen in Vaals.
komst in pakweg Damascus was misschien meer op
“Aan de buitenkant krijg je de indruk dat Benedictus een manager was die tot in de details het mon-
zijn plaats dan een Romeinse hoogmis”, stelt hoog-
Dat geldt ook ten aanzien van de islam: “Christe-
het voortdurende geweld. Maar in landen als Jor-
leraar Christian Cannuyer, een Belgische expert van
nen vormen de natuurlijke ‘andere’ voor de mos-
danië, Syrië en Egypte houden ze al bij al goed stand
Pagina 10 ▶ Spirit: Vertaler en abt
de christenen in de regio. “Maar hopelijk helpt de bij-
lims, want ze waren er al eeuwen voor hen. De op-
en hebben ze een belangrijk aandeel in de cultuur.
in gesprek over de Regel
eenkomst de aandacht te vestigen op het lot van alle
komst van de islam drukte de christenen ten dele
Het discours aan de vooravond van de synode lijkt er
christenen in het Midden-Oosten.”
weg, maar als ze volledig zouden verdwijnen, zou
een te zijn dat paus Benedictus XVI na aan het hart
dat de Arabische islam terugwerpen op zichzelf.”
ligt: dat van de creatieve minderheid.
De situatie van die christenen is volgens Cannuyer
Joseph Soueif, de maronitische aartsbisschop van
veel complexer én minder hopeloos dan gewoonlijk
Cyprus die secretaris van de synode is, maakt een-
Pagina 7-9 ▶Dossier: Christenen
wordt gesteld. “Hun relatieve aandeel in de samen-
zelfde analyse: “Christenen en moslims moeten sa-
in het Midden-Oosten
3 7
9
771375 679030
TERTIO Dossier ▶ Christenen in het Midden-Oosten
6 oktober 2010
7
Christenen minderheid in regio waar godsdienst ontstond Bij de bijzondere bisschoppensynode over het Midden-Oosten die volgende week in
tenen hebben te lijden onder de politieke en economische crisis die de Arabische we-
Rome begint, zoomen we in op het lot van de christelijke minderheden in de baker-
reld treft, het joods-Palestijnse conflict, islamitisch extremisme, interne verdeeldheid
matregio van het christendom en de andere monotheïstische godsdiensten. De chris-
en emigratie. De situatie verschilt van land tot land, maar toch is niet alles verloren.
Christenen vormen belaagde maar dynamische minderheid
andere minderheden in de eerste plaats, maar ook de gewone moslim. Cannuyer waarschuwt voor de wijdverspreide neiging om alles te bekijken door de bril van de“botsende beschavingen”. De realiteit is niet alleen complexer, maar ook positiever.“In het MiddenOosten leven de christenen zij aan zij met de moslims. Sommigen willen olie op het vuur gieten: met name een aantal evangelische groeperingen die de vorming
Christelijke minderheden zijn van vitaal belang voor de cultuur van het Midden-Oosten,
Bagdad toch nog altijd zo’n honderdduizend chris-
zelfs voor de islam. Hoewel ze onder grote druk staan, is hun lot nog niet bezegeld.
tenen. “Maar in landen als Syrië of Jordanië stellen
der tijden, waaraan een grote clash moet voorafgaan”,
de christenen het al bij al niet slecht. Zelfs in Egypte,
zegt Cannuyer.“Ik heb gezien hoe die groeperingen de
van de staat Israël zien als een voorteken van het einde
Jan De Volder | De christenen in het Midden-Oos-
Toch is Cannuyer ook de eerste om ieder enthou-
waar christenen het niet altijd onder de markt heb-
uitspraken van paus Benedictus XVI in Regensburg
ten, zeg maar de Arabische landen, Turkije, Israël
siasme te temperen. “Uiteraard is hun situatie ook
ben, zijn er 6 tot 8 miljoen koptische christenen,
uitvergrootten en verspreidden, omdat ze rekenden
en Iran, vormen een miskende minderheid. Ve-
moeilijk. In relatieve cijfers zie je dat hun aandeel in
meer dan ooit tevoren in de geschiedenis.”
len weten niet eens dat ze bestaan, want de goe-
de bevolking drastisch daalt door de enorme demo-
op een gewelddadige reactie.” En er is nog een reden: “Christelijke emigranten in het Westen hebben de nei-
gemeente is gewoon die regio uitsluitend met de
grafische groei. Een eeuw geleden vormden de chris-
Emigratie
islam te vereenzelvigen. In sommige christelijke
tenen nog 15 procent van de bevolking en nu geen 6
De leegloop van de christenen gaat onverminderd
overdrijven. In ieder geval vinden de oosterse christe-
milieus gelden ze dan weer als een ten dode op-
procent meer. Zelfs in een land als Libanon, de chris-
verder: vooral jonge mensen van de middenklasse
nen de rol van de diaspora niet altijd positief.”
geschreven minderheid, gedoemd als ze is het ge-
telijke safehaven van het Midden-Oosten, is hun
vertrekken, op zoek naar een betere toekomst in
vecht met de dominante islam te verliezen.
aandeel gezakt naar 30 tot 40 procent.”
