Moord en doodslag in Nederland

Moord en doodslag in Nederland

Gerlof Leistra en Paul Nieuwbeerta

Moord en doodslag inNederland -

2003 Prometheus Amsterdam

© 2003 Gerlof Leistra en Paul Nieuwbeerta Omslagontwerp Kummer & Herrman, Utrecht Foto omslag Eran Oppenheimer/ www.pbo.nl isbn 90 446 0131 8

Inhoud

Woord vooraf 7

i overzicht 1 2 3 4

Inleiding 11 Moord in breder perspectief 17 Overzicht van alle moorden 27 Verschillende typen moorden 42

ii verschillende typen 5 Partnerdoding 53 Te naïef voor de grote wereld. Een gewelddadige dood aan de IJssel 60 Een dubbel drama in Den Dungen. Reconstructie van de brute moord op een Brabantse neurologe 66 6 Kinderdoding door ouders 73 Een moordenaar in ons midden 79 7 Ouderdoding 86 Misdaad en straf 92 8 Eerwraak 95 9 Moorden bij ruzies 103 Wraakengelen. Reconstructie van een slachtpartij in seksclub Esther 109 De dood van Joes Kloppenburg. Het drama van de Voetboogstraat 116 10 Moorden binnen het criminele circuit 122 11 Liquidaties 127 Kroniek van een aangekondigde dood. De liquidatie van Sam Klepper 135

12 Roofmoorden 142 Ongenode gasten. De moord op restauranthouder Willem Wijker 148 De Geldnet-gabbers. Keiharde vrijbuiters pas na jaren gepakt 153 13 Seksuele moorden 160 Het verstoorde paradijs. De zaak Marianne Vaatstra 167 14 Tot slot 172 Bijlage a Databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ 178 Bijlage b Verantwoording van de reconstructies 182 Noten 185 Geraadpleegde literatuur 201

iii chronologisch overzicht van moord en doodslag 1992-2001 Woord van dank 343

Woord vooraf

Jaarlijks vallen er door moord en doodslag in Nederland circa 250 slachtoffers. Het is dan ook verrassend dat er zo weinig bekend is over dit zogeheten kapitale delict. In de media krijgt een aantal – maar zeker niet alle – moorden ruimschoots aandacht, het overzicht ontbreekt echter. Zo geven diverse instanties andere aantallen en zijn er nauwelijks onderzoeken waarin onderscheid wordt gemaakt naar typen moord. Een systematisch overzicht van moord en doodslag in Nederland was in onze ogen dan ook een lacune. Een van ons wilde op het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (nscr) onderzoek doen naar de criminele carrières en levensloop van slachtoffers en daders van moord en doodslag. Hij ontdekte echter al snel dat niet eens duidelijk was hoeveel moorden er in ons land per jaar gepleegd werden; laat staan door wie.Voordat verder onderzoek mogelijk was, zou het dan ook noodzakelijk zijn eerst alle moordzaken systematisch in kaart te brengen. De ander had in het weekblad Elsevier al verscheidene publicaties over moord en doodslag op zijn naam staan. Vanaf 1999 publiceerde hij jaaroverzichten van alle moorden doodslagzaken. Van een uitgebreidere beschrijving en diepgaandere analyse van het materiaal was het nog niet gekomen. Bij ons eerste contact, medio 2001, ontstond het plan om gezamenlijk alle moorden van de afgelopen tien jaar in kaart te brengen en in een boek te beschrijven. Sindsdien hebben we met veel plezier aan dit plan gewerkt. In dit boek beschrijven we alle 2549 gevallen van moord en doodslag in Nederland in de periode 1992-2001. We signaleren trends en beantwoorden diverse vragen. Welk type moorden komt het meeste voor? Waar zijn de meeste moorden gepleegd? Wat is de etnische achtergrond van daders en slachtoffers? Hoe worden moorden gepleegd? Welke straf krijgen de daders? En hoeveel zaken blijven onopgelost? Naast deze analyses hebben we een aantal reconstructies van spraakmakende zaken opgenomen. Het boek bevat verder een uitgebreide bijlage met kor7

te beschrijvingen van alle moordzaken. De verzamelde gegevens bieden de mogelijkheid voor diepgaandere analyses. Wat ons betreft is dit boek dan ook het eerste in een reeks publicaties over moord en doodslag in Nederland.

8

i

overzicht

1 Inleiding

Sommige moorden staan in het nationale geheugen gegrift: de moord bij Dokkum op Bonifatius (754) bijvoorbeeld en uiteraard die op Willem van Oranje (1584) in Delft. Maar ook de Baarnse moordzaak (1960), de Zaanse paskamermoord (1984) en de moord op Gerrit-Jan Heijn (1987) zijn nog altijd niet vergeten. Van recenter datum zijn de seksuele moorden op jonge meisjes: Maartje Pieck, Sybine Jansons, Naomi Eleveld, Marianne Vaatstra. Ook de liquidatie op klaarlichte dag van topcrimineel Sam Klepper bleef niet onopgemerkt. Verder verraste de aanslag op aankomend parlementariër Pim Fortuyn, negen dagen voor de Tweede-Kamerverkiezingen van mei 2002, iedereen. Het hele land was diep geschokt. Zijn begrafenis werd live door de televisie uitgezonden. Soms onthouden mensen de namen van de verdachten of daders: Volkert van der G. bijvoorbeeld, Jan S. en Willem van E. Van andere moordzaken herinnert het publiek zich alleen de toedracht. Joes Kloppenburg, Meindert Tjoelker en Daniël van Cotthem werden als willekeurige slachtoffers van ‘zinloos geweld’ symbolen van de verharding in de samenleving. Net als het slachtoffer van de moord in de Vrolikstraat, in Amsterdam. Daar sloeg in maart 1993 een verwarde man een 12-jarig meisje dood met een tafelpoot. Ook de dubbele moord op 10 januari 1999 in Gorinchem schokte de natie: twee jonge meisjes hadden de domme pech dat ze precies achter de deur van een muziekcafé stonden waar een paar mannen hun pistool op leegschoten. Stuk voor stuk geruchtmakende moorden van de afgelopen tien jaar, net als de roofmoord op sigarenhandelaar André Hartman, de serie moorden door de Bende van Venlo, de viervoudige schietpartij in de Haarlemse seksclub Esther en de verminking van het meisje van Nulde. Het zijn slechts een paar voorbeelden uit een lange lijst. In de media krijgen spraakmakende moorden ruimschoots aandacht. Na uitvoerige verslaggeving over de vondst van het lijk en een gedetailleerde beschrijving van de zogeheten Plaats Delict, houden kranten hun lezers vrijwel 11

dagelijks op de hoogte van de vorderingen in het onderzoek, de eventuele aanhouding van verdachten en de afsluitende terechtzitting. De nabestaanden komen aan het woord, de leider van het onderzoek en soms de dader. Over de bekendste zaken verschijnen reconstructies en boeken. Voor het overgrote deel van de moorden bestaat amper aandacht. Een anpbericht wordt gebruikt als ‘stopper’: ‘Een 46-jarige vrouw is gisteren in Oud Zuilen (gemeente Maarssen) tijdens een ruzie met haar ex-man om het leven gekomen. Buren, die de vrouw hoorden gillen, alarmeerden de politie. Toen die arriveerde lag de vrouw dood in de achtertuin van haar woning.Volgens de politie had de vrouw enkele messteken opgelopen, maar staat nog niet vast dat zij daaraan is overleden. De voormalige echtgenoot (46) kon in de woning worden aangehouden.’1 Zelden krijgt de lezer te horen hoe zo’n zaak afliep. Hoeveel jaar heeft de dader gekregen? Omdat er vrij selectief gepubliceerd wordt over moord en doodslag in Nederland, ontbreekt ook het overzicht. Hoeveel moorden werden de afgelopen jaren gepleegd? Wie waren als slachtoffer en dader bij de moord betrokken? Waarom (motief), hoe (moordwapen), waar (pleegplaats) en wanneer (dag van de week, maand) werd de moord gepleegd? En: wat zijn de kenmerken van de slachtoffers van moord en doodslag? Wat is hun geslacht, leeftijd en etniciteit? Zijn de daders gepakt en wat voor straf hebben ze gekregen? In dit boek beogen we deze vragen te beantwoorden. Het boek behandelt alle gevallen van moord en doodslag, gepleegd in Nederland in de periode 1992-2001. Het geeft een overzicht van de voornaamste kenmerken van alle gevallen van moord en doodslag in die periode en van de betrokken slachtoffers en daders. Daarnaast geeft het een beeld van een aantal specifieke typen moorden. Het boek behandelt moorden in de familiesfeer (partnerdoding, kinderdoding, ouderdoding, eerwraak en overige moorden in de familiesfeer), in de criminele sfeer (liquidaties, roofmoord en overige moorden in criminele sfeer), moorden bij ruzies en seksuele moorden. Hiermee vult het boek een lacune. Overzichtsstudies van moord en doodslag waarin onderscheid wordt gemaakt naar typen moord zijn in Nederland nauwelijks gepubliceerd.2 Nederland kent in tegenstelling tot landen als Australië, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten geen traditie van gezaghebbende en langlopende Moord en Doodslag Monitoren waarin gegevens worden gepresenteerd over alle moordzaken, slachtoffers en daders.3 Daarnaast geven de statistische publicaties over moord en doodslag van het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) geen goed totaalbeeld van moorden, omdat zij zich of alleen richten op slachtoffers of alleen op veroordeelde daders.4 Een overzicht dat wel gegevens van zaken, slachtoffers en daders combineert en ook onderscheid maakt tussen verschillende typen moorden, is het nri/wodc12

rapport Moord en doodslag in 1998.5 Deze studie behandelt echter een enkel jaar zodat geen trends kunnen worden beschreven. Bovendien is er hierdoor maar een gering aantal moorden van elk type, zodat de bespreking van de afzonderlijke typen beperkt is. Dit boek geeft een beschrijving van alle gevallen van moord en doodslag in Nederland van de afgelopen tien jaar en besteedt uitgebreid aandacht aan afzonderlijke typen moorden. Bij de behandeling van de verschillende typen geven we steeds een overzicht van eerdere – met name Nederlandse – publicaties en studies. Zo zijn er aparte studies verschenen naar prostitutie- en homomoorden, liquidaties, ouderdodingen, kinderdodingen en eerwraken.6 De kennis van die studies gebruiken we in de verschillende hoofdstukken. We benadrukken echter dat dit boek geen diepgaande studie is naar de verschillende typen moorden. Daarvoor zouden uitgebreide analyses van de moordzaken noodzakelijk zijn, waaronder gedetailleerde dossieranalyses en interviews met daders en nabestaanden. Het doel van dit boek is het geven van een algemeen overzicht.

Afbakening In dit boek beschrijven we alle misdrijven die volgens het Wetboek van Strafrecht vallen onder de categorieën moord dan wel doodslag. Dit betreft misdrijven die volgens het Wetboek van Strafrecht vallen onder artikel 289 en 291 (moord en kindermoord) en 287, 288 en 290 (doodslag, doodslag in combinatie met een ander strafbaar feit en kinderdoodslag).7 Om de tekst niet te langdradig te maken, zullen we meestal van ‘moord’ spreken. Daar waar we in dit boek expliciet onderscheid maken tussen moord en doodslag, zullen we dit duidelijk aangeven. De doodslagen betreffen delicten waarbij de dader het slachtoffer opzettelijk van het leven heeft beroofd. Als de doodslag plaatsvindt met voorbedachte rade is er sprake van moord. Voor de helderheid: pogingen tot moord en of doodslag hebben we in dit boek dus niet meegenomen. Slachtoffers moeten als gevolg van het misdrijf zijn overleden.8 Bij het bepalen of een misdrijf een moord of doodslag betrof, is in principe uitgegaan van het oordeel van het Openbaar Ministerie. Die zaken waarbij in elk geval één dader door het Openbaar Ministerie is gedagvaard voor moord dan wel doodslag, behandelen we in dit boek.9 Ook wanneer de gedagvaarde(n) uiteindelijk voor een ander delict worden veroordeeld, vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging, nemen we deze mee. Wanneer een misdrijf (nog) niet is opgelost of er (nog) geen vervolging is ingesteld, gaan we uit van het oordeel van de politie. Met deze afbakening sluiten we aan bij andere Nederlandse statistieken over moord en doodslag – zoals de cbs-doodsoorzaak13

en de politiestatistieken – en bij de Moord en Doodslag Monitoren in diverse andere landen zoals Australië, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten.

Bronnen In het boek maken we gebruik van twee soorten bronnen. Allereerst van berichten over moorden in de media. In de eerste plaats hebben we alle persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau systematisch doorgenomen. Over de meeste moordzaken wordt een persbericht opgesteld. Sommige zaken worden afgedaan in een paar regels; andere krijgen meerdere malen uitgebreid aandacht. Al deze berichten bevatten een schat aan informatie over de achtergronden van de zaken en kenmerken van de gebeurtenissen, slachtoffers en daders. De afgelopen tien jaar heeft het Algemeen Nederlands Persbureau ruim 13.000 persberichten uitgegeven die betrekking hadden op moord en doodslag in Nederland. Gemiddeld zijn er ongeveer vijf berichten per moord. Doorgaans komt de gebeurtenis in de pers als de moord heeft plaatsgevonden, wanneer de dader is gepakt, wanneer de officier van justitie zijn of haar eis uitspreekt en wanneer er uitspraak wordt gedaan. In de anp-berichten is veel informatie beschikbaar over kenmerken van de moordzaken, daders en slachtoffers. De voor- en achternamen van zowel daders als slachtoffers worden bijvoorbeeld volledig vermeld. Daarnaast is veelal uitgebreide informatie over de context en de aanleiding van de moord voorhanden. In vele gevallen hebben we de informatie van de anp-berichten aangevuld met berichten over moordzaken in de nationale en regionale kranten van de afgelopen jaren. Naast de openbare bronnen maken we gebruik van de gegevens van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’. Een probleem was dat er in Nederland geen adequate databank of statistiek bestond met betrouwbare gegevens over alle zaken, slachtoffers en daders. Daarom hebben we een nieuwe databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ geconstrueerd. In deze databank zijn gegevens opgenomen van alle misdrijven die volgens het Wetboek van Strafrecht vallen onder de categorieën moord dan wel doodslag. De databank is gebaseerd op diverse bronnen. Een uitgebreide beschrijving van de beschikbare gegevens en de bronnen is opgenomen in Bijlage a van dit boek. Bij het construeren van de databank is allereerst gebruikgemaakt van de hierboven besproken bronnen: persberichten, krantenberichten, et cetera. Met name is informatie ontleend aan de publicaties van het weekblad Elsevier dat voor elk jaar lijsten van moorden heeft opgesteld. Daarnaast is gebruikgemaakt van gegevens van bestanden van de groep Moord & Zeden van de dienst Nationale Recherche Informatie (nri) en van verschillende politiere14

gio’s. Gegevens over daders en de eventuele vervolging en straffen zijn afkomstig van bestanden van het Openbaar Ministerie en het strafregister van de Dienst Justitiële Documentatie van het ministerie van Justitie. De databank bevat informatie over 2389 moorden doodslagzaken die in de periode 1992-2001 in Nederland hebben plaatsgevonden. In totaal zijn hierbij 2549 personen om het leven gebracht. Omdat niet alle moorden zijn opgelost, is niet van elke moord de dader bekend. In totaal zijn 2564 bekende daders betrokken geweest bij deze gevallen van moord en doodslag. Van de moorden is een relatief beperkte lijst van kenmerken beschikbaar. Er is bekend waar en wanneer de moord heeft plaatsgevonden en er is informatie over de vindplaats van het stoffelijk overschot. Daarnaast is bekend met wat voor wapen de moord is gepleegd. Van slachtoffers en daders is bekend of het een man dan wel een vrouw betrof, de leeftijd, zijn of haar etniciteit of nationaliteit en de relatie tussen dader(s) en slachtoffer, indien de moord is opgelost. Van de daders zijn ook de door het om geëiste en de door de rechters opgelegde straffen bekend. Overigens zijn alleen de door de rechters in eerste aanleg opgelegde straffen voorhanden. Straffen die in hoger beroep zijn opgelegd zijn niet door ons verwerkt/meegenomen in de analyses.10 De gegevens van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ zijn gebruikt voor de statistische analyses in dit boek.11 Omdat de gegevens van de databank vertrouwelijk zijn, maken we daar waar we in dit boek specifieke moordzaken, slachtoffers of daders bespreken, alleen gebruik van openbare gegevens. Deze zijn geverifieerd aan de hand van de informatie van de databank.

Opbouw van het boek Het volgende hoofdstuk plaatst moord en doodslag in Nederland in een breder perspectief. Het bespreekt in hoeverre moord en doodslag een veelvoorkomende doodsoorzaak zijn en of ze een substantieel deel betreffen van alle delicten en misdrijven die in Nederland worden gepleegd. Ook wordt besproken of het aantal gevallen van moord in het afgelopen decennium afwijkt van eerdere periodes en in hoeverre de Nederlandse situatie verschilt met die in andere landen. Vervolgens bespreken we de belangrijkste kenmerken van moord in de afgelopen tien jaar. Hoofdstuk 3 behandelt de kenmerken van de moordzaken, slachtoffers en daders van alle moorden. In hoofdstuk 4 komen de verschillende typen moord en doodslag ter sprake. De daaropvolgende hoofdstukken bespreken de kenmerken van door ons onderscheiden typen van moord en doodslag. De hoofdstukken 5 tot en met 8 behandelen verschillende categorieën moorden in de familie-/relatiesfeer: 15

partnerdoding, kinderdoding door ouders, ouderdoding en eerwraak. Daarna worden moorden bij ruzies besproken in hoofdstuk 9. Vervolgens worden moorden in de criminele sfeer behandeld in respectievelijk hoofdstuk 10, 11 en 12: moorden in de criminele sfeer, liquidaties en roofmoorden. Tot slot is er een hoofdstuk over seksuele moorden. Bij de behandeling van de afzonderlijke typen geven we ook een overzicht van eerdere – met name Nederlandse – publicaties en studies op dat terrein. Voor verschillende typen moorden hebben we een reconstructie van een specifieke moord opgenomen. Voor wie de tijd neemt zich in een moord te verdiepen, begint een zaak te ‘leven’. Waar is het precies gebeurd? Wat is er gebeurd? Wie was het slachtoffer? Waren er (oog)getuigen? Hoe luidt de verklaring van de verdachte? Welke bewijzen hebben de rechercheurs verder nog gevonden? Al die feiten samen leveren een beeld op van het drama dat achter elke moord schuilgaat. Bijlage iii bevat in chronologische volgorde in kort bestek alle gevallen van moord en doodslag in het afgelopen decennium. Ook is een beschrijving van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ opgenomen en een verantwoording van de reconstructies.

16

2 Moord in breder perspectief

Voordat we een overzicht geven van moord en doodslag in Nederland in de periode 1992-2001 plaatsen we onze bevindingen in een breder perspectief. In hoeverre zijn moord en doodslag een veelvoorkomende doodsoorzaak? Betreft het een substantieel deel van alle delicten en misdrijven die in Nederland worden gepleegd? Wijkt het aantal gevallen van moord en doodslag in het afgelopen decennium af van eerdere periodes? En in hoeverre verschilt de Nederlandse situatie van die in andere landen?

Moord en andere doodsoorzaken Afgaand op de dagelijkse berichtgeving in de media lijkt het alsof de kans dat iemand overlijdt aan de gevolgen van moord of doodslag in Nederland relatief groot is. Wanneer we echter kijken naar alle doodsoorzaken waardoor mensen volgens de registratie van artsen in 2000 zijn overleden, zien we dat die kans absoluut en relatief gering is.1 Op 1 januari 2000 woonden er in Nederland bijna 16 miljoen personen – om precies te zijn 15.863.950. Hiervan stierven er in dat jaar 140.527, ofwel 0,8 procent. Van hen stierven verreweg de meesten (96,3 procent) een natuurlijke dood en slechts een zeer klein deel (3,7 procent) overleed als gevolg van een gebeurtenis ‘van buitenaf ’, ofwel een nietnatuurlijke dood.Van alle 5169 mensen die een niet-natuurlijke dood stierven, kwamen de meeste om het leven door een val (32 procent), zelfmoord (29 procent) of een (verkeers)ongeluk (28 procent). Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn in 2000 slechts 180 personen, ofwel 3,5 procent van alle niet-natuurlijke doden, overleden aan de gevolgen van moord of doodslag. Van alle Nederlanders die in 2000 overleden was dit slechts 0,1 procent. De doorsnee burger had een gemiddelde kans om vermoord te worden van 1,1 op de 100.000, ofwel 0,0011 procent. Ter vergelijking: deze kans is ongeveer zesmaal zo klein als de kans om aan een verkeersongeluk te overlijden en bijna tienmaal zo klein als de kans om als gevolg van 17

zelfmoord of een val te overlijden. Kortom: vergeleken met andere doodsoorzaken is de kans om het slachtoffer te worden van moord of doodslag gering; en ook in absolute zin is de kans marginaal.

Aantal overleden personen in 2000

fig. 2.1

Verdeling naar doodsoorzaak Niet-natuurlijke dood in % 3,5

Alle oorzaken in %

Natuurlijke dood

Zelfdoding Ongevallen (incl. verkeer)

29,0 27,8

3,7 Nietnatuurlijke dood

96,3

Moord of doodslag

32,4 4,5 2,8

Val Vergiftiging Verdrinking Overig

Totaal: 5.169

Totaal: 140.527 BRON: CBS-DOODSOORZAKENSTATISTIEK

Ook wanneer we de totale geregistreerde criminaliteit in ons land bekijken, is duidelijk dat moord en doodslag daarvan slechts een klein deel uitmaken.2 In 2000 zijn 1.173.688 delicten door de politie geregistreerd, waarvan 90.944 geweldsdelicten betroffen. Hiertegen afgezet zijn de 180 door artsen (en de 183 door de politie zelf) waargenomen gevallen van moord of doodslag een zeer klein aandeel.3 fig.2.2

Aantal overleden personen in 2000 Per 100.000 inwoners Natuurlijke dood

853,2 10,6

Val Zelfdoding

9,5

Verkeer

7,1

Overige ongevallen

2,0

Moord of doodslag

1,1

Vergiftiging

0,8

Verdrinking

0,7

Overig

0,7

Totaal: 885,7

BRON: CBS-DOODSOORZAKENSTATISTIEK

18

Aantal misdrijven in 2000

fig. 2.3

Door de politie geregistreerd Vermogensmisdrijven 75,64%

183 90.761

Moord of doodslag

0,02%

Overig geweld

7,75%

Vernielingen en openbare orde

16,17%

887.829 189.779

Overig

5.136 Totaal 1.173.688

0,44% Totaal 100%

BRON:CBS-POLITIESTATISTIEK

Moord in de afgelopen eeuwen: een afname Moord is uiteraard geen recent fenomeen. Integendeel, volgens historici en criminologen werden er een aantal eeuwen geleden relatief gezien veel meer mensen vermoord dan in de huidige periode. Met name in Engeland is hier veel onderzoek naar verricht. Gurr was in 1981 een van de eersten die op basis van empirisch materiaal over een langere periode een afname aantoonde van moord en doodslag.4 Hiertoe gebruikte hij gegevens van diverse historische studies over moord en doodslag en vergeleek hij de situatie in de Middeleeuwen en vroegmodern Engeland (1200 tot 1800) met die in modern Londen. Hij liet zien dat in de hoge en late Middeleeuwen er op de 100.000 inwoners nog ongeveer 20 moorden werden gepleegd. Dit aantal is afgenomen tot ongeveer 1 per 100.000 inwoners in de twintigste eeuw. Recent heeft Manuel Eisner in de British Journal of Criminology cijfers van diverse historische onderzoeken gepresenteerd, waarbij hij ook gegevens van meerdere Europese landen laat zien.5 Hij combineert cijfers over moord en doodslag in steden, provincies en landen. Daarnaast combineert hij gegevens van lijkschouwers, de politie en de rechterlijke uitspraken. Hierdoor kan hij voor vijf Europese landen, waaronder Nederland (samengenomen met België), de ontwikkelingen schetsen vanaf de dertiende eeuw tot aan de huidige tijd. Deze cijfers laten in alle landen een gestage daling zien van aantallen moord en doodslag. Waar gemiddeld genomen in de Middeleeuwen per 100.000 inwoners ongeveer 40 tot 50 slachtoffers vielen door moord en doodslag, is dat momenteel nog slechts 1 slachtoffer. 19

fig. 2.4

Aantal moord en doodslagen tussen 1200 en 2000 Per 100.000 inwoners in vijf Europese regio's

75

Nederland & België

60 45 30 15 0

1,2 1200

1400

1600

1800

75

2000

Engeland

60 45 30 15 0

1,2 1200

1400

1600

1800

75

2000

Scandinavië

60 45 30 15 0

1,2 1200

1400

1600

75

1800

2000

Duitsland & Zwitserland

60 45 30 15 0

1,2 1200

1400

1600

1800

75

2000

Italië

60 45 30 15 0

1,7 1200

BRON: EISNER 2000

1400

1600

1800

2000

Nederland vormt hierop geen uitzondering. In de veertiende en vroeg vijftiende eeuw lieten tellingen van het aantal moorden in steden als Utrecht en Amsterdam consistent zo’n 30 tot 60 gevallen van moord en doodslag per 100.000 inwoners zien.6 In de daaropvolgende eeuwen ligt dit aantal steeds lager. Autopsierapporten van lijkschouwers in Amsterdam geven bijvoorbeeld al iets lagere cijfers voor de zestiende eeuw, maar zeker voor de zeventiende eeuw. In die eeuw werden er nog maar tussen de 4 en 11 op de 100.000 inwoners slachtoffer van moord of doodslag. In de achttiende eeuw dalen de aantallen nog verder, om in de negentiende en twintigste eeuw rond de 1 à 2 per 100.000 inwoners uit te komen.7 Landelijke statistieken op basis van autopsierapporten van artsen en lijkschouwers zijn voor Nederland voor het eerst beschikbaar vanaf het eind van de negentiende eeuw. Sinds die tijd registreert het Centraal Bureau voor de Statistiek alle door artsen, lijkschouwers en ziekenhuizen gemelde gevallen van moord en doodslag in de eerder genoemde doodsoorzakenstatistiek. Deze cijfers laten zien dat het percentage dan al onder de 1 moord per 100.000 inwoners is gezakt en in de twintigste eeuw gestaag verder daalt tot 1940. Na de Tweede Wereldoorlog komt het aantal slachtoffers van moorden weer op het niveau van vóór de oorlog, waarna er in de meest recente decennia een lichte stijging is waar te nemen. Het blijft echter schommelen rond het niveau van 1 moord per 100.000 inwoners, wat in langetermijnperspectief nog steeds zeer laag is. Historici hebben voor de gestage langetermijnafname van het aantal slachtoffers van moord en doodslag in westerse landen diverse verklaringen gesuggereerd. Een ‘praktische’ verklaring is de verbetering van de medische techno-

Aantal slachtoffers van moord en doodslag

fig. 2.5

1950-2000 1,6 1,4

per 100.000 inwoners

1,2 1,0 0,8 0,6

1,13

0,4 0,2 0 1950

1960

1980

1970

BRON: CBS-DOODSOORZAKENSTATISTIEK

21

1990

2000

logie. Een groot aantal van de personen die vroeger overleden zouden zijn aan de gevolgen van een moordaanslag, wordt tegenwoordig gered. De Nederlandse criminoloog Spierenburg schat dat ongeveer een kwart van de slachtoffers die rond 1700 doodgingen aan de gevolgen van moord of doodslag in Amsterdam, met de huidige medische stand van zaken gered had kunnen worden.8 Historici zijn er echter van overtuigd dat de toegenomen medische expertise zeker niet de gehele massale afname van het aantal moorden over de afgelopen eeuwen kan verklaren. Een andere verklaring voor de afname van het aantal gevallen van moord en doodslag kan gevonden worden in de culturele veranderingen in de westerse samenleving, met name de groeiende gevoeligheid voor geweld en de ontwikkeling van een toenemende interne en externe controle op agressief gedrag.9 Hiermee sluiten historici en criminologen aan bij het werk van Norbert Elias, die een theoretisch model geeft voor dit ‘civiliseringsproces’.10 Elias stelt dat over een periode van eeuwen een type persoonlijkheid de voorkeur is gaan genieten dat wordt gekenmerkt door toenemende affectieve controle, afnemende impulsiviteit en een meer rationele manier van leven, ofwel een hogere ‘zelfcontrole’.11 Een hoger niveau van zelfcontrole van individuen leidt tot een gestage pacificering van dagelijkse interacties, wat zich manifesteert in lagere niveaus van gewelddadig gedrag. Een doorslaggevende factor bij deze langetermijntendens vormt de monopolisering van geweld door de overheid, in samenhang met het ontstaan van nationale staten en de groei van het overheidsapparaat. Dit ging ook gepaard met een toegenomen sociale discipline in de maatschappij, onder invloed van verschillende instituties, zoals de kerk.

Moord in de afgelopen vijftig jaar: een lichte toename Verrassend genoeg heeft het langetermijnproces van afname van gewelddadigheid in westerse samenlevingen zich de afgelopen decennia niet voortgezet. In de meeste westerse landen is het aantal geregistreerde slachtoffers van moord en doodslag de afgelopen dertig jaar onverwacht weer enigszins toegenomen. Voor Nederland blijkt deze toename over de laatste vijftig jaar in het aantal slachtoffers van moord en doodslag onder meer uit de doodsoorzakenstatistiek. Volgens deze cijfers was de kans om in het jaar 2000 slachtoffer te worden van moord of doodslag viermaal zo groot als in 1950. Tegenwoordig worden er per 100.000 inwoners jaarlijks ongeveer 1,2 mensen omgebracht. In de periode 1950-1959 waren dit er nog slechts 0,3. De stijging van het aantal moorden in ons land vond vooral plaats vanaf de jaren zeventig. Overigens is de laatste tien jaar weer een lichte daling in het aantal slachtoffers van moorden waar te 22

nemen, maar het niveau blijft aanzienlijk hoger dan rond 1950. Waardoor wordt de stijging over de afgelopen vijftig jaar veroorzaakt? Sommigen wijten deze stijging aan een algemene toename van geweld in de samenleving.12 Volgens Franke komt de stijging grotendeels voor rekening van liquidaties in criminele milieus.13 Helaas geven de gegevens van de cbs-doodsoorzakenstatistiek geen mogelijkheid om een onderscheid te maken tussen verschillende categorieën moord en doodslag. Als gevolg hiervan kunnen we deze ideeën niet toetsen over een langere periode. Wel kunnen we op basis van ons eigen onderzoek zeggen dat het aantal liquidaties de afgelopen tien jaar niet substantieel is gestegen. Naast deze oorzaken is er uiteraard nog de mogelijkheid dat niet zozeer het aantal moorden is toegenomen, maar dat artsen steeds gevoeliger zijn geworden voor geweld en hierdoor steeds meer gevallen die zij voorheen als mishandeling of ongeval zouden hebben gekenschetst, nu als moord of doodslag classificeren. Deze ontwikkeling zou in lijn zijn met de ideeën van Elias, die veronderstelt dat er een algemene trend in de samenleving is dat mensen – en dus ook artsen – steeds gevoeliger worden voor geweld.14 In hoeverre dergelijke registratieeffecten een rol spelen is uiteraard onduidelijk.15 Verwarrend in deze discussie is het feit dat de ontwikkeling in het aantal slachtoffers van moord en doodslag die is waargenomen door artsen, sterk verschilt van de door de politie en het Centraal Bureau voor de Statistiek in de ‘politiestatistiek’ geregistreerde aantallen. Gemiddeld worden jaarlijks zo’n 250 gevallen van voltooide moord en doodslag door de politie waargenomen. Dit is aanzienlijk meer dan door artsen en ziekenhuizen wordt geregistreerd. In de jaren 1991 tot en met 1996 zijn door artsen gemiddeld 187 slachtoffers per jaar geregistreerd en door de politie gemiddeld 252. De politie registreert dus ongeveer 65 gevallen van moord en doodslag per jaar meer. De belangrijkste reden voor dit verschil is dat de registratie door de artsen zich beperkt tot slachtoffers die ingezetenen zijn van Nederland, terwijl de politie alle gevallen van moord en doodslag registreert – ongeacht de verblijfstitel van het slachtoffer.16 Waarschijnlijk leiden echter ook verschillen in interpretaties en registratiesystematiek tussen artsen en de politie tot de afwijkende cijfers. De politiestatistiek van het cbs laat – in tegenstelling tot de artsenregistratie – over de periode 1992-2001 geen systematische ontwikkeling zien. Weliswaar lijkt er in de eerste jaren een lichte stijging in aantallen moorden plaats te hebben gevonden, maar vanaf 1998 is het aantal voltooide gevallen van moord en doodslag weer lager.17 In de door ons opgebouwde databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ zijn deze ontwikkelingen overigens ook te zien (zie het volgende hoofdstuk). 23

Helaas biedt ook de langstlopende statistiek over criminaliteit in Nederland, de ‘rechtbankstatistiek’ van het cbs (vanaf 1850), geen uitsluitsel.18 In deze statistiek wordt geen onderscheid gemaakt tussen daders die veroordeeld zijn voor pogingen tot of wegens voltooide moord/doodslag. Opmerkelijk is wel dat het aantal veroordeelden (voltooid en pogingen samen) zeer lang constant bleef, maar de laatste dertig jaar enorm is toegenomen. Deze stijging is echter vrijwel volledig toe te schrijven aan de toename van het aantal veroordeelden voor pogingen tot moord of doodslag en – zoals we laten zien in hoofdstuk 3 – niet voor voltooide moorden. Dit wordt naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt doordat politie en justitie steeds vaker zaken die voorheen als zware mishandeling vervolgd werden, tegenwoordig als poging tot moord of doodslag zijn gaan vervolgen.19 Overeenkomstig de ideeën van Elias ligt hieraan mogelijk een toenemende sociale en politieke gevoeligheid voor geweld in de afgelopen decennia ten grondslag. fig. 2.6

Aantal veroordelingen voor moord en doodslag (Inclusief pogingen)

6

per 100.000 inwoners

5,85

5 4 3 2 1 0 1850

'70

'90 1900 '10

'30

'50

'70

'90 2000

BRON: FRANKE 1991 EN 1994; CBS-RECHTBANKSTATISTIEK

Moord in Nederland in internationaal perspectief Een andere vraag is hoe de situatie in Nederland zich verhoudt tot die in andere landen. Om een internationale vergelijking te maken kan het best gebruikgemaakt worden van twee bronnen waarin de gegevens zoveel mogelijk eenduidig zijn.20 De eerste is een rapportage van het Home Office, het ministerie van Justitie en Binnenlandse Zaken van Groot-Brittannië, dat politiecijfers over voltooide moord en doodslag van diverse landen op een rijtje zet.21 In deze rapportage worden ook aantallen moorden gegeven voor diverse steden in deze landen. Een tweede bron voor internationale vergelijking betreft de 24

gegevens die zijn verzameld door de Wereld Gezondheidsorganisatie (who).22 Deze zijn afkomstig van artsen en ziekenhuizen uit verschillende landen. Voor verschillende landen bekijken we de aantallen moorden per 100.000 inwoners in de periode 1997-1999 (halverwege de periode die centraal staat in dit boek). Wanneer de internationale politiecijfers en de medische registratie met elkaar worden vergeleken, blijkt duidelijk dat het aantal gevallen van fig. 2.7

Moord en doodslag internationaal vergeleken Per 100.000 inwoners in de periode 1997-1999

Land

Zwitserland Engeland & Wales Luxemburg Japan Spanje Duitsland Ierland Frankrijk Noorwegen Oostenrijk Denemarken Portugal Zweden Nederland Griekenland Italië Canada Noord-Ierland Tjechië Australië België Schotland Nieuw-Zeeland Slovenië Polen Hongarije Finland Verenigde Staten Estland Rusland Zuid-Afrika

Volgens artsen -0,5 0,5 0,6 0,8 0,9 0,9 1,0 1,0 1,1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,4 1,4 1,4 1,5 1,5 1,6 1,7 1,7 1,8 2,0 2,5 3,0 3,3 7,6 16,4 22,2 --

Volgens politie 1,2 1,4 0,9 1,0 2,6 1,3 1,4 1,6 0,9 0,8 1,2 1,4 1,9 1,7 1,7 1,6 1,9 3,1 2,8 1,9 1,7 2,1 2,0 1,3 2,0 2,7 2,5 6,3 12,2 20,5 56,5

Stad Bern Londen Luxemburg Tokio Madrid Berlijn Dublin Parijs Oslo Wenen Kopenhagen Lissabon Stockholm Amsterdam Athene Rome Ottawa Belfast Praag Sydney Brussel Edinburgh Wellington Ljubljana Warschau Budapest Helsinki New York Tallinn Moskou Pretoria

BRON: BARCLAY,TAVARES & SIDDIQUE 2002 / WORLD HEALTH STATISTICS ANNUAL 1997-1999

25

Volgens politie 3,6 2,4 -1,2 3,1 3,2 2,4 2,2 1,9 1,6 3,4 2,0 2,7 5,4 1,5 1,2 1,0 5,2 4,3 1,7 2,7 2,1 2,1 1,5 5,5 3,0 2,2 9,4 11,2 18,2 27,5

moord en doodslag in de medische registratie over het algemeen lager ligt dan in de politiecijfers. Dit is niet alleen in Nederland het geval, maar ook in andere landen. De gegevens hangen echter wel samen: in beide statistieken behoren dezelfde landen tot die met de hoogste cijfers voor moord en doodslag. Zuid-Afrika en Rusland spannen de kroon. In deze landen worden jaarlijks respectievelijk 57 en 21 per 100.000 inwoners vermoord. Vrijwel alle voormalige sovjetrepublieken kennen eveneens relatief veel gevallen van moord en doodslag. In diverse van deze landen worden jaarlijks meer dan 10 per 100.000 inwoners vermoord. Dat is meer dan in de Verenigde Staten en een aantal Zuiden Midden-Amerikaanse landen (Argentinië, Costa Rica en Cuba) die bekend staan om hun dodelijk geweld. In deze landen ligt het moordcijfer weer veel hoger dan in landen in Centraal Europa (Tsjechië, Hongarije, Slovenië), waar de aantallen moorden vrijwel vergelijkbaar zijn met die in West-Europa. Vergeleken met andere werelddelen zijn er in West-Europa weinig moorden. Afgaand op deze cijfers neemt Nederland een gemiddelde plaats in vergeleken met andere West-Europese landen. Volgens de politie kwamen in ons land op elke 100.000 inwoners 1,7 mensen om het leven ten gevolge van moord of opzettelijk door anderen toegebracht letsel. Dit aantal is vergelijkbaar met het gemiddelde in de West-Europese landen. Opvallend is wel het hoge aantal moorden dat volgens het Home Office door de politie in Amsterdam is waargenomen: 5,4 op de 100.000 inwoners. Dat is veel hoger dan in andere WestEuropese steden. Deze cijfers komen overigens overeen met gegevens die we in dit boek rapporteren (zie hoofdstuk 3). Concluderend kan gezegd worden dat in Nederland in vergelijking met de meeste andere Europese landen een gemiddeld aantal gevallen van moord en doodslag voorkomt, maar in vergelijking met andere landen in de wereld een relatief gering aantal.

26

3 Overzicht van alle moorden

In dit hoofdstuk geven we een overzicht van alle gevallen van moord en doodslag die de afgelopen tien jaar in Nederland gepleegd zijn. We doen dit op basis van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’.

Aantallen Op 1 januari 1992 vielen er meteen al vier slachtoffers door dodelijk geweld. In Breda bracht een overspannen 33-jarige moeder haar drie kinderen van respectievelijk zeven jaar, zes jaar en zes maanden om het leven en stak het huis daarna in brand. De vrouw raakte gewond bij een zelfmoordpoging. In Rotterdam werd de 20-jarige Davut Barmak in een woning doodgeschoten. Zijn lijk werd in brand gestoken om herkenning te bemoeilijken. Volgens de politie betrof het een wraakactie in het drugsmilieu, die later meer slachtoffers zou eisen. De laatste moord in het door ons onderzochte decennium werd gepleegd op 29 december 2001. Op die dag werd in Rotterdam een 29-jarige man uit Hellevoetsluis doodgeschoten. In totaal hebben er in Nederland tussen 1 januari 1992 en 31 december 2001 2389 moorden plaatsgevonden. Gemiddeld zijn dat bijna 240 gevallen per jaar. Bij deze moorden zijn in totaal 2549 slachtoffers omgebracht. In totaal waren er – voorzover bekend – 2564 daders bij betrokken. Tussen de jaren bestaan wel belangrijke verschillen. In het begin van de jaren negentig werden er meer moorden gepleegd dan aan het eind van die periode. In 1995 telden we de meeste slachtoffers van moordzaken, namelijk 281. Het minste aantal slachtoffers viel in 2000: in dat jaar waren het er ‘slechts’ 225. Gemiddeld zien we vanaf 1998 minder moorden dan in het begin van de jaren negentig. Deze ontwikkeling komt overeen met de gegevens van de politie- en doodsoorzakenstatistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek (zie ook hoofdstuk 2). Kijkend naar ontwikkelingen in moord en doodslag, is het van belang reke27

ning te houden met de omvang van de bevolking. De Nederlandse bevolking is sinds het begin van de jaren negentig met bijna een miljoen inwoners toegenomen tot 16 miljoen. In de eerste jaren van ons onderzoek waren er jaarlijks gemiddeld 1,7 slachtoffers per 100.000 inwoners. In de jaren daarna ligt het gemiddelde op 1,5 per 100.000. Het aantal slachtoffers van moorden is de afgelopen tien jaren dus zowel in absolute aantallen als gerekend naar aantal inwoners licht gedaald.1

Aantal moordzaken en slachtoffers

fig. 3.1

262 258 248

281 269

273 230

241

283 255 259 241

238 215

225

236

255 225 235 209

moordzaken slachtoffers 1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

BRON: DATABANK MOORD EN DOODSLAG 1992-2001

Het risico vermoord te worden

fig. 3.2

3,0 per 100.000 inwoners 2,5 2,0

1,6

1,5 1,0 0,5 0 '92

'93

'94

'95

'96


28

'97

'98

'99

'00

'01

Aantal slachtoffers en daders Bij moorden doodslagzaken zijn soms meerdere slachtoffers betrokken. Neem de brandstichting op 26 maart 1997 in de Haagse Schilderswijk waarbij een Turkse vrouw van 35 jaar en vijf van haar kinderen om het leven kwamen. In de onderzochte periode zijn bij 4 procent van de in totaal 2389 moordzaken twee slachtoffers gevallen en in 1 procent van de zaken drie of meer slachtoffers. In totaal zijn er 2549 personen om het leven gebracht. Gemiddeld is dit 1,07 slachtoffer per moordzaak. Het percentage moordzaken waarbij respectievelijk één, twee of drie of meer slachtoffers vallen is zeer constant over de tijd. De moordzaken waarbij meer slachtoffers vielen, spelen zich in de meeste gevallen af in de criminele sfeer. Een geruchtmakend voorbeeld is de schietpartij in de nacht van zaterdag 19 februari 2000 in de Haarlemse seksclub Esther, waarbij vier slachtoffers vielen (zie de reconstructie op pagina 109). Ook het aantal daders dat betrokken is bij een moordzaak, is constant over de onderzochte periode. Gemiddeld genomen is bij 78 procent van alle opgeloste moordzaken één dader betrokken. In 14 procent zijn er twee daders bij betrokken en in zo’n 8 procent drie of meer daders. Gemiddeld is dit 1,35 dader per moordzaak. Van 20 procent is niet bekend hoeveel daders er bij betrokken zijn geweest, omdat deze zaken (nog) niet zijn opgelost.

Wapen Sommige moorden worden bekend vanwege het gebruikte wapen. Een voorbeeld is de Tilburgse stoeptegelmoord op 31 mei 2001. In het steegje achter haar woning liet de 40-jarige verslaafde Paul van B. een stoeptegel vallen op het hoofd van zijn eveneens verslaafde vriendin nadat hij haar eerst had neergestoken. In Den Helder sloeg een man op 24 juli 2001 tijdens een ruzie zijn tegenstander de hersens in met een fiets. En zelfs een aansteker kan dodelijk zijn. Op 2 juli 1993 stak de 53-jarige Jenneke de Wind uit Tilburg in haar woning een sigaret aan met een aansteker die ze in een aan haar gerichte enveloppe op tafel had gevonden. De aansteker bleek een levensgevaarlijke bom. Vier maanden later overleed de vrouw in een verpleeghuis aan haar verwondingen. Hoe inventief moordenaars ook kunnen zijn, het merendeel (tweederde) van alle slachtoffers wordt ‘gewoon’ doodgeschoten of -gestoken. Ruim eenderde van de slachtoffers (39 procent) is omgebracht met een schietwapen. Ook ongeveer eenderde (32 procent) is omgebracht met een steekwapen (mes, stiletto, et cetera). Van de overige slachtoffers is grofweg 10 procent omgebracht met een slagwapen, eveneens 10 procent door verstikking of wurging en 5 procent door overig fysiek geweld. Een zeer klein deel (3 procent) is om 29

het leven gebracht door vergiftiging, verdrinking, verbranding of overrijden met de auto. Deze verdeling naar doodsoorzaak is stabiel over de tijd. Voor mannen is de kans het grootst dat ze worden neergeschoten: 48 procent. Jongens jonger dan 18 jaar worden het vaakst neergestoken, terwijl mannen boven de 65 jaar het vaakst door een slagwapen vermoord worden. Vrouwen worden weer vaker door verwurging omgebracht. Onder vermoorde vrouwen jonger dan 18 jaar en vrouwen boven de 65 jaar is het de meest voorkomende doodsoorzaak. Vrouwen tussen de 18 en 64 jaar worden vaker neergestoken. fig. 3.3

Doodsoorzaak van vermoorde mannen en vrouwen Mannen

Vrouwen

Vuurwapen

48%

Steek-snijwapen

Totaal

17%

39%

32

Slagwapen

34

8

32

10

Fysiek geweld 5

9

7

Wurging 4

5 27

Overig 3

5

11 4

Totaal 100%


Pleegplaats Bijna de helft (47 procent) van alle slachtoffers van moorden is omgebracht in woonhuizen.2 In een derde deel (31 procent) van alle gevallen is het slachtoffer aangetroffen op de openbare weg en bijna eentiende (8 procent) van de slacht-

Waar worden slachtoffers vermoord?

fig. 3.4

Mannen

Vrouwen

Woning

38%

Openbare weg

38

Park, bos en water

Totaal 68%

47%

15

31

8

9

8

Horeca

12

4

9

Overig

4

4

5

BRON: DATABANK MOORD EN DOODSLAG 1992- 2001

30

Totaal: 100%

fig. 3.5

Moord per politieregio in 1992-2001

Amsterdam - Amstelland Aantal Rotterdam - Rijnmond 216 Haaglanden 120 131 Midden- en West-Brabant 116 119 Utrecht Limburg-Zuid 102 107 70 85 Gelderland - Midden 76 85 Kennemerland 80 83 Brabant-Zuid-Oost 67 74 Zuid Holland - Zuid 64 72 Noord-Brabant - Noord 65 69 Groningen 66 69 Noord-Holland Noord 59 Limburg - Noord 61 52 57 Friesland 55 57 Gelderland - Zuid 48 N. en O. Gelderland 50 IJsselland 47 49 Twente 46 48 Hollands Midden 45 46 Zaanstreek - Waterland 41 42 Zeeland 38 39 Drenthe 36 38 Flevoland 33 33 Gooi- en Vechtstreek 23 25

476 348

498

368

244

Aantal slachtoffers per 100.000 inwoners

Moordzaken Slachtoffers

5,6 3,0 2,6 1,3 1,1 1,6 1,3 1,7 1,2 1,5 1,2 1,3 1,1 1,2 0,9 1,1 0,6 1,0 0,8 0,6 1,4 1,0 0,8 1,0 1,0


offers op andere openbare locaties zoals parken en bossen. Bijna 10 procent van alle moorden vond plaats in uitgaansgelegenheden (bijvoorbeeld disco’s, bars en coffeeshops). Deze verdeling naar vindplaatsen is vrij constant over de tijd. Vrouwen worden het vaakst in een woning omgebracht (68 procent); mannen even vaak in een woning als in de openbare ruimte (beide 38 procent). De meeste moordzaken vinden plaats in de drie grootste steden van Nederland: Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. In Amsterdam zijn de afgelopen tien jaar 452 moorden gepleegd, in Rotterdam 286 en in Den Haag 174. Samen is dit ongeveer 40 procent van alle moordzaken in Nederland. Daarnaast is 31

ongeveer 30 procent van de moorden gepleegd in de overige grote steden van meer dan 100.000 inwoners. De resterende moorden (ook 30 procent) hebben in de kleinere gemeenten plaatsgevonden. Dat in grote steden de meeste moordzaken plaatsvinden is niet verrassend. In deze steden wonen immers ook de meeste mensen. Wanneer daar rekening mee gehouden wordt, vinden in grote steden eveneens relatief meer moorden plaats. Waar gemiddeld in Nederland 1,6 moordzaak per 100.000 inwoners plaatsvindt, is dit in Amsterdam 6,2, in Rotterdam 4,8 en in Den Haag 4,0. Ongeveer drie- tot viermaal zoveel als het gemiddelde dus. Ook in andere (middel)grote gemeenten is de kans op een moord relatief hoog. De meeste moorden vinden plaats in de politieregio’s Amsterdam-Amstelland (476), Rotterdam-Rijnmond (348) en Haaglanden (216). In deze drie regio’s wordt bijna 45 procent van alle moorden gepleegd. Opvallend is dat in de regio’s Utrecht en Brabant het aantal moorden in absolute aantallen vrij groot is, maar dat relatief gezien – dat wil zeggen, rekening houdend met het aantal inwoners – er weinig moordzaken plaatsvinden. In de regio’s Noord-Oost Gelderland en Hollands-Midden vindt naar inwoneraantal het minste aantal moordzaken plaats, namelijk 0,6 per 100.000 inwoners. Er is veel fluctuatie tussen jaren, maar over de afgelopen tien jaar is er geen systematische ontwikkeling waar te nemen in de verdeling van moordzaken over de regio’s.

Tijd In de zomer vinden er steeds iets meer moorden plaats dan in de andere seizoenen. De verdeling van de moorden over de maanden van het jaar laat echter slechts kleine fluctuaties zien. Per maand vinden er gemiddeld zo’n 20 moorden plaats. Zonder seizoensverschillen zou er elke maand (100 procent/12 =) 8,25 procent van alle moordzaken plaatsvinden. In de maand juli is dit 10 procent en in augustus en september is dit 9 procent, terwijl het in de maand oktober 6 procent en in februari 7 procent is. De verschillen tussen de maanden zijn dus gering. Duidelijker is een patroon zichtbaar in de week. In het weekend vindt bijna eenderde van alle moorden plaats. Op zaterdag 17 procent en op zondag 15 procent.

Geslacht Moord is net als de meeste vormen van criminaliteit vooral een mannenzaak. Van alle 2549 slachtoffers was 71 procent man en 29 procent vrouw. Dit betekent dat gemiddeld vrouwen een risico lopen van 1,0 op 100.000 vermoord te 32


fig. 3.6

Voor mannen en vrouwen 3,0

per 100.000

2,5 2,0 mannen 2,2 1,5 1,0 vrouwen 1,0

0,5 0 '92

'93

'94

'95

'96

'97

'98

'99

'00

'01


worden, terwijl voor mannen dit risico 2,3 per 100.000 is. Deze verdeling tussen mannen en vrouwen is constant over alle jaren. Ook verreweg de meeste plegers (91 procent) van moorden zijn mannen: 3,0 op 100.000 mannen is dader en 0,3 op de 100.000 vrouwen. Mannen hebben dus een tienmaal zo grote kans dader te worden als vrouwen. Deze verschillen tussen mannen en vrouwen zijn constant over alle jaren.

Leeftijd Een verschillend patroon voor mannen en vrouwen blijkt ook als we kijken naar leeftijd. Jongens en meisjes lopen in hun eerste levensjaren een vrijwel even groot risico om slachtoffer te worden van moord. Gemiddeld wordt 1 op de 100.000 baby’s (dat wil zeggen, jonger dan één jaar) slachtoffer van moord of doodslag. Dit risico neemt vervolgens af als kinderen ouder worden. Kinderen van 1 jaar tot 14 jaar lopen het kleinste risico. In die leeftijd ligt het risico rond de 0,4 per 100.000. Na hun 15de levensjaar neemt het risico snel toe. Gemiddeld hebben jongeren tussen de 15 en 19 al een kans van 1,4 per 100.000 en het risico blijft toenemen tot zij ongeveer 25 jaar zijn. Hier is echter een groot verschil tussen mannen en vrouwen zichtbaar. Mannen hebben rond hun 25ste levensjaar een kans van 4,8 op 100.000 om slachtoffer van moord te worden. Vrouwen daarentegen hebben op die leeftijd slechts een kans van 1,9 per 100.000. Voor zowel mannen als vrouwen is het risico op deze leeftijd het hoogst. Het verschil wordt daarna langzaam kleiner, voornamelijk omdat de kans bij mannen sterker afneemt dan bij vrouwen. Rond de pensioengerechtigde leeftijd hebben 33


fig. 3.7

Van jong tot oud 6

per 100.000

5

mannen vrouwen

4 3 2 1 0

0 1jr

10

20

30

40

50

60

70

80

90+ jaar


zowel mannen als vrouwen een kans minder dan 1,0 per 100.000. Opvallend is dat de kans voor mannen om vermoord te worden na hun 85ste levensjaar weer toeneemt. Er zijn de afgelopen tien jaar 10 mannen en 11 vrouwen vermoord die ouder waren dan 85 jaar. Het oudste slachtoffer was een vrouw van 94 jaar. In Den Haag werd mevrouw Van der Berg – samen met twee mannen van 80 en 86 jaar – in juni 1994 in haar woning vermoord door een 38-jarige vrouw. We zien ook verschillen tussen mannen en vrouwen wanneer we kijken naar de leeftijden van daders. Het risico om een moord te plegen is voor mannen het hoogst rond hun 20ste tot 25ste levensjaar. In die leeftijdscategorie plegen

Kans om een moord te plegen

fig. 3.8

Van jong tot oud 12

per 100.000

10

mannen vrouwen

8 6 4 2 0

0 1jr

10

20

30

40

50


34

60

70

80

90+ jaar

bijna 10 op de 100.000 mannen een moord. Voor vrouwen ligt het maximum rond dezelfde leeftijd. Voor hen is de kans een moord te plegen echter veel lager: ongeveer 1 op de 100.000 vrouwen tussen de 20 en 24 jaar pleegt een moord. Het verschil tussen mannen en vrouwen wordt daarna langzaam kleiner, voornamelijk omdat de kans van mannen afneemt. Na hun pensioengerechtigde leeftijd plegen mannen en vrouwen vrijwel geen moorden meer. De jongste dader was overigens twaalf jaar. Hij stak in september 1999 samen met zijn 15-jarige zusje de vriend van hun moeder dood die haar mishandelde. De oudste dader was een man van 85 jaar die in april 1997 zijn al geruime tijd ernstig zieke echtgenote van 84 doodschoot en daarna probeerde zelfmoord te plegen. Al met al zijn slachtoffers en daders van moordzaken slechts in een beperkt aantal gevallen jonger dan 18 jaar: van alle slachtoffers is 7 procent jonger dan 18 jaar en van de daders 5 procent. Slachtoffers en daders van moorden zijn in de meerderheid tussen de 18 en 39 jaar. 58 procent van de slachtoffers en 76 procent van de daders is van die leeftijd. Slachtoffers zijn vaker ouder dan 65 jaar: 6 procent is op pensioengerechtigde leeftijd; van de daders is dit slechts 1 procent.

Etniciteit Iets meer dan de helft van de slachtoffers en daders is van autochtone herkomst. Van de allochtonen is – zowel onder de slachtoffers als daders – ongeveer 80 procent afkomstig uit de Nederlandse Antillen, Suriname, Turkije of Noordelijk Afrika (voornamelijk Marokko, maar ook Tunesië en Algerije). Bijna eentiende van deze slachtoffers en daders is afkomstig uit West-Europese landen en de resterende 10 procent is afkomstig uit andere landen. De herkomst van de slachtoffers en daders is vrij constant. Een interessante vraag is in hoeverre de kansen om slachtoffer of dader te worden, verschillen tussen personen van verschillende etnische afkomst. Om hier een indruk van te krijgen moeten we de aantallen slachtoffers en daders in de verschillende bevolkingsgroepen afzetten tegen de omvang van deze groepen in Nederland.3 Hierbij wordt onder allochtonen iedereen verstaan van wie minstens één ouder in het buitenland geboren is. Dit betreft dus zowel personen die zelf in het buitenland geboren zijn (de eerste generatie) als personen die in Nederland zijn geboren (de tweede generatie). Autochtone Nederlanders zijn hier dus personen van wie beide ouders in Nederland zijn geboren.4 Uitgaande van deze definitie bestaat de bevolking in ons land voor 0,6 procent uit Antillianen, voor 2 procent uit Surinamers, voor 2 procent uit 35

fig.3.9

Herkomst van slachtoffers en daders Slachtoffers

Nederland Ned. Antillen Suriname Europa Turkije Noord-Afrika Overig

52% 4 7 9 9 8 11

Risico per 100.000 personen 0,8 6,9 4,8 1,6 6,2 6,0

Totaal: 100%

4,0

Daders Nederland Ned. Antillen Suriname Europa Turkije Noord-Afrika Overig

56% 7

9,5

8 6 8

2,4

6 9

Risico per 100.000 personen 0,8 22,1

Totaal: 100%

9,8 8,0 7,4


Turken, voor 2 procent uit Marokkanen, en voor 11 procent uit andere allochtone groepen. Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking is van autochtoon Nederlandse afkomst (82 procent).5 De etnische samenstelling van de totale bevolking wijkt dus duidelijk af van die van de slachtoffers van moordzaken: onder slachtoffers zijn relatief veel meer allochtonen, met name Antillianen, Surinamers, Turken en Marokkanen. Allochtonen hebben een relatief hoog risico slachtoffer van moord te worden. Waar autochtone Nederlanders jaarlijks een risico lopen van 0,8 per 100.000 inwoners, lopen Antillianen een risico van 6,9 per 100.000, Turken van 6,2, Marokkanen van 6,0 en Surinamers van 4,8 per 100.000. Wanneer we specifiek kijken naar mannen zijn de verschillen nog groter. Antilliaanse mannen hebben zelfs een risico van 12 per 100.000 om vermoord te worden. Allochtonen hebben eveneens een relatief grote kans een moord te plegen. Waar autochtone Nederlanders jaarlijks een kans hebben van 0,8 per 100.000 inwoners, is dat bij Antillianen 22,1 per 100.000, bij Turken 9,8, bij Surinamers 9,5 en bij Marokkanen 8,0 per 100.000. Wanneer we specifiek kijken naar mannen zijn de verschillen nog groter. Antilliaanse mannen hebben zelfs een 36

risico van 30 per 100.000 om iemand te vermoorden. Huwelijken zijn vaak etnisch homogeen (Turkse mannen bijvoorbeeld zijn doorgaans getrouwd met Turkse vrouwen), in de dagelijkse omgang (vrienden, collega’s) wordt vaker opgetrokken met mensen met eenzelfde etniciteit en ook in de criminele wereld zijn de ‘partners in crime’ vaak van dezelfde etnische herkomst. Het ligt daarom voor de hand te veronderstellen dat daders relatief vaker personen met eenzelfde etniciteit vermoorden dan op basis van ‘toeval’ verwacht zou mogen worden. Dit blijkt ook zo te zijn. Daders met een Turkse herkomst vermoorden bijvoorbeeld in 58 procent van de gevallen iemand die ook van Turkse afkomst is. Dat is aanzienlijk vaker dan op basis van toeval verwacht kan worden, aangezien van alle inwoners in Nederland er maar 2 procent een Turkse herkomst heeft. Turken vermoorden dus (58/2=) 30 maal vaker dan toevallig een groepsgenoot. Voor andere bevolkingsgroepen geldt hetzelfde beeld. Marokkanen vermoorden 33 maal vaker dan bij toeval een groepsgenoot, Surinamers 27 maal en Antillianen zelfs 67 maal. De uitzondering op deze regel zijn autochtone Nederlandse daders. Zij hebben een iets kleinere kans dan ‘toevallig’ om een medeautochtoon te vermoorden. Op basis van de bevolkingscijfers zouden ze een kans van 82 procent hebben om een medeautochtoon te vermoorden, maar zij doen dit maar in 76 procent van de gevallen. Autochtone daders vermoorden dus naar verhouding iets vaker een slachtoffer van niet-Nederlandse herkomst. fig. 3.10

Daders:

Nederland Ned. Antillen Suriname Europa Turkije Noord-Afrika Overig Bij toeval

Herkomst slachtoffers naar herkomst daders Slachtoffers: Ned. Nederl. Antillen Suriname Europa Turkije

NoordAfrika Overig Totaal

76% 24 25 42 26 25 29

1 45% 4 0 1 2 2

4 9 52% 4 2 1 3

6 1 3 34% 4 5 9

3 3 3 8 58% 7 3

5 7 5 6 4 57% 3

5 11 8 6 5 3 51%

100 100 100 100 100

82

1

2

8

2

2

3

100


37

100 100

Opsporing en vervolging 80 procent van alle moordzaken die zijn gepleegd in de periode 1992-2001 is opgehelderd. Wij spreken in dit verband van opheldering als bij de politie ten minste een verdachte bekend is. Het ophelderingspercentage is de laatste jaren licht gestegen, maar ligt in 2001 weer iets lager. Dit komt waarschijnlijk omdat een aantal zaken nog moet worden opgelost, waardoor het uiteindelijke ophelderingspercentage voor dat jaar waarschijnlijk nog wel zal stijgen. Het ophelderingspercentage van 80 procent houdt wel in dat 20 procent, ofwel 483 moordzaken die zijn gepleegd in de afgelopen tien jaar, nog niet is opgelost. Bij de overige 1904 wel opgeloste moordzaken zijn 2564 personen als verdachten van moord of doodslag door het Openbaar Ministerie vervolgd. Wanneer de verdachte van een moord bekend is, kan in principe tot vervolging worden overgegaan. De verdachte wordt dan officieel moord of doodslag ten laste gelegd door het Openbaar Ministerie. Een aantal verdachten is echter niet in Nederland vervolgd. In de afgelopen tien jaar zijn 33 verdachten uiteindelijk in het buitenland vervolgd. Nadat het Openbaar Ministerie de verdachte had gedagvaard, heeft zij de zaak in die gevallen overgedragen aan het land van herkomst van de verdachte. Een voorbeeld is de moord op de 40-jarige Duitser Reinhard Rempe die in maart 1998 op een parkeerplaats in Leusden is doodgeschoten door een 33-jarige kennis. Deze kennis is in Duitsland veroordeeld tot 9 jaar. Daarnaast zijn sommige verdachten niet vervolgd omdat zij om het leven zijn gekomen. Dit komt vooral voor bij de moord-zelfmoordgevallen. In de afgelopen tien jaar was dit bij 73, ofwel 3 procent van de verdachten het geval. Meestal was dit in de familiesfeer. In zijn woning in Halfweg steekt de 63-jarige Ben W. bij een ruzie zijn 62-jarige vrouw dood. Daarna schiet hij in Zwanenburg zijn 53jarige neef Jan Kuiters dood en pleegt zelfmoord. W. was ongeneeslijk ziek. Uiteindelijk is er in de periode 1992-2001 tegen 2458 verdachten door het Openbaar Ministerie moord dan wel doodslag ten laste gelegd. Niet al deze vervolgde verdachten zijn ook veroordeeld voor moord of doodslag. Soms oordeelt de rechter dat de aanklacht moord of doodslag niet juist is of niet bewezen kan worden. De dader wordt dan vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging. 5 procent van de verdachten tegen wie in de periode 1992-2001 door het Openbaar Ministerie moord of doodslag ten laste is gelegd, is uiteindelijk na een rechtszaak door de rechter (in eerste aanleg) vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging. Rechters kunnen ook afwijken van de tenlastelegging en het delict anders kwalificeren. Van de zaken waar moord of doodslag ten laste is gelegd, is 10 procent uiteindelijk veroordeeld voor een ander delict, bijvoorbeeld ‘zware 38

Vonnis naar eis

fig. 3.11

Eis:

Vonnis: Doodslag Mishandeling

20%

Doodslag Moord

Moord

Totaal

5% 80

10%

26

43 69

0

47 Totaal 100%


mishandeling de dood ten gevolge hebbend’ of ‘dood door schuld’, et cetera. Dit gebeurde onder meer in de zaak tegen de man die in Amsterdam Joes Kloppenburg had doodgetrapt (zie reconstructie op pagina 116). Wanneer doodslag geëist is, gebeurt dit vaker (20 procent van de gevallen) dan wanneer moord geëist is (5 procent). Waar moord als zwaarste delict ten laste is gelegd, is de dader in 26 procent van de gevallen voor doodslag veroordeeld. Hier heeft de rechter geoordeeld dat ‘voorbedachte rade’ niet aan de orde was of niet bewezen kon worden. Dit speelde onder meer in de strafzaak tegen de seriemoordenaar Willem van E. Het om eiste levenslang wegens drievoudige moord op prostituees. De rechtbank veroordeelde Van E. tot levenslang wegens één moord en twee gevallen van doodslag.

Straffen Daders die schuldig worden bevonden aan doodslag kunnen gestraft worden met een gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaar of een geldboete van de vijfde categorie. Zij die opzettelijk en met voorbedachte rade een ander van het leven hebben beroofd (moord), kunnen gestraft worden met een levenslange gevangenisstraf of een tijdelijke van ten hoogste twintig jaar of een geldboete van de vijfde categorie. Naast of in plaats van een straf kan de rechter een tbs-maatregel opleggen. Tbs is mogelijk indien volgens deskundigen de verdachte lijdt aan een ‘gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens’, waardoor hij of zij met betrekking tot het gepleegde delict minder dan volledig toerekeningsvatbaar was en indien voor herhaling van een soortgelijk delict wordt gevreesd. De tbs kan worden opgelegd in combinatie met een gevangenisstraf. Veelal wordt bij de oplegging van de gevangenisstraf rekening gehouden met het feit dat iemand ook tbs krijgt. 39

Van alle veroordeelde daders van moord en doodslag krijgt 77 procent alleen een gevangenisstraf opgelegd, 4 procent alleen tbs en 17 procent zowel tbs als een gevangenisstraf. De daders zijn zowel hoofd- als ‘mede’-daders. 2 procent van alle daders krijgt jeugddetentie. Er zijn nauwelijks verschillen in opgelegde soort straffen tussen doodslag en moord. Daders die uiteindelijk voor mishandeling, et cetera worden veroordeeld krijgen relatief vaker alleen gevangenisstraf. Waarschijnlijk komt dit omdat dit ‘lichtere’ zaken betreft en er minder gevaar voor herhaling bestaat.

Opgelegde sanctie naar vonnis

fig. 3.12

Sanctie:

Vonnis: Doodslag

Mishandeling Gevangenisstraf

90%

Moord 74%

76%

Gev.straf & TBS

4

18

19

TBS

2

4

5

Jeugddetentie

4

2

2

Totaal 100%


De gemiddelde lengte van de gevangenisstraf die is opgelegd aan hoofd- en mededaders is 6,6 jaar. Veroordeelden die ook een tbs-maatregel werd opgelegd, krijgen gemiddeld 5,7 jaar en zij die alleen werden veroordeeld tot een gevangenisstraf, krijgen gemiddeld 7 jaar. Daders die voor moord worden veroordeeld kregen gemiddeld bijna 8,5 jaar straf opgelegd, zij die voor doodslag zijn veroordeeld gemiddeld 2 jaar korter. Wanneer daders ook tbs krijgen opgelegd is het verschil kleiner. Voor moord veroordeelden krijgen gemiddeld slechts 4 maanden minder straf opgelegd.

fig. 3.13

Aantal jaren opgelegde gevangenisstraf Naar vonnis en sanctie

Sanctie:

Vonnis: Moord

Mishandeling Doodslag Alleen gev.straf

3,5

Gev.straf & TBS

3,6

Totaal

6,5 5,6


40

8,4 5,9

7 5,7

fig. 3.14

Verdeling aantal jaren opgelegde gevangenisstraf Naar sanctie

Alleen gevangenisstraf Aantal jaren 0-1 10% 2-3 10 4-5 6-7 8-9 10-11 9 12-13 10 14-15 4 1 16-17 18-19 1 20 1 levenslang 1

17 21 15

Gevangenisstraf & TBS Aantal jaren 0-1 4% 2-3 4-5 6-7 8-9 10-11 5 12-13 3 14-15 3 16-17 0 18-19 1 20 0 levenslang 0

22 30 20 12

Totaal 100%


Ongeveer 20 procent van de daders krijgt een straf korter dan 3 jaar. 55 procent van de daders krijgt een straf met een lengte tussen de 4 en 10 jaar. De resterende 15 procent van de daders krijgt een straf van meer dan 10 jaar. 1 procent van de daders krijgt 20 jaar of zelfs levenslange gevangenisstraf opgelegd.

41

4 Verschillende typen moorden

De ene moordzaak is de andere niet. In de Nederlandse en buitenlandse literatuur over moord en doodslag wordt dat steevast benadrukt. Moorden kunnen worden onderverdeeld op basis van verschillende criteria.1 Voor dit boek hebben we alle moorden in kaart gebracht die werden gepleegd in de afgelopen tien jaar. Het gebruikte classificatieschema is geïnspireerd op eerder onderzoek naar moord en doodslag in Nederland.2 De indeling vond plaats op basis van een aantal kenmerken van de moordzaken en van de daders en slachtoffers. De moorden zijn met name ingedeeld op grond van de relatie tussen de daders en slachtoffers en de context waarin de moord heeft plaatsgevonden. Deze werkwijze sluit het nauwst aan bij verschillende criminologische theorieën en bij mogelijkheden tot interventies.3 In totaal onderscheiden we negen categorieën: vier typen moorden in de familiesfeer (kinderen ouderdoding, partnerdoding en overige moorden in de familie), twee typen in de criminele sfeer (roofmoord en overige moorden in criminele sfeer, inclusief liquidaties), moorden bij ruzies, seksuele moorden en overige moorden.4 Binnen elk van deze categorieën zijn verdere onderscheidingen gemaakt, maar in dit hoofdstuk beperken we ons tot de indeling in deze hoofdcategorieën.5 Moordzaken die niet door de politie zijn opgelost, hebben we niet ingedeeld. Om een moord in te delen in een categorie is het nodig te weten wat de relatie is tussen dader en slachtoffer. Bij onopgeloste zaken is die informatie niet voorhanden. Mogelijk zouden we voor een deel van de onopgeloste zaken – bijvoorbeeld liquidaties – op basis van informatie over de doodsoorzaak, de plaats delict en de achtergrond van het slachtoffer daartoe wel in staat zijn. Om vertekeningen te voorkomen hebben we hiervan afgezien. Het grootste deel van de moorden in de familie/relatiesfeer betreft partnerdodingen. Hieronder verstaan we alle moorden waarbij de ene (ex-)partner de andere (ex-)partner vermoordt. Ook zaken waarbij rivalen in de liefde werden vermoord, zijn hierbij ingedeeld. Tezamen vormen de slachtoffers van 42

partnerdodingen en dodingen van rivalen bijna eenvijfde van alle moorden in Nederland. In de familie/relatiesfeer vinden ook kinderen ouderdodingen plaats. Samen vormen zij ongeveer 5 procent van het totaal. Bij de resterende moorden in de familie/relatiesfeer zijn anderen dan partners, ouders en/of kinderen om het leven gebracht. Het betreft hier moorden op bijvoorbeeld broers, zussen, ooms en tantes. Ook gevallen van eerwraak en bloedwraak rekenen we hieronder. Tezamen omvat de categorie ‘overige moorden in de familie’ zo’n 5 procent van alle slachtoffers van moorden. Een andere grote categorie die we onderscheiden wordt gevormd door moorden bij ruzies. In dergelijke gevallen leidt een kort- of langlopend conflict tussen vrienden, kennissen of onbekenden tot een gewelddadige dood. We hebben alleen die gevallen van moord en doodslag hierbij opgenomen waarbij daders en slachtoffers geen naaste familie zijn en elkaar niet uit het criminele circuit kennen. In de afgelopen tien jaren betrof deze categorie 20 procent van alle slachtoffers van moorden. Een derde categorie betreft moorden die zich hebben afgespeeld in het criminele milieu. Dat wil zeggen dat de dader en het slachtoffer bij criminele praktijken betrokken waren en dat de moed hiermee te maken had. De meeste daarvan hebben te maken met drugs. Dit loopt uiteen van drugsverslaafden die elkaar vermoorden en verslaafden die hun dealers vermoorden, tot handelaars in drugs die elkaar vermoorden bij een ripdeal. Ook afrekeningen in het criminele milieu vallen hieronder. Van alle slachtoffers van moordzaken valt ongeveer 11 procent in deze categorie. Daarnaast onderscheiden we allereerst roofmoorden. In 7 procent van alle moorden was er sprake van een roofmoord. Hierbij vielen slachtoffers bij berovingen, overvallen en inbraken. Als aparte categorie onderscheiden we voorts nog moorden in de seksuele sfeer. Hieronder verstaan we moorden in de prostitutiesfeer en/of moordzaken waarbij slachtoffers zijn aangerand of verkracht. Van ongeveer 4 procent van alle moorden hebben we kunnen vaststellen dat dit het geval was. Naast deze categorieën is er nog een ‘restcategorie’. Het gaat hier om moorden waarbij we soms wel informatie hebben over de relatie tussen dader(s) en slachtoffer(s) en de toedracht van de moordzaak, maar die toch niet in de eerdergenoemde categorieën zijn in te delen. Daarnaast betreft het moorden die we niet hebben kunnen indelen omdat we in deze zaken niet genoeg informatie hebben over de relatie tussen de daders en slachtoffers om te kunnen beoordelen wat voor type moordzaak het precies betrof. De ‘restgroep’ omvat ongeveer 9 procent van alle slachtoffers van moorden in Nederland. Het gaat om een zeer heterogene groep.

43

fig. 4.1

Aantal slachtoffers per type moord en doodslag Aantal slachtoffers

Partnerdoding Kinderdoding 85 Ouderdoding 48 Overig in familie 116 Moord bij ruzies Crimineel milieu 278 Roofmoorden 182 Seksuele moorden 95 Overige 252 Niet opgelost

Alle slachtoffers

Van opgeloste moorden

510

19 % 3 2 5 20 11 7 4 9 20

23 % 4 2 6 25 14 9 5 12 -

Totaal: 2549

100%

100%

474

509


Ontwikkelingen De verdeling van slachtoffers van moordzaken over de verschillende categorieën is vrij constant over de afgelopen tien jaar. Uit onze gegevens kunnen we dan ook niet opmaken dat er sprake is van systematische toename van het aantal moorden in het criminele circuit of van liquidaties, zoals vaak wordt gesuggereerd.6 Wel zien we dat het aantal moorden dat we niet hebben kunnen classificeren in 2000 en 2001 relatief hoog is. In deze twee jaar zijn relatief minder moorden adequaat te classificeren omdat een relatief groot deel van deze moorden nog niet voor de rechter is geweest zodat minder details over de toedracht bekend zijn geworden.

Verschillende profielen De kenmerken van de moordtypen verschillen aanzienlijk. In de navolgende hoofdstukken behandelen we steeds de kenmerken van de afzonderlijke typen moorden. Hier beperken we ons tot het behandelen van de belangrijkste verschillen tussen de typen moorden. Zo zijn bij moorden in de familie/relatiesfeer relatief vaak slechts één slachtoffer en één dader betrokken: bij partnerdodingen in 88 procent van alle gevallen en bij kinderen oudermoorden in 75 en 80 procent. Bij zedenzaken waren in 81 procent van alle gevallen slechts één slachtoffer en één dader be44

Moordwapen

fig. 4.2

Partnerdoding Vuurwapen Steek-snij wapen Wurging Overig

27% 41

Ouderdoding

11 18

7 40

18 14

38 33

Overig in familie

Vuurwapen Steek-snij wapen Wurging Overig

Kinderdoding

24 29

Moord bij ruzie 32

39 39

40 4

5 17

24

Roofmoorden Vuurwapen 28 Steek-snij wapen 34 Wurging 13 Overig 25

Seksuele moorden

Niet opgelost Vuurwapen 54 Steek-snij wapen 21 Wurging 7 Overig 18

Totaal

Crimineel milieu 68 22 3 7

Overige 42

9 36 36 19

32 8 18

39 32 11 18

Totaal 100%


trokken. Met name bij moordzaken in het criminele circuit zijn er relatief vaak meer daders betrokken. Gemiddeld is er in 22 procent van de moordzaken sprake van betrokkenheid van meerdere daders. Bij moordzaken in het criminele circuit en roofmoorden is dit in bijna 50 procent het geval. Er zijn ook duidelijke verschillen tussen de categorieën moorden in de wijze waarop slachtoffers worden omgebracht. Vuurwapens worden gebruikt in 39 procent van alle zaken, maar in het geval van moorden in de criminele sfeer is dat percentage veel hoger. Liquidaties worden vrijwel allemaal (92 procent) uitgevoerd met een vuurwapen. Bij moorden in het criminele circuit wordt in 68 procent van de gevallen vuurwapens gebruikt. Bij moorden in de familie/relatiesfeer wordt veel minder geschoten (ongeveer in eenderde van de gevallen). Wanneer kinderen en hun ouders elkaar naar het leven staan, wurgen ze elkaar relatief vaak of ze steken elkaar dood. Bij partnerdodingen worden de slachtoffers in 41 procent van de gevallen doodgestoken en in 18 procent gewurgd. Er zijn ook duidelijke verschillen in pleeg- en vindplaats. Moorden in de familie/relatiesfeer worden voor het overgrote deel gepleegd in een woning (on45

Pleegplaats

fig.4.3

Partnerdoding Woning Openbare weg 15 Park, bos & water 7 Horeca 3 Overig 2 Woning Openbare weg Park, bos & water Horeca Overig

Kinderdoding

73%

Ouderdoding 80

81

8 11 0 1

11 4 0 4

Overig in familie 54 32 3 8 3

Moord bij ruzie 34 40 3 15 8

Crimineel milieu 33 40 9 14 4

Roofmoorden

Seksuele moorden

Overige

Woning Openbare weg Park, bos & water Horeca Overig

8 10

Woning Openbare weg Park, bos & water Horeca Overig

Niet opgelost 32 40 16 9 3

39 33

55 22 5

44 35 5 12 4

14 5 9 Totaal 47 31 8 9 5

Totaal 100%


geveer 70 procent). Zelden worden deze in horecagelegenheden gepleegd: slechts in 3 procent van de gevallen. Moorden in het criminele circuit daarentegen worden veel minder vaak in huis gepleegd. Roofmoorden vinden in 55 procent van de gevallen in een woning plaats. Slechts bij 33 procent van de moorden in het criminele circuit werd het slachtoffer in een woning vermoord. Deze moorden worden in meerderheid op de openbare weg of op andere openbare locaties (parken, bossen, water) gepleegd. Zedenmisdrijven vinden voornamelijk in een woning of op openbare locaties plaats. De meeste moorden worden gepleegd in de drie grote steden – Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. In vergelijking met de rest van het land vinden hier vooral meer moorden in de criminele sfeer plaats. Van het totaal aantal moorden vindt 20 procent plaats in Amsterdam, maar van moorden in de criminele sfeer 26 procent.Voor andere grote steden geldt dezelfde conclusie. Moorden in de familie-/relatiesfeer zijn veel gelijkmatiger verdeeld over de verschillende politieregio’s. 46

Man/vrouw verhouding bij slachtoffers

fig. 4.4

Man Vrouw

Partnerdoding 30% 70

Kinderdoding 56 44

Ouderdoding 46 54

Overig in familie

Moord bij ruzie

Crimineel milieu

68

Man Vrouw

89 11

32 Roofmoorden

Man Vrouw

3

Seksuele moorden 39 61

73 27

Overige 80 20

Totaal

Niet opgelost Man Vrouw

97

71

81

Totaal 100%

29

19


Het man/vrouwprofiel verschilt eveneens duidelijk tussen typen moorden. Slachtoffers van liquidaties zijn in bijna alle gevallen (96 procent) mannen en

Man/vrouw verhouding bij daders

fig. 4.5

Man Vrouw

Man Vrouw


Kinderdoding 49 51

Overig in familie

Moord bij ruzie

90

94 6 Crimineel milieu 96

4

10 Roofmoorden

Man Vrouw

Ouderdoding

91 9

98 2


Overige 90 10

Totaal Man Vrouw

91 9


47

Totaal 100%

Herkomst van slachtoffers

fig. 4.6

Nederland Niet Ned.


Kinderdoding 69 31

Ouderdoding 72 28

Overig in familie

Moord bij ruzie

Crimineel milieu

Nederland Niet Ned.

50 50

57

31

43

Roofmoorden Nederland Niet Ned.

21


Nederland Niet Ned.

Niet opgelost 36 64

Totaal 52 48

79

69 Overige 48 52

Totaal 100%


datzelfde geldt voor moorden in de criminele sfeer in het algemeen (97 procent). Plegers van moorden in de criminele sfeer zijn ook in bijna alle gevallen mannen bij liquidaties 98 procent, roof 91 procent en overig 98 procent. Bij kinder- of ouderdodingen is 50 procent van de slachtoffers man. Vrouwen zijn met name bij moorden in de relatiesfeer betrokken en dan ook nog vooral als slachtoffer. Van zowel de slachtoffers als de daders is ongeveer de helft van allochtone afkomst. Bij moorden in de criminele sfeer ligt het percentage hoger. Bij liquidaties is dat bijvoorbeeld meer dan 70 procent. Met name Turken zijn oververtegenwoordigd. Waar bij alle criminele moorden gemiddeld ongeveer 10 procent van de slachtoffers en daders van Turkse afkomst is, is dit bij liquidaties bijna een kwart. Opvallend is ook de oververtegenwoordiging van Turken onder slachtoffers en daders van ‘overige familiemoorden’. Dit betreft vooral gevallen van eerwraak. Ook Antillianen, Surinamers en Marokkanen zijn relatief vaker bij criminele moorden betrokken in vergelijking met andere typen moorden. De straffen die worden opgelegd verschillen ook substantieel tussen typen moorden. Van alle veroordeelde daders krijgt 77 procent alleen een gevangenisstraf opgelegd, 4 procent alleen tbs en 17 procent zowel tbs als een gevangenisstraf. Tbs wordt voornamelijk opgelegd bij kinderdoding (in 46 procent van de gevallen) en ouderdodingen (57 procent) en bij zedenmoorden (36 procent). Bij partnerdodingen in mindere mate (27 procent). Bij moorden in 48

Herkomst van daders

fig. 4.7

Nederland Niet Ned.


Kinderdoding 63 37

Ouderdoding 80 20

Overig in familie

Moord bij ruzie

Crimineel milieu

Nederland Niet Ned.

51 49

61

Roofmoorden Nederland Niet Ned.

36

39

64


59 41

Overige 50 50

Totaal Nederland Niet Ned.

56 44

Totaal 100%


Opgelegde sanctie

fig. 4.8

Partnerdoding Gev. straf Gev.straf en TBS TBS Jeugddetentie

79 18 2 1

Crimineel milieu

78

92 5 2 1

16 5 1

19 6 3

Ouderdoding 41 31 26 2

Moord bij ruzie

72

Roofmoorden Gev. straf Gev.straf en TBS TBS Jeugddetentie

54 36 10 0

23 4 0

Overig in familie Gev. straf Gev.straf en TBS TBS Jeugddetentie

Kinderdoding

73%

Seksuele moorden

Overige

45 32 4 19

15 4 2

79

Totaal Gev. straf Gev.straf en TBS TBS Jeugddetentie BRON: DATABANK MOORD EN DOODSLAG 1992-2001

77 17 4 2

Totaal 100%

fig. 4.9

Gemiddeld aantal jaren gevangenisstraf

Gev.straf Gev.straf & TBS


Partnerdoding 6,9 5,7

Kinderdoding 5,4 4,6

Ouderdoding 5,6 3,7

Overig in familie

Moord bij ruzie

Crimineel milieu

6,2 4,3 Roofmoorden


5,9 5,7

8,1 6,8

Seksuele moorden 9,8 7,4

8,1 5,5 Overige 6,4 4,8

Totaal Gev.straf Gev.straf & TBS

7,0 5,7


de criminele sfeer en moorden bij ruzies wordt ook vaak alleen gevangenisstraf opgelegd. Bij liquidaties zelfs in 100 procent van de gevallen. Daarnaast verschilt ook de lengte van de opgelegde gevangenisstraffen. Gemiddeld moet een moordenaar die alleen gevangenisstraf opgelegd heeft gekregen zeven jaar zitten. Veroordeelde daders van roofmoorden en moorden in het criminele circuit krijgen gemiddeld ongeveer acht jaar. Daders van zedenmoorden krijgen gemiddeld de langste straf (bijna tien jaar). Daders die veroordeeld worden voor kinder- of ouderdoding krijgen de kortste gevangenisstraf (gemiddeld ongeveer vijfenhalf jaar).

ii

verschillende typen

5 Partnerdoding

Een van de meest voorkomende vormen van moord en doodslag betreft liefdespartners die elkaar van het leven beroven. Het is niet voor niets dat op veel bruiloften bij wijze van waarschuwing wordt geciteerd uit ‘Het huwelijk’ van Willem Elsschot. Dit klassieke gedicht beschrijft de overweldigende spijtgevoelens van een echtgenoot die na verloop van tijd volledig is uitgekeken op zijn vrouw. ‘Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.’ En dan komen de regels die velen uit het hoofd kennen: ‘Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad / staan wetten in den weg en praktische bezwaren, / en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren, / en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.’1 Ondanks de wetten en bezwaren staan elk jaar toch diverse echtgenoten elkaar naar het leven. Dit leidt dan meestal slechts tot een paar regels in de krant, zoals:‘Een familiedrama heeft in de Amsterdamse Bijlmermeer gisteren het leven gekost aan een 43-jarige vrouw en haar 45-jarige echtgenoot. De man bracht eerst zijn vrouw om het leven, waarna hij zelfmoord pleegde. Het tragische voorval deed zich voor in de flatwoning van het gezin terwijl de zoon van het Surinaams/Hindoestaanse echtpaar T. daar lag te slapen. Een andere zoon was niet thuis.’2 Dit leidt tot vragen als: Hoe vaak hebben dit soort drama’s plaats? Wie doen het, hoe gebeurt het en wat zijn de belangrijkste achtergronden bij partnerdoding?

Partnerdoding Er waren in de afgelopen tien jaar in totaal 474 gevallen van partnerdoding, zo blijkt uit onze databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’. Dat komt neer op een kleine vijftig gevallen per jaar. Er is geen systematische trend waar te nemen. De partnerdodingen vormen ongeveer eenvijfde van alle gevallen van moord en doodslag. Onder partnerdodingen verstaan we dodingen van alle partners in liefdesrelaties, dus ook ongetrouwde, lesbische en homofiele partners. Ver53

der rekenen we ook het doden van rivalen in de liefde eronder. In bijna 90 procent van de partnerdodingen is de dader een man.3 Driekwart van de gevallen betreft mannen die hun vrouwelijke (ex-)partner vermoorden. In ongeveer 5 procent van de gevallen hebben we te maken met een homofiele relatie. In de overige gevallen is een rivaal in de liefde om het leven gebracht. In iets meer dan 10 procent van de partnerdodingen is de vrouw dader en vermoordt zij haar (ex-)man. In onze databank zijn we geen moorden in lesbische relaties tegengekomen. Wanneer vrouwen daders zijn, vermoorden ze vrijwel altijd hun partner en zelden een rivaal in de liefde. Slechts in 3 gevallen vermoordde een vrouw haar rivale in de liefde. Op 14 februari 1994 steekt een 39-jarige Bosnische vluchtelinge in een pension in Klazienaveen haar 28-jarige liefdesrivale Fatima Bojadzija neer. Op 10 juli 1996 slaat in Gouda een 53-jarige vrouw de schedel in van de vriendin van haar ex-man en verdrinkt haar daarna in de badkuip. Op een feest voor Antillianen en Surinamers in Amsterdam op 29 juni 1997 steekt een meisje (17) haar voormalige hartsvriendin (19) met een mes dood bij een ruzie over een man. Mannen wurgen hun vrouw relatief vaak (26 procent) of gebruiken een steekwapen (37 procent). Als mannen een rivaal of man vermoorden, doen ze dat bijna nooit door wurging of fysiek geweld (samen 2 procent). Ze gebruiken in dat geval relatief vaak een vuurwapen (48 procent) of steek-snijwapen (40 procent). Vrouwen die hun (ex-)man vermoorden doen dat ook zelden door wurging of fysiek geweld (samen 4 procent), maar gebruiken een vuurwapen (40 procent) of steek-snijwapen (45 procent). In vergelijking met moorden in de criminele sfeer worden bij partnerdodingen minder vuurwapens gebruikt. Driekwart van de partnerdodingen wordt gepleegd in een woning. In vergelijking tot andere typen moorden is dit percentage erg hoog. Moorden in de criminele sfeer worden veel vaker buitenshuis gepleegd. Alleen bij kinderen ouderdoding wordt ook ongeveer driekwart binnenshuis gepleegd. Anders dan (ex-)partners worden rivalen in de liefde vaker buitenshuis vermoord (en/of gevonden). Mannen die hun rivaal vermoorden doen dit in 50 procent van de gevallen in een woning en in 28 procent van de gevallen op de openbare weg. De gemiddelde leeftijd van slachtoffers en daders is ongeveer gelijk, en ligt rond de 35 jaar. In vergelijking met ‘criminele moorden’ zijn slachtoffers en daders gemiddeld wat ouder. Het komt geregeld voor dat degene die zijn of haar partner heeft gedood daarna zelfmoord pleegt: 8 procent van de mannelijke en 3 procent van de vrouwelijke daders. Dit is in vergelijking met andere typen moorden een hoog 54

percentage. Alleen bij kinderdoding komt het frequenter voor dat daders daarna zichzelf om het leven brengen: in een kwart van alle gevallen pleegt de ouder zelfmoord na zijn of haar kind omgebracht te hebben.