Amerika, Europa, Australië of elders. “Gemakshalve
De islam heeft de christenen nodig
wordt dat toegeschreven aan de druk van de islam,
Als de christenen echt zouden verdwijnen uit het
ging om, als ze terugblikken, de rol van de islam te
Levendiger dan vroeger
De situatie varieert van land tot land. Vooral in Tur-
maar dat is maar één reden”, zegt Cannuyer.“Vooral
Midden-Oosten, zou dat grote gevolgen hebben. De
De werkelijkheid is oneindig veel complexer en ge-
kije is het aandeel van de christenen dramatisch ge-
de economische en de politieke crisis, het gebrek aan
christenen vormen een brug tussen de Arabische en
nuanceerder. “In zekere zin is het christendom in
zakt. “In 1910 was een derde van het huidige Turkije
economisch perspectief en aan democratie, doen
de westerse wereld. Bovendien houden ze de cultuur
het Midden-Oosten zelfs levendiger dan vroeger”,
christelijk. Nu vormen ze geen 0,2 procent meer van
hen naar andere oorden uitkijken.” Overigens emi-
vitaal: hun rol in de Nahda of ‘Arabische renaissance’
stelt Christian Cannuyer, hoogleraar aan de katho-
de bevolking.” Het gevolg van de etnische zuivering
greren de moslims ook. Cannuyer verwijst naar Ar-
in de vorige eeuw kan bezwaarlijk worden overschat.
lieke Universiteit van Lille, enigszins provocerend.
waartoe het Verdrag van Lausanne in 1923 besloot.
menië: “In dat christelijke land speelt de islam niet
“Maar ook de islam heeft de christenen nodig, als de
De Belg, die directeur is van het Centrum ‘Werk voor
Die leidde tot de uittocht van 1,3 miljoen christenen.
meer, maar sinds zijn onafhankelijkheid in 1991 zag
‘anderen’ waarmee ze samenleven”, stelt Cannuyer.“In
het Oosten’ en van de bekende boekenreeks ‘Fils
“Ook het huidige Turkije blijft de christenen discrimi-
het 20 procent van zijn bevolking vertrekken.”
d’Abraham’ bij uitgeverij Brepols, geldt als een inter-
neren. Het land is helemaal niet de lekenstaat waar
nationale autoriteit over de christenen in Egypte en
het zich voor uitgeeft.” In Israël-Palestina kunnen
Druk van de islam
godsdienst nefast zou zijn.” Volgens hem leeft dat be-
het Midden-Oosten. “Tenminste als je naar de abso-
de christenen zich eveneens moeilijk handhaven:
Tegen de perceptie in verloopt het samenleven tus-
sef ook bij Arabische moslims. Hij verwijst naar wijlen
een homogeen islamitische maatschappij wordt de islam op zichzelf teruggeworpen, wat ook voor die
lute cijfers kijkt: het aantal christenen wordt geschat
enerzijds zakte het aandeel van de Arabische chris-
sen christenen en moslims op de meeste plaatsen
sjeik MohammedTantawi van deAl-Azharuniversiteit
op 12 miljoen en dat is 4 keer zo veel als een eeuw ge-
tenen tot 2 procent van de bevolking, maar ander-
nog altijd tamelijk gesmeerd. “Maar als in een Egyp-
in Caïro, die het geregeld opnam voor de kopten.
leden. Bovendien vormen de christenen een dyna-
zijds leven er vandaag in Israël honderdduizenden
tisch dorp drie kopten worden gedood, haalt dat
mische culturele minderheid die de beste scholen
orthodoxe en katholieke christenen die recentelijk
overal het nieuws, terwijl miljoenen anderen in vrede
Prins El-Hassan bin Talaal van Jordanië, de oom van
en vormingsinstellingen in de regio hebben.” Vie et
ingeweken zijn uit de vroegere Sovjet-Unie of uit
met hun moslimburen leven.” Wat niet wil zeggen
de huidige koning, beschreef het mooi in een boek
Mort des chrétiens au Moyen-Orient luidt de titel van
Aziatische landen. In Irak verjaagde de oorlog veel
dat de Egyptische kopten het gemakkelijk hebben:
over islam en christendom. “Een moslimmaat-
een standaardwerk uit 1994 dat een Franse diplo-
christenen: van het miljoen christenen van voor de
dat zij bijvoorbeeld in het middelbaar onderwijs geen
schappij heeft christenen nodig. In de Koran staat:
maat onder het pseudoniem Jean-Pierre Valognes
invasie zijn er nog maar 400.000 over. Het is af-
Arabisch mogen geven, omdat dat de taal van de
‘Er is geen dwang in de godsdienst.’ De aanwezigheid
schreef. Die titel was misplaatst volgens Cannuyer.
wachten hoeveel van hen terugkeren als de rust en
Koran is, is zo’n onaanvaardbare discriminatie. Het
van de christenen stelt mij in staat te verifiëren of wij,
“Het overlijdensbericht is veel te vroeg verstuurd.”
stabiliteit er ooit terugkeren. Niettemin wonen er in
groeiende extremisme belaagt de christenen en de
moslims, trouw zijn aan dit vers.”
Belgische banden De kerk in ons land onderhoudt nog altijd een bijzondere band met de christenen van het Midden-Oosten. Zo is het ‘Werk voor het Oosten’, een in Brussel gevestigde katholieke organisatie die de aandacht vestigt op en hulp biedt aan de christelijke gemeenschappen in het Midden-Oosten. Hun tweetalige tijdschrift dat ontstond na de Tweede Wereldoorlog, heeft duizenden abonnees, zowel in het Nederlandstalige als het Franstalige landsgedeelte. Hoewel ze niet erg bekend is op de markt van de goede doelen, weet de organisatie elk jaar enkele tienduizenden euro te verzamelen om er christelijke initiatieven in het Midden-Oosten mee te naar het hospitaal van de dominicanessen in Bagdad. Dat bleef tijdens de langdurige Iraakse crisis open, verzorgt zowel christenen als moslims, en is een mooi voorbeeld van een christelijk getuigenis in eenArabische maatschappij. (JDV) www.orient-oosten.org.
© belga/afp/Victoria Ha zou
steunen. De afgelopen jaren ging de steun
8 6 oktober 2010
TERTIO Dossier ▶ Christenen in het Midden-Oosten
De lachende kerkleider VRT-journalist Lukas De Vos brengt hulde aan Andreas Abouna, een Chaldeeuwse rots
Lukas De Vos | Begin jaren zestig trok Fons Jansen, oud-nieuwslezer
tot patriarch van Mossoel enAssyrië verhief, zoals in 1672 toen Mar Jozef I,
en gespreksleider bij het katholieke vormingscentrum van de Neder-
aartsbisschop vanAmid, patriarch van de Chaldeeërs werd, zoals in 1830
landse landmacht, rond met zijn cabaretprogramma De Lachende Kerk.
toen Pius VIII Johanna Hormizd erkende als patriarch van Babylon der
Veel valt er niet meer te lachen in de kerk. Of toch: te midden van de
Chaldeeërs, en zeker zoals in 2007 toen Mar Emmanuel III Delly als eer-
verwoestingen in Irak, en het steeds blindere islamterrorisme, bleef
ste Chaldeeuwse katholiek verheven werd tot kardinaal. Ze zaten hoog
een milde man overeind in het brandende zand: Andreas Abouna. Hij
ingeburgerd onder het bewind van dictator Saddam Hoessein. Bekend
was de Chaldeeuwse hulpbisschop van Bagdad, bisschop bij de curie
is vooral TarekAziz – wiens echte naam Michail Joehanna was.
© epa/ansa/Maurizio Br ambat ti
in de Iraakse branding. De bisschop overleed deze zomer op 67-jarige leeftijd.
van Babylon en titelvoerend aartsbisschop van Hirta sinds 2003. Bij de gratie van de seculiere Baathpartij was hij vicepremier, werd na
Hij bleef
de Tweede Irakoorlog vastgezet door de Amerikanen en later tot ze-
“Ik blijf”, was zijn lijfspreuk. Hij bleef, telkens een christelijk voorman werd
ven jaar cel veroordeeld door het Hooggerechtshof voor de deporatie
ontvoerd, onthoofd, neergeschoten of opgeblazen, telkens een christe-
van Koerden in de jaren tachtig. Ze vormen een kleine groep, onder Sad-
lijke familie uitweek naar Syrië of Turkije – het gekoeioneer beu of omdat
dam hooguit 3 procent van de bevolking. Een sekte in de ogen van de
Andreas Abouna. “Ik blijf ”, was zijn lijfspreuk.
hun drankenwinkel dicht moest. (In 2006 noteerde de Hoge Commissa-
sjiitische meerderheid dus. Overigens: hun aantal is verschrompeld tot
ris voor de Vluchtelingen bij de Verenigde Naties dat liefst 24 procent van
1 procent, van het miljoen christenen is meer dan de helft al weggetrok-
lijk en grootmoedig. Moedig was hij zeker, niet alleen voor zijn om-
de asielzoekers in Syrië christenen uit Irak waren.) Of telkens een bom in
ken om aan vervolging te ontsnappen. Het is in Irak even gevaarlijk an-
geving, maar ook met de nierziekte die hem deed aftakelen, reden
zijn nabijheid ontplofte, zoals in 2003 bij de kerk van onze-Lieve-Vrouw-
dersdenkend of gewoon denkend te zijn als rekruut te willen worden.