Literatuur De afgelopen jaren zijn er in Nederland diverse publicaties verschenen over partnerdoding. Vaak betrof het reconstructies van specifieke zaken.4 In twee recente boeken werd een overzicht gegeven van alle partnerdodingen door zowel mannen als vrouwen.5 In 1990 promoveerde de psychiater De Boer op een proefschrift over partnerdoding. Hij deed dossieronderzoek naar 104 mannen en 20 vrouwen die tussen 1950 en 1980 hun partner doodden en die ter observatie in het Pieter Baan Centrum (pbc) in Utrecht belandden.6 In 1994 publiceerde journaliste Alice Fuldauer in het boek Fatale liefde veertien interviews met mannen en vrouwen die hun partner doodden of daartoe een poging deden. In het boek geeft ze ook een overzicht van ‘het slagveld van de liefde’ aan de hand van zo’n 200 door haar bestudeerde dossiers.7 Deze onderzoeken geven een helder inzicht in partnerdoding. Beide studies laten ook belangrijke verschillen zien tussen verschillende soorten partnerdodingen. Fuldauer wijst vooral op de verschillen tussen mannen en vrouwen.8 Ze geeft aan dat mannen en vrouwen tegengestelde motieven lijken te hebben om hun partner te doden. De vrouw doodt haar man omdat ze, vaak na jarenlange terreur, weg wil maar niet weg kan. De man doodt zijn vrouw omdat hij onder geen beding wil dat ze weggaat. De Boer maakt bij zijn bespreking van partnerdoding geen expliciet onderscheid tussen mannen en vrouwen. Wel geeft hij een breed overzicht van motieven voor partnerdoding. Hierbij maakt hij een onderscheid tussen impulsieve partnerdodingen met ‘passionele motieven’ en partnerdodingen met ‘utiliteitsmotieven’.9 In de praktijk valt dit onderscheid echter niet altijd goed te maken, zodat hij ook een restcategorie onderscheidt waarbij sprake is van partnerdoding met ‘zeer uiteenlopende motieven en interactie’.10 Binnen deze restcategorie onderscheidt De Boer vervolgens partnerdodingen die gezien kunnen worden als een reactie op eerdere mishandelingen en gevallen waarbij de dader een psychiatrische stoornis heeft. Aan de hand van deze vier typen kan een helder overzicht worden gegeven van de aanleidingen, motieven en omstandigheden die een rol spelen bij partnerdodingen. Het eerste type partnerdoding dat De Boer onderscheidt is de ‘passionele partnerdoding’, dat wil zeggen partnerdodingen waarbij de partner de relatie wil verbreken. Het betreft gevallen waarbij de partner plotseling aankondigt de ander te zullen verlaten, een verloving wordt verbroken of een huwelijks55

aanzoek abrupt afgewezen, dan wel waarbij de dader plots met een rivaal geconfronteerd wordt. Eenderde van alle 124 door De Boer onderzochte partnerdodingen voldeed aan deze omschrijving. Bij vrouwen gebeurt het zeer zelden, maar met name mannen gaan soms over tot het doden van hun partner als hun relatie op de klippen dreigt te lopen. Het zijn vaak sterk afhankelijke mannen, die doodsbenauwd zijn om hun partner te verliezen. Deze mannen doden veelal hun vrouw omdat zij onder geen beding willen dat ze weggaat. Of zoals Fuldauer het formuleert: ‘De woorden: “Ik moet je niet meer”, “Ik ga bij je weg” of “Ik heb een ander” veroorzaken bij hem het beruchte rode waas. Zij mag niet weg. Zij moet bij hem blijven. En als hij haar niet kan behouden, dan niemand. In een impuls, in een vlaag van razernij en wanhoop slaat hij toe.’11 Opvallend in de interviews van Fuldauer is dat de mannen die hun partner ombrengen later beweren dat ze in een roes hebben gehandeld. Er ‘knapte iets’ of, zoals een van de daders die zij interviewde nadat hij zijn partner vermoordde, over de wurgdood van zijn vriendin zegt: ‘Het was alsof ik keek naar een film zonder geluid waarin ikzelf meespeelde.’12 Ook De Boer noemt in zijn proefschrift Partnerdoding dat bij de dader dikwijls een waas voor ogen kwam. Het betreft dodingen die worden gepleegd in een geestesstemming die in het Maleis met ‘mataglap’ wordt aangeduid, wat letterlijk ‘het verblinde oog’ betekent.13 De moord door René A. op zijn vrouw Harriët in januari 1999 in het Gelderse Eefde is een treffend voorbeeld van dit type partnerdoding. Nadat Harriët aan René duidelijk had gemaakt dat ze definitief een einde aan hun relatie wilde maken was hij ten einde raad en doodde hij haar tijdens een woedeaanval. (Zie de hierna volgende reconstructie). Het tweede type dat De Boer onderscheidt is wat hij aanduidt als partnerdoding met ‘utiliteitsmotieven’14. Dit soort partnerdoding komt veel minder vaak voor. Toch vermoorden mensen soms hun partner omdat ze er ofwel financieel voordeel in zien ofwel omdat ze door willen met een nieuwe vriend(in) maar de huidige partner niet durven verlaten. Van de 124 partnerdodingen die De Boer onderzocht in de periode 1950-1980 doodde de dader in 15 procent van de gevallen de ‘oude’ partner in nauw overleg met de nieuwe vriend(in) om met de nieuwe door te gaan. Hoewel dit niet expliciet gezegd wordt, waren waarschijnlijk verreweg de meeste daders mannen.15 Een voorbeeld van een opportunistische partnerdoding is de moord op de 40-jarige zakenman Marcel Koorndijk uit Vinkeveen. Op 12 april 2000 meldde zijn 31-jarige vrouw Anthoniek de vondst van zijn lijk in hun villa aan het water. Het slachtoffer was doodgeschoten. Onderzoek wees uit dat de vrouw opdracht had gegeven voor de moord omdat haar man wilde scheiden. Het derde type partnerdodingen dat De Boer onderscheidt, betreft die ge56

vallen waarbij de moord een reactie is op jarenlange geestelijke en/of lichamelijke mishandeling. Van de door De Boer bestudeerde zaken betrof het een vijfde deel. Deze reactieve partnerdodingen betreffen vrijwel alle vrouwelijke daders. (Ter herinnering: van alle daders van partnerdodingen was 10 procent vrouw). Vrouwen die hun partner vermoorden doen dit over het algemeen na een lange periode van lichamelijke of geestelijke mishandeling. Mishandeling binnen het huwelijk komt frequent voor.16 Soms leidt dat voor de vrouw tot onhoudbare situaties waarbij ze nog maar één uitweg ziet. In de literatuur zijn veel publicaties verschenen over vrouwen die na jarenlange mishandeling hun man doden. In 1984 introduceerde Lenore Walker het begrip battered woman syndrom17. Dit heeft geleid tot uitgebreide discussie over de vraag in hoeverre deze voorgeschiedenis een reden is tot volledige of gedeeltelijk strafvermindering of zelfs uitsluiting.18 Een voorbeeld van reactieve partnerdoding is de moord op de 31-jarige Bosniër Nermin Husakovic in Rotterdam. Op 7 februari 2001 sloeg zijn 25-jarige partner Lottie C. hem met een hamer dood. Daarna meldde zij zichzelf bij de politie. In eerste instantie werd de vrouw veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf, maar in hoger beroep werd zij op grond van noodweer ontslagen van rechtsvervolging: het slachtoffer had haar diverse keren ernstig mishandeld. Het vierde type dat De Boer onderscheidt is partnerdoding als gevolg van een psychiatrische storing19. Soms zijn mensen dusdanig gestoord dat ze hun partner (moeten) vermoorden. Dit kan variëren van psychoten die melancholische of paranoïde waanideeën hebben, personen die zodanig ernstig gestoord zijn dat ze actuele problemen niet aankunnen tot mensen die door een hormonale of andere afwijking een stoornis van het bewustzijn hebben. De Boer concludeert dat in ongeveer eenvijfde van de door hem onderzochte partnerdodingen een psychiatrische storing bij de dader de achterliggende oorzaak was. Een voorbeeld van een partnerdoding als gevolg van een psychiatrische stoornis speelde op 1 september 2001 in West-Beemster. In verwarde toestand wurgde de 44-jarige Willem H. zijn 65-jarige Japanse vrouw H. Tonochi en probeerde daarna zelfmoord te plegen met een samoeraizwaard. Hij dacht dat ze beiden ongeneeslijk ziek waren. Hoe de verdeling van partnerdodingen naar de hierboven besproken typen in de periode 1992-2001 is kunnen we niet precies zeggen. Afgaande op de informatie van de politie en de anp-persberichten hebben we wel een voorzichtige indeling kunnen maken. Onze bevindingen komen dan ruwweg overeen met die van De Boer. Voor dit boek hebben we echter geen dossiers geraadpleegd, noch hebben we met alle daders en/of nabestaanden gesproken. Dit is 57

wel nodig om een goed beeld van de moord te krijgen. Onze bevindingen moeten dus met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Uitgebreid dossieronderzoek zal een beter antwoord op moeten leveren.

Etniciteit Vervolgonderzoek zou ook dieper in moeten gaan op de rol van etniciteit van daders van partnerdodingen. Een nadeel van alle onderzoeken naar partnerdoding tot dusverre is dat de etniciteit van daders buiten beschouwing is gelaten.20 Forensisch psycholoog en criminoloog Frans Koenraadt – verbonden aan de universiteit Utrecht en het Pieter Baan Centrum – is momenteel wel bezig met een vervolgonderzoek over de periode 1980-1999 en bestudeert ook het aandeel van allochtonen. Hij stelt dat een stijgend aantal daders en slachtoffers van partnerdoding afkomstig is uit mediterrane, Caribische of LatijnsAmerikaanse landen.21 In onze databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ is over het afgelopen decennium overigens nauwelijks een verschuiving waar te nemen in het percentage slachtoffers en daders bij partnerdoding van allochtone afkomst, maar waarschijnlijk is tien jaar hiervoor te kort. Wel is een duidelijke oververtegenwoordiging van allochtonen zichtbaar:22 waar autochtone Nederlanders een kans van 0,2 op de 100.000 hebben om slachtoffer van partnerdoding te worden, hebben personen uit de Antillen, Suriname, Turkije en Marokko een zestot zevenmaal zo grote kans. Verder hebben niet-Europese allochtonen een vijf- tot zevenmaal zo grote kans hun partner te doden als autochtone Nederlanders.23 De vraag waarom allochtonen vaker hun partner doden is onbeantwoord. In Nederland is er geen studie naar verricht. Een verklaring zou kunnen zijn dat in andere culturen de familie-eer belangrijker is dan in de Nederlandse cultuur. Wanneer die gekrenkt wordt gaat men in sommige allochtone gezinnen eerder over tot het doden van de partner.24 Een andere mogelijkheid is dat bij zich in Nederland bevindende echtparen met een andere culturele achtergrond de vrouw zich onvermijdelijk gaat emanciperen. Vooral voor mannen met een sterk patrifocale achtergrond is dat vaak een niet te verwerken cultuurschok.25 Daarnaast zou de oorzaak van de grotere kans voor allochtonen om bij een partnerdoding betrokken te zijn, gelegen kunnen liggen in de slechtere sociaal-economische omstandigheden waarin allochtone gezinnen leven. Vaak leven ze in een kleiner huis, met minder inkomen en meer kinderen en vaak ook zijn ze door taal en culturele barrières geïsoleerd. Deze omstandigheden zullen meer stress veroorzaken, hetgeen uiteindelijk leidt tot geweld. 58

Sancties Op doodslag staat in Nederland maximaal 15 jaar, eventueel gecombineerd met tbs. De maximale straf voor moord is 20 jaar – eventueel plus tbs – of levenslang. Eind 1997 kreeg de 59-jarige Spanjaard Juan N. uit Breda levenslang wegens de moord op zijn 54-jarige ex-vrouw Maja Goeijen op 20 juni van dat jaar en poging tot doodslag op een andere vrouw. De man had in oktober 1991 in Spanje tijdens een ruzie zijn broer doodgeschoten. Daarvoor was hij veroordeeld tot 8 jaar. Ook in hoger beroep kreeg hij levenslang. Daders van partnerdodingen krijgen in 73 procent van de gevallen alleen gevangenisstraf, in 22 procent gevangenisstraf en tbs en in 4 procent alleen tbs. In vergelijking met andere typen moorden is het percentage dat tbs krijgt relatief hoog. Bij moorden in de criminele sfeer krijgt bijvoorbeeld slechts ongeveer 7 procent tbs. Bij kinderen ouderdoding is het echter weer hoger: meer dan 50 procent. Mannen krijgen iets vaker tbs opgelegd dan vrouwen wanneer ze hun (ex-)partner vermoorden: 23 procent versus 9 procent.26 Wanneer gevangenisstraf wordt opgelegd, is de duur daarvan zonder tbs gemiddeld 6,9 jaar en met tbs 5,7 jaar. Vrouwen krijgen veel minder lange gevangenisstraffen opgelegd dan mannen. Vrouwen worden veroordeeld tot 6 jaar als ze geen tbs krijgen en 3,5 jaar als ze ook tbs krijgen. Mannen daarentegen krijgen 7 jaar als ze geen tbs krijgen en 6 jaar als ze ook tbs krijgen. Waarschijnlijk houden rechters dus rekening met het feit dat vrouwen in het merendeel van de gevallen hun partner hebben gedood als reactie op jarenlange geestelijke en fysieke mishandeling. Er is geen duidelijk verschil in straffen tussen het ombrengen van de partner en het ombrengen van een rivaal in de liefde.27 De zwaarst opgelegde straf voor partnerdoding in de periode 1992-2001 is 20 jaar plus tbs. Deze straf is in eerste aanleg opgelegd conform de eis van het Openbaar Ministerie. In haar woning in Oostzaan wordt op 2 juli 1993 het lijk aangetroffen van de 24-jarige Anita Buhrs-Schaap. Zij is doodgeschoten door haar 30-jarige minnaar: haar buurman Edwin de B., een freelance sportjournalist. Meteen daarna heeft hij haar 3-jarige zoontje Berry meegenomen en verdronken in het water van recreatiegebied Spaarnwoude. In hoger beroep veroordeelt het Gerechtshof hem tot 10 jaar plus tbs, zodat de man eerder behandeld kan worden.

59

Te naïef voor de grote wereld Een gewelddadige dood aan de IJssel

Zaterdagmiddag 9 januari 1999. Op televisie is de halve finale van het WK darts begonnen: Raymond van Barneveld moet tegen de Engelsman Chris Mason. Het is iets na vieren. Bij de ouders van Harriët, die gespannen zitten te kijken hoe ‘Barney’ zijn pijltjes werpt, gaat de telefoon. Moeder, die een minuut of twintig eerder voor het laatst met Harriët (28) heeft gebeld, neemt op. Misschien heeft haar dochter iets vergeten. Aan de andere kant van de lijn blijft het stil. Dat gebeurt nog tweemaal, vlak na elkaar. De vierde keer zwijgt de andere kant niet meer. Het is hun schoonzoon René: ‘Harriët is dood!’ Daarna wordt de verbinding verbroken. De ouders van Harriët begrijpen er niets van. René zat toch tijdelijk bij zijn ouders in Deventer? Wat doet hij nou bij Harriët, hier in Eefde? Ze bellen hun oudste zoon, Hans, die in Gorssel woont. Samen met hem en zijn vrouw rijden ze even later naar het huis van Harriët. Tussen de lamellen door zien ze de televisie in de huiskamer oplichten. Moeder Eef loopt via de tuindeur achterom. Nog geen minuut later klinkt er gegil. De anderen snellen toe. Op de grond in de keuken ligt Harriët. Ze heeft steekwonden en ligt er raar bij. René is nergens te bekennen. Wat is er gebeurd? René zal Harriët toch niet vermoord hebben?

Buitenbeentje Harriët is net twintig jaar als ze René leert kennen. Beiden hadden vroeger leerproblemen en zijn wat achter voor hun leeftijd. Ze wonen nog bij hun ouders. Harriët komt uit een milieu van noeste arbeiders: haar vader werkt bij een vleesbedrijf. Ze heeft twee oudere broers. De ouders van René – zijn vader is administrateur bij het leger – vinden Harriët eigenlijk beneden hun stand, maar René is door zijn geringe opleiding altijd al een buitenbeentje geweest. Sinds haar achttiende werkt Harriët – klein, blond, kuiltje in de kin – in de huishoudelijke dienst van het regionaal opleidingencentrum Overgelder. Eerst in Deventer en later in Zutphen. René – fors, bruin haar, snorretje – rijdt als 60

koerier voor een bedrijf in Gorssel. Het lijkt te klikken, en ze krijgen verkering. Beiden zijn gek op voetbal. René is jeugdtrainer bij een club in Bathmen. Harriët speelt damesvoetbal bij Sportclub Eefde.

Van slag Vanaf het begin hebben ze vaak ruzie. Na een jaar maakt Harriët het zelfs uit. René raakt daardoor volledig van slag. Het is hem al een keer eerder overkomen dat een vriendin het uitmaakte. Toen moest René zich onder psychiatrische behandeling stellen. Op dringend verzoek van Renés vader probeert Harriët het opnieuw. Misschien wil zij ook haar eigen ouders niet teleurstellen. Die zijn zo blij dat ze eindelijk een vriend heeft. Ook na hun huwelijk in 1993 blijft het rommelen. Soms loopt de spanning zo hoog op dat Harriët en René uit elkaar gaan. Steeds weer keert René na korte tijd terug en gaat hij – voor zolang het duurt – akkoord met strengere voorwaarden. Hij moet op tijd thuis zijn en krijgt honderd gulden zakgeld per maand. Hij wordt meer en meer gekooid, zal de rechter later zeggen. Zijn oudere broers waarschuwen hem: ‘Stop met je huwelijk!’ Ook Harriët wordt geregeld vermanend toegesproken. Haar oudste broer, Hans, zegt een keer: ‘Je zou een schop onder je kont moeten krijgen. Zo ga je toch niet met een man om!’ Maar Harriët en René blijven bij elkaar. Soms zijn het net twee kinderen die elkaar alleen maar dwarszitten. Alsof ze te naïef zijn voor de grote wereld. René mag dan zeven jaar ouder zijn en bijna twee koppen groter, Harriët is de baas.

Politiebureau Sinds hun huwelijk wonen René en Harriët in een tussenwoning in Eefde. Hun huis ligt pal tegenover het politiebureau. Na de sluiting van het bureau betrekt een rechercheur met zijn gezin de bijbehorende dienstwoning. In zijn vrije tijd is de man voorzitter van Sportclub Eefde. Na wat gesprekken met zijn overbuurman wordt René aangetrokken als betaald jeugdtrainer bij Eefde. Dat doet hij naast zijn nieuwe baan als vrachtwagenlader in Zutphen bij groothandel Reesink, een somber complex aan de IJssel.Voor de firma Reesink is René een gouden kracht. Hij werkt zich uit de naad en wil graag vrachtwagenchauffeur worden. Tegen alle afspraken in gaat René na zijn werk meestal rechtstreeks naar het voetbalveld. Dat Harriët regelmatig vergeefs met het eten zit te wachten, laat hem koud. Bij Sportclub Eefde is René een geziene figuur. Niets is hem te veel, zijn pupillen lopen met hem weg. Vooral in het weekend draait voor René alles om voetbal. Harriët, die zelf na een blessure is gestopt met voetballen, vindt het maar niks. 61

Zij eist dat hij meer tijd met haar doorbrengt. Hij is toch niet met Reesink getrouwd? Of met Sportclub Eefde? Ze verbiedt hem nog langer avond aan avond naar het voetbalveld te gaan. Om toch te kunnen trainen, zegt René steeds vaker dat hij moet overwerken. Als Harriët hem een keer op zo’n leugen betrapt, waarschuwt ze hem: ‘Zo wil ik niet getrouwd zijn.’

Countrydansen Iedereen in hun omgeving weet dat René bij Harriët onder de plak zit. Er mag nog geen voetbalsok naast de wasmand liggen, geen koffiekopje verkeerd staan. Op feestjes hoeft Harriët maar te knikken, of René springt al op om de hond uit te laten. Als er iets beslist moet worden, zegt hij tegen Harriët: ‘Zeg jij het maar.’ Toch kun je Harriët en René er goed bij hebben, zeggen hun buren en kennissen. Ze zijn altijd in voor een barbecue of voor een pilsje. Harriët zit sinds kort op countrydansen, en ze zijn actief betrokken bij buurtvereniging De Boedelburen. Als het Nederlands elftal speelt, ziet hun huis oranje. Zo op het oog vormen Harriët en René een doorsnee stel, al valt op dat ze elkaar nooit knuffelen. Wat er bij Harriët en René achter de lamellen gebeurt, weet niemand. Soms verschijnt Harriët met een gezwollen gezicht bij een vriendin. Ze wil er niet over praten. Maar ze is zichtbaar niet gelukkig. Op een gegeven moment lijkt het alsof ze anorexia heeft. De enige die ze af en toe in vertrouwen neemt, is ‘ome’ Hein Beekman, een overbuurman van haar ouders. In de zomer van 1998 verhuizen Harriët en René naar het buurhuis, een hoekwoning met garage. Hun auto kan nu binnen staan. René mag de auto van Harriët niet meer gebruiken: hij maakt er altijd een zwijnenstal van en rijdt alsof de duivel hem op de hielen zit. Harriët gaat elke dag met de auto naar haar werk. Het regionaal opleidingencentrum zit in een oud schoolgebouw achter de IJsselkade.

Rommelmarkt Ondanks alle ruzies wil Harriët graag een kind. Omdat het niet lukt om zwanger te worden, wordt ze sinds kort in het ziekenhuis behandeld. Harriët heeft nog iets om naar uit te kijken. Half februari zijn René en Harriët in Eefde een weekend lang Prins en Prinses Carnaval. De plaatselijke vereniging De Joppetrappers heeft Harriët daarvoor in november benaderd. De zondag na Kerst bezoeken Harriët en René een rommelmarkt. Plotseling krijgen ze slaande ruzie. René heeft steeds beweerd dat hij de week na Kerst geen vrij kan krijgen. Nu meldt hij dat hij wel vrij is, maar de hele week moet trainen. Harriët reageert woedend: ‘Ik wil met jou geen Oud en Nieuw meer vieren!’ Voor 62

hij het weet, staat René voor de zoveelste keer op straat. Voor Harriët is het afgelopen. Tegen haar ouders zegt ze: ‘Ik heb geknokt voor mijn huwelijk, maar het gaat niet meer.’ De volgende dag spreken Harriët en René af om op 4 januari samen naar een advocaat te gaan: Harriët wil scheiden. René vindt onderdak bij zijn ouders. Op zaterdag 2 januari drinkt hij koffie bij Harriët. Ze praten nergens over en René krijgt hoop. Twee dagen later, bij de advocaat, smeekt René om een laatste kans: ‘Laten we proberen de problemen samen op te lossen.’ Maar Harriët wil de scheiding doorzetten. René is weer helemaal van slag. Het ene moment wil hij Harriët koste wat kost terug, het volgende moment zint hij op wraak. Tegen zijn moeder laat hij zich ontvallen: ‘Ik vermoord haar.’ Uit voorzorg haalt zij het vleesmes uit de keukenla. Op donderdag 7 januari gooit René bij Harriët een brief door de bus. Daarin schrijft hij dat hij het nog een keer met haar wil proberen. Hij erkent dat hij fout is geweest. Hij is te veel met het voetbal en met zijn werk bezig geweest. ‘Vergeef me! Het leven moet toch anders kunnen?’ Harriët komt op de eerste plaats, hij houdt veel van haar. Ze moeten samen meer ondernemen. Aan het eind van de brief schrijft René dat ook Harriët dingen anders moet doen. Dat heeft hij op aandringen van zijn vader toegevoegd.

Trainingspak Zaterdag 9 januari 1999 is een koude winterdag. Die ochtend brengen zijn ouders René naar Eefde, zijn fiets achter op de auto. Tot een uur of drie is hij bij Sportclub Eefde. Dan fietst hij in zijn trainingspak weg. Aanvankelijk is hij van plan om met Hans, zijn zwager, over de problemen met Harriët te praten. Hij twijfelt. Moet hij niet eerst bij Harriët het antwoord op zijn brief ophalen? Zij zou het hem niet in dank afnemen als hij rechtstreeks naar Hans gaat.

Prinses Bij zijn huis aangekomen gaat René via de tuindeur achterom naar binnen. In de keuken doet hij zijn schoenen en trainingsjack uit en hij loopt de woonkamer in. De televisie staat aan. Harriët kijkt boos als René zegt dat hij even met haar wil praten. Hij moet niet het halve dorp vertellen dat hij uit huis is gezet. Op de vraag of ze zijn brief heeft gelezen, ontsteekt Harriët in woede: ‘Ik heb niets met die brief te maken. Het is over en uit!’ René ziet dat aandringen geen zin heeft: ‘Dan praat ik wel met Hans.’ Harriët schreeuwt dat ze niets meer met hem te maken wil hebben. ‘En ik wil ook geen Prinses meer zijn!’ René loopt naar de keuken en trekt zijn schoenen 63

aan. ‘Zoek maar een andere vrouw,’ bijt Harriët hem toe, terwijl ze achter hem aankomt. ‘Probeer daar maar kinderen mee te krijgen.’ René pakt haar bij de arm: ‘Hou op, ik wil geen ruzie.’ Plotseling grijpt Harriët hem bij de keel, zo verklaart hij later. René schrikt en slaat Harriët tegen de grond. ‘Godverdomme laten we praten!’ Hij heeft zichzelf niet onder controle en trapt tegen haar hoofd, tot er bloed uit haar mond komt. René rent naar buiten en beseft dat hij te ver is gegaan. Harriët krabbelt overeind. Uit de keukenla pakt ze een vleesmes. René komt weer binnen. Harriët maakt met het mes een stekende beweging, maar René weet het mes te ontwijken. Tijdens een korte worsteling grijpt René de veel kleinere Harriët bij de keel en ontfutselt haar het mes. Harriët valt tegen de verwarming. In blinde woede steekt René op haar in. Hij gaat door als ze op haar rug ligt. Het vleesmes legt hij terug in de keukenla. Harriët zit onder het bloed. René maakt haar blouse open en voelt haar halsslagader: niets. In paniek loopt René een paar rondjes door de huiskamer. Dan pakt hij de telefoon en belt de ouders van Harriët. Pas de vierde keer zegt hij: ‘Harriët is dood.’ Hij gooit de hoorn op het toestel, loopt naar buiten, stapt op zijn fiets en verdwijnt in de natte sneeuw.

Schouwarts Via alarmnummer 112 krijgt de politie om 16.40 uur een melding binnen: Hans vertelt dat ze zijn zus Harriët in de keuken van haar woning hebben gevonden. Daarna loopt Hans naar de overkant. Maar de rechercheur is nog op het voetbalveld. Diens vrouw belt de kantine van Sportclub Eefde. De schouwarts constateert om 17.07 uur de dood van Harriët. Een getuige ziet René rond die tijd in Zutphen fietsen, richting IJssel. Hij kijkt niet op of om. Om 17.25 uur wordt de politie gebeld door bewoners van een boerderij langs de IJssel, iets buiten Zutphen. Ze zeggen dat er een doorweekte man voor de deur stond. René neemt de telefoon over: ‘Wilt u mij komen halen? Mijn vrouw is dood.’ In overleg met zijn collega’s haalt de rechercheur, die hem immers goed kent, René in zijn eigen auto op en brengt hem over naar het politiebureau. René vertelt dat hij zichzelf in de IJssel wilde verdrinken. ‘Ik probeerde onder te gaan, maar het lukte niet.’ Over de fatale ruzie met Harriët legt hij al tijdens het eerste verhoor een bekentenis af. In de dagen daarna hoort de politie hem nog zes keer. Wat er zich precies in de keuken heeft afgespeeld, weet hij zich echter niet meer te herinneren. ‘Ik zie nog dat zij met het mes op mij afkomt. Daarna wordt het mij zwart voor de ogen.’ Het sectierapport spreekt van twaalf steekverwondingen.

64

Observatiekliniek Voorafgaand aan de rechtszaak wordt René onderzocht in het Pieter Baan Centrum (PBC) in Utrecht, de psychiatrische observatiekliniek van Justitie. De psychiater noemt de black-out van René het gevolg van ‘heftige verdringing’. In het PBC-rapport wordt hij omschreven als ‘weinig autonoom’ en ‘krachteloos’. Zijn intelligentie ligt iets onder het gemiddelde. Hij is ‘agressiegeremd’ en extreem afhankelijk. De deskundigen zeggen dat René in een vlaag van woede en wanhoop heeft gehandeld. Er was sprake van een ‘massale doorbraak van agressieve impulsen’. René is weliswaar verminderd toerekeningsvatbaar, maar ze adviseren de rechter geen tbs op te leggen. Kans op herhaling is gering: zijn huwelijk was een relatie van twee absolute uitersten. Op dinsdag 29 juni 1999 verschijnt René in Zutphen voor de rechtbank. Halverwege de zitting brengt de rechter zijn persoonlijkheid ter sprake. ‘Mensen die u kennen noemen u een sul, een goedzak.’ René knikt: ‘Ja ik ben veel te goed. Ik heb ontzettend veel moeten lijden. Ik kon Harriët niet de baas. Ik was haar slachtoffer.’ De officier van justitie ziet dat anders: ‘De verdachte liet zich als voetveeg gebruiken en heeft ook schuld aan de ontstane situatie.’ Volgens haar had René de bewuste negende januari na de eerste woordenwisseling weg moeten blijven. Moord acht de officier niet bewezen, doodslag wel. Ze eist een gevangenisstraf van zes jaar. De advocaat van René bepleit vrijspraak wegens noodweer. ‘Mijn cliënt voelde zich ernstig bedreigd toen Harriët met een mes voor hem stond. Hij verkeerde in doodsnood. Angst en paniek hebben geleid tot reflexmatig handelen.’ René wilde Harriët niet kwijt, besluit de advocaat haar pleidooi. ‘Hier past geen vergelding, maar mededogen.’ Twee weken later veroordeelt de rechtbank René A. wegens doodslag tot vier jaar gevangenisstraf. In hoger beroep krijgt hij nog een jaar extra. In de gevangenis volgde René een cursus sociale vaardigheid.

65

Een dubbel drama in Den Dungen Reconstructie van de brute moord op een Brabantse neurologe Slechts een in de herfstwind wapperend rood-wit politielint naast de toegangspoort van de monumentale woonboerderij herinnert aan het familiedrama van afgelopen zomer. Zondag 29 juli 2001 om 11.20 uur vindt hoofdagent Wil Haan van het politiedistrict Aa en Dommel aan de Spurkstraat 64 in Den Dungen het lijk van de 54-jarige neurologe Ingrid Hakkert-Gantvoort. Ze is in haar bed doodgeschoten. Haar 17-jarige gehandicapte dochter Femke ligt zwaargewond in de hal, naast haar rolstoel. Ze heeft een kogel in haar hoofd en een in haar borst. De radio in haar slaapkamer staat nog aan. De volgende dag arresteert de politie op een scheepswerf in Drimmelen bij de Biesbos Ingrids 55-jarige echtgenoot Adriaan Hakkert op verdenking van moord of het uitlokken daarvan. Hij ontkent. ‘Ik zit hier onschuldig,’ zegt Adriaan Hakkert begin december in de bezoekersruimte van het Huis van Bewaring in Vught tegen Elsevier. ‘Ik ben het slachtoffer van roddel en achterklap.’ Den Dungen, gemeente Sint Michielsgestel, ligt een paar kilometer ten zuiden van Den Bosch. Mensen van boven de rivieren worden hier met argwaan bekeken. Dat geldt zeker voor Adriaan Hakkert, een wat boertig ogende man. Heel vroeger heeft hij in het westen gewerkt als journalist voor het Bovag-blad, maar sinds zijn komst naar Brabant is hij werkloos. In café De Molen aan het eind van de hoofdstraat is hij een vaste klant. Door zijn omvang – hij weegt ruim 110 kilo en is nog wel eens zwaarder geweest – heeft Adriaan iets van een lobbes. Maar hij kan ook vreselijk opvliegend zijn. Van zijn tweede tot zijn vierde jaar werd hij behandeld in een instelling voor hyperactieve kinderen. Ook als volwassen man heeft hij soms last van ongecontroleerde woedeaanvallen. Maar het blijft bij woorden. ‘In heel haar leven heb ik Femke één keer een tik voor haar billen gegeven. Ingrid heb ik nooit met een vinger aangeraakt.’

Doodstil Langs de lommerrijke Spurkstraat staan aan weerszijden woonboerderijen en villa’s. De boerderij die Ingrid en Adriaan in 1980 voor ruim 6 ton kochten, gaat 66

deels schuil achter knoestige notenbomen en een hoge heg. Naast de deur staan een bankje en een paar oude melkbussen. De stal is omgebouwd tot riante living. Achter de boerderij staan wat verroeste jeeps. Verderop in de wei grazen twee paarden en een ezel. Het is er doodstil. De boerderij is getaxeerd op 1,6 miljoen gulden (726.000 euro). Adriaan en Ingrid – enige dochter van een bakker in Den Haag – zijn op 27 augustus 1977 in gemeenschap van goederen getrouwd. Ze kennen elkaar uit Leiden, waar zij medicijnen studeerde. Bij collega’s en patiënten van het Bosch Medicentrum staat de rossig-blonde neurologe bekend als een betrokken specialiste. Ze maakt soms weken van zeventig, tachtig uur. Haar op het oog vlekkeloze carrière kent een schaduwkant. In 1991 was Ingrid door een medische fout medeverantwoordelijk voor de dood van een 33-jarige vrouw. In de slepende rechtszaak werd ze bijgestaan door een Amsterdamse advocaat. Het Gerechtshof in Den Bosch achtte haar uiteindelijk medeschuldig, maar ze kreeg geen straf. Na haar fout zou Ingrid minstens één keer bedreigd zijn. Adriaan heeft geen baan, maar noemt zich nog steeds journalist. Als ‘medewerker’ betaalt Ingrid hem vanaf 1992 maandelijks 3500 gulden netto (1650 euro). Daarvan moet hij 2000 gulden (900 euro) bijdragen aan vaste lasten, de rest is vrij besteedbaar. Femke is hun enige kind. Ze is vanaf haar geboorte spastisch en zit in een rolstoel. Met haar ene oog kan ze alleen licht en donker onderscheiden, het andere schiet alle kanten op. De eerste jaren neemt Adriaan de dagelijkse zorg voor zijn rekening. Femke zit dan op de mytylschool Gabriël in Den Bosch, een instelling voor lichamelijk en meervoudig gehandicapte kinderen. Sinds drie jaar gaat Femke naar de mavo-afdeling van de mytylschool in Eindhoven. Ze wordt gehaald en gebracht met een busje. Femke is spontaan en ziet er leuk uit. Tot voor kort had ze rijles op een manege in Berlicum. Ze is gek op hiphop en techno en luistert op haar kamer graag naar de radio. Medio 1999 betrapt de politie Adriaan op rijden onder invloed. Hij zit veel bij café-restaurant Boer Goossens in Den Dungen, maar is ook vaak ‘op sjouw’ in Den Bosch. Met veel aplomb meldt hij zich als bestuurslid bij de Bossche ziekenomroep ORVA, carnavalsvereniging Krabbendonk (Den Dungen), de lokale omroep en de regio Brabant van de Vereniging de Nederlandse Jager. Het is allemaal van korte duur. Steeds meer trekt hij zich terug in zijn eigen wereld. Hij sleutelt aan oude jeeps, gaat vissen of spelevaren met zijn jachtje Hannes. Dat heeft hij twee jaar geleden voor 6000 gulden (2723 euro) gekocht van de erfenis van zijn vader. Verder is Adriaan een fervent jager. Hij houdt zelfs een tijdje een eigen valk en jaagt geregeld in Schotland. Adriaan staat bekend als een goed schutter. Sinds 1982 is hij al lid van schietsportvereniging Prins Bernhard in Oss. In het najaar van 1999 vraagt een politie67

man, die twee huizen verderop woont, Adriaan een dolle koe dood te schieten. Vanaf grote afstand schiet Adriaan het dier neer. Hij heeft diverse wapens en dozen vol munitie in huis. Ingrid stort zich volledig op haar werk. Tegen haar omgeving zegt ze de laatste jaren vaak dat ze wil scheiden. Haar huwelijk noemt ze ‘de grootste fout van mijn leven’. Sinds carnaval 1995 heeft Adriaan een vriendin uit Tilburg. Ingrid probeert haar te negeren. In september 1999 schakelt ze een echtscheidingsadvocaat in, maar ze laat de procedure in april 2000 weer stopzetten. In overleg met Adriaan wil ze wachten tot Femke achttien jaar is en zelfstandig kan wonen. Na een eventuele scheiding zal Adriaan overigens niet berooid achterblijven; hij heeft onder meer recht op de helft van de overwaarde van de boerderij en Ingrid moet hem alimentatie betalen. Femke kiest partij voor haar moeder. Ze spreken af dat Adriaan de voormalige praktijkruimte achter de boerderij betrekt. ‘We respecteerden elkaar. Ingrid was een goede moeder,’ zegt Adriaan Hakkert.

Nieuwe vriendin Steeds meer leidt Adriaan zijn eigen leven. Sinds kort heeft hij een nieuwe vriendin, Ineke uit Schoonhoven. Die heeft hij in september 2000 in Driebergen ontmoet op een dansavond voor alleenstaanden. De vakanties vieren Adriaan en Ingrid gescheiden. Ingrid en Femke staan van 4 tot en met 21 juli 2001 met een bungalowtent op camping De Lakens in Bloemendaal aan Zee, bij Zandvoort. Adriaan heeft de tent voor hen opgezet. Het laatste weekeinde komt hij speciaal over om de 17de verjaardag van Femke te vieren. Terug in Den Dungen vindt Ingrid in haar wasmand een vreemd slipje. Ze reageert woedend. Géén hoeren in mijn huis! Adriaan voelt zich beledigd. Donderdag 26 juli 2001 laadt Adriaan zijn jachtje Hannes op de trailer achter zijn blauwe Ford Sierra voor een korte vakantie met Ineke. Beiden lichten hun buren in over de reisplannen. Ze willen vanuit de jachthaven in Drimmelen via het Hollands Diep en de Oosterschelde naar Wemeldinge varen, in Zeeland. De eerste twee dagen liggen ze voor anker in de Biesbos; een beetje luieren, zwemmen en lezen. Zaterdag 28 juli rijdt Adriaan naar Wemeldinge. Ineke volgt in haar rode Peugeot 205. De Ford Sierra met trailer stalt Adriaan in Wemeldinge op de afgesloten parkeerplaats van jachtmakelaardij Het Wakend Oog. Ze eten mosselen in visrestaurant De Schelde in Yerseke. Adriaan drinkt twee glazen whisky, een groot deel van een fles Muscadet en een Irish coffee. In de loop van de avond rijden ze terug richting Drimmelen. Na twee nachten op een luchtbed wil Ineke liever in haar eigen bed slapen. In Schoonhoven drinken ze nog een fles wijn en ze gaan rond 23.00 uur naar bed. 68

De volgende ochtend verzorgt Adriaan ontbijt op bed, inclusief een gekookt eitje. Tegen elven pakken ze de auto naar Drimmelen. De videocamera van een tankstation in Schoonhoven registreert de rode Peugeot van Ineke. Adriaan zit naast haar. Ingrid heeft die zaterdag een vriendin op bezoek, met wie ze praat over haar slechte huwelijk. Ze moet de volgende ochtend om 9.00 uur werken en gaat tegen twaalven slapen. Femke ligt op haar eigen kamer naar de radio te luisteren. De volgende ochtend, zondag 29 juli, verschijnt Ingrid niet op haar werk en neemt ze de telefoon niet op. Een telefoniste van het Bosch Medicentrum belt om 11.10 uur de politie. De meldkamer vraagt buurtagent Wil Haan even langs de Spurkstraat 64 in Den Dungen te rijden, om een arts te wekken die zich heeft verslapen. Het lijkt een routineklus.

Schotwonden Het hek aan de voorkant is dicht. Op zijn geroep gebeurt er niets. Eenmaal achter de boerderij gaat Haan via de openstaande achterdeur naar binnen. Zacht hoort hij een radio. Beneden bij de trap in de hal ligt Femke, in een grote plas gestold bloed. Haan belt meteen een ambulance. Ingrid, zo ontdekt hij, is vanuit de deuropening van haar slaapkamer doodgeschoten. Ze lag in bed een Privé te lezen. Aan haar rechterzijde is ze zes keer geraakt. Femke heeft schotwonden in hoofd en borst en valt af en toe weg. Ze hoort dat haar moeder dood is en wordt overgebracht naar het ziekenhuis in Tilburg. De kogel in haar hersens blijkt inoperabel. Ze wordt kunstmatig beademd. In en om de woning zoekt de technische recherche naar sporen. Het slot van de achterdeur vertoont verse krassen en is vermoedelijk met een schroevendraaier geforceerd. De aangetroffen kogels blijken afkomstig uit een MAC Ingram 11, een machinepistool dat in Nederland populair is bij zware criminelen. Een buurtbewoner heeft schoten gehoord, zo blijkt uit het buurtonderzoek. Diverse mensen noemen de naam van Adriaan. De vriendin die zaterdag nog op bezoek was geweest, verklaart tegen de politie: ‘Ik denk dat Adriaan Ingrid heeft opgeruimd. Als hij het zelf niet heeft gedaan, dan heeft hij daar iemand voor gebruikt.’ Adriaan moet ergens in de Biesbos rondvaren, hoort de politie. Een rechercheur belt die zondagavond rond 22.45 uur zijn gsm, maar die staat uit. Hij laat een bericht achter op de voicemail; of Adriaan meteen naar de recherche van district Aa en Bommel wil bellen.

69

Handkneep In Drimmelen doet Adriaan maandagochtend 30 juli zijn mobiele telefoon weer aan en hoort dat de politie hem zoekt. Hij meldt zich en wordt om 14.10 uur geboeid afgevoerd. De politie verdenkt hem van moord op zijn vrouw en poging tot moord op zijn dochter. Adriaan ontkent en wil Femke zien. De politie weigert – ‘Femke wil je nooit meer zien!’ – en is ervan overtuigd dat hij de dader is. Het lijkt een simpele zaak. Als geoefend schutter weet Adriaan immers met wapens om te gaan. Volgens diverse getuigen leefde hij al lange tijd in onmin met Ingrid. Bovendien is er mogelijk een financieel motief. Ingrid had geen testament opgemaakt en Adriaan had voor zijn Bourgondische leefwijze veel geld nodig. In het geval van haar dood en die van Femke zou Adriaan in zijn eentje alles erven en in een klap multimiljonair zijn. Opvallend is verder dat de hond, Hannes, niet blafte, terwijl hij bij vreemden altijd aansloeg. Bovendien was er geen geld of andere waardevolle goederen weggenomen. Naarmate de tijd vordert en Adriaan blijft ontkennen, worden de verhoren grover. In het ziekenhuis komt Femke af en toe bij uit haar coma. Maandagavond, tussen 19.00 en 20.30 uur, kunnen rechercheurs haar voor het eerst horen. Omdat ze nog niet kan praten, verloopt de communicatie non-verbaal. Een handkneep betekent ‘ja’. Femke maakt duidelijk dat ze zaterdagnacht twee mannen in huis heeft gezien. Geen familie. De volgende dag wordt ze opnieuw ‘gehoord’, tussen 18.20 en 18.36 uur. Nu heeft ze drie mannen gezien, met lang haar. Ze spraken Nederlands, maar het waren geen Nederlanders. Een van de rechercheurs vraagt of ze de mannen van een foto zou herkennen. ‘Ik voelde dat ze met kracht in mijn linkerhand kneep.’ Op 1 augustus maakt Femke plotseling duidelijk – met kneepjes – dat ze die bewuste nacht de auto van haar vader het erf hoorde oprijden. Rond 1.40 uur schrok ze op van lawaai in huis. Eenmaal met haar rolstoel in de hal zag ze in het halfduister haar vader boven aan de trap. Dronken. Meteen daarna hoorde ze schoten. Woensdag 8 augustus wordt Ingrid in besloten kring begraven op het katholieke kerkhof in Den Dungen. Adriaan, haar man, ontbreekt. Die ochtend heeft hij onder politiebegeleiding afscheid van haar mogen nemen. Adriaan leest een gedicht voor dat hij in het huis van bewaring heeft geschreven. Hij wil graag bloemen op haar graf leggen, maar heeft geen geld.

Alibi Onderzoeksteam ‘Spurk’ slaagt er ondanks intensief speuren niet in om aanvullend bewijs tegen Adriaan Hakkert te verzamelen. Zijn alibi lijkt waterdicht. Ook 70

zijn vriendin Ineke, die in augustus enkele weken vastzit op verdenking van medeplichtigheid, zegt niet beter te weten dan dat Adriaan die bewuste nacht naast haar in Schoonhoven lag te slapen. Op dinsdag 6 november dient de zaak tegen Hakkert pro forma bij de rechtbank in Den Bosch. Hakkert laat zich bijstaan door de advocaat die Ingrid begin jaren negentig verdedigde na haar dodelijke medische blunder. De advocaat heeft het omvangrijke dossier nog maar net in huis en wil zich nog beraden op de nadere onderzoeksvragen die hij de rechter-commissaris wil stellen. Er zijn nog veel vragen. Heeft Adriaan Hakkert de perfecte moord gepleegd door zonder een spoor achter te laten zijn vrouw dood te schieten en zijn dochter zwaar te verwonden? Heeft hij huurmoordenaars ingeschakeld? Zijn Ingrid en Femke misschien het slachtoffer van een mislukte roofoverval of een andere criminele actie? In dat laatste geval zit Adriaan ten onrechte vast en is hij het slachtoffer van dorpsroddel en eenzijdig rechercheonderzoek. De recherche heeft nooit serieus in een andere richting gezocht. Adriaan Hakkert had de schijn tegen en na de belastende verklaring van Femke leek de zaak rond. Maar heeft de politie bijvoorbeeld wel onderzoek gedaan naar mogelijke dreigementen van (nabestaanden van) Ingrids patiënten? Toen de politie Adriaan maandagmiddag 30 juli arresteerde, was Femke nog niet gehoord. De eerste belastende verklaring tegen haar vader dateert van woensdag 1 augustus. Waarom heeft de politie hem op basis van louter aanwijzingen meteen aangehouden? Achteraf was het wellicht verstandiger geweest eerst te proberen aanvullend bewijs te verzamelen, bijvoorbeeld door inzet van een observatieteam. De advocaat: ‘Dan was zijn onschuld eerder gebleken.’ Nu lijken de verklaringen van Femke cruciaal voor de bewijsvoering. Maar hoe betrouwbaar zijn die? Femke beweert dat ze de auto van haar vader hoorde aankomen, maar die stond op een afgesloten parkeerplaats in Wemeldinge. Ze heeft haar vader zien staan op de trap, zegt ze. Maar kon ze in het halfduister wel goed waarnemen? Haar gezichtsvermogen is bovendien matig en uit onderzoek blijkt dat mensen bij zeer veel emoties sowieso slecht waarnemen. Bovendien kan niet worden uitgesloten dat Femke is beïnvloed door suggestieve vragen van rechercheurs. De advocaat van Hakkert geeft twee voorbeelden uit het dossier. Tijdens het derde verhoor, op 1 augustus, vraagt een van hen: ‘Met een grote man, bedoel je dan een man die net zo groot is als jouw vader?’ En even later: ‘Ben je neergeschoten door jouw vader?’ Als ze knijpt, zegt de rechercheur: ‘Hé, dat is hartstikke knap en hartstikke moedig. Ik vind je een ontzettend dappere meid.’

71

Tegenstrijdigheden Als de rechercheurs Femke wijzen op tegenstrijdigheden, zegt ze dat haar eerdere verklaringen in hoofdlijnen kloppen. Op sommige punten is ze daarvan afgeweken, omdat ze haar vader zo graag achter de tralies wilde. Met die opmerkelijke bekentenis ondergraaft Femke haar eigen geloofwaardigheid, terwijl juist haar belastende verklaring feitelijk het enige bewijs is tegen haar vader. Als hij inderdaad in koelen bloede zijn eigen vrouw heeft vermoord en zijn eigen dochter zwaar verwond of daartoe opdracht heeft gegeven, is het twijfelachtig of zijn schuld wel wettig en overtuigend bewezen kan worden. Vooral voor Femke zou dat een drama zijn. Maar als blijkt dat hij al die tijd ten onrechte werd verdacht, is het ook een drama, voor Hakkert. Zolang er geen andere daders gevonden worden, blijft hij voor zijn omgeving verdacht, zelfs bij een eventuele vrijspraak. In het voorjaar van 2002 eist het Openbaar Ministerie wegens moord en poging tot moord 18 jaar cel. In een tussenvonnis stelt de rechtbank Hakkert in afwachting van nader onderzoek op vrije voeten. Tijdens een reconstructie in de woonboerderij, op 9 april 2002, verklaart Femke dat ze haar ouders die bewuste nacht ruzie hoorde maken over geld. ‘Ik herken de stemmen van zowel mijn moeder als mijn vader uit duizenden.’ Volgens het OM was Hakkert die nacht in de auto van zijn vriendin heen en weer gereden. Die conclusie was gebaseerd op het brandstofverbruik. Tot verbijstering van Hakkert veroordeelt de rechtbank hem op 12 december 2002 wegens moord en poging tot moord conform de eis tot 18 jaar cel. De rechters achten vooral op grond van de verklaringen van Femke wettig en overtuigend bewezen dat Hakkert zelf heeft geschoten. Vanwege vluchtgevaar wordt hij nog in de rechtszaal in de boeien geslagen. Hakkert ontkent nog altijd elke betrokkenheid en is in hoger beroep gegaan.

72

6 Kinderdoding door ouders

Op maandagmiddag 27 augustus 2001 vinden badgasten in het water van het Veluwemeer bij Strand Nulde het rompje van een onbekend meisje. Een paar dagen later wordt bij Hoek van Holland een hoofdje aangetroffen. dna-onderzoek wijst uit dat hoofdje en rompje bij elkaar horen. Deskundigen schatten de leeftijd van het ‘Meisje van Nulde’ tussen de vijf en zeven jaar. Op 13 oktober wordt in het Veluwemeer bij Harderwijk het rechterhandje van het meisje gevonden. Ze is door geweld om het leven gebracht en daarna in etappes gedumpt. Maar de exacte doodsoorzaak valt niet vast te stellen. Wie is dit meisje en wat is er met haar gebeurd? Het meisje is zo ernstig verminkt dat het bijna vier maanden duurt voor haar identiteit kan worden vastgesteld. Daarbij maakt de recherche gebruik van een in Nederland onconventionele methode: een reconstructie van haar hoofd. Op verzoek van het Nederlands Forensisch Instituut in Rijswijk boetseert de Britse gezichtsantropologe Caroline Wilkinson van de Universiteit van Manchester op basis van de schedel een reconstructie van het gezicht. Mede omdat het hoofdhaar was weggelaten, wordt het spleetje tussen de iets naar voren staande voortanden extra geaccentueerd. De vertoning van het meisje van Nulde in het televisieprogramma Opsporing Verzocht levert ruim achthonderd reacties op, waaronder de gouden tip. Het blijkt te gaan om een jonger meisje dan de deskundigen dachten: de 4-jarige Rowena Rikkers uit Dordrecht. Haar ouders zijn gescheiden. Sinds kort woont de 25-jarige moeder Wanda met haar 32-jarige vriend Mike J. in Rotterdam, samen met haar jongste dochtertje Rochelle. Rowena is al een tijdje niet meer gesignaleerd en Wanda en Mike zijn met Rochelle naar Spanje vertrokken. Daar worden ze op 18 december 2001 in Murcia aangehouden. Uit de verhoren blijkt dat Mike J. Rowena regelmatig sloeg en opsloot in een hondenhok. Volgens de patholoog-anatoom is het meisje overleden aan de gevolgen van regelmatige stompen in haar buik. Haar zusje Rochelle was getuige van de fatale mishandeling. Het Openbaar Ministerie legt tegen beide ver73

dachten primair moord ten laste en eist 15 jaar en tbs. De rechtbank acht doodslag bewezen en veroordeelt Mike en Wanda respectievelijk tot 12 jaar plus tbs en acht jaar.

Kinderdoding door ouders De gewelddadige dood van Rowena Rikkers is helaas niet uitzonderlijk. Kinderdodingen door (stief-)ouders (filicide)1 komen gemiddeld 6 à 7 keer per jaar voor. Vaak is de dood van het kind het gevolg van langdurige mishandeling. Soms worden er meer kinderen uit één gezin om het leven gebracht. In totaal ging het in de periode 1992-2001 om 70 gevallen van kinderdoding, waarbij 85 slachtoffers vielen. Het aantal kinderdodingen door ouders varieert per jaar, maar er is geen systematische trend te onderscheiden.2 Ook zijn er niet bepaalde periodes dat er sprake was van een opvallende reeks van dergelijke kinderdodingen.3 In iets meer dan de helft van de gevallen van kinderdoding door ouders is de moord gepleegd door de moeder, in de overige gevallen door de vader. Hiermee onderscheidt kinderdoding zich van andere moordtypen. Waar bij andere typen mannen verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de moorden, is het bij kinderdoding ongeveer de helft. In de periode 1992-2001 is iets meer dan eenvijfde van alle door ouders gedode kinderen jonger dan 1 jaar, de meeste (70 procent) zijn tussen de 1 en 15 jaar, en de overige 7 procent waren 16 jaar of ouder. Moeders brengen vooral jonge kinderen om. Alle vermoorde kinderen ouder dan 16 zijn door hun vader omgebracht. Opvallend is ook dat – in tegenspraak met de mythe van ‘boze stiefmoeders’ – het in bijna alle gevallen de biologische ouders betreft. Slechts bij 3 van de ouderdodingen was een stiefvader (2 keer) of stiefmoeder (1 keer) de dader.4 In de meeste gevallen (38 procent) dat ouders hun kinderen hebben vermoord, is sprake van wurging. In 18 procent van de gevallen was een steeksnijwapen gebruikt, in 11 procent een vuurwapen. Moeders die hun zoon vermoorden, wurgen hem relatief vaak (in 70 procent van de gevallen). Vaders die hun zoon vermoorden, gebruiken relatief vaak een steek-snijwapen (29 procent) of vuurwapen (25 procent). Zonen worden overigens niet vaker vermoord dan dochters. Ruwweg driekwart van de (stief)ouders die een kindermoord pleegden, deed dit in hun woning. Sommigen dumpten het lijk bewust elders zodat het gevonden werd in park, bos of water (11 procent) of op de openbare weg (8 procent). Bij één op de tien gevallen van kinderdoding vielen meerdere slachtoffers. In 74

een aantal gevallen werd zelfs het hele gezin vermoord. Zo sneed in de vroege ochtend van eerste kerstdag 1998 de 37-jarige, uit Egypte afkomstige Mandwh G. in zijn woning in Wageningen de keel door van zijn 34-jarige vrouw Willeke en van hun drie kinderen Mahmoud (10), Nawal (7) en Karam (3). Vervolgens stak de man het huis in brand en vluchtte per auto. Anderhalf uur later verongelukte hij – spookrijdend – na een frontale botsing met een tegenligger. Een andere bekende zaak was die van de 36-jarige tandarts die in Hoofddorp samen met zijn vrouw op 15 januari 1997 hun drie jonge kinderen doodde. Zij wilden hun gezin verenigen met hun in 1994 aan leukemie overleden zoontje. Beiden werden veroordeeld tot drie jaar en tbs. De man pleegde op 24 december 2000 zelfmoord in de Utrechtse Van der Hoevenkliniek.

Typen De afgelopen decennia is in Nederland nauwelijks onderzoek verricht naar kinderdoding door ouders.5 Over de prevalentie van deze vorm van moord was dan ook weinig bekend, net zomin als over de kenmerken van de daders en slachtoffers. In andere landen bestaat er wel een lange traditie van onderzoek naar kinderdoding door ouders. Hierin worden aantallen en kenmerken beschreven. Er wordt echter ook steevast aangegeven dat om kinderdodingen door ouders echt te kunnen begrijpen er onderscheid moet worden gemaakt. In de internationale literatuur wordt vaak een onderverdeling gehanteerd naar leeftijd van het kind. Veelal wordt een onderscheid gemaakt tussen dodingen van pasgeborenen (door moeders) (neonaticide) en dodingen van (iets) oudere kinderen.6 Daarnaast wordt vaak een onderscheid gemaakt naar de motieven en/of omstandigheden waaronder kinderen door hun ouders zijn vermoord. Op basis van deze literatuur – en met name het recente boek van Alder en Polk over kinderdoding in Australië, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië7 – hebben we alle kinderdodingen door ouders, gepleegd in de periode 1992-2001, proberen in te delen in verschillende typen.8 We onderscheiden zes typen: (1) kinderdodingen als gevolg van fysieke mishandeling, (2) dodingen als gevolg van psychiatrische stoornissen, (3) kinderdodingen bij relatieproblemen tussen ouders, (4) dodingen van kinderen bij een (poging tot) zelfdoding van de ouder, (5) doding van pasgeboren kinderen door moeders (neonaticide) en (6) dodingen bij ruzies tussen ouder(s) en kinderen. Een grote groep kinderdodingen door ouders wordt gevormd door de dodingen als gevolg van fysieke mishandeling. Van de kinderen die door hun ouders zijn omgebracht in de periode 1992-2001 is ongeveer eenvijfde als gevolg van (regelmatige) mishandeling overleden.9 De moord op Rowena Rikkers is 75

hiervan een sprekend voorbeeld. Een ander typisch geval is het meisje van anderhalf dat in juli 1993 in Emmen overleed aan de gevolgen van mishandeling door haar 23-jarige moeder. Het meisje had hersenletsel opgelopen na klappen en doordat er met haar gegooid was. De moeder kreeg een jaar gevangenisstraf en tbs wegens doodslag. De 28-jarige vader kreeg een taakstraf omdat hij verzuimd had op te treden en ondanks het verzoek van zijn vrouw hulp in te roepen. Ouderdodingen als gevolg van mishandeling zijn in feite de uiterste consequentie van kindermishandeling.10 Het merendeel (58 procent) van deze kinderen is door de (stief-)vader mishandeld en gedood. Het komt minder vaak voor dat moeders kinderen mishandelen en vermoorden (42 procent). De meeste daders zijn zelf in hun jeugd psychisch mishandeld. Een tweede, relatief vaak voorkomende vorm van kinderdoding door ouders is de doding als gevolg van psychiatrische stoornissen. Hieronder verstaan we die situaties waarbij ouders handelen onder invloed van hallucinaties en/of wanen. In de periode 1992-2001 was eenderde van de kinderdodingen door ouders het gevolg van psychiatrische stoornissen. In driekwart van deze gevallen was het de moeder die haar kind ombracht. Voorbeelden zijn de 24jarige psychotische vrouw die haar dochtertje van 1 jaar doodde en onthoofdde in maart 1992 in Groesbeek en het 17-jarige psychotische meisje dat in januari 1998 in Deurne haar pasgeboren zoontje wurgde op haar slaapkamer. In een kwart van de gevallen was het de vader die zijn kind ombracht, zoals de 29-jarige man die paranoïde was en zijn 6-jarige stiefdochter liet stikken. Ouders doden hun kinderen soms ook wanneer er relatieproblemen zijn met hun partner. Deze kinderdodingen bij relatieproblemen vormen een derde type dat we onderscheiden. In de periode 1992-2001 was bij 15 procent van de kinderdodingen sprake van dergelijke problemen. In bijna alle gevallen – namelijk op één na – waren het de vaders die hun kinderen ombrachten omdat ze geen andere uitweg meer zagen na een echtscheiding. In een kwart van de gevallen deden de ouders daarna een poging tot zelfdoding. Ook zonder dat er sprake is van relatieproblemen plegen ouders soms zelfmoord waarbij ze hun kind(eren) doden. In de afgelopen tien jaar was er een aantal maal sprake van dergelijke dodingen van kinderen bij een (poging tot) zelfdoding van de ouder. Het betrof vijf vaders en vier moeders. Volgens deskundigen is in dit soort gevallen vaak sprake van een suïcidale handeling als gevolg van identificatie met het kind (extended suicide). Nadat de dader de extended self heeft gedood, volgt dan de zelfmoord. Soms gaat het ook om mercy-killings: de dader wil het kind beschermen tegen een naderend onheil.11 Als vijfde type onderscheiden we de dodingen waarbij moeders hun pasgeboren kind(eren) vermoorden (neonaticide). Doding van een pasgeborene is in ons land – net als in verschillende andere landen12 – apart in het Wetboek 76

van Strafrecht opgenomen13 vanwege het afwijkende karakter. In de periode 1992-2001 waren er vijf gevallen waarbij het kind door de moeder is vermoord op de dag dat het geboren werd. Twee voorbeelden. Op 17 juni 1998 wordt in een tuin in Zwolle het lijkje gevonden van een pasgeboren jongetje. De moeder had haar zwangerschap verborgen gehouden voor haar eigen ouders. Op 17 juni 2000 arresteert de politie in een Gronings ziekenhuis de 28-jarige T.S. uit Harkstede op verdenking van moord op haar pasgeboren zoontje. Het lijkje van de baby was vlak bij de woning van de vrouw aangetroffen. De vrouw bekent dat ze de baby heeft doodgestoken, maar wordt ontslagen van rechtsvervolging. Hoewel babymoorden op zich onder de definitie van kinderdoding vallen, is er vaak sprake van andere motieven (ongewenste zwangerschap, postnatale depressie, et cetera) en vooral van een andere modus operandi – met name het zogeheten shaken baby syndrom – dan bij de moord op een kind van bijvoorbeeld negen jaar. De neonaticide kinderen overlijden veelal door verdrinking, onderkoeling, et cetera, en niet door ernstig geweld. Tot slot behandelen we nog een afwijkende vorm van kinderdoding door ouders, namelijk dodingen van kinderen bij een ruzie tussen ouders en hun kind. In de afgelopen tien jaar zijn onder deze omstandigheden zes jongeren gedood. Vier vaders hebben hun oudere zonen tijdens een uit de hand gelopen ruzie omgebracht. De zonen waren tussen de 18 en 27 jaar. De ruzies gingen over de leefstijl van de zonen. In één geval heeft de vader samen met de moeder hun dochter vermoord. Vermoedelijk betreft dit een eerwraak. De beide Afghaanse ouders hebben hun 16-jarige dochter in de woning van haar oma met een sjaal gewurgd. De dochter had een verboden relatie met een Marokkaanse jongen. In een ander geval sloeg een 63-jarige Pakistaanse vader zijn 20-jarige dochter zo hard dat ze aan haar verwondingen overleed. De dochter had volgens haar vader een te moderne levensstijl.

Etniciteit De afgelopen jaren haalden verschillende gezinsdrama’s de publiciteit waarbij de dader, net als de Afghaanse ouders en de eerder vermelde Mandwh G., een niet-Nederlandse achtergrond had. Op 9 januari 1996 vermoordde een 42-jarige Molukse vader uit Krimpen aan den IJssel zijn drie zoontjes van zes, acht en negen jaar. Op 16 mei van datzelfde jaar stak een 37-jarige Surinaamse Hindoestaan in Diemen-Noord zijn 7-jarige zoontje Akash dood. Zijn dochter van 8 en zoon van 10 raakten zwaargewond. Op 6 februari 1997 wurgde een 38jarige Surinaamse Hindoestaan uit het Limburgse Montfort zijn zoontje van 8 en dochtertje van 5. In juni 1998 trof de politie in een woning in Amsterdam77

Noord de 4 lijken aan van een Surinaams gezin. De 27-jarige man had zijn 29jarige verslaafde vriendin Saskia Hassan en haar twee zoontjes van 8 en 2 gedood en daarna zelfmoord gepleegd. 30 procent van de slachtoffers en 40 procent van de daders is van allochtone afkomst. In onze databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ is over de afgelopen tien jaar slechts een zeer geringe verschuiving waar te nemen in percentages slachtoffers en daders van allochtone afkomst. Wel is er sprake van oververtegenwoordiging van allochtonen: personen uit de Antillen, Suriname, Turkije en Marokko hebben een twee- tot viermaal zo grote kans als autochtone Nederlanders om slachtoffer te worden. Verder hebben deze groepen allochtonen een drie- tot zesmaal zo groot risico een van hun kinderen te vermoorden als autochtone Nederlanders.14

Sancties Daders van kinderdodingen krijgen ruwweg in de helft van de gevallen alleen gevangenisstraf. De andere helft krijgt tbs, in de meeste gevallen (80 procent) in combinatie met een gevangenisstraf.15 In vergelijking met andere typen moorden is het percentage dat tbs krijgt groter. Bij moorden in de criminele sfeer krijgt slechts ongeveer 10 procent tbs. Wanneer gevangenisstraf wordt opgelegd is dit zonder tbs gemiddeld 5,5 jaar en in combinatie met tbs 4,5 jaar. Vrouwen krijgen minder lange gevangenisstraffen opgelegd als ze hun kinderen vermoorden dan mannen. Moeders krijgen ongeveer 3 jaar, vaders daarentegen 7 jaar. Moeders vermoorden vooral jonge kinderen als gevolg van psychische problemen. Hier wordt in de strafmaat rekening mee gehouden. Eén keer werd in eerste aanleg levenslang opgelegd. Op 6 maart 1997 had de ernstig gestoorde Aalt M. (40) samen met zijn 37-jarige vriendin Annelies C. langs een kanaal in Zwolle haar 10-jarige zoontje Buddy met een sjaaltje gewurgd. Aalt was op proefverlof uit de Van Mesdagkliniek in Groningen en dacht dat Buddy van alles over thuis aan anderen had verteld. Hij had tbs vanwege een drievoudige moord in 1978. In hoger beroep wordt het vonnis van levenslang omgezet in 18 jaar en tbs. C. krijgt zes jaar (zie ook de reconstructie hierna). Tegen de 42-jarige Molukse verpleegkundige Arie S., die op 9 januari 1996 in zijn woning in Krimpen aan den IJsssel zijn drie zoontjes van 6, 8 en 9 jaar doodstak, eiste het Openbaar Ministerie ook levenslang. Hij kreeg 20 jaar.

78

Een moordenaar in ons midden

Vrijdagavond 7 maart 1997 wordt op de televisie drie keer een opsporingsbericht uitgezonden met het portret van de 40-jarige Aalt M. – roepnaam: Adrie – uit Groningen. De politie verdenkt de man van betrokkenheid bij de moord op de 10-jarige Buddy David C., het zoontje van zijn vriendin en medeverdachte Annelies. Er wordt dringend afgeraden de ‘zeer gevaarlijke’ man zelf te benaderen. De volgende ochtend geeft hij zich zelf aan bij de spoorwegpolitie in Den Haag. Inmiddels hebben de kranten zijn doopceel gelicht. Adrie M. is met proefverlof uit de Dr. S. van Mesdagkliniek in Groningen, een inrichting voor psychisch gestoorde delinquenten die door de rechter ter beschikking zijn gesteld (tbs). De man staat bij de politie te boek als een ‘schietgrage psychopaat’. Onder meer wegens een drievoudige moord, diverse gijzelingen en zware mishandelingen heeft hij ruim twintig jaar in tbs-klinieken doorgebracht. Adrie M. wordt op 9 mei 1956 geboren in Vollenhove, een dorpje in de buurt van Kampen. Hij is de vierde van zes kinderen. Het gezin woont in een krot. De vader is stratenmaker, maar zit voortdurend vast wegens (kinder-)mishandeling en openbare dronkenschap. Uit financiële nood prostitueert de moeder zichzelf. Amper vijf jaar oud belandt Adrie met hersenvliesontsteking in het ziekenhuis. En rond zijn tiende krijgt hij reuma. Hij blijft in de vierde klas van de lagere school zitten en wordt steeds lastiger. Hij perst medescholieren af en dwingt ze voor hem te gaan stelen. Op zijn twaalfde jaar gaat Adrie naar een school voor individueel technisch onderwijs in Emmeloord. Maar omdat zijn moeder het busgeld hard nodig heeft, spijbelt hij veel en hij blijft twee keer zitten. Op zijn veertiende moet hij van school af. Steeds vaker komt Adrie nu met de politie in aanraking; wegens diefstal, oplichting, bedreiging, mishandeling en brandstichting. Voor straf moet hij naar een internaat in Groningen. Er volgen diverse overplaatsingen. Op de tuchtschool in Breda verveelt hij zich. Alleen tijdens het worstelen leeft hij op. In 1973 raakt de dan 17-jarige Adrie volledig uit zijn evenwicht wanneer zijn oudste broer Henk – zijn lievelingsbroer – verongelukt. De toedracht is onduide79

lijk: was het zelfmoord of werd Henk zoals Adrie denkt vermoord? Adrie vervangt zijn broer als uitsmijter in een bar en gedraagt zich, vaak onder invloed van speed, agressief en achterdochtig. Zijn strafblad groeit en Adrie wordt een vaste klant van de rechtbank. Het Pieter Baan Centrum (PBC) in Utrecht, het psychiatrisch onderzoeksinstituut van justitie, adviseert in 1975 een vrijwillig contact met de reclassering, ‘teneinde geen bedreiging te vormen voor betrokkenes gevoel van vrijheid’. Maar het gaat al snel mis. In Kampen bedreigt Adrie mensen in de drugsscene. Volgens hem is er sprake van een complot en willen ze hem, net als Henk, uit de weg ruimen. In 1976 steekt bij een ‘belager’ met een aardappelmesje een aantal keren in het gezicht, ter hoogte van de ogen.

Verwrongen wereldje Volgens een nieuw PBC-rapport lijdt Adrie aan een paranoïde psychose, ‘waarbij de blik van belang is’: de manier waarop mensen hem aankijken. De deskundigen adviseren terbeschikkingstelling. De rechtbank veroordeelt Adrie tot vier maanden gevangenisstraf en onvoorwaardelijke tbs. In februari 1977 wordt hij opgenomen in de Pompekliniek in Nijmegen. Op een open afdeling. Adrie loopt meteen weg, steelt een auto en raakt verzeild in verschillende vechtpartijen. Ook uit de gesloten afdeling vlucht hij een aantal keren. Begin 1978 verhuist hij ondanks een ‘negatieve indicatie’ weer van de gesloten naar de open afdeling. Daar bedreigt hij het personeel en dwingt verlof af. Tijdens een van zijn vele uitstapjes leert hij in Kampen de 17-jarige Hilda B. kennen. Na alle trammelant weigert de Pompekliniek nog langer de verantwoordelijkheid te dragen en Adrie wordt in april overgeplaatst naar de tbs-kliniek Veldzicht in Avereest. Op 8 juli 1978 krijgt hij daar – tegen het uitdrukkelijke advies van de Pompekliniek in – een dag begeleid verlof om zich in Kampen met Hilda te verloven. Hij voert de begeleider van de kliniek dronken en neemt met Hilda – en 17.000 gulden op zak – de benen. Zijn signalement wordt direct op de politietelex gezet.

Bonnie en Clyde De vlucht is het begin van een slopende zwerftocht door Nederland. In twee weken tijd jaagt het duo al hun geld erdoor in een hotel in Amsterdam, ze slapen een nachtje bij Adries vader in Vollenhove en vertrekken dan naar diens 53-jarige vriendin Els in Amsterdam. In haar woning kunnen ze voorlopig onderduiken. Els probeert de ruim dertig jaar jongere Adrie te versieren en het komt een keer tot trioseks. Er ontstaat echter een vechtpartij tussen beide vrouwen, waarbij 80

Adrie partij kiest voor Hilda. Het tweetal schopt Els langdurig, bindt haar vast en dwingt haar vijftig tot honderd slaaptabletten te slikken. De zwaargewonde vrouw raakt in coma en is sindsdien gedeeltelijk invalide. ‘Bonnie’ en ‘Clyde’ – zoals Adrie en Hilda elkaar noemen – slaan op de vlucht met haar sieraden en wat geld. Na de nodige omzwervingen belanden ze in het Brabantse dorpje Hoeven, bij Breda. Platzak. Ze overnachten in een hooiberg. Een inbraak in de kantine van de voetbalclub levert, afgezien van wat Marsen, weinig op. Wel doet Adrie zich te goed aan de voorraad jenever. En hij steelt een hamer. Vervolgens besluiten ze een ouder echtpaar te overvallen dat ze al eerder vanuit de hooiberg hebben gezien. Het is dan zondagavond 30 juli 1978. Hilda belt aan. De 78-jarige meneer Rijnvos opent nietsvermoedend de deur. Adrie springt te voorschijn en timmert met zijn hamer de man hard op het hoofd. Dood. Inmiddels zijn de 68-jarige mevrouw Rijnvos en hun 38-jarige dochter Marie op het lawaai in de gang afgekomen. Al schreeuwend over wat ‘ze’ zijn broer Henk hebben aangedaan, slaat Adrie ook de twee vrouwen dood. Met een door Hilda aangereikt mes uit de keuken steekt hij ze daarna in hals en borst. De buit van de overval bedraagt tien gulden en wat sieraden. Om de sporen uit te wissen proberen Adrie en Hilda de woning in brand te steken. In het dorp stelen ze een Simca en daarmee rijden ze naar Vollenhove. De volgende dag ziet een agent in Vollenhove Adrie M. in een Simca rondrijden, met naast zich een jong meisje. Bij zijn aanhouding wordt via de gestolen auto al snel een verband gelegd met de drievoudige moord in Hoeven. Adrie en Hilda – met de bloedspatten nog op hun kleren – leggen een volledige bekentenis af. Op de achterbank van de Simca liggen nog wat snoepwaren uit de sportkantine. Het adviesrapport van het Pieter Baan Centrum spreekt nu van ‘een ziekelijk achterdochtige man die zeer gemakkelijk de controle verliest over zijn fantasieleven’. Voor de rechtbank in Breda eist de officier van justitie tegen Adrie M. vijftien jaar gevangenisstraf en tbs. Hij levert zware kritiek op het verlofbeleid van Veldzicht. De rechtbank veroordeelt Adrie alleen tot vijftien jaar cel. Hij heeft immers al tbs. Bovendien biedt de manier waarop de behandeling in de praktijk plaatsvindt ‘onvoldoende waarborgen voor de beveiliging van de maatschappij’. De minderjarige Hilda wordt voor haar aandeel achter gesloten deuren veroordeeld tot een jaar gevangenis. In de Bijlmerbajes bevalt zij van een zoon van Adrie. Ze noemen hem Henk.

Gijzeling In de gevangenis is Adrie vanwege zijn stoornis niet te handhaven. Begin maart 1980 wordt hij opgenomen op een intensive care-afdeling van de Van Mesdagkliniek in Groningen. Adrie is een lastige patiënt. In 1981 zet hij afdelingspsychiater 81

Sven Leeuwestein een aardappelmesje op de keel, omdat de kliniek hem – naar later blijkt ten onrechte – verdenkt van drugshandel. Voor straf zit Adrie elf maanden in De Bunker in Scheveningen. Dan wordt hij teruggeplaatst naar de very intensive care in Groningen. Ook op deze zwaarst bewaakte afdeling weet hij in zijn cel met een fitnessstang een personeelslid te gijzelen. Adrie denkt namelijk dat hij vergiftigd wordt. Men slaagt erin hem te kalmeren. Vanaf dat moment krijgt Adrie medicijnen om de psychose te onderdrukken. Wanneer ook de psychotherapie vruchten lijkt af te werpen, begint de Van Mesdagkliniek in 1987 – een kleine tien jaar na de driedubbele moord – met begeleid verlof. Naar ieders tevredenheid werkt Adrie als vrijwilliger op een kinderboerderij. Eind 1988 gaat hij zelfs met proefverlof. In Zwolle trekt Adrie in bij Hilda en de 10-jarige Henkie. Uit het dierenasiel haalt hij drie bouviers. Zonder overleg met de reclassering handelt hij in auto’s. Al snel begint Adrie te drinken en hasj te gebruiken. Ook rommelt hij met andere vrouwen, bij wie hij zich voordoet als psycholoog. En hij schaft zich een vuurwapen aan. Eind april 1989 laat Adrie zich uitgebreid interviewen door Panorama. Over het drama in Hoeven zegt hij: ‘In 1978 heb ik drie onschuldige mensen de hersens ingeslagen. Dat kwam doordat ik in de war was, maar ook door mijn haat tegen het tbs-systeem. Nu weet ik dat ik nooit meer mensen de dupe van mijn gevoelens zal laten worden en dat ik me zal beheersen. Bij andere jongens gaat het vaak fout. Mij overkomt dat niet meer.’ Nog diezelfde week haalt Adrie na een nachtelijke ruzie in de Zwolse bar Why Not een riotgun van huis en bedreigt een voormalige uitsmijter, Lange Hans. Die zou hem een mes op de keel hebben gezet, omdat Adrie met zijn meisje wilde dansen. Tijdens een worsteling vallen drie schoten. Even later wordt Adrie door de politie aangehouden. Het Pieter Baan Centrum signaleert ‘een psychische ontregeling’ door het abrupt stoppen met antipsychotische medicatie. De rechtbank in Zwolle veroordeelt Adrie tot een jaar cel.

Nachtje doorzakken Al snel is Adrie weer terug in de Van Mesdagkliniek. Opnieuw werken zijn begeleiders geleidelijk aan zijn terugkeer naar de samenleving. Maar de resocialisatie verloopt stroef. Hoewel hij dagelijks onbegeleid verlof heeft, ontsnapt hij in augustus 1990 met een medepatiënt over het dak van de kliniek. Na een nachtje doorzakken in Groningen en Amsterdam meldt Adrie zich weer in de kliniek. De samenwerking met zijn behandelaren stokt. In september 1991 volgt overplaatsing naar de tbs-kliniek Oldenkotte in Eibergen. Ook daar blijft het vallen en opstaan. In juli 1994 loopt Adrie weg voor ‘een weekje vakantie’ en 82

vermaakt hij zich op kosten van een door hem opgelichte medebewoner met heroïnehoertjes in een hotel in Amsterdam. Half mei 1995 volgt opnieuw een opname op de resocialisatieafdeling van de Van Mesdagkliniek. Nog steeds verloopt de resocialisatie moeizaam: Adrie houdt zich regelmatig niet aan afspraken. Dan komt hij niet of te laat terug, omdat hij weer eens contact heeft gezocht met vrouwen buiten de kliniek. Met Hilda is het inmiddels definitief uit. Henkie ziet hij nog regelmatig. In het voorjaar van 1995 plaatst Adrie een contactadvertentie in de krant: ‘Man, psychisch kapot gemaakt door psychiaters en hulpverleners, niet depressief of agressief, zoekt een vrouw die hem wil helpen.’ Zo leert hij de drie jaar jongere Annelies C. kennen. Ze geeft les op twee lagere scholen op Texel en heeft een zoontje uit een vorige relatie: Buddy David. In oktober van dat jaar zien Adrie en Annelies elkaar voor het eerst en ze besluiten te gaan samenwonen op Texel. Adrie krijgt begin 1996 woonverlof. Hij is enthousiast over zijn nieuwe bestaan als huisman en Annelies is zwanger. Adrie leeft in twee werelden. Tegen de reclassering zegt hij in maart dat hij wordt achtervolgd door mensen met een donkere huidskleur. Ook zou hij worden afgeluisterd. Angstig vlucht hij naar de Van Mesdagkliniek. Stap voor stap mag hij weer naar buiten, maar in juni komt hij opnieuw voortijdig terug van zijn verlof. Het is uit met Annelies en dat vindt hij vooral jammer voor Buddy. Een maand later meldt Adrie plotseling dat hij met Annelies en Buddy wil samenwonen in Groningen. En nog iets: de zwangerschap van Annelies was gespeeld. Omdat hij het bedrog zelf een week voor de bevalling heeft opgebiecht, besluit de kliniek hem per 6 september woonverlof toe te kennen. Ze betrekken een woning in de nieuwbouwwijk Beijum. ‘Inmiddels is alles weer in rustiger vaarwater gekomen,’ schrijft de behandelend psycholoog van de Van Mesdagkliniek op 1 oktober 1996 in zijn advies om de tbs met een jaar te verlengen. Adrie geeft gitaarles aan mensen in de buurt. Verder heeft het gezin een jong hondje aangeschaft en een auto om uitstapjes te maken, onder meer naar Parijs. ‘De heer M. kan goed overweg met het zoontje van zijn partner en onze indruk is dat deze jongen zich is gaan optrekken aan de heer M. en dat het wederzijds goed klikt.’ Adrie is ‘over de gehele linie mild en gelatener gestemd dan voorheen’. Maar de twijfel blijft. ‘Betrokkene zal eerst gedurende langere tijd in proefverlof dienen te verkeren, wil zijn delictgevaarlijkheid met voldoende zekerheid kunnen worden uitgesloten.’

Fataal telegram Eind januari 1997 gaat Adrie met proefverlof. Het verplichte contact met de reclassering verloopt vanaf dat moment moeizaam. Adrie komt een afspraak niet 83

na en weigert zijn nieuwe telefoonnummer te geven. Dinsdag 4 maart heeft hij eindelijk een gesprek met zijn begeleider. Het lijkt redelijk te gaan, al beklaagt hij zich dat hij ook in zijn proefverlof niet vrij is. Annelies heeft een gebroken arm. De volgende dag krijgt de Van Mesdagkliniek een alarmerend telefoontje van de politie in Kampen: Adrie zou op zoek zijn naar een vroeger slachtoffer. De reclassering vraagt de Van Mesdagkliniek om M. voor nader onderzoek op te nemen. Nog diezelfde woensdag 5 maart belt de kliniek naar zijn huis. Vergeefs. Ook op een fax volgt geen reactie. Dan besluit men een telegram te sturen: Beste Adrie, Er hebben ons berichten bereikt vanuit de samenleving die ons ernstig verontrusten. Wij willen na overleg met de reclassering je daarom per omgaande spreken en gedurende een opname helderheid krijgen over jouw situatie. Wil je je daarom per omgaande melden bij de kliniek? Adrie haalt de 10-jarige Buddy uit bed en ondervraagt hem of hij soms geklikt heeft. Het doodsbange jongetje bekent meteen. Woedend pakt Adrie, die dan al flink gedronken heeft, een weekendtas vol kleren. Met zijn drieën nemen ze de trein naar Amsterdam. In Zwolle stappen ze uit. Annelies koopt om 00.10 uur vier blikjes bier en twee blikjes cola. Ze doen hun bagage in een kluis en slenteren het station uit, in de richting van een verlaten gebied langs de spoorlijn. Daar zegt Adrie dat het beter is Buddy om het leven te brengen. Het telegram is immers zijn schuld. Adrie probeert Buddy met zijn sjaaltje te wurgen. Die ondergaat het lijdzaam. Even later zegt Adrie tegen Annelies dat hij het niet kan. Op het dijkje achter het dierenasiel drinken ze de blikjes op. Dan bindt Adrie zijn sjaaltje opnieuw om de hals van Buddy en doet een tweede wurgpoging. Als Buddy na een paar minuten nog niet dood is, moet Annelies aan het andere uiteinde van het sjaaltje trekken. Tot Buddy niet meer ademt. Daarna legt Adrie het slappe lichaampje voorover in het water, half onder een treurwilg. Dat is althans de verklaring van Annelies, die zich een dag later in verwarde toestand bij de politie in Amsterdam meldt. Op haar aanwijzingen vindt de recherche vrijdag 7 maart het lijkje van Buddy. Bij de sectie blijkt dat de maag van Buddy geheel gevuld is, terwijl hij zijn laatste maaltijd voor 20.00 uur ’s avonds moet hebben gehad. Zijn spijsvertering heeft het door de stress laten afweten. Zelf ontkent Adrie elke betrokkenheid bij het drama. Volgens hem heeft Annelies Buddy in haar eentje vermoord of samen met iemand anders. Hij beschouwt het als één groot complot van Justitie om hem achter de tralies te krijgen.

84

Levenslang Voor de vijfde keer rapporteert het Pieter Baan Centrum over Adrie. Tijdens zijn relatie met Annelies blijkt hij steeds achterdochtiger en agressiever te zijn geworden. Volgens Annelies had hij op het laatst altijd een mes bij zich. ‘Dan kan ik jullie nog net even pakken voor ze me meenemen, zei hij.’ Haar gebroken arm was het gevolg van mishandeling. Ook dwong Adrie haar geregeld mee te doen aan seksuele spelletjes met Buddy. Volgens de deskundigen hebben de paranoïde psychotische belevingen van voorbijgaande aard ‘een definitief, duurzaam en absoluut’ karakter gekregen. Ze achten hem sterk verminderd toerekeningsvatbaar en adviseren tbs. ‘Ten aanzien van de mogelijkheid tot verandering zijn wij niet optimistisch, mede gezien het vermogen van betrokkene om de kern van zijn stoornis te maskeren.’ Adrie ontkent alles. Volgens de officier van justitie passen de verklaringen van Annelies echter als een blauwdruk op de door de recherche aangetroffen sporen. Over de tbs-behandeling zegt ze: ‘Een voorzichtige conclusie zou kunnen zijn dat de sinds 1976 aan verdachte gespendeerde overmacht aan therapeutische energie op geen enkele wijze ook maar enig effect heeft gesorteerd.’ Volgens haar heeft tbs bij deze verdachte geen enkele zin meer. ‘Voor mensen met het gedrag, het waansysteem en de karakterstoornis van M. is het tbs-circuit ongeschikt.’ Zijn agressie moet definitief beteugeld worden: ze eist een levenslange gevangenisstraf. Tegen Annelies eist dezelfde officier van justitie wegens medeplegen van de moord drie jaar. De rechtbank vindt voor haar echter een zwaardere straf noodzakelijk, ‘gezien de ernst van het feit en de maatschappelijke onrust die het heeft veroorzaakt’. Het wordt zes jaar. In hun vonnis tegen Adrie leveren de rechters forse kritiek op de Van Mesdagkliniek. Door het verlenen van proefverlof hebben zij ‘niet onderkend welk een gevaar de verdachte voor de samenleving betekent’. De rechtbank vindt dat tbs onvoldoende waarborgen biedt voor de beveiliging van de maatschappij. ‘Kennelijk heeft twintig jaar tbs-behandeling geen verbetering tot stand kunnen brengen. De stoornis heeft zelfs een definitief en haast onbehandelbaar karakter gekregen.’ Het vonnis is overeenkomstig de eis: levenslang. Adrie M. legt zich niet neer bij die uitspraak. In hoger beroep krijgt hij achtien jaar en tbs.