waarom hij elk jaar voor een behandeling naar Londen ging. Londen,
dad. Hij was een gesprekspartner die betrouwbaar werd geacht, eer-
waar hij elf jaar lang (1991-2002) de diaspora begeleidde, en wel in Ea-
Tenhemelopneming, waar hij geregeld de eredienst leidde, of zoals in 2006, toen een nieuwe bomaanslag gebeurde en hij kort daarop bescho-
Moeras van geweld
ten werd terwijl hij een zwangere vrouw in veiligheid bracht.
Abouna beende ongestoord door het moeras van geweld en afreke-
ling. Die nierziekte werd hem afgelopen zomer fataal.
ningen. Zijn grote inspanningen om gemengde christelijk-muzel-
Hij had het ongeluk, of geluk, meteen in een lijdende kerk terecht te ko-
Hij bleef. Al was het geen pretje in Irak, want sinds de Amerikaanse inva-
maanse lagere scholen op te zetten, zijn inzet voor weeskinderen, zijn
men na zijn terugkeer uit Londen. Hij kende zijn verleden, want niet al-
sie waren de Chaldeeuwse christenen driedubbel verdacht: vanwege
humoristische benadering van alle leed en zijn warme maar niet fa-
leen de Armeniërs hadden fel te lijden gehad van de Turken in 1915-1918,
Rome, vanwege Saddam, vanwege minderheid. Ze hebben een knip-
natieke overtuiging maakten indruk op de gematigde moslims en de
ook de Chaldeeuwse christenen waren vogelvrij verklaard door Enver
perlichtrelatie met Rome, “het Rome van de kruisvaarders”. Dat erkent
stamoudsten. Zo kreeg hij in 2009 de grote eer om de begrafenis van
Pasja. In 1843 persten de Koerden de christenen af, wie niet kon betalen
hen op en af, zoals in 1553 toen de paus Sjimoen VIII Johannen Soelaka
een vooraanstaand sjialeider bij te wonen in de grote moskee van Bag-
ging over de kling. Er bleven ruim tienduizend doden achter. Ook vandaag zijn het de Koerden die de laatste christelijke dorpen versmachten. Abouna kwam uit die uithoek. Zelf was hij amper geïnstalleerd als hulpbisschop of de Tweede Irakoorlog begon, met alle gevolgen van dien. Zijn eigen lijden minimaliseerde hij, ook al maakte de ontvoering van aartsbisschop Paulos Faraj Rahho van Mossul in 2008 een diepe indruk op hem. Terroristen pakten hem mee op de trappen van de kathedraal, ze schoten twee lijfwachten en zijn chauffeur dood. Het levenloze lichaam van Rahho werd twee weken later aangetroffen.
© ma xppp/Christophe Petit Tesson
In vrede vertrekken
Een eucharistieviering in de Sint-Benamkerk in Qaraqosh. In dat Iraakse stadje vinden christenen die uit Mossul verdreven zijn, een toevluchtsoord.
Nieuw zaad, zei Abouna, die zich optrok aan de vrijwillige terugkeer van twee Iraakse priesters uit Europa, en aan het vreedzame protest dat zijn kleine kudde hield in Ninive. Zelf kon hij in vrede vertrekken. In 2006 zag hij het ontstaan van de Eparchie van Oceanië, gewijd aan de heilige apostel Thomas van Sydney der Chaldeeërs. Vlak voor zijn dood maakte hij de wijding mee van twee nieuwe priesters. Een week na zijn dood waren er opnieuw twee priester- en vier diakenwijdingen. Er valt misschien weinig te lachen in de kerk, maar in de nood blijkt dat wel het beste geneesmiddel. Wellicht had hij postuum kunnen lachen met Jansen, toen die zei: “Wegens een sterfgeval is het kerkhof enkele dagen gesloten.” Want van pilaarbijten krijg je slechte tanden.
‘Immigratie van christenen in Golfstaten Joseph Soueif is aartsbisschop van de maronieten op Cyprus. Hij is de speciale secretaris van de komende bisschoppensynode in Rome. Tertio belde hem op.
van zijn geschiedenis. Zij leverden een enorme bijdrage aan de cultuur van het Midden-Oosten en vormen een brug met het Westen. Zij staan voor de openheid, de tolerantie, de broederlijkheid en
Wat is het doel van de synode? “Een synode is in de eerste plaats een kerkelijke ge-
“Het overlijdensbericht van de christenen
de vrede in die samenlevingen.”