85

7 Ouderdoding

In zijn ouderlijke woning in Waalre onthoofdde de 27-jarige Pascal K. op dinsdagavond 5 september 2000 zijn 52-jarige vader. Diens in vuilniszakken verpakte hoofd en lijk reed hij in een grijze klikobak naar een nabijgelegen bosperceel waar hij het dumpte. Pascal leed aan paranoïde schizofrenie en hield volgens gedragsexperts zijn vader, manager bij Philips, verantwoordelijk voor zijn ‘mentale teloorgang’. Tot zijn 22ste gold hij als een perfect kind, maar toen openbaarde zich zijn stoornis. Zijn studie economie mislukte en hij werd thuis onhandelbaar. Maar Pascal weigerde psychiatrische hulp. Mede door zijn ziekelijke achterdocht had Pascal constant ruzie met zijn ouders. Vooral het feit dat ze hem uit huis wilden hebben, leverde spanning op. Eerder dat jaar had hij zijn moeder mishandeld toen ze hem vroeg naar zijn financiën. In haar aangifte bij de politie noemde zij de situatie voor haarzelf en haar man ‘ondraaglijk’. Pascal vond zijn vader autoritair en maakte hem uit voor Hitler en Saddam Hoessein. Op 5 september 2000 waren Pascal en zijn vader alleen thuis. Zijn moeder, die zat te bridgen bij een vriendin, vermoedt dat een woordenwisseling is geëscaleerd. Met een keukenmes heeft Pascal volgens de officier van justitie ‘als een wildeman’ op zijn vader ingestoken en hem onthoofd. De vloer van de woonkamer en de hal waren besmeurd met bloed. Ook op de vloer van de eerste verdieping, de trap en de zolder werden bloedvlekken aangetroffen. Op zolder stond een draaiende wasmachine met daarin een handdoek, de overtrek van een bankje en een overhemd en pantalon van Pascal. Op de deksel en de klep van de wasmachine zaten bloedvegen van Pascal en zijn vader. De technische recherche vond verder ook aan de binnenkant van de klikobak in het geronnen bloed dactyloscopische sporen van Pascal. Twee dagen later werd hij in het ziekenhuis in Veldhoven aangehouden, waar hij werd behandeld voor een wond aan zijn vinger. Pascal gaf toe dat hij een slechte relatie had met zijn ouders, maar ondanks de overvloed aan bewijzen ontkent hij elke betrokkenheid bij de gewelddadi86

ge dood van zijn vader. Niettemin eiste het Openbaar Ministerie in Den Bosch zeven jaar gevangenisstraf en tbs wegens doodslag. De meervoudige strafkamer in Den Bosch legt uiteindelijk anderhalf jaar gevangenisstraf en tbs met verpleging op.1

Ouderdoding Ouderdoding (parricide) geldt als het ultieme familiedrama en komt gemiddeld 5 keer per jaar voor.2 Dat is 2 procent van het totaal aantal moorden dat in een jaar gepleegd wordt.3 In de periode 1992-2001 vielen in totaal 48 slachtoffers. Moederdoding (matricide) kwam met 26 gevallen ongeveer even vaak voor als vaderdoding (patricide): 24 keer. In 4 gevallen ging het om dubbele ouderdoding. De gemiddelde leeftijd van de slachtoffers van ouderdoding is 56 jaar. Het jongste slachtoffer was 29 jaar. Het ging hierbij om een man die op 11 april 1992 in IJmuiden bij een familievete met een bijl werd doodgeslagen door zijn 23jarige stiefzoon. Het oudste slachtoffer was de 84-jarige mevrouw Burgman uit Kampen. Zij werd op 10 oktober 1997 in haar woning gewurgd door haar 39-jarige manisch-depressieve zoon. Ouderdoding wordt overwegend gepleegd door mannen. Van alle slachtoffers in de periode 1992-2001 werden er slechts 4 gedood door vrouwen, allevier in samenwerking met één en soms meer mannen. De gemiddelde leeftijd van de daders is 27 jaar. De jongste dader in de afgelopen 10 jaar was de 12-jarige Dominique. Op 3 september 1999 stak hij in hun ouderlijke woning in Gouda samen met zijn 15-jarige zusje de 41-jarige vriend van hun moeder dood omdat deze de vrouw mishandelde. De oudste dader was een 51-jarige man die nog bij zijn 81-jarige moeder inwoonde en haar op 14 september 1993 in hun woning in Amstelveen doodstak. De meeste ouders worden doodgestoken: 40 procent. Daarna volgen wurging/verstikking (24 procent) en dood door een slagwapen (15 procent). Slechts 7 procent wordt doodgeschoten. Het overgrote deel (ongeveer 80 procent) van de ouderdodingen vindt plaats in de woning van dader of slachtoffer. Bijna eenderde van de gevallen van ouderdoding – 12 van de 50 – speelde zich af in allochtone families.4 Hoewel dat een hoger percentage is dan je op grond van hun aandeel in de Nederlandse bevolking zou mogen verwachten, is de oververtegenwoordiging veel minder opvallend dan bij bijvoorbeeld partnerdoding en moorden in de criminele sfeer.5 Daar gaat het om minimaal 60 procent van daders en slachtoffers. Opvallend is ook dat plegers van ouderdoding zichzelf niet van het leven be87

roven. Plegers van kinderdoding slaan na hun daad vaak de hand aan zichzelf. Bij ouderdoding kwamen voltooide zelfmoorden – naar wij weten – in de periode 1992-2001 niet voor. Zeker in het geval van ouderdoding als reactie op eerdere mishandeling door de ouder(s) vertonen de daders vaak geen schuldbesef, maar vinden ze eerder dat het slachtoffer er door zijn wangedrag om vroeg.

Typen Voor zijn in 1996 verschenen proefschrift Ouderdoding als ultiem delict onderzocht forensisch psycholoog en criminoloog Koenraadt verdachten van 60 voltooide zaken en 34 pogingen tot ouderdoding die tussen 1950 en juni 1995 aan de Psychiatrische Observatiekliniek van het Gevangeniswezen, het Pieter Baan Centrum (pbc), te Utrecht ter rapportage werden voorgelegd.6 In feite is het de enige Nederlandse studie naar ouderdoding.7 Voor zijn onderzoek maakte hij gebruik van gegevens van het strafregister van de Justitiële Documentatiedienst, uittreksels van de Centrale Recherche Informatiedienst (cri) en de vonnissen. Daarnaast had hij toegang tot de dossiers van het pbc – waar hij werkzaam is – waarin onder meer gedragsdeskundige rapporten en testpsychologische profielen van de daders waren opgenomen. Hierdoor was hij in staat een zeer gedetailleerd beeld te geven van ouderdodingen en een onderscheid te maken op basis van verschillen in motieven. Volgens Koenraadt lopen de motieven voor ouderdoding sterk uiteen. Hij maakt op basis van een uitgebreide literatuurstudie een onderscheid tussen expressieve (zowel reactieve als psychotische) en instrumentele (opportunistische) dodingen.8 In het merendeel van de ouderdodingen is sprake van expressieve doding. Dit kan ofwel een zogeheten reactieve of een psychotische doding zijn.9 Aan een reactieve doding gaat – per definitie – vaak een jarenlange huiselijke machtsstrijd vooraf, gepaard met psychische of fysieke mishandeling door de ouder. Er is dus een omkering van rollen. In het verleden ging de latere dader van de ouderdoding als slachtoffer gebukt onder het geweld van vader of moeder. Daders van reactieve dodingen zijn over het algemeen weinig psychisch gestoord. In ongeveer een kwart van de ouderdodingen is sprake van zo’n reactieve doding. Dit blijkt ook uit de gegevens over de periode 1992-2001.10 Een voorbeeld is de vaderdoding door de 18-jarige Hassane Y. In de vroege ochtend van zaterdag 25 september 1994 stak hij zijn 57-jarige vader in diens invalidenwagentje dood. Dit was een reactie op jarenlange kwellingen door de vader. De man mishandelde zijn vrouw en 13 kinderen en pikte al hun verdiensten in. Hij schakelde zelfs een huurmoordenaar in toen zijn oudste dochter wilde trou88

wen omdat hij geen bruidsschat wilde betalen. De aanslag mislukte, maar ze raakte verminkt in haar gezicht. Na zijn daad zei Hassane tegen de rechter dat hij niet één dag gelukkig was geweest. Hij wilde meteen na de moord op zijn vader zelfmoord plegen, maar dit mislukte. De rechtbank onderkende de voorgeschiedenis, maar veroordeelde hem na een eis van 8 jaar wegens moord toch tot een straf van 5 jaar. Bij psychotische doding is er sprake van waandenkbeelden die de dader ‘dwingen’ zijn ouder(s) te doden. Ongeveer eenderde van alle ouderdodingen – zo blijkt ook uit onze eigen gegevens over 1992-2001 – valt in deze categorie. De eerder besproken vaderdoding door Pascal K. is hiervan een typisch voorbeeld. Hij was psychisch gestoord (paranoïde schizofrenie) toen hij diverse malen op zijn vader instak. Ook de zaak van Eva van R. die samen met haar vriend Emile K. de vader van Eva doodsloeg met een bijl, is een voorbeeld van psychotische doding. (Zie de reconstructie op pagina 92). Volgens de psychiater waren beiden psychisch gestoord toen ze overgingen tot het extreme geweld. Dit overmatig gebruik van geweld is overigens geen uitzondering. Koenraadt trof bij reactieve en psychotische dodingen geregeld een excessieve explosie van geweld of een overkill van agressie aan.11 Andere voorbeelden van psychotische dodingen zijn de moord door de 28jarige P.W. die paranoïde psychotisch was en als gevolg hiervan zijn 52-jarige stiefvader neerstak op 28 augustus 1998 in Haaksbergen, en de 32-jarige schizofrene Erik-Jan L. die onder invloed zijn 64-jarige moeder neerschoot op 2 januari 1996 in Haarlem. Vaders worden relatief vaker slachtoffer van reactieve ouderdoding en moeders van psychotische ouderdoding. Volgens Koenraadt blijken slachtoffers van vaderdoding vaak dominant, tiranniek en agressief jegens hun kinderen en vrouw. Bij moederdoding is de zoon vaak schizofreen of lijdt hij aan een andere psychiatrische stoornis. Maar ook hier kan de directe aanleiding liggen in een op zich onbetekenende ruzie met een dominante moeder. Waar de meeste ouderdodingen expressieve dodingen betreffen, zijn er ook kinderen die hun ouders ombrengen met een instrumenteel motief. Koenraadt noemt dit opportunistische dodingen. In zijn studie classificeerde hij ongeveer 10 procent van de ouderdodingen als opportunistische doding. Ons zijn 2 gevallen bekend in de periode 1992-2001. In deze categorie zit bijvoorbeeld de moord in februari 1995 op de 62-jarige mevrouw Roegiers uit Middelburg. Ze is gewurgd en daarna gedumpt in een kanaal bij het Zeeuwse Bath. De verdenking valt al snel op haar 33-jarige zoon Edmond, directeur van het familiebedrijf, een in Zeeland bekende glashandel. Hij was na wanbeleid – onder meer seksvakanties van 10 weken naar Thailand op kosten van de zaak – onder curatele gesteld door zijn familie. Aanvankelijk wordt Edmond samen 89

met een 38-jarige werknemer na een eis van 15 jaar wegens moord vrijgesproken, omdat de doodsoorzaak (‘afplakken van neus en mond’) onjuist in de tenlastelegging stond geformuleerd. Edmond nam meteen de benen naar het buitenland. In hoger beroep werd hij bij verstek veroordeeld tot 18 jaar gevangenisstraf. Een categorie ouderdodingen die niet zozeer expressief of instrumenteel is, betreft die waarbij kinderen hun ouders doden om ze uit hun lijden te verlossen. Dit soort (on)vrijwillige euthanasiegevallen komt niet vaak voor. Koenraadt vermeldt 2 gevallen in de periode 1950 – 1995. Ons zijn in de periode 1992-2001 2 andere gevallen bekend. Op 5 oktober 1997 liet de 36-jarige Pierre H. in het Atriumziekenhuis in Heerlen zijn 63-jarige moeder stikken in het kussen van haar bed. De vrouw was terminaal kankerpatiënte en woog nog amper 20 kilo. De familie van H. toonde begrip voor zijn daad: ‘Hij heeft gedaan wat iedereen wilde, maar wat niemand durfde.’ De rechtbank in Maastricht veroordeelde de man tot 3 jaar cel, maar in hoger beroep werd hij vrijgesproken. Het tweede geval van euthanasie vond plaats op 3 februari 1995 toen de 21jarige D.M. zijn 41-jarige moeder uit haar lijden wilde verlossen door haar te wurgen. De vrouw was psychiatrisch patiënte, maar wilde niet verplicht worden opgenomen. De zoon kreeg 3 jaar gevangenisstraf, waarvan een voorwaardelijk, wegens doodslag. Deze verschillende motieven voor ouderdoding geven al het dubbele van ouderdoding aan. Dat is ook het motto van Koenraadts studie. Hij wijst op de verbijstering en het onbegrip die er enerzijds bestaan wanneer iemand zijn eigen vader of moeder ombrengt, en anderzijds het mededogen wanneer blijkt dat de ouderdoding voortkomt uit jarenlange mishandeling, kwelling en misbruik. Of zoals hij citeert: ‘Zonder twijfel is het de dubbele natuur van monster en held die de parricide een combinatie van afschuw en fascinatie geeft.’12

Sancties De opgelegde sancties bij ouderdoding lopen sterk uiteen. In het geval van reactieve of opportunistische doding volgt meestal een lange gevangenisstraf. Wanneer de dader verminderd toerekeningsvatbaar wordt bevonden en er een grote kans bestaat op herhaling, wordt doorgaans tbs opgelegd. Soms gebeurt dat in combinatie met een gevangenisstraf. Zeker bij psychotische dodingen en wanneer daders al eerder strafrechtelijk veroordeeld zijn, is dit het geval.13 Aan ongeveer tweederde van de daders is tbs opgelegd. Overigens in de helft van de gevallen gecombineerd met een gevangenisstraf. In eenderde van alle 90

gevallen kreeg de dader alleen gevangenisstraf. Jonge kinderen kregen jeugddetentie opgelegd. Wanneer de gevangenisstraf gecombineerd wordt met tbs is de lengte relatief kort, gemiddeld 3,7 jaar. Geen van de tot tbs veroordeelde daders is veroordeeld voor een straf langer dan 10 jaar. Veroordeelden die geen tbs kregen, moesten wel langer zitten, gemiddeld 5,6 jaar. Pascal K. die op 5 september 2000 zijn vader onthoofdde in Waalre, was volgens de deskundigen sterk verminderd toerekeningsvatbaar en zij achtten de kans op herhaling groot. Zijn moeder en zus drongen aan op snelle hulpverlening: geen straf, maar tbs. De officier van justitie zei tijdens de rechtszitting in Den Bosch die gevoelens te begrijpen, maar wilde in de eis – 7 jaar en tbs – ook uitdrukking geven aan de ernst van het gepleegde feit, de maatschappelijke impact en de noodzaak om de maatschappij te beschermen tegen een ‘levensgevaarlijke’ verdachte. De advocaat van Pascal K. pleitte voor vrijspraak, maar gaf ook aan dat de rechter bij een eventuele veroordeling uitsluitend tbs zou moeten opleggen. De rechters hadden begrip voor het gevoerde pleidooi en veroordeelden Pascal K. tot een gevangenisstraf van 525 dagen – gelijk aan het voorarrest – en tbs. ‘Als Pascal schuldig is aan de moord van zijn vader, is hij niet slechts dader, maar behoort hij evenzeer tot de familie die de heer K. in het verdere leven zal moeten missen.’

91

Misdaad en straf

Voor zijn achttiende verjaardag, begin januari 1996, gaf de 17-jarige Eva van R. haar vriend Emile K. de roman Misdaad en straf cadeau. In deze klassieker, ook wel bekend als Schuld en boete, beschrijft Dostojevski hoe de gesjeesde rechtenstudent Raskolnikov, nadat hij met een bijl een oude woekeraarster en haar stiefzus heeft vermoord, heen en weer wordt geslingerd tussen onverschilligheid en wroeging. De roman geeft Emile en Eva volop stof tot nadenken. Ze zijn onafscheidelijk en filosoferen urenlang over goed en kwaad. Eva beweert dat zij van haar zesde tot haar veertiende seksueel is misbruikt door haar vader en is sinds drie jaar in behandeling bij het Riagg. Bij Emile, opgegroeid met een gestoorde moeder, vindt ze een willig oor voor haar verhaal en langzamerhand rijpt het plan om Eva’s vader uit de weg te ruimen. Zondagavond 15 september 1996, één dag voor Eva’s achttiende verjaardag, fietsen de twee, gewapend met hakbijlen, naar de villa van Eva’s vader in de bossen bij Bennekom. Terwijl Eva zich schuilhoudt achter een houtstapel, belt Emile aan. Zogenaamd omdat zijn teckel vastzit in een vossenhol, vraagt hij of de vader van Eva – de 47-jarige reclameman Bert van R., die hij overigens niet kent – misschien een schep te leen heeft. Als de man naar de schuur loopt, slaat Emile hem van achteren met de bijl neer. Emile rent het huis binnen en wekt in de ouderslaapkamer op de eerste verdieping Eva’s stiefmoeder, de 44-jarige Jacqueline van Zuilen. ‘Pardon mevrouw, er is iets gebeurd.’ Nog voor Jacqueline de trap heeft bereikt, slaat Emile haar dood. Bij de buitendeur vraagt Eva haar vriend: ‘Is ’t gelukt?’ Op dat moment zien ze Bert van R. overeind krabbelen. Emile slaat opnieuw op hem in. En nu gebruikt ook Eva haar bijl. De bijlen verstoppen ze in het bos. Eva is nog net op tijd voor de laatste pont naar huis. De volgende avond vieren ze Eva’s verjaardag. Dinsdagochtend vinden ongeruste collega’s de lijken van Bert en Jacqueline. Uit de kinderslaapkamer klinkt gehuil. Eva’s halfbroertjes David (3) en Sebastiaan (1) liggen uitgedroogd in hun bedjes. 92

Drie weken later vinden spelende kinderen in het bos bij de villa twee hakbijlen. Ruim anderhalve maand na de dubbele moord arresteert de politie Eva en Emile. Vrijwel meteen leggen ze een volledige bekentenis af. Emile verklaart dat hij zich herkent in Raskolnikov en diens rechtvaardiging voor het doden van een medemens. Wie incest met zijn dochter pleegt, verdient het volgens hem niet te leven. Hij spreekt ook niet over ‘moord’, maar over een ‘executie’. Het is niet de eerste keer dat een boek potentiële daders inspireert tot het plegen van een moord. Een meeslepend boek roept herkenning op, zegt forensisch psycholoog en criminoloog Frans Koenraadt. Hij is verbonden aan de Universiteit Utrecht en aan het Pieter Baan Centrum (PBC), de psychiatrische observatiekliniek van justitie. Romans met moord als thema verschaffen volgens hem niet alleen inzicht in de psychische roerselen van de dader en in de toedracht van de doding. ‘Soms leveren zij aan potentiële daders herkenning, een houvast of een voorbeeld voor het uitvoeren van hun daad.’ Aan de andere kant verschaffen zij echter de mogelijkheid ‘tot identificatie en catharsis waardoor de feitelijke uitvoering wordt vervangen’. Tijdens de rechtszaak tegen Eva en Emile in de zomer van 1997 zei de officier van justitie dat hij seksueel misbruik niet bewezen acht. Eva zou waarheid en fantasie door elkaar halen. De psychiater van het PBC sprak van seksuele traumatisering. ‘In die zin doet het er niet toe of dat misbruik zich in werkelijkheid of in haar beleving heeft afgespeeld.’ Emile, die aan het conservatorium hoorn zou gaan studeren, projecteerde volgens de psychiater ‘ridder- en redderfantasieën’ op Eva. Haar verhalen over incest vroegen om vergelding. Hij staat nog altijd achter de ‘executie’ van Eva’s vader. Op een eerdere zitting, eind april 1997, zei hij: ‘Het gaat niet om de handelingen die Van R. verricht heeft, maar om de psychische gevolgen voor Eva. Dat Eva onduidelijke verhalen vertelt, is voor mij alleen maar een indicatie van de verwarring die hij veroorzaakt heeft.’ De deskundigen van het PBC achten Emile en Eva sterk verminderd toerekeningsvatbaar. Omdat er bovendien gevaar voor herhaling bestaat, adviseren zij beiden tbs op te leggen. ‘Geen misdaad zonder straf, geen schuld zonder boete,’ zei de officier van justitie in zijn requisitoir. Tegen Emile eiste hij naast tbs acht jaar gevangenisstraf en tegen Eva vijf jaar plus tbs. De advocaat van Emile noemde de Gelderse tieners beschadigde en onvolgroeide jonge mensen. ‘Mijn cliënt neigt tot het aangaan van symbiotische relaties. Het PBC spreekt van een wurgcontract. Waar hij dat kon, versmolt Emile met Eva. De incest met Eva was incest met hem. Gestoorde mensen horen echter niet in een gevangenis thuis, maar in een psychiatrisch ziekenhuis. Emile moet zo snel mogelijk behandeld worden.’ De identificatie van Emile met de hoofdpersoon uit Misdaad en straf gaat vol93

gens diens advocaat op een essentieel punt volledig mank. ‘Raskolnikov was gezond genoeg om niet los te komen van de daad en raakte steeds verder verstrikt in zijn schuldgevoel. Uiteindelijk heeft hij zichzelf aangegeven. Mijn cliënt heeft geen gewetensfunctie en staat in de kern nog steeds achter zijn misdaad.’ Eva en Emile zijn veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf plus tbs.

94

8 Eerwraak

Op donderdagochtend 31 mei 2001 rond 11.00 uur vinden twee medewerkers van Rijkswaterstaat langs de a1 bij Bathmen, ten oosten van Deventer, het in tweeën gehakte lijk van een man. Het blijkt te gaan om de 24-jarige Turkse Koerd Nihat Oyanik uit Deventer. Zijn beste vriend, de 28-jarige Turkse Koerd Selman G., had hem drie dagen eerder bij de politie als vermist opgegeven. Vanaf 21 mei had Selman zijn vriend niet meer gezien. En ook zijn telefoon nam Nihat niet op. Maar Selman weet meer van de zaak. Vlak voor de vondst van Nihat biecht hij met zijn 19-jarige vrouw Zeliha K. aan een Turkse ‘wijze man’ op dat Zeliha zijn vriend na een verkrachting in hun woning met een bijl heeft doodgeslagen. Samen hebben zij het lijk gedumpt. De wijze man adviseert ze naar de politie te stappen. Op 3 juni wordt het echtpaar op het politiebureau aangehouden op verdenking van moord. Bij een huiszoeking vindt de politie bloedsporen van Nihat. De zaak lijkt rond als Zeliha bekent dat ze de moord in haar eentje heeft gepleegd. Ze werd naar haar zeggen lastiggevallen door Nihat en hij zou haar ooit hebben verkracht. Op 21 mei belde ze Nihat voor een afspraak bij haar thuis: ‘Je kunt krijgen wat je wilt!’ Ze vraagt hem in de hal te wachten met de ogen dicht, terwijl zij naar de slaapkamer gaat. Even later hakt ze met een bijl op hem in, verklaart ze. De worsteling verplaatst zich naar de woonkamer, waar ze de zwaargewonde Nihat de keel dichtknijpt tot hij niet meer ademt. In paniek hakt ze het lijk in tweeën, zodat het in vuilniszakken past. Op dat moment komt Selman onverwacht thuis. Selman bevestigt het verhaal van zijn vrouw. Maar de politie vertrouwt haar bekentenis niet. De twijfel neemt toe wanneer blijkt dat Selman heeft gelogen over zijn alibi. Op de luchtplaats van het politiebureau wordt bovendien een briefje gevonden, waarin Selman zijn vrouw voorschrijft wat ze moet verklaren. Uit technisch onderzoek concludeert de politie dat niet Zeliha, maar Selman het lijk doormidden heeft gehakt. Tegenover gedragskundigen trekt Zeliha later haar verklaring deels weer 95

in. Alles wijst op een eerwraak, een rituele moord om de geschonden eer te redden. Maar wie heeft het gedaan: Zeliha of Selman? Of misschien samen? Het Openbaar Ministerie (om) is ervan overtuigd dat Nihat een geheime relatie had met Zeliha. Uit printgegevens van hun telefoons blijkt dat ze elkaar in de maanden voorafgaand aan de moord vrijwel dagelijks belden. Toen Selman de verhouding ontdekte, heeft hij samen met zijn vrouw haar minnaar vermoord. ‘Ook al wordt het doden van Nihat ingegeven door de culturele achtergrond van de verdachten, vastgesteld kan worden dat de voorbereiding, de timing en het gedrag achteraf getuigen van een buitengewoon raffinement,’ aldus de officier van justitie. Daarom eiste zij eind februari 2002 tegen beiden vijftien jaar gevangenisstraf wegens medeplegen van de moord. Zeliha bleef bij haar bekentenis en ook Selman hield vol dat zijn vrouw de dader is. Ondanks haar bekentenis bepleitte de advocaat van Zeliha vrijspraak. Hij vermoedt dat Selman op Nihat inhakte toen hij zijn vrouw met zijn beste vriend op de bank betrapte. Volgens de advocaat neemt zijn cliënte de schuld op zich om haar man te helpen. ‘Als slachtoffer van verkrachting verwacht zij een lagere straf te krijgen. Het zou ook kunnen dat ze zich schuldig voelt over haar (schijn)relatie met Nihat. Een derde mogelijkheid is dat ze door haar bekentenis probeert bloedwraak te voorkomen. Mocht Selman worden veroordeeld, dan is de kans groot dat de nabestaanden van Nihat wraak nemen op hem en zijn familie.’ De raadsman van Zeliha sluit niet uit dat zijn cliënte uit angst voor haar man heeft bekend. Bewijstechnisch lijkt de zaak gecompliceerd. Tegen Zeliha is veel wettig, maar amper overtuigend bewijs. Voor Selman geldt het omgekeerde. Toch deelt de Zwolse rechtbank de overtuiging van het Openbaar Ministerie. Ze komt echter wel tot lagere straffen. Vanwege zijn ‘leidende rol’ krijgt Selman tien jaar gevangenisstraf opgelegd. Zeliha wordt veroordeeld tot 8 jaar.1 In hoger beroep eist het om tegen beiden 15 jaar. Het wordt 12 jaar.

Aantallen Eerwraak lijkt een trend, verzuchtte advocaat Theo Hiddema begin 2002 in het weekblad Elsevier.2 Hij trad toen op als verdediger van de 40-jarige Turk Tahsin A., die op 20 augustus 2001 in Rotterdam zijn 39-jarige ex-vrouw Havva Ilhan met een mes doodstak. Hiddema baseerde zijn uitspraak op acht zaken uit zijn eigen praktijk waarbij moslims hun (ex-)vrouw doodstaken. Een van de zaken betrof de 40-jarige Egyptenaar Mahmoud K., die op 31 januari 2001 in Zoetermeer zijn Nederlandse ex-vrouw doodstak omdat ze een nieuwe vriend had. Hoe vaak eerwraak in Nederland voorkomt en of het aantal eerwraken de 96

afgelopen jaren is toegenomen, is echter onduidelijk. Een eerste probleem is dat verdachten zelden het hele verhaal vertellen. Wie erkent dat hij na beraad vooraf gedood heeft om zijn eer te redden, erkent moord. Voor de strafmaat is het slimmer om het een uit de hand gelopen ruzie te noemen. De cultureel antropologe Clementine van Eck, die in 2000 promoveerde op het proefschrift Door bloed gezuiverd. Eerwraak bij Turken in Nederland3, spreekt in deze gevallen van ‘verhulde’ eerwraken. Ze veronderstelt dat in 2001 eerwraak in zeker twintig zaken mogelijk op de achtergrond een rol heeft gespeeld.4 Een tweede probleem is dat onduidelijk is wanneer een moord nu precies als een eerwraak gezien kan worden. In de literatuur worden verschillende definities van eerwraak gehanteerd. Van Eck legt bij de afbakening van eerwraken de nadruk op de verschijningsvorm en de rituele handelingen die bij de moorden gehanteerd worden. Op die wijze heeft ze twintig moorden bij Turken in de periode 1972-1993 gedefinieerd als eerwraken. Nauta en Werdmölder prefereren echter een meer strikte definitie van eerwraak.5 Hierdoor zien zij tien van de door Van Eck onderzochte moorden niet als eerwraken maar als ‘gewone’ partner- of familiedodingen. Door deze onduidelijkheid zijn harde en eenduidige cijfers over aantallen eerwraken in de afgelopen jaren niet voorhanden.6 Ook op basis van onze eigen gegevens over 1992-2001 kunnen we daar eigenlijk nauwelijks iets over zeggen.7 We hebben geen diepgaand dossieronderzoek gedaan op basis waarvan we voldoende inzicht in de achtergronden van de gepleegde moorden hadden kunnen verkrijgen. Desondanks is het onmiskenbaar dat er jaarlijks bij een aantal moordzaken binnen de familie- of relatiesfeer sprake is van eerwraak.

Literatuur De meest uitgebreide studie naar eerwraak in Nederland is het onderzoek van Van Eck.8 Voor haar onderzoek bestudeerde Van Eck diepgaand 20 strafdossiers van in Nederland gepleegde eerwraken bij Turken in de periode 19721993.9 De bestudeerde zaken betroffen allen – volgens haar definitie – ‘zekere’ eerwraken. Naast deze zaken zullen er ongetwijfeld ook ‘verhulde’ eerwraken zijn geweest. Dit hoofdstuk baseren we in belangrijke mate op de conclusies van Van Eck.10 Waar relevant zullen we ook bevindingen van anderen in de bespreking betrekken. De conclusies van Van Eck komen echter in belangrijke mate overeen met eerdere publicaties over eerwraak. Dit is niet verwonderlijk, want de studie van Van Eck maakt deel uit van een inmiddels lange reeks publicaties over eerwraak in Nederland. Van Dijken & Nauta waren in het Algemeen Politieblad de eersten die in Nederland eerwraak 97

bespraken.11 Ze bestudeerden de achtergronden van een moord in 1976, die waarschijnlijk de zesde of zevende eerwraak was die ooit onder de aandacht van de Nederlandse politie kwam.12 Nauta, werkzaam bij de Universiteit Leiden, werd vaak door de politie te hulp geroepen bij misdrijven door Turken.13 Hij is het die de term ‘eerwraak’ in Nederland heeft ingevoerd.14 Met het artikel hoopten de auteurs ‘enig inzicht te geven in dit vreemde aspect van de Turkse samenleving’15. De laatste jaren zijn diverse andere publicaties verschenen over eerwraak.16 De meeste daarvan hebben betrekking op een enkele zaak. Een uitgebreidere studie naar eerwraak is gedaan door de criminoloog Yücel Yesilgöz.17 Hij onderzocht Turkse verdachten die ter observatie zijn opgenomen in het Pieter Baan Centrum in Utrecht. Diverse van de door hem onderzochte verdachten waren betrokken bij een eerwraak. Psychiaters oordeelden in veel gevallen ook dat de daad verklaard moest worden uit culturele gronden. Yesilgöz geeft verder de resultaten van een enquête onder Turken in Nederland. Hij laat zien dat deze veelal met begrip reageren op eerwraak. Plegers van eerwraak en hun familieleden zijn bijna altijd bang voor represailles van de kant van de familie van het slachtoffer. Zo’n bloedwraak kan leiden tot een nieuwe bloedwraak, ditmaal door de familie van het slachtoffer van bloedwraak. Tussen de Turks-Koerdische families I. uit Zevenaar en C. uit Arnhem woedt sinds 1994 zo’n vete die inmiddels vijf dodelijke slachtoffers heeft geëist. Na de gewelddadige dood van twee leden van de familie C., op 8 april 2000 in Zevenaar, vroeg de familie I. de gemeente een ton subsidie om een nieuwe bloedwraak af te kopen. Zevenaar wees het verzoek af. Het wachten is nu op een mogelijke volgende episode in het familiedrama.

Eerwraak Eerwraak werd begin jaren zeventig van de vorige eeuw in Nederland geïntroduceerd als deel van de culturele bagage van sommige groepen allochtonen. Eerwraak is een moord waarbij de overtreder van ongeschreven kuisheidsregels wordt gedood door degene wiens eer is aangetast. Wie zijn eer niet verdedigt, verliest zijn gezicht voor zijn familie en de hele gemeenschap. Eerwraak komt met name voor bij Turken en Marokkanen, maar ook onder Surinamers en Pakistani. Voor de rechtbank in Den Haag diende in het voorjaar van 2002 bijvoorbeeld een zaak tegen vijf Surinaams-Hindoestaanse familieleden, die de 39-jarige Johnny Ramdas om het leven brachten vanwege incest met zijn 23-jarige ‘nichtje’ Oesha. Zowel de man als de vrouw heeft ‘eer’. Voor vrouwen betekent de eer kuisheid en voor mannen het hebben van kuise vrouwelijke familieleden. Een 98

man is dus voor zijn eer afhankelijk van het gedrag van de vrouwelijke familieleden. Dit betekent dat vrouwen en meisjes geen ongeoorloofd contact mogen hebben met iemand van het andere geslacht en ervoor moeten waken dat er niet over hen geroddeld wordt. Een meisje of vrouw hoort zich daarom te houden aan de gedragsregels van de ‘eer’. De gedragsregels zijn over het algemeen strenger in kleine dorpen en hechte gemeenschappen binnen steden. Het principe van eerwraak is dat wanneer de eer wordt geschonden, de veroorzaker daarvan dient te worden gedood.18 Is een meisje verkracht, dan wordt zij niet gezien als slachtoffer maar eerder als verantwoordelijke. Is de vrouw in de prostitutie gegaan, dan wordt zij gedood. In het geval van overspel worden in principe beiden verantwoordelijk gehouden. De man wordt meestal gedood door de familie van de vrouw wier eer hij heeft geschonden. De vrouw wordt veelal gedood door eigen familieleden. Toch hoeft het slachtoffer van eerwraak niet alleen de vrouw in kwestie of haar eerschender te zijn, ook andere slachtoffers zijn mogelijk. Het kunnen bijvoorbeeld familieleden van een van beiden zijn of een in de ogen van de familie schuldige buitenstaander.19 Bij eerwraak gaat het niet alleen om het doden, maar ook om de manier waarop dat gebeurt.Volgens Van Eck is het een ritueel.Volgens de ‘regels’ vindt de moord plaats op een openbare plek, bij daglicht en als er veel getuigen zijn. De dader – meestal een man – wil dat het slachtoffer hem ziet. Hij moet zonder emoties handelen en bij zijn daad niet afgaan op roddels. Het is een geplande gebeurtenis en vaak gaat er zelfs een uitgebreid familieberaad aan vooraf. Na de moord meldt de dader zich bij de politie of wacht op de plaats van het misdrijf tot de politie komt. Hij mag geen spijt hebben van zijn daad: zijn eer is immers gezuiverd. Nu kan hij zich weer vertonen. De moord op 22 juni 1999 in Zwijndrecht is zo’n volgens de regels uitgevoerde eerwraak. Voor de ogen van hun twee kinderen schiet de 29-jarige Turk E.C. op straat zijn 29-jarige ex-vrouw Kezban Vural dood. Rustig wacht hij de komst van de politie af. Lang niet alle gevallen van eerwraak verlopen echter volgens de regels van het ritueel. Een voorbeeld is een familiedrama dat speelde op 13 september 2001 in Heiloo. Omdat zij zich op school te vrij gedroeg, moest de 16-jarige Aisha Saud-Bilal volgens haar twee oudere broers van 19 en 17 sterven. Op haar slaapkamer hield de oudste haar vast, terwijl de jongste haar in hals en borst stak en haar mond en neus dicht hield. Deze eerwraak geschiedde niet op een openbare plek en er waren geen getuigen.

99

Alternatieven In haar studie naar eerwraak bij Turken geeft Van Eck aan dat eerverlies niet onherroepelijk tot eerwraak leidt. De meeste erekwesties worden zonder bloedvergieten opgelost. Voor eerwraak bestaan alternatieven, stelt Van Eck.20 De echtgenoot of vader kan bijvoorbeeld geen verantwoordelijkheid meer nemen voor de vrouw die zijn eer aantast. Vaders kunnen hun dochters laten huwen met de veroorzaker, of de dochters naar Turkije of Marokko sturen voor een afkoelingsperiode. Mannen kunnen van hun vrouw scheiden of haar verstoten. Ten tweede kan de familie doen alsof er niets aan de hand is. Door het eerverlies te negeren, of zelfs te accepteren, is de noodzaak van wraak verdwenen. Ten derde kan gepoogd worden het eerverlies te stoppen. Dit kan variëren van eenvoudige verzoeken te stoppen tot het uiten van ernstige bedreigingen of zelfs het toepassen van geweld. Ook kan het gezin zelf of de eerschender wegtrekken. Een andere optie is het inschakelen van een bemiddelende of beslissende instantie.

Risicofactoren Wat verhoogt de kans op een eerwraak? Volgens Van Eck is een belangrijke risicofactor de druk van hechte gemeenschappen.21 Waar iedereen elkaar kent, waar iedereen van elkaar afhankelijk is en waar ontsnappen onmogelijk is, ontstaat roddel. Ieders gedrag op het gebied van de ‘eer’ wordt besproken. In zo’n omgeving zal men eerder tot actie overgaan. In Nederland bestaan zulke hechte gemeenschappen van allochtonen. De komst van Turken en Marokkanen is voor een belangrijk deel geschied door kettingmigratie. Gastarbeiders die hier al woonden en werkten, brachten nieuwe arbeidskrachten aan bij hun werkgever. Ze kozen hiervoor vaak mensen uit eigen dorp of streek – veelal van het platteland, waar strengere opvattingen over de ‘eer’ en bijbehorende gedragsregels heersen. Dit heeft ertoe geleid dat ook nu nog mensen die uit één streek afkomstig zijn vaak in Nederland in dezelfde plaats bij elkaar wonen. Binnen deze groepen is veel contact. De mannen zien elkaar zowel in het koffiehuis, op het werk als bij familiebijeenkomsten. De vrouwen komen veel bij elkaar op bezoek en werken vaak op dezelfde plek. De hechte gemeenschappen blijven in stand omdat ook de kinderen van de eerste generatie gastarbeiders vaak een partner uit diezelfde dorpen en streken halen als hun ouders. Soms ook worden ze door hun ouders uitgehuwelijkt aan iemand uit diezelfde streek. Van de Turken in Nederland haalt 75 à 80 procent zijn of haar partner uit het land van herkomst.22 Verder blijven de kinde100

ren in Nederland vaak dicht bij elkaar wonen in dezelfde buurt. Binnen zo’n gemeenschap kent men elkaar en de hele familie en kan de sociale controle en druk om eerverlies te wreken enorm zijn.23 Dit is zeker zo wanneer de zaak in de openbaarheid is gekomen, het eerverlies al lang bestaat of de man wiens eer geschonden is op zich al weinig eer had of wanneer de eer ontleend wordt aan het runnen van een eigen zaak. Mogelijk ook dat door de komst van asielzoekers eerwraak zich blijft voordoen. Zij leven vaak in hechte gemeenschappen binnen het opvangcentrum en ook daarna. Op 16 februari 2001 bijvoorbeeld wurgden een Afghaanse vader en moeder hun 16-jarige dochter omdat zij een verboden relatie had met een Marokkaanse jongen. Een andere zaak betreft een Irakese asielzoeker die in 1998 de minnaar van zijn vrouw vermoordde. Het blijft een feit dat eerwraak de meest extreme vorm van eerzuivering is en de allerlaatste mogelijkheid. Vaak wordt, ook in hechte gemeenschappen, geprobeerd een andere oplossing te zoeken. Van Eck constateert dan ook dat eerwraken voornamelijk gepleegd worden als er meer aan de hand is dan alleen eerverlies.24 Soms is er bijvoorbeeld sprake van provocatie door de eerschender. Soms ook spelen andere motieven dan eerwraak een rol. De moord kan soms ook bedoeld zijn om het ‘aanzien, status of prestige’ van de dader te herstellen of te vergroten.25 Een eerwraak op een gewezen echtgenoot kan eveneens mogelijk als doel hebben de zeggenschap over de kinderen te krijgen. Ook kan eerwraak dienen om een meisje te kunnen uithuwelijken aan een betere partij. Het is dus meestal een mengeling van motieven die uiteindelijk tot een moord leidt. Deze mengeling van motieven maakt het lastig om te kunnen beoordelen of er sprake is van een zuivere eerwraak.‘Lang niet alle gevallen van bijvoorbeeld partnerdoding in Turkse kringen voldoen aan de definitie van eerwraak,’ zegt ook Van Eck.26 Een man die zijn vrouw doodt louter omdat hij hun echtscheiding niet accepteert, pleegt alleen eerwraak als er sprake was van overspel. Zelf zal hij het vaak wel zo noemen, want een pleger van eerwraak staat binnen de gemeenschap hoger aangeschreven dan een moordenaar.27

Straffen De mengeling van motieven bij eerwraak bemoeilijkt de strafoplegging. De afgelopen jaren is onder juristen en anderen een uitgebreide discussie gevoerd of bij de straftoemeting bij eerwraken dit culturele element van invloed kan zijn.28 Sommigen vinden dat de rechter in zijn oordeel rekening moet houden met de culturele achtergrond van de verdachte.29 Anderen geven aan dat de grenzen van de Nederlandse tolerantie hier overschreden worden.30 101

Al snel benadrukten rechters dat afwijkende gevoelens over seksuele moraal en eer in de Nederlandse rechtsorde op geen enkele wijze een rechtvaardiging kunnen vormen voor geweld.31 Crimineel gedrag wordt uitsluitend getoetst aan de Nederlandse wet. De opgelegde straf dient mede een generaalpreventief doel. De kans dat een cultureel verweer gehonoreerd wordt, is daarom klein: het zou een premie zijn op ‘ongewenst’ gedrag. Opvallend is dat bij eerwraak in de meeste gevallen de daders geestelijk gezond worden verklaard en dat de tbs-maatregel derhalve niet frequent wordt opgelegd.32 Medeplichtigen of diegenen die tot de eerwraak hebben aangezet, blijven meestal buiten schot. Ondanks het feit dat eerwraak vaak het gevolg is van grote druk door familie en bekenden, gebeurt het zelden dat de mensen op de achtergrond worden veroordeeld. Een uitzondering deed zich voor in de zaak-Veghel. Op 7 december 1999 schoot een 17-jarige Turk op school het vriendje van zijn zus en vier omstanders neer. Ondanks het feit dat hij minderjarig was, kreeg hij vijf jaar gevangenisstraf. Zijn vader, die de jongen ertoe aangezet had, kreeg negen jaar. Daarnaast is bij eerwraken het bewijs lastig rond te krijgen. Tien jaar geleden stond de Rotterdamse rechtbank voor een dergelijk probleem. Op 30 januari 1992 werd in Rotterdam een 25-jarige Turk doodgeschoten. Een 17-jarige Turkse vrouw beweerde dat zij de dader was, maar technisch onderzoek wees uit dat zij de moord niet kon hebben gepleegd en de rechtbank sprak haar vrij. Politie en justitie waren ervan overtuigd dat haar vader de schutter was, maar de strafzaak tegen hem werd wegens gebrek aan bewijs geseponeerd.

102

9 Moorden bij ruzies

In dit hoofdstuk behandelen we die gevallen van moord en doodslag waarbij daders en slachtoffers geen naaste familie zijn en elkaar niet kennen uit het criminele circuit. Het betreft conflicten tussen vrienden, kennissen of onbekenden, die leiden tot een gewelddadige dood. Uiteraard worden dergelijke moorden ook veelvuldig gepleegd in het criminele circuit. Verslaafden steken elkaar overhoop bij een ruzie over drugs. Of de ene misdaadbende schakelt een huurmoordenaar in om een lastig lid van een concurrerende bende te liquideren. Deze moorden in het criminele circuit bespreken we apart in de volgende twee hoofdstukken. Hier gaat het om de dodelijke schietpartij na een ruzie in het café. Of om de man die zijn buurman neersteekt vanwege geluidsoverlast. Onder deze noemer valt een breed scala aan geweldsdelicten. Moorden bij ruzies betreffen een aanzienlijk deel van alle moorden die in ons land gepleegd worden. Van alle slachtoffers van moord wordt 20 procent omgebracht tijdens een ruzie met vrienden, kennissen of onbekenden. In de periode 1992-2001 kwamen als gevolg van 484 uit de hand gelopen ruzies 509 mensen om het leven. Hierbij waren in totaal 613 daders betrokken. Opvallend is dat deze categorie vrijwel uitsluitend mannen betreft: mannen doden mannen. In de afgelopen tien jaar was slechts 11 procent van de slachtoffers van een dodelijke ruzie vrouw en bij slechts 4 procent van de gevallen was een vrouw als dader betrokken. Ruzies worden voor een relatief groot deel beslecht met een steekwapen (40 procent) of een vuurwapen (32 procent). Tweederde van de moorden bij ruzies vindt plaats in de openbare ruimte, met name op de openbare weg (40 procent) en in horecagelegenheden (15 procent). Slechts eenderde van de slachtoffers van moorden bij ruzies wordt in woningen gedood. Ter vergelijk: meer dan driekwart van de moorden in de familiesfeer wordt gepleegd in een woning. Daders van moorden bij ruzies worden veelal bestraft met gevangenisstraf 103

(94 procent). Een vijfde deel krijgt ook tbs opgelegd. In beide gevallen is de opgelegde gevangenisstraf gemiddeld ongeveer 6 jaar. In ongeveer 5 procent werd de dader alleen tot tbs veroordeeld.

Typen Aanleiding, karakter en achtergrond van de lange lijst met moorden bij ruzies gepleegd in de afgelopen tien jaar zijn zeer verschillend. Sommige van deze moorden zijn de climax van al heel lang slepende conflicten. Bij een deel van de ruzies met dodelijke afloop, is de dader psychisch gestoord. Bij een ander deel gaat de ruzie over geld of de verdeling van goederen. Daarnaast ontstaan veel ruzies plotseling, bijvoorbeeld in het uitgaanscircuit of in het verkeer. Om een beeld te krijgen van de moorden bij ruzies geven we een beschrijving van een aantal van de veelvoorkomende typen. Bij de typering en beschrijving van de ‘ruziemoorden’ sluiten we aan bij eerder onderzoek. Met name maken we gebruik van de indeling zoals gehanteerd door Polk in zijn studie naar scenario’s van moorden gepleegd door mannen in de Australische staat Victoria1. Opvallend genoeg is er – ook in andere landen – weinig onderzoek gedaan naar moorden bij ruzies. Waar ruzies binnen de familiesfeer veel aandacht hebben gekregen, zijn deze ruzies niet bestudeerd2. Het weinige onderzoek dat wel heeft plaatsgehad, is voornamelijk gedaan in Amerika, Australië en Groot-Brittannië3. In Nederland heeft zich de afgelopen jaren nauwelijks iemand diepgaand bezig gehouden met dit type moord4.

Langlopende conflicten Ruzies die uitmonden in een moord variëren van zeer kort – soms niet meer dan een woordenwisseling of zelfs dat niet – tot langdurig. In dat laatste geval kunnen partijen zoeken naar ‘extreme’ oplossingen en die soms zelfs zien in het doden van de ander. Deze worden in de literatuur veelal aangeduid als ‘conflictoplossende’ moorden. Hoe vaak dit soort moorden in de periode 1992-2001 heeft plaatsgehad, is lastig te bepalen. Uit de ons beschikbare informatie over de achtergronden van een moord is niet altijd duidelijk of er sprake was van een langlopend dan wel een kortstondig conflict. De achterliggende vetes kennen soms een lange geschiedenis. Zo stak op 20 maart 2000 in de Bijlmer een 23-jarige Surinamer een 21-jarige Surinamer dood. Hun ruzie dateerde nog van de technische school in Paramaribo. Soms ook hebben twee families langlopende vetes. Een voorbeeld van een moord als gevolg van zo’n familievete deed zich voor op 4 augustus 1993 in Rotterdam. In 104

zijn auto werd de 26-jarige Johan van den Bosch doodgeschoten. Er waren al eerder aanslagen op hem gepleegd, vermoedelijk door leden van de familie C., eveneens woonachtig in de wijk Overschie. De vete naar aanleiding van overspel had in april 1992 ook al een slachtoffer gekost, een lid van de familie C. De families hadden elkaar ook al eens bij een school onder vuur genomen. Veel van deze moorden worden gepleegd door mannen in een marginale positie van de samenleving. Op 27 november 1997 slaat op het woonwagenkamp in Huizen een 61-jarige man samen met zijn 29-jarige zoon en twee schoonzonen een 35-jarige kampgenoot met knuppels in elkaar. De mannen hadden al lange tijd ruzie. Een ander milieu waar geregeld geweld wordt gebruikt om langlopende conflicten te beslechten, is dat van daklozen. Vaak zijn daarbij drank en/of drugs in het spel. Op 22 september 2001 werd in Den Bosch een 60-jarige dakloze zodanig mishandeld dat hij de volgende dag aan zijn verwondingen overleed. Ook in asielzoekerscentra is geregeld sprake van onderling geweld waarbij slachtoffers vallen.

Geschillen over goederen en/of geld Naast al langlopende conflicten kwam een deel van de moorden bij ruzies voort uit onenigheid over goederen en/of geld. Bij een ruzie over de verkoop van een auto schoot een Antilliaan op 29 augustus 2001 in Amsterdam-Noord de 22-jarige Antilliaan Cedric Bernardina dood. Diens moeder had de schutter haar auto verkocht, maar binnen de kortste keren had hij de motor opgeblazen en nu wilde hij zijn geld terug: 600 gulden. Ruzies over geld lopen soms ook uit op dodelijk geweld. Ruzie over het beltegoed van een mobiele telefoon was op 15 februari 2001 de aanleiding voor een 25-jarige Roemeen om op een camping in het Brabantse Galder een 34-jarige landgenoot dood te steken. De man kreeg een gevangenisstraf van acht jaar. In Deventer kregen drie Antillianen op 22 april 2000 ruzie over 15 gulden. Bij de schietpartij viel één dode.

Korte conflicten Ruzies die uitlopen op moord kunnen soms ook plotseling ontstaan. De zaak loopt uit de hand en er wordt iemand om het leven gebracht. Soms kennen de ruziemakers elkaar niet of nauwelijks voordat ze de confrontatie aangaan. Dit type moorden wordt ook wel aangeduid als ‘confrontatiemoorden’5. Een voorzichtige inschatting is dat in de periode 1992-2001 van de moorden bij ruzies meer dan de helft korte confrontaties betreft. Van sommige moorden bij ruzies konden we echter niet achterhalen of het conflict ‘spontaan’ ontstond 105

of dat de ruzie een langlopend conflict oploste. Zelfs valt niet uit te sluiten dat zo’n moord bij nader inzien in een heel andere categorie thuishoort (bijvoorbeeld ruzie om geld of goederen). Dodelijk uitgaansgeweld tijdens of na een avond stappen is een bekend voorbeeld van moorden bij korte ruzies. Kroegen, coffeeshops, Turkse koffiehuizen, snackbars, parkeerplaatsen van megadiscotheken: het zijn bijna standaard plaatsen delict voor uitgaansgeweld. Soms begint de ruzie binnen en wordt die later op straat beslecht. Door overmatig alcoholgebruik lopen ogenschijnlijke trivialiteiten soms hoog op. Ook het omvangrijke illegale wapenbezit eist zijn tol. Deze vorm van geweld komt zo vaak voor dat kranten een gemiddelde caféruzie afdoen in hooguit tien regels. Alleen wanneer het een dodelijke afloop heeft, krijgt zo’n conflict meer aandacht. De belangrijkste drijfveer bij dit soort confrontaties is dat de mannen in kwestie hun eer willen redden of in elk geval hun gezicht niet willen verliezen.6 Achteraf gezien is het vaak onbegrijpelijk dat het conflict zo uit de hand kon lopen. De aanleiding is vaak een kleinigheid. Zo steekt op 28 augustus 1993 de 42-jarige Arie S. bij een caféruzie over een pakje shag een 23-jarige man dood. De dader was in 1976 al eens veroordeeld wegens dodelijke mishandeling en krijgt dit keer wegens doodslag acht jaar en tbs. Vergelijkbaar is de moord op 19 juni 1998 in Rotterdam. Diefstal van een enkel flesje bier uit een krat was voldoende aanleiding voor een schietpartij onder een paar Antillianen. Resultaat: één dode. Soms worden personen die anderen aanspreken op hun gedrag vermoord. Joes Kloppenburg bijvoorbeeld, die na een avond stappen in augustus 1996 ‘Kappen nou!’ riep tegen een jongen die midden op straat een andere jongen in elkaar schopte (zie de reconstructie op pagina 116). Dit type moorden staat bekend als ‘zinloos geweld’, maar die term is eigenlijk ongelukkig gekozen. Beter is om te spreken van ‘publiek geweld’7: het gaat om geweld tussen mensen die elkaar niet of nauwelijks kennen en dat plaatsvindt binnen het publieke domein, bijvoorbeeld op straat. Een echte aanleiding of motief lijkt te ontbreken. Moorden bij korte ruzies verlopen in de regel volgens een vast patroon. De eerste fase betreft een verbale of fysieke confrontatie tussen dader en slachtoffer.8 De latere dader neemt aanstoot aan de provocatie en ‘slaat’ terug om zijn gezicht te redden. Soms kan het potentiële slachtoffer zich nog onttrekken aan het conflict. Maar dat lukt lang niet altijd. Of het latere slachtoffer gaat het conflict bewust niet uit de weg. In dat geval is de geweldsspiraal vaak niet meer te stoppen zonder dat een van beide kemphanen gezichtsverlies lijdt. In de laatste fase wordt het slachtoffer gedood. Uiteraard is dit een karikatuur. Niet in alle gevallen worden al deze fasen doorlopen. 106

Soms zijn de aanleidingen en het verloop van de gebeurtenissen gewoonweg bizar. In Rotterdam vond op 23 september 1994 bijvoorbeeld een schietpartij plaats na een gewone botsing tussen een wandelaar en een fietser. Na de botsing trok de eerste zijn pistool en schoot de fietser dood. De schutter wist te ontkomen en werd pas in 2002 aangehouden. Volgens zijn verklaring tegen de politie dacht hij dat het slachtoffer gewapend was. Daar was echter geen sprake van. Na een eis van twaalf jaar wegens moord kreeg de man acht jaar gevangenisstraf.

Moorden door psychisch gestoorden In zeker zo’n 10 procent van de ruzies met dodelijke afloop is de dader psychisch gestoord. In de door ons onderzochte periode vonden acht moorden zelfs plaats in een psychiatrisch ziekenhuis. Op 22 september 1993 werd op het terrein van een inrichting in Castricum het lijk gevonden van een 66-jarige patiënt. Zijn schedel was ingeslagen met een parasolstok. Na een paar dagen werden twee medepatiënten aangehouden, onder wie een 34-jarige schizofrene Vietnamese vluchteling. Na een eis van vijftien jaar werd de man vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Een halfjaar later – op 25 maart 1994 – stak in psychiatrisch ziekenhuis Vijverdal in Maastricht een 37-jarige Vietnamees – nota bene met dezelfde achternaam als zijn landgenoot in Castricum – een 84-jarige demente medebewoner dood. De dader hoorde stemmen die hem aanspoorden iemand te doden. Sommige moorden werden gepleegd tijdens (proef)verlof van tbs-patiënten. Zo stak op 17 oktober 1992 een 40-jarige tbs-patiënt in een café in Zutphen een 30-jarige Turk dood. De man werd verpleegd in een psychiatrisch ziekenhuis in het nabijgelegen Warnsveld en had proefverlof. Het slachtoffer was volstrekt willekeurig gekozen. De tbs-patiënt was in 1987 veroordeeld omdat hij toen een 27-jarige medekamerbewoner met een ijzeren fietspomp had doodgeslagen. Na de tweede moord werd tbs opgelegd. Diverse daders van moorden bij ruzies bleken paranoïde schizofreen of psychotisch. Zo schoot op 21 november 1993 in Utrecht een 46-jarige Turk bij een ruzie in een koffiehuis de 40-jarige Karik Unal van dichtbij dood. De schutter was naar eigen zeggen bang dat de Turkse maffia hem zocht omdat hij in 1986 een van de daders van de aanslag op de paus zou hebben verraden. De rechtbank veroordeelde de paranoïde man conform de eis tot vijf jaar en tbs. Op 31 mei 1994 vond een drama plaats in het Zeeuwse Ritthem. Bij een ruzie over een stuk land ter grootte van een tafellaken, reed een 38-jarige man met een tractor zijn 56-jarige buurvrouw dood. De man was paranoïde schizofreen en werd veroordeeld tot vier jaar en tbs. 107

Onschuldige omstanders gedood In een enkel geval worden ook ‘onschuldige’ omstanders het slachtoffer van een conflict. Soms waren de slachtoffers bij toeval getuige van een ruzie of was er domweg sprake van het verkeerde slachtoffer. Op 8 maart 1992 schoot in een café in Nijmegen de 50-jarige Piet R. een 42-jarige klant dood. De kogels waren bedoeld voor een vriend van het slachtoffer. Aanleiding: een gokkast was omgevallen tegen de vriendin van de schutter. In Groningen steekt een 42-jarige Tsjetsjeen in hun nieuwe woning per ongeluk de 42-jarige klusjesman Tedo Pater dood als hij probeert zijn vrouw neer te steken. De man – een gevluchte chirurg – krijgt vier jaar wegens doodslag. Soms zijn de slachtoffers niet eens getuigen van de ruzie. De 17-jarige Froukje Schuitmaker en de 18-jarige Marianne Roza stonden op 10 januari 1999 achter de deur van muziekcafé Bachus in Gorinchem toen een eerder die avond verwijderde Turk door de deur schoot met de bedoeling de portier te raken. Op 1 april 1997 werd in Amsterdam een 38-jarige toevallig passerende automobilist dodelijk getroffen bij een schietpartij tussen een paar drugshandelaren. Waarschijnlijk was ook een aantal van de vier mannen die op 19 februari 2000 in het Haarlemse seksclub Esther zijn doodgeschoten onschuldige omstanders. Ze waren in seksclub Esther toen daar een ruzie uitbrak die eindigde in een bloedige schietpartij. De daders waren de 35-jarige Joey L. en de 35-jarige Martin van de P. (Zie de hierna volgende reconstructie.)

108

Wraakengelen Reconstructie van een slachtpartij in seksclub Esther

Het is een opvallend gezelschap dat zaterdagavond 19 februari 2000 binnenvalt in grillrestaurant De Lachende Koe, aan de Kruisstraat in het centrum van Haarlem. De vier mannen die aan tafel aanschuiven, zijn Hells Angel Facco George Nieuwenhuis (33), hangaround Rob Takken (39), ‘Kamper’ (bewoner van een woonwagenkamp) Cobus van de Vorstenbosch (39) en een vriend van Facco, de 37-jarige Hans van Keulen. Jongens met wie je beter geen ruzie kunt krijgen. Vooral Takken is in het Haarlemse uitgaansleven een beruchte figuur. Zelf runde hij in de binnenstad coffeeshop High Times, schuin tegenover motorcafé Ze Crack. Als zogeheten hangaround is hij al jaren bevriend met de lokale Hells Angels. Hij staat op de nominatie om binnenkort prospect te worden. Dan mag ook hij de Hells Angels-colours dragen: een mouwloos jack met op de rug in roodwit de naam van de club, de plaats en de gevleugelde doodskop met de afkorting MC (motorclub). Als die ‘stage’ goed verloopt, wordt hij na ongeveer een jaar net als Facco een ‘echte’ Hells Angel. Facco zit drie jaar bij de Hells Angels en is brother van de chapter (afdeling) in Haarlem. Voor hij overstapte naar de Hells Angels was hij jarenlang lid van motorclub de Demons in Stolwijk, bij Gouda. Facco is eigen baas: hij installeert systeemplafonds. Eerder had hij een motorzaak in Gouda, met uitsluitend HarleyDavidsons. Door zijn fanatisme is Facco snel opgeklommen binnen de Hells Angels. Bijna al zijn vrije tijd brengt hij door met zijn brothers. Facco is vaste bezoeker van de clubavonden van de chapters en die van bevriende motorclubs in het hele land. In Haarlem is hij als sergeant verantwoordelijk voor de orde en veiligheid in het clubhuis achter het station. Op zijn arm staat een tatoeage met de letters AFFA, afkorting van Angel Forever, Forever Angel. Hij leeft intensief. Tegen vrienden zegt Facco altijd lachend: ‘Ik word niet ouder dan veertig.’ Hans van Keulen kent Facco nog uit Gouda. Hij is een ervaren vechtsporter (zwarte band jioe-jitsoe) en werkte lange tijd als groepsleider met gedragsgestoorde verstandelijk gehandicapten. Na een whiplash werd dat werk te zwaar en 109

trad hij in dienst bij een bedrijf dat onderdelen levert voor Harley-Davidsons. Net als Facco is hij een echte Harley-fanaat. Op zijn rechterbovenarm draagt hij een tatoeage van een motorrijder en hij heeft, zoals hij zelf altijd zegt, ‘verkering’ met zijn klassieke Harley Liberator. Af en toe bezoekt hij de donderdagse clubavond van de Hells Angels in Haarlem. Volgens iedereen die hem kent is hij een rustige jongen die Grolsch Malt drinkt. De laatste van het kwartet in De Lachende Koe, Cobus van de Vorstenbosch, bestelt steevast Chivas Regal, een duurdere whiskysoort. Cobus staat met zijn familie op een woonwagenkamp bij Haarlem. Hij heeft meestal wel ‘een tonnetje’ op zak: honderd briefjes van duizend gulden. Tegenover derden omschrijft Cobus zichzelf als zakenman. Hij beheert onder meer een snackbar in Haarlem. Een oud-rechercheur van de Haarlemse politie noemt hem echter ‘een grote jongen’ in de internationale wapenhandel. Omdat Cobus zijn zaken regelt in de beslotenheid van woonwagens, heeft de politie hem nooit kunnen betrappen. Rob Takken en hij leerden elkaar ooit via de motorcross kennen en gaan geregeld samen op stap. Na de maaltijd in De Lachende Koe bezoeken de vier mannen diverse cafés in de Haarlemse binnenstad, waaronder coffeeshop annex poolcafé Happy Pool en een seksclub. Takken snuift cocaïne en gedraagt zich luidruchtig. Het viertal boezemt ontzag in. Als de cafés sluiten, vertrekt het gezelschap diep in de nacht in de auto van Takken naar Club Esther, een ‘huis van plezier’ in Haarlem-Noord. Voor Facco en Hans van Keulen is het de eerste keer dat ze er heengaan. Ze parkeren aan de overkant. Takken draagt als enige een pistool op zak: er kan altijd iets gebeuren. Dat pistool had hij eerder die dag ‘uitgeleend’ aan een vriend, maar rond 3.30 uur weer teruggevraagd toen hij zich naar eigen zeggen in de seksclub bedreigd voelde.

Huurschuld Club Esther heeft een morsige uitstraling. De ‘meisjes’ zijn bijna allemaal illegaal en komen onder meer uit Zuid-Amerika, Afrika en Litouwen. Bijna een kwarteeuw lang werd de seksclub gerund door Jan Hulscher en zijn vrouw Sylvia. Na een intermezzo met een Turkse exploitant, die Hulscher liet zitten met een huurschuld van bijna een ton, wordt de club sinds begin 2000 voor 17 mille per maand gepacht door René S. (33) uit Amsterdam. Hij heeft al jaren een WAO-uitkering. Het contract staat daarom op naam van Fresco BV. In de jaren tachtig was René S. in Amsterdam-West lid van een beruchte jeugdbende. Tegen René S. loopt al jaren een rechtszaak wegens betrokkenheid bij de gewelddadige dood van een Marokkaan. Die werd op de ringweg in AmsterdamNoord uit een rijdende auto gegooid met daarin onder anderen René S. Begin 110

2000 veroordeelde het Gerechtshof in Den Haag hem tot drie jaar wegens ‘wederrechtelijke vrijheidsberoving de dood ten gevolge hebbend’. Zijn advocaat Fred Staehle is echter tegen dat arrest in cassatie gegaan bij de Hoge Raad. Met Club Esther heeft René S. grote plannen. Hij wil de club binnen twee jaar overnemen en laat de zaak verbouwen. Zo wordt in de garageruimte naast de bar een kogelvrij kantoortje ingericht met daarin een beveiligingsmonitor. Bij de overdracht van Club Esther begin januari had Hulscher al verteld welke klanten René S. beter kan weren. Hulscher noemde Lange Harry en Rooie Nelis, maar ook de naam van Rob Takken viel. Takken heeft Hulscher nog niet zo lang geleden bedreigd met een pistool en de auto van zijn compagnon ‘Dikke Sjors’ opzettelijk beschadigd. Ook groepjes kan hij volgens Hulscher beter niet binnenlaten. René S. huurt zijn oude vriend Joi L. (35) – roepnaam Joey – in als portier. Hij wordt vanwege zijn gespierde bovenarmen Popeye genoemd. De in Merauke (Nieuw-Guinea) geboren Joey zat in Amsterdam-West bij dezelfde jeugdbende als René. De vrienden zijn vaste klanten van ‘koffiehuis’ Try Out in het Amsterdamse Geuzenveld. Ook Joey heeft een fors strafblad, voor overvallen en geweld. Als Joey in Club Esther begint, is hij net een paar weken uit de gevangenis. Hij heeft een straf uitgezeten van twintig maanden wegens een steekpartij. Samen met zijn jongere broer Franky loste hij op 13 mei 1999 een huurconflict hardhandig op. In Club Esther krijgt Joey al snel een relatie met de frêle bardame, blonde Josje. Aan haar moet niemand komen.

Tienerjaren Die zaterdagnacht 19 februari is het onrustig in Club Esther. Joey, die eerder die avond vanuit Amsterdam met Josje is meegereden in haar Volkswagen Lupo, heeft een paar lastige Turken de deur gewezen. Zij dreigen dat ze terug zullen komen. Joey maakt zich niet druk: in het kantoortje ligt een pistool. En aan de bar zit inmiddels zijn vriend Martin van de P., alias Polletje (35). Ook Polletje maakte deel uit van de ‘Maffia van West’. René S. leerde Polletje kennen toen ze in hun tienerjaren in hetzelfde opvoedingsgesticht in Hilversum zaten.

Hoerenkast Club Esther is bijna uitgestorven als de mannen rond vijf uur arriveren. Er zijn nog slechts twee andere klanten: een man die bekendstaat als de ‘IJmuidense taxichauffeur’ en een ander die ‘de dokter’ wordt genoemd. Rob Takken is amper binnen of hij belt met zijn mobieltje naar Bas, een bevriende prospect van de Hells Angels: ‘We zitten in een hoerenkast.’ De vier mannen bestellen een drank111

je en bekijken de meisjes: Tina, Silvia, Catalina en Cindy. Al snel trekken Facco en Cobus zich ieder met een meisje terug in een ‘liefdeskamertje’. Takken wil seks met Josje, de sexy geklede bardame en vriendin van Joey. Ze weigert, maar Takken wordt steeds grover. Plotseling gooit hij een bierglas naar haar hoofd en bedreigt haar met zijn pistool, zo verklaart ze later althans tegen de politie. Joey ziet het allemaal gebeuren op de monitor in het kantoortje. Hij stormt de bar in. Zonder te waarschuwen schiet Joey Takken in zijn gezicht. Dood. Zijn pistool valt op de grond. Polletje raapt het meteen op en richt het op Van Keulen. Hij is volledig over zijn toeren en schiet de man dood. De twee anderen komen af op het lawaai. Cobus vlucht nog naar de deur, maar wordt voor de bar in zijn rug geschoten. Facco verzet zich hevig, maar Joey neemt hem in een wurggreep. Dan schiet Polletje ook hem neer. De vloer en de muren zitten onder het bloed. Josje weet te voorkomen dat Joey en Polletje ook de twee andere klanten afmaken. Een van de twee klanten moet eerst met zijn pinpas de openstaande rekening betalen. Daarna moet hij helpen de lijken naar de garage te verslepen en daar op elkaar te stapelen. Ook daar zouden nog enkele schoten hebben geklonken. Alsof er niets is gebeurd, brengen Joey en Polletje samen met Josje eerst Tina in de auto naar huis. De vrienden verschonen zich bij de vrouw van René S. in Diemen. Het is inmiddels al licht. Ze overleggen hoe ze de sporen in Club Esther kunnen uitwissen. Daartoe kopen ze een paar schoppen bij IKEA. Maar uit angst om ontdekt te worden, zien ze uiteindelijk af van hun plan om de lijken te begraven. Ze besluiten onder te duiken. Polletje krijgt van diverse mensen geld en vlucht naar Spanje. In de omgeving van Malaga trekt hij, volslagen paranoïde, van het ene hotel naar het andere. Joey houdt zich in Amsterdam schuil bij Boes, een Marokkaanse vriend die in de jaren tachtig ook lid was van de jeugdbende in West. In de daaropvolgende weken vraagt hij Jolanda, de zus van René S., die hij nog van vroeger kent, twee keer een paar duizend gulden om naar Marokko te vluchten. Maar ze heeft geen cent, zegt ze.

Pinda’s Bijna elke zondag gaat Rob Takken met zijn vrouw en twee dochtertjes op pad. Als hij ’s middags nog niet thuis is, doet zijn ongeruste vader aangifte van vermissing. Ook de Hells Angels missen hun brother. Zij besluiten nog even te wachten: misschien zijn de jongens flink aan het stappen geweest. Als Facco maandagochtend niet op zijn werk verschijnt en ook de anderen nog steeds niet boven water zijn, doen de Hells Angels aangifte. Volgens een van hen, Guus, had een prospect de vier mannen zaterdagnacht voor het laatst gezien toen ze tegen vijven coffeeshop 112

Happy Pool verlieten. Normaal hebben Hells Angels dagelijks contact. Guus had Facco en zijn vrienden de hele zondag proberen te bereiken op hun mobiele telefoon, maar kreeg bij allevier de voicemail. Paulus, de president van de Haarlemse chapter, zegt tegen de politie dat ‘de jongens’ misschien gegijzeld worden. Maandagavond laat krijgt de politie een anonieme tip van een personeelslid: in Club Esther heeft zich een bloedbad voltrokken. Inmiddels heeft vader Takken de auto van zijn zoon gevonden: tegenover Club Esther. Diezelfde nacht om 0.50 uur voor één valt de politie het pand binnen. Er wordt meteen een recherchebijstandsteam (RBT) van veertig man geformeerd. Het Openbaar Ministerie (OM) in Haarlem zet twee officieren van justitie op de zaak. Het onderzoek onder de codenaam Quatro verloopt moeizaam. Het duurt dagen voor het RBT – onder meer via het pinverkeer in de seksclub – alle getuigen weet op te sporen. Aanvankelijk zoeken ze vergeefs naar een arts, maar ‘de dokter’ blijkt die naam slechts te danken te hebben aan zijn voorkeur voor ‘doktersspelletjes’. De twee verdachten zijn bovendien spoorloos verdwenen en René S. zit volgens zijn advocaat Fred Staehle in Spanje. Intussen speculeren de media volop over ‘de liquidatie van vier Hells Angels’. Ook al blijkt snel dat slechts één slachtoffer lid was van de Hells Angels, de zaak gaat de geschiedenis in als de Hells Angels-moorden. Er wordt veel gespeculeerd over de achtergrond van de schietpartij. Vooral eigenaar Jan Hulscher van Club Esther maakt van zijn hart geen moordkuil. Hij beweert onder meer dat een groep criminelen, onder wie Rob Takken, sinds een halfjaar in Haarlem allerlei horecabedrijven afperst. Dat moet volgens Hulscher de aanleiding zijn geweest voor de schietpartij. Onder eigenaren van seksclubs in Haarlem doet het verhaal de ronde dat Hells Angels hun meisjes ‘gebruiken’ en de drankvoorraad opmaken zonder te betalen. Een van hen verklaart tegen de politie: ‘Als je dat niet toestaat gaat je zaak eraan.’

Clubhuis Een paar rijen dik staan de mensen maandagochtend 28 februari in Haarlem langs de kant van de weg. Een stoet van vele honderden Hells Angels uit binnenen buitenland begeleidt op ronkende Harleys vanuit het clubhuis de auto’s met de lijkkisten van hun brother Facco en hangaround Rob Takken. Volgens de rouwadvertenties van de lokale Hells Angels zullen zij die middag worden bijgezet in het familiegraf van de Hells Angels op de Noorderbegraafplaats in Haarlem. Maar op het laatste moment wordt er een graf bijgekocht. Takken is geen brother en mag daarom niet in het familiegraf liggen. Elke dinsdag is het clubavond in Angel Place, een hermetisch afgesloten terrein naast de Bijlmerbajes in Amsterdam. Tientallen Hells Angels en leden van be113

vriende motorclubs staan in en buiten het clubgebouw te praten en te drinken. Een hangaround sjouwt armen vol houtblokken naar de open haard. Big Willem, president van de Hells Angels in Nederland, en penningmeester Unu reageren achterdochtig op vragen naar de Club Esther-moorden. Ze zitten niet te wachten op het zoveelste verhaal over de motorclub als façade voor een criminele organisatie. ‘We zijn echt geen padvinders,’ zegt Unu, de enige Zuid-Molukker bij de Hells Angels. Natuurlijk is een aantal wel eens met justitie in aanraking geweest. ‘Maar dat is verleden tijd. Op dit moment zit niemand van ons in de bajes.’ De meeste Hells Angels zijn eigen baas, benadrukken ze. Big Willem bezit in Amsterdam een aantal cafés, waaronder op de Wallen The Other Place en Excalibur. Unu beschilderde jarenlang Delfts blauw, maar is nu portier van een megadiscotheek in Brabant van een andere brother. De Hells Angels, zo lijkt het, zijn bijna een commercieel bedrijf geworden, met een beschermd merk. Ze staan met een verkoopstandje op Parkpop in Den Haag en beheren op internet een professionele site met foto’s, een agenda en informatie over hun artikelen: stickers, petjes, T-shirts, truien. Na een paar gesprekken waarin Big Willem en Unu hun visie op de dramatische schietpartij in Club Esther geven – ‘een gewone ruzie’ – willen ze wel iets kwijt over hun vermoorde brother. Vooral Unu heeft Facco goed gekend. Samen onderhielden ze de contacten met de chapters in Harlingen, Sittard en IJmuiden en met bevriende motorclubs. Er wordt een andere Hells Angel bij geroepen, Pid. Die heeft Facco het beste van allemaal gekend. Pid omschrijft Facco als ‘een geweldige organisator. Hij was een populaire jongen en bezocht chapters over de hele wereld. Facco ging als een raket. Hij was een feestvierder, geen ruziezoeker.’ De boodschap is duidelijk: de laffe moord op Facco moet koste wat kost worden opgelost. Wie aan een brother komt, komt aan alle Hells Angels.

Beloning Begin maart ligt de identiteit van de twee verdachten letterlijk op straat. In Haarlem en Amsterdam duiken overal posters op met een foto en het adres van de ‘vermiste’ Polletje. Er wordt een beloning van 100.000 gulden uitgeloofd voor de tip over zijn huidige verblijfplaats. Informatie kan worden doorgebeld op een 06nummer. De klopjacht op het verdachte duo gaat onverminderd voort. Op 12 maart wordt Joey in Amsterdam gearresteerd, in de woning van zijn Marokkaanse vriend Boes. Hij beroept zich op zijn zwijgrecht. Twee weken later, op 28 maart, wordt de vuurwapengevaarlijke Polletje in Den Bosch door een arrestatieteam opgepakt. Hij is net twee dagen terug uit Spanje en verblijft in een flat met illegale Algerijnen. 114

Met de aanhouding van de twee verdachten is de rust nog niet weergekeerd. Begin april wordt een koffertje met dossierstukken gestolen uit de donkerblauwe Renault Espace van de advocaat van Polletje. Een week later ontstaat in Club Esther forse schade nadat twee granaten naar binnen zijn gegooid. Eigenaar Jan Hulscher krijgt bij wijze van waarschuwing een paar brandbommen in de tuin van zijn villa in Zandvoort.

Videoband Het onderzoek naar de viervoudige moord in Club Esther levert niet veel meer op. De wapens waarmee de moorden werden gepleegd, zijn nooit gevonden. En ook de videoband waarop de gebeurtenissen in Club Esther te zien zouden zijn, is spoorloos verdwenen. De twee aangehouden verdachten worden dagelijks verhoord, maar ontkennen alles. Door de verklaringen van de getuigen en andere betrokkenen, onder wie René S., heeft de politie inmiddels echter een aardig beeld van de toedracht. Polletje wil wel toegeven dat hij bij de schietpartij aanwezig is geweest, maar zegt dat hij zelf niet heeft geschoten. Joey wenst niets te verklaren: hij is naar eigen zeggen onschuldig. Half juni geeft het OM onverwacht een persverklaring uit: de twee verdachten ‘hebben bekend te hebben geschoten’. Justitie gaat niet langer uit van een afrekening in het criminele circuit. De ruzie ontstond ‘doordat een van de slachtoffers seks wilde met een bardame. De portier stelde dat niet op prijs en zou zijn gaan schieten.’ Het OM beschuldigt Joey en Polletje primair van moord. Om te kijken in hoeverre ze toerekeningsvatbaar zijn, worden de twee vrienden onderzocht in het Pieter Baan Centrum in Utrecht, de psychiatrische observatiekliniek van het ministerie van Justitie. In eerste instantie krijgt Joey tien jaar en tbs, Polletje levenslang. In hoger beroep acht het Gerechtshof viervoudige moord niet bewezen en veroordeelt de ‘vrienden’ wegens meermalen gepleegde doodslag. Voor het neerschieten van Takken worden ze ontslagen van rechtsvervolging wegens noodweer. Joey krijgt een zwaardere straf: vijftien jaar en tbs. Voor Polletje is het hoger beroep lonend geweest. Zijn straf wordt teruggebracht tot vijftien jaar.

115

De dood van Joes Kloppenburg Het drama van de Voetboogstraat

Het is broeierig in de stad, vrijdag 16 augustus 1996. Zoals gewoonlijk heeft Joes Kloppenburg rond middernacht met zijn beste vriend Kenneth van Cauter afgesproken in café De Schutter, hun stamkroeg aan de Voetboogstraat in hartje Amsterdam. De vrienden zijn zesentwintig en achtentwintig jaar en kennen elkaar van de mts. Joes werkt alweer vijf jaar bij een technisch bedrijf en heeft net promotie gemaakt. Die maandag wordt hij voor het eerst officieel bij zijn nieuwe baas verwacht. In De Schutter is Joes – fors postuur, donker golvend haar – een geziene gast. Tegen sluitingstijd verlaten Joes en Kenneth De Schutter en lopen met een groepje vrienden en vriendinnen naar muziekcafé Meander, iets verderop in de Voetboogstraat. Het is inmiddels 2.30 uur. In Meander raakt Joes in gesprek met Margreet, een twintigjarige studente psychologie. Tegen vieren ontstaat het idee nog even door te zakken in Dansen bij Jansen. Maar Joes heeft honger en het gezelschap besluit eerst een patatje te halen bij snackbar De Voetboog, naast De Schutter. Daar is de sfeer gespannen. De 21-jarige scholier Joelan Ritchard L. – een tengere kleurling met geblondeerd kroeshaar – is ondanks zijn astmatische aanleg gek op sporten. Om zijn favoriete hobby snowboarden te financieren, werkt hij in het weekend in een sportzaak in de Damstraat. Die vrijdagavond heeft hij met zijn even oude neef Kenneth M.L. afgesproken om in Amstelveen te gaan kijken naar een voetbalwedstrijd van diens neef Alain M.P. (26) en een vriend, André R. (24). In de rust drinken Ritchard en neef Kenneth ieder twee jenevertjes-cola. En ook na afloop slaan de jongens in de kantine de nodige borrels achterover. Rond 21.30 uur rijden ze in de auto van Ritchard – een Fiat Cinquecento – terug naar Amsterdam. Ze spreken af later die avond te gaan stappen. Officieel staat Ritchard nog ingeschreven op het adres van zijn moeder in Zuidoost, de Bijlmer. Maar sinds hij op de middelbare detailhandelsschool in Amsterdam-West zit, woont hij boven het café van zijn oma op de Wallen. Vóór de neven met André, Alain en diens jongere broertje Enrico (18) rond 23.30 uur op stap 116

gaan, pakt neef Kenneth – barkeeper in het café van zijn ouders – bij oma nog even een fles wodka uit de kelder. Met zijn vijven rijden ze in de Seat Ibiza van Alain naar discotheek The Challenge in Hoofddorp. De met cola aangelengde fles wodka gaat rond en is ver voor aankomst leeg. Bij de ingang van The Challenge staat een lange rij wachtenden, maar de vijf mogen zo naar binnen: Alain en André kennen de portiers. Omdat Enrico zojuist in het leger zijn scherpschuttersbrevet heeft gehaald, bestellen ze twee flessen champagne en daarna de nodige wodka-bacardi’s. Alleen Enrico drinkt weinig. Ritchard krijgt ruzie met een veel grotere jongen van zijn oude school; Alain en André voorkomen een vechtpartij. Maar Ritchard voelt zich vanaf dat moment opgefokt. Tegen 3.00 uur rijden ze terug naar Amsterdam. Vervolgens gaan ze op het Rembrandtplein eerst naar café Cool Down en daarna naar Timeless, een trendy gelegenheid waar Alain als barkeeper werkt en waar ze regelmatig komen. Het is er rustig en rond 3.45 uur lopen ze via de Heiligeweg naar café Meander, in de Voetboogstraat. Dat gaat echter net dicht. De vijf besluiten wat te gaan eten bij snackbar De Voetboog. Het loopt tegen vieren. Enrico zondert zich bewust wat af: de anderen zijn stomdronken.

Patatje oorlog Tegen sluitingstijd is het bij De Voetboog net een gekkenhuis: iedereen wil op het laatste moment nog een broodje warm vlees of een patatje oorlog. Terwijl Joes Kloppenburg op straat blijft wachten, bestelt zijn vriend Kenneth van Cauter twee patat en een frikadel. Binnen is de sfeer gespannen. Een groepje jongens, onder wie een geblondeerde kleurling, gedraagt zich volgens Van Cauter onbeschoft jegens het personeel. Niet alleen de bediening moet het ontgelden. Omdat een klant ‘vreemd’ lacht, geeft neef Kenneth hem onverwacht een klap. Ritchard vraagt waarom de man niets terugdoet. Joes zit inmiddels met Kenneth van Cauter, Margreet en twee van haar vriendinnen aan een tafeltje voor de snackbar. Op het trapje naar de glazen deur van De Voetboog eten twee studenten een patatje. ‘Passje over dertig meter?’ grijnst André tegen zijn maten. Op hetzelfde moment trappen hij en neef Kenneth de studenten hun bakjes friet uit de handen. De twee lopen geschrokken in de richting van het Spui. Neef Kenneth en André – een stevige neger, die naast zijn vaste baan bij een bank bijschnabbelt als begeleider op een sportschool en portier van café The Family bij het Leidseplein – achtervolgen ze. André springt zijn slachtoffer in de rug. De jongen valt, maar staat meteen weer op. De twee weten te ontkomen. Nu de meeste klanten buiten zijn, draait de eigenaar van De Voetboog de deur snel op slot. Enrico is inmiddels al teruggegaan naar Timeless, Alain houdt zich 117

verder afzijdig. Voor de snackbar schopt Ritchard de 22-jarige student Bastiaan Boterman zonder aanleiding hard tegen diens rechterscheenbeen. De vier lopen nu in de richting van de Heiligeweg. Een van hen roept naar Boterman: ‘Nu zijn je kniebanden eraan!’ Bijna op de hoek komt het viertal een zwerver tegen. De man vraagt geld aan Ritchard, maar deze schopt hem onderuit. Uit de Voetboogstraat roept een breedgeschouderde jongen in bomberjack: ‘Wat doe jij nou? Dat moet je eens bij mij proberen.’ Ritchard loopt terug: ‘Ben jij gek of zo?’ En geeft de jongen – de 27-jarige jeugdhulpverlener Ioannis Zafiris – een paar gerichte klappen. Een 23-jarige collega van Zafiris, Martin van der Veen, wil hem te hulp schieten, maar wordt tegen de grond gewerkt door neef Kenneth. Inmiddels ligt Ioannis knock-out op straat. Ritchard schopt hem een paar keer hard in zijn gezicht. Joes Kloppenburg springt op en roept tegen Ritchard: ‘Kappen nou!’ Deze draait zich om en komt op Joes af. Joes deinst terug en voelt achter zijn rug aan de deurklink van De Voetboog. Dicht. Ritchard geeft hem een harde stoot op zijn rechterkaak. En terwijl Joes bewusteloos neervalt, blijft hij keihard doorslaan. Joes ligt languit op de trap. Bloed sijpelt uit zijn mond. Ritchard en zijn vrienden rennen richting Timeless. Onderweg gaat André voor de grap op straat liggen om Ioannis na te doen. Bij Timeless blijft Ritchard buiten: hij is kortademig.

Hersendood Zaterdagochtend omstreeks 4.45 uur krijgt het politiebureau Nieuwmarkt een melding binnen van ‘een vechtpartij’ in de Voetboogstraat. Agenten treffen drie gewonden aan. In afwachting van de ambulance krijgt Joes Kloppenburg hartmassage. In het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis blijkt dat Ioannis Zafiris en Martin van der Veen een hersenschudding hebben. Joes heeft ernstig hersenletsel. Een arts vraagt diens in allerijl gealarmeerde ouders hoe zij denken over het doneren van Joes’ organen. Die ochtend om 11.45 uur stellen de doktoren zijn hersendood vast. Op grond van gesprekken met getuigen in en buiten de snackbar heeft de politie al snel een redelijk betrouwbaar signalement van de vermoedelijke daders, onder wie een negroïde man met geblondeerd kroeshaar. Gezien de ernst van het feit vraagt de politie aan AT5, het lokale tv-station, het signalement die avond uit te zenden. Zes leden van het speciale rechercheteam verspreiden tussen zaterdagavond 23.00 uur en zondagochtend 5.00 uur in een groot aantal uitgaansgelegenheden in de Amsterdamse binnenstad vlugschriften met onder meer het signalement van de hoofddader. Die actie levert de namen op van Ritchard L., van André R. en van Alain M.P. Via Alain hoort Ritchard zaterdagochtend dat een van de gewonden in coma ligt. Hij denkt dat het gaat om de jongen in het bomberjack, maar durft zich niet 118

aan te geven. Ritchard haalt drank voor zijn oma, slentert door de stad en praat over de ‘vechtpartij’ met zijn vriendin. Zaterdagnacht verzamelen de vrienden zich in het café van oma. Ze weten inmiddels dat de gewonde man is overleden en dat de politie op en rond het Rembrandtplein – onder meer in Timeless – naar de vermoedelijke daders heeft geïnformeerd. Zondagochtend 18 augustus omstreeks 5.45 uur melden Ritchard L., neef Kenneth M.L., Alain M.P en André R. zich met de vader van Kenneth op het politiebureau Warmoesstraat. Ruim een etmaal na de fatale gebeurtenis is het afnemen van een (vrijwillige) bloedtest zinloos. Daardoor valt niet meer na te gaan of de jongens mogelijk XTC of een andere drug hadden gebruikt. Ze worden ingesloten en nog diezelfde dag beginnen de verhoren. Met horten en stoten komt het verhaal eruit. Ritchard begrijpt niet dat Joes is overleden. Hij kan zich niet voorstellen dat hij zo hard kan slaan. Het was niet zijn bedoeling de jongen dood te slaan. Ritchard verklaart twee keer eerder met de politie in aanraking te zijn geweest: in 1993 en in april 1996, beide keren wegens mishandeling. Overigens zonder dat hij alcohol had gedronken. Kenneth zegt tegen de politie zijn neef te kennen als een jongen die regelmatig bij vechtpartijtjes betrokken is. Ritchard heeft volgens Kenneth de neiging om op opmerkingen te reageren en is met drank op sneller prikkelbaar.

‘Normale indruk’ In opdracht van de rechter-commissaris stelt een klinisch psycholoog een onderzoek in naar de persoonlijkheidsstructuur van Ritchard. Hij spreekt hem op 10 en 12 september en op 7 november 1996 in het Huis van Bewaring in Almere en heeft tevens een gesprek met de moeder van de verdachte. In zijn rapport constateert de psycholoog ‘dat betrokkene zo’n normale indruk maakt’. Hij komt bepaald niet over als ‘een impulsieve, agressieve, ongecontroleerde persoon’ en voelt zich schuldig over wat hij heeft aangericht. De geboorte van Ritchard, zo blijkt uit het rapport, was gecompliceerd. Zijn tweelingbroertje overleed in de baarmoeder, en Ritchard kwam in de couveuse. ‘Uit de researchliteratuur is bekend dat dit vaak zeer negatieve gevolgen heeft voor de moeder-kindrelatie en tevens tot (latere) gedragsproblemen kan leiden.’ Hij was een druk kind en bezocht een groot aantal (lom-)scholen. Zijn Antilliaanse vader – volgens moeder net als haar eigen vader ‘geen fijne man’ – vertrok toen Ritchard anderhalf was. Volgens de klinisch psycholoog is er ‘misschien’ een genetische component die ‘een zekere gewelddadigheid op betr. heeft overgedragen: dit is echter vrij hypothetisch’. De familieband is volgens het rapport ‘zeer sterk’. 119

De psycholoog typeert Ritchard als een jongen met een gering zelfbeeld, die soms bijna timide overkomt, ‘hetgeen gecompenseerd moet worden in een zekere stoerdoenerij. Dit laatste zal misschien het sterkst zijn onder invloed van alcohol.’ Er is sprake van ‘een stoornis in de impulscontrole en agressieregulatie’ en de kans op herhaling is aanwezig. Daarom adviseert hij naast een eventuele straf ook tbs op te leggen. Een tweede gerechtelijk deskundige, een psychiater, komt op grond van twee gesprekken tot een vergelijkbaar advies. Hij merkt op dat Ritchards oma en moeder hem vermoedelijk weinig grenzen hebben gesteld. Wel krijgt hij zakgeld, een auto, geld voor sporten, uitgaan en benzine. ‘In die zin is er sprake geweest van “verwennende verwaarlozing”; (dat) maakt het voor betrokkene moeilijker dan voor de gemiddeld normale om zichzelf beperkingen of grenzen in zijn gedrag op te leggen.’ Op verzoek van de advocaat van Ritchard L., onderzoekt een Haagse zenuwarts op 1 november 1996 diens cliënt. Hij treft Ritchard aan als ‘een rustige, vriendelijke jongen, beleefd en correct in zijn gedrag’. De zenuwarts ziet het gebeurde als het gevolg van ernstig drankmisbruik. ‘Met verbazing’ neemt hij kennis van de rapporten van de psycholoog en de psychiater. ‘Er is een incident geweest waarbij de agressieregulatie heel duidelijk gestoord was, maar dat stond niet in verband met de persoonlijkheid primair, maar met alcoholmisbruik.’ Cliënt heeft weliswaar hulp en begeleiding nodig, aldus de zenuwarts, maar er is ‘totaal geen reden’ voor een tbs. Na deze kritiek voert de klinisch psycholoog op vrijdag 22 november 1996 een ‘aanvullend onderzoeksgesprek’ met de verdachte. Hij blijft bij zijn conclusie en schrijft twee dagen later dat er sprake is van ‘op zijn minst een persoonlijkheidsstructuur met antisociale trekken, maar dat ook de diagnose antisociale persoonlijkheidsstoornis gesteld kan worden’.