in het Midden-Oosten is te vroeg ver-
beurtenis: het Tweede Vaticaans Concilie wilde dat
stuurd”, stelt Christian Cannuyer, expert
De wereld kijkt naar het Midden-
de bisschoppen zich geregeld zouden verzamelen
van het christendom in het Midden-
Oosten om te zien of samenleven met
rond de Heilige Vader. Het is een gelegenheid om
Oosten. Bent u het daarmee eens?
de moslims mogelijk is. Wijst de emi-
onze onderlinge communio te verstevigen, maar
“De goede God is meester over de tijd en de ge-
gratie niet op het tegengestelde? “Onze streken kennen van oudsher een cultuur
ook om getuigenis af te leggen in onze landen. Het
schiedenis. Leven en dood zijn gebonden aan de
is een spirituele, menselijke en broederlijke kans om
voorzienigheid. In ieder geval zijn de christenen in
van samenleven. De relaties tussen moslims en
een gewetensonderzoek te doen en om de realiteit
het Midden-Oosten geen toegevoegde sociolo-
christenen getuigen van menselijke warmte,
Joseph Soueif met
te bediscussiëren.Want de uitdagingen zijn ernstig.”
gische realiteit, maar ze maken integraal deel uit
ook al zijn er soms moeilijke periodes.
paus Benedictus XVI.
9
6 oktober 2010
Cyprus vormt brug tussen Europa en Midden-Oosten
vroeg christelijk (zie mozaïek op de foto). Die band met de apostelen gaf aan de kerk van Cyprus een bijzondere status. In volgorde van belang kwam ze na de vijf patriarchaten. Tijdens het Frankische bewind verdrong de Latijnse kerk de orthodoxe, waardoor ze die positie verloor. Pas recentelijk werden meerdere orthodoxe bisschopszetels in ere hersteld waardoor de orthodoxe kerk van Cyprus nu weer een onafhankelijke, autocefale kerk is.
Niet toevallig maakte paus BeneDe bisschoppen worden uit de ongehuwde pries-
dictus XVI het Instrumentum laboris –
ters gekozen. In elk bisdom zijn er wel enkele, maar
het voorbereidende werkdocument
de meerderheid is gehuwd. “Het doet ons pijn te
– voor de synode van het Midden-
horen over de pedofilieschandalen in de katholieke kerk, want door die schandalen nemen men-
Oosten begin juni bekend tijdens
sen afstand van de kerk. Voor ons ligt de oplossing
zijn reis naar Cyprus. Op het kruis-
in de vroege kerk. Petrus was gehuwd, Paulus niet.
punt van drie continenten – Afrika,
Trouw zijn aan de apostelen betekent dat je die
Azië en Europa – vervult Cyprus
twee sporen volgt. Priester worden is op zich al een moeilijke keuze. Je moet priesters dan ook geen
immers een brugfunctie tussen
extra lasten zoals het celibaat opleggen. Priesters
Europa en het Midden-Oosten.
met een gezin begrijpen trouwens beter de familiale kwesties die hen worden toevertrouwd en je merkt dat ook hun echtgenotes dienstbaar bijdra-
Emmanuel Van Lierde | Met zijn reis naar Cyprus wou
Benedictus XVI de betrekkingen met de orthodoxen
gen aan de opbouw van de kerk”, zegt Vrigni, die er
verbeteren en het lot van de christenen in het Midden-
zelf voor koos ongehuwd te blijven. © evl
Oosten onder de aandacht brengen.Van de bevolking is 80 procent Grieks-orthodox. Wat de katholieken betreft, wonen er zo’n 6.000 maronieten en 22.500
Splinters van het kruis Op dat kruispunt van drie continenten lieten di-
Tychikos Vrioni en Marios Andreou bij een mozaïek over de bekering van de Romeinse proconsul.
Latijnse katholieken die vallen onder het Latijnse pa-
verse heersers en culturen hun sporen na, maar voor
triarchaat van Jeruzalem. Israël en Cyprus liggen niet
is. “Wij hopen op een vredevolle oplossing en reke-
Paulus en Barnabas
christenen springt zeker het christelijke erfgoed in
zo ver van elkaar. Je reist makkelijk vanuit Cyprus naar
nen daarvoor ook op de Europese Unie, maar de ge-
De rijke christelijke traditie van het op twee na
het oog. Aan het Byzantijnse Rijk dankt Cyprus en-
Israël of Egypte. De toeristische diensten spelen daar
schiedenis leert dat er met Turkije nooit vredevolle
grootste eiland in de Middellandse Zee begint bij
kele buitengewoon unieke kerkjes uit de elfde eeuw
op in en promoten het om een bezoek aan die landen
oplossingen zijn geweest”, reageert Marios An-
de apostelen Paulus en Barnabas. Cyprus was het
die op de werelderfgoedlijst van de Unesco prij-
te combineren. Niet alleen godsdienstig en spiritueel,
dreou, als theoloog werkzaam bij het bisdom Pafos.