Tegenstrijdige rapportages Op maandag 25 november 1996 moet Ritchard samen met neef Kenneth in Amsterdam voorkomen. André R. moet zich later voor de politierechter verantwoorden. Tegen Ritchard eist de officier van justitie zes jaar plus tbs. Zijn advocaat verzet zich fel tegen ‘het toch rigoureuze middel’ van tbs. De rechtbank besluit twee weken later de zaak aan te houden. Volgens de president van de rechtbank is het wegens de tegenstrijdige rapportages onmogelijk een beslissing te nemen. De verdachte dient eerst nader te worden onderzocht in het Pieter Baan Centrum (PBC) in Utrecht. Neef Kenneth krijgt drie jaar, waarvan zes maanden voorwaardelijk. Ritchard L. verbleef zeven weken in het PBC. Het rapport bevestigt met zo veel woorden de contra-expertise van de Haagse zenuwarts. De verdachte is volledig 120

toerekeningsvatbaar voor het gepleegde delict. Het advies luidt geen tbs op te leggen. Maandag 28 april 1997 wordt de zitting van de rechtbank voortgezet. De officier van justitie liet eerder al weten dat ze bij een negatief PBC-advies een hogere gevangenisstraf zou eisen: twaalf jaar. Uiteindelijk krijgt Ritchard acht jaar. In hoger beroep krijgt hij opnieuw acht jaar, wegens zware mishandeling met de dood ten gevolg. Ter nagedachtenis van Joes Kloppenburg hangt in de Voetboogstraat in neonletter de tekst HELP. Via Eurotransplant konden in totaal vijf mensen aan een nieuw leven geholpen worden met zijn hart, longen, lever en nieren.

121

10 Moorden binnen het criminele circuit

Moorden binnen het criminele circuit staan centraal in dit en in het volgende hoofdstuk. De daders en slachtoffers van deze moorden houden zich bezig met criminele activiteiten. Deze moorden vinden voor een deel plaats in het drugsmilieu waarbij verslaafden elkaar onderling vermoorden of dealers elkaar om het leven brengen. Ook besteden we aandacht aan criminele moorden die wel in het criminele circuit plaatsvinden, maar niet met drugs te maken hebben: de ‘overige criminele moorden’. In het volgende hoofdstuk besteden we apart aandacht aan een specifieke vorm van moorden op bekenden in het criminele milieu, namelijk liquidaties. Ruwweg omvat elk van de drie genoemde categorieën (drugs, liquidaties en overige) eenderde van de moorden in het criminele circuit. In totaal betrof het in de periode 1992-2001 246 moordzaken ofwel 10 procent van het totale aantal moordzaken in Nederland. Bij de moorden in het criminele circuit vielen 278 slachtoffers. Slechts negen van hen waren vrouwen.

Drugsmoorden Moorden binnen het criminele circuit vinden dus voor ongeveer een derde deel plaats in de drugsscene. Drugs zijn een relatief nieuw fenomeen in de Nederlandse samenleving. Begin jaren zeventig importeerden Chinezen heroïne voor consumptief gebruik. Later kwamen ook harddrugs als cocaïne en xtc – vaak in Nederland geproduceerd – op grote schaal beschikbaar. Vooral in de grote steden ontstond een aparte scene van verslaafden.1 Vanaf de jaren zeventig deden zich in het drugsmilieu geregeld steek- en schietpartijen voor, soms met dodelijke afloop. Veel moorden hebben sindsdien te maken met drugs. En ook de opkomst van de georganiseerde misdaad hangt samen met de introductie van harddrugs. Het afgelopen decennium vielen bij drugsmoorden zeker 70 slachtoffers: 68 mannen en 2 vrouwen. Gemiddeld deden zich per jaar minimaal zo’n 7 dode122

lijke drugszaken voor. Waarschijnlijk waren het er meer, maar van vele andere moorden in het criminele circuit is niet altijd duidelijk of ze betrekking hadden op drugs. Deze laten we hier daarom buiten beschouwing. Hoewel er geen duidelijke trend zichtbaar is, vielen in de eerste helft van het decennium iets meer slachtoffers bij drugsmoorden dan in de latere jaren.2 In verreweg de meeste gevallen (97 procent) viel bij de drugsmoorden één slachtoffer. In tweederde van de gevallen was sprake van één slachtoffer en één dader. Bij de overige eenderde van de drugsmoorden maakten meerdere daders één slachtoffer. Soms ging het om een gewapend treffen tussen concurrerende drugsbendes. Op 28 mei 1998 bijvoorbeeld kwam het in de binnenstad van Amsterdam na mislukte besprekingen tussen drugshandelaren tot een massale schietpartij bij hotel Renaissance. Hierbij kwam een 29-jarige bodyguard om het leven en raakte de 37-jarige Geurt Roos – jarenlang het ‘blok beton’ achter de in 1991 bij het Hilton Hotel geliquideerde maffiabaas Klaas Bruinsma – zwaargewond. De meeste slachtoffers van drugsmoorden werden doodgeschoten: 58 procent. In eenderde van alle gevallen was een steekwapen gebruikt. Opvallend is dat in Amsterdam meer wordt geschoten dan elders. Een kwart van alle drugsmoorden vond plaats in Amsterdam. Daarbij ging het met name om de Bijlmer, maar ook op en rond de Wallen en het Centraal Station – populaire pleisterplaatsen van verslaafden – ging het geregeld ‘mis’. Rotterdam komt op de tweede plaats met eenvijfde van alle drugsmoorden. Samen waren de twee grootste steden goed voor exact de helft van alle drugsmoorden. Den Haag komt op de derde plaats met bijna 10 procent. Andere steden met een omvangrijke drugsscene zijn onder meer Heerlen, Maastricht en Terneuzen. De helft van alle drugsmoorden wordt gepleegd in de openbare ruimte en ongeveer 40 procent in een woning. Bij een woning gaat het overigens vaak om een junkenpand. De horeca vormt in de overige 10 procent het decor. Hierbij gaat het doorgaans om coffeeshops en Turkse koffiehuizen. De leeftijden van slachtoffers en daders ontlopen elkaar amper. De meeste slachtoffers waren tussen de 20 en 45 jaar, met een piek tussen de 25 en 34 jaar. Een opvallende uitzondering was de 14-jarige verslaafde Ronald Baten uit Heerlen. Zijn lijk werd in november 1997 gevonden in een rioolput. Hij was vermoedelijk op 24 september doodgestoken door een 27-jarige schizofrene medeverslaafde. De daders van drugsmoorden waren gemiddeld tussen de 20 en 35 jaar, met een piek tussen de 20 en 24 jaar. Sinds de introductie van heroïne door de Chinezen begin jaren zeventig hebben Turkse misdaadorganisaties de handel vrijwel volledig overgenomen. Colombianen en Surinamers beheersen de groothandel in cocaïne. De xtc123

handel is in handen van autochtone Nederlanders en Israëli. Antillianen en Marokkanen spelen een vitale rol in de straathandel van drugs. Het afgelopen decennium waren autochtone Nederlanders zowel bij de slachtoffers als bij de daders van drugsmoorden dan ook in de minderheid. Ze vormen ongeveer eenderde van alle daders en slachtoffers. Met name Antillianen lopen een opvallend hoog risico om het slachtoffer te worden van drugsmoorden. Ook in het geval van drugsmoorden geldt dat doorgaans mensen van dezelfde etniciteit worden gedood. De grootste categorie drugsmoorden betreft ordinaire ruzies tussen verslaafden onderling.3 Ongeveer tweederde van alle drugsmoorden valt hieronder. Inzet zijn veelal de vermeende slechte kwaliteit van drugs of geldschulden. Een voorbeeld van een dergelijke moord onder drugsverslaafden is een incident dat zich voordeed op 1 mei 1992 in Rotterdam. Op straat stak een 51-jarige man een 28-jarige medeverslaafde dood. Beide mannen waren vaste klanten op Perron Nul, de toenmalige ‘gedoogzone’ naast het Centraal Station. Geruchtmakend was ook de moord op drie Ierse toeristen in Scheveningen op 27 april 2000. In een uitgebrand appartement lagen de lijken van Damien Monhan en de broers Vincent en Morgan Costello. Het leek aanvankelijk een afrekening, maar bleek een ordinaire drugsruzie. De 23-jarige hoofdverdachte Michael B. had de drievoudige moord gepleegd onder invloed van drank en drugs. Roofmoorden in de drugsscene, zogeheten ripdeals, vormen een tweede belangrijke categorie. Deze categorie vormt ongeveer eenderde van de drugsmoorden. Een ripdeal is volgens de politie ‘een doelbewuste overval op een crimineel (of meerdere criminelen) met het doel om bijvoorbeeld verdovende middelen buit te maken, waarbij meestal fysiek geweld wordt gebruikt (waardoor er dodelijke slachtoffers kunnen vallen)’4. Bij sommige drugsmoorden is het de vraag of het een uit de hand gelopen ripdeal betrof of een regelrechte liquidatie. Op 1 juni 1993 vond de politie in een junkenpand in de Haagse Schilderswijk de lijken van de 27-jarige Colombiaan Henri Vargas en de 41-jarige Antilliaan Roy Hernandez. De mannen waren doodgeschoten bij een ripdeal. De 26-jarige Turkse dealer Dursun K. kreeg als hoofdverdachte tien jaar gevangenisstraf. Vaak valt de ware toedracht niet meer te achterhalen. Verdachten beroepen zich op hun zwijgrecht. Ooggetuigen worden onder druk gezet om hun mond te houden of zijn bang voor de politie, bijvoorbeeld omdat ze illegaal in Nederland verblijven. Een curieuze drugsmoord deed zich voor in de zomer van 1998. In de Amsterdamse haven werd op 27 juli het lijk gevonden van een 25-jarige Indiase drugsdealer uit Rotterdam. Zijn voeten waren verzwaard met beton. Een 32124

jarige Surinamer had de man vermoord door het toedienen van vergiftigde cocaïne.

Overige moorden in de criminele sfeer Een lastig in te delen restcategorie zijn de moorden die vallen onder de typering ‘crimineel-overig’. In de afgelopen jaren hebben we 74 van dit soort zaken onderscheiden. Het betreft ongeveer eenderde van alle moorden gepleegd binnen het criminele circuit. Over toedracht en motief valt doorgaans weinig te zeggen. De moorden verschillen onderling sterk van karakter en achtergrond. Wat ze gemeen hebben is dat de slachtoffers en daders elkaar kennen en er een criminele levensstijl op na houden. Een voorbeeld is de moord die werd gepleegd op 9 juni 1994 in Leiden. In een auto op het parkeerterrein bij de Groenoordhallen ligt het lijk van de 36jarige Omer Kahveci uit Waalwijk. Hij was doodgeschoten. Het slachtoffer zou voor veel geld Turken illegaal naar Nederland brengen. Uiteindelijk werd een 31-jarige Turk uit Voorschoten tot 12 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Wat nu precies de aanleiding voor de schietpartij was, bleef duister. Waarschijnlijk is wel dat het dodelijke incident zich in de criminele sfeer afspeelde. Hetzelfde gold voor een schietpartij op 1 januari 1995 in het Amersfoortse café The Flame tussen de motorclub Confederates – bevriend met de Hells Angels – en de Kruiskampers. De Confederates hebben hun clublokaal boven het café. Bij de schietpartij werd de 26-jarige Ricky Hok a Chin dodelijk getroffen. Een van de verdachten, een 32-jarige man uit Huizen, had in het wilde weg met een riotgun geschoten. Overigens had een ander de dodelijke schoten gelost. Van alle slachtoffers van ‘overige criminele moorden’ wordt iets meer dan de helft doodgeschoten. Eenderde van de slachtoffers wordt met een steekwapen om het leven gebracht. Een opvallend groot deel (namelijk eenderde) van deze moorden vindt plaats in horecagelegenheden. De overige moorden worden gepleegd in de openbare ruimte of in een woning (beide ongeveer eenderde van de gevallen).

Straffen Daders van moorden in het criminele circuit krijgen in vergelijking met andere daders in een relatief gering aantal gevallen (7 procent) een tbs-maatregel opgelegd. Blijkbaar waren naar het oordeel van de rechter de meeste daders tijdens het plegen van de moord volledig toerekeningsvatbaar. De rechters leggen in vergelijking met andere typen moorden relatief lange gevangenis125

straffen op. In de gevallen waarin de daders alleen worden veroordeeld tot een gevangenisstraf is die gemiddeld meer dan 8 jaar. In 30 procent van de gevallen is de opgelegde gevangenisstraf langer dan 10 jaar; in 6 procent langer dan 15 jaar. Eén dader is in de afgelopen 10 jaar veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor een moord in de criminele sfeer (liquidaties niet meegerekend). De 38-jarige modefotograaf Ricardo de la B. kreeg van de rechtbank levenslang opgelegd nadat hij op 16 september 1992 in Heerlen samen met een 36-jarige man de Colombiaanse dealer Juan Leon Morales doodschoot bij een ripdeal.

126

11 Liquidaties

hier geen lijken dumpen, staat in Colombia op borden langs snelwegen. In Nederland gebruiken criminelen – naast bos en duin en steeds vaker ook parkeerplaatsen – bij voorkeur rivieren en kanalen om slachtoffers van liquidaties te lozen. Regelmatig worden er verpakte lijken uit het water gevist, die verzwaard zijn met kettingen of beton. Soms valt de identiteit ook na uitgebreid onderzoek niet meer te achterhalen. Neem het verminkte lijk dat op 14 april 1999 in de sluis bij Nijkerk werd gevonden. Het was omwikkeld met een verzwaarde ijzeren ketting, reden om het rechercheteam dat de lugubere vondst onderzocht om te dopen in het Houdini-team, naar de legendarische boeienkoning. Omdat de politie er niet in slaagde de identiteit van de vermoedelijk Chinese man vast te stellen, werd het lijk anoniem begraven. De hoofdofficier van justitie in Arnhem loofde 25 mille uit als beloning voor de gouden tip, maar de zaak is nog altijd niet opgelost. Het is de vraag of dat ooit lukt. De meeste zaken worden gelukkig wel opgelost. Op 22 april 1995 werd in een bomvol Chinees restaurant in Duiven de 33-jarige Kantonees Chan Kwok Yau voor de ogen van zijn gezin en familie doodgeschoten. De liquidatie bleek de climax van een concurrentiestrijd tussen Chinese woekeraars. De recherche slaagde erin niet alleen de schutter op te sporen, een 18-jarige illegaal, maar onder anderen ook zijn chauffeur en de 51-jarige opdrachtgever. De schutter kreeg acht jaar, de opdrachtgever – ook een woekeraar – twaalf jaar. Een andere spraakmakende zaak die werd opgelost, was de liquidatie in Amsterdam van de 44-jarige Joegoslavische topcrimineel en bendeleider Milenko (Luko) Lukic. Op 29 juli 1995 werd hij op straat neergeschoten door enkele landgenoten die uit twee auto’s waren gesprongen. Lukic overleed in het ziekenhuis. De politie hield achttien verdachten aan, onder wie de 20-jarige hoofdverdachte, een Bosnische asielzoeker. Hij kreeg twaalf jaar. Lukic had gedreigd café Bella op te blazen, een populaire pleisterplaats van Joego’s. Midden jaren zeventig introduceerde hij het illegale gokspel ‘balletje-balletje’ in Amsterdam. 127

Ook de liquidatie op 4 april 1998 van de 50-jarige J. van den Boomgaard uit Terneuzen op een parkeerterrein langs de weg naar Dronten werd opgelost. Een 31-jarige man uit Almere had het slachtoffer geliquideerd omdat deze dreigde Albanezen te tippen over een bedrieglijke drugstransactie. De schutter kreeg twaalf jaar, een handlanger die bij de liquidatie aanwezig was, acht jaar.

Liquidaties In ons onderzoek over de periode 1992-2001 hebben we in totaal bij 104 van de moordzaken aanwijzingen dat er sprake was van doelbewuste afrekeningen in het criminele circuit. Al deze zaken zijn opgelost en daarbij is gebleken dat de daders in het criminele circuit actief waren. In totaal ging het om 126 slachtoffers. Niet-opgeloste zaken waarvan we vermoeden dat het liquidaties betreft, behandelen we niet in dit hoofdstuk. Deze hebben we bij de onopgeloste moorden ingedeeld. De opgeloste liquidaties vormen samen bijna 5 procent van alle opgeloste moordzaken gepleegd in Nederland in de periode 1992-2001. Een liquidatie is volgens de definitie van de Nederlandse politie ‘het volgens plan om het leven brengen van een persoon, waarbij het doel van de dader of de opdrachtgever is het verkrijgen of handhaven van een positie in het criminele milieu’1. Een liquidatie wordt uitgevoerd om de (drugs)markt veilig te stellen, iemand te straffen voor bijvoorbeeld het achteroverdrukken van drugs of geld of om iemand het zwijgen op te leggen. Doorgaans wordt het slachtoffer na de liquidatie elders gedumpt om de politie op een dwaalspoor te brengen. Het classificeren van een moord als een liquidatie is lastig. Terecht geeft de cultureel antropoloog Mattijs van de Port aan dat een moord vaak te snel een liquidatie wordt genoemd. In zijn boek Geliquideerd. Criminele afrekeningen in Nederland (2001) stelt Van de Port dat slachtoffers-van-een-liquidatie niet worden gevonden maar gemaakt. ‘De liquidatie is geen objectief verschijnsel dat ter bestudering uit de werkelijkheid kan worden gelicht maar is een denkcategorie, een interpretatie van de werkelijkheid.’ Een exact cijfer van het aantal liquidaties per jaar valt volgens hem dan ook moeilijk te geven. Geregeld worden liquidaties per abuis door de politiekorpsen ‘weggeschreven’ als moord. Soms lijkt een zaak aanvankelijk op een liquidatie. Op 13 juni 1999 bijvoorbeeld, vonden voorbijgangers in de Nieuwe Maas in Rotterdam het lijk van een 25-jarige Turkse vrouw. Haar lichaam was verzwaard en ingepakt in plastic. Reeds de volgende dag werd haar 29-jarige man aangehouden. Het motief voor de moord bleek in de relatiesfeer te liggen. De echtgenoot had zijn vrouw vermoord om de eer van de familie te redden (zie ook hoofdstuk 8). 128

Daarnaast wordt een deel van de liquidaties niet opgelost en is hierdoor niet als zodanig te herkennen. Het percentage van liquidaties dat wordt opgelost, is aanzienlijk lager dan dat van ‘gewone’ moorden. Het circuit waarin de liquidaties zich afspelen, geldt bepaald niet als loslippig. Wie praat, krijgt ‘een enkeltje’. In ons onderzoek zijn we dan ook voorzichtig geweest om moorden liquidaties te noemen. Alleen wanneer er voldoende aanwijzingen waren dat er van een doelbewuste afrekening in het criminele milieu sprake was, hebben we een moord als liquidatie geclassificeerd. Zonder twijfel is er – naast de 104 aldus gedefinieerde liquidaties – sprake geweest van verschillende andere – verborgen – liquidaties.

Literatuur Liquidaties, als uiterste vorm van geweld in het criminele circuit zijn in Nederland nauwelijks onderwerp van wetenschappelijk onderzoek geweest. De afgelopen jaren zijn er wat statistische overzichten verschenen.2 Eigenlijk is het boek van Van de Port, Geliquideerd. Criminele afrekeningen in Nederland (2001), de enige diepgravende studie naar dit verschijnsel. Van de Port was door het ministerie van Justitie ‘de opdracht gesteld om de aard en omvang van het liquideren in Nederland in kaart te brengen’.3 Hij doet dit aan de hand van een selectie van 55 dossiers die hij van de verschillende politieregio’s aangeleverd kreeg.4 Van de Port benadrukt dat het nauwelijks mogelijk is een feitelijke beschrijving te geven van liquidaties. Wat precies onder liquidaties moet worden verstaan is onduidelijk en hoeveel liquidaties verborgen blijven is onbekend. Hij besteedt vooral aandacht aan de vraag waarom criminelen overgaan tot liquidaties. Hiermee levert hij een belangrijke bijdrage. Over verklaringen van het toepassen van dit soort extreem geweld, was in Nederland nog nooit geschreven. Geweld in de georganiseerde misdaad wordt meestal gezien als instrument in handen van een rationeel calculerende ondernemer op de markt in illegale goederen en diensten.5 In deze markt staan misdadigers voor de vraag met wie ze moeten samenwerken, of die persoon de afspraken zal nakomen, en of er van individuele deelnemers loyaliteit kan worden verwacht. Aangezien deze criminele ondernemers voor het beslechten van onderlinge conflicten geen beroep kunnen doen op onafhankelijke justitiële instellingen, nemen ze hun toevlucht tot geweld. Geweld wordt dus verondersteld een belangrijke rol te spelen in het verkrijgen of handhaven van een positie in het milieu en in het afdwingen van loyaliteit aan de groep. Dit is het klassieke beeld van liquidaties. Van de Port geeft in zijn studie ech129

ter aan dat dit idee van ‘rationele’ motieven bij liquidaties weliswaar opgaat, maar dat het zeker niet de enige motieven zijn. Moord is veelal niet alleen een middel om een doel te bereiken. Vaak is er in het geval van liquidaties sprake van een verwevenheid van zakelijke en emotionele motieven. Van de Port benadrukt hierbij de rol van de ondoorzichtigheid van criminele werelden en de onberekenbaarheid van geweld. Hij noemt dit het ‘regime van de terreur’ of ‘regime van angst’. In zo’n regime zijn mensen in extreme mate op zichzelf teruggeworpen. Elke belediging of ruzie kan uit de hand lopen. Daders plegen liquidaties om niet langer de machteloze speelbal van gebeurtenissen te zijn. Het is niet zozeer dat criminelen heetgebakerde en opvliegende types zijn, maar de omstandigheden waarin ze leven zijn explosief, stelt Van de Port.6

Ontwikkelingen Tot midden in de jaren zeventig kende Nederland het fenomeen van gangsteroorlogen alleen uit films over de maffia. In de jaren tachtig zouden er echter al jaarlijks tussen de vijf en tien liquidaties worden verricht. Bekend is de zaak van de Amsterdamse kickbokser en crimineel André Brilleman, wiens met kogels doorzeefde lijk op 25 februari 1985 uit de Waal werd gevist, verstopt in een olievat vol beton. Zijn baas, ‘godfather’ Klaas Bruinsma, werd in juni 1991 zelf geliquideerd op de parkeerplaats bij het Amsterdamse Hilton Hotel. In de jaren negentig lijkt het aantal liquidaties enigszins gestegen te zijn. De laatste jaren schommelt het rond de vijftien, twintig per jaar. Voor deze lichte stijging zijn verschillende redenen. De grenzen in Nederland en Europa zijn steeds opener geworden, zodat het eenvoudiger is om buitenlandse huurmoordenaars in te schakelen: hit and run. Daarbij gaat het onder anderen om Joegoslaven7, Turken en Pakistani. Een andere reden is dat Nederland is uitgegroeid tot internationale transitmarkt voor alle soorten drugs.8 We moeten echter zeer voorzichtig zijn met harde conclusies over trends. Allereerst ontbreken betrouwbare gegevens over aantallen liquidaties in de periode vóór de jaren negentig.9 Verder laten onze eigen cijfers over de afgelopen tien jaar wel fluctuaties, maar zeker geen systematische stijging zien.10 Ten slotte gaat het om kleine aantallen per jaar: bijna 5 procent van alle moorden. Onze schatting is dat wanneer ook niet-opgeloste moorden worden meegenomen het aantal liquidaties hooguit zo’n 8 tot 10 procent van alle moorden uitmaakt. Uitspraken over ontwikkelingen kunnen dan ook alleen maar met grote terughoudendheid worden gedaan.

130

Kenmerken Bij de 104 door de politie in de afgelopen tien jaar opgeloste liquidaties waren 184 daders en 126 slachtoffers betrokken. Het betrof vooral mannen. Slechts in drie gevallen was een vrouw het slachtoffer. In al deze gevallen zijn de vrouwen samen met een man omgebracht. In één geval was de bom zelfs niet voor de vrouw bedoeld, maar voor haar Joegoslavische vriend die in een andere auto achter haar reed. In slechts vier gevallen was de dader een vrouw. In twee gevallen was de vrouw alleen opdrachtgever en heeft ze niet zelf de moord voltrokken. De meeste slachtoffers en daders zijn tussen 20 en 45 jaar. Verreweg de meeste slachtoffers (85 procent) van liquidaties zijn doodgeschoten. In 10 procent worden slachtoffers neergestoken. Wurgingen komen slechts zelden voor. Liquidaties worden – zeker in vergelijking met andere typen moorden – relatief vaak uitgevoerd op de openbare weg: 40 procent van alle liquidaties vond daar plaats. Andere pleegplaatsen of locaties waar lijken worden gedumpt, zijn parken, bossen en water. Ook in horecagelegenheden worden relatief veel liquidaties uitgevoerd. Liquidaties vinden voor een belangrijk deel plaats in de drie grootste steden van ons land. Amsterdam telt verreweg de meeste slachtoffers van opgeloste liquidaties (29). Ruwweg een kwart van alle liquidaties in Nederland vindt plaats in de hoofdstad. Eenvijfde van de liquidaties gebeurt in Rotterdam en eentiende in Den Haag. De overige helft wordt gepleegd in andere steden en dorpen. Opvallend is het aantal gevonden slachtoffers van liquidaties in de wijde omgeving van Amsterdam: Zwanenburg, Spaarnwoude, Oostzaan, Diemen, Weesp, Driemond en Uithoorn. Ook andere ‘uithoeken’ als Nijkerk, Aarlanderveen en Hagestein zijn niet toevallig gekozen. De beste manier om na een liquidatie een dwaalspoor uit te zetten, is het lijk ergens buiten de stad te dumpen. Tegen de tijd dat sporen zijn nagetrokken en het lijk is geïdentificeerd, is de dader allang gevlogen. Om herkenning te voorkomen, zijn de gedumpte lijken doorgaans ernstig verminkt.

Etniciteit Het grootste deel van de slachtoffers en daders (in beide gevallen ongeveer driekwart) is van allochtone herkomst. Vooral Turken, Antillianen en Surinamers zijn oververtegenwoordigd. Wanneer we de kans die autochtone Nederlanders lopen om geliquideerd te worden op 1 stellen, is het verhoudingsgetal voor Antillianen 10, voor Turken 26, Surinamers 6 en Marokkanen 7. De kans 131

om dader te zijn is nog schever: het verhoudingsgetal voor Antillianen is 20, voor Turken 22, Surinamers 8 en Marokkanen 4.11 Dit is op zich geen verrassende conclusie. De parlementaire enquêtecommissie Inzake Opsporing gaf al aan dat een ‘uitzonderlijk hoog’ aantal liquidaties binnen het allochtone of buitenlandse milieu plaatsvond.12 Ook het cri-rapport over liquidaties in de jaren 1992-1994 stelt dat ‘bij niet minder dan driekwart van alle liquidaties de slachtoffers en daders of verdachten uit het allochtone milieu voortkomen’13. Daarnaast bevestigt ook de studie van Van de Port over liquidaties tussen 1993 en 1997 dit beeld. Slechts 10 van de 72 verdachten bij de door hem onderzochte opgeloste liquidaties hadden de Nederlandse nationaliteit.14 Op het eerste gezicht is de oververtegenwoordiging van allochtonen niet onverwacht: in criminaliteitsstatistieken is dat een bekend gegeven. Allochtonen zijn met name oververtegenwoordigd in zwaardere en georganiseerde criminaliteit.15 De Turken beheersen de heroïnemarkt, terwijl Surinamers naast groothandel in cocaïne veelal actief zijn in de straathandel.16 Een andere groep waarbinnen liquidaties plaatsvinden, is die van de Chinezen. Alleen al in de periode 1995 tot voorjaar 2000 was er sprake van 18 liquidaties in de Chinese onderwereld.17 De oververtegenwoordiging van allochtonen onder daders van liquidaties is dan ook waarschijnlijk voor een groot deel simpelweg een afspiegeling van de criminele daders en groepen in ons land. Deze zal weer te verklaren zijn door de sociale en economische omstandigheden waarin de verschillende allochtonen leven en door hun immigratiegeschiedenis. Een preciezere vraag is in hoeverre liquidaties passen binnen een zekere geweldstraditie van de etnische categorie en of liquidaties behoren tot het geweldsrepertoire van de groep. Deze vragen naar de cultuur van de allochtone criminele groepen zijn zeer moeilijk te beantwoorden. Van de Port onderzocht ze aan de hand van de dossiers, maar vindt nauwelijks aanwijzingen voor deze directe verklaring van de relatie tussen etniciteit en criminaliteit.18 Uitgebreid etnografisch onderzoek is echter nodig om de vraag naar culturele verklaringen voor liquidaties beter uit te zoeken.

Liquidaties in Amsterdam Zonder twijfel is Amsterdam de Nederlandse hoofdstad van de georganiseerde criminaliteit.19 Hier worden dan ook de meeste liquidaties gepleegd. Over de langere termijn is ook een stijging waar te nemen. Slot, crimewatcher en schrijver van het boek Wandelingen door moorddadig Amsterdam, laat zien dat er tot 1980 in de hoofdstad maximaal 1 of 2 liquidaties per jaar plaatsvonden. In de jaren tachtig varieert dit aantal tussen de 0 en 5 liquidaties per jaar.20 132

Vanaf 1988 signaleert hij er jaarlijks gemiddeld zo’n 8 tot 10 (met een uitschieter van 13 in 1992).21 Hij schat het aantal liquidaties op 20 procent van alle moorden. In ons onderzoek is dit slechts 5 procent, maar we zijn voorzichtig geweest om een moord een liquidatie te noemen en hebben alleen opgeloste moorden geclassificeerd. De liquidaties in Amsterdam vinden in diverse criminele groeperingen plaats. Politieonderzoeken, wetenschappelijke studies en boeken van goed ingevoerde misdaadverslaggevers laten zien dat in de hoofdstad diverse groeperingen actief zijn. Niettemin is een prominente rol weggelegd voor de zogenoemde erven-Bruinsma.22 Het is al jaren onrustig, maar in 2000 leek er opnieuw sprake van een heuse oorlog in de Amsterdamse onderwereld, nu vooral in het autochtone milieu.23 Op 23 september werd de 56-jarige topcrimineel Jan Femer, naar verluidt een van de drie leiders van de beruchte Delta-organisatie, op de Haarlemmerdijk in zijn auto doodgeschoten. De daders, vermoedelijk Joegoslaven, wisten te ontkomen op een motor. Volgens de bijlage bij het rapport-Wierenga zou Femer, samen met zijn medebendeleiders Stanley H. en Mink K., onder meer verantwoordelijk zijn voor de liquidatie van de Alkmaarse hasjhandelaar Jaap van der Heijden op 10 april 1993. Het levensgevaarlijke trio zou ook meer weten van de ‘ringwegmoord’ datzelfde jaar op de Belgische chemicus Danny Leclere. Nog geen maand na de liquidatie van Femer was het opnieuw raak. Voor zijn pied-à-terre in Buitenveldert werd in de vooravond van 10 oktober 2000 de 40-jarige topcrimineel Sam Klepper doodgeschoten. Ook dit keer ging het waarschijnlijk om een Joegoslavische huurmoordenaar.24 Na een wilde schietpartij met de Bosnische bodyguard van Klepper wist hij in een auto te ontkomen (zie reconstructie op pagina 135). Vooral de dood van Klepper zorgde in ‘het milieu’ voor grote onrust. Wie zat hier achter? En: wie was het volgende slachtoffer? Op 17 november schoot ‘een neger met rastahaar’ in het Japanse restaurant Kobe in Amsterdam de 30-jarige Zoran Vrhovac, de 29-jarige Lyas Sabic en de 27-jarige Bouwina Akkerman dood. De oudste Joegoslaaf was een bekende crimineel en er werd volop gespeculeerd over een relatie met de liquidatie van Klepper. Om nieuwe liquidaties te voorkomen, besloot de Amsterdamse recherche met gerichte ‘veegacties’ criminelen het vuur na aan de schenen te leggen.25 Soms wachten criminelen jaren voor ze wraak nemen. Zoals een bekend Siciliaans spreekwoord luidt: ‘Wraak is een gerecht dat het best koud opgediend kan worden.’ Maar zo veel geduld had ‘het milieu’ in Amsterdam niet. Ook in 2001 en 2002 zijn alweer diverse (pogingen tot) liquidaties gepleegd die volgens de politie mogelijk samenhangen met de moord op Sam Klepper.

133

Sancties Indien de dader van een liquidatie is aangehouden, volgt – bij wettig en overtuigend bewijs – in de praktijk uitsluitend gevangenisstraf. Omdat liquidaties geplande acties zijn, wordt altijd moord ten laste gelegd. Daarnaast worden daders bijna altijd geestelijk gezond verklaard. Tbs is dan ook slechts aan vier daders van de opgeloste liquidaties in de periode 1992-2001 opgelegd. In vergelijking met andere typen moorden worden voor liquidaties de langste straffen uitgedeeld. Gemiddeld ‘staat’ voor een liquidatie 10 jaar. In twee gevallen waarbij meer slachtoffers vielen, werd de hoofdverdachte veroordeeld tot twintig jaar. Beide zaken speelden in september 1999. Op 4 september worden in Rotterdam op de Heemraadssingel een 35-jarige Turk uit Rotterdam en een 26-jarige Turk uit Duitsland doodgeschoten. Er vallen drie gewonden. Volgens ooggetuigen nam een man het groepje vanuit een Mercedes onder vuur met een automatisch wapen. Er worden later vier Turken aangehouden. De rechtbank veroordeelt de 33-jarige hoofdverdachte S.A. tot twintig jaar. Zijn twee broers en oom krijgen straffen van twaalf tot vijftien jaar. Ruim twee weken later worden in een maïsveld bij Hagestein de lijken gevonden van de 21-jarige Inyangue Hijman uit Eindhoven en de eveneens 21-jarige Cherman Juan Pedro uit Groningen. Ze waren doodgeschoten. De twee kwamen in 1998 van Curaçao naar Nederland. De politie arresteert vier mannen. Een vijfde verdachte meldt zich op Curaçao. Juan Pedro had een ripdeal gepleegd. Het om eist levenslang tegen de 26-jarige H. Sint J. en straffen tussen de vijf en achttien jaar tegen zijn medeverdachten. Sint J. krijgt twintig jaar, de anderen tussen de vijf en zestien jaar. Bij twee liquidaties worden daders in eerste instantie veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. In augustus 2000 veroordeelde de Utrechtse rechtbank de 32-jarige Erwin van L. tot levenslang. Op 13 april van dat jaar had hij in een werfkelder in Utrecht de 41-jarige René Lamboo en de 46-jarige Jan Emo doodgeschoten. De mannen hadden ruzie gekregen over een hasjplantage in de kelder. In hoger beroep werd de straf teruggebracht tot achttien jaar. De 42-jarige Henk E. kreeg levenslang voor onder meer het doodschieten van Cornelis Pruijsen op 15 mei 1994 in Rotterdam.

134

Kroniek van een aangekondigde dood De liquidatie van Sam Klepper

Samen met zijn ‘bloedgabber’ John Mieremet had Sam Klepper alvast een fraai plekje uitgezocht op begraafplaats Sint Barbara, aan de Spaarndammerdijk in Amsterdam-West. De twee vrienden waren onafscheidelijk en wilden na hun dood naast elkaar begraven worden. In misdaadkringen stonden Klepper en Mieremet vanwege de grondige wijze waarop zij met tegenstanders afrekenden bekend als het duo Spic & Span. Sam Klepper had zich opgewerkt tot een van de Godfathers van de onderwereld en waande zich onaantastbaar. Toch hield hij de laatste tijd rekening met een aanslag op zijn leven, zo vertelde hij voorjaar 2000 tijdens diverse gesprekken op de dinsdagse clubavond van de Amsterdamse Hells Angels. Klepper, een prominent prospect, ofwel aspirant-lid van de Hells Angels, reed in een gepantserde BMW uit de 5-serie. Zelf was hij altijd bewapend en hij liet zich steeds vaker vergezellen door bodyguards. Ook beschikte hij over geavanceerde apparatuur om criminelen én rechercheurs ‘af te leggen’. Zeker sinds de liquidatie van topcrimineel Jan Femer op 23 september 2000 op de Haarlemmerdijk in Amsterdam, gepleegd door een onbekende man op een motor, was Klepper op alles voorbereid. Als lijfwacht had hij sinds kort een zwaarbewapende Bosniër die hij 1500 gulden per week betaalde. Wie ‘mijnheer Sam’ durfde te attaqueren, moest lef hebben. In de namiddag van 10 oktober 2000 stond een huurmoordenaar hem op te wachten bij zijn appartement in Amsterdam-Buitenveldert. Sam Klepper had niet eens de tijd om zijn pistool te trekken. Sam Klepper werd op 29 april 1960 geboren in de Jordaan. Al snel kende iedereen hem als ‘Sammie van de Westerstraat’. Met de regelmaat van de klok was hij betrokken bij vechtpartijen en op zijn veertiende was Sam al een ervaren joyrider. Rond zijn twintigste behoorde Sam Klepper samen met onder anderen Chiel O. – de latere leider van de gewelddadige Geldnetbende (zie ‘De Geldnet-gabbers’, pagina 153) tot de beruchte ‘Denkers’. Begin jaren tachtig maakte deze misdaador135

ganisatie bij een aantal spectaculaire (bank)overvallen tientallen miljoenen guldens buit. De daders werden nooit gepakt. Midden jaren tachtig werd Klepper actief in de internationale drugs- en wapenhandel. In februari 1986 werd hij op heterdaad betrapt op het parkeerterrein van het Van der Valk-brugrestaurant langs de rijksweg Amsterdam-Den Haag. In het bestelbusje dat hij bestuurde lag een partij hasj van 500 kilo. Ook de organisator van het transport, hasjhandelaar Gijs van Dam senior, werd bij het restaurant aangehouden. Klepper dacht dat hij kleurentelevisies vervoerde, zo verklaarde hij tegenover de politie. Maar net als Van Dam werd hij veroordeeld tot vijftien maanden gevangenisstraf. Eind jaren tachtig raakte hij bevriend met maffiabaas Klaas Bruinsma. Die had zijn organisatie onderverdeeld in aparte divisies voor drugs, beleggingen en geweldsmisdrijven. Klepper en Mieremet kregen de dagelijkse leiding over de divisie speelautomaten, zo onthulde Bruinsma’s belangrijkste bodyguard Geurt Roos tegen misdaadverslaggever Bart Middelburg van Het Parool. Cafés, coffeeshops en automatenhallen werd een aanbod gedaan ‘dat ze niet konden weigeren’. Binnen een paar jaar was Sam Klepper uitgegroeid tot een van de belangrijkste partners van Bruinsma. Deze begon echter de greep op zijn organisatie te verliezen. Hij was verslaafd aan cocaïne en zocht ruzie met onder anderen Ljubinko Becirovic alias Duja, leider van de gevreesde ‘Joego’s’. Duja, die al eens eerder bij de feestelijke opening van een café van Klepper en Mieremet onder vuur was genomen, werd op 27 oktober 1990 geliquideerd. Voor zijn partners in crime was Klaas Bruinsma door zijn onvoorspelbare gedrag een regelrecht ‘bedrijfsrisico’ geworden. Zijn dagen waren geteld. Na de liquidatie van Klaas Bruinsma op 27 juni 1991 voor de deur van het Amsterdamse Hilton Hotel groeide Sam Klepper snel door naar de absolute top. Later zou hij tegen misdaadverslaggever Bas van Hout toegeven dat hij betrokken was geweest bij de liquidatie van Bruinsma. In Van Houts boek De jacht op de erven Bruinsma zegt ‘een voormalige Bruinsma-partner’ (lees: Klepper): ‘We hebben erom getost: kop of munt. Niet óf wij Klaas zouden liquideren, maar wie het moest doen.’ In het milieu deed van meet af aan het verhaal de ronde dat de nieuwe leider van de Joego’s, Jotcha Jocic, opdracht had gegeven voor de liquidatie van Bruinsma. Het droeg bij aan diens reputatie als levensgevaarlijke ‘moordmachine’. De moord op Bruinsma zorgde voor grote onrust in het milieu. Op 19 augustus 1991 werd Ed S., voormalig secretaris van Bruinsma, in zijn woning in de hoofdstedelijke Hudsonstraat door een groep ‘buitenlandse crediteuren’ overvallen. Onder bedreiging van pistolen wilden ze weten waar Klepper en Mieremet uit136

hingen. Nog diezelfde dag deed Klepper bij het politiebureau Meer en Vaart in Amsterdam-West aangifte van bedreiging. Maar de politie voelde er weinig voor om hem nu plotseling in bescherming te nemen. Tien dagen later, op 29 augustus 1991, trof de politie na een tip op het parkeerterrein van motel Alkmaar een in Amsterdam gehuurde Renault Clio aan met daarin mitrailleurs, pistolen, handgranaten en munitie. In allerijl werden het motel en een nabij gelegen bejaardenhuis ontruimd en werd de Explosieven Opruimingsdienst ingezet. Bij de Renault Clio hield het arrestatieteam twee mannen aan: Sam Klepper en John Mieremet. Huiszoeking bij Klepper leverde naast munitie een zeldzaam standaardwerk op: Eenentwintig manieren van geruisloos doden. In november 1991 werden ‘Spic & Span’ wegens verboden wapenbezit veroordeeld tot anderhalf jaar gevangenisstraf. Volgens het Openbaar Ministerie hadden Klepper en Mieremet plannen voor een gewapende actie of waren ze zo zwaar bewapend om zich te kunnen verdedigen tegen een aanslag. Onzin, het was een ‘opzetje’, zei Geurt Roos tegen Bart Middelburg in diens boek De dominee. Opkomst en ondergang van maffiabaas Klaas Bruinsma: ‘Sam en John hebben het gewoon slim aangepakt. Als ze zich werkelijk zo bedreigd voelden, hadden ze om te beginnen geen huurautootje genomen, maar hun eigen gepantserde Renault Turbo, een voormalige hofauto. Bovendien hadden ze dan wel hun bodyguards bij zich gehad. Welnee, die hebben gewoon zelf gebeld. Die hebben de bui zien aankomen, en waar zit je dan het lekkerst? In de lik. En tegen de tijd dat je vrijkomt is al die bullshit misschien afgelopen.’ Over de ‘erven-Bruinsma’ bestonden veel misverstanden. Jarenlang verkeerde Justitie in de veronderstelling dat Bruinsma was opgevolgd door de Delta-organisatie, waarvan de top zou bestaan uit Etienne Urka, vroeger de tweede man onder Bruinsma, zakenman en pornokoning ‘Dikke’ Charles Geerts en advocaat John Engelsma. In werkelijkheid, zo onthulde Bas van Hout in De jacht op de erven Bruinsma, werd de bende geleid door de oud-bankovervaller Stanley H., Mink K. en Jan Femer. In zijn boek figureren zij overigens onder andere namen. Daarnaast was in die bende een belangrijke rol weggelegd voor Klepper en Mieremet. Zij hadden uitstekende internationale contacten. Klepper had onder meer wapens geleverd aan de Italiaanse maffia. Voor zijn ‘zaken’ had hij steevast in een grote leren tas een batterij mobieltjes bij zich. De miljoenen stroomden binnen. Via fakebedrijven in onder meer Ierland, België en Nederland werd het zwarte geld op grote schaal witgewassen. Grinnikend vertelde Klepper hoe hij een paar jaar geleden de grootste moeite had om een persoonlijke coderekening bij een Oostenrijkse bank op te heffen. ‘Daar stond inmiddels 14,9 miljoen gulden op. Ik had destijds bij het openen van die rekening een valse naam opgegeven. Maar die directeur wilde nu ineens mijn 137

paspoort zien. Toen heb ik een blanco paspoort uit Nederland laten komen en er die valse naam ingezet. Het eindigde in een slepende rechtszaak, maar ik heb alles tot op de laatste cent teruggekregen. Kijk, hier zijn de krantenknipsels uit de Oostenrijkse pers.’ Samen met Mieremet had Klepper fors geïnvesteerd in de Amsterdamse horeca. Hij had onder meer financiële belangen in seksclub Yab Yum. Zijn macht in het criminele circuit was groot. Voor Klepper leek niets onmogelijk. Hij zat destijds achter de diefstal van de floppy’s van officier van justitie Jo Valente – Klepper zocht naar aanwijzingen waar de verdwenen Heineken-miljoenen waren gebleven – en gaf die als ‘relatiegeschenk’ aan drugsbaron Charles Zwolsman. Klepper was in 1994 opdrachtgever van de geruchtmakende schilderijenroof uit het Rembrandthuis. En voor de grap liet hij ooit de koffer van de Loterij Show van Henny Huisman stelen. Een doorzichtig ding, met aan de binnenkant bankbiljetten geplakt. Daar liep Klepper dan vrolijk mee over straat. De strijd met Justitie beschouwde hij als een spel. Klepper wist alles over lopende onderzoeken en beschikte naar eigen zeggen zelfs over vertrouwelijke memo’s van de toenmalige Amsterdamse hoofdofficier van justitie, Hans Vrakking. Niets zo leuk als de tegenstander dwarszitten. Doodleuk reed Klepper als dat zo uitkwam een auto van een observatieteam aan. Als een lid van zo’n team zich had vermomd, zag Klepper dat meteen: ‘Hé, schatje, wat zie je eruit!’ In december 1999 verklaarde de Nationale Ombudsman een klacht gegrond die de ‘toeristen’ Klepper en Mieremet – destijds op papier woonachtig in Dublin – tegen de politie hadden ingediend. Ze waren op 13 november 1997 na opzichtig gedrag in de P.C. Hooftstraat – gesjouw met een verdachte doos – in de Van Baerlestraat klemgereden en gecontroleerd op verboden wapenbezit. Toen de vrienden ongewapend bleken te zijn en de doos peperdure camera’s bleek te bevatten, gingen ze vrijuit. Klepper in Angel Place: ‘We hadden ze mooi te pakken. Een medepassagier was tijdens de achtervolging uit de auto gesprongen en had onze wapens verstopt in het Vondelpark.’ Na een criminele carrière van ruim twintig jaar was Klepper bijna ‘met pensioen’. Sinds een jaar of vier zat hij bij de Hells Angels. ‘Hij was een gangmaker,’ zei president Big Willem in oktober 2000 tegen Elsevier. ‘Natuurlijk kende ik zijn reputatie, maar de een is bakker, de ander handelt in verdovende middelen. Sam had ook een andere kant.’ Het ene moment trok Klepper zijn pistool om een verhaal over een collega-crimineel kracht bij te zetten, het volgende moment liet hij bijna vertederd foto’s zien van zijn vrouw Sandra en hun twee zoontjes. Van zijn aan kanker overleden zus. En van zijn enorme verzameling Kreidlers en Zündapps, in de garage van zijn suikerwitte villa in het Belgische Neerpelt. Hij dronk geen druppel en gebruikte geen drugs. ‘Je moet alert blijven.’ 138

Door zijn harde optreden – inclusief ripdeals – had Klepper in de loop der jaren veel vijanden gemaakt. Begin jaren negentig had de Alkmaarse drugsbaron Jaap van der Heijden een contract uitgezet op het hoofd van Klepper. ‘Het wordt een bloederig 1993,’ liet Van der Heijden zich in een telefoontje ontvallen. Dat gesprek werd afgeluisterd door een Haarlemse rechercheur van de Criminele Inlichtingendienst en die ‘tip’ zou zijn doorgespeeld aan Klepper. Op 10 april 1993 werd Van der Heijden, met verlof uit de gevangenis, bij de voordeur van zijn huis opgeblazen door een radiografisch tot ontploffing gebracht stuk semtex, vermengd met schroot. Jan Femer zou de knop hebben ingedrukt en beweerde dat hij Van der Heijden een salto mortale had zien maken. Klepper zelf vertelde dat het bij liquidaties vaak een kwestie is van ‘dienst en wederdienst. Je helpt elkaar met lastige klusjes.’ Tijdens een van de gesprekken beweerde Klepper dat hij betrokken was geweest bij in totaal veertien liquidaties. ‘Die zijn nooit opgelost.’ De liquidatie van Jan Femer, op 23 september 2000, was een schok voor Klepper. Hij huurde een Bosnische lijfwacht in. Deze 43-jarige Ferid S. was tijdens de recente oorlog in zijn vaderland nog lid van een antisniperunit van het leger. En uit voorzorg kocht Klepper een kogelwerende plaat. Daarmee kon hij bij een eventuele aanslag zijn bovenlichaam afschermen. Dinsdagmiddag 10 oktober 2000 reed Klepper met Ferid S. en de 41-jarige ‘klusjesman’ Peter B. naar zijn luxe penthouse aan de Van Leijenberglaan in Amsterdam-Buitenveldert. Klepper had Ferid een tv-toestel en een video beloofd. Rond 16.30 uur komen de drie mannen naar buiten. Ferid draagt de tv, Peter de video. Op het moment dat ze de apparatuur in de gereedstaande BMW van Klepper laden, horen ze een paar doffe knallen. Klepper wordt onder vuur genomen door een man die een paraplu schuin voor zich houdt. Hij heeft geen tijd om zijn pistool te trekken en slaat zwaargewond tegen de grond. Ferid S. pakt razendsnel zijn pistoolmitrailleur en zet met de ongewapende Peter B. al schietend de achtervolging in. De huurmoordenaar vlucht langs het politiebureau aan de overkant van de Van Leijenberglaan naar de parkeerplaats en weet te ontkomen in een Volkswagen Polo. Die wordt een halfuur later uitgebrand aangetroffen in Amsterdam-Oost. Het moordwapen wordt teruggevonden in een rugzakje op het fietspad langs de ringweg A10. Sam Klepper overlijdt aan zijn verwondingen. Hij is vier keer geraakt, aldus het rapport van de lijkschouwer. ‘Eén kogel is aan de achterzijde van de nek binnengetreden en via de voorzijde van het hoofd uitgetreden. Eén kogel is tussen de schouderbladen binnengetreden en via het hart door de voorzijde uitgetreden.’ Vlak na de aanslag meldt de gealarmeerde John Mieremet zich op de plaats delict, samen met Heineken-ontvoerder Willem Holleeder. Ze worden kort door de politie ondervraagd en mogen dan weer gaan. 139

Volgens de Amsterdamse advocaat Adèle van der Plas waren de liquidaties van Klepper en Femer direct gevolg van het bekendmaken door de commissie-Kalsbeek van de contacten tussen haar cliënt Mink K. – bevriend met de twee slachtoffers – en de Amsterdamse officier van justitie Fred Teeven. Tijdens een besloten deel van het hoger beroep tegen Mink K., veroordeeld na een spectaculaire wapenvondst, bevestigde deze zijn rol als informant. Door een ‘foutje’ was dit te horen voor de pers. De bloedige afrekeningen kunnen waarschuwingen zijn geweest aan het adres van Mink K. om zijn mond te houden. Overigens stond de naam van Mieremet op een handgeschreven lijstje met wapens dat Mink K. bij zijn arrestatie op zak had. Over de liquidatie van Klepper deden allerlei geruchten de ronde. Klepper was de – vermoedelijk Joegoslavische – dadergroep van de aanslag op Femer op het spoor. Iemand nam wraak voor een liquidatie uit het verleden. Er zou sprake zijn van een conflict tussen topcriminelen. In dat verband viel veelvuldig de naam van Heineken-ontvoerder Cor van Hout. Die was gebrouilleerd met zijn oude maat, Willem Holleeder. Door stom geluk had Cor van Hout op 27 maart 1996 voor de deur van zijn woning aan de Amsterdamse Deurloostraat een liquidatiepoging overleefd. Daarvoor zou Klepper verantwoordelijk zijn, dacht Van Hout. Op 21 december 2000, twee maanden na de liquidatie van Klepper, werd Cor van Hout opnieuw beschoten. Maar ook dit keer overleefde hij de aanslag. Een maand later werden Mieremet en zijn Joegoslavische zakenpartner Paja M. op aangeven van Van Hout aangehouden. Maar wegens gebrek aan bewijs moest de politie ze weer vrijlaten. Maandagmiddag 25 februari 2002 verlaat John Mieremet zonder bodyguards het kantoor van een van zijn advocaten aan de Amsterdamse Keizersgracht. Plotseling springt een man met een integraalhelm te voorschijn en schiet Mieremet neer. De schutter ontsnapt achter op een motor. Mieremet is door vier kogels geraakt in zijn onderbuik en bovenbenen, maar overleeft de aanslag. Opnieuw doen allerlei geruchten de ronde. De aanslag zou een wraakpoging zijn van Cor van Hout, suggereert de een. Een waarschuwing door Joego’s, zeggen anderen. Een paar dagen na de mislukte liquidatie van Mieremet wordt in de Bloedstraat op de Wallen de 52-jarige Egyptische crimineel Magdi Barsoum van dichtbij in zijn hoofd geschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. In dezelfde Bloedstraat was op 3 mei 2000 de Keniase drugshandelaar Ibrahim Akasha door een passerende fietser doodgeschoten. Akasha had die ochtend van de derde mei een afspraak met Magdi Barsoum, mede-eigenaar van de Red Light Bar om de hoek van de Bloedstraat. De organi140

satie van Akasha zou Barsoum, die op zijn beurt weer nauwe contacten onderhield met de Joego’s onder leiding van Jocic, een partij hasj verkopen, maar deze was vermoedelijk geript door Sam Klepper. Barsoum moest betalen, vond Akasha. Nog voor zijn afspraak met Barsoum werd hij geliquideerd. De politie sluit niet uit dat Klepper een boete kreeg opgelegd voor de geripte partij drugs. Toen hij weigerde te betalen, zo luidt een van de veronderstellingen, werd eerst Jan Femer bij wijze van waarschuwing doodgeschoten. Omdat Klepper nog steeds weigerde te betalen, was hij het volgende slachtoffer. De begrafenis van Sam Klepper, die van de Hells Angels postuum de vurig gewenste colours had gekregen, bleef niet onopgemerkt. Vanuit Angel Place werd zijn kist door honderden brothers op ronkende Harley-Davidsons over de afgezette A10 begeleid naar begraafplaats Sint Barbara. Daar werd onder de tonen van ‘The Godfather’ massaal afscheid genomen. Zoals de meeste liquidaties leek het erop dat ook de moord op Sam Klepper onopgelost zou blijven. Tot ieders verrassing werd op 20 juni 2002 in de Bulgaarse hoofdstad Sofia de 39-jarige Jotcha Jocic op verzoek van de Nederlandse Justitie aangehouden. Het Openbaar Ministerie verdenkt hem van betrokkenheid bij de liquidaties van Jan Femer en Sam Klepper. De verrassing werd nog groter toen John Mieremet in een exclusief interview met misdaadverslaggever John van den Heuvel van De Telegraaf beweerde dat Heineken-ontvoerder Willem Holleeder achter de aanslag op Klepper zou zitten. Volgens Mieremet was er ruzie ontstaan over de ‘erfenis’ van Klepper tussen hemzelf aan de ene kant en Holleeder en vastgoedhandelaar Willem Endstra aan de andere kant. Door met dit verhaal naar de politie te stappen, zo zei Mieremet, neemt hij een groot risico. ‘Maar ik heb niets te verliezen. Of ik word afgeschoten of ik praat.’ Intussen blijft het rommelen in het milieu. Eind januari 2003 wordt Cor van Hout in Amstelveen geliquideerd. Ook deze afrekening stond niet op zichzelf. Op 5 december 2002 was er een mislukte aanslag gepleegd op de 35-jarige Gijs van Dam junior, een kennis van zowel Van Hout als Klepper. En in Diemen werd op 14 januari George Plieger doodgeschoten, naar verluidt een lid van de organisatie van Klepper. In het onderzoek valt uiteraard de naam van Mieremet geregeld. De vraag is hoe lang Sam Klepper nog alleen ligt.

141

12 Roofmoorden

Op 10 januari 1997 schiet in Gorinchem de 33-jarige Dick D. in diens woning de 50-jarige diamantair Ed de Neef dood. D. is als blank lid van een Molukse bende uit Leerdam die in korte tijd 47 misdrijven pleegt. Hij krijgt 12 jaar na een eis van levenslang.1 Zijn 27-jarige handlanger Michael K. krijgt 20 jaar. Nog geen maand later pleegt in Hengelo de 24-jarige gokverslaafde Farid A. een moord op zijn 24-jarige buurvrouw in haar flatwoning. De vrouw wordt geboeid en haar keel wordt doorgesneden. Het is de man om geld te doen. Hij neemt met een gestolen pinpas en de ontfutselde code geld op. A. wordt veroordeeld tot 18 jaar gevangenisstraf. Twee voorbeelden van roofmoorden gepleegd in het afgelopen decennium. Roofmoorden zijn moorden die worden gepleegd bij het uitvoeren van criminele activiteiten. Er is in principe sprake van een moord in combinatie met een vermogensdelict. Het gaat hierbij om overvallen, inbraken, straatroven en berovingen in woningen. De dodelijke slachtoffers zijn in de meeste gevallen onschuldige slachtoffers van een ander delict. Hierin verschillen roofmoorden dus van moorden in het criminele circuit. Bij die laatste categorie is ook het slachtoffer bij criminele activiteiten betrokken. 7 procent van alle gevallen van moord en doodslag betreft roofmoorden. In totaal zijn over de afgelopen tien jaar 174 moordzaken in deze categorie in te delen. Hieronder vallen dodelijke inbraken, straatroven, berovingen en afpersingen in woningen en overvallen van openbare gelegenheden als winkels en banken. Het afgelopen decennium is het aantal roofmoorden redelijk stabiel gebleven: gemiddeld rond de 17 per jaar. Uitschieters waren 1992 en 1995 met respectievelijk 26 en 33 roofmoorden. In totaal zijn er 182 dodelijke slachtoffers bij gevallen. Hoewel strikt genomen ook roofmoorden op homoseksuele mannen onder de definitie van roofmoorden vallen, rekenen wij die mee bij de in het volgende hoofdstuk te behandelen seksuele moorden. Bij deze ‘homomoorden’ gaat het namelijk vaak om oudere mannen die tegen betaling jonge (doorgaans al142

lochtone) mannen mee naar huis nemen voor seks en daarbij beroofd worden. Onderzoek laat echter zien dat het geldmotief in deze gevallen veelal nauwelijks van belang is: de jongens projecteren al hun ellende op het slachtoffer dat ze vermoorden.

Kenmerken In de helft van alle roofmoorden gaat het om één slachtoffer en één dader. In 47 procent maken meerdere daders één slachtoffer. In de resterende 3 procent valt er meer dan één slachtoffer. De meeste slachtoffers van roofmoorden worden omgebracht met een mes of een vuurwapen: respectievelijk 28 en 34 procent. Daarna volgen het slagwapen (19 procent) en wurging (13 procent). Van alle roofmoorden vindt de helft thuis plaats. Daarna komen de openbare weg met 22 procent en de horeca met 8 procent. Het zal niet verbazen dat Amsterdam met 15 procent van alle roofmoorden de ranglijst aanvoert; Rotterdam en Den Haag nemen elk een kleine 10 procent voor hun rekening. Utrecht – de vierde stad van Nederland – scoort laag met 1 procent. Roofmoorden zijn ongelijkmatig verdeeld over het jaar, maar dat lijkt te berusten op toeval. Uit de cijfers van de afgelopen tien jaar valt hooguit af te leiden dat in de donkere wintermaanden (november, december en januari) gemiddeld iets meer roofmoorden worden gepleegd dan in de zomermaanden. In vergelijking met andere typen moorden is er nauwelijks sprake van een onevenredig grote kans van allochtonen om slachtoffer van roofmoord te worden. Wel is er een oververtegenwoordiging van allochtonen onder de plegers van roofmoorden. Autochtone Nederlanders hebben een kans van 0,1 op de 100.000 om een moord in criminele sfeer te plegen. Voor Antillianen, Surinamers, Turkers en Marokkanen is die kans vier- tot zesmaal zo groot.

Typen roofmoord Zoals gezegd is bij roofmoorden steeds sprake van een moord in combinatie met een vermogensdelict. In de helft van de gevallen gaat het hierbij om inbraken en berovingen in woningen. In de andere gevallen betreft het roofovervallen (37 procent) of straatroven (13 procent). We laten deze drie verschillende vormen de revue passeren. Roofovervallen In de afgelopen tien jaar zijn vele roofovervallen op publieke locaties gepleegd.2 Vaak wordt gedreigd met een vuurwapen. Bij de meeste van deze 143

overvallen vallen geen doden. Bij zeker 35 roofovervallen was dat wel het geval. Roofmoorden bij overvallen op winkels, horecagelegenheden, benzinestations, banken en taxi’s vormen ongeveer eenvijfde van alle roofmoorden. In de meeste gevallen (27) waren het winkels of horecagelegenheden die beroofd werden, in vijf gevallen betrof het een taxi, in twee een bank en in één geval een benzinestation. In totaal zijn er 35 slachtoffers bij gevallen. Een verbijsterend voorbeeld is de roofmoord op 6 november 1993 op de Amsterdamse sigarenwinkelier André Hartman.3 Tot ieders verbazing bleek dat de dader, een 17-jarige Marokkaan, nog geen twee jaar eerder eveneens in Amsterdam een 50-jarige vrouw had doodgestoken. Voor die moord was hij veroordeeld tot een buitengewone behandeling in een jeugdinrichting. Vlak voor de roofmoord op Hartman was de jongen weggelopen tijdens proefverlof. Eenzelfde soort roofmoord speelde op 8 november 2001 in Goes. Bij een overval op zijn tankstation werd de 50-jarige pomphouder Gilles Brouwer doodgestoken. Daarnaast zijn 5 taxichauffeurs tijdens het uitoefenen van hun werk vermoord bij een roofoverval. Op 16 december 1992 bijvoorbeeld werd langs de a7 bij Heerlen het lijk aangetroffen van de 34-jarige Duitse taxichauffeur Dieter Kunnecke. Zijn taxi stond tien kilometer verder. Twee mannen van 29 en 36 jaar bekenden de roofoverval. Soms wordt de dader – degene die een ander wilde beroven – slachtoffer. In de afgelopen tien jaar is een aantal van dit soort gevallen bekend. Bij een overval op een belwinkel in Amsterdam op 2 februari 2001 schoot de 23-jarige Surinamer Arnie N. (‘Blakka’) per ongeluk zijn 19-jarige medeovervaller Jeffrey Kali dood. Het slachtoffer was in een gevecht verwikkeld met de eigenaar van de zaak. Twee weken na de dodelijke schietpartij hield een arrestatieteam ‘Blakka’ aan, vlak voor hij een nieuwe overval kon plegen. Een enkele keer schiet een dader zichzelf of een mededader neer om de politie op een dwaalspoor te brengen. Dat was bijvoorbeeld het geval in de geruchtmakende Geldnet-zaak op 23 september 1995 (zie de reconstructie van de overval op het filiaal van Geldnet op pagina 153). Roofmoord in woning De meeste roofmoorden betreffen inbraken, berovingen of afpersingen in woningen. Daders dwingen hierbij veelal bekenden of onbekenden geld en andere waardevolle zaken af te geven. Uiteindelijk valt daarbij dan een dode. Soms ook wordt iemand gedood bij een inbraak. In de periode 1992-2001 zijn in totaal 91 roofmoorden in woningen voorgekomen. Hierbij zijn 97 slachtoffers gevallen. Een serie dodelijke roofovervallen die afzonderlijke aandacht verdient, be144

treft die door de Bende van Venlo.4 Deze bende was verantwoordelijk voor een groot aantal inbraken en overvallen in en rond Venlo. Om het geld, maar ook ‘voor de kick’, werden de slachtoffers gedood. Uiteindelijk is een aantal van de bendeleden veroordeeld voor zeven moorden, hoewel de politie niet uitsluit dat zij meer moorden op hun geweten hebben. De leider van de bende, de 22jarige Frenkie P., kreeg levenslang. Woningovervallen behoren tot de meest gewelddadig verlopende overvallen, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Een van de redenen hiervoor, aldus het wodc/nri-rapport Moord en Doodslag in 1998, is dat slachtoffers van een woningoverval zich meer verzetten dan slachtoffers van een overval op een geldinstelling of een winkel, omdat het vaak om hun eigen geld gaat.5 Bankbedienden bijvoorbeeld hebben de instructie om bij een overval geen enkel risico te lopen en moeten aan alle eisen van de overvaller(s) voldoen. Een andere reden is dat de buitverwachting van daders bij woningovervallen dikwijls hoog is en ze daarom bereid zijn meer geweld toe te passen. ‘De daders opereren vaak op basis van een tip dat de bewoner veel cashgeld thuis bewaart of de opbrengst van zijn bedrijf thuis in een kluis stopt.’ Een voorbeeld van een gewelddadige roofoverval is de drievoudige Playstation-moord in Dordrecht. Op 23 november 2001 werden in een flat de 39-jarige Wilma van Griensven, haar 16-jarige dochter Linda en haar 16-jarige vriendje Ismaël Yilmaz doodgeschoten. De buit van de drievoudige roofmoord bedroeg zevenhonderd gulden, wat sieraden en een spelcomputer. Al snel had de politie de drie daders te pakken: de 33-jarige Ulgur U., de 29-jarige Edwin van Z. en de 19-jarige Rutger M. Het trio wist dat de vriend van Wilma, Guus, rommelde met illegale spelcomputers en vermoedde dat er veel contant geld in huis zou zijn. De drie mannen maakten per gsm een afspraak om een Playstation te laten ombouwen. Eenmaal binnen stortten ze zich op Guus en knevelden hem. Hij wist zich te bevrijden en kon wegvluchten. Wilma, Linda en Ismaël werden doodgeschoten. Een dochter van elf hield zich verborgen in haar slaapkamer. De daders zijn veroordeeld tot levenslang, de 19-jarige Rutger M. zelfs tot levenslang plus tbs, een unieke combinatie. Een ander voorbeeld van een roofmoord in een woning speelde zich af op 23 november 2000 in Voorthuizen. In haar woning stak de 41-jarige Winniefred van H. zijn 72-jarige buurvrouw dood toen zij weigerde hem geld te lenen om eten te kopen. De man was in het voorjaar werkloos geraakt en verkeerde regelmatig in grote geldnood. Na de roofmoord hakte hij een gat in de tussenmuur en de volgende dagen plunderde hij haar drankvoorraad en koelkast. Nabestaanden kregen al snel het vermoeden dat Van H. zaken uit de woning stal. Daarop plaatste de politie een koffer met inbraakalarm en betrapte de man op heterdaad. 145

Soms is het echter niet de bedoeling dat er geweld gebruikt wordt, maar worden inbrekers betrapt bij een inbraak. Hierbij ontstaat dan een vechtpartij of wordt er geschoten. In de afgelopen tien jaren is het een aantal maal voorgekomen dat de dader de bewoner van de woning om het leven bracht nadat deze hem (vrouwelijke inbrekers die iemand vermoorden zijn de afgelopen tien jaar niet voorgekomen) betrapt had. De moord op restauranthouder Willem Wijker in Egmond is hiervan een duidelijk voorbeeld (zie de reconstructie op pagina 148). Soms ook loopt het slecht af voor de inbreker. In 6 gevallen is de inbreker om het leven gebracht door de bewoner van het huis. Zo betrapte in Weert op 13 november 1992 een 27-jarige man de 53-jarige Matthieu Holzken bij een inbraak en stak hem dood. Moord bij straatroof Ook bij straatroof komen mensen om het leven. Bij straatroof wordt een persoon op de openbare weg onder bedreiging van geweld of met gebruikmaking daarvan gedwongen om afstand te doen van zijn of haar bezittingen.6 De afgelopen jaren is het aantal straatroven gestegen. In 2000 zijn er in Nederland 13.807 berovingen op straat geregistreerd bij de politie.7 In 1990 was dit nog maar de helft. In de meeste gevallen ondervinden slachtoffers van straatroof geen letsel. In ruim eenderde van de gevallen heeft het slachtoffer wel letsel, in 7 procent zo ernstig dat medische hulp wordt ingeroepen en in 4 procent was ziekenhuisopname het gevolg. Ondanks deze zorgwekkende cijfers ligt het aantal van deze categorie roofmoorden rond de 5 tot 6 per jaar. In totaal zijn de afgelopen tien jaar 24 mensen slachtoffer geworden van dodelijk geweld bij straatroof. Een voorbeeld is een 86-jarige vrouw die op 12 november 1999 aan de verwondingen overleed die zij twee weken eerder bij een straatroof had opgelopen. Twee jongens van 17 en 20 bekenden. Ook bij straatroof wordt soms de dader – degene die een ander wilde beroven – slachtoffer. Op 19 oktober 2001 stak een 18-jarige jongen in Doesburg een 23-jarige man neer toen die probeerde hem te beroven van zijn gouden ‘koningsketting’ van vijfduizend gulden. Het slachtoffer overleed in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De 18-jarige jongen is inmiddels veroordeeld tot twee jaar en tbs.

Straffen Plegers van roofmoorden krijgen in 79 procent van de gevallen alleen gevangenisstraf en in 19 procent gevangenisstraf gecombineerd met tbs. Slechts 2 146

procent van de daders heeft alleen tbs gekregen. Wanneer gevangenisstraf wordt opgelegd, is dit gemiddeld 8 jaar. Met tbs is het ongeveer 7 jaar. In vijf gevallen is levenslang opgelegd. In Badhoevedorp schiet de 31-jarige E.S. bij een roofmoord op 22 november 1992 de 66-jarige Frans Suy en diens 51-jarige vrouw Janny dood. De man had in Uithoorn en Amstelveen soortgelijke overvallen gepleegd. Frenkie P., de leider van de beruchte Bende van Venlo, kreeg, zoals we eerder zagen, levenslang voor zijn rol bij in totaal zeven moordzaken. In de Playstation-zaken werd in eerste instantie tegen alle drie de verdachten levenslang uitgesproken, in één geval zelfs met tbs.

147

Ongenode gasten De moord op restauranthouder Willem Wijker

Gasterij ’t Woud is fraai gelegen aan de Herenweg tussen Egmond en Bergen, aan de kust van Noord-Holland. Aan de overkant van de weg begint het duinreservaat, met een binnenweggetje naar Bergen aan Zee. De uitspanning is in de wijde omtrek bekend en straalt oer-Hollandse warmte uit. Binnen is het alsof je in de kajuit van een klipper zit. Her en der hangen reddingsboeien uit alle windstreken, schilderijen en foto’s van schepen in nood en van reddingsboten. Tussen de tafels staan een houten stuurwiel en een koperen boegbeeld. Zand op de vloer. Aan de wand tegenover de klassieke houten tapkast hangt een tegelbord: ‘Zoals de waard is bedient hij z’n gasten.’ Zondagochtend 1 mei 2000, in alle vroegte, rond 1.15 uur, zitten restauranthouder Willem Wijker (42) en zijn vrouw Diane (40) na een dag hard werken nog wat met hun personeel na te praten aan een van de tafels bij het raam. Plotseling horen ze in het kantoortje boven hun hoofd gestommel. Er zullen toch niet weer inbrekers zijn? Willem rent langs de toog naar achteren en is in een paar stappen boven. Diane snelt hem achterna. Bijna boven hoort ze Willem schreeuwen: ‘Waar zijn jullie nou mee bezig?’ Meteen daarna klinken schoten. Willem Wijker is geboren in Egmond aan Zee. Vader Karel verdient de kost als scheepstakelaar, maar begint gasterij ’t Woud als Willem twaalf jaar oud is. Diane komt uit Bergen en is de beste vriendin van zijn jongere zus Karin. Zij helpt mee in de bediening en krijgt rond haar achttiende vaste verkering met Willem. Eerst ligt hun woonkamer pal naast het restaurantgedeelte, later, als hun tweede kind geboren is, verhuizen ze naar de bovenverdieping. In 1992 nemen ze de zaak over van Willems ouders. Voor Willem Wijker is het leven één groot feest. Een echte vrijbuiter, verslingerd aan motoren en oude legerauto’s. Hij kan met alles en iedereen overweg. Met zijn jeugdvriend Ab Wijker verzamelt Willem sinds 1976 oude Amerikaanse legervoertuigen uit de Tweede Wereldoorlog. Zijn eerste aankoop is een Dodge Command, een grote jeep bestemd voor de generaal. De Dodge wordt opgeknapt en 148

daarna uitgetest tijdens een avontuurlijke vakantie in Tunesië. Bij wijze van verrassing doet hij dienst als trouwauto voor Willem en Diane. Ab heeft de auto toen in één nacht wit gespoten en zit die dag grijnzend achter het stuur. De vrienden worden lid van de vereniging Keep Them Rolling en struinen stad en land af naar bijzondere wagens. In een loods nabij ’t Woud staat de ‘Wijker Military Collection’. Het gaat om een paar jeeps en Willems trots: twee gerestaureerde amfibievoertuigen. Een grote Duck en een kleinere Ford GPA. Ab is de sleutelaar, Willem de regelaar. Ze worden vaak uitgenodigd voor defilés en andere festiviteiten. Als rasechte Egmonder houdt Willem Wijker van de zee. In de voetsporen van zijn vader is hij sinds zijn achttiende actief bij de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) in Egmond aan Zee. De eerste tijd is hij als zogenoemde wipper betrokken bij reddingsacties vanaf de wal, sinds een jaar of tien vaart hij als opstapper mee. Die functie is allesbehalve vrijblijvend. Wijker heeft er een pittige opleiding voor moeten volgen in het Schotse Stonehaven. De voltallige bemanning oefent twee keer per maand en twintig à dertig keer per jaar moet de reddingsboot Adriaan Hendrik uitvaren. Volgens oud-schipper Cees Zwart hebben Wijker en zijn maten in de loop der jaren enkele tientallen mensen het leven gered. Wijker doet het werk met hart en ziel, maar slaagt er door de afstand naar het KNRM-station – zo’n vijf kilometer – niet altijd in om bij een noodmelding binnen tien minuten aanwezig te zijn. Eén keer rijdt hij zich op zijn motor bijna te pletter. Eigenlijk heeft hij het ook te druk. Maar het is niets voor hem om zijn vrienden te laten zitten. Daarom besluit hij over twee jaar te stoppen. Dan heeft hij precies 25 jaar bij de KNRM gezeten en dan moet de jongere generatie het maar overnemen. Gasterij ’t Woud loopt als een trein. In de zomer zit het buitenterras vaak bomvol. Verder zijn er de bruiloften en partijen, en in het weekend trekt het restaurant à la carte veel vaste klanten. Je krijgt er tenminste niet van die liflafjes, maar een eerlijk bord eten. Diane staat in de keuken, Willem in overhemd en spijkerbroek vóór. De stamgasten komen uit het hele land en lopen met hem weg. Willem Wijker is ook een man van tradities. Op 4 mei gaat de muziek tijdens de Dodenherdenking stipt om 20.00 uur uit. Dan moet iedereen twee minuten stil zijn. Maandagavond 14 juni 1999 geeft de Canadese zangeres Celine Dion een concert in de Amsterdamse ArenA. Diane wil er graag heen; Willem belooft op de kinderen te passen. In de loop van de middag gaat hij toch nog even naar een oefening van de KNRM in Egmond aan Zee. De 12-jarige Bianca is alleen thuis. Ze verzorgt de pony’s en loopt via de achterdeur de keuken in. Het is 18.30 uur. Plotseling staan er twee gemaskerde inbrekers voor haar neus, een man en een vrouw. Onder bedreiging van een vuurwapen eisen ze geld. Terwijl de inbrekers de wo149

ning boven het restaurant doorzoeken, belt Bianca de buren. Als de twee er even later met een portemonnee vandoor gaan, zeggen ze dreigend dat ze zullen terugkomen. Wijker voelt zich schuldig dat hij zijn dochter alleen heeft gelaten. Gelukkig is het goed afgelopen, maar wat had er niet kunnen gebeuren. Net als iedere restauranthouder denk hij nog wel eens terug aan de roofmoord op de 42-jarige meester-kok Gerard Fagel van restaurant De Hoefslag in Bosch en Duin, op dat moment precies tien jaar geleden. Willem en Diane zijn nooit bang geweest, maar ze willen geen onnodig risico lopen. Rondom het erf komen stevige hekken, de achterdeur wordt voorzien van een cijferslot. Wijker overweegt een pistool aan te schaffen, maar ziet daar toch maar van af. Hij kent zichzelf: in zijn woede zou hij de overvallers hartstikke doodschieten. De roofoverval blijft onopgelost. Bianca heeft het kenteken van de vluchtauto nog genoteerd, maar die blijkt gestolen. Willem en Diane verwijten de politie dat ze geen serieus onderzoek instellen: ‘Moeten er dan eerst doden vallen?’

Koninginnedag Het weekend van Koninginnedag 2000 hebben Willem en Diane Wijker het als altijd razend druk in de gasterij. Willem kijkt uit naar de komende dagen. De Dodenherdenking staat weer voor de deur en op Bevrijdingsdag gaat hij met familie en vrienden in de Duck varen over de Amsterdamse grachten. Zaterdag is het open dag bij de KNRM. Maar eerst moet er nog hard gewerkt worden. De opbrengst van ’t Woud bedraagt in een weekend al snel vele duizenden guldens. Omdat de horecabond de laatste tijd waarschuwt niet te veel contant geld in huis te hebben, willen ze binnenkort betaling met een pinpas mogelijk maken. Na het horen van de schoten, in de vroege ochtend van 1 mei 2000, vlucht Diane de ouderslaapkamer in. Ze wil alarm slaan. Nog voor ze kan bellen, hoort ze de inbrekers aankomen. Diane probeert de deur met beide handen dicht te houden, maar wordt hard opzij geduwd. ‘Ga alsjeblieft aan de kant,’ zegt een van de overvallers van achter zijn bivakmuts. Via de eerder die nacht opengebroken buitendeur en het dakterras aan de achterkant van de woning vluchten de twee weg, het duister in. Ze ontkomen per auto. Jeroen, de kok, probeert Wijker te reanimeren. Maar die is door een van de kogels in zijn hartstreek geraakt en overlijdt ter plekke aan de verwondingen. De politie begint meteen een buurtonderzoek, maar niemand heeft de overvallers gezien. Rond 6.45 uur komt bij de politie een melding binnen van een brandende auto op een afgelegen parkeerplaats achter de Anna van Burenlaan in Egmond aan den Hoef, slechts een paar kilometer van gasterij ’t Woud. De wagen, 150

een zilverkleurige Opel Omega, brandt volledig uit. Het nieuws van de dood van Willem Wijker zorgt in Egmond en Bergen voor een grote schok. De volgende dagen staan in de krant rijen rouwadvertenties voor Wijker. De begrafenis vindt plaats op donderdag 4 mei, Dodenherdenking. De Ford GPA, voorzien van bloemstukken in de kleuren rood, wit en blauw, doet dienst als lijkwagen. Hartsvriend Ab Wijker zit verslagen achter het stuur. De rouwstoet rijdt langzaam van gasterij ’t Woud naar de oud-katholieke kerk aan de Voorstraat in het centrum van Egmond aan Zee. Bij wijze van eerbetoon aan Willem Wijker zijn de winkels in zijn geboorteplaats die middag gesloten, de vlaggen hangen halfstok. Egmond houdt een siësta van verdriet. De dorpelingen vragen zich verbijsterd af wie deze moord gepleegd hebben. Het moeten wel jongens zijn geweest die de situatie ter plekke goed kennen. Maar wie? Onderzoek door de technische recherche wijst uit dat de zilvergrijze Opel Omega, die enkele uren na de roofmoord uitgebrand wordt aangetroffen in Egmond aan den Hoef, door de daders is gebruikt als vluchtwagen. De auto blijkt zondagavond 30 april tegen middernacht te zijn gestolen van het Raadhuisplein in Heiloo. Helaas heeft de brand alle verdere sporen uitgewist. Het rechercheteam staat voor een raadsel. Een van de vele vragen is of er een verband bestaat met de overval op 14 juni vorig jaar. Op verzoek van de recherche besteedt het tv-programma Opsporing Verzocht in zijn uitzending van dinsdag 23 mei uitvoerig aandacht aan de zaak-Wijker. Op basis van de getuigenverklaring van Diane concludeert de politie dat de inbrekers twee blanke Nederlandssprekende mannen zijn geweest. Volgens het signalement zijn ze tussen de achttien en dertig jaar oud. Onthuld wordt dat er waarschijnlijk een derde persoon bij het misdrijf betrokken was. Het zou gaan om een vrouw. Na afloop krijgt de politie tientallen tips, maar geen gouden tip. Drie weken later lijkt er plotseling sprake van een doorbraak in het onderzoek. Dinsdagochtend 13 juni wordt een achttienjarige inwoner van Egmond aan den Hoef als verdachte aangehouden. Hij is een bekende van de politie. Vrijdag 16 juni wordt de jongen wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten. Het onderzoek zit op een dood spoor. Het Openbaar Ministerie in Alkmaar looft een beloning van 14.000 gulden uit voor de gouden tip. In de uitzending van dinsdag 15 augustus besteedt Opsporing Verzocht opnieuw aandacht aan de zaak-Wijker. Er komen wederom diverse tips binnen, maar ook nu zit de gouden tip er niet bij. Ten tijde van de tweede uitzending van Opsporing Verzocht zit de 30-jarige Steven van de M. al ruim een maand vast. Hij is samen met zijn 25-jarige maat Willem G. aangehouden op verdenking van een groot aantal gewapende overvallen en ramkraken. Van de M. is bevriend met de 18-jarige jongen die eerder wegens gebrek aan bewijs is vrijgelaten. Tijdens de verhoren ontkent hij hardnekkig 151

betrokkenheid bij de zaak-Wijker. Een verdachte vrouw wordt wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten. Ook op zitting, half januari 2002, ontkennen Steven van de M. en Willem G. elke betrokkenheid bij de roofmoord op Willem Wijker. Wel bekennen ze achtentwintig roofovervallen en ramkraken in de regio. Volgens twee andere leden van de bende hadden beide verdachten Wijker wel degelijk doodgeschoten. Wegens doodslag en de serie andere delicten veroordeelt de rechtbank ze tot respectievelijk 20 en 12 jaar gevangenisstraf. Meteen na de uitspraak stellen de raadslieden namens hun afwezige cliënten hoger beroep in. Tijdens de negende zittingsdag van dat hoger beroep werd de verklaring voorgelezen van een nieuwe getuige, dat de 32-jarige P.K. uit Alkmaar de dader zou zijn. Dat zou hij tijdens een gezamelijke detentie hebben gezegd. P.K. reageerde geschokt op de beschuldiging. Inmiddels is gasterij ’t Woud weer open. Schuin boven de tapkast hangt een ingelijste zwartwitfoto van Willem Wijker zoals zijn vaste klanten hem kenden: de gastvrije waard met de stralende lach. Voor Willem was het leven één groot feest. Tot hij in de vroege ochtend van 1 mei 2000 in de woning boven zijn restaurant werd geconfronteerd met twee ongenode gasten.

152

De Geldnet-gabbers Keiharde vrijbuiters pas na jaren gepakt

De gabbers keken niet op een ruggetje meer of minder. Geld moest rollen. En ze hadden genoeg: schoenendozen vol. Op het laatst wisten ze van gekkigheid niet meer waar ze het moesten laten. Porsches, vrouwen, huizen, dure boten, vakanties, cocaïne: het kon niet op. Grijnzend stak Chiel zijn joints aan met biljetten van 250 gulden. Hele dagen zaten de heren te gokken in tenten als Van Belle in Amsterdam-Noord, café Gabbers in Oud-West en Sam-Sam in Zandvoort. En maar bellen met van die draagbare telefoons. Waar ze het van deden? Iedereen wist dat ze rommelden met drugs. Her en der in de stad hadden de mannen ‘weedhokken’. Elke twee maanden was er een nieuwe oogst. Voor 25 gulden per uur stond dan Jan en alleman een paar dagen planten te knippen. Zo’n oogst leverde al snel tien mille schoon op. Maar konden Chiel en Joop daar zo riant van leven? Alleen vrienden en familie kenden het echte verhaal. Dankbaar profiteerden zij mee. Van de politie had niemand last. Bloedgabbers waren het, maar van het tweetal was de 37-jarige Chiel O. – vanwege zijn forse postuur Rambo genoemd – de baas. Hij werd geboren in OudWest. Op zijn zestiende had hij het op de havo wel gezien en tekende hij bij de mariniers. Een prachtige tijd, met die treinkapingen in Drenthe. Je leerde van alles over wapens en explosieven. Bij een partijtje voetbal raakte Chiel ernstig geblesseerd aan zijn knie en hij werd overgeplaatst naar de sociaal-medische dienst van de Koninklijke Marine, in Driehuis. Chiel verveelde zich dood en hing steeds vaker met zijn oude maten rond in Amsterdam. Ontslag uit dienst was onvermijdelijk. In het verleden had Chiel wel eens een brommertje gepikt. Nu begon hij auto’s te kraken. En ook de handel in hasj leverde een aardig zakcentje op. Begin jaren tachtig kwamen er in Amsterdam steeds meer coffeeshops en die konden altijd spul gebruiken. Met zijn bravoure maakte Chiel goede sier bij de vrouwen. Om zich in ‘het milieu’ te bewijzen, begon hij rond zijn twintigste met kleine overvallen. Joop V., bijna vier jaar jonger dan Chiel en vanwege zijn verzorgde lange haren ook wel Jopie Föhn genoemd, groeide op in Amsterdam-Noord. Zijn ouders had153

den een café aan de Fazantenweg. Van school kwam niet veel terecht: Joop moest helpen. Net als Chiel begon bij in hasj te handelen. De gabbers kenden elkaar uit de kroeg. Al snel gingen ze samen op roverspad. Met een voorhamer sloeg Chiel bij een bankfiliaal de gepantserde ruit uit de sponning. Kassa! Of ze bedreigden met hun pistool een geldloper. Intussen ging de handel in drugs gewoon door. Eind jaren tachtig liep het fout. Samen met een andere vriend, Marcel van D., werd Chiel met een partij hasj betrapt in Zwitserland. Bijna twee jaar zat hij vast. Berooid en opgefokt keerde ‘Rambo’ terug. Via een contact uit ‘het milieu’, ‘Schorre Gerrit’, konden Chiel en Joop aan explosieven komen. Ze oefenden op het gepantserde raam van een bank in Amstelveen. En op de stalen deur van een controlehuisje in het Westelijk Havengebied. Die bom sloeg een gat van twintig bij twintig centimeter. Nu waren ze klaar voor het echte werk.

Grenswisselkantoor Iedere handelaar in hasj wist dat je met je sporttas vol geld altijd terechtkon bij het Grenswisselkantoor (GWK) op Amsterdam CS. Daar viel dus veel te halen. Samen met ‘Krimson’ – een kennis die vernoemd is naar de boef uit de strip Suske en Wiske, maar eigenlijk Oswin W. heet – werd het plan gesmeed voor een overval. Vermomd als zwerver lag Joop in de vroege ochtend van 30 december 1991 in een slaapzak voor de GWK-vestiging. In het donker bracht hij een kleefbom aan op het raam. Meteen na de explosie – om 7.15 uur – stormde hij met Krimson naar binnen. Chiel stond voor de deur klaar met een rode vluchtwagen. Juist toen zijn maten met de geldcassettes naar buiten renden, arriveerde een gewapende agent van de Spoorwegpolitie. Chiel schoot hem gericht in beide armen en weg waren de overvallers. De buit bedroeg 1,2 miljoen gulden. De politie tastte in het duister. Hadden de daders hulp van een personeelslid gehad? Eén verdachte medewerker werd ontslagen. In de zomer van 1992 stonden twee vermeende daders terecht: ene Freek F. en Gerda van S. De eerste werd na een eis van twaalf jaar vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Gerda, een drugsverslaafde die volgens officier van justitie mr. J. Dun op de uitkijk had gestaan en allerlei details over de overval wist, kreeg tbs opgelegd. Chiel volgde de zaak op de voet. Gerda kende hij niet. Met Freek had hij in het verleden onder meer een overval gepleegd op de Nuts-Spaarbank in Haarlem. En hij had hem over de GWK-overval verteld. Het was inmiddels voorjaar 1993 en het geld van de GWK-overval was alweer op. De uitbater van café Gabbers, ‘Oele’, kende iemand die bij Aeroground op Schip154

hol werkte. Van deze René R. wist hij dat daar regelmatig per vliegtuig grote sommen geld werden afgeleverd. Samen met Krimson en Joop observeerden Chiel en Oele – die in werkelijkheid Willem J. heet – de geldtransporten vanaf de spottersplaats. De overval werd gepland voor 5 maart. Na een akkefietje met Chiel werd Joop voor straf vervangen door Bas van O. In een gestolen groene Alfa Romeo 164 reed het viertal in de vooravond naar Schiphol. Even leek het mis te gaan. Door harde wind was ‘hun’ toestel op een ander platform geland. Maar de slagbomen van het terrein stonden open en ze konden zo naar het gebouw van Aeroground rijden. Gekleed in een stofjas en vermomd met pruik, snor en brilletje wandelde Chiel naar binnen, met Bas in zijn kielzog. De andere twee bleven in de wagen zitten. Via een ruimte met metershoge schappen liep Chiel naar de kluis. Daar werd de geldwagen net uitgeladen. Chiel bedreigde de transporteurs met zijn pistool, pakte drie loodzware geldzakken en rende met Bas weer naar buiten. De portier vergat van schrik de alarmknop in te drukken. En weg waren de overvallers. Het was inmiddels 20.50 uur. Bij hotel Barbizon werden de geldzakken overgeladen in een eveneens gestolen Chrysler Voyager. En even later stapten de heren bij een wegrestaurant opnieuw over in twee andere wagens. Nog diezelfde avond verdeelden ze in een gereserveerde hotelkamer de buit: allemaal biljetten van 250, in totaal 3,8 miljoen gulden. René zou als tipgever 10 procent ontvangen. Bleef over ruim acht ton de man. René stopte met zijn werk bij Aeroground en nam café Gabbers over van Oele. Niemand vroeg zich af hoe hij aan het geld kwam.

Droomhuis Opnieuw had de politie het nakijken. Van zijn aandeel gaf Chiel 3,5 ton aan Joop en de gabbers gingen vrolijk op huizenjacht. Uitgekeken op zijn benedenwoning in Bos en Lommer wilde Chiel gaan samenwonen met zijn jongere vriendin Hennie V. Die had hij vijf jaar eerder leren kennen in coffeeshop Risky, in Bos en Lommer. Later zou Hennie nog bij Gabbers werken. Rondrijdend door villabuurten zag Chiel een droomhuis aan de Vinkeveense Plassen. Onder de naam Martin Ploegsma huurde hij de villa aan de Achterbos rechtstreeks van de eigenaar. De huur bedroeg zesduizend gulden in de maand. Chiel betaalde voor twee jaar vooruit, plus een borgsom van twintig mille: in totaal 164.000 gulden. Contant. Twintig maart vierde Chiel zijn 34ste verjaardag met een huis vol visite. Maar toen hij op een gegeven moment met zijn dronken kop in de biljartkamer met zwaarden begon te zwaaien, hielden de meeste bezoekers het voor gezien. Even later lag Chiel kotsend op de leistenen vloer. 155

Ook nu ging het geld er hard doorheen. De vader van Hennie kreeg twintig mille om achter het huis een papegaaienhok te timmeren. De roodstaarten van twee mille per stuk noemde Chiel Aero. In de sloot naast het huis liet hij een steiger bouwen voor zijn nieuwe speedcruiser van 115.000 gulden. En ’s nachts mocht hij graag de plas op met zijn supersnelle jetscooter.

Geldnet Nog geen jaar na de overval op Aeroground was er van de buit niets meer over. Twee oude maten, onder wie Marcel van D., vroegen Chiel om een financieel geschil met de exploitant van hun coffeeshop La Rocka aan het Damrak op te lossen. Voor die klus kreeg hij een Porsche. In La Rocka raakte hij bevriend met een van de schoonmakers, John G. Deze in 1961 geboren Arnhemse gevangenisbewaarder ving voor zijn bijbaantje vijfduizend gulden in de maand. Zwart. Niettemin zat hij tot over zijn oren in de schulden en zon hij op een manier om snel veel geld te verdienen. Eerder had hij onder meer overwogen de directeur van een uitzendbureau te kidnappen. In overleg met Chiel en Joop trad John G. in oktober 1994 in dienst bij de vestiging van het waardetransportbedrijf Geldnet in Duiven, bij Arnhem. In ruil voor informatie betaalden de Amsterdammers hem maandelijks een aanvulling op zijn salaris. In alle rust rijpte het plan voor een grote klapper. De overval werd met militaire precisie voorbereid. Een eerste poging in begin september 1995 ging op het laatste moment niet door, omdat John afhaakte. Na een stevige aframmeling door Chiel en Joop stemde hij in met een nieuwe poging. Vervolgens regelde John dat hij op zaterdag 23 september dienst had met één collega, de 43-jarige Johan Regeling uit Zevenaar. Van Chiel had John inmiddels een chroomkleurige Magnum en een paar handboeien gekregen. Gino de M., een jonge Amsterdamse marktkoopman in lingerie, huurde vrijdag 22 september bij Bakker Kapper aan de Hoofdweg in Amsterdam een groen VW-busje. En hij ‘regelde’ nog twee vluchtwagens: een Ford Mondeo en een VW Golf. Die bewuste zaterdagmiddag moet John samen met Johan Regeling geld halen in De Meern, bij Utrecht. Het betreft de dagopbrengsten van een aantal banken. Chiel en zijn kornuiten – Joop, Oele en ene Fikri E. – volgen geldwagen 5583 op een afstand. Uren later keren John en Johan terug bij de Geldnet-bunker in Duiven. Via de entreesluis rijdt John de 5583 naar de losplaats bij de kluis en hij begint met uitladen. In de controlekamer vult Johan Regeling intussen de vrachtlijst in. Dan klinken er enkele pistoolschoten. Om 23.14 uur krijgt de Arnhemse politie een overvalalarm binnen. Drie patrouillewagens spoeden zich naar Duiven. Chiel en zijn maten zijn dan al gevlo156

gen, naar het Brabantse Schijndel. De buit bedraagt 8,8 miljoen gulden; daarmee is het de grootste overval in de Nederlandse geschiedenis. De mannen hebben een beveiligingscamera van de muur gerukt en de videoband met de exacte toedracht meegenomen.

Verdacht busje In de Geldnet-bunker treffen de agenten eerst Johan Regeling aan: dood. Iets verderop ligt John, versuft door een schotwond in zijn rechterschouder. In allerijl wordt hij naar het ziekenhuis gebracht en streng bewaakt. Misschien komen de overvallers terug om de enige getuige alsnog het zwijgen op te leggen. Een bewoner uit Velp meldt de politie dat hij op een parkeerplaats een verdacht busje heeft gezien van verhuurbedrijf Bakker Kapper. Vanuit een nabijgelegen benzinestation blijkt te zijn gebeld naar café Gabbers. Vooral Chiel maakt na de Geldnet-overval een opgejaagde indruk. Hij snuift voor kapitalen aan cocaïne weg en praat vaak geëmotioneerd met vriendinnen over wat er in Duiven gebeurd is. Op 1 november bevalt zijn vriendin Hennie van een dochter: Lisa. Met Chiel gaat het echter van kwaad tot erger. In januari 1996 koopt hij samen met Marcel van D. nog coffeeshop Prix d’Ami aan de Haringpakkerssteeg, voor een vriendenprijsje van drie ton. Maar het wordt hem in Nederland te heet onder de voeten. Samen met Hennie en Lisa vertrekt hij naar Zuid-Spanje. Via een Nederlandse ‘katvanger’ koopt hij voor drie ton in Rota-Cadiz een fraaie villa vlak bij het strand. Hij schaft zich een witte Jeep aan en een zwarte hengst. En in de plaatselijke disco slaat hij duizenden guldens stuk. Chiel heeft last van nachtmerries en snuift soms twintig gram in één weekend. Nog geen maand na de Geldnet-overval krijgt de Amsterdamse CID een tip dat Chiel O. vermoedelijk de dader is. Over hem meldt de tipgever: ‘De man was bevriend met een van de bewakers van Geldnet. Hij heeft de bewaker onder druk gezet om mee te doen. De bevriende bewaker heeft de dader(s) binnengelaten en de andere bewaker doodgeschoten. Daarna heeft de bewaker zichzelf in zijn arm geschoten.’ De informatie wordt doorgespeeld naar het Wintertijd-team in Zevenaar, een 23 man sterke Recherche Assistentie Eenheid die meteen na de overval is samengesteld. De tip bevestigt hun vermoeden dat de overvallers binnen Geldnet een ‘mol’ hadden. Al snel valt de verdenking op John G. Hij heeft een week na de overval aangifte gedaan van poging tot doodslag door ‘een onbekende man’. Maar de afdrukken op het gevonden pistool zijn van hemzelf. Bovendien treft de politie op diverse plaatsen in het gebouw zijn bloedsporen aan, terwijl hij volgens zijn verklaring in de kluis was neergeschoten en daarna bewusteloos was geraakt. 157

Analyse door de CRI met behulp van het Landelijk Overvallen Registratie Systeem wijst op een mogelijk verband met andere onopgeloste overvallen: op het GWK en Aeroground. Ook daar ging het om een grote buit en waren de daders goed op de hoogte van de situatie. De informatie blijft binnenkomen. Volgens een CID-tip van eind november is Chiel O. ‘leider van een groep overvallers’. Hij heeft een loods op het terrein De Heining in Amsterdam, ‘waar hij zijn overvallen voorbereidt’. In februari 1996 wordt de Arnhemse CID getipt over de dubbelrol van John G. En begin maart krijgt de CID Kennemerland betrouwbare informatie binnen over de rol van Chiel O. en Joop V. Ook observaties en telefoontaps leveren aanwijzingen op. Zo vangt de politie een boodschap op van Joop aan Fikri. Of hij bij Gino ‘even vijf wil ophalen, van dat van Duiven’. Het net rond de bende sluit zich.

Arrestatie Woensdagavond 3 april 1996, vlak voor aanvang van de wedstrijd Ajax-Panathinaikos, houden arrestatieteams in Arnhem en Amsterdam John G., Joop V., Gino de M. en Bas van O. aan. Tegelijkertijd wordt in Zuid-Spanje Chiel O. aangehouden. Bij de arrestaties worden onder meer auto’s, vuurwapens en een geldtelmachine in beslag genomen. In de villa van Chiel vindt de politie honderdduizend gulden aan contanten. In de dagen daarna wordt ook een groot aantal familieleden en vrienden aangehouden, op verdenking van heling. Vooral de verhoren van Hennie V. – op Schiphol aangehouden bij haar terugkeer uit Spanje op eerste paasdag – leveren al snel gedetailleerde informatie op. Uitvoerig vertelt zij over de rol van vriend Chiel bij de belangrijkste overvallen: GWK, Aeroground en Geldnet. En zij noemt de namen van de andere betrokkenen. Ook Gino de M. toont zich coöperatief. Een paar dagen na de overval in Duiven had hij het gehuurde VW-busje als vermist opgegeven. Nu vertelt hij hoe de wagen in een loods op De Heining – dezelfde plaats waar destijds Freddy Heineken werd vastgehouden – met snijbranders is ‘gestript’. Om elk spoor uit te wissen, zijn ook de Geldnet-cassettes ‘versnipperd’. John G. ontkent aanvankelijk elke betrokkenheid en zegt zich slachtoffer te voelen. Joop Föhn beroept zich op zijn zwijgrecht. De inmiddels uitgeleverde Chiel is een gebroken man. Hij heeft naar eigen zeggen steeds het beeld van de doodgeschoten Johan Regeling voor ogen. Diens dood was niet gepland; vermoedelijk is John G., die na afloop van de overval op een vals paspoort met zijn gezin naar Indonesië zou vluchten, in paniek geraakt. Geconfronteerd met de verklaring van Hennie bekent Chiel naast de drie bekende zaken vijftien overvallen op onder meer banken, geldlopers en postkanto158

ren. Spectaculair was de overval op een posttrein bij de Bijlmer, waarbij Chiel en de zijnen met accuklemmen het sein op rood hadden gezet. Per video en per brief doet Chiel een emotioneel beroep op zijn gabbers om ook te bekennen. Woensdagavond 11 september levert William L. uit Schijndel een videoband die hij na de overval van Chiel in bewaring had gekregen in bij de Arnhemse politie. De beelden leveren het bewijs dat John G. zijn collega Johan Regeling van achteren heeft neergeschoten. Zelf noemt hij het ‘een ongeluk’. Hij wilde Regeling neerslaan met zijn pistool, ‘maar in plaats van dat, ging die af ’. CID-tip

Eén voor één verschijnen de verdachten voor de rechtbank in Arnhem. Oele krijgt voor zijn rol bij de overvallen op Aeroground en Geldnet zeven jaar gevangenisstraf, René R. twintig maanden, waarvan zes voorwaardelijk, en 250.000 gulden boete voor zijn rol bij Aeroground. Bas van O. moet voor zijn aandeel in die overval tweeënhalf jaar zitten. In december 1996 hoort John G. twaalf jaar gevangenisstraf plus tbs tegen zich eisen. Volgens de officier van justitie was er sprake van moord. De handelingen van John G. maakten ‘een gecontroleerde, geplande indruk. Geen spoor van paniek, niet vooraf, niet tijdens, niet achteraf. Zijn motief ligt voor de hand: voorkomen dat hij zou worden aangewezen als mededader van de overval.’ De advocaat van John G. stelt dat alleen doodslag kan worden bewezen. Zijn cliënt stond volgens hem onder zware psychische druk van de Amsterdammers en heeft per ongeluk geschoten. John G. krijgt uiteindelijk vijftien jaar wegens moord. Tegen Joop eiste de officier van justitie veertien jaar, tegen Chiel twintig jaar. Naast de celstraffen eiste het OM in het kader van de pluk-ze-wetgeving ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel. Bij niet betalen moeten ze nog langer zitten. De rechtbank geeft Joop V. met vijftien jaar één jaar meer dan de eis. Chiel O. wordt veroordeeld tot twintig jaar cel. In hoger beroep gaat er bij beiden twee jaar af: dertien en achttien jaar.

159

13 Seksuele moorden

Iedereen kent de namen van één of meer slachtoffers. Naomi Eleveld, Sybine Jansons, Maartje Pieck, Nienke Kleiss, Nicky Verstappen, Marianne Vaatstra, Anne de Ruijter de Wildt, Christel Ambrosius. Geen enkele moord roept zo veel maatschappelijke onrust en weerzin op als een seksuele moord, zeker wanneer het een kind betreft. Volgens een gangbare definitie is er sprake van een seksuele moord als de dader het slachtoffer voor, tijdens of na de moord heeft misbruikt of een poging daartoe heeft gedaan.1 In dit hoofdstuk beperken we ons tot seksuele moorden buiten de familie/relatiesfeer.2 We scharen er ook moorden in de prostitutiesfeer onder. Hierbij hoeft niet per se sprake te zijn van seksueel misbruik, maar er is wel sprake van een seksuele relatie.3 In totaal zijn er – volgens deze afbakening – de afgelopen tien jaar 88 moordzaken geweest, waarbij 95 slachtoffers vielen. Seksuele moorden vormen 5 procent van het totale aantal opgeloste moorden in ons land. Gemiddeld worden er zo’n tien seksuele moorden per jaar gepleegd, maar het aantal varieert. In 1996 werden de meeste seksuele moorden gepleegd: veertien. In 1997 waren het er ‘slechts’ vijf. Wat de modus operandi betreft, komen de meeste slachtoffers om het leven door wurging of door messteken: beiden 36 procent. Slechts één op de tien slachtoffers van seksuele moorden is doodgeschoten. De woning is de belangrijkste pleegplaats met 39 procent, op de voet gevolgd door de openbare weg: 32 procent. De categorie ‘park, bos en water’ vormt in 14 procent het decor. 5 procent van de seksuele moorden is gepleegd in de horeca. In de meeste gevallen betrof dit een bordeel. Zo wurgde een onbekende op 7 juni 1993 een 35-jarige Braziliaanse prostituee in haar peeskamertje aan de hoofdstedelijke Bloedstraat.

160

Seksuele moorden Buiten de prostitutiesfeer zijn in de periode 1992-2001 37 personen het slachtoffer geworden van een seksuele moord. Hun leeftijden lopen sterk uiteen.4 De afgelopen tien jaar zijn vier meisjes en twee jongetjes jonger dan acht jaar vermoord nadat ze seksueel waren benaderd. In de meeste gevallen zijn de kinderen vermoord opdat zij de dader(s) achteraf niet zouden kunnen verraden. Opvallend is dat de daders steeds bekenden uit de buurt zijn. De namen van de slachtoffertjes hebben de publiciteit veelvuldig gehaald. Whitley van Gelder (4) wordt op 6 augustus 1998 in een sloot in een recreatiegebied bij Capelle aan den IJssel gevonden. Zij is de nacht daarvoor meegenomen uit de flat van haar 22-jarige moeder en misbruikt door twee Irakese broers die sinds kort in dezelfde flat woonden. Yasmina Habchi (5) uit Utrecht wordt op 3 oktober 2000 gevonden tussen het huisafval. Ze is een week vermist nadat haar 14-jarige Surinaamse buurjongen haar betastte en haar daarna uit angst voor ontdekking wurgde. Het lijkje heeft hij in een vuilniszak gestopt en gedumpt in een container. Jetty de Haan (4) uit het Friese Beetsterzwaag wordt op 29 mei 1996 neergestoken door haar 16-jarige overbuurjongen nadat hij haar seksueel heeft misbruikt. Haar lijkje verstopt hij in een plastic zak in een kast op zijn slaapkamer. Chanel Naomi Eleveld (7) wordt in juli 1999 misbruikt door haar buurman. Hij had haar lijkje verstopt in de kruipruimte onder de meterkast van zijn woning. Maickel Nelissen (2), een van de twee jongetjes die de afgelopen tien jaar slachtoffer van een seksuele moord werd, is mishandeld en seksueel misbruikt door een jongen en diens vriendin (19 en 21 jaar oud) die op hem zouden passen. Hij overlijdt op 3 augustus 1992 in het ziekenhuis. Nasr Eddine Achrouitar (7), het andere jongetje, wordt op straat door een man meegelokt en seksueel misbruikt. Op 2 juli 1993 ontdekt een politieboot in het Maas-Waalkanaal bij Nijmegen zijn lijkje. Seksuele moorden die ook veel indruk maken, zijn die op oudere kinderen. In de periode 1992-2001 zijn elf kinderen in de leeftijd tussen de 8 en 16 jaar omgebracht. Ook de namen van deze slachtoffers zijn zo vaak in de media verschenen dat ze algemeen bekend zijn: Manon Seijkens (8), Felicita Oostdam (9), Nienke Kleiss (10), Jennifer van Veen (12), Sybine Jansons (13), Suzanne Pakosch (14), Maartje Pieck (15), Marianne Vaatstra (16), Ankie Blommaert (16), Ines van Muylder (16 Belgisch) en Nicky Verstappen (11), het enige jongetje.5 Deze kinderen zijn ofwel misbruikt of er is een poging toe gedaan. Voorzover we weten kenden alleen de moordenaars van Jennifer van Veen en Ankie Blommaert hun slachtoffer. In de andere gevallen betrof het vermoedelijk ‘willekeurige’ slachtoffers. Pijnlijk is dat eind 2002 de moorden op Manon 161

Seijkens (1995), Nicky Verstappen (1998) en Marianne Vaatstra (1999) (zie de reconstructie op pagina 167) nog altijd niet zijn opgelost.6 Naast de genoemde jonge slachtoffers zijn nog 20 personen van ouder dan 16 jaar – allemaal vrouwen – het slachtoffer geworden van een seksuele moord buiten de prostitutiesfeer. Het jongste slachtoffer in deze categorie was de 17jarige Elly Verhage uit Luttelgeest. De 35-jarige A. van der H. had haar in zijn woning in Emmeloord gewurgd en haar lijk daarna gedumpt op een voormalige atletiekbaan. Even dramatisch was de moord op de 39-jarige Hester Boivin. Zij was vrijwilligster in de Van der Hoevenkliniek in Utrecht, waar veel zedendelinquenten worden behandeld. In haar woning werd zij verkracht door de 26-jarige R. van der M., een weggelopen tbs-patiënt. Het oudste slachtoffer van een seksuele moord was tachtig jaar. In de Bijlmer vonden spelende kinderen op 24 juni 1998 het lijk van de oude mevrouw Smith, ‘het kattenvrouwtje’. De dader, een 29-jarige Antilliaan, had haar verkracht. Sectie wees uit dat ze was overleden aan een schedelbreuk. Juridisch was de meest spraakmakende zaak ongetwijfeld de moord op Christel Ambrosius op 9 januari 1994, ofwel de Puttense moordzaak. De 23-jarige stewardess is in de afgelegen boswoning van haar oma verkracht en om het leven gebracht. Twee verdachten worden veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf. De mannen worden echter in 2002 – nadat ze hun straf al hebben uitgezeten – uiteindelijk toch vrijgesproken.7

Moorden in de prostitutiesfeer In de prostitutiesfeer vallen ook dodelijke slachtoffers van geweld. In dit boek scharen we dergelijke moorden onder de seksuele moorden. Hoewel er bij dergelijke moorden niet per se sprake hoeft te zijn van seksueel misbruik, is wel sprake van een seksuele relatie. Dit geldt zowel voor de mannen(homo)prostitutie als voor de vrouwenprostitutie. Mannenprostitutie Bij moorden in de mannenprostitutie zijn vooral oudere mannen het slachtoffer. In de periode 1992-2001 vielen er in Nederland 15 slachtoffers.8 Waarschijnlijk waren er meer, maar het is niet altijd duidelijk of slachtoffers homofiel zijn en wat de toedracht van de moord is. Ook is een aantal moorden nog niet opgelost. Het scenario van de homomoord ziet er volgens de antropoloog Van Gemert, die homomoorden in de jaren tachtig bestudeerde,9 als volgt uit: ‘Een oudere alleenstaande homoseksuele man (vijftig jaar) pikt op straat of in een bar een prostitué (twintig jaar) op en neemt die mee naar huis. In zijn woning 162

wordt de man vermoord en beroofd.’10 Vaak worden deze moorden dan ook als roofmoord gezien. Echter in de meeste gevallen wordt er wel iets gestolen, maar de waarde ervan is relatief gering. Meestal begon de dader pas naar spullen te zoeken nadat de dodelijke worsteling had plaatsgevonden. Van Gemert betoogt dan ook dat ‘veeleer opgestapelde rancune jegens de prostituant die profiteerde van de moeilijke positie waarin de jongen verkeerde’ het achterliggende motief is.11 Vaak is de jongen tijdens zijn opvoeding affectief verwaarloosd en leeft hij op straat. Wanneer hij de eerste keer de door een man geboden waardering, maaltijd en slaapplaats accepteert is hij bereid hiervoor een seksuele tegenprestatie te leveren. Algauw belandt hij echter in de harde wereld van de jongensprostitutie: zijn eerste ‘klant’ verzoekt hem te vertrekken, hij zoekt andere klanten en wordt door deze klanten in de loop der tijd steeds minder vriendelijk ontvangen. Door de opgedane ervaringen wordt de jongen steeds argwanender tegenover klanten. Veel jongens voelen zich gebruikt: de klanten behouden hun goede leven, terwijl hun eigen leven steeds slechter wordt. Zelfs hun (hetero)seksuele identiteit staat op het spel. Deze negatieve ervaringen leiden uiteindelijk vaak tot haat tegen homoseksuele mannen. Wanneer een klant dan een ongewenste seksuele handeling eist of niet betaalt, verliest de jongen zijn beheersing en brengt de klant om het leven. De schandknapen zijn overigens vaak van allochtone afkomst. Vrouwenprostitutie Veel slachtoffers van seksuele moorden vallen ook in de vrouwenprostitutiesfeer. Vrouwelijke prostituees – en met name straatprostituees – vormen een kwetsbare groep.12 In de afgelopen tien jaar zijn er zeker 43 prostituees vermoord.13 Waarschijnlijk zijn het er meer, maar uit de ons beschikbare informatie is niet altijd duidelijk in welke setting een moord heeft plaatsgevonden. Naast de prostituees zijn ook 2 klanten vermoord. In deze gevallen reageert de prostituee op het gedrag van de klant. Op 8 augustus 1998 werd een 37-jarige Marokkaan neergestoken door een 26-jarige Hongaarse prostituee. Zij nam wraak voor seksueel misbruik door de man. Precies andersom is de dood van een 75-jarige man in 1995 in Utrecht. Een 23-jarige prostituee stapt bij hem in de auto en dringt zich aan hem op. Hij geeft aan dit niet te willen. Zij schopt hem daarop in zijn gezicht. Hij overlijdt drie maanden later aan zijn verwondingen. De meeste vermoorde prostituees werkten achter het raam of in de tippelprostitutie. Hun leeftijd was tussen de 20 en 43 jaar. In de helft van de gevallen waren ze afkomstig uit het buitenland (Oost-Europa, Afrika, Zuid-Amerika). Op 23 juli 1995 bijvoorbeeld werd in Haarlem een 29-jarige Colombiaanse prostituee in haar peeskamer gewurgd. De dader, de 27-jarige Michel H., kon 163

worden aangehouden toen hij op 7 februari 1997 in hetzelfde bordeel probeerde een tweede prostituee te vermoorden. De meeste vrouwen zijn vermoord in Amsterdam, Heerlen en Den Haag. In Rotterdam zijn de afgelopen tien jaar ook diverse prostituees vermoord. In de jaren tachtig werden in Rotterdam zeven tippelaarsters gewurgd of doodgestoken. Geen van die zaken is ooit opgelost. De politie hield destijds rekening met een seriemoordenaar. Het onderzoek van de recherche heeft echter niets opgeleverd. Onze bevindingen komen overeen met die van de antropoloog Van Gemert die in 1994 – na zijn onderzoek naar homomoorden – een onderzoek naar moorden op prostituees deed.14 Voor zijn studie onderzocht hij twintig moordzaken in de periode 1980 – 1991, waarbij het slachtoffer een prostituee was en zich ophield in een gebied waar vrouwen zich prostitueren.15 Hiervoor heeft hij uitgebreid literatuuronderzoek gedaan, de dossiers gelezen en interviews gehouden met hulpverleners en rechercheurs. Behalve dat hij inzicht kreeg in aantallen en kenmerken van slachtoffers en daders, was hij hierdoor in staat verschillende scenario’s te construeren van prostitutiemoorden.16 Fantasieën van de daders spelen daarin een belangrijke rol. Van Gemert onderscheidt vier scenario’s.17 Soms hebben prostituees andere plannen dan de klant verwacht. De prostituee kan of wil niet aan de (seksuele) wensen van de klant voldoen of is zelfs van plan de klant te beroven (scenario 1: de verraste klant). Omgekeerd hebben klanten soms andere plannen dan de prostituee verwacht. De klant wil de prostituee mishandelen of beroven (scenario 2: de machtswellustige moordenaar). Soms ook is de klant al van plan de prostituee zeer ernstig te verwonden of zelfs te doden (scenario 3: de lustmoordenaar). Daarnaast komt het voor dat de dader een (emotionele) relatie wil met een prostituee, maar daarin wordt teleurgesteld en dat hij haar uit woede en frustratie vermoordt (scenario 4: de verwrongen relatie). De meest geruchtmakende lustmoorden op prostituees (scenario 3) van de afgelopen tien jaar, zijn ongetwijfeld de moorden die in Groningen werden gepleegd door Willem van E. uit het Groningse Harkstede. Van E. was in 1975 veroordeeld tot achttien jaar en tbs wegens de moord op een 15-jarig meisje en een 44-jarige verpleegster, beide in Zuid-Holland. In zijn requisitoir bij het Haagse Gerechtshof benadrukte de advocaat-generaal destijds dat Van E. vanwege de kans op recidive nooit meer zou moeten vrijkomen: hij was een gevaar voor de samenleving. Volgens de psychiatrische rapporten is hij ‘een man zonder emoties die geen spijt heeft van zijn misdaden’. Na zijn gevangenisstraf en tbs-behandeling in de Van Mesdagkliniek wordt Van E. begin jaren negentig toch genezen verklaard en hij vestigt zich met de (pen)vriendin die hij tijdens zijn detentie leerde kennen, in een woonboerderij in Harkstede. 164

Daarna pleegt hij zeker nog drie seksuele moorden op prostituees. In 1993 was de 23-jarige Roemeense tippelaarster Michelle Fatol zijn slachtoffer. Haar lijk wordt op 4 november van dat jaar in een sloot bij Groningen gevonden. In 1995 maakt hij weer een slachtoffer, de 31-jarige tippelaarster Annelies Reinders. Haar lijk dumpt hij in het Eemskanaal, waar het op 21 januari 1995 wordt gevonden. Van E. loopt pas eind 2001 tegen de lamp na de moord op de 34-jarige heroïneprostituee Sasja Schenker uit Groningen. Haar naakte lichaam wordt op 17 juli 2001 gevonden in het Slochterdiep in Harkstede, vlak bij de woning van Van E. Net als de andere tippelaarsters is zij gewurgd. Bijna vier maanden later wordt Van E. als verdachte aangehouden.18 Hij wordt veroordeeld tot levenslang.19

Daders Wie zijn eigenlijk de daders van dit soort seksuele moorden? Waarom plegen ze seksuele moorden? Wat zijn hun motieven? In Nederland is niet veel onderzoek verricht naar seksuele moorden.20 Met name in de Verenigde Staten is wel veel onderzoek gedaan naar de factoren die een rol spelen bij strafbaar seksueel gedrag jegens vrouwen en kinderen.21 De resultaten van dit onderzoek wijzen erop dat ‘de’ verkrachter of ‘de’ misbruiker van kinderen niet bestaat. Zo bestaat ook ‘de’ seksuele moordenaar niet. De misdrijven worden op allerlei manieren gepleegd. De daders verschillen sterk in motieven en achtergronden. De motieven lopen uiteen van algemene tendenties naar geweld, zucht naar macht, behoefte aan contact en seksuele driften tot haat voor vrouwen. De achtergronden van de daders variëren sterk in ontwikkelingsgeschiedenis, criminele carrières en psychiatrische loopbaan. Op basis van de vele – met name Amerikaanse – onderzoeken onder de algehele bevolking en onder zedendelinquenten zijn niettemin theoretische modellen ontwikkeld ter verklaring van seksueel delinquent gedrag. Het uitgangspunt in deze theorieën is dat biologische processen, negatieve ervaringen in de opvoeding en sociaal-culturele factoren (opvattingen, normen en waarden) op elkaar inwerken en aanleiding geven tot de ontwikkeling van een persoonlijkheid met seksueel agressieve neigingen.22 Afhankelijk van de situatie waarin de persoon verkeert kan hij dan overgaan tot seksuele misdrijven en extreem geweld.

Straffen Tot 1968 werden hardnekkige seksuele misdadigers gecastreerd. Onder de noemer ‘ballen bij de poort inleveren’ zijn onder meer in de tbs-kliniek Veldzicht 165

in Balkbrug honderden chirurgische castraties verricht. Deze ingreep ondervond echter steeds meer kritiek, zowel om redenen van ethiek als van effectiviteit. Eenderde tot de helft van de gecastreerde verkrachters en pedofielen behield zijn erecties, driften en orgasmen. Een nieuwe methode is het gebruik van lustremmende medicatie, de zogeheten chemische castratie. De overheid kan criminelen daartoe echter niet verplichten. In het geval van tbs kan het wel een eis zijn voor voorwaardelijke beëindiging van de maatregel. Van alle veroordeelde daders van seksuele moorden krijgt 36 procent tbs opgelegd, waarvan 90 procent in combinatie met een gevangenisstraf. 45 procent van de seksuele moordenaars krijgt gevangenisstraf opgelegd. Omdat er naar verhouding veel jonge daders zijn, wordt in vergelijking met andere typen moorden relatief vaak (19 procent) jeugddetentie opgelegd. Seksuele moordenaars worden relatief lang gestraft: gemiddeld tot bijna 10 jaar wanneer ze alleen gevangenisstraf krijgen en ongeveer 7,5 jaar wanneer ze ook tbs krijgen opgelegd. Mannen die kinderen seksueel misbruikten en doodden kregen vrijwel allemaal tbs opgelegd. De uitzondering is Jan S. Hij kreeg – na een eis van twintig jaar en tbs – voor de moord op zijn buurmeisje Chanel Naomi Eleveld levenslang.

166

Het verstoorde paradijs De zaak Marianne Vaatstra

Koninginnedag 1999. De 16-jarige Marianne Vaatstra uit het Friese Zwaagwesteinde straalt levenslust uit. Over aandacht van jongens heeft ze niet te klagen. Maar verder dan zoenen gaat ze niet, ook niet met Spencer van achttien. Hij komt uit Buitenpost. Sinds vier maanden hebben de twee een relatie. Marianne is de jongste uit een gezin van zes kinderen, een nakomertje. Ze zit in de eindexamenklas van christelijke mavo De Saad in Damwoude en is al aangenomen op de kappersschool. Drie middagen in de week werkt ze in Zwaagwesteinde als caissière bij supermarkt Poiesz. Op zaterdagavond gaat Marianne meestal naar bar-discotheek Ringo, een omgebouwde boerenschuur in het naburige Veenklooster. Omdat ze bang is in het donker, gaat ze na afloop nooit alleen naar huis. Vaak haalt haar twaalf jaar oudere broer Johan haar op met de auto. Of ze neemt voor vijf gulden de taxibus. Bij het fietstunneltje aan het begin van de Keningswei staan vaak jonge asielzoekers uit asielzoekerscentrum De Poelpleats aan de Trekweg in Kollum, die passerende meisjes hinderlijk nafluiten. Een paar maanden geleden nog is Marianne naar eigen zeggen in Ringo bedreigd door een groepje van vier asielzoekers. Toen ze niet wilde dansen, zo vertelt Marianne een vriendin, maakte de 15-jarige Irakees Feik een snijdend gebaar langs zijn hals. Rond Koninginnedag zijn er in Kollum de traditionele Kaasdagen. Na afloop van haar werk bij Poiesz brengt Johan haar met de auto naar Kollum. Marianne heeft om 23.00 uur met Spencer afgesproken in discotheek Paradiso. In de vooravond slentert Marianne met haar vriendinnen over de braderie en kijkt ze naar een volleybaltoernooi. In Paradiso is het druk die avond. Er zijn een paar honderd jongeren aanwezig. Marianne danst met Spencer en drinkt wat. Tegen enen wil Spencer op de fiets naar huis, samen met zijn vriend Wietze. Marianne vraagt of ze tot Buitenpost mee kan rijden. Daar stelen ze bij het NS-station een fiets voor haar. Met zijn drieën rijden ze dan richting Zwaagwesteinde. Na een kilometer, bij sportpark De Swadde, zegt Marianne dat ze wel alleen verder kan. 167

Zaterdagochtend 1 mei om 8.00 uur ontdekken Bauke en Maaike Vaatstra dat Marianne zich niet heeft ‘afgemeld’ op de ouderslaapkamer. Na eerst zelf te hebben gezocht, belt vader Bauke Mariannes vriend Spencer. Die vertelt dat hij Marianne voor het laatst heeft gezien bij De Swadde. Spencer gaat haar zoeken met onder anderen Hans Veenstra, het vriendje van Mariannes beste vriendin Aafje. Om 9.57 uur meldt vader Vaatstra de vermissing van Marianne bij de politie. De zoektocht naar Marianne begint bij de Keningswei. Het lommerrijke gebied tussen Buitenpost en Veenklooster staat bekend als It Paradyske. Om 10.45 uur zien de jongens in de berm een fiets liggen. Korte tijd later vindt Hans Veenstra achter een boomwal in het weiland het lichaam van Marianne. Ze ligt op haar buik en is vrijwel naakt. De bh zit strak om haar nek gebonden. Haar hals is doorgesneden. In overleg met het Openbaar Ministerie (OM) in Leeuwarden wordt een recherchebijstandsteam (RBT) samengesteld. Met speurhonden onderzoekt de technische recherche de plaats van het delict (PD). Vanaf het fietspad langs de Keningswei zijn twee sporen zichtbaar. Eén spoor loopt terug naar de weg. Omdat aan het begin van het weiland een schoenspoor van Marianne is geïdentificeerd, moet dit de route zijn geweest van Marianne en haar moordenaar. Vermoedelijk was hij op de fiets. In het weiland worden verder geen sporen van een worsteling aangetroffen. Lichte verwondingen aan haar polsen wijzen erop dat de dader Mariannes polsen op haar rug heeft gebonden. Haar topje en slipje zijn opengesneden. Het mes waarmee Marianne is gekeeld, ontbreekt. Ook de ‘boeien’ zijn spoorloos. De dader, zo luidt de eerste analyse, is gecontroleerd en doelgericht te werk gegaan. Uit sectie blijkt dat Marianne vaginaal en anaal is verkracht. Daarna is ze gewurgd en is haar keel doorgesneden. Via het aangetroffen sperma wordt het DNAprofiel van de dader vastgesteld. Het komt overeen met dat van op de PD aangetroffen haren en wordt vergeleken met opgeslagen profielen van honderden moordenaars en verkrachters in binnenen buitenland.

Messentrekkers Vanwege de doorgesneden keel staat voor de bewoners van de Wâlden, zoals dit deel van Friesland heet, één ding vast: de moordenaar van Marianne is geen Fries, maar een buitenlander. De dader moet gezocht worden in asielzoekerscentrum (AZC) De Poelpleats, hemelsbreed nog geen kilometer verwijderd van de plek waar Marianne is gevonden. Het RBT probeert eerst een beeld te krijgen van de laatste dag van Mariannes leven. Met wie heeft zij gesproken? Wat waren haar plannen? De recherche verricht rondom de PD een uitgebreid buurtonderzoek en praat daarnaast met familiele168

den, vrienden, medescholieren, docenten en collega’s van Marianne uit de supermarkt. Honderden bezoekers van Paradiso en Ringo worden gehoord.

Geruchten Gezien diens modus operandi veronderstelt het RBT dat de dader eerder zedendelicten heeft gepleegd. Hij kent bovendien de situatie ter plekke, maar kan deze kennis ook korte tijd voor de moord hebben opgedaan. De dader kan dus overal vandaan komen. Honderden dossiers van tbs-zaken worden doorgespit, verloven vanuit klinieken gecontroleerd. Al het materiaal over de zaak wordt vergeleken met andere moorden zedenzaken. Ook heeft het RBT contact met collega’s elders. Zo is er uitvoerig overleg met de rechercheurs die de lustmoord op de 18-jarige Groninger studente Anne de Ruijter de Wildt onderzoeken. Anne werd precies twee jaar eerder, in de nacht na Koninginnedag 1997, verkracht en gewurgd. AZC De Poelpleats valt buiten het directe buurtonderzoek, al kijkt de politie er wel al op de eerste dag rond. Op 7 mei deelt een rechercheur er affiches met vragen uit. Het RBT achterhaalt de 15-jarige Irakees Feik, die in bar-discotheek Ringo richting Marianne een keelsnijdende beweging zou hebben gemaakt. Maar zijn DNA-profiel pleit hem vrij. Hetzelfde geldt voor zijn maten. Voor de meeste streekbewoners staat echter vast dat de dader uit De Poelpleats komt. Op 14 mei doet een 14-jarig meisje uit Kollum aangifte. Volgens haar verklaring is zij in de nacht van 30 april op 1 mei, vlak voor de moord op Marianne, verkracht door een jonge Irakees: Feik. Hij erkent het seksuele contact, maar volgens hem was er van dwang of geweld geen sprake. Reagerend op de aanzwellende geruchten rond de bewoners van De Poelpleats benadrukt persofficier van justitie Michiel Severein in de Volkskrant dat ‘er op dit moment geen concrete feiten zijn die wijzen in de richting van een verdachte asielzoeker’. Vrijdagavond 28 mei raakt de zaak plotseling in een stroomversnelling, wanneer de politie een 32-jarige man uit Zwaagwesteinde aanhoudt. Volgens een buurman zou deze Piet S. in de nacht van de moord zijn thuisgekomen met bebloede kleren. Een DNA-test bewijst echter vier dagen later zijn onschuld. Mogelijk wilde de buurman het tipgeld van in totaal 80.000 gulden opstrijken. In Zwaagwesteinde gaat de vlag uit voor Piet. Opnieuw wijzen de vingers richting De Poelpleats. Na Piet S. wordt van nog drie andere Nederlandse verdachten een DNA-monster genomen, maar ook zij blijken onschuldig. Voor het grote publiek blijven de asielzoekers uit De Poelpleats verdacht. Begin juli lekt uit dat Justitie en politie al een paar weken koortsachtig zoeken naar een 27-jarige Irakees en een 19-jarige Afghaan, die vlak na de moord op Marianne spoorloos zijn verdwenen. Zij behoorden tot het groepje dat Marianne eerder in bar-discotheek Ringo zou hebben bedreigd. 169

Jacht Twee beveiligingsbeambten van De Poelpleats hebben verklaard dat op 30 april tussen 23.30 en 24.00 uur een groep van ongeveer zeven bewoners het terrein verliet. De gezochte Irakees was als enige op de fiets. Toen de groep tussen 3.30 uur en 4.00 uur terugkwam, ontbrak de Irakees en ook daarna hebben de twee bewakers hem niet meer gezien. Na 30 april heeft de man niet meer voldaan aan de wekelijkse meldingsplicht bij de Vreemdelingendienst. De Irakees, Ali Hussein H., wordt op 9 juli officieel als verdachte aangemerkt. Om zijn verblijfplaats te achterhalen, wordt een groot aantal telefoonlijnen van zijn vrienden afgeluisterd. Als de moordenaar van Marianne almaar niet wordt gevonden, raken de gemoederen in Kollum en omstreken steeds meer verhit. Op 7 oktober 1999 loopt een informatieavond over de verplaatsing van De Poelpleats uit op een vechtpartij met de politie. Twee dagen na het volksoproer in Kollum wordt Ali Hussein H. op verzoek van zaakofficier Roelof de Graaf aangehouden in Turkije. Op 12 oktober staat hij vrijwillig wangslijm af. Drie dagen later volgt de uitslag: zijn DNA-profiel komt niet overeen met dat van de moordenaar van Marianne Vaatstra. Het onderzoek is terug bij af. Ten einde raad dringt de familie Vaatstra bij het OM aan op een grootschalig vrijwillig DNA-onderzoek onder mannelijke bewoners van Kollum en omstreken. Volgens het OM kleven er politieke en ethische bezwaren aan zo’n onderzoek. Wel besluit het OM eind 1999 tot een uitgebreid DNA-onderzoek onder familie, vrienden en kennissen van Marianne, veroordeelde (zeden)delinquenten en mannen die in de buurt van de plaats van het misdrijf zouden zijn gezien. In totaal gaat het om tweehonderd mannen. Van twee weigeraars wordt zonder dat ze dat beseffen DNA-materiaal veiliggesteld. Maar ook dat levert geen dader op.

Daderprofiel Begin juni presenteert het OM een uitgebreid daderprofiel, een soort karakterschets opgesteld door zes gedragsdeskundigen. Gecombineerd met aanvullend DNA-onderzoek naar herkomstkenmerken, ontstaat het beeld van een blanke West-Europeaan die vermoedelijk binnen een straal van vijftien kilometer rond de plaats van het delict woont. In een speciale uitzending van Opsporing Verzocht op 27 juni zegt de politie te zoeken naar ‘een man met extreme fantasieën over seks, geweld, macht en controle’. Er zijn ‘aanwijzingen’ dat de dader tussen de twintig en vijfenveertig is, maar eerder tussen de twintig en dertig jaar oud, ‘een doorsnee Nederlander’, bij wie ‘aan de buitenkant’ niet te zien is dat het gaat 170

om een verkrachter of moordenaar. Hij zou iemand zijn die ‘de omgeving van Veenklooster goed kent en zich daar vertrouwd voelt’. Het is zeer waarschijnlijk dat hij al eerder iets dergelijks heeft geprobeerd. De kans op herhaling is groot. De tips stromen binnen, maar ook deze poging levert niets op. Achter de schermen ontstaat een verhitte discussie over de juridische toelaatbaarheid van het DNA-onderzoek naar herkomstkenmerken van de dader. Na zijn eerdere fiat concludeert het college van procureurs-generaal dat de methode geen wettelijke basis heeft en niet gebruikt had mogen worden.

Kort geding Omdat in de cirkel van vijftien kilometer rond de plaats van het delict zo’n twintigduizend mannen wonen in de aangegeven leeftijdscategorie, pleit de familie Vaatstra opnieuw voor een grootschalig DNA-onderzoek. Als het OM om principiële redenen weigert, spant misdaadverslaggever Peter R. de Vries, bijgestaan door advocaat Bram Moszkowicz, in oktober 2000 namens de familie een kort geding aan. De Vries wijst op een zaak in Duitsland, die dankzij grootschalig DNA-onderzoek werd opgelost. Hoewel VVD-minister Benk Korthals van Justitie de beslissing overlaat aan het OM, zegt de bewindsman in antwoord op vragen uit de Tweede Kamer dat hij aarzelt. Volgens het OM is grootschalig onderzoek alleen acceptabel als het vrijwel zeker leidt tot identificatie van de dader. Anders tast het de ‘klassieke grondslagen’ van het opsporingsonderzoek aan. Ook leidt het tot onzorgvuldig gebruik van de schaarse capaciteit. Bovendien is de kans groot dat de dader niet meewerkt. Tijdens het kort geding zegt de landsadvocaat dat het rechercheonderzoek niet op een dood spoor zit. De rechtbank wijst de eis van Peter R. de Vries af.

Nieuw team Officieel is het RBT begin juli 2001 ontbonden, maar de eerste tijd werden nog dagelijks tips nagetrokken. Om de veertien dagen vergelijkt de computer in Rijswijk het DNA-profiel van de moordenaar van Marianne met nieuwe profielen in de DNA-bank. Na een second opinion, een toetsing van het onderzoek door onafhankelijke officieren van justitie en rechercheurs van elders, probeert inmiddels een nieuw team met ‘klassieke’ recherchemethoden de zaak alsnog op te lossen. Sinds de heropening van het onderzoek op 15 mei 2002 zijn er meer dan honderd tips nagetrokken. Maar de gouden tip zat er niet bij.

171

14 Tot slot

In dit boek hebben we een overzicht gegeven van tien jaar moord en doodslag en kenmerken van verschillende typen moorden uitgebreid besproken. Dit is voor het eerst dat dit voor Nederland is gedaan. Het is echter niet meer dan een tussenstap. De komende jaren zullen ongetwijfeld nog veel onderzoeken naar moord en doodslag volgen. Gebruikmakend van de opgedane kennis en ervaringen geven we daarom een aantal aanbevelingen. Allereerst bevelen we aan de landelijke Moord & Doodslag-monitor te continueren. Verder suggereren we met behulp van deze gegevens diepgravende studies te verrichten naar verschillende typen moorden. We stellen voor bij de bestudering van moorden specifiek aandacht te besteden aan de rol van etniciteit en de rol van de levensloop (inclusief criminele carrières) van zowel slachtoffers als daders. Tot slot stellen we vast dat verdere studie op het terrein van opsporing en vervolging van moord en doodslag van groot belang is.

Continue landelijke Moord & Doodslag-monitor Om dit boek te kunnen schrijven hebben we een databank opgebouwd met gegevens van alle moord en doodslag in de afgelopen tien jaar. Het is een eerste stap om de trends te beschrijven en iets te zeggen over kenmerken van specifieke typen moorden. Zo’n monitor met gegevens over een langere periode bestond nog niet. Op dit moment worden bij verschillende organisaties gegevens over moord en doodslag op een rij gezet. Natuurlijk houdt de politie gegevens bij. Dit gebeurt zowel in de verschillende regiokorpsen, als bij de dienst Nationale Recherche Informatie (nri) waar een landelijk bestand wordt bijgehouden. Het is onze ervaring dat deze bestanden, zeker wanneer het moordzaken betreft die meer dan vijf jaar geleden zijn gepleegd, niet altijd volledig zijn.1 Verder ontbreekt informatie over de wijze waarop de daders vervolgd zijn door het om en welke straffen zijn opgelegd. Ook houdt het Centraal Bureau voor de 172

Statistiek gegevens bij van moorden in afzonderlijke bestanden: de doodsoorzakenstatistiek, de politiestatistiek en de rechtbankstatistiek. Waar in de eerste statistiek alleen gegevens van slachtoffers zijn opgenomen, bevat de tweede alleen gegevens van zaken (en niet van daders) en de derde alleen informatie over opgelegde straffen (maar daarin ontbreken gegevens van de dader en zeker van het slachtoffer). Helaas zijn deze gegevens niet aan elkaar gekoppeld. Ook verschillen de aantallen moorden in de statistieken door verschillen in afbakening. Ten derde heeft het Openbaar Ministerie gegevens van alle vervolgde strafzaken. De om-administratie mist echter gegevens van afdoeningen in hoger beroep en van onopgeloste moordzaken. Kortom, er zijn in Nederland weliswaar vele bronnen over moord en doodslag, maar deze zijn niet volledig, bevatten deels verschillende informatie en zijn niet aan elkaar gerelateerd. Dit leidt ertoe dat een nauwkeurig inzicht in omvang en aard van het kapitale delict in Nederland ontbreekt. Het leidt er ook toe dat in publicaties steeds uiteenlopende aantallen moorden worden genoemd en dat in analyses alleen deelaspecten kunnen worden belicht. De nri en het wodc hebben voor het jaar 1998 gegevens uit verschillende bronnen bij elkaar gebracht. Op die manier waren zij in staat om een vollediger beeld te geven van moord en doodslag in dat jaar. Voor de jaren 1992-2001 hebben wij voor dit boek alle gegevens verzameld. Hierdoor kunnen we nu meer zeggen over ontwikkelingen en een onderscheid maken naar verschillende typen. Voor de komende jaren ligt het voor de hand dat één organisatie een integrale Moord & Doodslag-monitor bijhoudt. Deze organisatie zou nauw moeten samenwerken met de verschillende instanties (politieregio’s, klpd, om, rechtbanken, cbs en onderzoeksorganisaties) die gegevens registreren van moord en doodslag. Hiermee zou Nederland zich scharen bij de landen waar dergelijke databanken al bestaan, zoals Australië, Canada, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Door gegevens op eenzelfde wijze te registreren, ontstaan ook mogelijkheden voor internationaal vergelijkend onderzoek. Ook zou de databank historisch kunnen worden uitgebreid met de jaren vóór 1992.

Specifieke typen moord en doodslag In dit boek hebben we verschillende typen moord en doodslag besproken en een overzicht gegeven van de afgelopen tien jaar. Voor diepgravend onderzoek is het noodzakelijk dossiers te raadplegen en interviews te houden met daders, nabestaanden en andere betrokkenen. Het beste zou dit kunnen gebeuren in studies naar afzonderlijke typen moorden. In het verleden was dit vaak lastig omdat een overzicht van alle moorden ontbrak.2 173

In de verschillende hoofdstukken van dit boek hebben we gebruik kunnen maken van eerdere diepgravende onderzoeken. Een overzicht van de Nederlandse literatuur op dit gebied laat echter zien dat dergelijke studies zeldzaam zijn.3 Mogelijk is het ontbreken van een betrouwbaar overzicht van moordzaken daar debet aan. Hetzelfde geldt wellicht voor de relatief kleine omvang van de vakgroepen criminologie in juridische faculteiten en het geheel ontbreken ervan in faculteiten van sociale wetenschap. Opvallend is dat de meeste studies zijn verricht door forensisch psychiaters en antropologen. Door deze invalshoek zijn de studies kleinschalig en/of gericht op speciale vormen van moord of doodslag. Grootschaliger onderzoeken zijn aan te bevelen. Een overzicht van de Nederlandse literatuur op dit gebied laat verder zien dat sommige typen moorden veel beter bestudeerd zijn dan andere. Moordzaken in de familie/relatiesfeer zijn vaker onderwerp van studie geweest dan andere moordzaken. Toch zijn ook de moorden in de relatiesfeer niet uitputtend onderzocht. Met name de ontstaansgeschiedenis is niet in kaart gebracht. Ook is de rol van etniciteit niet onderzocht. In vervolgstudies dient hieraan aandacht te worden besteed. Van de moorden in de familie/relatiesfeer zijn ook nog verschillende soorten niet onderzocht. Opvallend is dat er nog geen studies naar kinderdoding door ouders zijn verricht. Dit zijn toch zo’n 85 gevallen in de afgelopen tien jaar. Ook moorden op anderen in de familie – broers, zussen, neven, nichten, et cetera – zijn, afgezien van enkele studies naar eerwraken, zelden onderzocht. Opvallend genoeg zijn ook moordzaken in de criminele sfeer in Nederland nauwelijks onderzocht. Hoewel er vele journalistieke publicaties zijn over moorden in het criminele circuit, is het geen onderwerp van wetenschappelijke studie geweest. De enige uitzondering is de studie van Van de Port naar liquidaties. Er zijn echter geen diepgravende studies over roofmoorden. Deze worden alleen kort behandeld in publicaties over roofovervallen. En ook over de vele moorden in de drugsscene is geen uitgebreide studie verschenen. Dit is opmerkelijk, aangezien het toch een groot deel van alle moordzaken betreft. Studies naar moorden in de criminele sfeer zijn dan ook aan te bevelen. Individuele seksuele moorden komen vaak uitgebreid in de media. Er zijn verschillende publicaties over seksuele moorden, maar een omvattend overzicht en serieuze analyse ontbreken. Hetzelfde geldt voor dodelijke geweldsdelicten door (on)bekenden op straat die vaak als ‘zinloos geweld’ zijn omschreven. Hierbij kunnen ook alle ‘moorden bij ruzie’ betrokken worden. Hoe vaak komt dit voor? In hoeverre betrof dit werkelijk onbekenden? En wat zijn de achtergronden? Ook is een diepgravende studie gewenst naar minderjarigen die een moord plegen. Met name van belang is hoe zij op zo jonge leeftijd al zo ernstig kun174

nen ontsporen. Wat zijn de achtergronden en oorzaken? Op welke wijze worden ze gestraft en behandeld?

Etniciteit Een bevinding in ons boek is dat allochtonen relatief vaker bij moord en doodslag zijn betrokken dan autochtone Nederlanders. De betrokkenheid geldt zowel voor slachtoffers als voor daders. Dit is ook het geval wanneer we rekening houden met verschillen in leeftijdsopbouw, man-vrouwverdeling en woonsituatie. Het is onduidelijk wat de oorzaken zijn van deze oververtegenwoordiging. Gezien de relatief grotere betrokkenheid van sommige groepen allochtonen bij verschillende vormen van criminaliteit is de oververtegenwoordiging bij criminele moorden wellicht nog te begrijpen, hoewel dit weer vraagt om een verklaring waarom allochtonen vaker bij criminaliteit betrokken zijn. Moeilijker te doorgronden is waarom allochtonen vaker hun (meestal ook allochtone) partner vermoorden en vaker hun kinderen ombrengen dan autochtone Nederlanders. Verschillende verklaringen zijn gesuggereerd. Allochtonen leven vaak in slechtere omstandigheden: kleinere huizen, minder inkomen, vaker werkloos. Mogelijk ook dat ervaringen in het land van herkomst er voor zorgen dat ze vaker psychisch in de war zijn. Soms zijn die ervaringen ook gewelddadig, bijvoorbeeld bij asielzoekers. Andere verklaringen liggen in de cultuur en de cultuurschok die het leven in Nederland voor allochtonen kan opleveren. Op dit moment ontbreekt inzicht in de houdbaarheid van de verschillende verklaringen. Opvallend is bijvoorbeeld dat in de belangrijkste studies over partnerdoding en ouderdoding geen enkele aandacht is besteed aan etnische achtergronden van daders en slachtoffers. Verder onderzoek is dan ook wenselijk.

Persoonlijke en criminele levensloop Moorden worden in wetenschappelijke studies vaak afzonderlijk onderzocht. De daders en de slachtoffers worden bekeken op het moment van of vlak voor de moord. De vraag wat er allemaal aan vooraf is gegaan en in hoeverre dat een verklaring biedt voor de uiteindelijke gebeurtenis, wordt vaak niet gesteld. Dat is een gemis. De persoonlijke en criminele geschiedenis van mensen geeft vaak inzicht in en een mogelijke verklaring voor de uiteindelijke moord. Bekend is dat moorden in de familie/relatiesfeer vaak vooraf worden gegaan door een lange geschiedenis van huiselijk geweld. Hoe lang heeft dat geduurd? Wanneer leidt zo’n situatie tot een moord? Ook bij moorden in de criminele 175

sfeer is vaak sprake van een lange voorgeschiedenis. Plegers van roofmoorden hebben bijvoorbeeld vaak al een lange geschiedenis van overvallen en geweldplegingen. Hoe lang heeft dat geduurd? Wanneer leidt een geschiedenis van gewapende roofovervallen tot een moord? Deze vragen kunnen alleen adequaat worden beantwoord wanneer de levensloop van daders en slachtoffers van moorden gezamenlijk wordt bekeken en vergeleken met die van daders en slachtoffers van andere delicten. Niet alleen criminele geschiedenissen zijn van belang. In hoeverre leiden bijvoorbeeld scheidingen tot een grotere kans op geweld? Om de achtergronden van moordzaken te onderzoeken zijn gegevens nodig van ouderlijke situaties: levensloop en persoonlijkheidskenmerken. Dit soort kennis over persoonlijke en criminele geschiedenissen kan ook helpen bij de preventie van moord. Bijvoorbeeld: wanneer moet worden ingegrepen in een situatie met huiselijk geweld, zodat deze niet leidt tot een moord? En: wanneer en bij wie kan worden verwacht dat een geschiedenis van gewapende roofovervallen uiteindelijk leidt tot moord of doodslag? De vraag is dus in zijn algemeenheid in welke mate de daders van incidenten met dodelijke afloop, verschillen van daders van delicten met niet-dodelijke afloop, en als zodanig te herkennen zijn. Inzicht hierin zal handvatten bieden voor interventie bij dreiging van een zeer ernstig delict. Als bijvoorbeeld blijkt dat daders van dodelijke geweldsdelicten in hun criminele voorgeschiedenis vaker vanaf zeer jonge leeftijd veroordeeld zijn voor geweldsdelicten, geeft dat een duidelijke indicatie voor interventie bij melding van geweld. Ook kan blijken dat er bij daders van dodelijke geweldsdelicten vaker sprake is van verslaving, van eerdere veroordelingen voor wapenbezit of van psychiatrische problematiek. Dit soort kenmerken kan dan een signaalfunctie krijgen: door onderzoek is te bepalen bij welke combinatie van kenmerken de kans dat een patroon van gewelddadigheden op een gegeven moment uit de hand loopt groter is en wanneer er derhalve sterke indicaties voor interventie zijn.

Opsporing en vervolging Behalve naar de achtergronden en oorzaken zou ook onderzoek naar het oplossen en vervolgen van moordzaken nuttig zijn. Bij moorden is het oplossingspercentage in vergelijking met andere delicten relatief hoog. In ongeveer 80 procent van de moorden wordt een verdachte door de politie als dader aangemerkt. Toch wordt eenvijfde van de moorden niet opgelost. Het is de vraag of moorden vaker kunnen worden opgelost. Om dit te onderzoeken is specifieke aandacht voor onopgeloste zaken van belang. In welke opzichten verschillen deze zaken van opgeloste zaken? Of is 176

het louter toeval? En als er geen sprake is van toeval: was dat verschil misschien al aan te geven vlak na de ontdekking van de moord? Wat had de recherche mogelijk anders kunnen doen? Een tweede mogelijkheid om de opsporing te verbeteren is door aandacht te besteden aan daderprofilering. Bij daderprofilering staat de vraag centraal, gegeven de karakteristieken van de moord, het plaats delict (pd), de modus operandi (mo), et cetera, wat voor voorspellingen kunnen dan worden gedaan over kenmerken van de dader? Aan de hand van de voorspellingen van kenmerken van daders kan dan het rechercheonderzoek worden vormgegeven. Het doen van voorspellingen geschiedt nu veelal via het inschakelen van gedragsdeskundigen. Een andere vorm, maar een die in Nederland nog nauwelijks wordt toegepast en onderontwikkeld is, is die van de ‘statistische profilering’. Hierbij wordt het profiel van de dader niet zozeer geschetst vanuit gedragstheorieën, maar met name vanuit de statistische patronen die zich voordeden bij eerdere misdrijven.4 Deze laatste vorm wordt in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië veelvuldig toegepast. Wanneer de databank Moord en doodslag zou worden uitgebreid met specifieke gegevens over karakteristieken van moorden (pd, mo, et cetera), ontstaan goede mogelijkheden om statistische profilering te ontwikkelen. Duidelijk is in elk geval dat de verzamelde gegevens vele mogelijkheden bieden voor verdere en diepgaandere analyses.

177

Bijlage a Databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’

In dit boek beschrijven we de kenmerken van moord en doodslag in de afgelopen tien jaar. Een probleem was dat er in Nederland geen adequate databank of statistiek bestond met betrouwbare gegevens over alle zaken, slachtoffers en daders. Daarom hebben we een nieuwe databank ‘Moord en doodslag 19922001’ geconstrueerd. Omdat de databank vertrouwelijke informatie bevat, is deze op het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (nscr) geconstrueerd en beheerd. Het nscr had in het kader van het onderzoeksproject ‘Moord en doodslag’ toestemming deze gegevens te verzamelen. Zie voor meer informatie de bij de databank behorende documentatie en het codeboek.1 In de databank zijn gegevens opgenomen van alle misdrijven die volgens het Wetboek van Strafrecht vallen onder de categorieën moord (art. 289 en 291 WvSr.) dan wel doodslag (art. 287, 288 en 290 WvSr.). De doodslagen betreffen delicten waarbij de dader het slachtoffer opzettelijk van het leven heeft beroofd. Als de doodslag plaatsvindt met voorbedachten rade is er sprake van moord. Bij het bepalen of een misdrijf een moord betrof, is in principe uitgegaan van de kwalificatie van het delict door het Openbaar Ministerie of – waar (nog) geen vervolging was ingesteld – van het oordeel van de politie. De databank bevat informatie over 2389 zaken van moord of doodslag die in de periode 1992-2001 in Nederland zijn gepleegd. Bij deze moorden zijn in totaal 2549 personen om het leven gebracht. Omdat niet alle moorden zijn opgelost is niet van elke moord de dader bekend. In totaal is van 2564 personen bekend dat zij als dader betrokken waren bij een moord of doodslag. Van de moorden, slachtoffer(s), en dader(s) is een relatief beperkt aantal kenmerken bekend. Er is bekend waar en wanneer de moord heeft plaatsgevonden, de pleegdatum, de plaats/gemeente en informatie over de vindplaats. Daarnaast is bekend met wat voor wapen de moord is gepleegd. Van slachtoffers en daders is bekend of het een man dan wel een vrouw betrof, de leeftijd, zijn of haar etniciteit of nationaliteit en de relatie tussen dader(s) en 178

slachtoffer(s).Van de vervolgde daders zijn eveneens de door het om geëiste en de door de rechters opgelegde straffen bekend.

Bronnen Om de databank te construeren is gebruikgemaakt van alle in Nederland beschikbare bronnen. Deze overlappen elkaar, maar vullen elkaar ook aan. De volgende bronnen zijn gebruikt: – Alle ANP-persberichten over moord en doodslag in Nederland 1992-2001. In de periode 1992-2001 heeft het Algemeen Nederlands Persbureau ruim 13.000 persberichten uitgegeven die betrekking hadden op moord en doodslag in Nederland. Al deze persberichten hebben we opgevraagd en bij de betreffende moordzaak gezocht. Gemiddeld zijn er ongeveer vijf berichten per moord. Doorgaans komt de gebeurtenis in de pers als de moord heeft plaatsgevonden, wanneer de dader is gepakt, wanneer de officier van justitie zijn of haar eis uitspreekt en wanneer er uitspraak wordt gedaan. In de anp-persberichten is veel informatie beschikbaar over kenmerken van de moordzaken, daders en slachtoffers. Alle voor- en achternamen van zowel daders als slachtoffers worden bijvoorbeeld vermeld. Daarnaast is – in tegenstelling tot andere gebruikte databestanden – veelal ook informatie over de context en de aanleiding van de moord voorhanden. Deze informatie is bij de openbare terechtzitting ter sprake gekomen. Deze ‘extra’ informatie is gebruikt om moorden in verschillende typen in te delen. – Jaarlijkse overzichten Elsevier. Het weekblad Elsevier heeft in de afgelopen jaren een aantal maal in januari een overzicht gegeven van alle moorden doodslagzaken in het daaraan voorafgaande jaar.2 Deze overzichten zijn voornamelijk gebaseerd op anp-persberichten en krantenberichten, aangevuld met gegevens van de politieregio’s. Dit is inmiddels zesmaal gebeurd, namelijk over de jaren 1992, 1997, 1999, 2000, 2001 en 2002. Voor Moord en doodslag in Nederland heeft Leistra ook de ontbrekende jaren in kaart gebracht (Zie de chronologische overzichten met alle moorden in Bijlage iii van dit boek). – Het Moord & Doodslag Bestand van de dienst Nationale Recherche Informatie (NRI). Dit unieke bestand bevat gegevens over een aantal basiskenmerken van alle moorden doodslagzaken waarvan de politie kennis heeft genomen. Voor de periode 1992-1995 zijn de gegevens verzameld door de Haagse rechercheur Cees Roos, die in zijn vrije tijd een moordbestand voor de politie bijhield. De informatie kreeg hij uit landelijke kranten en via contacten met collega’s. Vanaf 1996 is het beheer van het bestand overgegaan naar de groep Moord en Zeden van de dienst Nationale Recherche Informatie (nri) van het Korps Lan179

delijke Politiediensten (klpd). Deze informatie betreft de datum waarop de moord is gepleegd, de vindplaats van het slachtoffer en het gebruikte wapen. Ook worden kenmerken van slachtoffers en daders geregistreerd, zoals het geslacht, de leeftijd, ras en nationaliteit. – Het VICLAS-systeem van de NRI. Sinds 1997 houdt de groep Moord en Zeden van het Korps Landelijke Politiediensten (klpd) een gegevensbestand bij waarin zeer gedetailleerde gegevens worden opgenomen van zedenzaken. Hieronder vallen ook de moordzaken waarbij slachtoffers met seksuele bedoelingen benaderd zijn ofwel zijn aangerand en/of verkracht. De gegevens zijn ondergebracht in het zogenaamde ‘Violent Crime Linkage Analysis System (viclas)’3. – Het databestand ‘OM-data’ van het Openbaar Ministerie. Op het moment dat de politie verdachten van moord en doodslag aanmeldt ter vervolging bij het Openbaar Ministerie, wordt bij het om een dossier aangelegd. Iedere verdachte krijgt een apart dossier met eigen zaaknummer – ook als er meerdere verdachten per moord zijn. Om niet steeds terug te hoeven naar de dossiers en toch de voortgang van zaken te kunnen ‘monitoren’, bestaat sinds 1992 een computerregister van strafzaken met de naam ‘om-data’. In dit register staan de verschillende gegevens over de ‘doorloop’ van de zaak. Met name wordt geregistreerd op welke dagen zaken zijn gestart, afgedaan en voor de rechter gebracht. Naast verschillende data wordt informatie vastgelegd over het type afdoening door het om, de eis van de officier van justitie en de beslissing van de rechtbank. Ten slotte zit nog een aantal persoonskenmerken van de daders in het bestand (leeftijd, nationaliteit, woonplaats). In ‘om-data’ zit van strafzaken alleen vervolging in eerste instantie. Wanneer verdachten in beroep gaan bij het hof, is daar geen informatie over beschikbaar. Om die gegevens toch te verkrijgen hebben we gebruikgemaakt van het Strafregister van de Justitiële Dienst van het ministerie van Justitie. – Gegevens van het Strafregister van de Dienst Centrale Justitiële Documentatie van het ministerie van Justitie. Bij de Dienst Centrale Justitiële Documentatie van het ministerie van Justitie in Almelo zijn alle strafbladen van alle Nederlanders gearchiveerd en geregistreerd. Dit is ook de plaats waar gemeenten gegevens opvragen wanneer ingezetenen een ‘verklaring omtrent gedrag’ aanvragen. Tot begin jaren negentig werd deze informatie bewaard bij alle afzonderlijke 19 rechtbanken. Sindsdien zijn de archieven en strafregisters samengevoegd en worden ze centraal bijgehouden. In het Strafregister staat informatie van ongeveer 2 miljoen Nederlanders opgeslagen. Voor de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ hebben we in het centrale computerdatabestand van de Justitiële Dienst alle gevallen van moord en doodslag in de periode 1992-2001 nagezocht. In de meeste gevallen levert dit dezelfde informatie op als de gegevens van het 180

Openbaar Ministerie. In het Strafregister wordt echter ook informatie opgenomen van gerechtshoven en de hoge raad, dat wil zeggen, als verdachten in beroep of cassatie zijn gegaan. (Overigens konden we bij het afronden van dit boek nog niet voor alle daders beschikken over de straffen die werden opgelegd in hoger beroep of cassatie. In de gepresenteerde analyses zijn ze dan ook niet meegenomen.) – Bestand Moord in 1998 van het WODC. Over het jaar 1998 heeft het wodc – samen met de nri – gerapporteerd over 225 moorden doodslagzaken (Smit e.a. 2001). Naast de gegevens van de nri en het Openbaar Ministerie zijn voor de meeste moordzaken betrokken rechercheurs geïnterviewd. Naast de Elsevierrapportages was dit rapport tot op heden in feite het enige overzicht van moord en doodslag in Nederland. Bij het creëren van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ zijn alle moorden uit de verschillende bronnen bekeken en is onderzocht welke er overlapten en welke moorden ‘extra’ waren. Vervolgens is deze lijst opgeschoond en aangevuld. Voor alle twijfelgevallen is bij de betrokken politiekorpsen, omparketten en rechtbanken nagegaan of er inderdaad sprake was van een moord of dat er sprake was van een ander delict, een ongeval of zelfmoord. Ook zijn ontbrekende of elkaar tegensprekende gegevens gecheckt. Op grond van deze aanvullende informatie is de definitieve lijst vastgesteld. Een voor de hand liggende vraag is of alle zaken van moord en doodslag, gepleegd in Nederland in de periode 1992-2001, in de databank zijn opgenomen. Het antwoord op deze vraag is per definitie lastig te geven. Het is uiteraard eenvoudiger aan te geven wat je wel hebt dan wat je mist. Het is niet uit te sluiten dat er nog zaken onbekend zijn gebleven bij al deze instanties of die niet geregistreerd zijn als moord of doodslag. Net als bij alle vormen van criminaliteit zal er immers sprake zijn van een dark number. Moorden kunnen om verschillende redenen niet als moord worden geregistreerd: (nog) vermiste personen die vermoord zijn worden bijvoorbeeld meestal niet als zodanig geregistreerd. Verder worden waarschijnlijk verschillende moorden als natuurlijke dood aangemerkt door artsen en politie. Wat we zeker weten is dat in het door ons samengestelde bestand alle moordzaken zijn opgenomen die door minstens één van de in Nederland bij deze delicten direct betrokken instanties in hun informatiesystemen zijn opgenomen. Alle moorden die op de een of andere wijze bekend zijn bij de 25 regiokorpsen van de politie, de nri, het om, het ministerie van Justitie, het cbs en het anp zijn meegenomen.

181

Bijlage b Verantwoording van reconstructies

De in het boek opgenomen reconstructies van moordzaken dienen als illustratie van verschillende typen moorden die worden behandeld. De verhalen geven een beeld van de drama’s die schuilgaan achter elke moord. Alle reconstructies zijn geschreven door Gerlof Leistra en zijn op één na eerder in Elsevier gepubliceerd. Voor dit boek zijn de reconstructies herschreven: latere ontwikkelingen zijn erin meegenomen en algemene teksten over moord en doodslag zijn verwijderd, aangezien die al in andere delen in het boek aan de orde komen. Verder zijn discussies die ten tijde van de eerste publicatiedatum speelden weggelaten. De reconstructies zijn gebaseerd op verschillende bronnen. Uiteraard las Leistra alle perspublicaties over de zaak. Voor elk van de reconstructies worden hieronder de andere gebruikte bronnen weergegeven. Te naïef voor de grote wereld. Een gewelddadige dood aan de IJssel Deze reconstructie is gebaseerd op informatie die tijdens de rechtszitting in eerste instantie ter sprake kwam en op het requisitoir van de officier van justitie. De advocaat van René weigerde een interview. Leistra heeft urenlang gesproken met de ouders en broers van Harriët, met een bij de zaak betrokken rechercheur en met diverse vrienden en collega’s van Harriët en René. (Elsevier, 18 december 1999) Een dubbel drama in Den Dungen. De brute moord op een Brabantse neurologe Deze reconstructie is voor een belangrijk deel gebaseerd op het omvangrijke dossier en op informatie die tijdens de rechtszitting ter sprake kwam. Verder voerde Leistra in de gevangenis in Vught een gesprek met Adriaan Hakkert en sprak hij uitvoerig met zijn advocaat, mr. F. Schneider. (Elsevier, 22 december 2001)

182

Een moordenaar in ons midden Deze reconstructie is gebaseerd op het omvangrijke dossier, op het requisitoir van de officier van justitie en de pleitnota. Verder heeft Leistra gesproken met de advocaat van Aalt M., mr. P. van Vugt, en met de toenmalige directeur Behandelzaken van de Van Mesdagkliniek, de psychiater S. Leeuwestein. In diverse brieven aan Leistra noemde Aalt M. reconstructie een ‘slecht, onobjectief verhaal’. Een verzoek om een interview wees hij af. (Elsevier, 20 december 1997) Misdaad en straf Deze reconstructie is voor een belangrijk deel gebaseerd op informatie die tijdens de rechtszittingen ter sprake kwam. Requisitoir en pleitnota’s bevatten veel bruikbare details. Daarnaast heeft Leistra een interview gehouden met dr. F. Koenraadt die gepromoveerd is op ouderdoding. (Elsevier, 14 juni 1997) Wraakengelen. Reconstructie van een slachtpartij in seksclub Esther Deze reconstructie is grotendeels gebaseerd op het dossier, het requisitoir van de officier van justitie en de pleitnota’s van de advocaten mr. A.D. Sunter, mr. P.H. Doedens en mr. B.L.M. Ficq. Verder voerde Leistra gesprekken met Hells Angels in Haarlem en Amsterdam, met Jan Hulscher (destijds eigenaar van Club Esther), met de zaaksofficier en met de teamleider van het onderzoek. (Elsevier, 5 augustus 2000) De dood van Joes Kloppenburg. Het drama van de Voetboogstraat Deze reconstructie is deels gebaseerd op het dossier en op het requisitoir van de officier van justitie.Verder heeft Leistra interviews gehouden met Jan Kloppenburg, de vader van Joes, met advocaat mr. G.J. Knoops (raadsman van Joelan Ritchard L.) en met getuigedeskundige prof. dr. M. Zeegers. Daarnaast heeft hij de rechtszitting bijgewoond. (Elsevier, 26 april 1997) Kroniek van een aangekondigde dood. De liquidatie van Sam Klepper Deze reconstructie is voor een deel gebaseerd op diverse gesprekken van Leistra met Sam Klepper en een van zijn voormalige bodyguards. Voorzover mogelijk heeft Leistra de informatie gecheckt bij de recherche en het Openbaar Ministerie. Verder bevatten de boeken van Bart Middelburg en Bas van Hout en de artikelen van John van den Heuvel in De Telegraaf veel details. De naam van Sam Klepper komt voor in een groot aantal strafdossiers, onder meer die van Etienne Urka en de Hakkelaar. (Niet eerder verschenen.)

183

Ongenode gasten. De moord op restauranthouder Willem Wijker De reconstructie is voor een belangrijk deel gebaseerd op gesprekken van Leistra met Diane Wijker, de vrouw van het slachtoffer, en met zijn beste vriend, Ab Wijker. Verder sprak hij onder anderen met Cees Zwart, oud-schipper van de knrm. Ook had hij diverse keren contact met mr. E. Hartoghs, advocaat van hoofdverdachte Steven van de M. (Elsevier, 16 december 2000) De Geldnet-gabbers. Keiharde vrijbuiters pas na jaren gepakt Deze reconstructie is deels gebaseerd op het dossier. Voorts heeft Leistra de rechtszittingen gevolgd en gesprekken gevoerd met zaaksofficier mr. M.P. Pomper en met de advocaten mr. J.B. Boone, P.H. Doedens, J.P. Plasman en A.M. Moszkowicz. Ook had hij achtergrondgesprekken met diverse rechercheurs en met commissaris H. Eggink, destijds leider van het landelijk overvalrechercheteam. (Elsevier, 21 december 1996) Het verstoorde paradijs. De zaak-Marianne Vaatstra Deze reconstructie is mede gebaseerd op een interview van Leistra met Bauke en Maaike Vaatstra, de ouders van Marianne. Verder sprak hij met een van de betrokken rechercheurs en met diverse woordvoerders van het Openbaar Ministerie in Leeuwarden. In zijn televisieprogramma besteedde misdaadverslaggever Peter R. de Vries uitvoerig aandacht aan de zaak. Ook met hem sprak Leistra over de zaak-Vaatstra. Het dossier is niet beschikbaar zolang de zaak niet is opgelost. (Elsevier, 21 juli 2001)

184

Noten

1 Inleiding 1 Bron: de Volkskrant, 23 februari 2000. 2 Uitzondering is de studie van Van den Eshof en Weimar (1991) in Justitiële Verkenningen waarin zij een overzicht geven van moordzaken die werden gepleegd in het jaar 1989. Verder heeft het weekblad Elsevier lijsten gepubliceerd met alle moordzaken die werden gepleegd in de jaren 1992, 1997, 1999, 2000, 2001 en 2002 (Bommels en Meijer 1993, 1998; Leistra 2000, 2001, 2002, 2003; zie ook Berghuis en De Jonge 1993). Deze overzichten zijn voornamelijk gebaseerd op anp-persberichten, krantenberichten en informatie van politievoorlichters. 3 In Australië wordt bijvoorbeeld het National Homicide Monitoring Program (nhmp) uitgevoerd door het Australian Institute of Criminology (aic). In de nhmp zijn gegevens over 4000 moorden opgenomen, die werden gepleegd in de periode 1990 – 2001. Voor meer informatie verwijzen we naar de publicaties van Mouzos (2000, 2001 en 2002). Verder geeft in de Verenigde Staten het Bureau of Justice Statistics van het ministerie van Justitie regelmatig inzicht in alle individuele moordzaken aan de hand van gegevens van de Supplementary Homicide Reports (shr) en de Law Enforcement Officers Killed and Assaulted data (leoka) van de Federal Bureau of Investigation (fbi). Ze doen dit vanaf 1976 (Fox & Zawitz 2000). Daarnaast zijn in de Verenigde Staten voor verschillende steden (Chicago, Houston, Miami, Pittsburgh en St. Louis) zeer uitgebreide en gestandaardiseerde databestanden beschikbaar (ncovr 2002). In Groot-Brittannië wordt de Homicide Index uitgevoerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Justitie. Deze index bevat gegevens van alle individuele moordzaken vanaf 1967 (Mayhew 2001; Home Office 2001). 4 Het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) heeft 3 afzonderlijke statistieken met gegevens over moord en doodslag, die elk geen totaalbeeld geven. Sinds het eind van de negentiende eeuw registreert het Centraal Bureau voor de Statistiek alle door artsen, lijkschouwers en ziekenhuizen gemelde gevallen van moord en doodslag in de zogenaamde doodsoorzakenstatistiek (zie bijvoorbeeld: Hoogenboezem 1995; Eggen 2000; De Jong 2002). Hierin zijn gegevens over slachtoffers van moord en doodslag opgenomen. Daarnaast registreert het cbs alle gevallen van voltooide moord en doodslag zoals door de politie waargenomen in de politiestatistiek (cbs 1990, 1992). De derde statistiek is de langstlopende (vanaf 1850) statistiek over criminaliteit in Nederland: de rechtbankstatistiek. In deze statistiek worden aan daders opgelegde straffen bijgehouden. Deze bron is voor onderzoek naar moord en doodslag overigens niet goed bruikbaar, aangezien er geen onderscheid wordt gemaakt tussen pogingen en voltooide zaken. (Voor een kritische beschouwing over de trends in de cbs-statistieken met betrekking tot moord en doodslag zie: Franke 1991, 1994 en 1999). 5 In 2001 hebben de Nationale Recherche Informatiedienst (nri) en het Wetenschappelijk

185

6 7

8

9

10

11

Onderzoek- en Documentatiecentrum (wodc) van het ministerie van Justitie een rapport gepubliceerd waarin voor het eerst ook gebruikgemaakt is van informatie van verschillende betrokken instanties (de rechercheteams, de Nationale Recherche Informatiedienst (nri), het Openbaar Ministerie en ministerie van Justitie) (Smit e.a. 2001c). In het rapport wordt een overzicht gegeven van moord en doodslag in 1998. (Zie ook: Smit e.a. 2001a,b,c en Van der Zee & Smit 2002.) In dit boek hanteren we dezelfde werkwijze als het nri/wodc-onderzoek en geven een overzicht over de periode 1992-2001. We bespreken deze studies uitgebreid in de betreffende hoofdstukken in dit boek. De betreffende artikelen voor moord en doodslag in het Wetboek van Strafrecht (WvSr. xi.1 Sr. Tweede Boek, Titel xix) zijn als volgt geformuleerd: Art. 287 – Doodslag Hij die opzettelijk een ander van het leven berooft, wordt, als schuldig aan doodslag, gestraft met gevangenis van ten hoogste vijftien jaren of geldboete van de vijfde categorie. Art. 288 – Doodslag in combinatie met ander strafbaar feit Doodslag gevolgd, vergezeld of voorafgaand van een strafbaar feit en gepleegd met het oogmerk om de uitvoering van dat feit voor te bereiden of gemakkelijk te maken, of om, bij betrapping op heterdaad, aan zichzelf of andere deelnemers aan dat feit hetzij straffeloosheid hetzij het bezit van een wederrechtelijk verkregene te verzekeren, wordt gestraft met levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren of geldboete van de vijfde categorie. Art. 289 – Moord Hij die opzettelijk en met voorbedachte rade een ander van het leven berooft, wordt, als schuldig aan moord, gestraft met levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren of geldboete van de vijfde categorie. Art. 290 – Kinderdoodslag De moeder die, onder de werking van vrees voor de ontdekking van haar bevalling, haar kind bij of kort na de geboorte opzettelijk van het leven berooft, wordt, als schuldig aan kinderdoodslag, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaar of geldboete van de vierde categorie. Art. 291 – Kindermoord De moeder die, ter uitvoering van een onder de werking van vrees voor de ontdekking van haar aanstaande bevalling genomen besluit, haar kind bij of kort na de geboorte opzettelijk van het leven berooft, wordt, als schuldig aan kindermoord, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen jaren of geldboete van de vijfde categorie. Verder zijn ook gevallen waarbij sprake was van euthanasie (Art. 293 WvSr.), hulp bij suïcide (Art 294 WvSr.) en abortus (Art. 296 WvSr.) niet in beschouwing genomen, evenals gevallen waarbij mensen om het leven zijn gekomen door ‘dood door schuld’ (Art. 307 WvSr.) of mishandeling (art. 300-303 WvSr.) en ‘diefstal met geweld’ (Art. 312 WvSr.). Dit houdt in dat we moorden die werden gepleegd door kinderen jonger dan 12 jaar niet in dit boek behandelen, omdat kinderen niet strafrechtelijk vervolg kunnen worden. Overigens is dit voorzover we konden nagaan slechts 1 geval in de periode 1992-2001. De gegevens over opgelegde straffen komen uit het databestand ‘om-data’ van het Openbaar Ministerie. In ‘om-data’ zit van strafzaken alleen de vervolging in eerste instantie. Wanneer verdachten in beroep gaan bij het hof, is daar geen informatie over beschikbaar. Om die gegevens toch te verkrijgen hebben we gebruikgemaakt van het Strafregister van de Justitiële Dienst van het ministerie van Justitie. Bij het afronden van het boek konden we echter nog niet van alle daders over deze gegevens beschikken. Daarom hebben we ze niet meegenomen in de analyses. Uiteraard doet zich bij het analyseren van de databank het probleem van ontbrekende gegevens voor. Per analyse hebben wij in dit boek steeds die eenheden (moordzaken, slachtoffers en/of daders) buiten beschouwing gelaten waarover geen informatie over het betreffende kenmerk voorhanden is. Op deze wijze zorgen we ervoor dat de gepresenteerde percentages

186

altijd tot 100 procent optellen. Overigens is de verzamelde databank zeer compleet en is het percentage ontbrekende gegevens per kenmerk gering. Voor precieze informatie hierover verwijzen we naar het codeboek van de databank ‘Moord en doodslag in Nederland 19922001’ (Nieuwbeerta 2003). 2 Moord in breder perspectief 1 De gegevens over doodsoorzaken zijn afkomstig van de cbs-doodsoorzakenstatistiek. Deze cijfers zijn gebaseerd op waarnemingen van artsen. De gegevens worden verkregen via het wettelijk verplichte meldingssysteem, waarbij de behandelend of lijkschouwend geneeskundige de doodsoorzaakverklaring tezamen met de overlijdensverklaring aan de ambtenaar van de Burgerlijke Stand van de overlijdensgemeente verstrekt. Deze doodsoorzaakverklaring, die de arts uitsluitend ten behoeve van de statistiek opstelt, wordt vervolgens naar het cbs gezonden. Sinds 1996 houdt het cbs ook een aparte statistiek bij voor de niet-natuurlijke dood. Deze cijfers zijn gebaseerd op waarnemingen van officieren van justitie. Wanneer een behandelend geneesheer niet de overtuiging heeft dat er sprake is van een natuurlijke dood, stelt hij de gemeentelijke lijkschouwer hiervan in kennis. Als ook deze meent dat de doodsoorzaak niet een natuurlijke is, brengt hij verslag uit aan de officier van justitie. Deze laat dan een nader onderzoek instellen door de politie. De bevindingen van dat onderzoek zijn terug te vinden in de dossiers op de parketten van het Openbaar Ministerie. Deze dossiers worden door het cbs geraadpleegd als bron voor de ‘statistiek niet-natuurlijke dood’. 2 De cijfers voor moord en doodslag verschillen overigens niet tussen beide statistieken. Het cbs vergelijkt namelijk voor elk sterfgeval de bevindingen van de artsen en officieren van justitie. Daar waar deze verschillen wordt extra onderzoek gedaan en worden in beide statistieken de gegevens eenduidig gemaakt. De cijfers over criminaliteit zijn afkomstig van de politiestatistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De 25 politieregio’s in Nederland geven aan het eind van elk jaar per delicttype de totale geregistreerde aantallen door aan het cbs. Tot en met 1996 gebeurde dit door middel van met de hand in te vullen formulieren. Vanaf 1997 worden computerbestanden doorgegeven die gegenereerd zijn op basis van de computersystemen van de politie, zoals bps, x-Pol, Multipol, et cetera. 3 Het aantal door de artsen (180) en de politie (183) geconstateerde moorden verschilt omdat verschillende registratiesystemen worden gehanteerd. Zie noot 2 van dit hoofdstuk. 4 Gurr 1981: 295. 5 Eisner 2000. 6 De aantallen moorden in Utrecht worden gegeven in een onderzoek van Berents (1976, 1985) en die in Amsterdam in een onderzoek van Boomgaard (1992). Deze cijfers komen overeen met de bevindingen van onderzoeken in steden die toentertijd ook tot de Nederlanden behoorden. Eisner voegt België en Nederland dan ook samen in zijn analyses (Eisner 2000: 623). 7 Spierenburg 1993a,b, 1996 en 1997. Zie ook: Jungen 1990 en Eisner 2000. 8 Spierenburg 1996. 9 Gurr 1981, 1989; Eisner 2000. 10 Elias 1982 [1939], 1983 [1964]. 11 De ‘macrotheorie’ van Elias komt verrassend sterk overeen met de ‘general theory of crime’ van Gottfredson & Hirshi (1990) die individueel crimineel gedrag verklaart. Zij stellen dat lage zelfcontrole een belangrijk persoonlijkheidskenmerk is dat ervoor zorgt dat sommige personen eerder geneigd zijn tot deviant gedrag en criminaliteit. Zie ook Eisner 2000: 619.