eerste land dat de apostel Paulus met zijn metge-
ken. Ze liggen alle in het dichtbegroeide Troodosge-
maar ook economisch en toeristisch vervult Cyprus
“De orthodoxe kerk, de staat en de mensen waren
zel Barnabas – die nadien ook de titel van apostel
bergte. Wie de Byzantijnse route tussen de pijnbo-
een brugfunctie tussen Europa en het Midden-Oos-
opgetogen over het pausbezoek. Het bevorderde
kreeg – in het jaar 45 aandeed tijdens zijn missie-
men volgt, ontdekt die verborgen pareltjes. Aan de
ten. “Cyprus kan voor het Midden-Oosten en Europa
niet alleen de relaties tussen onze kerken, maar
reizen (zie Handelingen 13). Nadat Paulus een valse
buitenzijde wekken ze niet de indruk een kerk te zijn,
een voorbeeld zijn van het vredevolle samenleven
bracht de kwestie van de Turkse bezetting weer in-
profeet had ontmaskerd, bekeerde de Romeinse
maar vanbinnen herbergen ze authentieke muur-
tussen culturen en religies. Op dit kleine eiland leven
ternationaal onder de aandacht.”
proconsul Sergius Paulus zich en zo werd Cyprus al
schilderingen en zeldzame iconostases.
mensen dicht op elkaar. Het bevolkingsaantal overstijgt bijna de draagkracht van het land, maar de wil is
Bijzonder zijn ook de fraaie byzantijnse kloosters
er om het welzijn van allen te bevorderen”, zegt Tychi-
zoals het grootse Kykkosklooster in het Troodos-
kosVrigni, archimandriet in het bisdom Pafos.
gebergte of de authentiekere kloosters van Agios Neofytos in de buurt van Pafos en Stavrovouni
Vernietiging erfgoed
nabij Larnaka. In dat laatste houden de monni-
Onbevlekt is dat vreedzaam samenleven evenwel
ken er even strikte leefregels op na als hun col-
niet. De orthodoxe aartsbisschop, Chrysostomos II,
lega’s van het Griekse Athos en vrouwen zijn er
liet niet na bij het pausbezoek fel uit te halen naar Tur-
evenmin welkom. Net als drie andere Stavros-
kije dat sinds 1974 het noordelijke deel van de voorma-
kloosters bewaart dat klooster als reliek een
lige Britse kolonie bezet. Volgens hem zijn de Turken
splinter van het kruis van Christus die de heilige
bezig de Griekse en christelijke cultuur in het noor-
Helena, moeder van keizer Constantijn, daar zou
den te vernietigen. Christelijke kunstwerken worden
hebben achtergelaten. Redenen te over om Cy-
“meedogenloos geplunderd”. Benedictus XVI ging niet
prus als vakantiebestemming te kiezen. © evl
rechtstreeks in op de woorden van de primaat, maar riep bij zijn aankomst in Cyprus wel op tot geduld in het conflict en herhaalde dat geweld geen oplossing
Het Agios Neofytosklooster, even buiten Pafos, is een van de fraaie byzantijnse kloosters.
Meer info via www.churchofcyprus.org.cy en www.visitcyprus.com.
biedt nieuwe perspectieven’ De geschiedenis toont dat de christenen een belang-
voor iedereen. Ze verhoogt de diversiteit en door
sche wereld, vooral in de Golfstaten. Dat geeft hoop.
rijke rol hebben in de Arabische samenleving: de re-
hun samenwerking met mensen van andere gods-
Hun getuigenis opent nieuwe horizonten.”
naissance van de Arabische literatuur bijvoorbeeld
diensten zijn ze een garantie voor vrede en verzwakken ze de extremistische tendensen die overal bestaan. We moeten dus aanwezig zijn, en delen met
in het Westen doen?
altijd goed worden geanalyseerd. De realiteit van het
de anderen wat we zijn en wat we hebben.”
“De realiteit van de christenen in het Oosten leren
schappij. De emigratie is natuurlijk een enorme uit-
Wat zijn punten van hoop voor u?
men leren waarderen. Het religieuze toerisme
daging, het is een verlies voor ons allen.”