187

12 Een andere verklaring zou de naoorlogse demografische ontwikkeling kunnen zijn. De babyboomgeneratie zorgt voor meer jonge mensen in de samenleving. 13 Franke 1999: 355. 14 Franke 1991: 33 en 1994. 15 Voor een uitgebreide discussie over registratie van effecten en geweld: zie Egelkamp 2002 en Wittebrood & Junger 2002. Zij geven aan dat de sterke stijging in de geregistreerde geweldscriminaliteit in de periode 1980-1998 veel sterker is dan in slachtofferenquêtes waarin inwoners van Nederland zelf aangeven of en hoe vaak ze slachtoffer van verschillende vormen van criminaliteit zijn geworden. De auteurs wijzen erop dat deze extra stijging mogelijk voor een deel het gevolg is van verbeteringen in de politieregistratie. 16 Dit betekent dat mensen die als toerist of illegaal in Nederland verblijven en slachtoffer zijn geworden van moord en doodslag wel worden meegerekend in de politiestatistiek, maar niet in de doodsoorzakenstatistiek. Niet-Nederlanders zijn in de doodsoorzakenstatistiek wel meegeteld als de verwachte vestigingsduur meer dan 180 dagen is. Aan de andere kant worden in de doodsoorzakenstatistiek wel weer Nederlanders meegenomen die overleden in het buitenland, terwijl dat in de politiestatistiek niet gebeurt. 17 In de jaren 1991-1996 zijn volgens de cbs-politiestatistiek door de politie respectievelijk 217, 249, 265, 235, 273 en 273 voltooide moorden en doodslagen geregistreerd en in de jaren 19982000: 195, 225 en 183. Voor 1997 zijn geen cijfers beschikbaar. 18 Voor de rechtbankstatistiek krijgt het cbs van de 19 rechtbanken en 5 gerechtshoven gegevens van alle strafzaken. Deze gegevens omvatten de aard van het delict, de wetsartikelen en type en hoogte van de opgelegde straffen. 19 Zie ook Franke 1991: 33 en voetnoot 15. 20 De Raad van Europa heeft een overzicht gegeven van de aard en omvang van geregistreerde criminaliteit in de Europese landen. In dit European Source Book of Crime and Criminal Justice Statistics (Aebi e.a. 1999) worden de verschillen in definities en registratiemethoden tussen de verschillende landen voor de afzonderlijke delicten uitgebreid besproken. Voor moord en doodslag laat dit zeer uiteenlopende werkwijzen zien. 21 Barclay & Tavares 2002. 22 World Health Organization 2001. 3 Overzicht van alle moorden 1 Hierbij is het wel belangrijk op te merken dat het voor ons voor de latere jaren beter mogelijk is na te gaan of een moordzaak ook daadwerkelijk een moord of doodslag betrof of dat er sprake was van een andere doodsoorzaak. Hierdoor kan sprake zijn van een geringe overschatting van het aantal moordzaken in de eerste helft van de jaren negentig. De fluctuaties in de aantallen moordzaken zoals gerapporteerd in ons onderzoek komen overigens overeen met de bewegingen in de statistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek. 2 Volgens Smit e.a. (2001) vond in 1998 ongeveer 70 procent van alle gevallen van moord en doodslag in woonhuizen plaats in het huis van het slachtoffer. In ons onderzoek hebben we daar helaas onvoldoende gegevens over om dit onderscheid te maken. 3 In de bronbestanden van de klpd en anp zijn de definities van etniciteit van slachtoffers niet altijd eenduidig toegepast: soms zal onder ‘etniciteit’ nationaliteit verstaan zijn, soms geboorteland, maar waarschijnlijk veelal ook het geboorteland van (een van) de ouders. Door te relateren aan tweede generatie geven we dus een conservatieve schatting van de kansen van allochtonen: in werkelijkheid zullen de kansen iets hoger zijn. Van ongeveer 15 procent van de daders en slachtoffers is ons geen etniciteit bekend. Deze zijn in de betreffende berekeningen buiten beschouwing gelaten.

188

4 Het maakt hierbij niet uit of personen de Nederlandse dan wel een buitenlandse nationaliteit bezitten. In Nederland wonende, maar bijvoorbeeld in Australië geboren kinderen van Nederlandse emigranten, worden dus ook tot de autochtonen gerekend. 5 Deze gegevens zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek en hebben betrekking op het jaar 2000. 4 Verschillende typen moorden 1 De studie Patterns in Criminal Homicide van Wolfgang (1958) wordt algemeen gezien als de eerste studie waarin een systematische poging wordt gedaan een onderscheid naar typen dodelijk geweld te maken (Zie Fleweling & Williams 1999: 97). 2 Van den Eshof en Weimar (1991) onderscheiden bij hun overzicht van moorden in 1989 in totaal 20 typen. Deze komen sterk overeen met de door ons gehanteerde typen. Hun voornaamste onderscheid is dat tussen moorden in de familie/relatiesfeer, moorden in de criminele sfeer, zedenmisdrijven en overige (ruzie)moorden. Het meest komt onze indeling overeen met die gehanteerd door Smit e.a. (2001) bij de beschrijving van moord en doodslag in 1998. Zij hanteren de categorieën: intimi (gezinsmoord, kindermoord, oudermoord, relatiemoord, relatiegerelateerde moord), crimineel (liquidaties, drugdeals, roofmoord, overig), zeden, psychotisch, ruzie (bekenden, onbekenden). In een later artikel onderzoeken Smit, Bijleveld & Van der Zee (2001a,b) nog in hoeverre de classificatie empirisch ondersteund kan worden. Zij onderzoeken in hoeverre de typen verschillen in sekse, leeftijd, etniciteit, verslavingsindicatie, gebruikte wapens en soort pleegplaats. Ze concluderen:‘Diverse typen dodelijk geweld lijken […] geen dramatisch verschillende profielen te hebben. Er is eerder sprake van […] een geleidelijke overgang van het ene naar het andere profiel’ (Smit, Bijleveld & Van der Zee 2001: 271). 3 Dit uitgangspunt is ook gehanteerd door Smit e.a. (2001: 12). Zie voor een uitgebreide bespreking voor gehanteerde indelingen: Fleweling & Williams (1999). Zij bespreken wijzen waarop in met name Amerikaans onderzoek moorden worden geclassificeerd. Ze geven aan dat het indelen op basis van ‘de relatie tussen de betrokken daders en slachtoffers’ en ‘de context waarin de moord heeft plaatsgevonden’ de meest toegepaste werkwijze is. Dit, zo betogen ook zij, omdat deze werkwijze het nauwst aansluit bij verschillende criminologische theorieën en bij mogelijkheden tot interventies. Echter, zo merken zij ook op, de gebruikte classificatiemethode wordt evenzeer bepaald door de onderzoeksvragen als door de mogelijkheden van het onderzoeksmateriaal of door een bepaalde onderzoekstraditie. 4 We hanteren deze indeling ook omdat deze aansluit bij aparte studies naar moord en doodslag in ons land. Zo zijn er studies naar ouder-, kinderen partnerdoding. Deze komen in de afzonderlijke hoofdstukken uitgebreid aan de orde. 5 Onze indeling komt – behalve met veel Amerikaans onderzoek – ook sterk overeen met de gehanteerde indeling in onderzoek in andere landen. Mouzos (2000) hanteert in Australië bijvoorbeeld een vergelijkbare indeling. Een voorbeeld van een geheel andere indeling is de classificatie van moorden door de Amerikaanse Federal Bureau of Investigation (fbi) (Douglas e.a. 1992). De indeling van de fbi is voornamelijk gericht op psychologische daderprofilering en onderscheidt op basis van motieven van daders de volgende hoofdtypen: ‘moorden vanuit een criminele onderneming’ (variërend van liquidaties tot drugsmoorden), ‘moorden vanuit persoonlijke redenen’ (variërend van extremisten, ofwel politiek geïnspireerde moorden, tot partnerdodingen), ‘seksuele moorden’ en ‘moorden met een groepsoorzaak’. Zie voor een Nederlandse kijk op de Amerikaanse daderprofiling bij moordzaken: Weimar e.a. (1990); Van Wijk & Van Leiden (2002).

189

6 Zie bijvoorbeeld Franke 1999: 355 die stelt dat het aantal liquidaties in Nederland sterk is toegenomen de afgelopen jaren. 5 Partnerdoding 1 ‘Het huwelijk’ van W. Elsschot (1963) is uitgegroeid tot een klassieke verwijzing in publicaties over partnerdoding en echtscheiding. Delen van het gedicht worden aangehaald in meerdere publicaties. Zie bijvoorbeeld De Boer 1990: 40; Fuldauer 1994: 151; Wigleven, 1996: 47. 2 Bron: De Telegraaf, 12 mei 2001. 3 Dit komt overeen met gegevens van de de cbs-rechtbankstatistiek. Zie ook De Boer 1990: 12. 4 Er zijn diverse reconstructies van partnerdodingen gepubliceerd. Zie bijvoorbeeld: Abrahams (1994) en Couwenhoven en Korver (2000). Zie voor gevolgen van partnerdoding op ouders ook Wolters 1999. 5 Eerdere overzichtsstudies naar partnerdoding zijn veel ouder. Al aan het begin van deze eeuw onderzocht de criminoloog Bonger (1905) de ‘misdrijven uit hartstocht’ en in de jaren dertig deed de jurist Philips (1938) uitgebreid dossieronderzoek naar het Passionele misdrijf in Nederland. In het begin van de jaren vijftig schreef psychiater Tannenoms Bakker (1951) een rapport over 64 daders van Het passionele misdrijf. 6 De Boer 1990. 7 Fuldauer 1994. In het laatste hoofdstuk ‘Het slagveld van de liefde. Enkele feiten en achtergronden’ geeft ze een algemeen overzicht van partnerdoding. 8 Fuldauer 1994: 156. 9 De indeling expressief versus instrumenteel wordt vaak gehanteerd, maar is in de praktijk zeer lastig te onderscheiden. Zie ook Lissenberg 1996: 42. 10 De Boer 1990: 81-85; De Boer 1991: 41. Bij de restgroep partnerdodingen ‘waarin sprake is van zeer uiteenlopende motieven en interactie’ onderscheidt De Boer ook nog vijf andere vormen. Omdat deze sterk van elkaar verschillen en relatief kleine groepen betreffen (samen net iets meer dan 10 procent van alle partnerdodingen), bespreken we deze niet. 11 Fuldauer 1994: 156. 12 Fuldauer 1994. 13 De Boer 1990: 83. 14 Koenraadt noemt dit in zijn studie over ouderdoding ‘opportunistisch’. Zie Koenraadt (1996): hoofdstuk 5. 15 Fuldauer kon bijvoorbeeld in de 200 dossiers die zij doorgenomen heeft geen vrouw vinden die om die reden haar man had vermoord. 16 Zie Römkens 1985 en Portegijs e.a. 2002. 17 Walker 1984. 18 Voor inzicht in mishandelde vrouwen die hun partner doden en de rol van het battered woman syndrom, zie Römkens, 1992, 1995; Verrijn Stuart 1995; Peskens, 1998; Van Dijck 1998. 19 Dit betreft alleen partnerdodingen waarbij de voornaamste oorzaak gezocht moet worden in psychiatrische stoornissen. In vele van de andere zaken heeft de dader ook psychiatrische problemen. De Boer geeft zelfs aan dat het Pieter Baan Centrum (pbc) bij 98 procent van de door hem bestudeerde daders een psychiatrische afwijking heeft gediagnosticeerd. Dit betreft dus alle daders van partnerdodingen die in de periode 1950-1980 bij het pbc zijn geobserveerd. Dit is veel hoger dan in eerdere perioden. In het onderzoek van Philips over de periode 1915-1935 waren bijvoorbeeld maar bij 40 procent van de daders pathologische stoornissen geconstateerd en in het onderzoek van Tannemons Bakker – over de periode 1928-1951 – was dit ook maar 50 procent Deze stijging zou veroorzaakt kunnen zijn door een

190

20

21 22

23

24 25 26 27

voorselectie in daders die naar het pbc worden gestuurd. Waarschijnlijk is het echter het gevolg van de toegenomen rol van psychiaters in de strafrechtspleging. (Zie voor een bespreking hiervan: De Boer 1990: 73 en Lissenberg 1996: 40). Onder invloed van de Utrechtse school werden daders steeds vaker persoonlijk benaderd. In feite is de oprichting van het Pieter Baan Centrum, de Psychiatrische Observatie Kliniek van het gevangeniswezen in 1950 hiervan een teken. Voor een overzicht van de Utrechtse school en hun rol in de toename van psychiatrische invloed, zie ook het boek van Hagar Peeters over Gerrit de Stotteraar (Peeters 2002). Hoewel De Boer (1990) uitgebreid verdelingen van diverse achtergrondkenmerken van partnerdoders behandelt, besteedt hij geen aandacht aan etniciteit. Onduidelijk is of hij etniciteit theoretisch als irrelevante factor beschouwde, er geen gegevens over had, of dat allochtone daders niet waren opgenomen in zijn onderzoekspopulatie. Koenraadt heeft dit verteld tijdens een interview met Gerlof Leistra. Hij hoopt medio 2003 zijn resultaten te publiceren. De etniciteit van daders en slachtoffers komt vaak overeen. Dat is niet verwonderlijk aangezien bij trouwen sprake is van sterke etnische homogamie: Turkse mannen zijn getrouwd met Turkse vrouwen, et cetera. Het mechanisme van ‘soort zoekt soort’ op de huwelijksmarkt leidt tot ‘soort vermoordt soort’ als het misgaat. Als daders op basis van ‘toeval’ iemand zouden vermoorden, zou de kans dat zij iemand van een bepaalde herkomst vermoorden overeenkomen met het aandeel van die groep in de Nederlandse bevolking. Het blijkt echter dat niet-westerse allochtonen vaker een allochtone partner vermoorden dan op basis van toeval verwacht zou kunnen worden. Dit zegt nog niets over de interessante vraag of huwelijken binnen bepaalde etnische groepen vaker uitmonden in partnerdoding. Met behulp van de ons beschikbare gegevens is deze vraag niet te beantwoorden. Hiervoor zouden we precieze gegevens over de etnische trouwpatronen in Nederland moeten hebben. In later onderzoek moet dit gebeuren. De relatief grotere kansen van allochtonen blijven ook bestaan als rekening wordt gehouden met verschillen in samenstelling van de groepen naar leeftijd, wonen in een grote stad en geslacht. Deze verklaring wordt onderzocht door Koenraadt in zijn onderzoek naar partnerdoders 1980-1999. Bron: interview van Koenraadt met Gerlof Leistra. Deze verklaring wordt gesuggereerd door Beyeart (1986: 452). Dit is ook gevonden door De Boer 1990, hoofdstuk 5. Zie ook Lissenberg 1996, p. 44. In de juridische literatuur woedt een discussie in hoeverre het battered woman syndrom als noodweer kan worden opgevat en een reden is om niet te vervolgen of te veroordelen. Zie Verrijn Stuart 1995 en Römkens 1995.

6 Kinderdoding door ouders 1 We hanteren hier de term filicide, zoals gebruikelijk in Engelstalige literatuur – als verzamelnaam voor alle kinderdodingen door ouders (zie bijvoorbeeld Alder & Polk 2001: 29). Soms wordt deze term echter gereserveerd voor dodingen door ouders van een eigen kind dat ouder dan 1 jaar is (Brants & Koenraadt 1998: 545). 2 Wij registreren in de afzonderlijke jaren 1992-2001 respectievelijk 6, 6, 4, 3, 9, 12, 9, 8, 6, en 6 zaken van kinderdodingen door ouders. 3 Steeds wanneer zich in een korte periode meer gevallen van kinderdoding voordoen, spreken de media van een ‘epidemie’. Sommige deskundigen pleiten om die reden voor absolute ‘radiostilte’ rondom kinderdodingen. In hoeverre daders beïnvloed zijn door andere zaken, is echter nooit bewezen. Zie ook Brants & Koenraadt 1998.

191

4 De Nederlandse situatie komt overeen met die in Australië (zie bijvoorbeeld Alder & Polk 2001: 68). De Nederlandse en Australische situaties weerleggen hiermee de mythe van ‘Assepoester en de boze stiefmoeder’ zoals verondersteld in het boek van Daly en Wilson, The Truth about Cinderella (1998). Op basis van evolutionaire biologische theorieën veronderstellen ze dat kinderen meer te vrezen hebben van stiefouders, en met name van ‘wicked stepmothers’, dan van biologische ouders. Deze hypothese wordt niet bevestigd in de werkelijkheid. Mogelijk verschillen wel de aanleidingen en situaties waarin stiefouders hun kinderen doden. Om dit te onderzoeken is veel gedetailleerder research/studie nodig dan in het kader van dit boek mogelijk is. In toekomstig onderzoek moet dit zeker bekeken worden (Zie voor een uitgebreide discussie hierover: Alder & Polk 2001: 147-152). 5 Dankzij het historisch onderzoek van Faber (1978) weten we meer over kindermoord in Amsterdam in de achttiende eeuw dan over kindermoorden in de huidige periode in Nederland. De enige recente publicaties over kinderdodingen (Van der Kooij & Van de Velde 1997; Brants & Koenraadt 1998) hadden niet zozeer de kinderdodingen door ouders zelf als onderwerp, maar veel meer de daarbij ontstane mediahypes. De Amsterdamse forensisch psycholoog en psychoanalyticus A.J. Verheugt werkt aan een proefschrift over de persoonlijkheidsstructuur van plegers (zie Verheugt 2001). 6 Dit onderscheid wordt in diverse landen – net als in Nederland – ook in de wetgeving gehanteerd. 7 De door ons gebruikte indeling naar kinderdoding door ouders is gebaseerd op de indeling zoals gehanteerd door Alder & Polk in hun studie naar kinderdoding in de Australische staat Victoria (Alder & Polk 2001: 29). In vergelijking met de indeling van Alder & Polk onderscheiden we twee extra typen: ‘ruzies’ en ‘dodingen bij relatieproblemen’. Ruzies hebben Alder & Polk niet onderscheiden omdat ze te weinig voorkwamen aangezien ze alleen dodingen van kinderen jonger dan 17 jaar onderzoeken. Dodingen bij relatieproblemen delen ze in de ‘rest’-categorie in (zie bijv. p. 86). Zie voor een andere maar vergelijkbare indeling Brants en Koenraadt 1998: 546-549. 8 Bij het indelen van de kinderdodingen door ouders hebben we ons moeten baseren op achtergrondgegevens die in krantenartikelen en anp-persberichten stonden. Hierdoor is een preciezere indeling, zoals bijvoorbeeld genoemd in Brants en Koenraadt 1998: 546 (zie ook: Resnick 1969; Wilczynski 1999), niet mogelijk en hebben we ons beperkt tot de zes genoemde typen. 9 Waarschijnlijk is het aantal kinderen dat door één of beide ouders is omgebracht in werkelijkheid hoger. Een onbekend aantal vermiste kinderen is vermoord. Verder zijn volgens de Raad voor de Kinderbescherming naar schatting elk jaar vijftig kinderen het slachtoffer van dodelijke mishandeling. Onder meer om problemen met de ouders te voorkomen of omdat de doodsoorzaak niet valt vast te stellen, verstrekken huisartsen en/of schouwartsen soms een verklaring van natuurlijke dood. 10 Harde cijfers over de omvang van kindermishandeling in Nederland ontbreken. Een indicatie van de omvang is dat in 2000 bij de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (amk’s), voorheen Bureaus vertrouwensarts, 21.350 adviesvragen over en meldingen van kindermishandeling zijn binnengekomen. Het is echter bekend dat veel gesignaleerde gevallen of vermoedens niet bij de amk’s worden gemeld. Uit Amerikaans onderzoek bleek bijvoorbeeld dat in de vs drie keer zoveel kindermishandeling wordt gesignaleerd als wordt gemeld. Of dit ook voor ons land opgaat is onbekend. Hetzelfde onderzoek in de vs concludeert dat minstens 1,5 procent van alle kinderen jaarlijks wordt mishandeld. Voor Nederland zou dit betekenen dat zich per jaar ten minste 50.000 gevallen van kindermishandeling voordoen. (Bron: website nizw, Expertisecentrum Kindermishandeling).

192

11 Brants en Koenraadt 1998: 549. 12 Brants en Koenraadt 1998: 542-543. 13 Artikel 290 (kinderdoodslag) en 291 (kindermoord) van het Wetboek van Strafrecht stellen: ‘De moeder die, [ter uitvoering van een] onder de werking van vrees voor de ontdekking van hare [aanstaande] bevalling [genomen besluit], haar kind bij of kort na de geboorte opzettelijk van het leven berooft, wordt, als schuldig aan kinderdoodslag [kindermoord], gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes [negen] jaren of geldboete van de vierde [vijfde] categorie.’ (artikel 291 tussen haken). 14 Ook als rekening gehouden wordt met verschillen in samenstelling van de groepen naar leeftijd, wonen in een grote stad en geslacht blijven deze verschillen bestaan. 15 Zie ook Zeegers 1990. 7 Ouderdoding 1 De reconstructie van de vaderdoding door Pascal K. is gebaseerd op het requisitoir van de officier van justitie en op anp- en andere persberichten over deze zaak. 2 Wij registreren in de afzonderlijke jaren 1992-2001 respectievelijk 2, 3, 3, 6, 5, 5, 3, 4, 8 en 5 ouderdodingen. Voor 1992 vermelden Bommels en Meijer (1993) en Berghuis en De Jong (1993) drie gevallen van ouderdoding, namelijk op 1 april in Vledder; op 10 april in IJmuiden en op 29 november in Den Bosch. Bij de zaak in Vledder wordt een asielzoekster vermoord door haar man, dochter en schoonzoon (zie ook Koenraadt 1996: 128). Deze zaak hebben wij als partnerdoding geclassificeerd. Voor de jaren 1992-1995 heeft de rcid Haaglanden – volgens Koenraadt (1996: 129) – 3, 9, 4 en 11 ouderdodingen geregistreerd. We hebben niet kunnen achterhalen waar de verschillende aantallen vandaan komen. Bij de constructie van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ hebben we namelijk gebruikgemaakt van dezelfde bron (de data van de rcid Haaglanden zijn opgenomen in het Moordbestand van de afdeling Moord en zeden van de nri). Waarschijnlijk zijn de gegevens over zaken vóór 1996 inmiddels door de nri bijgewerkt en opgeschoond. 3 Het percentage ouderdodingen op het totaal aantal moorden doodslagzaken in een jaar in Nederland komt redelijk overeen met dat in andere landen. Koenraadt geeft in hoofdstuk 5 van zijn dissertatie voor verschillende landen deze cijfers: Italië 0,8 procent (1993), Verenigde Staten 1,4 procent (1990), Engeland & Wales 2,4 procent (1993), Zweden 2 à 3 procent (1990), Duitsland 3 procent (rond 1995) en Canada 3,6 procent (1983-1993) (Koenraadt 1996). De vergelijkbaarheid van deze cijfers is echter twijfelachtig, omdat ze uit verschillende bronnen afkomstig zijn. Waarschijnlijk zijn uiteenlopende definities gehanteerd. 4 Gezien de toename van het aantal allochtonen in Nederland in de afgelopen decennia zou verwacht kunnen worden dat ook het aantal allochtone daders substantieel toegenomen zou zijn. Dit is echter maar beperkt het geval. In zijn studie naar ouderdoding over de periode tussen 1950 en 1995 heeft Koenraadt 21 procent daders van ouderdoding die niet in Nederland zijn geboren (Koenraadt 1996: 245). 5 Voor een indringend verslag van een ouderdoding in een Marokkaans gezin, zie het boek Nu is hij dood van Belhajey (1984). 6 Koenraadt analyseert alleen gegevens van daders die in het pbc zijn geobserveerd. Hij heeft geen inzicht in ouderdodingen die niet zijn opgelost, waarbij de dader zelfmoord heeft gepleegd of waarvan de dader niet ter observatie in het pbc is opgenomen. Dit vertekent mogelijk zijn conclusies enigszins (zie Koenraadt 1996: 238-239). In onze databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ zijn dit soort zaken wel opgenomen. Onze bevindingen verschillen echter niet belangrijk van die van Koenraadt. 7 Koenraadt geeft dit al aan voor de periode vóór 1996: ‘De bestudering van de literatuur laat

193

8

9 10

11 12 13

zien dat in het buitenland wel aandacht aan dit onderwerp wordt gewijd. Systematische studie naar ouderdoding ontbreekt in Nederland geheel’ (Koenraadt 1996: 229). Literatuuronderzoek naar publicaties ná 1996 heeft geen nieuwe systematische empirische studies naar ouderdoding opgeleverd. Naast de hier behandelde reactieve, psychotische of opportunistische ouderdodingen onderscheidt Koenraadt ook nog andere categorieën (p. 262-271). Deze relatief kleine categorieën betreffen echter ofwel geen moord volgens onze eigen definitie (euthanasie) of vallen onder andere categorieën van familiedoding (eerwraak) of zijn minder duidelijk toepasbaar (doding in een bijzondere driehoeksverhouding en overig). De indeling naar reactieve, psychotische en instrumentele ouderdodingen is ook in de internationale literatuur naar ouderdoding veelgebruikt. Zie bijvoorbeeld Heide (1992). Bij het indelen van ouderdodingen in de onderscheiden typen konden we in tegenstelling tot Koenraadt (1996) niet beschikken over dossierinformatie. De anp-persberichten over de zaken bevatten echter dusdanig veel achtergrondinformatie dat de meeste ouderdodingen zich redelijk laten indelen in een van de typen. Zie Koenraadt 1996: 272. Zie Koenraadt 1996: 13. Het citaat is afkomstig van: Gouttefrangeas, F. Du parricide. Etude critique. Paris vi, 1982. thèse. Zie ook Koenraadt 1996: 254-255.

8 Eerwraak 1 De moord op Nihat Oyanik is beschreven in Leistra 2002: 29-30. Dat artikel was gebaseerd op het requisitoir van de officier van justitie en het pleidooi op zitting van de advocaten van beide verdachten. 2 Leistra 2002: 30. 3 Van Eck promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam in 2000 (Van Eck 2000a). Een handelseditie van het boek is in 2001 verschenen bij Uitgeverij Bert Bakker (Van Eck 2001). Wij verwijzen in dit hoofdstuk steeds naar de handelseditie. Van Ecks boek is uitgebreid gerecenseerd. Zie bijvoorbeeld: Van Delft 2001 en Pos 2001. 4 Leistra 2002: 30. 5 Nauta Werdmölder 2002. 6 Van Dijken Nauta 1978: 231 geven op basis van krantenpublicaties, bij politiekorpsen ingewonnen extra informatie en uit verklaringen van diverse betrokkenen de volgende aantallen eerwraken: 1 in 1972, 1 in 1975, 2 in 1976 en 3 in 1977. Voor latere jaren zijn eigenlijk geen betrouwbare aantallen bekend. Van Eck behandelt in haar dissertatie 20 gevallen uit de periode 1972-1993, maar deze lijst is onvolledig. 7 Om precieze aantalen eerwraken te kunnen geven zouden we – net als Van Eck gedaan heeft met 103 zaken van Turkse daders – alle dossiers moeten doornemen van alle moordzaken waarbij Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Pakistaanse daders betrokken zijn geweest. Dit is nuttig voor een afzonderlijk onderzoek naar eerwraak, maar binnen het bestek van dit boek is dit niet haalbaar. Vandaar dat we in dit hoofdstuk alleen zeer voorzichtige schattingen geven. 8 Voor haar onderzoek heeft Van Eck een lijst met 103 opgeloste moord- of doodslagzaken over de periode 1972 – 1993 gekregen van de Dienst Centrale Justitiële Documentatie van het ministerie van Justitie te Almelo. Deze moordzaken waren geselecteerd op het geboorteland van de dader(s): Turkije. Dossieronderzoek leerde Van Eck dat dertig van de zaken een eerwraak betroffen. Tien daarvan heeft ze terzijde gelegd ‘omdat ze een overlap vormen’ met de andere twintig of ‘te veel onduidelijkheden bevatten’.

194

9 Van Eck heeft naast haar proefschrift ook diverse artikelen over eerwraken gepubliceerd. Deze behandelen voornamelijk onderwerpen en casus die ook in haar dissertatie worden beschreven, maar voegen soms ook nieuwe inzichten en feiten toe. Omdat we in dit boek ook een zo volledig mogelijk overzicht van Nederlandse publicaties over moordzaken – en dus ook eerwraken – willen geven vermelden we deze publicaties in de literatuurlijst. (Van Eck 1996, 1997a, b, 1998a, b, 2000a-c en 2001). 10 We zijn ons ervan bewust dat deze conclusies zijn gebaseerd op Turkse eerwraken en niet op eerwraken bij andere allochtone groepen. Studies van Van Rossum (1997) en Van Rossum & Hoogendoorn (1997) laten echter soortgelijke patronen zien onder Marokkanen en Surinamers. 11 Van Dijken & Nauta 1978. 12 Dit valt af te leiden uit de cijfers die Van Dijken & Nauta presenteren over aantallen eer/bloedwraak onder Turken in Nederland (Van Dijken & Nauta 1978: 231). 13 Nauta is zeer belangrijk geweest voor de studie naar eerwraken in Nederland. Het is opvallend dat hij bij de meeste Nederlandse publicaties over eerwraak als adviseur of inspirator was betrokken. Zie bijvoorbeeld: Gosewehr & Verheyden 1983: titelblad; Van Eck 2001: 11. 14 Het Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal (13de uitgave 1999) vermeldt de term ‘eerwraak’ overigens nog steeds niet, maar in de Nederlandse Jurisprudentie (nj) wordt het wel als trefwoord gebruikt. Zie ook: Van Eck 2001: 14. 15 Van Dijken & Nauta 1978: 227. 16 Aan de universiteiten en de Nederlandse Politie Academie zijn verschillende scripties geschreven waarin eerwraak direct of indirect aan de orde komt. Voorbeelden daarvan zijn de studies van Van der Molen 1983, Hoogendoorn 1996, Gosewehr & Verheyden 1983. Andere nog niet elders in dit hoofdstuk genoemde voorbeelden van publicaties waarin eerwraak wordt besproken zijn: Develiglu 1993 en Yesilgöz 1996. Voor publicaties over eerwraak en de positie van de vrouw, zie: Arslan & IJsselmuiden 2001, Saharso 2002. 17 Zie bijvoorbeeld: Yesilgöz & Coenen 1992, Koenraadt & Yesilgöz 1993, Yesilgöz 1995: 66-70 en Yesilgöz 1996. 18 Wie precies wanneer gedood moet worden en door wie wordt echter niet geheel helder in de studie van Van Eck. Zie ook de recensie van Pos 2001: 76-77. 19 De Turkse traditie verschilt hier wel van die in andere landen. In bijvoorbeeld Pakistan of Jordanië wordt de onteerde vrouw vaker als schuldige gezien en moet zij vermoord worden. Bij Turkse eerwraken vallen relatief meer mannelijke slachtoffers. 20 Van Eck 2001: hoofdstuk 6. 21 Van Eck 2001: hoofdstuk 7. 22 Zie voor een uitgebreide studie over partnerkeuze van Turken en Marokkanen Hooghiemstra 2003. 23 Saharso (2002: 28 (voetnoot 16)) wijst erop dat Marokkanen een minder gesloten gemeenschap vormen waar onderling minder sociale controle is. Dit verklaart volgens haar ook dat onder Marokkanen in Nederland eerwraak veel minder voorkomt dan onder Turken. Ons zijn overigens geen cijfers bekend over eerwraken per etnische groep, zodat we deze bewering niet kunnen staven. 24 Van Eck 2001: hoofdstuk 7. 25 In Turks het ‘seref ’ ofwel eer van mannen. Zie voor een uitgebreide bespreking over het verschil tussen ‘namus’ en ‘seref ’ Van Eck 2001: hoofdstuk 1. 26 Deze uitspraak deed Van Eck in een interview met Elsevier: Leistra 2002: 29-30. 27 Zie ook de kritiek op de door Van Eck gehanteerde definitie van eerwraak door Nauta & Werdmölder 2002.

195

28 Van Rossum & Hoogendoorn 1997; Bovenkerk & Yesilgöz 1999; Saharso, 2002; Wiersinga 2001, 2002. 29 Van Rossum & Hoogendoorn (1997) betogen bijvoorbeeld dat ‘onder bepaalde omstandigheden de rechter rekening dient te houden met de culturele achtergrond van sommige delicten’. Ze vinden ook dat het wenselijk is dat naast psychologische/psychiatrische rapportages er onderzoek naar de culturele achtergrond van de verdachte komt. Zie ook Huisman 1995. 30 Schnabel 2000. 31 Van Rossum & Hoogendoorn (1997) rapporteren onderzoek onder rechters die zij verschillende zaken voorlegden. Daarnaast hebben rechters in diverse strafzaken het culturele verweer verworpen. Zie ook Van Donkelaar 2000. 32 Zie Yesilgöz 1995: 70. 9 Moorden bij ruzies 1 Polk 1994. 2 Zie ook pagina 50 van het rapport van Smit e.a.(2001c) over moord en doodslag in 1998. 3 Veel daders bleken tijdens het plegen van een moord niet of verminderd toerekeningsvatbaar en kregen tbs, eventueel in combinatie met een gevangenisstraf. Voor het merendeel betreft het mensen met een zogeheten persoonlijkheidsstoornis. Dat is een andere categorie dan de psychisch gestoorden waar het hier om gaat. 4 Eigenlijk weten we dankzij het werk van Spierenburg (1996, 1997) meer over moorden bij conflicten in Nederland in de zeventiende en achttiende eeuw dan over dit soort moorden in de huidige tijd. 5 Polk 1994. 6 Polk 1994. 7 Schuyt 1999. 8 Luckenbill 1977; Polk 1994. 10 Moorden binnen het criminele circuit 1 Drugs spelen een belangrijke rol bij levensdelicten, zo blijkt ook uit het nri/wodc-rapport Moord en doodslag in 1998. Van de daders in dat jaar was 19 procent verslaafd aan drugs. Ten tijde van de moord was 6 procent van de daders onder invloed van drugs. Alcoholgebruik komt vaker voor, aldus het rapport: van de daders was 19 procent onder invloed van alcohol (Zie Smit e.a. 2001c: 33-35). 2 Door het raakvlak met onder meer liquidaties en roofmoorden vormen drugsmoorden een lastig af te bakenen categorie. De gewelddadige afrekening van bijvoorbeeld een drugsbaron rekenen wij tot de categorie liquidaties, maar zou ook meegeteld kunnen worden in de categorie drugsmoorden. Verder is strikt genomen elke ripdeal een roofmoord, maar wij tellen ze mee bij drugsmoorden. Een roofmoord door een verslaafde daarentegen laten we weer onder de categorie roofmoorden vallen. Hetzelfde geldt voor een roofmoord op een drugsdealer waarbij het louter om geld ging. Moorden op tippelaarsters vallen bij ons onder zedenmoorden. 3 Wanneer de politie een lijk vindt waarbij sprake is van een overdosis, is het de vraag of er een misdrijf in het spel is geweest. Hoewel er vaak ook nog een ‘luchtje’ aan een overdosis zit, gaat de politie doorgaans uit van (al dan niet bewuste) zelfdoding. Hoe vaak het hierbij toch gaat om slachtoffers van moord of doodslag, weet niemand. Dat het classificeren van (drugs)moorden soms lastig is, blijkt uit de volgende moord onder drugsverslaafden. Op 31 mei 2001 betrapte de 40-jarige junk Paul van B. in de brandgang

196

achter haar woning de geheime minnaar van zijn verslaafde vriendin Connie R. (34). Toen zij het bedrog ontkende, sloeg en trapte Van B. de vrouw in haar woning tegen de grond. Daarna bewerkte hij haar met het mes dat zij gebruikte om heroïne op folie te scheppen. Terwijl Connie krimpend van de pijn op de grond lag, bond hij haar handen en voeten aan elkaar en liet een grindtegel uit de tuin op haar hoofd vallen. Hoewel het om een moord tussen drugsverslaafden ging, hebben we deze zogeheten Tilburgse stoeptegelmoord ingedeeld bij de categorie partnerdoding. 4 Zie Van Veen & De Vogel 1997. 11 Liquidaties 1 Van Veen & De Vogel 1997; Van de Port 2001: 26. 2 Soms zijn dit afzonderlijke overzichten van liquidaties (Van Veen & De Vogel 1997), soms vormen de cijfers over liquidaties onderdeel van een overzicht van alle typen moorden (Smit e.a. 2001c: 60-61; Slot 1998: 207). 3 Van der Port 2001: 12. 4 De 55 geselecteerde zaakdossiers zijn een selectie van 223 dossiers die Van de Port kreeg van de verschillende politiekorpsen. Hij had gevraagd om alle dossiers die voor het label liquidatie in aanmerking kwamen. Van deze zaken droegen 62 expliciet het predikaat liquidatie. Uiteindelijk gebruikt hij slechts 55 dossiers voor zijn beschrijving. Onduidelijk blijft waarop deze selectie gebaseerd is en waarom alleen opgeloste zaken worden besproken (Van de Port 2001: 216). Zie ook de recensie van Van de Ports studie door Slot in de Volkskrant (2001). 5 Voor een overzicht van de literatuur over de rol van geweld in het criminele milieu: zie Van de Port 2001: hoofdstuk 3. 6 Overigens wordt het verschil tussen liquidaties en andere typen moorden hierdoor wel erg vaag. Van de Port behandelt als voorbeelden van liquidaties ook eerwraken en kroegruzies, waar emoties een belangrijke rol speelden. Zie hierover ook de recensies van de studie van Van de Port: Slot 2001 en Kruyer 2002. 7 Overigens constateert Van de Port in zijn studie naar liquidaties dat – ondanks de veel gehoorde geruchten – Joegoslaven geen uitzendbureaus voor moordenaars vormen voor allerlei groepen criminelen. Hij geeft aan ‘geen dossiers onder ogen te hebben gehad waarbij Joegoslavische huurmoordenaars de moordplannen voor andere, niet-Joegoslavische misdadigers verwezenlijkten’ (Van de Port 2001: 154). 8 Van Traa 1996. 9 Slot (1998) geeft in zijn boek wel aantallen liquidaties vanaf 1970 in Amsterdam. Zie ook de paragraaf over liquidaties in de hoofdstad verderop in ons hoofdstuk. 10 De veronderstelling van Franke (1999: 355) dat de toename in het aantal moorden in Nederland toegeschreven kan worden aan een stijging van het aantal liquidaties vindt dus geen bevestiging in de feitelijke ontwikkelingen. 11 Bij het berekenen van deze verhoudingsgetallen is al rekening gehouden met verschillen in de verdelingen in geslacht, leeftijd en woonplaats tussen de groepen. 12 Van Traa 1996: Bijlage ii: 43 en Bijlage xi: 23-24. 13 Van Veen & De Vogel 1997. 14 Van de Port 2001: hoofdstuk 4. 15 Leistra 2001b. 16 Leistra 2001b. 17 Dit beeld van het harde Chinese milieu baseren we op uitspraken van de projectleider van het inmiddels opgeheven landelijk expertiseteam Zuidoost-Azië in een interview met NRC Handelsblad. De opmars van Chinese misdaad verklaart hij uit de toestroom van illegalen

197

18 19 20 21 22 23 24 25

– die zich vaak flink in de schulden hadden moeten steken om de ‘slangenkop’ te betalen – en de achteruitgang in de Chinese horeca. Van de Port 2001: hoofdstuk 4. Van Traa 1996: deelonderzoek Amsterdam. Slot signaleert in de periode 1970-1996 een stijging van het aantal liquidaties: van 47 in de eerste twintig jaar tot 65 in de laatste zeven jaar (Slot 1998: 207). Recenter gaf Slot aan dat ook in de jaren na 1996 het aantal liquidaties in Amsterdam schommelde rond de 8-10 per jaar (Slot 2000). Zie met name de boekpublicaties van Middelburg (1992), Middelburg & Van Es (1994) en Van Hout (2000). De rij liquidaties in de hoofdstad is beschreven door diverse journalisten Zie bijvoorbeeld Bagijn 2002, Korterink 2002 en Ruepert 2002. De in augustus 2002 in Bulgarije gearresteerde Jotcha Jocic wordt ervan verdacht zowel Femer als Klepper te hebben laten ombrengen. Inmiddels is hij uitgeleverd. In een interview met de Justitiekrant waarschuwde Mattijs van de Port in het nummer van 2 november 2001 voor de keerzijde van deze aanpak: ‘Ik kan me voorstellen dat de huidige aanpak van “korte klappen” die onrust in de criminele scene vooral versterkt. En dat daarmee de kans op buitensporig geweld groter wordt. Let wel, ik zeg niet dat die “korte klap” niet deugt, maar besef wel dat die onvermoede gevolgen kan hebben.’

12 Roofmoorden 1 Zie voor de achtergronden van de bende van Leerdam het boek van Abbenhuis & Schilthuizen (1997). 2 Ter vergelijk: volgens het Landelijk Overvallen Registratie Systeem van de Dienst Nationale Recherche Informatie (2002) waren er in het eerste halfjaar van 2002 in totaal 1324 overvallen, verdeeld over de sectoren horeca (222), transport (88), detailhandel (56), woningen/bedrijven (36), taxi (97), particuliere woningen (214). 3 Zie ook het boek van zijn weduwe An Hartman (1997). 4 Zie Lempereur (1996) voor een uitgebreide beschrijving van de achtergronden en activiteiten van de Bende van Venlo. 5 Smit e.a. 2001c. 6 Deze definitie van straatroof wordt gegeven in het recente wodc-rapport over straatroof van Ferwerda e.a. 2002: 20. 7 Deze politiecijfers over straatroof zijn afkomstig uit Ferwerda e.a. (2002: 25). Een mogelijke verklaring voor de sterke stijging in registraties zou – naast een feitelijke stijging in aantal straatroven – ook gelegen kunnen zijn in de extra aandacht die de politie de afgelopen jaren aan straatroof heeft gegeven, bijvoorbeeld door speciale straatroofteams in te zetten (Zie Wittebrood & Junger 2002). 13 Seksuele moorden 1 We volgen de definitie zoals die wordt gehanteerd in het nri/wodc-rapport over moord en doodslag 1998 (Smit e.a. 2001c). Zie voor een helder overzicht van seksuele misdrijven en seksuele delinquenten Frenken 1996 2002. 2 Bij de indeling van moorden in typen bestaat er soms een ‘overlap’ tussen seksuele moorden en bijvoorbeeld kinderdoding door (stief)ouders. Ook in het geval van partnerdoding kan een seksueel motief een rol spelen. Om dubbeltellingen te voorkomen, laten we daarom seksuele moorden binnen de familie/relatiesfeer buiten beschouwing. 3 Moorden op oudere homo’s door schandknapen hebben naast een seksueel motief vaak ook

198

4

5

6

7

8

9

10 11 12

13 14 15 16 17

18

een financieel motief, zodat ze vaak als roofmoorden gezien worden. We volgen echter de opvattingen van Van Gemert die onderzoek heeft gedaan naar homomoorden in de jaren tachtig en stelt dat het seksuele en frustratiemotief van groter belang is (Van Gemert 1990a, b, 1991). De opdeling van de seksuele moorden naar leeftijd van de slachtoffers biedt ons de mogelijkheid een overzicht te geven van verschillende moorden, maar vraagt geen diepgaande analyses van psychologische en psychiatrische rapporten en strafdossiers. Na elke moord op jonge kinderen verschijnen er regelmatig lijstjes met slachtoffers in de media. Zie bijvoorbeeld de artikelen na de dood van Maartje Pieck in de Volkskrant (Heijmans 2000) en NRC Handelsblad (Oostveen 2000). In de zaak van Manon Seijkens was zelfs al iemand veroordeeld. Het 8-jarige meisje uit Helmond werd vermist op 10 augustus 1995. Haar lijkje werd pas op 17 februari 1996 gevonden in een moerassig gebied vlak bij haar ouderlijk huis. In eerste instantie arresteerde de politie een 49-jarige ex-tbs’er, maar de rechtbank sprak hem vrij nog voor het Openbaar Ministerie had gerequireerd. In 1997 bekende de 25-jarige verslaafde A.W. de moord en verkrachting. De rechtbank veroordeelde hem tot 15 jaar, maar in hoger beroep werd hij vrijgesproken. De twee waren na tweederde van de opgelegde gevangenisstraf voorwaardelijk in vrijheid gesteld. Zie voor een uitgebreide behandeling van de Puttense moordzaak het boek van oudhoofdcommissaris Blaauw (2000). Van Gemert (1990b) geeft in het Amsterdams Sociologisch Tijdschrift de cijfers voor moord/doodslag en het aantal homomoorden (tussen haakjes) in Amsterdam in de jaren 1980-1989: 13 (2), 13 (2), 17 (2), 20 (3), 13 (3), 10 (2), 17 (3), 17 (0), 17 (1), ? (2). Van Gemert (1990a, b, 1994) bestudeerde zeventien homomoordzaken in de jaren tachtig in Amsterdam. Hij besteedt speciale aandacht aan Noord-Afrikaanse en Turkse homomoordenaars (Van Gemert 1991). Van Gemert 1991: 88. Van Gemert 1991: 88. Om ‘echt’ vast te stellen in hoeverre de kans dat prostituees vermoord worden groter is dan die in andere (beroeps)groepen, zou het aantal vermoorde prostituees afgezet dienen te worden tegen het aantal werkzame prostituees in Nederland. Omdat veel vrouwen tijdelijk werken als prostituee, velen niet uit ons land afkomstig zijn en hier vaak illegaal zijn, is een schatting van het aantal prostituees lastig. Schattingen rond 1990 lopen uiteen van 15.000 tot 20.000 (zie Van Gemert 1994). Prostituees krijgen frequent te maken met mishandeling, verkrachting en psychische dwang. Voor een overzicht, zie Van Gemert 1994. Van Gemert 1994. Twaalf van de moorden waren in Amsterdam gepleegd, zeven in Rotterdam en één in Kerkrade (Van Gemert 1994: 9). Deze scenario’s zouden volgens Van Gemert ook een rol kunnen spelen bij het opsporingsonderzoek bij moorden op prostituees (Van Gemert 1994: 70-75). Van Gemert onderscheidt ook nog twee andere scenario’s. De eerste daarvan betreft echter eigenlijk geen moord. In dit scenario wordt de prostituee dood gevonden door haar gastheer die haar thuis of in een hotel ontvangt. Met name bij prostituees die verslaafd zijn aan drugs komt dit voor. Het tweede scenario dat Van Gemert behandelt, maar dat wij weglaten betreft moorden die voortkomen uit onenigheid tussen dealers en drugsgebruikende prostituees over drugs en geld. Moorden in de drugsscene behandelen wij apart in hoofdstuk 10. De zaak Willem van E. toont het belang aan van een nationale databank Moord en Zeden.

199

19

20

21

22

Volgens het Openbaar Ministerie in Groningen bleef Willem van E. aanvankelijk buiten schot, omdat hij zijn eerste twee moorden niet in Groningen had gepleegd maar in ZuidHolland. Verder bleek dat de oude moorden van Willem van E., gepleegd in 1971 en 1974, nog niet in het viclas-systeem van de nri waren opgenomen. Over Willem van E. zijn diverse publicaties verschenen. Zie bijvoorbeeld het interview met de vrouw van Willem van E. door De Vries. Volgens De Vries geloven de ouders van Jolanda Meijer dat ook zij vermoord is door Willem van E. (De Vries 2002: 17). In Nederland zijn twee proefschriften over daders van seksuele dodingen verschenen vanuit de forensische psychiatrie. Het eerste uit 1969 is geschreven door Hoekstra (1969). Het tweede is uit 1999 en is geschreven door Van Beek (1999). Van Marle (2001) bespreekt en vergelijkt beide dissertaties in een voordracht bij de Vakgroep Strafrecht aan de ru Groningen. Hij geeft aan dat de dissertaties de veranderingen in de forensische psychiatrie representeren. Hoekstra werkt in 1969 vanuit een diagnostisch profiel van Anna Freud en haar medewerkers om psychiatrische en psychoanalytische diagnoses te kunnen stellen. In de dissertatie van Van Beek dertig jaar later is de primaire doelstelling van het diagnostiseren niet meer het ‘inzicht in de persoonlijkheid zelf ’ maar slechts ‘het voorkomen van recidive’. Het meeste onderzoek op dit terrein is gedaan door Amerikaanse psychologen en psychiaters die veelal gelieerd zijn aan de Federal Bureau of Investigation (fbi). Zie bijvoorbeeld: Hazelwood e.a. 2001, Meloy 2000, Ressler e.a. 1986, 1988. Twee functionarissen van de Nederlanse klpd, Schippers en Blaauw, hebben de afgelopen jaren de trainingen gevolgd bij deze fbi-‘profilers’. Zie hierover onder andere: Hazelwood & Schippers 1995. Onderzoek naar criminele carrières en recidive van zedendelinquenten en zedenmoordenaars in het bijzonder heeft in Nederland nauwelijks plaatsgevonden. Zie echter het wodc-onderzoek naar recidive van tbs’ers (Leuw 1999). Zie Frenken 2002.

14 Tot slot 1 Hierbij moet worden opgemerkt dat onze ervaring ook is dat in sommige politieregio’s wel uitgebreide, betrouwbare en eenvoudig raadpleegbare databanken worden bijgehouden over langere periode. Voorbeelden zijn Amsterdam-Amstelland, Rotterdam-Rijnmond en Hollands-Midden. 2 Zie bijvoorbeeld de moeite die Van de Port (2001) en Van Eck (2001) gehad hebben hun moordzaken te selecteren voor hun studies naar liquidaties en eerwraken. 3 Zie ook het redactioneel commentaar van De Haan in het Tijdschrift voor Criminologie (De Haan 2002). 4 Zie Jackson, Van den Eshof en De Kleuver (1997) en Daries, Wittebrood en Jackson (1997). Bijlage a De databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’ 1 Nieuwbeerta 2003. 2 Zie: Bommels & Meijer 1993, 1998; Leistra 2000, 2001, 2002, 2003. 3 Voor meer informatie over viclas zie het Handboek VICLAS-Nederland van de Recherche klpd (2001) en een artikel over het Canadese systeem van Collins e.a. (1998).

200

Geraadpleegde literatuur

Abbenhuis, S. en P. Schilthuizen (1997). De Molukse zaak. Het proces tegen de bende van Leerdam. Amsterdam, Veen. Abrahams, F. (1994). Het zusje dat dood moest. In: F. Abrahams, Daar sta je dan. Rechtbankverhalen. Amsterdam, Balans: 62-65. Aebi, M.F., G.C. Barclay, J. Jorg-Martin en M. Killias (1999). European sourcebook of crime and criminal justice statistics: key findings. Strasbourg, Council of Europe. Alder, C. en K. Polk (2001). Child victims of homicide. Cambridge, Cambridge University Press. Arslan, Z. en S. IJsselmuiden (2001). Eerwraak en de positie van Turkse vrouwen in de Turkse gemeenschap. Almelo, sto/smo. Bagijn, K. (2002).‘Chicago in klompenland. Amsterdam en de afrekeningen in het “milieu”’. Algemeen Dagblad: 2 juli 2002. Barclay, G.C. en C. Tavares (2002). International comparisons of criminal justice statistics 1999. Londen, Home Office. Beek, D.J. van (1999). De delictscenarioprocedure bij seksueel agressieve delinquenten. Arnhem, Gouda Quint. Belhajey, A. (1984). Nu is hij dood. De gebroken wereld. Amsterdam, De Populier. Berents, D.A. (1976). Misdaad in de Middeleeuwen. Een onderzoek naar de criminaliteit in het Laat-middeleeuwse Utrecht (dissertatie). Utrecht, Universiteit Utrecht. Berents, D.A. (1985). Het werk van de vor. Samenleving en criminaliteit in de late middeleeuwen. Zutphen. Berghuis, A.C. en L.K. de Jonge (1993).‘Moord en doodslag in 1989 en 1992: een secundaire analyse’. Tijdschrift voor Criminologie 35 (1): 55-62. Beyeart, F.H.L. (1986). ‘Partner- en kinderdodingen’. Justitiële Verkenningen 12 (4): 445-457. Blaauw, J. (2000). De Puttense moordzaak. Baarn, Fontein. Boer, A.P. de (1990). Partnerdoding. Een empirisch forensisch-psychiatrisch onderzoek. Arnhem, Gouda Quint. Boer, A.P. de (1991). ‘Motieven bij partnerdoding’. Justitiële Verkenningen 17 (1): 35-58. Bommels, B. en R. Meijer (1993). ‘Een moorddadig jaar. 1992: opnieuw record van dodelijke geweldsdelicten’. Elsevier 48: 23-31.

201

Bommels, B. en R. Meijer (1998).‘Dood door geweld; moord en doodslag in Nederland: achtergronden en feiten bij de 276 fatale zaken van 1997’. Elsevier (2): 878-884. Bonger (1905). Criminalité et conditions économiques. Amsterdam, G.P. Tierie. Boomgaard, J. (1992). Misdaad en straf in Amsterdam. Een onderzoek naar de strafrechtspleging van de Amsterdamse schepenbank, 1490-1552. Zwolle. Bovenkerk, F. en Y. Yesilgöz (1999). ‘Multiculturaliteit in de strafrechtsspleging?’ B en M. Tijdschrift voor beleid, politiek en maatschappij 26: 230-251. Brants, C.H. en F. Koenraadt (1998). ‘Criminaliteit en media-hype. Een terugblik op de publieke beeldvorming rond kindermoord’. Delict en Delinquent 28 (6): 542-564. cbs (1990). Geregistreerde criminaliteit in de jaren tachtig: Politiestatistiek 1980-1989. Voorburg/Heerlen, Centraal Bureau voor de Statistiek. cbs (1992). De ontwikkeling van door de politie geregistreerde criminaliteit (Wetboek van Strafrecht) 1950-1990. Voorburg/Heerlen, Centraal Bureau voor de Statistiek. Collins, P.I., G.F. Johnson, A. Choy, K.T. Davidson en R.E. Mackay (1998). ‘Advances in violent crime analysis and law enforcement: the Canadian Violent Crime Linkage Analysis System’. Journal of Government Information 25 (3): 277-284. Couwenhoven, R. en H. Korver (2000). De verdwijning van Marion en Romy. De gewelddadige wereld van Okan O. Den Haag, bzztôh. Daly, M. en M. Wilson (1998). The Truth about Cinderella: a Darwinian View of Parental Love. New Haven, Yale University Press. Davies, A., K. Wittebrood en J. Jackson (1997). ‘Predicting the Criminal Antecents of a Stranger Rapist from his Offence Behavior.’ Science and Justice 37 (3): 161-170. Delft, D. van (2000). ‘Door bloed gezuiverd’. NRC Handelsblad: 25/11: 49. Develioglu, A. (1993). ‘Turkse tragedies; hulpverleners in het nauw’. Buitenlanders Bulletin 18 (3): 5-7. Dienst Nationale Recherche Informatie (2002). Landelijk Overvallen Registratie Systeem. Zoetermeer, Dienst Nationale Recherche informatie. Dijck, A. van (1998). Mishandelde vrouwen die hun kwelgeest doden. Over psychische overmacht en noodweer(exces). Rotterdam, Erasmus Universiteit. Dijken, P. van en A.H. Nauta (1978).‘Bloed- en eerwraak onder Turken in Nederland’. Algemeen Politieblad 127 (10): 227-231. Donkelaar, W. van (2000). Het culturele delict Turkse eerwraak. Houden politiefunctionarissen, officieren van justitie, raadsmannen en rechters rekening met de culturele achtergrond van de verdachte van het delict Turkse eerwraak? (doctoraalscriptie Rechten, Universiteit van Amsterdam, 20 september 2000). Amsterdam, Universiteit van Amsterdam. Douglas, J.E. en A.W. Burgess (1992). Crime Classification Manual. A Standard System for Investigating and Classifying Violent Crimes. New York, Lexington Books.

202

Eck, C. van (1996). ‘Eerwraak bij Turken’. Discorsi. Faculteitsblad van de PSCW-faculteit der sociaal-culturele wetenschappen van de UvA 30(2): 24-25. Eck, C. van (1997a). “‘Hoe Zeynep het leven liet”. Een geval van eerwraak bij een Turkse familie in Nederland’. Tijdschrift voor Criminologie 39 (3): 217-234. Eck, C. van (1997b). ‘Ik heb mijn eer gezuiverd. Een Turkse eerwraak in Nederland’. Soera. Midden-Oosten Tijdschrift 5 (3 en 4): 53-56. Eck, C. van (1998a). ‘De zaak van… Eerwraak in Nederland’. Perspectief. Informatie- en opinieblad voor de jeugdbescherming 6 (3): 21. Eck, C. van (1998b).‘Ebru geeft zich aan bij de politie. Een geval van eerwraak bij Turken in Nederland’. Delict en Delinquent 28 (8): 741-749. Eck, C. van (2000a). Door bloed gezuiverd. Eerwraak bij Turken in Nederland (dissertatie Universiteit van Amsterdam). Amsterdam, Universiteit van Amsterdam. Eck, C. van (2000b). ‘Dilemma’s in de rechtzaal. Besprekingsartikel’. Tijdschrift voor Criminologie 42: 77-82. Eck, C. van (2000c). ‘Eerwraak in Turkije. Protest tegen de traditiemoorden’. Justitiële Verkenningen 26: 87-97. Eck, C. van (2000e). ‘Het hennafeest. Een geval van eerwraak bij Turken in Nederland’. Psychologie en Maatschappij 93 (24): 338-348. Eck, C. van (2000f). ‘Over het Turkse begrip namus’. In: H. Driessen en H. de Jonge, Miniature etnografische. Nijmegen, sun: 110-113. Eck, C. van (2001). Door bloed gezuiverd. Eerwraak bij Turken in Nederland. Amsterdam, Bert Bakker. Egelkamp, M. (2002). Inflatie van geweld? Strafrechtelijke en criminologische analyses van kwalificatiebeslisingen in Nederland en Duitsland (dissertatie Universiteit van Groningen). Groningen, Universiteit van Groningen. Eggen, H. (2000). ‘Moord en doodslag. Platteland tien keer veiliger dan grote steden’. Index (4): 10-11. Eisner, M. (2000).‘Modernization, self-control and lethal violence. The long-term dynamics of European homicide rates in theoretical perspective’. British Journal of Criminology 41: 618638. Elias, N. (1982 [1939]). Het civilisatieproces. Utrecht, Spectrum. Elias, N. (1983 [1969]). Die Hofische Gesselschaft. Untersuchungen zu einer Soziologie des Konigtums and der hofischen Aristokratie. Frankfurt am Main, Suhrkamp. Elsschot, W. (1963). ‘Het huwelijk’. W. Elsschot. Verzameld werk. Gedichten. Amsterdam, P.N. van Kampen en Zoon nv. Eshof, P. van den en E.C.J. Weimar (1991). ‘Moord en doodslag in Nederland: Nederlandse gegevens in internationaal perspectief ’. Justitiële Verkenningen 17 (1): 8-34. Faber, S. (1978). ‘Kindermoord, in het bijzonder in de 18e eeuw te Amsterdam’. Bijdragen en mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 93: 224-240.

203

Ferwerda, H., M. Bottenberg, A. Hakkert en T. Eijken (2002). Straatroof. Omvang, achtergronden en praktijkervaringen. Den Haag, Dienst Jeugd en Criminaliteitspreventie ministerie van Justitie. Fleweling, R.L. en K.R. Williams (1999). Categorizing homicides. In: M.D. Smith en M.A. Zahn. Homicide. A sourcebook of social research. Thousand Oaks, Sage: 96-106. Fox, J.A. en M.W. Zawitz (2000). Homicide trends in the United States. Washington, Bureau of Justice Statistics. Franke, H. (1991). ‘Geweldscriminaliteit in Nederland: een historisch-sociologische analyse’. Amsterdams Sociologisch Tijdschrift 18 (3): 13-45. Franke, H. (1994). ‘Violent crime in the Netherlands: a historical-sociological analysis’. Crime, Law and Social Change 21: 73-100. Franke, H. (1999). ‘Criminaliteit en bestraffing’. In: N. Wilterdink en B. van Heerikhuizen, Samenlevingen, een verkenning van het terrein van de sociologie. Groningen, Wolters-Noordhoff: 341-372. Frenken, J. (2002). ‘Seksuele misdrijven en seksuele delinquenten’. In: P.J. van Koppen, D. Hessing, H.L.G.J. Merckelbach en H.F.M. Crombag, Samenlevingen, een verkenning van het terrein van de sociologie. Deventer, Kluwer Juridische Uitgevers: 139-176. Fuldauer, A. (1994). Fatale liefde. Mannen en vrouwen die hun partner doodden of daartoe een poging deden. Amsterdam, De Arbeiderspers. Gemert, F. van (1990a). ‘Roof of rancune, de motieven van homomoordenaars’. Algemeen Politieblad 139 (18): 412-415. Gemert, F. van (1990b). ‘Fatale seks: oorzaak en aanleiding van moorden met homosexuele slachtoffers’. In: G. Hekma en B. van Stolk, Het verlies van de onschuld – seksualiteit in Nederland. Groningen, Wolters Noordhoff/Amsterdams Sociologisch Tijdschrift. Gemert, F. van (1991). ‘Noordafrikaanse en Turkse homomoordenaars; op zoek naar een culturele verklaring’. Justitiële Verkenningen 17 (1): 87-107. Gemert, F. van (1994). ‘Chicken kills hawk: Gay murders during the eighties in Amsterdam’. Journal of Homosexuality 26(4): 149-174. Gemert, F. van (1994). Fatale fantasie. Een onderzoek naar moorden op prostituees. Den Haag, wodc. Gosewehr, D. en A. Verheyden (1983). Eerwraak en bloedwraak onder Turken in Nederland (afstudeerscriptie Criminologie UvA). Amsterdam, Universiteit van Amsterdam. Gottfredson, M. en T. Hirschi (1990). A general theory of crime. Stanford, Stanford University Press. Gurr, T.R. (1981). ‘Historical Trends in Violent Crime: A Critical Review of the Evicence’. Crime and Justice. An Annual Review of Research 3: 295-350. Gurr, T.R. (1989). ‘Historical trends in violent crime: Europe and the United States’. In: T.R. Gurr, Violence in America: the history of crime (volume 1). Newburg Park, Sage: 21-54.

204

Haan, W. de (2002). ‘Politie en wetenschap’ (redactioneel). Tijdschrift voor Criminologie 44: 1. Hartman, A. (1997). Zaterdag 6 november, waarom? De moord op een sigarenwinkelier en de gevolgen. Baarn, Fontein. Hazelwood, R.R. en A.W. Burgess (2001). Practical Aspects of Rape Investigation. A multidisciplinary approach. Washington, crc. Hazelwood, R.R. en C. Schippers (1995).‘Gedragskundige recherche-advisering. Hulpmiddel in Zedenzaken’. Modus 4 (5): 4-7. Heide, K.M. (1992). Why kids kill parents. Child abuse and adolescent homicide, Ohio, Ohio State University Press. Heijmans, T. (2000). “‘Golf van kindermoorden” is misvatting’. de Volkskrant: 15-7:3. Hoekstra, R.C. (1969). Sexuele doding (dissertatie). Groningen, Van Denderen. Home Office (2001). Homicide. Criminal Statistics England and Wales 2000. Londen, Home Office: 74-95. Hoogenboezem, J. (1995). ‘Moord en doodslag in Nederland’. Maandbericht Gezondheidsstatistiek 14 (7): 4-10. Hoogendoorn, J. (1996). Culturele achtergrond: een strafverzachtende omstandigheid? (Doctoraalscriptie) Utrecht, Universiteit Utrecht. Hooghiemstra, E. (2003). Trouwen over de grens. Partnerkeuze van Turken en Marokkanen in Nederland. Den Haag, scp. Hout, B. van (2000). De jacht op de erven Bruinsma en de Delta-organisatie. Amsterdam, ps. Huisman, W. (1995).‘Culturele delicten, de rol van de culturele achtergrond van de verdachte in het strafproces’. Proces: 80-88. Jackson, J.L., P. van den Eshof en E.E. de Kleuver (1997). A research approach to offender profiling. In: Offender Profiling. Theory, research and practice. Chicester, Wiley. Jong, A. de (2002). ‘Slachtoffers van moord en doodslag: vooral jonge mannen in grote steden’. Maandstatistiek van de bevolking. 50(4):4-7. Jungen, J.A.G. (1990). ‘Doodslagers en hun pakkans in het zestiende eeuwse Amsterdam’. In: C. Fijnaut and P. Spierenburg, Scherp toezicht. Van ‘Boeventucht’ tot ‘Samenleving’. Arnhem, Gouda Quint: 79-97. Koenraadt, F. (1996). Ouderdoding als ultiem delict. Deventer, Gouda Quint. Koenraadt, F. en Y. Yesilgöz (1993). ‘Klinisch gedragskundige rapportage over Turkse verdachten’. In: J. A. Janse de Jonge, M. Moerings en A. van Vliet, Binnen de steen van dit bestaan. Arnhem, Gouda Quint, deel 4. Kooij, M. van der en F. van de Velde (1997). ‘Dan kunnen we maar beter samen gaan…’ Een onderzoek naar de berichtgeving over de kindermoorden in 1996 en 1997, Groningen, Universiteit Groningen. Korterink, H.J. (2002). ‘Slagveld Amsterdam’. Nieuwe Revu (16): 28-32. Kruyer, F. (2002).‘Geliquideerd, criminele afrekeningen in Nederland’. Algemeen Politieblad (1): 14-15.

205

Leistra, G. (2000). ‘Gewurgd en gedumpt; aantal geregistreerde doden in Nederland door geweld steeg in 1999 tot 231: de achtergronden’. Elsevier: 18-28. Leistra, G. (2001a). ‘Moord en doodslag in 2000’. Elsevier: 16-27. Leistra, G. (2001b) ‘Import van misdaad. Waarom Nederland een paradijs is voor allochtone criminelen’. Elsevier: 22-27. Leistra, G. (2002). ‘Moord en doodslag in 2001’. Elsevier: 14-23. Leistra, G. (2002). ‘Moorden uit trots’. Elsevier: 29-30. Leistra, G. (2003). ‘Alle moord en doodslag van 2002’. Elsevier: 20-30. Lempereur V. (1996). De bende van Venlo. Amsterdam/Antwerpen, Veen. Leuw, E. (1999). Recidive na de tbs; patronen, trends en processen en de inschatting van gevaar. Den Haag, Ministerie van Justitie wodc. Lissenberg, E. (1996). ‘Geweld en liefde. Over “crimes passionnels” en partnerdoding’. In: C.W. Maris, E. Lissenberg en D.W.J.M. Pessers, Recht en liefde. Ars Aequi Libri Amsterdam, Universiteit van Amsterdam: 35-46. Luckenbill, D.F. (1977). ‘Criminal Homicide as a situated transaction’. Social Problems 26: 176186. Marle, H.J.C. van (2001). ‘De seksuele doding dertig jaar later.’ In: Ontmoetingen, voordrachtenreeks van het Lutje P.J.G., Het Lutje P.J.G. Vakgroep Strafrecht ru Groningen fpk van het apz Drenthe 29-37. Mayhew, P. (2001). Review of information on homicide. A discussion document. Londen, Home Office. Meloy, J.R. (2000). ‘The nature of dynamics of sexual homicide: an integrative review’. Aggression and Violent Behavior 5 (1): 1-22. Middelburg, B. (1992). De Dominee. Opkomst en ondergang van mafiabaas Klaas Bruinsma. Amsterdam, Veen. Middelbrug, B. en K. van Es (1994). Operatie Delta. Hoe de drugsmafia het IRT opblies. Amsterdam, Veen. Molen, F. van der (1983). Turkse eer- en bloedwraak (afstudeerscriptie npa). Den Haag, Nederlandse Politie Academie. Mouzos, J. (2000). Homicide Encounters: A Study of Homicide in Australia 1989-1999. Canberra, Australian Institute of Criminology. Mouzos, J. (2002). Homicide in Australia. 2000-2001. National Homicide Monitoring Program (NHMP) Annual Report. Canberra, Australian Institute of Criminology. Nauta, A. en H. Werdmölder (2002). Onderzoek naar kenmerken van eerwraak. Tijdschrift voor Criminologie 44: 367-373. ncovr (2002). Local Area data: City Homicides 1985-1995 and City Aggravated Assaults 1995-1997. Washington, ncovr. Nieuwbeerta, P. (2003). Moord en doodslag in Nederland 1992-2001 (Codeboek). Leiden, nscr.

206

Oostveen, M. (2001). ‘Oude moorden, nieuwe feiten’. NRC Handelsblad: 2. Peeters, H. (2002). Gerrit de Stotteraar. Biografie van een boef. Amsterdam, Podium. Peskens, I. (1998). ‘Ik hou toch van jou. De rol van het battered woman syndrom bij strafuitsluiting’. Nemesis 14 (2). Philips, S.H. (1938). Het passionneele misdrijf in Nederland. Amsterdam, Veen. Polk, K. (1994). When men kill. Scenarios of Masculine Violence. Cambridge, Cambridge University Press. Port, M. van de (2001). Geliquideerd. Criminele afrekeningen in Nederland. Amsterdam, Meulenhoff. Portegijs, W., A. Boelens, S. Keuzenkamp (2002). Emancipatiemonitor 2002. Den Haag, scp. Pos, G.J. (2001). ‘Eremoord, Studie naar eerwraak biedt inkijk in Turkse gemeenschap in Nederland’. Elsevier: 76-77. Recherche klpd (2001). Handboek VICLAS Nederland. Zoetermeer, klpd-Directie Recherche. Resnick, P.J. (1969). ‘Child murder by parents: a psychiatric review of filicide’. American Journal of Psychiatry 126: 325-334. Ressler, R.K. en A.W. Burgess (1986). ‘Sexual killers and Their Victims. Identifying Crime Scene Analysis’. Journal of Interpersonal Violence 1 (3): 288-308. Römkens, R. (1985). Geweld tegen vrouwen in heteroseksuele relaties: een landelijk onderzoek naar de omvang, de aard, de gevolgen en de achtergronden. Amsterdam, sua. Römkens, R. (1992).‘Slachtoffers tot het bittere eind? Over mishandelde vrouwen die hun partner doden’. Nemesis 6: 10-15. Römkens, R. (1995). ‘De partnerdoodster als statistische rariteit’. Nemesis, 45-57. Rossum, J. van (1997). Eer en eerwraak. Een vergelijkend onderzoek naar de opvattingen van eer en eerwraak onder Turken, Marokkanen en Surinamers (doctoraalscriptie Strafrecht Universiteit Utrecht-31 januari 1997). Utrecht, Universiteit Utrecht. Rossum, J. van en J. Hoogendoorn (1997). ‘Eerwraak: een “uitheems” delict in de Nederlandse rechtspraak’. Proces (7/8): 144-148. Ruepert, M. (2002). ‘Doden in de Bloedstraat’. Metro 18 april 2002: 12-13. Saharso, S. (2002). ‘Eerwraak: een kwestie van cultuur?’ Sociale Interventie (1): 22-29. Schnabel, P. (2000). De multiculturele illusie. Een pleidooi voor aanpassing en assimilatie. Utrecht, Forum. Schuyt, C.J.M. (1999). ‘Publiek geweld’. Delict en Delinquent 29 (5): 383-388. Slot, E. (1998). Wandelingen door moorddadig Amsterdam. Amsterdam, De Arbeiderspers. Slot, E. (2000). ‘Liquidaties – een trend?’ Justitiekrant 11: 27/10:20. Slot, E. (2001). ‘Ontelbare afrekeningen’ (boekbespreking). NRC Handelsblad: 23/11:8. Smit, P.R., C. Bijleveld en S. van der Zee (2001a).‘Over de empirische onderbouwing van moord en doodslag typologieën. Een exploratieve studie’. Tijdschrift voor Criminologie 43 (3): 260274.

207

Smit, P., C. Bijleveld en S. van der Zee (2001b). ‘Homicide in the Netherlands: an exploratory study of the 1998 cases’. Homicide Studies 5 (4): 293-310. Smit, P.R., S. van der Zee, W. van der Heide en F. Heide (2001c). Moord en doodslag in 1998. Den Haag, wodc. Spierenburg, P. (1993a). ‘Lange termijn trends in doodslag: theoretische overdenkingen en Nederlands bewijsmateriaal, 15de-20ste eeuw’. Amsterdams Sociologisch Tijdschrift 20 (1): 66106. Spierenburg, P. (1993b). ‘Moord in de menswetenschappen: Trends in levensdelicten als onderwerp binnen de strafrechtgeschiedenis’. Recht der Werkelijkheid 14 (2): 13-28. Spierenburg, P. (1996). ‘Long-term trends in Homicide: Theoretical Reflections and Dutch Evidence, Fifteenth to Twentieth Centuries’. In: E.A. Johnson en E.H. Monkkonen, The Civilization of Crime: Violent in Town and Country since the Middle Ages. Urbana, University of Illinois Press: 63-108. Spierenburg, P. (1997). ‘State Formation and Criminal Justice in Early Modern Europe: How Exceptional was the Dutch Model?’ In: X. Rousseaux en R. Levy, The Civilization of Crime: Violent in Town and Country since the Middle Ages. Brussel, Facultes universitaires SaintLouis: 113-125. Tammenoms Bakker, S.P. (1951). Het passionele misdrijf. Voordracht bij het Psychiatrisch Juridisch Gezelschap. Amsterdam, Psychiatrisch Juridisch Gezelschap. Traa, M. van (1996). Inzake opsporing: Enquêtecommissie opsporingsmethoden. Den Haag, sdu (11 delen). Veen, K. van en V. de Vogel (1997). Liquidaties in Nederland 1992-1994. Zoetermeer, nri. Verheugt, A.J. (2001). ‘Kinderdoding’. Justitiële Verkenningen 27 (7): 84. Verrijn Stuart, H.M. (1995).‘Meer dan vrees alleen. Partnerdoding in noodweer’. Nemesis 2: 160184. Vries, P.R. de (2002). “‘Mijn tranen zijn op”. Een interview met de vrouw van Willem van E.’ Panorama: 12-18. Walker, L. (1984). The battered woman syndrome. New York, Springer Publishing Company. Weimar, E.C.J. en P. van den Eshof (1990). Specifieke profielanalyse: literatuurstudie. Zoetermeer, Centrale Recherche Informatiedienst. Wiersinga, H. (2001). Gevallen van eerwraak in Nederland en het beslissingsmodel van de strafrechter. Ontmoetingen, voordrachtenreeks van het Lutje P.J.G. Groningen, het Lutje P.J.G. Vakgroep strafrecht ru Groningen fpk van het apz Drenthe. 7: 7-16. Wiersinga, H. (2002). Nuance in benadering; culturele factoren in het strafproces. Den Haag, Boom. Wigleven, M. (1996). Echtscheiding in de praktijk. Recht en liefde. Amsterdam, UvA. Wijk, A. van en I. van Leiden (2002). ‘Daderprofilering. Typen moordenaars, modus operandi en rituelen’. Algemeen Politieblad (3): 15-17.

208

Wilczynski, A. (1999). Child Homicide. Londen, Greenwich Medical Media. Wittebrood, K. en M. Junger (2002).‘Trends in violent crime: A comparison between police statistics and victimization surveys’. Social Indicator Research 59: 153-173. Wolfgang, M.E. (1958). Patterns in Criminal Homicide. Philadelphia, University of Pennsylvania. Wolters, W.H.G. (1999). Partnerdoding: dubbel verlies voor kinderen? Amsterdam, Ambo. World Health Organisation (2001). World Health Statistics Annual 1997-1999. Genève, World Health Organisation. Yesilgöz, Y. (1995). Allah, Satan en het recht. Communicatie met Turkse verdachten. Arnhem, Gouda Quint. Yesilgöz, Y. (1996). ‘Namus: eer en eerherstel onder Turken’. Leidschrift 12 (2): 111-130. Yesilgöz, Y. en L.M. Coenen (1992). ‘Opvattingen over eer en eerbescherming onder Turken’. Proces 71 (2): 25-31. Zee, S. van der en P.R. Smit (2002). ‘Moord en doodslag in Nederland. Eerste analyse over het jaar 1998’. Modus 11 (4): 5-8. Zeegers, M. (1990). ‘Kinderdoding’. In: A.W.M. Mooij en F. Koenraadt, Toerekeningsvatbaarheid. Arnhem, Gouda Quint.

209

iii

chronologisch overzicht moord en doodslag 1992-2001

In dit deel van het boek presenteren we een chronologisch overzicht van alle gevallen van moord en doodslag gepleegd in Nederland in de jaren 1992-2001. Bij het bepalen of een misdrijf moord of doodslag betrof, is in principe uitgegaan van het oordeel van het Openbaar Ministerie. Die zaken waarbij in elk geval één dader door het Openbaar Ministerie is gedagvaard voor moord dan wel doodslag, zijn in het overzicht opgenomen. Daarnaast zijn die misdrijven opgenomen die volgens het oordeel van de politie moord of doodslag betreffen, maar die (nog) niet zijn opgelost of waarbij er (nog) geen vervolging is ingesteld. Bij het samenstellen van dit overzicht is gebruikgemaakt van de overzichten die het weekblad Elsevier in de afgelopen jaren heeft gepubliceerd. Deze overzichten zijn gebaseerd op berichten in de media, aangevuld met gegevens van de politieregio’s en het Openbaar Ministerie. Bert Bommels en Remco Meijer brachten voor Elsevier alle moorden in 1992 en 1997 in kaart. Gerlof Leistra deed dit voor de jaren 1999-2001. Voor die jaren waarover Elsevier nog geen jaaroverzicht had gepubliceerd, maakte Leistra deze overzichten speciaal voor dit boek. Voor dit boek zijn de Elsevier-lijsten bijgewerkt en aangevuld. Hiervoor zijn opnieuw de vele krantenberichten over de moorden doorgenomen. Verder hebben we alle ruim 13.000 persberichten over moorden die het Algemeen Nederlands Persbureau de afgelopen tien jaren uitgaf nogmaals gelezen en verwerkt. Al deze berichten bevatten een schat aan informatie over de achtergronden van de zaken en kenmerken van de gebeurtenissen, slachtoffers, daders en opgelegde straffen. Waar relevant is deze (extra) informatie in de lijsten opgenomen. Het overzicht van de moorden is uiteindelijk geverifieerd met behulp van de gegevens van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’. Omdat het vertrouwelijke gegevens betreft, zijn deze overigens alleen gebruikt ter controle. Alle in het overzicht weergegeven informatie over moordzaken, slachtoffers en/of daders is afkomstig van openbare gegevens. Ter wille van de leesbaarheid hebben we niet in alle gevallen de namen of initialen van betrokkenen vermeld. 213

Moord en doodslag 1992

januari - Breda Na een brand die een 33-jarige overspannen moeder in haar woning had gesticht, worden drie kinderen dood op bed aangetroffen. De kinderen van respectievelijk zeven jaar, zes jaar en zes maanden waren al eerder overleden. De vrouw raakte gewond bij een zelfmoordpoging. - Rotterdam In een woning is de 20-jarige Davut Barmak doodgeschoten. Zijn lijk is in brand gestoken om herkenning te bemoeilijken. Volgens de politie, die twee mannen verdenkt van 26 en 32 jaar, maakt de moord deel uit van een wraakactie in het drugsmilieu die later nog meer slachtoffers eist. - Gorinchem Een 26-jarige man steekt in zijn flat zijn 23-jarige vriendin dood als hij merkt dat ze een verhouding heeft. - Rotterdam In een woning is een 30-jarige illegale Turk doodgeschoten. Afrekening in het drugsmilieu. - Zaanstad Een 25-jarige man wurgt zijn 31-jarige echtgenote na haar met een halter enkele keren op het hoofd te hebben geslagen. Zij hadden ruzie over de plannen voor die dag. De man gaat na zijn daad gewoon naar zijn fitnessclub. - Den Haag In haar woning wurgt een 24-jarige Surinaamse man bij een roofoverval de 81jarige Eleonora Brina. - Amsterdam Voor zijn woning is de 41-jarige Teun de Bruin doodgeschoten. In de omgeving ligt een tas met een pistoolmitrailleur. - Amsterdam Bij een roofoverval is een 50-jarige schoonmaakster doodgestoken door de 15jarige Marokkaan M.B. Op 6 november 1993 pleegt hij opnieuw een roofmoord, op sigarenwinkelier André Hartman. - Rotterdam Voor een huis is een 47-jarige Bulgaar doodgeschoten. De politie arresteert later een 20-jarige vrouw. - Roosendaal In haar woning wordt de 67-jarige Maria van Dorst bij een overval doodgestoken. - Venlo Vier mannen slaan een 43-jarige man dood. Slachtoffer en daders konden het niet eens worden over de verkoop van goederen. - Rotterdam In haar huis is de 24-jarige Turkse Zahide Tezsatar doodgestoken. - Hilversum In een woning schiet een 46-jarige man een 24-jarige Turk dood die zijn 19-jarige dochter Fatma tegen haar wil heeft geschaakt. Betreft eerwraak. - Winschoten Een 25-jarige man schiet in een café de 32-jarige Hendrik Kuiper dood. Ze hadden al langer ruzie.

214

- Amsterdam In haar woning brengt een 40-jarige man zijn 39-jarige vriendin om het leven. - Amsterdam Een 25-jarige man steekt zijn 57-jarige vriend dood na ruzie over een vrouw. De dader meldt zich bij de Duitse politie. - Amsterdam Een 25-jarige man martelt onder invloed van alcohol en drugs een man die bij hem op bezoek is en snijdt hem de keel door. - Rotterdam Bij een drugsruzie steekt een 32-jarige verslaafde een leeftijdgenoot dood. - Den Haag Op straat is een 64-jarige garagehouder doodgeschoten. - Amsterdam Na een drugsruzie is in metrostation Kraaiennest een Ghanees doodgeschoten. - Amsterdam Bij een vechtpartij met twee mannen die zijn auto wilden kraken, wordt een 35-jarige Fransman doodgestoken. De politie arresteert een 22-jarige man. - Eindhoven Drie dronken buurjongens van 17, 21 en 22 jaar mishandelen urenlang de 31-jarige geesteszieke Roel Burema. Deze overlijdt aan zijn verwondingen. De jongens begraven hem in een park. - Rotterdam Op straat is de 25-jarige Turk Bahatin-Ozturk doodgeschoten. Zijn 17-jarige Turkse vriendin zegt dat zij de dader is. Technisch onderzoek wijst uit dat zij de moord niet kan hebben gepleegd en de rechtbank spreekt het meisje vrij. - Rotterdam Voor een discotheek schiet een 35-jarige man de 26-jarige Algerijn Mahmoud Guerrouma dood. februari - Amsterdam In een woning in de Hudsonstraat liggen de lijken van drie Turken: de 49-jarige Nazim Akyildiz, diens 19-jarige zoon Nihat en de 22-jarige Gulteken Gunbul. De mannen zijn doodgestoken. Volgens de politie is er een verband met eerdere afrekeningen in het drugsmilieu. - Ermelo Een 21-jarige man wurgt in het bos een 20-jarige Nederlandse vriend. Deze liep al enige tijd met zelfmoordplannen rond. - Eindhoven De 58-jarige zakenman Wim Timmermans komt in zijn woning om het leven bij een roofmoord. De buit bedraagt vijfduizend gulden. - Helden Tijdens een korte vakantie wurgt een 37-jarige Duitser zijn 39-jarige zwangere vrouw en begraaft haar in de bossen. - Bladel Bij een inbraak is de 84-jarige mevrouw Bommel-van der Aa doodgestoken. - Amsterdam Een 28-jarige man schiet een 34-jarige garagehouder in de buik. Hij is niet tevreden over een reparatie aan zijn auto. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. - Dordrecht Een 35-jarige man is doodgestoken. - Rotterdam In een woning is een 20-jarige man om het leven gebracht. - Hardinxveld-Giessendam Een 33-jarige man doodt zijn 29-jarige vrouw door haar een met chloroform besprenkelde zakdoek op haar mond te drukken. Hij zei geïnspireerd te zijn door de tv-serie Dallas. De vrouw stond de relatie met een ander in de weg. - Ede Langs een weg ligt het lijk van de 39-jarige uitgeprocedeerde Bulgaarse asielzoeker Dimitri Kolev. Later worden twee Oost-Europese broers aangehouden van 23 en 26 jaar. - Utrecht Een 26-jarige man schiet een 20-jarige man dood. Deze maakte een grapje omdat de dader in een portiek plaste. - Rotterdam Drie jongens van 16, 17 en 18 jaar en een meisje van 15 jaar knuppelen in het Kralingse Bos een toevallig passerende 56-jarige Zuid-Amerikaan dood. - Alteveer Een 59-jarige man wurgt in hun woning zijn 56-jarige vrouw. De man was overspannen. - Amsterdam In het bos in Dronten ligt het lijk van de 33-jarige Turk Ertugrul Ince. Hij is

215

in een woning in Amsterdam doodgestoken. De man was lid van een drugsbende. - Rotterdam Bij een drugsruzie tussen Turken steken de 26-jarige Akin Harun, de 27-jarige Eric Husseyin Feyzi en de 31-jarige Hurriyet Cemal Karracagun in een woning de 51-jarige Davut Eser, de 36-jarige Ali Kalan en de 25-jarige Soner dood. De drie daders worden op hun beurt op 5 maart 1992 geliquideerd. - Son Een 17-jarige man steekt zijn 17-jarige zwangere vriendin Cindy van Leeuwarden dood en dumpt haar lijk in een sloot. maart - Amsterdam Bij een ruzie tussen twee jeugdgroepen op het Rembrandtplein schiet een 20jarige Marokkaan een 18-jarige jongen dood. Een 19-jarige jongen geldt als medeverdachte. - Rotterdam In restaurant Sato zijn drie Turken doodgeschoten: de 27-jarige Eric Husseyin Feyzi, de 26-jarige Akin Harun en de 31-jarige Hurriyet Cemal Karracagun. Ze worden onthoofd en hun lijken worden de volgende dag verkoold gevonden bij het Brielse Meer. De slachtoffers hadden eerder zelf moorden gepleegd (zie 29-2). - Rotterdam Op straat ligt in een tapijt het lijk van de 23-jarige Marokkaan Said Maanani. Hij is bij een drugsruzie gewurgd. - Alteveer In een café schiet een 50-jarige man een 42-jarige man dood. De kogels waren bedoeld voor een vriend van het slachtoffer. Aanleiding: een gokkast was omgevallen tegen de vriendin van de schutter. - Eindhoven Op straat schiet een 50-jarige man zijn 57-jarige vrouw dood en pleegt daarna zelfmoord. Het echtpaar zou scheiden. De vrouw verbleef in een opvangcentrum nadat ze was bedreigd. - Rotterdam Na klachten over stank vinden buren de lijken van drie mannen. Het betreft een afrekening in het drugsmilieu. De politie verdenkt twee mannen van 25 en 47 jaar. - Groesbeek In haar woning steekt een 24-jarige psychotische vrouw haar Turkse dochtertje van 1 jaar dood en onthoofdt haar. - Nieuwegein In een woning snijden een 33-jarige vrouw en haar 51-jarige schoonmoeder haar 33-jarige Marokkaanse man de keel door. Zijn lijk wordt in een schuurtje gelegd en in brand gestoken. - Aalsmeer In zijn assurantiekantoor schiet een 35-jarige verzekeringsagent samen met een 33-jarige vrouw de 39-jarige Johannes Hendriksma dood. Na drugsdeals hadden zij waarschijnlijk een schuld bij het slachtoffer. - Amsterdam Op straat steekt een 65-jarige man een 30-jarige man dood omdat die lawaai veroorzaakt. - Uithoorn Als gevolg van drugsgebruik krijgt een 22-jarige man tijdens het vrijen een black-out en wurgt een 19-jarig meisje met een sjaal. - Wilnis In diens woning schiet de 35-jarige ex-rechercheur M.H. de 38-jarige drugshandelaar Tonnie Hijzelendoorn dood. H. is later ook veroordeeld voor de moord in 1991 op topcrimineel Klaas Bruinsma. - Amsterdam In het water ligt het in stukken gesneden en in tassen verpakte lijk van een 20jarige Aziaat. Hij is doodgeschoten. - Kaatsheuvel De 31-jarige hoofdagent R.A. schiet een 31-jarige wachtmeester van de Rijkspolitie met zijn dienstpistool neer. De man overlijdt een maand later. Het slachtoffer had al twee jaar een relatie met de vrouw van de schutter. - Amersfoort In haar woning steekt een 26-jarige man de 21-jarige Petra Landman dood. Hij was onder invloed van cocaïne en drank naar haar toe gekomen om te praten over hun relatie.