“Onze hoop is gefundeerd op ons geloof in God. We
naar onze streken is belangrijk. Door de kennis
geloven in de efficiëntie van de communio die zich
kunnen partnerschappen ontstaan, tussen bis-
Wat baart u het meest zorgen?
toont in de samenwerking tussen kerken en bur-
dommen, parochies en bewegingen. Dat gaat
“De communio en de eenheid van de christenen. Ze
gers. We moeten ook aandacht hebben voor de
niet alleen om financiële solidariteit, maar vooral
moeten present zijn en van het evangelie getuigen.
immigratie van miljoenen christenen uit Azië, de
om de kerk te beleven als het ene lichaam van
Hun dynamische aanwezigheid betekent winst
Filippijnen of Afrika, die komen werken in de Arabi-
Christus in al zijn verscheidenheid.” (JDV)
kennen, en hun culturele en liturgische rijkdom-
extremisme is niet het echte wezen van onze maat-
© belga/afp
Wat kunnen christenen
is daar een sprekend voorbeeld van. De cijfers, de kwestie van meerderheid en minderheid, moeten
4 10 november 2010
Globaal TERTIO
Bloedbad zet religieuze minderheid nog meer onder druk
verdwenen en dat werkt de middelpuntvliedende en radicale krachten in de hand. Geen wreder beul dan wie onderaan de sociale ladder bungelt en natrapt
Christenen terug naar de catacomben
naar wie nog onder hem zit. De islam is uiterst gefragmenteerd, elke Schriftgeleerde of imam kan zijn interpretatie geven aan de wetten. Dat breekt de samenleving in barre tijden zuur op. De aanleiding voor de aanval op de kathedraal klinkt bizar: de terreurgroep die aanleunt bij Al-Qaeda eiste de ‘vrijlating’ van twee nonnen die volgens hen in een koptisch klooster in Egypte werden vastgehouden. Ze zouden zich tot de islam hebben bekeerd. Waarschijnlijker is dat ze wilden scheiden wat de koptische kerk verbiedt, maar nog waarschijnlijker is het een drogreden.
Terug naar de barbarij Maar het zegt veel over de terugkeer naar de barbarij die de implosie van Irak heeft uitgelokt. Martelaarschap wordt niet langer beleefd als bij vervolging sterven voor zijn overtuiging, maar als vlucht vooruit naar een absolute machtsaanspraak. De verbrokkeling van de samenleving doet mensen kleven aan simpele, oude waarden. Dat de stamoudsten en de moellahs weer de plak zwaaien, is daar het beste bewijs van. Kind van de rekening worden dan de minderheden, de vreemdelingen, de buitenlanders, de ongewensten. Hoe groter de angst, hoe harder de repressie. Elk autoritaire bewind haalt de voorhamer boven in de vroege fase van zijn ontbinding. Er is een logische band tussen de steniging van ‘overspelige’ vrouwen in Iran en de stelselmatige moordaansla-
© belga/afp/Sabah Ar ar
gen op de chaldese christenen in Irak. Ook voor gematigde islamieten is deze ontwikkeling een schrikbeeld. Sjeik Achmed al-Tayyeb, grootimam van Al-Azhar, veroordeelde de aanval scherp. “De islam moet de vrijheid van eredienst waarborgen. Dat soort geweld druist in tegen de sharia”, zei hij. Minister voor mensenrechten Wijdan Mickeil, een christen, woonde de rouwplechtigheid bij. Ook Ammar al-Hakim was er, de leider van een sjiitische par-
Ordetroepen patrouilleren rond de Sayidat al-Najatkathedraal in Bagdad, een dag na de bloedige gijzeling.
tij. Begrijpelijk is ook de klacht van de Syrisch-katho-
Twee dagen na het bloedbad in de kathedraal van Bagdad, verklaarde
Maar het zit veel dieper dan afkeer van andermans
lieke aartsbisschop van Mossoel, Basil Casmoussa:
de Iraakse tak van Al-Qaeda vorige week de oorlog aan de christenen.
godsdienst. Daar dragen de Amerikanen een ver-
“Wij eisen wettelijke bescherming en gelijke rechten,
VRT-journalist Lukas De Vos onderzoekt hoe het zover kon komen.
pletterende verantwoordelijkheid. Vader en zoon
geen mooie beloften.” Maar daarvoor is stabiliteit no-
Bush lieten in twee Irakoorlogen het land plat bom-
dig, en acht maanden na de verkiezingen zit Irak nog
barderen. De aanslepende ‘pacificatie’ van het land
altijd zonder regering. Misschien was er zelfs een po-
Lukas De Vos | Taher Saadallah Boetros was 32. Hij
bliezen zichzelf op toen de politie de kathedraal be-
deed niet alleen sektarisch geweld oplaaien, maar
litieke aanleiding voor de aanslag: aftredend premier
ging voor in een misviering op 31 oktober in de ka-
stormde, de anderen gooiden granaten in het rond.
ontwrichtte alle structuren: zelfs het onderwijs en de
al-Maliki had net de steun verworven van zeven par-
thedraal Sayidat al-Najat van Bagdad, Onze-Lieve-
Balans: 58 doden. De zwaarste tol tegen de christe-
ziekenzorg – twee uitzonderlijke verdiensten van het
lementsleden uit een kleine sjiitische partij.
Vrouw van Eeuwige Bijstand. Toen een zwaarbe-
lijke minderheid sinds de val van Saddam Hoessein.
Saddambewind – zijn ingestort. Norman Schwarzkopf, die de eerste tankaanval op Irak leidde, zei me
Afkeer van andermans godsdienst
Soennitische bende
de terroristen staan. “Spaar de gelovigen, neem
ooit:“Ik betreur maar één ding: dat de communicatie
De moordenaars van Bagdad behoren, zoals zo vaak,
mijn leven”, zei hij. Een gemaskerde radicaal zette
Wat is er misgelopen in Irak dat het zo ver kon ko-
met Washington te goed liep.Anders was ik gewoon
tot een soennitische bende, de Islamitische Staat
een handwapen tegen zijn hoofd, en schreeuwde:
men? Bij de aanval alles. De tien fundamentalistische
tot in Bagdad doorgestoten, en had ik Saddam met-
Irak. De soennieten waren de steunpilaar van Ba’ath
“Bekeer u tot de islam, doden ga ik u toch.” En hij
moslims droegen valse identiteitsbadges en unifor-
een afgezet.” Schwarzkopf had gelijk. De korte pijn
en Saddam. Wie vertrapt wordt, zoekt een zwakker
schoot Boetros een kogel door het hoofd. De me-
men van een privébeveiligingsdienst. Een tv-station
had Irak veel leed kunnen besparen.
slachtoffer. Maar berusting is een sterker wapen dan Overtuiging zit in het hart, niet in het wapen. Geloof
wapende bende de kerk binnenviel ging hij voor
decelebrant en de broer van Boetros, net als een
kondigde nog voor de ontzetting van de kerk de ope-
huilende baby, ondergingen hetzelfde lot.
ratie al aan. Het politietoezicht was laks, zo niet on-
Gefragmenteerde islam
bestaande. De commandant van de wijk Karrada is
Want de ontwrichting van een maatschappij kan niet
ondergronds, niet in monumenten. Vastberaden-
Toen de veiligheidstroepen probeerden de zowat
aangehouden, het is nog onduidelijk of hij gewoon
goedgemaakt worden door van bovenuit “de demo-
heid in de catacomben, niet in een paleis. Eigenlijk ligt
honderd gegijzelden te ontzetten, liep het fout. De
slordig was dan wel betrokken bij de aanslag. De be-
cratie” op te leggen. De Russen ondervonden het al
er maar één oplossing voor de hand: een strikte schei-
tien overvallers hadden hun actie grondig voorbe-
storming verliep vrij ordeloos, wat de terroristen de
in Afghanistan, de Amerikanen in Vietnam. En toch
ding tussen godsdienst en staat. Maar daarvoor zit
reid. Ze wilden een massamoord plegen: vijf van hen
tijd gaf zoveel mogelijk christenen af te slachten.
stoten ze zich aan dezelfde steen. De samenhang is
de wind verkeerd, zeker in het Midden-Oosten.
pijn, zei de chaldese kardinaal, Emmanuel III Delly.
Twee geloven op een kussen Huwelijken tussen (gelovige) moslims en christenen komen wel eens voor, maar lopen zelden van een leien dakje. Kerkwerk Multicultureel Samenleven (KMS) werkte een gedetailleerde begeleidingsbrochure uit voor gemengde paren.
Maar voor het atypische geval dat beide partners toch hun godsdienst trouw blijven en ook voor de kerk willen huwen (technisch: ‘met dispensatie wegens verschil van godsdienst’), werkte de KMS-Werkgroep Relatieopbouw moslims-christenen een gedetail-
De brochure kost € 10 (exclusief verzendingskosten) en kun je bestellen bij Kerkwerk Multicultureel Samenleven, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, via
[email protected] en op 02/502.11.28.
Jan De Volder | “Twee geloven op een kussen, daar
en christenen. Een moslimman met een christe-
leerde brochure uit, met daarnaast een katern met
slaapt de duivel tussen.” Het was een gevleugelde
lijke vrouw althans, want het omgekeerde wordt
voorstellen voor religieuze vieringen en nuttige juridi-
uitdrukking in de jaren 1950 in Nederland, waar
door de islam eigenlijk niet getolereerd zonder
sche aspecten. Het moet gezegd, de redacteurs onder
huwelijken tussen protestanten en katholieken
dat de man zich tot de islam bekeert. De eerlijk-
leiding van Frans Hitchinson zijn niet over een nacht
sociaal en religieus taboe waren. Tegenwoordig
heid gebiedt te zeggen dat ook heel vaak van het
ijs gegaan. Een alomvattende pastorale begeleiding
wordt er niet alleen interkerkelijk, maar ook vaak
christelijke meisje wordt gevraagd dat ze zich be-
van zulke gemengde huwelijken vereist veel kennis,
interreligieus gehuwd, vooral tussen moslims
keert, als ze dat al niet spontaan doet.
inzicht en ervaring en die heeft de Oost-Vlaamse pries-