216

- Vlaardingen Bij een ruzie om zijn vriendin slaat een 30-jarige man de 54-jarige Tjeerd Prophitius dood. - Gorinchem Bij een ruzie steekt de 23-jarige M.K. zijn 24-jarige vriendin Cornelia Muilwijk in haar woning dood. - Wageningen Voor de deur van een disco schiet de 21-jarige J.S. een 35-jarige Nederlander dood. Het slachtoffer wil helpen als S. zijn 17-jarige vriendin aan haar haren over de parkeerplaats sleept. Een andere man raakt door een schot gewond. april - Vledder De 37-jarige asielzoekster Saleh Saleh Guslistan overlijdt nadat ze is overreden door een auto. - Zaanstad In zijn auto is de 24-jarige Turk Murat Turkmen doodgeschoten. - Sittard Een 57-jarige man verstikt de 36-jarige Theresia de Jongen door langdurig een kussen op haar gezicht te drukken. De man had een relatie met de getrouwde vrouw. - Amsterdam De 42-jarige Wouter Dockheer, piloot bij Swiss-Air, wordt bij een roofoverval doodgeschoten. De man had net een flink bedrag opgehaald bij het Grenswisselkantoor. Zijn lijk wordt later in het IJ achter het Centraal Station gevonden. - Dordrecht Een 25-jarige fietser is doodgestoken. Na buurtonderzoek arresteert de politie twee jongens van 18 en een van 15 jaar. - IJmuiden Een 23-jarige man doodt bij een familievete zijn 29-jarige stiefvader met een bijl. - Amsterdam In haar peeskamertje is de 26-jarige Duitse prostituee Anke Busch door slagen op haar hoofd gedood. Verdachte is de 33-jarige K.B. - Amsterdam In diens woning schiet een 29-jarige vrouw de 43-jarige Erdonan Niaziglou dood. De vrouw had relatieproblemen met het slachtoffer. - Den Helder Bij een ripdeal is de 24-jarige Antilliaanse dealer Glenferd Margaritha doodgeschoten. De politie arresteert drie mannen van 20, 24 en 35 jaar. - Tilburg In een uitgebrande bestelbus ligt het verkoolde lijk van een 27-jarige man. De politie verdenkt een 22-jarige kennis. - Rotterdam Bij een schietpartij tussen inzittenden van auto’s komt een 18-jarige jongen om het leven. - Rotterdam Bij een roofoverval komt een 20-jarige Noord-Afrikaan om het leven. Zijn lijk werd in een laken en deken gewikkeld. - Harlingen Na een kroegentocht schiet een 27-jarige vrouw haar 27-jarige vriend Fetze Kracht dood. - Ermelo Op de oprit van een woning is de 19-jarige Edwin van Houten in zijn auto doodgeschoten. Hij was net op bezoek geweest bij Geurt Roos, voormalig lijfwacht van de in 1991 geliquideerde topcrimineel Klaas Bruinsma. - Mijdrecht In het water ligt het lijk van de 48-jarige Georgiër Tengis Mirianashwili. Hij is doodgeschoten. - Zwolle In zijn woning is de 49-jarige homofiel André Veldman doodgestoken. De politie arresteert twee allochtone schandknapen van 17 en 19 jaar. - Grave Een 36-jarige man slaat zijn 34-jarige ex-vriendin Riet Ruitenbeek dood met een hamer en begraaft haar lijk onder het tuinterras. - Haarlem Dwars door het linnen dak van zijn auto wordt de 44-jarige drugsdealer Dirk de Kruif doodgeschoten. - Putte De 33-jarige L. de B. ontvoert, verkracht en vermoordt de 16-jarige Belgische Ines van Muylder en begraaft haar in het bos. Eind 1991 had hij een 14-jarig meisje op dezelfde wijze vermoord en begraven.

217

- Heerlen In het water ligt het lijk van een 27-jarige heroïneprostituee. - Meppel In een woning wurgt een 26-jarige man zijn even oude vriendin Erna Noorman. De vrouw wilde stoppen met hun relatie. mei - Amsterdam In een shoarmazaak is een onbekende man doodgeschoten. Een 32-jarige verdachte ontkent en zegt dat zijn broer de schutter is. - Rotterdam Een 36-jarige man steekt op straat een 28-jarige man dood. Volgens de politie zijn het verslaafden van Perron Nul, destijds een vrijplaats voor junkies naast het Centraal Station. - Zevenaar In een woning is een 41-jarige man doodgeschoten. - Amsterdam Een 25-jarige man steekt zijn 54-jarige schoonmoeder dood als zij haar hond uitlaat. Hij wil weten in welk Blijf-van-m’n-lijf-huis zijn vrouw en dochtertje zich schuilhouden. - Rotterdam In een woning is een 29-jarige vrouw gewurgd. De politie arresteert twee mannen van 27 en 35 jaar. - Almelo In een horecatent is een 23-jarige man doodgestoken. Vermoedelijk gevolg van een familievete. - Rotterdam In zijn woning is de 68-jarige Portugees Fernando Coelho Lopes doodgestoken. Het slachtoffer hielp landgenoten bij het vinden van huisvesting. - Amsterdam De 20-jarige Titus Blue Finch is doodgeschoten. - Amsterdam De 27-jarige R.W. wurgt na stevig drankgebruik zijn 24-jarige vriendin Christiana van Woerkom. - Rotterdam In een greppel bij vliegveld Zestienhoven ligt het lijk van de 17-jarige Belgische verslaafde Olivier Mees. Hij is door geweld om het leven gebracht. De politie verdenkt twee mannen van 22 en 28 jaar. - Utrecht Een 42-jarige man steekt zijn 34-jarige vrouw dood en verhangt zich daarna in de kelder van hun woning. - Den Haag Bij een caféruzie schieten de 29-jarige S.M. en de 19-jarige S.I. de 40-jarige Frederico Delgado dood. - Dordrecht Een 30-jarige man schiet op straat een vrouw dood. - Maassluis De 18-jarige E.Q. wurgt zijn 18-jarige ex-vriendin Bianca Maas met een touw en dumpt haar in het water. Het meisje stalkte hem nadat hij hun verkering had verbroken. - Delfzijl Bij een drugsruzie is een 27-jarige Antilliaan doodgestoken. De politie arresteert drie mannen. - Amsterdam Verpakt in een kledingzak wordt het lijk van de 37-jarige Axel Eike van Werkhoven op de stoep gevonden. De vrouw is gewurgd. - Amsterdam Een 26-jarige man slaat in Zuidoost een 24-jarige fietser dood met een kapmes. Hij was in behandeling bij het riagg omdat hij ‘stemmen’ hoorde. - Dinteloord Een 31-jarige dierenarts brengt haar dochters van vier maanden en vijf jaar met medicijnen om het leven en pleegt zelfmoord. - Amsterdam Vanwege een ruzie om een drugsschuld schiet de 38-jarige Turk S.S. de 40-jarige Armeniër Sukru Sarac dood. - Rotterdam Een 43-jarige man steekt op straat een 28-jarige man dood. De twee hadden al jaren ruzie. - Rotterdam In de kofferbak vindt een autokraker het lijk van de 34-jarige Surinamer Raymond Hurtak. Hij is doodgeschoten.

218

- Ommen De 56-jarige Jeannet Koers is gewurgd. - Hellevoetsluis De 47-jarige R.G. schiet zijn 37-jarige ex-vriendin Hanneke Oldermann dood bij het verpleeghuis waar zij werkt. Daarna probeert hij zichzelf te doden. - Amsterdam Een man schiet de 22-jarige Zuid-Amerikaan Reegy Benito d’Azevedo dood. De zoon van de schutter was door het slachtoffer geslagen in een stadsbus. Als de vader verhaal wil halen, steekt het slachtoffer met een mes en stuurt zijn pitbull op de man af. - Amsterdam In café ’t Biggetje wordt de 37-jarige Joegoslaaf Smajo Karaman doodgeschoten. - Enschede Een 32-jarige man misbruikt zijn 18-jarige nichtje Patricia van Wakeren en vergiftigt haar. juni - Amsterdam Op straat wordt de 25-jarige Joegoslaaf Sefcet Camovic voor de ogen van omstanders doodgeschoten. De politie arresteert de 25-jarige M.M. - Amsterdam De 33-jarige coffeeshophouder Gerrit Veen wordt van zijn fiets geschoten. De politie arresteert twee mannen van 21 en 24 jaar. - Den Helder Een 21-jarige man steekt na cafébezoek een leeftijdgenoot dood. Achtergrond: relatieproblemen. - Rotterdam Bij een heftige ruzie wegens een verbroken relatie steekt een 29-jarige man op straat zijn 29-jarige ex-vriend dood. - Heerlen De 24-jarige drugsverslaafde Raymond Witpeerd ligt dood op het schoolplein waar hij had geslapen. - Leidschendam Een 23-jarige man steekt de 31-jarige Peter Klees dood. De twee hadden een relatie, waarbij het slachtoffer de dader per dag 500 gulden betaalde. Het geld ging op aan drugs. - Zaanstad Na een feestje wordt de 18-jarige Milica van Doorn op weg naar huis de keel doorgesneden. De vrouw is verkracht en daarna in een vijver gedumpt. - Aalsmeer Een 28- en een 26-jarige man verstikken bij een beroving de 57-jarige Cornelis van Leeuwen. Het slachtoffer was bevriend met een van de daders. - Eindhoven In het water drijft een tas met het onthoofde lijk van een 24-jarige vrouw. Haar hoofd wordt later deels verbrand gevonden op een golfterrein in Valkenswaard. Verdachte is haar 25-jarige echtgenoot. - Rotterdam Bij een ruzie steekt een 39-jarige man een 35-jarige Nederlander dood. Volgens de dader is de dronken man voorover in een mes gevallen. - Amsterdam In een café schiet de 22-jarige Marokkaan R.A. de 25-jarige Algerijn Belhadi Cherki dood. - Riemst De 29-jarige R.O. steekt een 40-jarige man dood. Hij zaagt diens hoofd en ledematen af en gooit die in het water. De dader woonde in bij het slachtoffer en had een relatie met diens 35-jarige vrouw. Zij hielp bij het zagen. - Venlo Op de galerij van een flat ligt het lijk van een 31-jarige Duitse vrouw. De politie houdt twee verdachten aan, een man van 40 en een vrouw van 27 jaar. - Eindhoven De politie verdenkt de 31-jarige zwakbegaafde T.D. ervan dat hij de 25-jarige Frank Bogaerts heeft doodgeslagen. Het slachtoffer is de nieuwe vriend van de ex van D. en zou zijn zoontje slecht behandelen. - Amsterdam In een horecatent wordt een 29-jarige Marokkaan doodgeschoten. De politie verdenkt de 31-jarige R.W. uit Australië. - Schiedam Bij een geldruzie schiet een 35-jarige man in een shoarmazaak een 18-jarige Turk dood. Bij zijn aanhouding schiet de dader ook nog op de politie.

219

- Haarlemmermeer In de Ringvaart drijft het lijk van de 35-jarige Hans Ossen, eigenaar van de Amsterdamse coffeeshop Out of Limits. Hij is doodgeschoten. De politie verdenkt twee mannen, de 34-jarige R.W. en de 37-jarige D.N. - Amsterdam In een appartement aan de Herengracht is de 48-jarige Arthur Matthews doodgestoken. De kluis is opengebroken. - Arnhem Een 30-jarige man schiet in het bijzijn van anderen de 26-jarige man van zijn exvrouw dood. juli - Den Helder In hun flat steekt een 30-jarige Nederlandse vrouw haar 34-jarige vriend dood. Ze hadden al langer ruzie. - Hazeldonk In een buitengebied ligt het lijk van een 26-jarige Turk. De man is doodgeschoten. Vermoedelijk is hij hier gedumpt. - Amsterdam Op de Nieuwmarkt wordt de 35-jarige Chinees Chi Fung Kan doodgeschoten. Vermoedelijk een afrekening in het drugsmilieu. De politie verdenkt een 29-jarige man. - Purmerend In een plas bloed ligt het lijk van een 45-jarige man. - Amsterdam Onder invloed van drank en drugs wurgt een 40-jarige vrouw de drie maanden oude baby op wie ze paste. - Amsterdam In hun woning steekt een 51-jarige vrouw haar 68-jarige man dood. - Rotterdam In zijn woning steken twee mannen van 21 en 17 jaar de 28-jarige Surinamer Satiespersad Bachoe dood. Ze dumpen zijn lijk in Groningen. Aanleiding was het niet betalen van een partij drugs. - Steenwijk Een 27-jarige Antilliaan steekt zijn 20-jarige bovenbuurman Geert van Erkelens dood. De dader ergerde zich aan burengerucht tijdens een feestje. - Heerlen Op de Brunsummerheide ligt het lijk van de 32-jarige Duitse heroïnehoer Marina Denzler. Ze is doodgereden door een auto en daarna aan haar handen de hei op gesleept. - Landgraaf Na een ruzie sluit een 44-jarige man zijn 40-jarige vrouw op in de logeerkamer, overgiet haar met verfverdunner en steekt haar in brand. Ze overlijdt aan haar verwondingen. - Amsterdam Bij een ruzie over een sieraad steekt de 42-jarige M.B. de 39-jarige Barry van Dam in diens woning dood. Beide mannen waren verslaafd. - Den Haag Onder een vrachtwagen ligt het lijk van de 25-jarige Robert Korteland. Hij is gewurgd met een stuk ijzerdraad. - Den Bosch Op straat wordt de 20-jarige prostituee Silvia Schenkels doodgeschoten. De politie arresteert de 43-jarige pooier F. van der V., haar ex-vriend. Deze bekent drie jaar later. Hij bekent daarnaast onder meer nog een poging tot doodslag, mishandelingen, ontucht met een minderjarige en handel in hard drugs. Hij krijgt levenslang. - Gouda Een 43-jarige Surinaamse vrouw is in haar woning gewurgd. De politie verdenkt een 27-jarige man en twee jongens van 15 en 17. Mogelijk een roofoverval. - Panningen De 30-jarige Leny Schellevis is vermoord. Haar lijk lag in een maïsveld. De vrouw had een relatie met een collega op haar werk. - Rotterdam Op de stoep ligt het lijk van een 33-jarige man. Hij heeft een gapende hoofdwond. - Amsterdam Een 25-jarige Antilliaan schiet bij winkelcentrum Kraaiennest in de Bijlmer een 33-jarige Antilliaanse kennis dood. Hij belt de politie dat hij zich wil aangeven als die de taxirit naar het bureau betaalt. De politie rekent af. - Hilversum In zijn auto is een 39-jarige man doodgestoken. De politie verdenkt zijn 40-jarige compagnon. Ze zouden onenigheid hebben gehad over het al dan niet betalen van beschermingsgeld voor hun café.

220

- Zaandam Een 29-jarige man slaat in een woning de 48-jarige Trijntje Zwart dood. Hij had de vrouw in een café ontmoet. augustus - Hollandscheveld Een 36-jarige man steekt een 39-jarige man dood die bij hem in de straat woont. De broer van de dader was omgekomen bij een ongeval waarbij het slachtoffer was betrokken. - Echt In het ziekenhuis overlijdt de 2-jarige Maickel Nelissen. Hij is mishandeld en seksueel misbruikt door de 21-jarige A.H. en diens 19-jarige vriendin S.S. Zij zouden op het kind passen. - Alkmaar Een 10-jarig jongetje stikt na langdurige mishandeling door zijn 39-jarige moeder en haar 40-jarige vriend. De jongen wilde bij zijn eigen vader wonen, van wie de moeder is gescheiden. - Den Haag De 27-jarige V.K.B. schiet in een coffeeshop de 31-jarige Hans de Graaf dood. - Amsterdam Een 24-jarige man slaat de 35-jarige Adrie van Benthem bij een ruzie dood met een zwaar voorwerp. - Amsterdam In diens woning steekt een 19-jarige man de 36-jarige Aziaat Fred Rostam dood. De twee hadden elkaar in het Vondelpark leren kennen en gebruikten samen drugs en alcohol. - Den Bosch Op diens snorfiets wordt de 68-jarige stallingbaas Frans Immens beroofd en doodgestoken door drie jongens van 15, 18 en 21 jaar. - Rotterdam In een woning is de 32-jarige Turk Metin Yildiz doodgeschoten. Verdachte is een 54-jarige man. Vermoedelijk motief: wraak na een verbroken relatie. - Hilversum Een 46-jarige man schiet op een groepje jongeren dat elke avond overlast veroorzaakt. De 15-jarige Marokkaan Hamito Ouamar overlijdt de volgende dag aan zijn verwondingen. - Den Haag Bij een vermoedelijke ripdeal schieten de 22-jarige Colombiaan J.G., de 29-jarige E.T.L. en een 27-jarige man de 25-jarige Antilliaan George Maduro dood. - Breda In een park wordt de 41-jarige Johannes Drabbe neergestoken en beroofd. De politie arresteert twee mannen van 27 en 29 jaar. - Groningen Bij een ruzie om zeven gulden slaat een 28-jarige man een 32-jarige man zodanig dat deze een dag later overlijdt. - Rotterdam In een woning schiet de 33-jarige H.K. de 26-jarige Turk Ahmet Cadirci dood. Eerder had hij diens 32-jarige broer in een bar neergeschoten. - Piershil Een 24-jarige man wordt doodgestoken door een achterbuurman als hij zijn vader te hulp komt bij een ruzie over het gebruik van een pad tussen twee woningen. - Rotterdam In zijn woning is de 40-jarige Filippijn Victor Llamas om het leven gebracht. Het slachtoffer werkte in een opvanghuis voor Filippino’s. - Utrecht In zijn flat steekt een 27-jarige man een 19-jarige Surinamer dood. Beide mannen kennen elkaar van kickboksen. Het slachtoffer was verhaal komen halen over de verbroken relatie van de dader met zijn zus. - Amsterdam In een woning steekt de 33-jarige R.W. zijn 31-jarige ex-vriendin Brenda Fraenk dood. - Den Haag Op straat steekt een onbekende man de 38-jarige prostituee Francina Hoogland dood. De dader ontkomt in een taxi. - Utrecht Een 38-jarige man belet de 24-jarige René van der Zwan de toegang tot een besloten feest en neemt hem daarbij zo fors in een wurggreep dat de man stikt.

221

september - Amsterdam In het water wordt het lijk gevonden van een vrouw, Mostapha Sokhal. De politie verdenkt een 35-jarige man. - Amsterdam Na een ruzie in een café schiet een man op straat een 20-jarige Noord-Afrikaan dood. - Amsterdam Op straat vinden voorbijgangers twee handen. Verderop drijft een koffer met daarin een romp. Later worden nog andere lichaamsdelen gevonden. Het betreft een onbekende vrouw. Eind 2001 wordt bekend dat het mogelijk gaat om het 35-jarige Amerikaanse fotomodel Milissa Halstead. - Amsterdam In een horecatent is de 31-jarige Antilliaan Irvin Leonora doodgeschoten. Een 28-jarige man wordt verdacht. - Den Haag In een sloot ligt het in een tapijt gewikkelde lijk van de 33-jarige Surinamer Faroen Muradin. Hij is doodgestoken. De politie verdenkt een 33-jarige man. De zaak draait vermoedelijk om drugs. - Den Haag Een 33-jarige man wordt ervan verdacht dat hij in haar huis de 71-jarige mevrouw Ammeraal-Vrolijk bij een roofmoord heeft doodgestoken. Hij kende haar uit de kerk. - Ureterp Bij een overval is de 65-jarige schillenboer Fokke Veenstra zo hard op het hoofd geslagen dat hij overlijdt. Een 25-jarige man geldt als verdachte. - Veenendaal In een ziekenhuis overlijdt een acht weken oude baby aan hersenletsel. Eind oktober bekent de vader het kindje te hebben doodgeslagen. - Zandvoort Een overspannen man uit Oude Wetering verdrinkt ’s nachts zijn enkele dagen oude dochtertje in zee. - Amsterdam Bij een ruzie over een vrouw steekt een man de 41-jarige Lucien Beverley dood. Er is een tweede verdachte. - Boxtel Een 21-jarige man steekt een 19-jarige Nederlandse taxichauffeur in diens wagen dood. - Rotterdam In een woning is een 38-jarige man gewurgd. Er zijn drie verdachten van 20, 21 en 29 jaar. - Den Bosch Een 28-jarige man steekt in een etablissement de 30-jarige Rafiek Salarbaks dood. - Middelharnis Op straat schiet een 21-jarige man de 15-jarige Els Dubbeld dood. Deze weigerde een relatie. - Dordrecht Een 18-jarige Antilliaan steekt bij een ruzie een 34-jarige man dood. - Heerlen Bij een ripdeal schiet de 38-jarige modefotograaf R. de la B. samen met een 36-jarige man de 32-jarige Colombiaanse dealer Juan Leon Morales dood. - Zoetermeer Een 30-jarige man zou zijn 27-jarige ex-vriendin hebben doodgestoken. - Den Haag In een shoarmazaak wordt de 28-jarige Turk Atnan Ceyhan doodgestoken, vermoedelijk door een 19-jarige Turk. Aanleiding was een geldschuld. - Amsterdam Een man steekt de 43-jarige Mehmed Siddik Alev dood nadat deze had geklaagd over geluidsoverlast. - Amsterdam Op straat schiet een 64-jarige man een 36-jarige Turk dood. - Den Haag Bij een roofmoord schiet de 20-jarige Marokkaan N.B. al M. in diens auto de 42-jarige Willy Hotinga dood. - Den Haag Op straat is de 24-jarige prostituee Barbara Nieuwenburg gewurgd. - ’s-Gravenzande In het water ligt het verminkte lijk van de 25-jarige Johannes Boeije. Hij is doodgeschoten. Zijn ledematen ontbreken. - Amsterdam Na een overval zakt een 23-jarige Duitser dood in elkaar.

222

- Amsterdam Op de brandtrap van diens flat is een 36-jarige Chinees doodgeschoten. - Amsterdam In haar woning is de 69-jarige Emmy Hogema-Diepenbrock gewurgd. oktober - Den Haag Op straat steekt een 54-jarige Noord-Afrikaan zijn 41-jarige vrouw dood. - Amsterdam In een loods wordt de 37-jarige Hugo Anthoni doorzeefd met kogels aangetroffen. - Den Haag In een woning is de 40-jarige Surinamer Soenderdew Khedoe doodgestoken. De politie verdenkt twee broers van 15 en 17 jaar. Motief: wraak om een verbroken relatie. - Rijswijk De 35-jarige Clemens Rotteveel, bedrijfsleider van een supermarkt, wordt doodgeschoten als hij de daders van een overval achtervolgt. De politie houdt twee mannen van 18 en 23 en een vrouw van 29 jaar aan. - Zutphen De 40-jarige G.M., een tbs-patiënt met proefverlof uit een psychiatrisch ziekenhuis, steekt in een café een 30-jarige Turk dood. De man was een willekeurig slachtoffer. G.M. was in 1987 veroordeeld nadat hij zijn 26-jarige medekamerbewoner R. Quekel met een ijzeren fietspomp had doodgeslagen. - Den Haag Bij een ruzie tussen twee zwervers om een sigaret steekt een 29-jarige man een 44-jarige man dood. - Amsterdam Een 17-jarige jongen zou in een woning in de Hudsonstraat bij een geldruzie een 21-jarige man hebben doodgestoken. - Dordrecht Een 19-jarige man wordt verdacht van het wurgen van een baby. - Rotterdam Vuilnismannen vinden het in een deken gewikkelde lijk van de 33-jarige verslaafde Fransman Patrick Campodonico. november - Deventer In een woning is de 20-jarige Turk Ardic Ozman doodgeschoten. De politie verdenkt vier mannen van 29, 34, 35 en 36 jaar. - Rotterdam Een 28-jarige man zou in een loods van een bedrijf in tweedehandskleding een 21-jarige man hebben doodgeschoten. - Rotterdam Op straat wordt een 53-jarige vrouw doodgeschoten. - Amsterdam In een naaiatelier wordt de 39-jarige eigenaar Haci Kara Cakir doodgeschoten. Drie andere Turken kwamen geld opeisen. - Meppel In hun woning zou een 34-jarige vrouw haar 41-jarige echtgenoot Jan Kleine vergiftigd hebben. - Amsterdam Bij een schietpartij in een coffeeshop aan de Hudsonstraat vallen twee slachtoffers: de 38-jarige Celal Ates en de 52-jarige Mustafa Dundar. - Enspijk Bij een dronkemansruzie is in een woning de 62-jarige Chiel Roos doodgestoken. Een 50-jarige man geldt als verdachte. - Raalte De 20-jarige L.E. steekt de 41-jarige homofiele hotelier Jos Vlierhuis dood en begraaft hem in de bossen bij Hattem. Aanleiding was een ruzie over betaling van seksuele diensten. De dader perste vaker homofiele mannen af. - Kessel In een bos ligt het lijk van de 53-jarige Duitser Karl Heinz Rohn. Hij is om het leven gebracht door twee mannen van 18 en 24 jaar. Volgens de politie betrof het rechts-extremistisch geweld. - Rotterdam Bij een ruzie om een meisje steekt een 17-jarige jongen een 14-jarige jongen dood.

223

- Weert Een 27-jarige man betrapt de 53-jarige Matthieu Holzken bij een inbraak en steekt hem dood. - Amersfoort Een 32-jarige man steekt in haar woning zijn 30-jarige ex-vriendin dood en verwondt haar 39-jarige vriend. - Abcoude In haar woning steekt een 32-jarige man zijn 31-jarige Nederlandse vriendin dood. - Scharmer Op het erf van zijn boerderij wordt de 42-jarige auto- en paardenhandelaar Hendrik Scholtens doodgeschoten. De 35-jarige P.S. en de 34-jarige T. van de W. nemen daarna de politie onder vuur. S. had eerder zijn stiefvader vermoord. Zijn eigen vader vermoordde in 1971 de 9-jarige Basje Bloemena en in 1974 de 10-jarige Heleentje Isaac. Zie voor achtergronden het boek van Peter R. de Vries, Een moord kost meer levens. - Amsterdam Bij een ruzie om een vrouw schieten twee mannen een andere man dood. - Hintham In hun woning wurgt een 26-jarige man zijn 25-jarige vrouw Jolanda Heijmans. - Rosmalen Een 25-jarige vrouw komt door verstikking om het leven. Verdachte is haar 28jarige partner. - Hoorn In de deuropening van haar woning schieten twee jongens van 16 en 18 jaar de 38jarige Rita van Aelst-Kayser dood. Een 42-jarige kennis van de vrouw had pistool en plattegrond geleverd tegen 10 procent van de opbrengst. - Badhoevedorp Bij een roofmoord schiet de 31-jarige E.S. de 66-jarige Frans Suy en diens 51-jarige vrouw Janny dood. De man had in Uithoorn en Amstelveen soortgelijke overvallen gepleegd en krijgt levenslang. - Beemster In de gierput bij zijn boerderij ligt het lijk van de 41-jarige Piet Oud. De nacht voor zijn vermissing waren 31 koeien gestolen, die later opdoken bij een slachthuis. De 22-jarige H.T. is veroordeeld. - Harderwijk In een café steekt een 31-jarige man de 34-jarige Henk Dop bij een ruzie dood. Ze waren speler en supporter van een zaalvoetbalteam. - Tiel In haar woning komt de 57-jarige Jenneke van Haaften bij een roofmoord om het leven. Daders zijn twee jongens van 16 en 19 jaar. - Rotterdam Voor een café wordt een 21-jarige Pakistaan doodgeschoten. - Rotterdam Een 63-jarige man brengt in een dronken bui een 46-jarige huisgenoot ernstig hoofdletsel toe, waaraan deze overlijdt. - Rotterdam Bij een afrekening in het drugscircuit wordt de 36-jarige Chinees Han Piao Liu doodgeschoten. Twee andere Chinezen raken ernstig gewond. - Bilthoven Een 29-jarige man steekt de 31-jarige G. van Doorn dood. De mannen hadden een vete. - Den Bosch Een 27-jarige man steekt op een feestje zijn 56-jarige vader Johannes van den Vorstenbosch dood. december - Haarlem Na cafébezoek steekt een 33-jarige man op straat de 61-jarige J. Wisker dood. - Heerlen De 21-jarige verslaafde L.M. wurgt zijn 65-jarige huismeester Joannes Delnooz. - Maassluis Bij een ruzie om een vrouw schiet een 31-jarige man de 24-jarige Antilliaan Gilbert Pauletta dood. - Nieuwegein Bij een overval op een ing-kantoor wordt een 26-jarige cliënt doodgeschoten. De politie arresteert drie verdachten van 17, 18 en 19 jaar. - Vinkeveen Tijdens een schietpartij schiet de 25-jarige Turk E.K. de 40-jarige politieman Iman Klaassen dood. K. had vlak daarvoor met twee medeverdachten een bank overvallen. Eer-

224

der was K. ontsnapt uit de jeugdgevangenis in Zutphen. K. ontsnapt opnieuw, maar wordt in juli 1998 in Istanbul door een medegedetineerde doodgeschoten in de gevangenis. - Helmond Op straat steken twee mannen van 24 en 31 jaar de 27-jarige Sjef S. dood. (Zie 6 mei 1996.) - Alkmaar In een bordeel is een 31-jarige Ghanese prostituee doodgestoken. De politie verdenkt twee mannen. - Den Bosch In een woning schiet de 32-jarige M.W. de 34-jarige ex-bokser Martinus Krol en de 36-jarige Gerrit Idzes dood. - Rotterdam In hun woning wurgt een 25-jarige Surinamer zijn 25-jarige vrouw. Aanvankelijk dacht de politie dat de vrouw zich had verhangen. - Geldermalsen Bij een caféruzie steekt een 30-jarige man een 29-jarige man dood. - Rotterdam Vanuit de tuin wordt de 53-jarige Bernard Antes in zijn woning doodgeschoten. - Biddinghuizen De 46-jarige Fred Tulp wordt door vier collega-dakbedekkers van 26, 29, 30 en 31 jaar ontvoerd en doodgestoken. Het slachtoffer zou gereedschap hebben ontvreemd. - Den Haag Bij een ruzie in de relatiesfeer wordt de 72-jarige mijnheer Lok om het leven gebracht met een slagwapen. De politie verdenkt een 36-jarige man. - Heerlen Langs de a7 ligt het lijk van de 34-jarige Duitse taxichauffeur Dieter Kunnecke. Zijn taxi wordt tien kilometer verder aangetroffen. Twee mannen van 32 en 36 jaar bekennen de roofoverval. - Breda Bij een ruzie is een 38-jarige vrouw doodgestoken. - Deventer In een woning is een 37-jarige vrouw gewurgd, vermoedelijk door haar 36-jarige ex-man. - Heerlen Bij een drugsruzie steekt een 26-jarige man op straat een 21-jarige man dood. - Amsterdam In het Westelijk Havengebied ligt het lijk van de 30-jarige Turk Ibrahim Irmak. Hij is doodgeschoten. - Rotterdam Bij een vuilcontainer ligt het lijk van een 26-jarige man. - Den Haag In een horecatent schiet de 45-jarige F.K. de 51-jarige Willem Bloemkolk dood. - Sint Hubert In haar woning is de 26-jarige Maria Peters bij een overval gewurgd. - Groningen In haar woning steekt een 21-jarige Tunesiër de 40-jarige Greetje Wolthers dood. Ze had hem ontmoet in een café en een slaapplaats aangeboden. - Den Haag In een horecatent is de 37-jarige Frans Groos doodgeschoten. - Rotterdam In een buitengebied is de 32-jarige Turk Aladdin Mutlu doodgestoken.

225

Moord en doodslag 1993 januari - Leeuwarden De 33-jarige E.A. slaat tijdens nieuwjaarsnacht in diens woning zijn 34-jarige plaatsgenoot Nico Douma dood. Volgens de sectie is hij ook gewurgd. Het slachtoffer zou A. met een mes hebben bedreigd toen die niet inging op zijn avances. Douma werd pas een paar dagen later gevonden. Zijn gezicht was al aangevreten door de ratten. - Groningen In een woning slaat de 38-jarige J.L. een 23-jarige vrouw dood. - Eindhoven Vlak bij zijn woning ligt het lijk van de 41-jarige C. Heesakkers. Hij is doodgeschoten door de 18-jarige P.K. uit Maastricht, die hij had betrapt bij een inbraak. - Rotterdam In diens woning steekt de 38-jarige D.H. de even oude Tommie van Krugten dood. Hij had bekend aan een telefoniste van het alarmnummer 06-11, maar trok die bekentenis later weer in. - Haarlem In zijn woning ligt het lijk van een 44-jarige man. Hij is doodgeslagen door zijn 41-jarige plaatsgenoot J.K. Beiden stonden bekend als alcoholist. - Rotterdam In een Kroatisch centrum schiet de 36-jarige Joegoslaaf Jozef K. de 25-jarige Goran Musa dood. Diens broer Zoran raakt zwaargewond. Het zou gaan om een zakelijk geschil rond een auto. - Hazerswoude De politie vindt op een volkstuincomplex het verbrande lijk van de 46-jarige Colombiaan Carlos Enrique Gonzalez Fernandez uit Den Haag. Hij is waarschijnlijk elders gedood en hier gedumpt. - Rotterdam In diens woning schieten twee Bulgaren hun 48-jarige landgenoot S. Sivacev dood. Het slachtoffer zou nog sieraden van de vrouw hebben. De rechtbank sprak het duo na een eis van twaalf jaar vrij, maar in hoger beroep worden ze bij verstek alsnog tot twaalf jaar veroordeeld wegens moord. - Amsterdam In zijn woning in Zuidoost vinden zijn buren het lijk van de 39-jarige Rob Vis, eigenaar van een escortbureau. Hij is doodgestoken bij een roofoverval door de 21-jarige Patrick H. en de 23-jarige Danny M. Twee 20-jarige vrouwen waren medeplichtig. In juni 2002 wordt een vijfde verdachte aangehouden, een 34-jarige Surinamer. - Boxmeer Een familielid vindt in haar woning het lijk van een 30-jarige vrouw. De politie verdenkt een 40-jarige vrachtwagenchauffeur. Hij zou het slachtoffer kennen via het tankstation waar zij werkte. - Zundert Bij een visvijver vinden wandelaars het lijk van de 43-jarige Teun van Nordennen uit Meeuwen. Hij is doodgeschoten. Op 8 februari arresteert de politie zijn 39-jarige echtgenote A.S. en 22-jarige stiefzoon. De vrouw bekent. - Amsterdam In een café schiet een 21-jarige Joegoslaaf de 34-jarige Piet Hendriks dood. In 1991 overleefde Hendriks, de eerste tv-piraat in Amsterdam en actief in de handel in xtc, een aanslag in een ander café. - Den Haag Een 23-jarige man wurgt zijn 22-jarige ex-vriendin met een elektriciteitsdraad. De politie arresteert de man in een hotel in Haarlem, vlak voor hij zelfmoord kan plegen. - Sneek De 35-jarige Thea Zeldenrust wordt bij een roofmoord in haar woning gewurgd met

226

haar leren riem. De daders dumpen haar lijk in een kanaal in het Duitse Barleben. De 31-jarige R.F. en de 36-jarige H.Y. worden in maart aangehouden en bekennen. - Apeldoorn In het bos worden de ledematen aangetroffen van de 37-jarige Indonesiër Loo Vink uit Den Haag. In maart wordt zijn hoofd in een vaas gevonden in de Vliet in Rijswijk. Twee naar Australië gevluchte Britten – een echtpaar van 55 en 53 jaar – hadden de 36-jarige Hagenaar J.H. gevraagd Vink dood te schieten. Motief: drugshandel. - Terneuzen De 42-jarige manisch-depressieve M. ’t H. doodt zijn 4-jarige zoontje en 2-jarige dochtertje door ze te bedwelmen en daarna gas toe te dienen. De man woonde gescheiden van zijn vrouw en wilde na zijn daad zelfmoord plegen. Hij meldde zich echter bij de politie. - Heerlen De 23-jarige K.Z. uit Sittard steekt de 21-jarige portier R. Geerlings bij een ruzie neer. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. - Kampen De 20-jarige Frank van V. wurgt de 22-jarige apothekersassistente Lianne Nentjes. Hij huurde een kamer in dezelfde woning, en had net een brief van een deurwaarder ontvangen over huurachterstand. - Rotterdam Een 66-jarige man steekt zijn 54-jarige vriendin in haar woning dood. De politie treft hem dronken en met bebloede handen aan op straat. De man leed aan het Othellosyndroom: een ziekelijke angst voor ontrouw. Hij had al eerder een vriendin neergestoken. - Amsterdam Bij een ruzie over een geldschuld in een gebruikerspand in Noord schiet de 26-jarige I.D. de 35-jarige M. Bouhout dood. Een 42-jarige man uit Nieuw-Zeeland raakt gewond. D. kreeg in 1986 al drie jaar wegens het doodsteken van een man. Twee andere mannen van 25 en 29 jaar worden veroordeeld wegens medeplichtigheid. februari - Dordrecht Tijdens een straatroof mishandelt de 30-jarige Surinamer E.N. een 65-jarige zwakbegaafde zodanig dat deze in coma raakt en enkele dagen later overlijdt.Vlak daarvoor had N. geprobeerd een vrouw te verkrachten. - Amsterdam In een woning schiet een 23-jarige man een even oude vrouw dood en pleegt daarna zelfmoord. - Amsterdam In het Westelijk Havengebied wordt de 40-jarige Sietze de Bruyn doodgeslagen met een stuk beton nadat hij met een slaapmiddel was bedwelmd. De man wordt op 6 februari gevonden. Hij is om het leven gebracht door zijn 39-jarige ex-zwager C.M., zijn 33-jarige ex G.M. en haar 30-jarige ex-vriend J.V. Vermoedelijk ging de ruzie om de verzorging van de kinderen, die waren toegewezen aan de omgebrachte man. - Buren (Gld.) In een woning ligt een doodgeschoten Chinees echtpaar van 29 jaar. Een baby van negen maanden lag met lichte uitdrogingsverschijnselen in de wieg. - Leeuwarden In zijn woning is de 62-jarige Roelof Steinvoorde doodgestoken en -geslagen. Er is niets wat wijst op inbraak of roofmoord, dus het is waarschijnlijk dat het slachtoffer bekend was met de dader(s). In augustus 2001 heropent de politie het onderzoek op basis van destijds aangetroffen dna, maar in april 2002 wordt het weer gesloten. - Den Haag In een portiek vlak bij zijn woning vindt de politie het lijk van de 39-jarige Surinamer M. Tjong A Tjee. Hij is doodgestoken door de 24-jarige M.B. Beide mannen deden boodschappen voor de hoeren in de Geleenstraat, maar hadden ruzie. - Den Haag In het ziekenhuis overlijdt een 27-jarige bijrijder van een geldauto. De man is bij een overval twee keer in zijn hoofd geschoten. De gestolen vluchtauto wordt leeg teruggevonden. - Axel De 39-jarige R.I. schiet in diens shoarmazaak Bosporus de 30-jarige Omer Gktepe dood.

227

- Zwijndrecht Een 26-jarige man wurgt zijn 24-jarige vriendin met een waslijn. De vrouw had hem op deze Valentijnsdag gezegd dat ze geen ‘exclusieve’ relatie met hem wilde. - Den Haag In haar woning brengt de 32-jarige G.S. de 30-jarige Georgina Camilia Coffie met fysiek geweld om het leven. - Spijkenisse Op straat is een 20-jarige vrouw doodgeschoten. De politie verdenkt een 17-jarige man uit Dordrecht. - Den Haag In een sportschool schiet de 51-jarige H.K. de 32-jarige B. van Santen dood als die hem bedreigt met gewichten. De twee hadden al langer ruzie. De dader vlucht, maar meldt zich later bij de politie. Het betrof een ruzie over hun werkgebied als glazenwasser. - Heerlen De 43-jarige D. Valize overlijdt bij aankomst in het ziekenhuis nadat zijn tien jaar jongere vrouw A.M. hem tijdens een ruzie met een broodmes heeft gestoken. - Hoensbroek Op straat vindt een voorbijganger het lijk van de 50-jarige E. Claus uit Brunssum. De vrouw had carnaval gevierd. De 29-jarige W. van de B. bekent haar te hebben geschopt en geslagen. De vrouw zou ongewenste avances hebben gemaakt. - Nijmegen Een 31-jarige man schiet een 34-jarige Turkse plaatsgenoot bij een ruzie dood en meldt zich daarna bij de politie. - Maastricht De 18-jarige Maurice Luidwiller overlijdt in het ziekenhuis aan steekwonden na een nachtelijke ruzie voor een café. Een 22-jarige vriend is ernstig gewond. De politie arresteert de volgende dag de 23-jarige E.W. en de 20-jarige V.H. - Dordrecht Onder invloed van drank en drugs rijdt de 32-jarige W. de G. zijn stadgenoot H. Jongenelen dood. Een dag eerder had hij gehoord dat zijn rijbewijs op medische gronden zou worden ingetrokken wegens hersenbeschadiging na langdurig drugsgebruik. - Rotterdam Tijdens een feestje van het Eritrees Bevrijdingsfront steekt de 21-jarige Y.M. zijn 24-jarige landgenoot Binjam Tesfai Zemichal neer. Het slachtoffer overlijdt enkele maanden later. maart - Amsterdam Na een ruzie in een coffeeshop wordt een 38-jarige man doodgeschoten. Drie weken later arresteert de politie drie verdachten. - Den Haag De 44-jarige P. Pont wordt neergeschoten door de 25-jarige M.O. en overlijdt twee dagen later aan zijn verwondingen. De twee hadden al langer ruzie. Het motief blijft onduidelijk. - Terneuzen Bij een overval eind februari op een coffeeshop is de 24-jarige Peter-Jan Rietbergen neergeschoten. Hij overlijdt in een Gents ziekenhuis. Dader is de 29-jarige K.K., eigenaar van een andere coffeeshop. Twee Turken van 24 en 26 jaar worden veroordeeld wegens medeplichtigheid. - Biggekerke In zijn woning is de 79-jarige M.A. Terwoert doodgestoken. - Breda In diens woning steekt de 35-jarige P.G. de 47-jarige L. van de Broek dood. - Vlissingen Bij een ruzie tussen twee groepen Surinamers en Antillianen om een meisje wordt de 19-jarige Surinamer Jefferey Eendragt neergestoken. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Waddinxveen Een vrouw vindt in hun woning het lijk van haar 47-jarige vriend. De 38-jarige A.B. bekent dat hij het slachtoffer heeft gewurgd. De vrouw had hem verlaten voor het slachtoffer. - Rotterdam Vlak bij haar ouderlijk huis in de wijk Ommoord wordt de 18-jarige krantenbezorgster Fatima van Esveld rond 5.45 uur doodgestoken door haar 20-jarige ex-vriend Francisco K. - Amsterdam In het water wordt de romp aangetroffen van een 28-jarige Turk. Volgens de

228

politie was het slachtoffer met een hamer gedood. Daarna is het lijk in stukken gehakt en gedumpt. - Amsterdam Bij een geldruzie in het café van zijn vader steekt de 24-jarige P.H. de 29-jarige S. Ekkelboom dood. - Apeldoorn Bij een massale vechtpartij voor een café is de 42-jarige F. Meijer doodgestoken door de 41-jarige J.R. Aanleiding was een ruzie tussen de zoon van het slachtoffer en een meisje. - Brunssum In een voormalig bedrijfspand is de 36-jarige R. Bolk doodgeschoten. - Gouda Voor een woning is een 29-jarige Surinamer doodgeschoten. - Groningen In de binnenstad steekt de 18-jarige Marokkaan S.K. een 23-jarige landgenoot uit Leeuwarden neer, Hamid Belgharbi. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De Groninger en zijn maat zouden door het slachtoffer beroofd zijn van sieraden. Ook was er ruzie om een prostituee. - Amsterdam In een woning steekt een 30-jarige vrouw haar 34-jarige man dood en meldt zichzelf bij de politie. - Amsterdam In de Vrolikstraat slaat de 33-jarige verwarde R.V. zijn 12-jarige Turkse buurmeisje Zulbiye Gunduz vlak bij haar woning met een tafelpoot neer. Het meisje overlijdt onderweg naar het ziekenhuis. De dader wordt aangehouden in een tehuis voor onbehuisden. - Sittard Op de openbare weg is een 31-jarige man doodgeschoten. - Rotterdam Op Perron Nul, een beruchte gedoogplaats voor verslaafden naast het Centraal Station, wordt de 37-jarige Surinamer R. Tauwnaar doodgestoken tijdens een ruzie over drugs met de 33-jarige P.M. - Heerlen In een café is een 32-jarige klant doodgeschoten. - Amsterdam Op de a2 wordt de 50-jarige garagehouder Jaap Talsma uit Huizen geliquideerd. - Rotterdam In diens woning schiet de 25-jarige L.B. onder invloed van rohypnol de 30-jarige G. Aklas dood, vermoedelijk tijdens een ruzie over geld. Beide mannen waren illegale Marokkanen. april - Amsterdam In en nabij een uitgebrande auto liggen de verkoolde lijken van de 21-jarige Bosniër Samir Hadziselimovic en de 19-jarige Serviër Djordje Ilic. De twee mannen waren doodgeschoten. - Baarn De 55-jarige Dick Seeder wordt in diens woning doodgestoken. - Emmeloord Op een voormalige atletiekbaan vinden voorbijgangers het lijk van de 17-jarige Elly Verhage uit Luttelgeest. Zij was al twee dagen vermist. De 35-jarige Duitser A.van der H. uit Emmeloord bekent dat hij haar in zijn huis na verkrachting heeft gewurgd en daarna heeft gedumpt. - Kerkrade In haar woning steekt de 33-jarige drugsverslaafde R.M. uit Amsterdam zijn 41jarige vriendin O. Loopstok dood. De man had een jaar eerder al geprobeerd haar met zoutzuur te overgieten. - Den Haag Op straat vindt de politie het zwaargewonde 34-jarige heroïnehoertje C. Kolb. Zij was neergestoken door de 21-jarige M.J. en overleed korte tijd later in het ziekenhuis. De man was onder invloed van drugs en voelde zich bedreigd toen de vrouw hem om drugs vroeg. - Alkmaar Voor de deur van zijn woning wordt de 46-jarige drugshandelaar Jaap van der Heijden opgeblazen. Hij was met weekendverlof uit de gevangenis. - Rotterdam In de buurt van vliegveld Zestienhoven vinden voorbijgangers de lijken van twee mannen van 32 – een Surinamer – en 29 jaar. Volgens de politie zijn hun lijken gedumpt.

229

Dader blijkt de 29-jarige Surinamer J.H. Het zou gaan om een wraakactie na een roofoverval. - Zaltbommel Uit wraak slaat de 18-jarige dakloze D.V. in diens woning de 44-jarige Jan de Jong dood en berooft hem daarna. De man zou hem eerder seksueel hebben benaderd. - Amsterdam In een woning wordt het lijk aangetroffen van een 25-jarige Algerijn. Hij is doodgeschoten. - Kootwijk Twee medewerkers van staatsbosbeheer vinden een zak met de stoffelijke resten van de 29-jarige J. Bogers uit Heemstede. Hij is doodgeslagen door de 33-jarige J.F., geholpen door zijn 29-jarige vriendin L.H. Het zou gaan om een geldruzie. - Amsterdam Een schipper vindt het lijk van een 30-jarige Joegoslaaf. Hij was doodgeschoten. Het lijk was verpakt in doek en met touwen omwikkeld. - Den Haag Na een ruzie over het verwijderen van vloerbedekking in de woning van hun moeder schopt de 47-jarige schizofreen J.A. zijn broer dood. De rechtbank ontslaat hem van rechtsvervolging wegens noodweer. - Amsterdam Na de zoveelste ruzie over diens levensstijl steekt de 56-jarige Marokkaan M.B. zijn 22-jarige zoon Mohamed Ali thuis dood. Hij wordt wegens noodweerexces ontslagen van rechtsvervolging. - Den Bosch De 21-jarige Vietnamees Ngoc Khang Pham uit Cuijk wordt op een Vietnamees feest neergestoken en overlijdt in het ziekenhuis. Twee landgenoten van 22 en een van 17 jaar worden veroordeeld. - Amsterdam Op een parkeerterrein bij een hotel is de 37-jarige sportschoolhouder Tonnie van Maurik neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Rotterdam Bij een schietpartij op straat doorzeeft de 16-jarige T.K. een andere man, de 29jarige A.H. Candan. De dader wordt in een café aangehouden. Hij blijkt de lijfwacht van de man te zijn, een drugsdealer, en zou geweigerd hebben enkele liquidaties uit te voeren van niet-betalende afnemers. - Rotterdam In een woning vindt de politie het lijk van een 78-jarige man. Hij was al weken dood. - Amsterdam In een container vinden medewerkers van een elektriciteitscentrale het onthoofde lijk van een 31-jarige Iraniër. Ook de handen ontbraken. Het lijk was waarschijnlijk gedumpt in een sloot en via een zuiveringsinstallatie in de container beland. - Kerkrade Op straat schiet de 26-jarige Antilliaan S.S. zijn 22-jarige Antilliaanse exvriendin Godefrida Medina neer. Zij overlijdt even later in het ziekenhuis. - Rotterdam In het water van de Schie drijft het lijk van een 69-jarige blinde man. De politie gaat uit van een misdrijf omdat enkele persoonlijke bezittingen zoek zijn. mei - Amsterdam Familieleden vinden in haar woning het lijk van een 61-jarige vrouw. Ze is gewurgd. - Eindhoven Een jager vindt het begraven lijk van de vermiste 35-jarige Surinaamse Tjadderwattie Shewpersadsingh. Er wordt een verdachte uit Geldrop aangehouden, die in 1966 en 1975 ook al in verband werd gebracht met de verdwijning van een vrouw. In zijn auto zaten bloedsporen. De man, de 55-jarige W.S., had de vrouw gewurgd omdat zij niet op zijn avances inging. - Oegstgeest Een 60-jarige invalide vrouw is in haar woning gewurgd. - Amsterdam Na een ruzie in een coffeeshop over drugs steekt de 19-jarige Marokkaan M.C. zijn 17-jarige landgenoot L. Bensi op straat dood. - Apeldoorn In haar woning wordt ‘onder verdachte omstandigheden’ het lijk gevonden van de 37-jarige Henny Lieferink. Haar 46-jarige ex-vriend H.S. wordt aangehouden als hij bij de

230

politie komt voor informatie. Hij bekent dat hij haar bij een vechtpartij heeft gewurgd. - Ruinen In een bosperceel wordt met behulp van een speurhond het lijk gevonden van de 15-jarige vermiste Andrea Luten. Ze is gewurgd. In de loop der jaren worden diverse verdachten aangehouden, maar steeds na dna-onderzoek weer vrijgelaten. De 27-jarige R.K. wordt na een eis van 8 jaar vrijgesproken. - Amsterdam In zijn flat in de Bijlmer is een 32-jarige Afghaan doodgeschoten. Zijn vriendin vindt zijn lijk. - Lelystad Een voorbijganger ontdekt het skelet van naar later blijkt de 36-jarige Indonesiër R.R. uit Rotterdam. De man is volgens de politie door een misdrijf om het leven gekomen. - Sittard In een woning is een 35-jarige Marokkaanse vrouw doodgestoken. - Utrecht Op het parkeerterrein bij het Academisch Ziekenhuis wordt een 21-jarige Turkse vrouw uit Rotterdam doodgeschoten door haar broer U. S. Hij was het niet eens met haar partnerkeuze. - Amsterdam In zijn woning is een 31-jarige Surinamer bij een drugsruzie neergeschoten. Hij overlijdt kort na aankomst in het ziekenhuis. - Hengelo Een 24-jarige Turk schiet de 32-jarige S. Sahin uit Almelo bij het verlaten van een Turks café neer. Een leeftijdgenoot raakt gewond. De schutter woonde boven het café en zei een groep lastige klanten te hebben willen kalmeren. - Amsterdam In een café in Zuidoost schiet de 48-jarige taxichauffeur C. van der W. de 32jarige U.E. neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. De dader had als schietinstructeur een wapenvergunning. - Amsterdam Bij een vechtpartij steekt de 41-jarige R.M. de 56-jarige C. Esser in zijn woning dood. Ze hadden ruzie over de manier waarop het slachtoffer diens vriendin behandelde. - Alkmaar De 60-jarige J. de Waard is in zijn flat doodgestoken door de 25-jarige dakloze M.B. Hij beweerde seksueel te zijn benaderd door het slachtoffer. - Amsterdam Op een afrit van de snelweg in Zuidoost wordt de 34-jarige Belgische arts Danny Leclere in zijn auto doodgeschoten. Leclere was verdachte in een geruchtmakende xtczaak. Hij was half maart 1992 op borgtocht vrijgelaten om de begrafenis van zijn oma bij te wonen. De rechtbank veroordeelde hem tot zes jaar. Leclere was in korte tijd het vijfde dodelijke slachtoffer van een autoaanslag. - Goor Bij een ruzie in haar woning steekt de 39-jarige G.C. haar 50-jarige vriend J. Derksen dood. De dronken vrouw had in 1979 al een tbs-advies gekregen wegens brandstichting waarbij drie mensen omkwamen en steekpartijen. - Amsterdam In zijn kantoor is een 29-jarige Egyptenaar doodgeschoten. - Assendelft In zijn woning is de 43-jarige dominee Menno Mulder gewurgd en doodgestoken door de 18-jarige S.B. uit Purmerend. Hij zou niet gediend zijn geweest van diens seksuele toenadering. Ze hadden contact gekregen via een 06-lijn. - Rotterdam Achter het stuur van een goudkleurige bmw wordt een 45-jarige Surinamer doodgeschoten door de 28-jarige E.T. - Terneuzen In het kanaal van Gent naar Terneuzen treft de bemanning van een sleepboot een in plastic en gaas verpakt lijk aan. Het blijkt te gaan om de 56-jarige Louis Marien uit Deurne. Hij werd al weken vermist. - Lopikerkapel In haar woning is een 38-jarige vrouw doodgestoken. - Rotterdam De 38-jarige D.L. wurgt in zijn woning zijn 30-jarige vriendin Yvonne Gaasbeek en belt daarna de politie. Beiden waren verslaafd aan alcohol.

231

juni - Den Haag In een junkenpand in de Schilderswijk vindt de politie de lijken van de 27-jarige Colombiaan Henri Vargas en de 41-jarige Antilliaan Roy Hernandez. Ze zijn bij een ripdeal doodgeschoten door de 26-jarige Turkse dealer D.K. - Heerlen De 21-jarige Marokkaan Farid Ahabbat is op onbekende wijze om het leven gebracht. Er waren spullen uit zijn woning ontvreemd. - Utrecht Bij een schietpartij wordt de 21-jarige Marokkaan M. Ahmidach doodgeschoten. De 20-jarige S.G. bekent. Het slachtoffer zou met een mes hebben gezwaaid. De 25-jarige J.C. wordt veroordeeld wegens medeplichtigheid. - Amsterdam In een bordeel aan de Bloedstraat ligt het lijk van een 35-jarige Braziliaanse prostituee. De vrouw is doodgestoken. - Heelsum Na opmerkingen over zijn gevaarlijke rijgedrag steekt de 20-jarige W.S. zwaar onder invloed de 37-jarige B. Derks dood. - Den Haag Bij een overval op een bordeel wordt een 22-jarige Turk doodgeschoten. Een van de twee vermoedelijke daders laat zich aan een schotwond behandelen in het ziekenhuis, maar de politie krijgt zijn identiteit niet te horen. - Den Haag De 40-jarige F. van der K. schiet in de woning van zijn ex-vrouw zijn 38-jarige Indonesische schuldeiser P.P. neer. Deze overlijdt drie dagen later aan zijn verwondingen. Zijn ex was eerder ontvoerd en bedreigd. - Venlo Passanten vinden in een aspergeveld vlak bij de Maas het lijk van de 23-jarige Turk Ibo Karaca. De man is doodgeschoten. Later blijkt Karaca een van de slachtoffers van de Bende van Venlo. - Losser De 36-jarige H. van der H. steekt thuis haar baby van vier maanden dood. De vrouw had psychische problemen. - Tilburg De 40-jarige Surinamer M.A. uit Uden steekt zijn 37-jarige Surinaamse exvriendin dood in haar flat en meldt zich daarna bij de politie. - Maassluis Een 41-jarige Turk steekt een 44-jarige Turk dood. - Rotterdam Bij een ruzie in een café schiet de 21-jarige eigenaar M.G. de 29-jarige Algerijn L. Abbad dood. Mogelijk poging tot afpersing. De man had de schietpartij zelf bij de politie gemeld. - Amsterdam Een 23-jarige man wordt op de openbare weg doodgeschoten. - Utrecht Na een vechtpartij op een bruiloft rijdt de 21-jarige Surinamer M.T. uit Rotterdam opzettelijk in op een 26-jarige Surinamer die de weg verspert. - Nijmegen Op 2 juli ontdekt een politieboot in het Maas-Waalkanaal het lijk van het 7-jarige Marokkaanse jongetje Nasr Eddine Achrouitar. Volgens buurkinderen was hij op 29 juni door een onbekende man meegelokt. In de mond van het jongetje wordt een minieme hoeveelheid sperma gevonden, te weinig voor een dna-profiel. De politie arresteert de 43-jarige J.L. juli - Amsterdam Na een ruzie over een vrouw schiet de 30-jarige Surinamer T.T. in de bomvolle discotheek Richter de 31-jarige Michel Vergeer dood. Hij is zelf door Vergeer in de rug geschoten. - Oostzaan In haar woning wordt het lijk aangetroffen van de 24-jarige Anita Buhrs-Schaap. Zij is doodgeschoten door haar 30-jarige minnaar en buurman E. de B., een sportjournalist. Meteen daarna heeft hij haar driejarige zoontje Berry verdronken in het water van recreatiegebied Spaarnwoude.

232

- Tilburg In een verzorgingstehuis overlijdt op 6 november de 54-jarige Jenny de Wind aan de gevolgen van de verwondingen die zij op 2 juli opliep bij het openen van een aan haar geadresseerde bombrief. - Doetinchem In het ziekenhuis overlijdt de 29-jarige taxichauffeur John Paul Gans aan schotwonden. Hij lag zwaar gewond op straat. Zijn taxi stond op een carpoolplaats langs de a12 bij Zevenaar. De 23-jarige M.B. uit Zevenaar bekent de roofmoord. - Rotterdam In het Kralingse bos wordt het lijk gevonden van een 56-jarige Rotterdammer. Hij is doodgestoken. - Rotterdam De 28-jarige Turkse eigenaar schiet in zijn bar een 30-jarige ex-werknemer dood. Hij zou de man betrapt hebben bij een inbraak. - Breda In het restaurant van haar zoon wordt het lijk gevonden van de 56-jarige Chinese mevrouw Tum Mui Chung. Ze is bij een roofmoord doodgeslagen. - Midwoud Na kermisbezoek slaat de 20-jarige G. van L. de 28-jarige Marcel van der Enden neer met een houten paal. Deze zou de vriendin van Van L. hebben lastiggevallen. Hij overlijdt twee dagen later. - Amsterdam In een woning worden de lijken aangetroffen van een 46-jarige Duitser en een 29-jarige Joegoslaaf. Sectie wijst uit dat de mannen een paar weken daarvoor zijn doodgestoken. - Anholt Onbekende daders steken een 51-jarige Turk dood. - Den Haag Bij een schietpartij in een parkeergarage komt de 18-jarige Michel Riep uit Delft om het leven. Twee Surinamers van 19 en een Marokkaan van 20 jaar worden veroordeeld. Motief: familievete. - Groningen Familieleden vinden in haar flat het lijk van de 22-jarige studente Gerda Apperloo. Ze is gewurgd en gestoken door de 24-jarige A.K. De man wilde haar plaats als studentassistent innemen. - Hendrik-Ido-Ambacht Langs de a16 vinden passanten in de berm het lijk van een 43-jarige Italiaan. Hij is vijfmaal door het hoofd geschoten. Het lijk lag al geruime tijd in het struikgewas. - Rotterdam Tijdens een nachtelijke ruzie steekt de 18-jarige M. van der S. zijn 53-jarige huisgenoot Gerard Lolling dood. Zijn partner was kwaad dat de jongen te laat thuiskwam uit zijn werk. - Amsterdam Bij een ruzie steekt een 26-jarige Turk een 19-jarige man neer. Deze overlijdt op weg naar het ziekenhuis. Conflict in de familiesfeer. - Deventer De 39-jarige C.B. steekt zijn 42-jarige vriendin S. Schalen dood. Beiden waren alcoholist. - Spijkenisse In de berm in de buurt van haar woning wordt een 50-jarige vrouw dood aangetroffen. Uit sectie blijkt dat ze een niet-natuurlijke dood is gestorven. - Maastricht In het achtertuintje van een woning ligt het lijk van de 17-jarige P.M. uit Maasmechelen. - Amsterdam In een woning vindt de politie het lijk van een 23-jarige man. De 31-jarige gewezen uitsmijter R. van W. heeft de man weken eerder in zijn woning ‘morsdood’ geslagen en mogelijk verstikt door hem een stofzuigerslang om zijn nek te binden. De twee hadden ruzie gekregen over door het slachtoffer geleend geld. - Utrecht In de woning van zijn ex-vriendin steekt de 36-jarige J.S. de 36-jarige Karel Klaassens met een vleesmes dood. Volgens het pbc was de man ziekelijk jaloers. - Wassenaar In de ochtend wordt het verbrande lichaam van een onbekende man gevonden. Over de toedracht is niets bekend. - Amsterdam Een 54-jarige man steekt een 34-jarige man dood nadat deze eerst een over-

233

val had gepleegd op een juwelier en een pistool had gezet tegen het hoofd van een politieagente. - Amsterdam In het ziekenhuis overlijdt een 45-jarige Pakistaanse asielzoeker nadat hij in de Bijlmer voor een flat is neergestoken door de 30-jarige R.M. en de 31-jarige Surinamer R.A. Het betrof een straatroof. - Emmen Een meisje van anderhalf overlijdt aan de gevolgen van mishandeling door haar 23-jarige moeder J.S. Het meisje had hersenletsel opgelopen na klappen en gooien. - Utrecht In een asielzoekerscentrum steekt een 38-jarige Libanees een medebewoner bij een ruzie neer. - Nieuwegein In haar flat is de 27-jarige Russische Elena Moldavskaja doodgestoken door haar 46-jarige echtgenoot R. de K. - Steenwijk De 36-jarige J.O. wurgt zijn vriendin, een 29-jarige Braziliaanse prostituee. De twee hadden ruzie over kledinggeld. - Zaanstad Op de parkeerplaats bij een benzinepomp ligt het lijk van een 54-jarige Amsterdammer. - Den Haag In haar ouderlijke woning is een 14-jarig Turks meisje vermoord. Haar keel was doorgesneden met een glasscherf. - Maastricht Na een anonieme tip vindt de politie op een braakliggend terrein waar veel verslaafden komen het lijk van de 22-jarige P. Triepels uit Valkenburg. De 24-jarige Duitser B.T. bekent dat hij een steen heeft gegooid. augustus - Amsterdam Op de galerij van een flat in de Bijlmer steekt de 33-jarige Iraniër M.I. zijn 28jarige ex-vriendin J. Broekhuisen dood. - Breda Bij een vechtpartij buiten een discotheek steekt de 18-jarige M. van den B. onder invloed de 18-jarige Marokkaan Hamid Lamrini dood. Hij had net weekendverlof (diefstal met geweld). - Den Haag In een drugspand wordt een 31-jarige Marokkaan doodgestoken. Er worden drie Turken en een Marokkaan voor veroordeeld. Het slachtoffer zou geklaagd hebben over de kwaliteit van drugs. - Rotterdam In een woning is een 23-jarige Marokkaan doodgestoken. - Rotterdam In zijn auto wordt de 26-jarige Johan van den Bosch doodgeschoten. Er waren al eerder aanslagen op hem gepleegd. - Steyl (gemeente Tegelen) In een garage achter een woning ligt het lijk van een 41-jarige vrouw. Haar 45-jarige echtgenoot bekent dat hij zijn vrouw had gewurgd omdat hij haar dreigingen met zelfdoding zat was. - Loosdrecht Op een sportcomplex ligt het lijk van de 67-jarige taxichauffeur ‘Ome Ko’ van den Heuvel uit Hilversum. Hij is doodgestoken. Zijn taxi wordt vlakbij gevonden. Een 34-jarige gokverslaafde collega uit Loosdrecht, A. van H., bekent de roofmoord. De buit bedroeg ruim 40.000 gulden. - Roermond In het ziekenhuis overlijdt de 54-jarige Zuid-Amerikaan E. Garrido na een steekpartij op straat. De 25-jarige M.P meldt zich bij de politie. De mannen beschuldigden elkaar van een inbraak. - Bergen op Zoom Op een bospad vindt de politie het lijk van de 43-jarige A. van der Wal uit Friesland. Hij is door zeven kogels getroffen. - Maastricht Tijdens een ruzie tussen drugsverslaafden komt een 33-jarige man om het leven.

234

- Venlo Bij een massale vechtpartij tussen een groep Turken over autoschade wordt een 29jarige man met een slagwapen om het leven gebracht. Twee mannen van 18 en 20 jaar worden veroordeeld. - Zaandam Bij de ontruiming van een woning wordt in het schuurtje een lijk aangetroffen dat daar al ‘geruime tijd’ lag. Het blijkt de 43-jarige hoofdbewoner te zijn. Het lijk was gewikkeld in plastic en afgedekt met bladeren en rommel. Buurtbewoners hadden al een jaar last van stank. Dader blijkt zijn 32-jarige ex-vriendin M.H. - Den Haag In het ziekenhuis overlijdt de 40-jarige M. Akcay nadat hij is neergeschoten door de 35-jarige H.V. - Rotterdam Op weg naar het ziekenhuis overlijdt de 38-jarige Rotterdammer S.M. aan de gevolgen van een steekpartij door de 47-jarige Surinamer D.B. - Den Haag Tijdens een familieruzie over zijn ex-vriendin schiet de 38-jarige Surinamer D.N. onder invloed zijn 34-jarige zwager Mukesh Jiawan dood. - Dordrecht Voor een woning in Krispijn schiet de 31-jarige L.B. zijn ex-zwager Erik de Heer dood. Ze hadden ruzie over de verhouding van B. met diens ex-vrouw. - Arnhem In haar woning is een 38-jarige vrouw doodgestoken. - Rotterdam Een man wordt doodgestoken door een 23-jarige Antilliaan. - Buren (Ameland) Op een camping steekt de 18-jarige H. v.d. V. uit Hoogkerk onder invloed de 23-jarige Henk Arends dood. De verdachte probeerde de brommer van het slachtoffer te stelen. - Wagenborgen Bij een bushalte ligt het lijk van de 29-jarige verslaafde A. Potze uit Winschoten. Vier mannen in de leeftijd van 20 tot 37 jaar hadden de psychiatrische patiënt in een woning in Winschoten geschopt, geslagen en van de trap gegooid omdat hij geen speed geleverd zou hebben. - Dordrecht De 30-jarige D.S. bekent dat hij zijn 19-jarige Ethiopische plaatsgenoot Tesfay Alam bij een ruzie tussen twee groepen heeft doodgeschoten. - Nijmegen Een 30-jarige man wordt dood in zijn woning aangetroffen. - Purmerend Een voorbijganger vindt langs de weg bij het Noordzeekanaal het onthoofde lijk van een man. Sectie wijst uit dat deze is vermoord. Het blijkt te gaan om een 37-jarige Colombiaan. Zijn hoofd wordt een paar dagen later door een visser gevonden. - Weert In een horecagelegenheid wordt de 25-jarige Marokkaan Abbi Bourimi doodgeschoten. - Alkmaar Bij een caféruzie over een pakje shag steekt de 41-jarige A. S. de 23-jarige Joegoslaaf Z. Ljubicic dood. - Arnhem Op een voetpad bij een brug ligt het lijk van de 21-jarige hbo-student Folke Alink. Zijn hoofd is vermorzeld. Hij is aan hersenletsel overleden. De man was na een avond stappen op weg naar huis. De 23-jarige T.D. wordt twee maanden later via dna op een peuk aangehouden en bekent zijn oud-klasgenoot onder invloed van drank en cocaïne te hebben geschopt en geslagen nadat deze een opmerking maakte. - De Steeg In een woning is een 77-jarige vrouw uit Nijmegen doodgeslagen. - Rotterdam In hun woning steekt de 37-jarige Portugees M.M. zijn 24-jarige vrouw BritoFirmino dood. De vrouw zou bij hem weg willen. - Amsterdam Tijdens een schietpartij zijn de 34-jarige Ping Chiu Leung (m) en de 31-jarige Bi Mei Yu (v) doodgeschoten. Getuigen verklaarden dat ze twee onbekenden met hoge snelheid hebben zien wegrijden in een personenauto.

235

september - Rijswijk In zijn auto is de 25-jarige Turk A.K. uit Schiedam doodgeschoten. - Zurich/Harlingen Voorbijgangers vinden in een sloot het naakte lijk van de 41-jarige Surinaamse Quirola Christian uit Amsterdam. Haar handen en voeten waren vastgebonden. In december bekent een 21-jarige Surinamer uit Leeuwarden de vrouw om het leven te hebben gebracht. Een 22-jarige Surinamer uit Tilburg was medeplichtig. - Amsterdam Bij een café schiet de 36-jarige J.A. de 29-jarige G. Haven dood. Het slachtoffer zou onder invloed van cocaïne problemen hebben gezocht. - Amsterdam Bij een roofmoord is de 69-jarige mevrouw Combee met een slagwapen om het leven gebracht. De dader was een 30-jarige Italiaan die bij de vrouw een zolderkamer huurde. - Apeldoorn In een vijver in het Orderbos ligt het lijk van een 16-jarige bewoner van een tehuis voor moeilijk opvoedbare jongeren. Hij werd al sinds 8 september vermist. - Lemmer Bij een ruzie tijdens een kaartspel in een opvangcentrum voor asielzoekers steekt de 27-jarige Somaliër S.B. een 24-jarige landgenoot dood. - Amsterdam Na een ruzie over wie in een snackbar aan de beurt was, wordt op de Zeedijk een 26-jarige Marokkaan doodgestoken. Een 25-jarige Surinamer bekent. - Amsterdam Tijdens een ruzie in de huiselijke sfeer wordt de 20-jarige R.F. doodgestoken. - Amsterdam In diens flatwoning steekt de 32-jarige B.K. zijn 60-jarige vader dood en snijdt zijn keel door. De man leed aan paranoïde schizofrenie. De man had de moord een week eerder aangekondigd bij het Riagg. - Amstelveen In haar woning is een 81-jarige vrouw doodgestoken. - Roermond In haar woning wordt een 28-jarige vrouw doodgeschoten. Met het spoorloos verdwenen moordwapen was eerder een moord gepleegd in Rijswijk. - IJmuiden Bij een ruzie tussen woonwagenkampers en personeel en bezoekers van een café steekt de 25-jarige Kamper W.L. de 29-jarige W. Bothof dood. - Cuijk Op een industrieterrein wordt de 68-jarige R.van den Berg dood bij zijn fiets gevonden. Hij heeft een hoofdwond. De 28-jarige H.V. en de 22-jarige M.E. worden aangehouden. V. had de man met een metalen paal doodgeslagen. - Castricum Op het terrein van een psychiatrisch ziekenhuis wordt het lijk gevonden van de 66-jarige D. Deen. Zijn schedel was ingeslagen met een parasolstok. - Amsterdam Wandelaars vinden in de Gaasperplas het lijk van de 28-jarige K. van Wijk. Ze is doodgeschoten door de 22-jarige D.S. Samen met vrienden had hij de vrouw, een prostituee, opgepikt om coke en pillen te scoren. Zij zou geen seks met hen willen hebben. - Helmond In diens woning steekt de 48-jarige M.M. haar 49-jarige man A. Vertenten met een vleesmes dood. Zij bekent. De twee hadden relatieproblemen. Het om eist wegens doodslag drie jaar waarvan een voorwaardelijk. Zij wordt wegens noodweer ontslagen van rechtsvervolging. - Rijpwetering/Leiderdorp Op de n5 schiet de 54-jarige F.H. zijn 33-jarige ex-schoondochter Trieneke van Esch dood. Een 28-jarige vrouw wordt in haar dijbeen geraakt. - Rotterdam In het Kralingse Bos ligt het lijk van de 47-jarige Hans Kaptein. Hij is doodgestoken. In juli werd in hetzelfde bos een 56-jarige man vermoord. Een jaar eerder nog iemand. - Amsterdam In hun woning steekt de 30-jarige Marokkaan T.A. zijn 30-jarige ex-vrouw dood. De vrouw wilde meer vrijheid hebben. - Haaksbergen In een horecagelegenheid wordt de 20-jarige Ronald Wegdam doodgestoken. - Amsterdam Bij een schietpartij vlak voor zijn kantoor wordt de 25-jarige eigenaar van een Turks reisbureau doodgeschoten.

236

- Etten-Leur In een psychiatrische inrichting wurgt de 36-jarige H. van der W. zijn 28-jarige vriendin Witske Postema met een riem. Zij zou zijn godsdienstige opvattingen niet delen. oktober - Hilversum In een winkel schiet de 30-jarige R. van S. de 32-jarige D. Floor dood. Floor had de dader in februari neergeschoten en had daarvoor gevangenisstraf gekregen. Hij had net zijn eerste weekendverlof. - Den Haag In haar woning wordt een 21-jarige Marokkaanse vrouw doodgestoken. - Haarlem In zijn woning wordt de 29-jarige Dirk Schaap omgebracht met een slagwapen. - Abcoude Vlak bij de oprit van de a2 vinden passanten de neergeschoten A. Yilmaz uit Amersfoort. De 34-jarige Turk overlijdt op weg naar het ziekenhuis. - Rotterdam Bij een ruzie over verdwenen sieraden steekt de 48-jarige H. v.d. B. een man dood. Hij belt zelf de politie. - Dokkum In discotheek Het Wapen van Dokkum steekt de 41-jarige R.S. zijn 26-jarige exvriendin Lucy Zoetbrood en de 27-jarige Ronald de Roos dood. Deze wilde de vrouw helpen. Een derde man werd in de schouder gestoken. - Amsterdam Tijdens een worsteling in haar woning schiet de 30-jarige Surinamer J.B. per ongeluk zijn even oude ex-vrouw dood. De vrouw werd bedreigd door zijn broer. Hij wilde met een revolver naar zijn broer toe. De man werd na een eis van 18 maanden voor doodslag, veroordeeld tot 15 maanden wegens dood door schuld. - Den Haag Te midden van winkelende mensen schiet de 24-jarige Antilliaan S.H. de 23jarige Antilliaan Carlos Hooi dood. Een voorbijganger raakt zwaar gewond. Het slachtoffer had de schutter een jaar eerder tussen zijn benen geschoten. - Amsterdam Bij een school in Osdorp waar hij als schoonmaker werkt schiet de 30-jarige S.B. een 35-jarige oud-dorpsgenoot uit Turkije dood. Deze zou zijn vrouw oneerbare voorstellen hebben gedaan. - Amsterdam De 23-jarige Surinamer Romeo Rijssel overlijdt na een val van de zesde verdieping van een flat in de Bijlmer. Hij zou een 24-jarige vrouw hebben verkracht. Haar broer zou de man met drie andere Surinamers hebben gedood. - Naarden Een voorbijganger vindt in het Naarderbos het lijk van de 35-jarige Amsterdammer Mario Berendsen. De man is na een rumoerige kroegentocht door zijn stapmaat doodgeschoten. - Den Haag De 36-jarige Turk Eker Osman wordt dood op de achterbank van zijn rode bmw gevonden. november - Amsterdam In hun woning steekt de 30-jarige P.R. haar 33-jarige echtgenoot na een ruzie dood. De man mishandelde haar geregeld. - Amsterdam In een snackbar vindt de politie het lijk van de 30-jarige Egyptische eigenaar. Hij ligt in een grote plas bloed en is neergestoken door de 37-jarige Egyptenaar M.A. - Baarle-Nassau In een bos vindt een voorbijganger het lijk van een 45-jarige vrouw uit het Belgische Merksplas. Zij is volgens de politie elders om het leven gebracht. - Halfweg In een uitgebrande auto worden de verkoolde resten gevonden van de 29-jarige Michael Vane. - Heerenveen In diens woning steekt de 29-jarige alcoholist F.H. zijn 23-jarige broer dood. De twee hadden een haat-liefdeverhouding.

237

- Groningen In een sloot ligt het ontblote lijk van de 23-jarige Roemeense tippelaarster Michelle Fatol. Later blijkt dat zij het slachtoffer was van seriemoordenaar Willem van E. - Amsterdam Tijdens een overval schiet de 17-jarige Marokkaan M. B. de 51-jarige tabakswinkelier André Hartman dood. In januari 1992 had de overvaller in Amsterdam een 50-jarige vrouw doodgestoken. Daarvoor had hij een buitengewone behandeling gekregen. Hij was weggelopen van proefverlof. - Amsterdam De 41-jarige Amerikaan T. O. wurgt zijn 43-jarige partner Johanna Marissen in haar woning. Hij werd aangehouden in de Amerikaanse staat Wisconsin. - Weesp In een woning schiet een 30-jarige Turk een 24-jarige landgenote dood. - Arnhem In diens flat vindt een vriend het lijk van een 23-jarige Chinese asielzoeker. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam In haar woning vindt de politie het lijk van een 28-jarige Surinaamse vrouw. Zij is doodgestoken door haar 40-jarige Surinaamse vriend H.H. - Midwolda De 54-jarige L.O. steekt in haar woning zijn 37-jarige ex-vrouw dood, steekt het huis in de brand en pleegt daarna zelfmoord. Bij de brand komt de 12-jarige zoon om het leven. Een 10-jarige dochter kan net op tijd wegvluchten. - Maastricht In het ziekenhuis overlijdt de 43-jarige L.J. nadat hij door een autokraker is neergestoken. De dader vlucht op een brommer. - Den Haag Na een tip van de buren vindt de politie in hun woning de lijken van de 55-jarige R. Krul en zijn 54-jarige echtgenote. Ze zijn twee dagen daarvoor doodgestoken door de 31jarige Arubaan N.C. uit Amsterdam. Motief: ruzie over een schuld van C. - Amsterdam Bij een ruzie om geld steekt de 28-jarige G.A. van den V. uit Almere in hun woning in Driemond zijn twee neven Jozef en Johan van 46 en 56 dood. - Langenboom In een grindplas ligt het lijk van de 24-jarige Elna Obeye. Een paar dagen later arresteert de politie de 36-jarige R.V. De man was wetenschappelijk medewerker in Nijmegen, de vrouw zijn stagiaire. Hij wurgde haar toen zij de vriendschap wilde verbreken. - Rotterdam Een 33-jarige vrouw is dood aangetroffen - Haren In haar woning ligt het lijk van een 71-jarige vrouw. Ze is door slaan en steken gedood. De volgende dag wordt in Utrecht haar 18-jarige ‘kleindochter’ M. van der V. aangehouden. Ze hadden ruzie gehad over gespaard geld voor rijlessen. De vrouw had zich ooit ontfermd over drie kleine kinderen wier ouders waren verongelukt. Een van hen was de moeder van de verdachte. - Sluis Een 27-jarige man uit het Belgische Knokke schiet in diens woning in Sluis een 34jarige Belg dood. De dader was bevriend geweest met de vrouw van het slachtoffer en meldt zich bij de politie. - Utrecht Bij een ruzie in een Turks koffiehuis schiet de 45-jarige M. G. de 46-jarige Karik Unal van dichtbij dood. De paranoïde man was bang dat de Turkse maffia hem zocht omdat hij in 1986 een van de daders van de aanslag op de paus zou hebben verraden. - Haarlem In zijn woning wordt een 28-jarige man doodgestoken. Later op de avond arresteert de politie zijn 26-jarige bovenbuurman P.O. De mannen hadden al eerder ruzie gehad. De dader had door gebruik van softdrugs grote psychische problemen. - Arcen Jagers vinden iets buiten Arcen het half begraven lijk van een Duitser. Hij is om het leven gebracht door de 23-jarige R.H. - Amsterdam In een flat in de Bijlmer is een 50-jarige Surinamer neergestoken. Daders zijn een 18-jarige Duitser en een even oud Surinaams meisje. - Nijmegen In een steegje ligt het lijk van de 17-jarige Marokkaan S. Amzil. Hij is neergeschoten door de 19-jarige Antilliaan S.M. Het slachtoffer zou hem een halsketting hebben afgepakt. Bovendien was er ruzie om vijftig gram coke.

238

- Maastricht Op straat wordt de 53-jarige Carl Heinz Dischereit doodgestoken door H.W., de 51-jarige vriend van diens ex-vrouw. Het slachtoffer was kort daarvoor de woning van zijn ex binnengedrongen. - Elst In zijn woning ligt het lijk van de 62-jarige leraar Wim Gerritsen. Hij is doodgestoken door een 39-jarige Pool uit Swidnica. december - Goes In zijn woning doodt een man zijn achtjarige zoontje en pleegt daarna zelfmoord. De man was gescheiden. - Helmond In een woning vindt de politie het lijk van een buitenlander. Hij is doodgestoken door de 24-jarige dakloze Marokkaan M. El A. Hij zou ruzie hebben gekregen met de man die in ‘zijn’ kamer lag te slapen. - Rotterdam In het water ligt het lijk van een 24-jarige man. Hij is doodgestoken door een 35-jarige Surinaamse vrouw. - Stroe Op aanwijzingen van jagers graaft de politie in het bos de lijken op van twee mannen van 32 en 33 jaar. Ze zijn doodgeschoten en moeten er enkele maanden hebben gelegen. - Den Haag In zijn woning schiet de 60-jarige L.M. zijn 27-jarige zoon Frans dood. Deze was verslaafd en eiste voortdurend geld. Eerder die dag had zijn moeder ten einde raad Frans met een keukenmes weggejaagd. Toen de jongen terugkwam, schoot zijn vader hem neer. Daarna werd Frans door twee zwagers naar het ziekenhuis gebracht, maar bij aankomst was hij al overleden. - Venlo In een café schiet de 31-jarige Turk A.O. de 51-jarige Mehmet Uygun dood en slaat daarna op de vlucht. Er waren tientallen getuigen aanwezig. - Dronten In het bos wordt het lijk gevonden van de 24-jarige heroïneprostituee Judith F. Nyari. De Aziatische vrouw is doodgestoken. - Schiedam Een 34-jarige Surinamer overlijdt in het ziekenhuis nadat hij bij het verlaten van zijn auto is neergeschoten. - Amsterdam In een verzorgingshuis vindt de politie het lijk van een 69-jarige vrouw. Ze is gewurgd door haar 35-jarige zoon F.L. Hij was in de war nadat zijn ex-vrouw definitief bij hem weg wilde. - Sassenheim De 42-jarige R.K. steekt op straat de 69-jarige Adriana Ouwehand-van der Niet dood. Eerder had hij deze ‘Gekke Sjaan’ met een stoeptegel geslagen. De vrouw zou hem hebben uitgescholden. - Eindhoven Bij een vechtpartij steekt de 17-jarige W. van V. samen met een leeftijdgenoot de 30-jarige M. Samuels dood. - Didam In een woning vindt de politie de lijken van een 46-jarige man en vrouw. Ze zijn een niet-natuurlijke dood gestorven. - Rotterdam In een woning brengt de 25-jarige K.M. een andere man met geweld om het leven. - Amsterdam Een 27-jarige man overlijdt in het ziekenhuis nadat hij in zijn auto is neergeschoten. - Workum De 44-jarige G.V. heeft na een ruzie over zijn vriendin zijn bejaarde oom en tante van 79 en 76 jaar met een hamer doodgeslagen. De man, die als gevolg van een ernstige ziekte een beschadiging van het zenuwstelsel heeft, werd overgebracht naar de Van Mesdagkliniek in Groningen. - Zwijndrecht In een ruzie over een wederzijdse relatie steekt de 24-jarige J.S. de 21-jarige Eric Kalis neer.

239

- Oosterhout De 28-jarige P.K. schiet in zijn woning zijn 28-jarige ex-vriendin N. Ammerlaan dood en meldt zich bij de politie. Het stel leefde sinds enkele weken gescheiden en had een dochter van twee. De man had zelfmoord willen plegen toen zijn ex onverwachts aanbelde. - Heerenveen Bij een steekpartij in een Chinees restaurant steekt de 30-jarige Y.X. de 34-jarige vrouw van de eigenaar dood en verwondt een andere vrouw. De man was nog maar net in Nederland en had ruzie met de eigenaar over zijn salaris en het feit dat er over hem geroddeld zou worden. - Landgraaf In een appartementencomplex vindt de politie het zwaar verminkte lijk van de 22-jarige Adolf Wijnants. Hij was 25 november voor het laatst gezien. - Leersum In de buurt van Leersum ligt het lijk van naar later blijkt de 23-jarige Canadees Charelambos Chaggaris. Zijn lichaam is deels verbrand. - Rotterdam Een 20-jarige Hongaar schiet in een woning na een ruzie een 31-jarige landgenoot dood. - Groningen Bij een ruzie in discotheek Gdansk schiet de 25-jarige H.K. de 24-jarige Kosar Yazici dood.

240

Moord en doodslag 1994 januari - Leeuwarden Twee daklozen van 25 en een van 20 jaar mishandelen tijdens een oudejaarsfeest de 18-jarige Hendrik Steenhuis, slepen hem in hun auto en slaan hem in een sloot met een hamer en een ijzeren staaf op zijn hoofd. Ze vonden hem een watje. - Numansdorp De 37-jarige W. van G. schiet na een ruzie de 33-jarige Duitse zakenman Gunter Fricke dood. Fricke was zijn overbuurman en de ex van zijn 24-jarige vriendin. - Rotterdam Bij een bushalte ligt een hevig bloedende 36-jarige Algerijn. De man is neergestoken. Hij overlijdt enkele uren later. Uiteindelijk bekent een 23-jarige Tunesische zwerver. De mannen hadden ruzie gehad over drugs. - Zeewolde In de Flevopolder ligt het lijk van de 42-jarige Chinees Charly Wong. Hij is doodgestoken. - Amsterdam Bij een schietpartij met de douane komt de 44-jarige douanier J.W. Holm om het leven. Schutter is de 41-jarige J.B., in 1983 een van de ontvoerders van Alfred Heineken en diens chauffeur. B. en zijn 39-jarige maat A.D. werden betrapt bij een drugstransactie bij een Colombiaans schip. - Rotterdam De politie vindt in zijn woning het lijk van naar later blijkt de 31-jarige ZuidAmerikaanse travestiet Ray Ernie Sof. Rechercheurs dachten eerst met een vrouw te maken hebben. Het slachtoffer was doodgeschoten door een 20-jarige man. Deze pleegt zelfmoord. - Arnhem In een woning steekt een 24-jarige man een 29-jarige man dood. - Assen In zijn woonwagen ligt het lijk van de 25-jarige Jan Wolters. Zijn 21-jarige vriendin S.D. bekent later dat ze hem heeft doodgeschoten. De vrouw zei dat ze regelmatig door Wolters was mishandeld. - Valkenburg De 55-jarige Belg J.W. schiet in diens woning de 35-jarige invalide J. Wachelder dood. Deze heeft bemiddeld in een ruzie met de 30-jarige vriendin van W. Na deze moord verwondt W. ook de huidige vriend van zijn vriendin en gijzelt het tweetal. - Abcoude In de berm langs het fietspad ligt het lijk van de 59-jarige verpleegster Elizabeth Gal uit Vinkeveen. De 20-jarige N. van G. uit Wilnis had onder invloed haar schedel met een krik verbrijzeld. - Putten In de woning van haar oma vindt de politie het lijk van de 23-jarige Christel Ambrosius. De vrouw is verkracht, gewurgd en doodgestoken. Tegen de 23-jarige W.V. en de 34-jarige H. du B. eist het om wegens doodslag 15 jaar en 15 jaar plus tbs. Viets krijgt twaalf jaar, Du B. negen jaar plus tbs. Het dna-profiel van gevonden sperma op het slachtoffer kwam overigens niet overeen met dat van de verdachten. In hoger beroep eist het om tegen V. twaalf jaar en tegen Du B. negen jaar plus tbs. Uitspraak tien jaar. De Hoge Raad verwijst de zaak terug naar het Gerechtshof in Leeuwarden. Dat spreekt beide mannen vrij. - Veldhoven Op de Oirschotse Hei wordt op 15 februari het lijk gevonden van de 21-jarige Miente Nieuwenhuis uit Eindhoven. Haar 28-jarige ex-vriend J.Z., op wiens aanwijzing het lijk was gevonden, wordt aangehouden. Uit het onderzoek blijkt dat de vrouw op 12 januari in een caravan op een camping in Veldhoven tijdens een ruzie is gewurgd.

241

- Zutphen In haar woning vindt de politie het lijk van de 76-jarige Stien Dalenberg. Ze is doodgestoken door de 18-jarige M.C., een broer van haar buurvrouw. Dalenberg had geweigerd hem geld te lenen. - Groenlo In een sociaal pension steekt de 47-jarige Marokkaan T.H. de 61-jarige pensionhoudster Marietje Luttikholt dood. Zijn 27-jarige echtgenote, die daar wegens echtelijke problemen met haar twee kinderen verbleef, raakt zwaargewond. H. was woedend dat zijn vrouw bezoek had van een vriend. - Tilburg Een zesjarig meisje vindt in hun flat het lijk van haar 26-jarige moeder Naima Mansoer-Harout. Ze is doodgestoken. Een 34-jarige verdachte die bij haar op bezoek was geweest, heeft zich vlak daarna verhangen. - Den Haag Terwijl haar moeder naar school is, slaat haar 23-jarige Turkse stiefvader een tweejarig meisje dood. Hij kon niet tegen haar ‘gedram’. - Reuver In zijn woning vindt de politie het lijk van de 53-jarige Jeu Wissink, bewaker van een hennepkwekerij. Hij is doodgeschoten, naar later blijkt door leden van de Bende van Venlo. Zij waren ook verantwoordelijk voor onder meer de moorden op het echtpaar Van Rijn (162) en Ibo Karaca (18-6-’93). - Amsterdam In de Bijlmer steekt de 29-jarige Surinamer D. van F. de 29-jarige P. Baarbe neer bij een ruzie om drugs. Baarbe overlijdt in het ziekenhuis. - Den Bosch Twee ns-medewerkers vinden in een rietkraag bij een spoorwegviaduct het lijkje van een pasgeboren baby. Het was verpakt in een plastic tas. Sectie wijst uit dat het kind korte tijd heeft geleefd. - Arnhem Bij een roofoverval op een slijterij van Gall & Gall wordt de 47-jarige Maaike Drost neergeschoten. Ze overlijdt de volgende nacht. - Amsterdam Bij een ruzie doodt een 49-jarige Surinamer zijn 53-jarige vriendin in een woning. - Leeuwarden De 43-jarige Marokkaan Mohamed Tahtah wordt in de deuropening van zijn woning doodgeschoten bij een roofmoord door de 22-jarige Nederlander W. de H. - Nieuwerkerk aan den IJssel In zijn woning vindt de politie het lijk van de 49-jarige Willem Appeldoorn. Hij is doodgestoken tijdens een sm-spel. De 18-jarige Turk B.Y. uit Bergen op Zoom bekent de moord. De mannen zouden ruzie hebben gehad over geld dat het slachtoffer Y. had betaald voor seks. - Echten In het Tjeukermeer vindt een wandelaarster het lijk van de 33-jarige Surinamer Ronnie Spa uit Amsterdam. Hij is om het leven gebracht. Vermoedelijke motief: drugsruzie. - Oostelbeers (Brabant) In diens woning steekt de 25-jarige J. de L. de 41-jarige Nol Vennix dood. De twee hadden elkaar eerder die avond in een café ontmoet. Vennix zou De L. al langere tijd lastig vallen. De L. had hersenletsel opgelopen bij een ongeluk. - Amsterdam Op straat is de 32-jarige Antilliaan Tony Tynes doodgeschoten. februari - Den Haag Voor een junkenpand is de 35-jarige Ricardo Haak doodgeschoten. - Den Haag De 34-jarige T.P. steekt in zijn woning zijn 52-jarige zwager Leendert van der Rassel dood nadat ze eerder tijdens een verjaardagsfeest in een kroeg ruzie hebben gekregen. Het slachtoffer was tegen de relatie met zijn zus en had de dader met een koevoet aangevallen. De rechtbank gaat uit van noodweer en spreekt de man vrij van rechtsvervolging. - Amsterdam Tijdens een ruzie in de Bijlmer steekt een 30-jarige vrouw haar 40-jarige Chileense echtgenoot Omar Aquilera Alarcon dood. - Amsterdam In een flat in de Bijlmer wordt een 25-jarige Zuid-Amerikaan bij een ruzie neergeschoten.

242

- Amstelveen In haar woning is de 63-jarige Lydia Baneke-Knap doodgestoken. De vrouw had veel contacten in het sociaal-maatschappelijk werk. In maart 2003 arresteert de politie na onderzoek door een cold-caseteam een 44-jarige verdachte. - Assen Tijdens een ruzie over betaling van drugs steken de 34-jarige en 31-jarige Surinaamse broers G. en F.J. de 27-jarige Robbie van der Laan neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Lienden In het water ligt het lijk van een vrouw. Ze is doodgestoken. - Rijssen Op een parkeerplaats schiet de 47-jarige Turk C.A. zijn 18-jarige zoon Cahit neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. De streng islamitische vader wilde dat zijn zoon het huis verliet. - Klazienaveen De 39-jarige vluchtelinge R.B. uit Bosnië steekt in een pension haar 28-jarige liefdesrivaal Fatima Bojadzija neer. Het slachtoffer overlijdt op weg naar het ziekenhuis. De echtgenoot van de verdachte wordt vrijgesproken. De drie hadden eerder al problemen gehad in een azc. - Venlo Een 44-jarige inwonende zoon vindt in hun woning de lijken van zijn 78-jarige vader en 80-jarige moeder. Het echtpaar Van Rijn was doodgestoken. De ‘Carnavalsmoord’ blijkt later gepleegd te zijn door de Bende van Venlo. - Genderen In het water ligt het lijk van een vrouw. Ze is doodgestoken. - Rotterdam In een geparkeerde auto ligt het lijk van de 32-jarige Turk Ramazon Emekli. Hij is doodgeschoten. - Odijk Vlak bij diens woning steekt de 36-jarige Sri Lankaan S.K. zijn 58-jarige ex-vriend Henk Hollander dood uit woede over het verbreken van hun relatie. - Amsterdam Bij een flat in de Bijlmer ligt het lijk van een 23-jarige Roemeen. De man is doodgestoken. Een 24-jarige Bulgaar bekent de steekpartij. Beide mannen hadden asiel aangevraagd en waren een halfjaar eerder weggelopen uit een opvangcentrum in Luttelgeest. - Utrecht In een uitgebrande vuilcontainer ligt het lijk van een 40-jarige man. Hij is door verstikking om het leven gekomen. - Rotterdam In zijn taxi is de 56-jarige Sjors Frensdorff doodgeschoten door twee 17-jarige jongens. - Duiven In zijn woning wurgt de 34-jarige W.S. zijn 29-jarige vriendin Agnita Koopmans. De vrouw wilde de relatie verbreken en bracht onder meer hun lievelings-cd terug. S. probeert daarna zelfmoord te plegen door tientallen slaaptabletten te slikken. Ze worden de 28ste gevonden. maart - Amsterdam In een coffeeshop schiet een 29-jarige Turk een 29-jarige Surinamer na een woordenwisseling dood. - Den Bosch Vanuit een café schiet de 27-jarige P.B. de 35-jarige Kees Sonnenberg dood. Een 24-jarige man raakt zwaargewond. B. was kwaad omdat het slachtoffer hem de toegang tot een seksclub in Rosmalen had ontzegd. - Deventer In de woning van familie steekt een 39-jarige Somalische asielzoeker zijn 26-jarige vrouw dood. - Leiden. De 29-jarige E.P. schiet de 56-jarige moeder van zijn ex-vriendin dood en verwondt zijn 30-jarige ex. Daarna meldt hij zich bij de politie. De twee hadden ruzie om de voogdij van hun vijfjarige dochtertje. - Den Haag In diens woning ligt het lijk van een 53-jarige man. Hij is doodgeslagen. - Wijdewormer Langs de a7 ligt het lijk van de 32-jarige Yun Li Liu uit Hongkong. Hij is doodgeschoten door een 31-jarige Chinees. De man verbleef sinds een halfjaar in Nederland en

243

had schulden bij een Chinese drugsbende. Uit onderzoek blijkt dat hij op 12 maart in een auto in Amsterdam-Oost is geliquideerd. - Heerwaarden In een seksclub schiet de 37-jarige Surinaamse bedrijfsleider H.F. zijn 24-jarige verloofde Ella Daranda uit Letland dood. Zij ging tegen zijn zin met klanten naar bed. - Den Haag In diens huis treft de politie het lijk aan van de 20-jarige Robert van den Berg. - Bergen (Limburg) In het water ligt het lijk van een onbekende man. Hij is doodgeschoten. - Rotterdam Bij een ruzie schiet een 23-jarige vrouw haar 29-jarige ex-vriend dood. - Maastricht De 37-jarige Vietnamees V.N. steekt in psychiatrisch centrum Vijverdal de 84jarige demente J. Defauwes dood. N. hoorde stemmen die hem aanspoorden iemand te doden. - Zoetermeer Op een woonwagenkamp overlijdt de 38-jarige Guus Bauer na een schietpartij. Zijn 53-jarige zwager J.L. raakt zwaargewond. De mannen hadden elkaar beschoten, nadat Bauer zijn zwager en twee zussen had bedreigd. De rechtbank ontslaat L. van rechtsvervolging wegens noodweerexces. - Eindhoven Bij een ruzie in een café schiet de 37-jarige G.H. na het drinken van veertig pilsjes zijn 24-jarige stadgenoot Rob Uijtjens dood. Een 35-jarige man raakt gewond. - Amsterdam In diens woning schiet de 26-jarige G.L. de 32-jarige Surinamer R. Samuel neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De man was het slachtoffer van een ripdeal. - Biddinghuizen Bij een vechtpartij op een doortrekkersplaats voor woonwagens steekt de 33-jarige F. van B. onder invloed een 53-jarige kennis uit Apeldoorn dood. Van B. wilde bemiddelen in een ruzie tussen het slachtoffer en de nieuwe partner van diens ex-vriendin. april - Vleuten De Meern Na een echtelijke ruzie wurgt de 44-jarige D. van H. zijn vrouw. Ze raakt in coma en overlijdt tien dagen later. De man was kwaad dat hun huwelijk na 18 jaar op de klippen was gelopen. - Kerkrade In diens woning doodt de 34-jarige T.D. onder invloed haar 58-jarige vriend Wiel de Hoon door hem te overgieten met kokend water nadat ze hem slaappillen had toegediend. De man zou haar hebben gesmeekt samen te sterven. De twee kenden elkaar uit een afkickkliniek. - Oss Onder invloed veroorzaakt de 26-jarige M.B. uit Tilburg met de Porsche van een vriend een verkeersongeluk waarbij vijf doden vallen. - Utrecht In een vlaag van verstandsverbijstering steekt een 23-jarige man zijn 59-jarige vader dood. De man vlucht een weiland in en kan slechts met moeite worden overmeesterd. - Mierlo In diens woning steekt de 28-jarige A.W. uit Tilburg de 29-jarige Peter Rongen dood. De man kon worden gepakt na het natrekken van de herkomst van een bezorgde pizza. De moord is uitgelokt door de 27-jarige R. van K. uit Drunen. Hij kon het niet verkroppen dat zijn ex-vriendin nu met Rongen ging. Van K. zat tijdens de moord in een café in Waalwijk, zodat hij een alibi zou hebben. - Delft In een vaart drijft het lijk van de 22-jarige Marokkaanse Najat Zajzaoui. Het lichaam was verpakt in plastic. - Elsloo Bij een ruzie over niet-betaalde Perzische tapijten is de 38-jarige Iraniër Moslem Khani doodgeschoten. Een 23-jarige man geldt als verdachte. - Sittard Na een jaren slepende vete schiet de 50-jarige L. van K. zijn 19-jarige buurjongen Pascal Mols dood. Deze had de vrouw van Van K. aangevallen, nadat zij afgeknipte takken terug had gegooid. - Amsterdam Bij een ruzie in diens woning steekt een 54-jarige man onder invloed een 58jarige kennis dood.

244

- Bennekom De 47-jarige G.T. vergiftigt haar 81-jarige schoonmoeder Dirkje Beukhof-van den Berg. De rechtbank spreekt de vrouw vrij, ook voor de gifmoord op haar 87-jarige schoonvader op 25 april, maar de vrouw bekent beide moorden later in een tbs-kliniek. Daar zit ze wegens een poging haar man te vergiftigen. - Amsterdam In een woning vindt de politie het lijk van de 48-jarige Turk Murat Basaran en diens 21-jarige Marokkaanse echtgenote. - Amsterdam In een woning steekt een 44-jarige vrouw de 53-jarige Dick Wip dood. - Huizen Bij een roofmoord door een 19-jarige Algerijn, een 35-jarige Libanees en een 40jarige Mauretaniër komt in diens woning de 63-jarige Gijs Veerman door verstikking om het leven. Een van hen had een homofiele relatie met het slachtoffer. - Rotterdam In een café schiet de 26-jarige E.N. de 43-jarige Barry Groenewegen dood. - Zwolle In een woning wordt de 24-jarige Marco Ros doodgeschoten. - Amsterdam In een tas in een vijver in de Bijlmer ligt het verminkte lijk van een man. Elders worden de ontbrekende ledematen gevonden. Het slachtoffer is omgebracht met een mes. Het lijk heeft mogelijk enige weken in het water gelegen. - Bennekom De 47-jarige G.T. vergiftigt haar 87-jarige schoonvader Jan Beukhof. (Zie ook 18 april!) - Gorinchem De 43-jarige Surinamer L.S. slaat zijn 38-jarige ex, hun 6-jarige dochtertje en haar 72-jarige moeder de schedel in en pleegt later op de dag in Rotterdam zelfmoord. Twee broers van 14 en 17 worden gespaard. - Amsterdam In een shoarmazaak is de 36-jarige Turkse werknemer Zeynel Gulseven doodgeschoten. - Moergestel In diens landhuis is de 40-jarige Italiaan Antonio Brizzi om het leven gebracht. De man genoot in Tilburg een twijfelachtige reputatie als horeca-uitbater. - IJsselstein Om zijn sm-meester te beschermen tegen de agressie van zijn pleegzoon Louis Wagner, steekt de 42-jarige ‘slaaf ’ R.K. Wagner dood. Wagner maakte ruzie over geld. mei - Cuijk Een 41-jarige man wurgt de 29-jarige Cornelia Singh-Rothkegel uit het Duitse Kleve en gooit haar lijk in de Maas. - Amsterdam De 18-jarige Ernst Knuijsting overlijdt aan de gevolgen van een steekpartij. Hij was neergestoken door een bevriende leeftijdgenoot. Zij hadden ruzie om zitruimte in de bus. - Eindhoven In een park wordt het lijk gevonden van de 15-jarige Manuela van Beek. Zij is gewurgd door haar 34-jarige oom F.B. - Groningen Na een caféruzie schiet de 40-jarige Duitser H.O. de 47-jarige A. Lemkellech op straat dood. - Alkmaar Op straat steekt de 28-jarige G.R. onder invloed van alcohol en drugs de 25-jarige Ariejan Bloem dood. Eerder op de avond hadden de mannen ruzie gehad in een buurthuis over de pitbull van R. - Rossum Bij een ruzie wordt een 29-jarige caféhouder doodgestoken. De dader wordt ontslagen van alle rechtsvervolging. - Rotterdam In een café schiet de 27-jarige Surinamer W.T. de 30-jarige Turk Arap Celik dood. Een 18-jarige man raakt gewond. - Amsterdam In een woning vindt de politie het lijk van de 31-jarige Clinton Cremer, zoon van schrijver Jan Cremer. De 19-jarige Maleisiër Tsi Sin L. bekent dat hij de man op 24 april heeft doodgeschoten. Cremer had voor hem een vwo-diploma vervalst, waarmee de man zich aan de vu had ingeschreven voor rechten.

245

- Zandvoort In de duinen ligt het lijk van de 28-jarige Rus Oleg Kononov. Hij is doodgestoken. De man was op 6 mei vanuit Berlijn naar Nederland gekomen. De vindplaats was een ontmoetingsplaats voor homo’s. - Delft De 45-jarige W.W. schiet in diens woning zijn 25-jarige ‘schoonzoon’ Richard Mulders dood en meldt zich bij de politie. Motief: het slachtoffer mishandelde zijn vriendin. - Amsterdam Bij een caféruzie schiet de 33-jarige Surinamer W.R. onder invloed de 34-jarige W. Loe A Foe neer. Deze overlijdt in een ziekenhuis. - Rotterdam In het ziekenhuis overlijdt een 34-jarige man aan de verwondingen door een vechtpartij met een 19-jarige Surinamer. - Rotterdam Buurtbewoners vinden op straat het lijk van de 28-jarige Cornelis Pruijsen. Het lichaam was gewikkeld in een kleed. Hij is geliquideerd door de 32-jarige P.B. en de 42-jarige H.E. De laatste krijgt levenslang. - Uden De 21-jarige Marokkaan Mohamed el Hamid overlijdt aan de gevolgen van een vechtpartij. De 28-jarige J. den B. bekent dat hij onder invloed de man tegen zijn hoofd heeft geschopt omdat deze ruzie maakte met een vriend van hem. - Kerkrade In haar woning ligt het lijk van de 32-jarige Anja van der Heijden. Haar 47-jarige vriend H.G. bekent dat hij haar heeft gewurgd en daarna (dood)gestoken. De twee hadden moeilijkheden omdat zij hem wilde verlaten. - Amsterdam In haar woning is de 25-jarige Joke Schoenmakers gewurgd. - Lelystad De 57-jarige C.B. doodt zijn 65-jarige vrouw door haar met een hamer te slaan en te wurgen. Daarna probeert hij zelfmoord te plegen. Beiden waren depressief, de man na zijn vervroegde pensionering en verhuizing vanuit Den Haag. - Deventer In haar kamer in een psychiatrisch ziekenhuis ligt het lijk van een 49-jarige patiënte. De 51-jarige medepatiënt J.A. bekent dat hij de vrouw heeft gewurgd. Hij had 125 gulden van haar gestolen en was bang dat zij dat zou ontdekken. - Geldrop Een 48-jarige man steekt een 42-jarige man dood. - Den Haag Bij een ruzie in een koffiehuis schiet de 32-jarige Turk M.B., ex-echtgenoot van de eigenares, de 26-jarige Marokkaan Said Oulad Benahmed dood. Die had zich met de ruzie bemoeid. De eigenares wilde het schijnhuwelijk met de broer van de dader beëindigen. B. eiste tien mille. - Rotterdam Bij een ruzie slaat een 37-jarige man zijn vrouw met een bijl dood. - Doetinchem De 41-jarige Antilliaan V.M. steekt in de busrestauratie de 37-jarige Toon Leeuwerik dood. M. bood een vrouw met wie Leeuwerik praatte iets te drinken aan. Daarom duwde hij M. weg. - Alkmaar Voor diens woning schiet de 27-jarige Antilliaan R.H. een 24-jarige Surinamer dood. Er was sprake van een vete tussen twee families. - Zwijndrecht Een 46-jarige man schiet zijn 45-jarige zwager dood. Deze had een relatie met zijn vrouw. - Ritthem Na een boerenvete over een stuk grond ter grootte van een tafellaken rijdt de 38jarige J. de D. met zijn tractor zijn 56-jarige buurvrouw M. Crucq dood. De man is paranoïde en schizofreen. juni - Amstelveen De eigenaar van een Chinees restaurant vindt in zijn zaak het lijk van zijn kok, de 46-jarige Chi Fat Tang. Sectie wijst uit dat de man met een stomp voorwerp op zijn hoofd is geslagen. Later die maand bekennen de 18-jarige C.L. en de 18-jarige V.P. dat ze hem bij een inbraak met flessen op het hoofd hebben geslagen.

246

- Amsterdam In haar woning steekt de 37-jarige Surinamer W.H. zijn 39-jarige ex-vriendin dood. De vrouw had na achttien jaar hun relatie verbroken. De verdachte had al drie keer een straat- en buurtverbod gekregen. Hij wilde met de vrouw praten, maar volgens de man stond zij hem op te wachten met een mes. - Leiden In een auto op het parkeerterrein bij de Groenoordhallen wordt het lijk aangetroffen van de 36-jarige Turk Omer Kahveci uit Waalwijk. Hij is doodgeschoten door de 31-jarige I.G. Het slachtoffer zou voor veel geld Turken illegaal naar Nederland brengen. - Oosthuizen In haar woning steekt de 23-jarige L.B. onder invloed van alcohol en drugs zijn 84-jarige benedenbuurvrouw bij een roofmoord dood. - Franeker Bij een ruzie om een vriendinnetje op een schoolfeest is de 14-jarige Pieter Jorn Roorda doodgeslagen door 17-jarige Surinamer D.S. - Amersfoort Bij een vechtpartij in een café komt de 35-jarige C. Bito door verstikking om het leven. De man had met een busje traangas gespoten na ruzie over te veel wisselgeld. Er worden vijf mannen veroordeeld in de leeftijden van 26 tot 39 jaar. Zij hadden de man in bedwang gehouden. - Amsterdam Op straat is de 31-jarige Colombiaan Alvara Garcia-Herrera doodgeschoten. - Brakel Een 75-jarige man steekt in hun woning zijn 71-jarige vrouw dood. - Amsterdam Op straat schiet de 63-jarige H.H. de 63-jarige vriend van zijn ex-vrouw neer. Het slachtoffer, Jan Kessen, overlijdt later in het ziekenhuis. - Amsterdam Bij een schietpartij in een shoarmazaak komt een Turk om het leven. Een vrouw raakt gewond. Het betrof een afpersingszaak. - Enschede Na een achtervolging steekt de 21-jarige G. van H. de 26-jarige Arjan Nijkamp dood. Aanleiding was een ruzie over een inbraak die Van H. eerder die week had gepleegd in de woning van het slachtoffer. Kennissen van Nijkamp hadden hem daarvoor mishandeld. - Hilvarenbeek In een toilet op het recreatieterrein van de Beekse Bergen ligt het lijk van de 14-jarige Suzanne Pakosch uit het Duitse Mulheim an der Ruhr. Ze is de dag daarvoor gewurgd. De 37-jarige J.S. uit Tilburg wordt aangehouden. Hij werkte als beveiligingsbeambte op het terrein. - Rijen In een woning schiet een 32-jarige man een 25-jarige vrouw dood en pleegt daarna zelfmoord. - Eindhoven Voor zijn woning wordt de 36-jarige Tinus Pruijmboom doodgeschoten. Zijn vrouw raakt gewond. Een 22-jarige man legt een gedeeltelijke bekentenis af. De mannen hadden al langer een vete: de schutter wilde niet langer werken voor de broer van Tinus. - Zoetermeer In hun woning vindt een man het lijk van zijn 55-jarige vrouw Tjitske Nieuwkerk. Ze is met een hard voorwerp op haar hoofd geslagen, naar later blijkt door haar 18-jarige Koreaanse pleegzoon Kim. Hij wilde geld stelen om weg te lopen. - Amsterdam Langs een pad vindt een voorbijganger het lijk van de 30-jarige illegale Egyptenaar Ibrahim Bashout. De man is met een stomp voorwerp op zijn hoofd geslagen. - Rotterdam Na een ruzie tussen hun kinderen schiet de 24-jarige Surinamer C.O. de 44-jarige Turk Numan Sonmez dood. - Den Haag In hun woning wurgt de 38-jarige Surinaamse E.D. de 94-jarige Ida van der Berg, de 86-jarige mijnheer Akkerman en de 81-jarige mijnheer Evers. - Den Haag Na een ontvoering wordt de 32-jarige Turk Nazim Isik doodgestoken. - Zaandam In diens woning steekt de 35-jarige Antilliaan J.C. onder invloed van cocaïne en whisky een 33-jarige plaatsgenoot dood. De twee verslaafden hadden ruzie gekregen over geld. - Santpoort In een psychiatrisch ziekenhuis slaat een patiënt een 87-jarige medepatiënte dood. - IJmuiden In het water ligt het lijk van de 49-jarige Johannes Beyer. Hij is doodgestoken.

247

- Helmond In haar flat ligt het lijk van de 28-jarige Jessica de Roij. Sectie wijst uit dat er sprake was van een misdrijf en dat de vrouw vermoedelijk al tien dagen dood was. Het slachtoffer gebruikte heroïne. juli - Amsterdam In diens auto schiet de 33-jarige Surinaamse coffeeshophouder J.M. de 32-jarige Surinamer Henk Ricardo Grauwde dood. Motief: ruzie om een schuld van 30 mille door M. - Deurne In diens woning schiet de 18-jarige C. van der L. zijn 48-jarige vader dood. De jongen woonde al twee jaar bij zijn grootouders en had kort voor de schietpartij met zijn vader ruziegemaakt over geld. - Doetinchem In zijn woning is de 53-jarige Turk Cafer Gungor doodgeschoten. - Petten Voor zijn tent is een 41-jarige Duitse toerist doodgestoken. - Retranchement Op diverse plaatsen worden lichaamsdelen aangetroffen van een 30-jarige vrouw. - Amsterdam In haar woning is een 31-jarige vrouw doodgeschoten, vermoedelijk door haar man. - Lelystad Na een heftige ruzie steekt de 20-jarige Surinamer M.W. zijn 17-jarige zwangere vriendin Sandra Goppel in een bos dood, overgiet haar lijk met benzine, steekt het in de brand en gooit het daarna in een kuil. Het meisje wilde de relatie verbreken. Diezelfde avond geeft hij zich aan bij de politie. - Apeldoorn Op straat schiet een 32-jarige Turk een 30-jarige man uit België dood. - Den Haag In een woning vindt de politie het lijk van een 32-jarige Somalische. De politie arresteert een vrouw. Zij zegt dat zij tot de doodslag is aangezet door de duivel. - Den Haag Tijdens een ruzie schiet de 27-jarige H. van B. zijn 21-jarige vriendin Nathalie Kettenis in de nek. De vrouw loopt daardoor een dwarslaesie op. Ze overlijdt een paar dagen later aan een longinfectie omdat ze niet behandeld wilde worden. - Terneuzen De 47-jarige J.V. uit Gent schiet in het centrum zijn 28-jarige ex-vriendin Ineke Schieman uit Sas van Gent dood. Motief: relatieproblemen. - Susteren In een recreatiebad houdt een 13-jarige jongen de vijfjarige Ramon Theuniszen zo lang onder water dat die een dag later aan de gevolgen overlijdt. - Amsterdam Voor een Turks koffiehuis is de 24-jarige Turk Kayuncu Siran doodgeschoten. Getuigen zien enkele mannen wegrennen. - Rotterdam Voorbijgangers vinden in het Kralingse Bos het lijk van een 21-jarige Fransman. - Utrecht De 29-jarige S.S. steekt de 40-jarige Badjar Singh dood. Een 31-jarige man raakt zwaargewond. Singh regelde als ‘peetvader’ van de Indiase gemeenschap verblijfsvergunningen en schijnhuwelijken. In ruil voor zijn vergunning moest de dader zeven dagen per week werken in het restaurant van het slachtoffer. Toen hij opstapte, werd hij met de dood bedreigd. augustus - Den Haag Bij een caféruzie schiet de 41-jarige eigenaar A.T. de 34-jarige Jacob Eijmaal dood. - Gouda Bij een ruzie over de verkoop van een coffeeshop schiet een 51-jarige Marokkaan de 30-jarige Marokkaan K.A. dood. Zijn twee zoons waren medeplichtig. - Rotterdam In een café is de 28-jarige Teang Huy Trinh doodgestoken. - Rotterdam In een Chinees restaurant schiet een 29-jarige Antilliaan een 30-jarige Cambodjaanse vluchteling uit Parijs dood.

248

- Zandvoort De 33-jarige Chileen G.M. wurgt zijn 3-jarige dochterje Beau en begraaft haar in het duingebied. Daar wordt zij op zijn aanwijzingen pas op 29 september gevonden. De man had het kind op 7 augustus meegenomen in het kader van een bezoekregeling met zijn exvrouw. Zijn aanvraag voor een verblijfsvergunning was afgewezen. ‘Het was alles of niets,’ zei hij. - Den Haag Bij een overval op een coffeeshop schieten de 25-jarige Surinamer J.P. en de 26jarige Antilliaan E.G. de 38-jarige Marokkaan Mohammed El Hamouchi dood. De 34-jarige eigenaar raakt gewond. - Wageningen In diens woning ligt het lijk van de 48-jarige oud-wethouder H. Oosterwoud. Een 33-jarige dakloze kennis had Oosterwouds schedel met een klauwhamer ingeslagen. Hij verklaarde dat hij in opdracht van koningin Beatrix handelde. - Amsterdam Na een vechtpartij verdrinkt een 41-jarige man. Hij wilde drugs gebruiken in een sociëteit en had hierover ruzie gekregen met de 51-jarige eigenaar. - Enschede De 31-jarige Russische asielzoeker Houri Jigatch uit Sint-Petersburg is doodgestoken. - Amsterdam In een woning ligt het lijk van een 28-jarige illegale Marokkaan. Hij is doodgestoken. - Delft De 63-jarige Pieter Vis is in een park doodgeschoten. - Rotterdam Bij het verlaten van een café schiet een 22-jarige Marokkaan een 29-jarige illegale Marokkaan dood. - Amsterdam De 37-jarige J.K. schiet in diens auto de 32-jarige Gerrit Visser dood. Het slachtoffer is de vriend van zijn ex-vriendin. - Utrecht Spelende kinderen vinden op een bouwterrein het lijk van de 26-jarige Annet van Reen uit Huis ter Heide. Ze is gewurgd en seksueel misbruikt. De vrouw woonde in een inrichting voor verstandelijk gehandicapten en zwierf rond in Hoog Catharijne. Later blijkt dat zij is vermoord door de 23-jarige H.S. die op 1 mei 1997 in Groningen ook de 18-jarige studente Anne de Ruijter de Wildt vermoordde. - Amsterdam In een woning is een 26-jarige vrouw doodgestoken. - Nijmegen In diens woning steekt de 31-jarige H.K. zijn 50-jarige huisbaas dood. De mannen hadden ruzie over geld. K. was al eerder veroordeeld voor geweldpleging en had in 1985 ook al tbs gekregen. In 1989 kwam hij vrij omdat verzuimd was verlenging van de maatregel aan te vragen. - Heesch In haar huis vindt de politie de 61-jarige Mien Duffhues en haar 60-jarige buurman. Onderzoek wijst uit dat de man zijn buurvrouw heeft doodgeschoten en daarna zelfmoord heeft gepleegd. Motief: relatieproblemen. - Amersfoort Op een braakliggend veldje vindt de politie het lijk van een 30-jarige man. Hij blijkt te zijn vergiftigd en wordt anoniem begraven. - Maastricht Bij een leegstaand schoolgebouw wordt het lijk gevonden van een 49-jarige Nederlandse zwerver. Hij is doodgestoken door twee vrouwen en een man van respectievelijk 41, 46 en 38 jaar. - Winschoten In zijn woning vindt een vrouw het lijk van haar 19-jarige zoon Ronald Folkerts. Hij is de dag daarvoor doodgestoken. Een 16-jarige vriend, J.V., bekent de jongen te hebben gedood tijdens een ruzie. - Amsterdam In de bosjes bij het Andreasziekenhuis vindt een voorbijganger een in plastic verpakte romp van een man. Het lichaamsdeel verkeert in verre staat van ontbinding. - Gerkesklooster In een asielzoekerswoning schopt en slaat de 26-jarige Let A.K. een 31-jarige Rus letterlijk dood. Beiden zijn afkomstig uit het azc Kollum en hadden veel wodka gedronken. Ze kregen ruzie na een neerbuigende opmerking van het slachtoffer over de vrouw van de verdachte.

249

september - Amstelveen In haar woning is de 68-jarige Jenny Reciche-Bikker bij een inbraak doodgestoken door een 16-jarige jongen. - Egmond aan den Hoef Langs de Zeeweg vindt een voorbijgangster het lijk van de 25-jarige Joegoslaaf Sasa Maksimovic. Hij is doodgestoken. - Huizen In de deuropening van zijn woning is de 48-jarige Turk Edver Akil doodgeschoten. - Rotterdam Bij een ruzie over de toewijzing van kinderen steekt een 23-jarige Marokkaan zijn 26-jarige ex-zwager dood. - Amsterdam In een restaurant schiet een 43-jarige man een 29-jarige man dood. - Amsterdam Bij een drugsruzie is de 25-jarige Nigeriaan Mazwell Obgebor doodgeschoten. - Ede Onder een viaduct vindt een trimmer het naakte lijk van de 28-jarige Kathy Thomson uit Zuid-Afrika, een vertegenwoordigster in sieraden. Hoofd en handen ontbreken. Zij woonde in Noordwijk en is doodgeschoten door de 25-jarige F.G. In Duitsland heeft de man twee prostituees en zijn tante vermoord. Hij krijgt levenslange opsluiting in een kliniek. - Overdinkel (Losser) Voor een discotheek steekt de 38-jarige G.W. de 30-jarige uitsmijter Bart Lahaye neer. Hij overlijdt diezelfde nacht aan zijn verwondingen. Een 27-jarige collega raakt gewond. De dader had ruzie gekregen over de entreeprijs en daarna onder invloed van alcohol en drugs gestoken. - Den Haag Bij een vechtpartij op straat wordt de 32-jarige Iraanse vluchteling Khalil Pachaz door twee mannen van 23 jaar zo hard in zijn gezicht geschopt en daarna gestoken dat hij in het ziekenhuis overlijdt. Tegen de politie hadden de mannen gezegd dat ze na een avondje stappen zin hadden in een verzetje. - Amsterdam Onder aan een talud van de ringweg a10 ligt het lijk van de 24-jarige Marokkaan Mohamed El Boudaati die vermoedelijk uit een rijdende auto is gegooid door twee mannen van 28 en 29 jaar. Hij is overleden aan een schedelbasisfractuur. - Groningen In haar woning is de 49-jarige Maje van Vloten doodgestoken. De vrouw werkte bij Vluchtelingenwerk. - Venlo Een 42-jarige man slaat in een woning de 44-jarige Duitse Isabella Lutz dood. - Rotterdam Bij een ruzie schiet een 40-jarige Surinamer een 37-jarige man dood. - Zwijndrecht Tijdens een ruzie steekt de 30-jarige alcoholist J.V. zijn 38-jarige alcoholische vriendin Ingeborg Fabian dood. Zij zou hem hebben gekwetst. - Gilze-Rijen In een sloot vlak bij de vliegbasis vinden spotters het lijk van de 29-jarige Hakan Sarigol uit Breda. Hij is in de nacht van 15 op 16 september doodgeschoten door de 33-jarige S.T. uit Breda. Een 36-jarige Antilliaan is medeplichtig. Motief: geldruzie in het drugsmilieu. - Rotterdam Na een ongelukkige botsing met een wandelaar schiet een man de 44-jarige Antilliaan Richard Mathilda op zijn fiets dood. De schutter bleef met zijn jas aan het stuur van het slachtoffer hangen. Hij wordt pas in 2002 aangehouden. - Moordrecht Met zijn 13-jarige dochter in alle vroegte op weg naar een rommelmarkt in Waddinxveen wordt de 57-jarige invalide Marokkaan A.Y. in zijn elektrische rolstoel doodgestoken. Zijn 18-jarige zoon H. bekent. Zijn vader had hem tijdens een verblijf in Marokko achtergelaten. De jongen mocht niet meer thuis wonen. Een andere dochter – de man had dertien kinderen – mocht niet trouwen en werd in opdracht van de vader door een huurmoordenaar verminkt in het gezicht. - Enschede In diens woning schiet de 24-jarige R.M. de 32-jarige J. van de Linden dood. M. wilde samen met de 23-jarige Surinamer R.J. en de 21-jarige N.S. met Van de Linden praten. Deze zou J. willen doodschieten omdat die zijn vriendin wilde afpakken. - Den Haag Bij een vechtpartij in een horecagelegenheid raken de 20-jarige Egyptenaar

250

Tamer El Atar en de 45-jarige Youssef El Sayed zwaargewond. De eerste overlijdt vlak daarna, de tweede pas in maart 1995. - Amsterdam In een drugspand wordt het lijk gevonden van een 40-jarige Nederlandse vrouw. Ze is door geweld om het leven gekomen. De vrouw was al bijna een halfjaar dood. - Dordrecht In een shoarmazaak schiet een 22-jarige Turk een 30-jarige man dood. Zijn 32jarige metgezel raakt zwaargewond. oktober - Nijmegen Bij een ruzie steekt een 48-jarige Joegoslaaf zijn 45-jarige echtgenote dood. - Rotterdam In een woning is een man doodgestoken. - Rotterdam Op straat schiet de 30-jarige M.R. de 24-jarige Marokkaan Farid Queslati uit Amsterdam dood. Achtergrond van de liquidatie was een concurrentiestrijd tussen beide seksclubeigenaren. - Haarlem Bij het ns-station schiet een 30-jarige Turk uit Tilburg voor de ogen van zijn kinderen zijn 32-jarige echtgenote neer. Zij overlijdt in het ziekenhuis. De vrouw verbleef in het Blijf-van-m’n-lijf-huis. De drie kinderen hadden in het kader van een omgangsregeling het weekeinde bij hun vader doorgebracht. - Rotterdam Bij een overval steken de 23-jarige Ethiopiër M.T. en de 16-jarige J.K. de 29-jarige Ethiopiër Ocbazgh Tesfamicael Seifu dood. - Rotterdam Terwijl zij ligt te slapen, laat de 29-jarige Surinamer W.B. zijn 6-jarige stiefdochter Maya stikken. Eerder al had hij het meisje uit het raam gegooid en azijnzuur laten drinken. De man kwam in 1990 naar Nederland en was paranoïde. - Zwolle Bij het huis van zijn zus steekt de 20-jarige Mexicaan R A. zijn 29-jarige Antilliaanse ex-zwager dood. Deze viel zijn zus nog steeds lastig. - Vlissingen Een 27-jarige vrouw doodt haar baby van een halfjaar. De ouders hadden net informatie gekregen dat hun kind leed aan een ernstige vorm van epilepsie. Na haar daad werd de vrouw opgenomen op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis. - Amsterdam In een woning is de 51-jarige Spanjaard Quintela Bouzas doodgeschoten. - Rotterdam De 34-jarige Surinamer Harfeo George ‘valt’ uit het raam van een drugspand en wordt in een auto afgevoerd en in de Nieuwe Maas gegooid. De 25-jarige Surinamer M.R., de 33-jarige Brit B.C. en de 35-jarige Surinamer A.L. worden veroordeeld. - Amsterdam In een woning is de 36-jarige Turk Suleyman Cimen doodgeschoten. - Amsterdam In een café steekt de 38-jarige verslaafde Surinamer M.L. de 40-jarige Surinaamse dealer R. Henshuys dood. Motief: ruzie over drugs. - Rotterdam In een pand schieten de 22-jarige Belg C.R. en de 24-jarige M.M. de 31-jarige Duitser Michael Gassler dood. november - Den Haag Bij een overval op diens antiekzaak slaat de 31-jarige R.V. de 51-jarige P. Beelen uit Nederweert dood. Ook drie medeverdachten worden veroordeeld. - Den Haag Bij een ruzie in de woning van zijn ‘schoonmoeder’ wordt de 40-jarige Johannes Rigter doodgestoken. - Gouda In het kanaal ligt het lijk van de 34-jarige Rinus Broer. De politie houdt vanwege verwondingen aan zijn hoofd rekening met een misdrijf. De man werd in augustus verdacht van diefstal van koperen leidingen langs het spoor. Twee mannen en een vrouw zouden door het slachtoffer verlinkt zijn en hebben hem op 28 oktober vermoord.

251

- Bergen op Zoom Bij een ruzie over een geldschuld steekt een 37-jarige Antilliaan de 28-jarige Toon van Mechelen dood. - Landgraaf In een recreatiegebied vinden voorbijgangers de romp van een man. Het ontbreken van de overige lichaamsdelen bemoeilijkt de identificatie. Onderzoek wijst uit dat het gaat om de 31-jarige René Leunissen uit Kerkrade. Hij is doodgestoken door zijn 52-jarige Indische vriendin I.H. Samen met haar 18-jarige dochter had zij het hoofd en de overige ledematen gedumpt op een parkeerplaats bij de Duitse grensplaats Ubach-Palenberg. - Emmen Bezoekers van een café vinden het lijk van de 43-jarige barkeepster Henriëtte Kamstra. Zij is geslagen, geschopt en gewurgd door de 23-jarige W.W. De man was betrapt bij een greep uit de kas. - Amsterdam In het water wordt een koffer gevonden met het onderlichaam van een man. Twee weken later vinden bouwvakkers in het IJ het bovenlichaam. De man is enkele maanden eerder overleden. - Den Haag Politie vindt in diens woning het lijk van de 43-jarige Surinamer Radjendre Jainandunsung. Zijn 38-jarige vrouw T.A. wordt aangehouden. Volgens de vrouw was haar man door onbekende Iraanse indringers gedood. Later blijkt ze hem zelf geslagen te hebben met een houten hamer, geschopt en gekeeld. Motief: vermeende incest met haar kinderen. Haar ouders, de 60-jarige D.H. en de 64-jarige P.A., waren medeplichtig. - Gilze-Rijen In een woning doodt een 44-jarige man zijn 42-jarige vrouw. Hij belt zelf de politie. De drie kinderen van het echtpaar lagen tijdens het misdrijf te slapen. - Alblasserdam/Vianen Een scholier vindt langs een dijk het lijk van de 24-jarige Marokkaan Ayoub Ahmamad uit Rotterdam. Hij was doodgestoken en daarna in een vloerkleed gewikkeld. - Baarn Bij een ruzie op straat schiet een 26-jarige man de 31-jarige Erik Broerze dood. Een 23-jarige man raakt zwaargewond. - Den Haag Op een pad bij een volkstuinencomplex ligt het lijk van de 9-jarige Felicita Oostdam. Zij is om het leven gebracht door de 36-jarige H.J. uit Leidschendam. In juni 1980 had hij de 7-jarige Maitrie Koeldiep vermoord. Daarvoor kreeg hij tbr, maar na drie jaar moest hij worden vrijgelaten toen zijn broer beweerde die moord te hebben gepleegd. In 1990 kwam hij vast te zitten na ontucht met onder anderen zijn eigen dochtertje. - Sittard In het winkelcentrum schiet een 32-jarige Turk op koopavond zijn 26-jarige exvriendin Janny Smeets neer voor het reisbureau waar ze werkte. Zij overlijdt in het ziekenhuis. - Badhoevedorp Bij een caféruzie schiet de 24-jarige S.B. de 35-jarige Olaf Vis neer. Drie andere mannen raken gewond. Vis overlijdt in de loop van december aan zijn verwondingen. Het slachtoffer had geprobeerd een conflict te sussen tussen de schutter en de eigenaar. - Amsterdam In haar woning vindt de 33-jarige Surinamer P.B. in de badkuip het lijk van zijn 27-jarige vrouw. Zij is gewurgd. Later blijkt dat de man haar de dag daarvoor zelf heeft verhangen. Motief: dreiging van een verbroken relatie. - Vlaardingen De 73-jarige Johanna de Vos ligt dood in haar woning. Ze is gewurgd en het slachtoffer van een roofmoord. - Maastricht In een woning is de 32-jarige Alexander Siahaya doodgeschoten. december - Nijmegen In een woning schiet een 31-jarige man een 34-jarige plaatsgenoot dood en meldt zich daarna bij de politie. Motief in de relationele sfeer. - St. Willebrord In een horecagelegenheid schiet een 26-jarige man naar eigen zeggen per ongeluk de 29-jarige Cees Valentijn dood. De kogels waren bestemd voor een ander.

252

- Heerlen In een afbraakpand is de 72-jarige Josephina Wouters gewurgd. - Den Haag Vermoedelijk bij een roofoverval steken de 39-jarige Roemeen V.C. en de 38-jarige Roemeense Mariane S. hun 53-jarige landgenoot Constantin Rauti dood. - Appeltern Buurtbewoners vinden langs de Maasdijk het lijk van de 47-jarige J. VeenstraPols. Vanwege haar verwondingen gaat de politie uit van een misdrijf. - Vlissingen Op straat schiet de 32-jarige R. van der S. de 32-jarige G. Melse dood. Motief: wraak wegens bedreigingen en ripdeals. Het slachtoffer had in 1978 in Oostkapelle zijn 5-jarige pleegzusje vermoord en de vriendin van Van de S. twee keer verkracht.Van de S. was vijftien jaar eerder veroordeeld wegens doodslag op de agressieve vriend van zijn moeder. - Zwolle In zijn woning ligt het lijk van de 75-jarige Harry Zunnebeld. Hij heeft ernstige hoofdwonden en zijn voeten zijn aan elkaar gebonden. - Groningen In een woning steken twee Iraniërs van 32 en 18 jaar een 29-jarige landgenoot dood. Een 30-jarige man raakt zwaargewond. - Nieuwegein Op een parkeerplaats is de 42-jarige Surinamer Thietanandpersad Lachmansingh uit Utrecht doodgeschoten. Hij handelde in cocaïne en was het slachtoffer van een ripdeal door drie Antillianen. - Oss Als gevolg van een familievete schiet de 26-jarige F.A. de 43-jarige Turkse juwelier Ihsan Aktan in diens zaak dood. Een zoon van Aktan raakt verlamd door een schot in de rug, een andere zoon raakt aan één oog blind door een schot in zijn hoofd. - Diemen In zijn shoarmazaak is de 51-jarige Turkse eigenaar onder de ogen van een aantal klanten door een gemaskerde man doodgeschoten. - Rotterdam In een horecagelegenheid is een Zuid-Europeaan doodgeschoten. - Rotterdam In hun woning steekt een 35-jarige man tijdens een ruzie zijn 29-jarige vrouw dood. Zelf raakt hij gewond. - Den Haag Boven zijn winkel in tweedehandsspullen steken de 33-jarige Surinamer P.B., de 27-jarige G.B. en de 31-jarige R.V. de 63-jarige Jan Kleingeld dood. R.V. was ook betrokken bij een dodelijke overval in Den Haag op 3 november. - Amsterdam Bij een ruzie om drugs steekt een 25-jarige Marokkaan een 33-jarige landgenoot dood. - Rotterdam Bij een schietpartij op straat komt de 42-jarige Belg Paul Nieto om het leven. Een 32-jarige bioscoopbezoeker raakt gewond door een schampschot.

253

Moord en doodslag 1995 januari - Amersfoort Bij een schietpartij in café The Flame tussen de motorbende Confederates – bevriend met de Hells Angels – en de Kruiskampers is de 26-jarige Ricky Hok a Chin dodelijk getroffen. Boven het café hebben de motorleden hun clublokaal. - Amsterdam Bij een roofoverval schopt en slaat de 35-jarige drugsverslaafde A.T. samen met de 30-jarige W.E. zijn 40-jarige kennis Frans Pastor in diens woning dood. Het slachtoffer wordt pas op 7 januari gevonden. Hij had T. in mei 1994 per ongeluk in de borst geschoten en had hem daarvoor twintig mille beloofd. - Zwolle In blinde woede gooit de 25-jarige P. de V. zijn 26-jarige vriendin Alide van Eerten tegen een radiator en steekt haar daarna dood. Zij beweerde dat hij in 1992 hun in dat jaar geboren zoontje had gedood. - Amsterdam In haar woning in Zuidoost steekt de 22-jarige Surinamer C. B. zijn 26-jarige buurvrouw J. Lute dood. De man lijdt aan paranoïde schizofrenie. - Amsterdam De 23-jarige Pakistaan M.Z. slaat zijn 41-jarige vrouw S. Kanhai in hun flat in Zuidoost dood met een halter. De twee hadden ruzie omdat Z. geen Nederlands wilde leren en geen werk zocht. - Kerkrade In haar woning doodt de 28-jarige K.D. zijn 32-jarige ex-vrouw José Kuypers. - Amsterdam In de keuken steekt en wurgt de 24-jarige B. van der G. zijn 57-jarige moeder Caroline Dobbelman. De man meldt zijn daad telefonisch aan zijn vader. - Haarlem In haar woning vindt een vrouw het lijk van haar 28-jarige dochter Bauke Viersma. Ze zou doodgestoken zijn door haar 33-jarige Iraanse ex-vriend A.G. Deze ontkent. - Leeuwarden In de keuken van haar woning steekt een 48-jarige man zijn 40-jarige ZuidAmerikaanse ex-vrouw neer. Ze overlijdt in het ziekenhuis. Haar 24-jarige zoon is gewond. De man pleegt zelfmoord. - Amsterdam In haar flat in Zuidoost steekt de 22-jarige Surinaamse gokverslaafde R.B. zijn 54-jarige ‘tante’ Hasnoe dood. Zij betrapte hem bij een inbraak. - Heerlen In diens woning geeft een 25-jarige man de 54-jarige Appie Kievit een dodelijke injectie drugs. - Amstelveen In een kanaaltje bij Uilenstede vindt de politie een in plastic verpakte romp van een blanke vrouw. - Leeuwarden In zijn woning slaan twee jongens de 65-jarige Hendrik Blanksma bij een overval dood. - Amsterdam In haar woning ligt het lijk van de 80-jarige Nel Borger. Aanvankelijk lijkt sprake van een natuurlijke dood, maar rijbewijs en pasjes zijn spoorloos. In maart bekennen twee Surinaamse vrouwen de roofoverval. - Den Haag In een woning slaat de 26-jarige C. van L. zijn 65-jarige moeder dood en pleegt daarna zelfmoord. - Rotterdam In hun woning steekt een 39-jarige man zijn 38-jarige vrouw dood en verhangt zich daarna.

254

- Amsterdam Bij een ruzie om de echtheid van een ‘gouden’ halsketting wordt de 18-jarige Milton Glenn Hoepel met een baksteen gedood. - Zaandam In haar woning steekt de 29-jarige verslaafde R.IJ. onder invloed van drugs en stemmen de 44-jarige Mirta Salesia dood. De vrouw was een willekeurig slachtoffer. De man was al zeventien jaar verslaafd. - Wieringerwerf De 20-jarige M.V. slaat bij een ruzie zijn 49-jarige vader dood met een honkbalknuppel. Daarna ensceneert hij een aanrijding. Op de bovenverdieping van de ouderlijke woning worden echter bloedsporen aangetroffen. Motief: slechte relatie na overlijden moeder. - Breda In haar woning vindt een gezinsverzorgster het lijk van de 54-jarige A. Kolkert. Later bekent de 22-jarige Turk M.K. dat hij haar een paar dagen daarvoor heeft verkracht en daarna gewurgd. Hij liep tegen de lamp toen hij haar pinpasje gebruikte. - Rotterdam In hun woning steekt een 28-jarige Portugees zijn 26-jarige Kaapverdiaanse vrouw dood en probeert daarna zelfmoord te plegen. - Venlo Op een camping schiet een 36-jarige vrouw haar 45-jarige man Ger Hendriks dood. Het echtpaar had relatieproblemen. De man verbleef met een vriendin op de camping. - Groningen In het Eemskanaal vindt de politie het lijk van de 31-jarige tippelaarster Annelies Reinders. Ook zij is het slachtoffer van seriemoordenaar Willem van E. - Den Haag Op straat wordt de 18-jarige Carlos Kruithof doodgeschoten. - Leeuwarden In een woning steekt een 44-jarige Iraniër zijn 25-jarige landgenoot K. Hamvar dood. De mannen hadden een homoseksuele relatie en waren wegens discriminatie samen gevlucht. Hamvar had echter ook andere vrienden en daardoor eindigde hun verhouding. De dader had in Iran vrouw en kinderen. - Alkmaar In haar woning steekt de 38-jarige L. van N. onder invloed van drank de 46-jarige D. van Ketel dood. Deze had een relatie met diens ex-vriendin. - Den Haag In haar woning verstikt de 20-jarige Surinamer E. S. zijn 69-jarige oma. Hij meldt zich twee dagen later bij de politie in Arnhem. Motief: medelijden dat ze ziek en bedlegerig was. - Tilburg Bij een bizarre achtervolging rijdt een 19-jarige jongen de 26-jarige Tommy Weijmans dood. Aanleiding was een conflict over het rijgedrag van de verdachte. - Venlo In de deuropening van zijn woning is de 25-jarige Bekaye Dadda bij een ripdeal doodgeschoten door drie mannen. - Rotterdam In zijn woning is de 23-jarige Frank Christiaan Meijeren doodgestoken en onthoofd. Daarna had de dader de gaskraan opengedraaid, waardoor het huis ontplofte. - Amersfoort In een supermarkt schopt en slaat de 29-jarige R.L. de Algerijnse asielzoeker El Asali bijna dood. Deze paranoïde man had zonder enige aanleiding de vriendin van L. geslagen. De man overlijdt in het ziekenhuis. februari - Amersfoort Om zijn 41-jarige moeder uit haar lijden te verlossen wurgt de 21-jarige D.M. haar met blote handen en een telefoonkabel. De vrouw was psychiatrisch patiënte, maar wilde niet verplicht worden opgenomen. - Arnhem In haar woning schiet een 51-jarige vrouw bij een overval de 30-jarige Rob Ronda dood. De vrouw zei dat haar man had geschoten. - Oss Voor zijn woning is de 41-jarige Jan van Rodijnen in zijn auto doodgeschoten. Eerder die avond had hij een café bezocht. - Utrecht In een vlaag van verstandsverbijstering slaat de 34-jarige Z. de J. zijn 42-jarige

255

vriendin dood met een koevoet. De man was acuut psychotisch en had een dag eerder al de hulp van de politie ingeroepen. - Nijmegen Op het toilet schiet de 26-jarige G.T. zijn 49-jarige stiefvader Theo Heijnen dood. De man had hem misbruikt en zou hem daarmee chanteren. Het lijk dumpt hij met zijn moeder en vriendin in een bos bij het Duitse Alpen. Daar wordt het de volgende dag gevonden. - Rotterdam Wegens een geldschuld wurgt een 43-jarige man op straat de 55-jarige Jan Bouwmeester. - Amsterdam In zijn flat in Zuidoost zou de 25-jarige Pakistaan M.A. zijn 23-jarige vriendin Christine Conte hebben vermoord. Haar lijk wordt nooit gevonden. Wel zijn er bloedsporen aangetroffen. De vrouw wilde hun relatie beëindigen. Hij zou haar hebben doodgeschoten, beweerde een medegedetineerde. - Bergen op Zoom In een café schiet een 29-jarige Turk de 33-jarige Gerrit Hopmans dood. Hopmans zou in ’93 een broer van de schutter hebben afgetuigd. Motief: eerwraak. - Rotterdam In diens woning is de 23-jarige Surinamer Mahammad Abdoelhak doodgeschoten en -gestoken door de 25-jarige Antilliaan A.L. Het slachtoffer zou gelekt hebben over twee overvallen op illegale gokhuizen. Twee Surinamers van 18 en 20 en nog een 18-jarige waren medeplichtig. Alle vier de daders waren geregeld portier bij grote Hindoestaanse feesten. - Zoetermeer In haar woning is de 28-jarige Antilliaanse S. Comencia doodgeschoten door haar 27-jarige Antilliaanse ex-vriend E.B. Haar vriend raakt zwaargewond. - Oss De 36-jarige E.R. doodt zijn 7-jarige zoontje Bob door wurging, messteken en later verdrinking in een sloot en probeert daarna zelfmoord te plegen. De man was sinds een jaar gescheiden en zag het kind in het kader van een bezoekregeling. - Reimerswaal In het Spuikanaal wordt het lijk gevonden van een 62-jarige vrouw uit Middelburg. Ze is gewurgd. De politie arresteert haar 33-jarige zoon E.R., directeur van het familiebedrijf, een glashandel. De man was na wanbeleid (seksvakanties van tien weken naar Thailand) onder curatele gesteld door zijn familie. Het om eist tegen hem 15 jaar en tegen zijn 38-jarige werknemer twaalf jaar wegens medeplichtigheid. Ze worden vrijgesproken, omdat de doodsoorzaak (‘afplakken van neus en mond’) niet vaststond. E.R. vertrekt meteen naar het buitenland. Bij het Hof eist het om 15 jaar, ze krijgen beiden 18 jaar, E.R. bij verstek. - Rotterdam De 32-jarige Turkse slager Errol Cevik wordt dodelijk getroffen door een autobom. - Almere In een auto in een parkeergarage ligt het lijk van de 37-jarige Surinaamse sportschoolhouder Glenn Crawfurd. - Drachten De 32-jarige Iraanse S.J. steekt haar ex-man M.J. dood en dumpt zijn lijk op een parkeerplaats bij het Duitse Emmerich. De man stuurde haar naaktfoto’s naar vrienden en familie. Hiermee wilde hij de voogdij over zijn (pleeg)kinderen verwerven. - Heesch In hun woning steekt de 54-jarige D. van S. zijn 53-jarige echtgenote Wil Houben dood. Hij zei dat ze een ‘Tarzan en Jane’-seksspelletje hadden gedaan. - Amsterdam In zijn hotelkamer wordt het lijk aangetroffen van de 66-jarige Duitser Ernst Steiniger. Hij had verwondingen aan zijn hoofd en was gestikt. - Venlo In zijn woning is de 41-jarige bordeelhouder Theo van Mil bij een roofmoord doodgeschoten. De 20-jarige A.P. uit Polen had de overval op haar voormalige werkgever en vriend beraamd. - Eindhoven Op straat schiet de 30-jarige Turk M.K. zijn 55-jarige vader dood. Het slachtoffer had in 1986 de bedrijfsarts van daf doodgeschoten en sloeg zijn kinderen. Voor de familie was de maat vol toen bleek dat de man in Turkije een 18-jarige vriendin had. Een 25-jarige broer is medeplichtig.

256

maart - Helmond In haar woning vindt de politie de lijken van de 51-jarige Fia Manders en haar 58jarige broer Jo. Ze waren op 28 februari doodgestoken en -geslagen door de 24-jarige G.B. Hij verweet de vrouw dat ze zijn verkering met haar dochter had verboden. - Rotterdam Een 37-jarige Portugees steekt zijn 48-jarige vrouw bij een ruzie dood. - Zutphen In zijn woning steekt de 44-jarige A. van U. zijn 37-jarige tijdelijke huisgenoot A. Sluizeman dood. Eerder had hij hem met een zwaard op zijn hoofd geslagen. Het slachtoffer was alcoholist en zorgde voor overlast. - Amsterdam In het gras naast een flat in de Bijlmer vindt de politie het lijk van de 51-jarige Folkert Wijnand. Hij is vermoedelijk elders neergestoken en probeerde met zijn auto naar huis te komen. De man was snorder voor discotheek Mazzo. - Oosterhout Bij een overval op haar postagentschap is de 32-jarige Tanja Berns doodgestoken door de 26-jarige Turk H.A. en de 23-jarige Marokkaan S.B. - Enschede In hun woning steekt de 44-jarige Turk H.D. zijn 41-jarige vrouw dood. Hij leed aan het waanidee dat zijn vrouw een verhouding had. Hij mishandelde haar en de kinderen geregeld. - Kapel-Avezaath In hun huis vindt hun zoon de lijken van de 68-jarige veehandelaar Wim Augustinus en zijn 65-jarige vrouw An. De 24-jarige R. van A., medewerker van een slachthuis uit Geldermalsen, bekent dat gokschulden het motief vormden voor de dubbele roofmoord. Hij had het echtpaar doodgeslagen met een kachelpook. - Amsterdam In zijn woning ligt de 57-jarige Henny Grannetia. Zijn schedel is ingeslagen en hij is gewurgd. - Papendrecht In hun woning slaat de 35-jarige Duitser B.W. de 25-jarige Marokkaan Lahoussaine Khamouch dood met een slotentrekker. Het slachtoffer wilde met diens 24-jarige Duitse vriendin W. van R. naar bed toen de vrouw hem geld vroeg om een drugsschuld af te betalen. - Rotterdam In een overvol café schiet de 41-jarige H.B. een 29-jarige Surinamer dood. Het slachtoffer was tussen een ruzie gesprongen van de broers B. Na verwijderd te zijn kwam B. gewapend terug. Na het uitzitten van zijn straf is H.B. zelf in 2003 doodgeschoten in AmsterdamNoord. - Den Haag In het Laakkanaal wordt het in vuilniszakken verpakte verminkte lijk gevonden van de 43-jarige Turkse restauranthouder Haydar Aydin. Hij was doodgestoken en werd al sinds 1 maart vermist. - Amsterdam In een woning is een 36-jarige Nigeriaan bij een ripdeal doodgeschoten door de Surinamer Bryan P. - Den Haag In diens woning vermoordt de 33-jarige Surinamer F. S. zijn 47-jarige vriend Hans Brakel met een kruisboog, een tafelpoot en een sierzwaard, geïnspireerd door een film over Robin Hood. Hij was teleurgesteld dat zijn vriend aan de drank bleef en de drugshandel in wilde. - Haarlem In zijn auto bij het Van der Valkhotel is de 49-jarige Jordanees Mohammed AbuGhazaleh uit Aerdenhout doodgeschoten. - Dordrecht In hun woning wurgt de 39-jarige P.B. in het bijzijn van hun kinderen zijn 40jarige echtgenote Emmy Honkoop. De vrouw had gokschulden en een verhouding. Een dag eerder wilde hij haar vermoorden met een bijl en een hamer. De twee zouden scheiden. - Leidschendam Tijdens een ruzie tussen blanke en donkere jongens wordt de 19-jarige Danny ’t Hart doodgestoken. - Ooltgensplaat Op het talud wordt het deels verbrande lijk gevonden van de 34-jarige Turk Metin Kilic.

257

- Eindhoven Bij een roofmoord brengen de 23-jarige C.H. en de 21-jarige H. van der P. de 46-jarige Cees Sterken om het leven. Ze slaan hem met een asbak en een fles wijn van de trap, snijden hem de hals door en steken een keukenmes in zijn slaap. Van der P. was soms schandknaap van Sterken. - Amsterdam In Zuidoost duwt de 31-jarige Surinamer P.O. zijn 45-jarige Surinaamse vriendin Marlene Krolis van het balkon van hun flat. De vrouw ging volgens hem vreemd. - Hendrik-Ido-Ambacht Bij een benzinestation is de 31-jarige Willem Ender uit Rotterdam bij een overval doodgeschoten. Twee mannen van 28 en een van 32 jaar worden veroordeeld. - Amsterdam Bij een ripdeal springt de 21-jarige Surinamer Glen Pinas uit angst van een flat naar beneden. - Amsterdam In de kofferbak van zijn uitgebrande auto vindt de politie op de parkeerplaats van een sportpark het lijk van de 36-jarige bordeelhouder René Bruyn. Hij was doodgeschoten. De man had geweigerd zijn bordeel aan de Sint Annendwarsstraat te verkopen. - Opmeer In haar woning wurgt de 36-jarige A. de G. tijdens een ruzie zijn even oude vriendin Rempt en meldt zich daarna bij de politie. Motief: de vrouw wilde hun slechte relatie verbreken. april - Nieuwegein Op straat is de 18-jarige Izaak Gerwig doodgeslagen. - Zaanstad In zijn woning is de 33-jarige Iraniër Ainol Adhami doodgestoken. - Malden Een 17-jarige jongen doodt zijn 46-jarige moeder. Straf: buitengewone behandeling. - Veghel In zijn woning is de 36-jarige kapper Mari van Zutven bij een roofoverval doodgeslagen door de 24-jarige Marokkaan O.S. en de 20-jarige A.P. Zijn huis wordt in brand gestoken. De man was ooit kapperskampioen van Nederland. - Den Haag Voor café The Terminator schiet de 24-jarige Antilliaan J.H. de 28-jarige Gradus van Delft dood. Het betrof bloedwraak. Het slachtoffer had acht jaar eerder de broer van de dader doodgeschoten. - Nijkerk In diens woning steekt een 20-jarige man Tiemen Doppenberg dood. - Aagtekerke Op eerste paasdag verstikt de 42-jarige K.B. zijn 40-jarige vrouw Carolien Waasdorp met een kussen. Motief: relatieproblemen. De vrouw had een nieuwe vriend. - Groningen In een woning is de 42-jarige Carl Boldewijn om het leven gebracht. - Rotterdam Bij een schieten steekpartij tussen twee rivaliserende drugsbenden wordt de 25-jarige Fransman Regis Lselle doodgestoken. Drie Marokkanen van 33, 22 en 18 jaar worden veroordeeld. - Gameren In haar woning wurgt de 27-jarige W.P. de 61-jarige invalide Mariet Hoekstra en slaat haar met een houten tafeltje dood tijdens een ruzie om een computer. De man was aangetrouwde familie. Hij ensceneerde een roofmoord. Het slachtoffer, dat op het moment van de aanslag orgel speelde, wordt de volgende dag gevonden. - Rotterdam Bij een afrekening in café ’t Kruimeltje komt de 36-jarige eigenaar John Smit om het leven. De politie verdenkt een 21-jarige Tsjetsjeen Hij wordt in 1996 in Polen aangehouden en krijgt 15 jaar. De rechtbank veroordeelt 4 Joegoslaven voor medeplichtigheid. - Duiven In een bomvol Chinees restaurant wordt de 33-jarige Kantonees Chan Kwok Yau voor de ogen van zijn gezin en familie doodgeschoten. De liquidatie was de climax van een concurrentiestrijd tussen de man en andere Chinese geldschieters. De 18-jarige illegaal Y. L. erkent te hebben geschoten in opdracht van de 50-jarige Chinese woekeraar M.C. Er zijn nog drie andere Chinezen medeplichtig.

258

- Heerenveen Tijdens een ruzie tussen twee groepen jongeren steekt de 23-jarige G.W. de 17-jarige René Gaukedam neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. De dader had ruzie uitgelokt met de broer van het slachtoffer. mei - Alphen In een bosperceel ligt het lijk van de 49-jarige Engelsman Colin Swank. Hij is elders doodgeschoten en hier gedumpt. De man woonde met vrouw en kind in het Amstelhotel. - Amsterdam In een woning is de 29-jarige Turk Tufan Erez gewurgd. De man was in maart naar Nederland gekomen om heroïneschulden te innen. Hij was op 18 maart ontvoerd uit een woning in Amsterdam door nepagenten. De ontvoerders stuurden een afgehakte pink naar de familie. De 29-jarige B.S. en de 28-jarige H.K. worden veroordeeld. - Zaandam De 26-jarige Turk H.K. schiet zijn 25-jarige vriend neer, omdat hij deze verdenkt van overspel met zijn vrouw. Het slachtoffer overlijdt dezelfde dag in het ziekenhuis. - Den Haag Het 1-jarige meisje Yuri Koelmoes is zo hard geslagen dat ze aan hersenletsel overlijdt. - Amsterdam In zijn woning is de 68-jarige Willem Heinhuis doodgeschoten. In het verleden was hij beheerder van seksclubs. - Alkmaar De 20-jarige Serviër V.V. schiet in haar woning onder invloed van alcohol zijn 19jarige ex-vriendin dood. Na zijn detentie wordt de man als ongewenste vreemdeling uitgezet. - Deventer Tijdens een kampioensfeest in een bomvolle voetbalkantine schiet de 38-jarige D. van L. onder invloed van drank de 47-jarige Henny de Witte neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Beiden waren oud-voetballers van De IJsselstreek. Eerder op de avond was Van L. de toegang geweigerd toen hij met niet-leden naar het besloten feest wilde. - Amsterdam In zijn woning is de 42-jarige xtc-producent Adrianus Theodorus Puls doodgeschoten. - Den Haag In een park is de 26-jarige Amsterdamse drugsdealer Jan Smid bij een overval doodgeschoten door de 22-jarige R. van K. en de 23-jarige R. van G. - Oss In haar woning wurgen de 18-jarige F.H. en de 14-jarige D. van O. hun 47-jarige overbuurvrouw Ans Verhagen en haar 19-jarige zoon Lois van der Heijden. Daarna plegen ze ontucht met de vrouw. De slachtoffers worden pas vier dagen later gevonden. Beide jongens waren geobsedeerd door gewelddadige stripboeken, tekenfilms en videospelletjes - Amsterdam In een sigarenzaak schiet een 30-jarige man zijn 24-jarige vrouw Misja Terweij dood en pleegt daarna zelfmoord. De twee lagen in echtscheiding. - Hoog-Soeren In zijn slaap schiet de 31-jarige K.P. haar vriend, de 36-jarige jachtopziener Huub Schuitemaker, dood met diens jachtgeweer. De vrouw leed aan een paranoïde psychose. - Utrecht Bij een ruzie in de prostitutiesfeer is de 29-jarige Hongaar Czaba Pozsonyi doodgeschoten. - Breda Op straat is de 33-jarige El Habib Bitchou neergestoken. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Het slachtoffer was betrapt bij een autokraak. - Rotterdam Tijdens een ruzie slaat de 24-jarige verslaafde G.G. zijn 59-jarige verslaafde huisgenoot Ruud van den Adel dood met een hamer. juni - Emmen Bij een ruzie steekt de 18-jarige D.M. de 23-jarige Marco Mulder op straat dood. - Zevenaar Op de kermis slaan de 26-jarige E.V. en de 24-jarige N.L. hun 28-jarige collega Peter Spruit zodanig in elkaar dat deze op 9 juli aan zijn verwondingen overlijdt.

259

- Amsterdam Bij een benzinepomp schiet de 33-jarige Turk G.N. de 38-jarige in Nederland woonachtige Duitser Gabriel Hoffmann dood. Het slachtoffer had een xtc-lab. - Leeuwarden Een 24-jarige Surinaamse vrouw brengt haar 7-jarige Pakistaanse pleegdochter Sheila Sheikh met geweld om het leven. - Den Haag Bij een ruzie over een buitenechtelijke verhouding schiet de 35-jarige Turk I.C. zijn 42-jarige ex-zwager Cemal Ozturk dood, nadat deze eerst de 30-jarige broer van de dader neerschoot. - Maassluis. In haar woning verstikken de 32-jarige kleinzoon C. van der K. en diens 29-jarige vriendin H.H. de 89-jarige mevrouw C. Boxhoorn bij een roofoverval. - Tilburg In hun woning steekt de 36-jarige alcoholist R.G. zijn 38-jarige vrouw dood. De twee lagen in scheiding. De vrouw was in de woning om wat spullen te halen. - Terneuzen In diens woning slaat een 35-jarige man de 32-jarige Marokkaan Abdessalam El Baghdadi dood en pleegt daarna zelfmoord. - Amsterdam Bij een ripdeal steekt de 30-jarige Surinamer M.E. de 37-jarige Surinamer Glenn Grootfaam dood. - Den Haag In een café schiet de 32-jarige Antilliaanse nachtclubportier A.S. uit Rotterdam de 37-jarige J. Schouw neer. De twee hadden ruzie gekregen bij een gokspel. Schouw overlijdt enkele dagen later aan zijn verwondingen. - Epe In zijn woning is de 36-jarige Robert Kouffeld doodgeschoten. Zijn vrouw hoorde lawaai. - Maastricht In een flat steekt de 22-jarige P.O. de 22-jarige K. Es-Sadki neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De ex van O. woonde in bij het slachtoffer en diens vriendin. - Eindhoven In de binnenstad steekt de 51-jarige H.K. een 21-jarige Somaliër bij een vechtpartij dood. Het slachtoffer zou hem hebben willen beroven. - Amsterdam Omdat een bootje per ongeluk over hun dobbers voer, achtervolgen de 27-jarige sportvissers G. van S. en F.B. de inzittenden met een auto. Vanaf een brug gooit de 36-jarige F.B. een stoeptegel op de boot. De 27-jarige in de boot zittende Maria Droogers wordt geraakt en overlijdt de volgende dag. - Den Haag Het 7-jarige Turkse meisje Kumral Bagci wordt vermoord en in stukken gesneden. Twee dagen later vindt een voorbijganger haar resten in zakken en tassen. - Geleen Een 28-jarige Algerijn uit Frankrijk wordt door een groepje mannen zwaargewond in het ziekenhuis afgeleverd en overlijdt daar. - Coevorden In de keuken van zijn restaurant steekt een 37-jarige Egyptenaar zijn 32-jarige Nederlandse vrouw dood. De twee leefden sinds enkele maanden gescheiden en hadden een zoontje van drie. - Amsterdam Op een drukke markt schiet de 24-jarige Surinamer L.M. een 30-jarige Surinamer dood bij een drugsruzie. - Bergen op Zoom Haar ouders vinden in haar woning het lijk van de 21-jarige scholiere Marcha Wijnen. Ze is enkele dagen eerder doodgestoken door de 20-jarige J.van R. De man, die haar kende van het project Begeleid wonen, bekent verkrachting en moord. - Amsterdam In hun woning wurgt de 47-jarige L. van L. zijn 38-jarige vrouw Johanna Kerkman. Hun 5-jarige dochtertje bleef ongedeerd. - Rotterdam Hotelpersoneel vindt op zijn kamer het lijk van de 34-jarige Chinese asielzoeker Zong Li. Hij is doodgeschoten. - Den Haag In diens woning steekt een 14-jarige Surinaamse jongen de 51-jarige Marinus Gerardus Assies dood bij een beroving. Het slachtoffer had de jongen meegenomen voor seks. - Zuidwolde Vermoedelijk bij een roofoverval is de 85-jarige Anna Heemenga-Woldendorp doodgeslagen.

260

- Enschede Samen met zijn 13-jarige zoon brengt de 43-jarige W.K. met een bijl en mes zijn 36-jarige ex-vrouw Rieta Bartels om het leven. Zij was een relatie begonnen met een andere man. juli - Alkmaar Een 43-jarige man is door zijn hoofd geschoten en overlijdt in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. - Rotterdam Bij een ruzie vanwege een kaartspel steekt de 18-jarige Antilliaan I.V. de 22-jarige Kaapverdiaan Emanuel Ramos Furtado neer. Het slachtoffer overlijdt op weg naar het ziekenhuis. - Hoogeveen Bij een ruzie op het woonwagenkamp schiet de 42-jarige H.B. zijn 39-jarige broer dood. Deze wilde hem aangeven wegens steunfraude. Beiden waren dronken. - Krimpen aan de Lek Stomdronken schiet de 29-jarige C.B. in diens woning zijn 37-jarige vroegere vriend C. Jansen van Galen dood. Het slachtoffer was de man nog duizend gulden schuldig. - Den Haag De 34-jarige C.W., die onder psychiatrische behandeling staat, wurgt haar vierjarige zoontje Bob en probeert daarna zelfmoord te plegen. Het jongetje zat op dezelfde school als Kumral Bagci, het Turkse meisje dat 21 juni werd vermoord. - Haarlem In haar woning wurgt de 25-jarige Pakistaan M.B. zijn 34-jarige vriendin Elisabeth Zhinyi. De twee hadden relatieproblemen. Haar zoontje van anderhalf bleef ongedeerd. - Amsterdam Op de galerij van een flat in Zuidoost ligt de 33-jarige Joegoslaaf Jahungur Mirza met een doorgesneden keel. - Amsterdam In een verzorgingshuis slaat de 34-jarige verslaafde R.B. de 89-jarige Antje Klarenbeek bij een roofmoord dood. De man kwam geregeld op bezoek bij zijn oma in hetzelfde huis. - Rotterdam In zijn woning vindt de politie het lijk van de 52-jarige ex-drogist Bert Pieter Kroeze. Een jaar later bekent een 18-jarige Rotterdammer de roofmoord op 1 juli te hebben gepleegd met een 17-jarige vriend. Dader en slachtoffer keken geregeld samen pornofilms. - Lelystad In een portiek ligt het lijk van de 26-jarige Marokkaan Achmed Ben Kaddour. Hij is doodgeschoten door de 26-jarige B.M. uit Amsterdam. Deze zou het slachtoffer hebben geliquideerd na een ruzie over een drugsschuld. Medepleger is de 28-jarige Algerijn M.H. - Leiden In diens auto schiet de 35-jarige J.V. de 38-jarige Rob van Hemert neer. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. De schutter was een relatie begonnen met de vriendin van Van Hemert toen deze gedetineerd was. - Den Haag In een woning steekt de 43-jarige A.M. na overmatig drankgebruik zijn 47-jarige broer dood. - Amsterdam In een zak wordt het hoofd van een onbekende man gevonden. - Assen Na de zoveelste ruzie slaat de 38-jarige N.P. haar 40-jarige partner Willem van Hezik dood met een ijzeren staaf. De vrouw had sinds een jaar een relatie met een ander. - Geleen Voor zijn pension schiet de 53-jarige Duitse kastelein F.G. de 30-jarige Fritz Mohle dood. Het slachtoffer bedreigde de man wegens ruzie over de betaling van een zwarte klus door zijn vader. - Utrecht In haar woning vindt een man het lijk van zijn 39-jarige zus Hester Bouvin. De vrouw was vrijwilligster in de Van der Hoevenkliniek. De 25-jarige R. van der M., een weggelopen tbs-patiënt, bekent verkrachting en wurging. Tijdens een eerder proefverlof had hij een 13jarig meisje verkracht. - Steensel Bij een brand komt de 35-jarige Engelse Suzanne Davies om het leven door rook-

261

vergiftiging. Het om eist wegens moord 15 jaar tegen haar 44-jarige echtgenoot K.S., geboren in India. Deze zou 500.000 pond verzekeringsgeld hebben willen innen. De rechtbank spreekt hem vrij. Het om eist in hoger beroep opnieuw 15 jaar. Uitspraak: 13 jaar. - Amsterdam Vermoedelijk bij een uit de hand gelopen spel met vuurwapens schiet de 25jarige R.H. de 26-jarige Johan Keijzer in een woning dood. - Amsterdam Op de markt in Zuidoost wordt de 38-jarige Ghanees Kwame Kusi neergestoken. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Winterswijk Bij een campingruzie over geluidsoverlast steekt de 57-jarige E.W. de 31-jarige Duitser Andreas Backhaus dood. De paranoïde schizofreen moest door een arrestatieteam worden aangehouden. - Haarlem In haar peeskamer wurgt een 27-jarige man de 29-jarige Colombiaanse prostituee Marisella Jiminez. De man wordt pas betrapt als hij in hetzelfde bordeel op 7 februari 1997 een andere prostituee probeert te vermoorden. - Stein De 27-jarige P.E. wurgt zijn 26-jarige vrouw Aggie Lemmens en dumpt haar lijk in een bosperceel in het Belgische Maasmechelen. Hij wil doen voorkomen dat zij daar het slachtoffer was van een seksueel misdrijf. De man was een jaar getrouwd en had een vriendin. - Groningen Op diens boerderij schiet de 44-jarige H.E. de 37-jarige Groninger coffeeshophouder Harry Roo dood. Hij dumpt het verminkte lijk in Duitsland, waar het begin augustus wordt gevonden. - Den Haag In een café schiet de 34-jarige Turk K.C. uit Rijswijk de 35-jarige Hagenaar Osman Turgut dood. Hij was door hem ontslagen. - Zuidbroek Op 31 juli wordt in het Winschoterdiep het lijk gevonden van de 24-jarige tippelaarster Antoinette Bont uit Groningen. Ze werd sinds 27 juli vermist nadat ze door een klant was opgepikt. Benen, armen en hoofd ontbreken. Benen en armen worden op 3 augustus in een sporttas gevonden in het Peizerdiep bij Roderwolde. - Amsterdam Op straat wordt de 44-jarige Joegoslavische Milenko (Luko) Lukic door een aantal landgenoten neergeschoten die uit twee auto’s waren gesprongen. Het slachtoffer van de liquidatie overlijdt in het ziekenhuis. Lukic zou hebben gedreigd café Bella op te blazen. - Den Haag Bij een vechtpartij in een Chinees restaurant is de 30-jarige Ying Keun Chan doodgeslagen. - Emmen In het centrum steekt de 42-jarige A.S. de 20-jarige Marco Brink neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De man was vlak daarvoor uit een café gezet, maar toch weer naar binnen gegaan. augustus - Amsterdam In een bomvol Sloterparkbad is een man neergeschoten. - Amsterdam In diens flat in Zuidoost vindt de politie het lijk van de 80-jarige André West. Zijn keel is doorgesneden. - Delfzijl Een 87-jarige bewoner van psychogeriatrisch verpleeghuis Vliethoven overlijdt onder verdachte omstandigheden. Onderzoek wijst uit dat de 42-jarige Molukse ziekenverzorgster M.U. hem een insulinespuit heeft gegeven. In mei had de ‘Engel des doods’ dat al gedaan bij een ander slachtoffer. Ze bekent negen gevallen sinds 1992 en wordt veroordeeld wegens moord op zeker vier bejaarden (twee mannen en twee vrouwen). - Etten-Leur In een parkje ligt het lijk van de 41-jarige Ankie van Nijnatten. Haar 34-jarige vriend J.R., een alcoholist, bekent dat hij haar heeft gewurgd omdat zij met anderen sliep. - Hoofddorp De 50-jarige D.H. wurgt zijn 55-jarige echtgenote in hun woning. Eerder die nacht had de politie al bemiddeld bij een ruzie. De vrouw was bij haar ex-vriend op bezoek geweest.

262

- Hoogeveen Bij een ruzie in een snackbar schiet de 40-jarige J.S. de 42-jarige Popke Hoekstra dood. Het is de zoveelste caféruzie tijdens de hete zomer van dat jaar. Aanleiding was een ruzie tussen twee vrouwen. De vrouw bemoeide zich daarmee. - Helmond De achtjarige Manon Seijkens raakt vermist. Haar lijkje wordt pas op 17 februari 1996 gevonden, in een moerassig natuurgebied een paar honderd meter van haar woning. Ze is vermoedelijk misbruikt. De doodsoorzaak viel niet meer vast te stellen. In 1997 bekent de 25jarige verslaafde A.W. de moord en verkrachting op het meisje. In eerste aanleg krijgt hij 15 jaar, maar in hoger beroep wordt hij vrijgesproken. - Koudum Bij een ruzie steekt een 33-jarige man zijn 47-jarige huisgenoot dood. De man wilde dat deze vertrok. - Rotterdam De politie vindt het lijk van een man. Hij is doodgeslagen. - Rotterdam In haar woning vindt de politie het lijk van een 82-jarige vrouw. Met haar gestolen bankpas wordt later geld opgenomen. - Alkmaar Bij een schietpartij op een druk parkeerterrein schiet de 37-jarige Antilliaan M.A. de 41-jarige T. Curiel neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Ze hadden al langere tijd ruzie: het slachtoffer had de vriendin van A. op een feestje een duw gegeven. - Goes Op 21 augustus verlijdt de 81-jarige Sam Bloekspoel in het ziekenhuis aan de verwondingen die hij in een parkje bij zijn woning had opgelopen. - Tilburg In hun flat wurgen haar 53-jarige Marokkaanse man M.A. en 23-jarige zoon A.A. een 44-jarige vrouw. Het slachtoffer had volgens haar man omgang met Algerijnse asielzoekers. - Tolkamer Verpakt in een tent wordt in de jachthaven het lijk gevonden van de 62-jarige Corry Kloos uit Beneden-Leeuwen. De zwakbegaafde vrouw was in augustus ontvoerd. De politie arresteert in België de 28-jarige Egyptenaar M.I. en zijn 47-jarige vriendin H. van K. Zij hadden met het slachtoffer in Tolkamer gekampeerd en hadden haar rekening geplunderd. I. had de vrouw met een doekje laten stikken en daarna haar lijk in stukken gehakt. - Vianen In hun woning steekt de 53-jarige Marokkaan M.B. zijn 40-jarige vrouw Naima Manahi dood. Hun vier kinderen blijven ongedeerd. De man is paranoïde en beweerde dat zijn vrouw hem pestte. - Cuijk In zijn woning steekt de 21-jarige Marokkaan A.H. zijn 29-jarige huisgenoot Eric Branje dood. De ‘extreem gelovige moslim’ vermoedde dat het slachtoffer heroïne gebruikte. - Sneek In hun woning vindt een huishoudster de lijken van de 58-jarige Jim Schuiten en zijn 57-jarige vrouw Janny. Het echtpaar is doodgestoken. De verdenking valt op de ex-man van de huishoudster, de 41-jarige S.C. uit Singapore. - Zutphen Bij een pompstation slaat de 47-jarige G.V. de 64-jarige Jacoba Bovenkerk-Drentje met een bijl. De vrouw overlijdt enkele dagen later. V. voelde zich door de vrouw afgewezen. - Den Haag In diens woning schiet de 58-jarige depressieve W.G. haar 59-jarige vriend Robert Hans Lutke Schipholt neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. september - Alkmaar Tijdens een ruzie geeft de 23-jarige W.D. een 18-jarige man een kopstoot. Deze overlijdt aan het letsel. - Dordrecht Op straat schiet een 51-jarige Turk zijn 28-jarige echtgenote Fatma Erevik dood en verwondt haar vriend. De vrouw woonde samen met de vriend. - Almere Op weg van het zwembad naar huis wordt de 12-jarige Jennifer van Veen meegenomen naar een bosperceel door de 29-jarige Colombiaan Mario Contino E. Hij steekt haar dood als ze hem afwijst. De politie vindt haar lijk pas op 14 september. De man was een vage kennis van de familie.

263

- Nieuwkoop De 33-jarige Zaandammer Gerard van Berge wordt in zijn auto doodgeschoten. Het slachtoffer verbleef tijdelijk in een woning in Nieuwkoop, vermoedelijk op de vlucht voor zijn belagers. - Rotterdam Bij een drugsruzie in een discotheek zijn twee Marokkanen doodgeschoten: de 47-jarige Abdelkader El Kouiai en de 41-jarige Mohamed Mohtari. Een 27-jarige Marokkaan raakt gewond. - Beuningen Een 36-jarige man schiet bij een ruzie zijn Russische vriendin Irina Totskaia neer. Zij overlijdt in het ziekenhuis. - Boxtel De 21-jarige Turk T.B. slaat zijn 22-jarige buurtgenoot Frans Schut met een houten paal op het hoofd. Deze overlijdt een maand later aan hersenletsel. B. kwam de vader van Schut te hulp die door de dronken man werd bedreigd. - Brunssum Op straat is de 26-jarige Sjef Klee doodgeschoten. - Utrecht Bij een schietpartij komt de 22-jarige Henk Gijsen om het leven. De man stond achter de deur van zijn huis. De 28-jarige L.P. en zijn 24-jarige broer L. hadden het slachtoffer in zijn woning opgezocht vanwege een ruzie met hun zus. - Amsterdam Bij een ruzie schiet een 27-jarige Surinamer de 32-jarige Surinamer Marnix Pinas dood. Hij is de nieuwe vriend van diens ex-vriendin. - Capelle aan den IJssel Op een parkeerterrein steekt een 21-jarige Algerijn de 27-jarige Nicole Evers neer. Zij overlijdt in het ziekenhuis. Hij was haar geld schuldig en wilde haar beroven. - Avenhorn In de berm vinden wegwerkers het lijk van de 23-jarige Turk Erdine Ardar. Hij was doodgeschoten. - Lienden Op een parkeerplaats langs de snelweg schieten twee Turken de 46-jarige kamper Paul van Lies uit Borculo – 260 kilo zwaar – dood. De 37-jarige kamper Frits P. uit Enschede wordt in zijn rug geraakt en duikt uit de auto. - Amsterdam In het westelijk havengebied wordt het lijk gevonden van de 23-jarige Surinamer Ruben Benito Lynch. Hij is doodgeschoten. - Warmenhuizen Bij een ruzie schiet de 28-jarige J.H. de 55-jarige Cornelis Pronk in de deuropening van diens woning dood. H. had een financieel geschil met zijn vroegere huurbaas. - Zuid-Beijerland Bij een vechtpartij tijdens een houseparty gooit de 28-jarige M.M. de 21jarige X.L. door een ruit. Deze krijgt een glaspunt in zijn keel en overlijdt korte tijd later. - Rotterdam Bij een vechtpartij tussen twee verslaafden in een woning raakt de 50-jarige Frans Beeckman dodelijk gewond. Het slachtoffer was geschopt, met een hamer geslagen, gewurgd en gestoken door de 37-jarige E.J. Hij zei dat het slachtoffer door een salontafel was gevallen. - Eindhoven Uit woede over hun verbroken relatie schiet de 44-jarige S.C. zijn 34-jarige exvriendin M. Struijk in haar café dood. Hij verwondt een 28-jarige man en pleegt daarna zelfmoord. - Almere In zijn auto wordt het lijk aangetroffen van de 33-jarige Turk Serdar Dasmis uit Amsterdam. Hij is doodgeschoten. - Duiven Bij een overval op een kantoor van Geldnet is de 43-jarige Johan Regeling uit Zevenaar doodgeschoten. Zijn 33-jarige collega J.G. raakt gewond. Deze blijkt later in het complot te zitten van de 37-jarige C.O. en de 33-jarige J.V. G. had zelf geschoten. De buit bedroeg 8,8 miljoen gulden. - Maarssen Op een parkeerplaats bij de Maarsseveenseplassen ligt naast een auto het lijk van de 40-jarige Joo Heng Chu uit Hongkong. Hij is doodgeschoten door de 32-jarige Antilliaan S.B. na een mislukte drugsdeal. - Den Haag Bij een ruzie steekt de 20-jarige B.J. de 46-jarige Surinamer Alwin Boldeweijn dood.

264

- Amsterdam Bij een ruzie over drugs in het metrostation van cs schiet de 36-jarige Surinamer C.N. de 29-jarige Marcus Wagenaar dood. - Haarlemmermeer Op het parkeerterrein van Spaarnwoude vindt de politie op aanwijzing van de 31-jarige T. van G. uit Zwanenburg het lijk van diens 21-jarige vriendin Wendy. Hij heeft haar gewurgd, waarschijnlijk omdat zij niet met hem verder wilde. - Abbenes Op de vluchtstrook van de a44 wordt de 65-jarige Deen Manfred Hansen uit Amsterdam zwaargewond aangetroffen. Hij overlijdt later. Drie weken daarna arresteert de politie de 48-jarige J.B. uit Leiden. Deze zou het slachtoffer na een ruzie om geld van een viaduct hebben geschopt. - IJsselstein In zijn flat wordt de 27-jarige D. van Heiningen dood aangetroffen. Hij is doodgestoken en zijn schedel is ingeslagen door de 21-jarige M. van S. en de 25-jarige G.S. Zij kwamen verhaal halen na een ripdeal. Bovendien had een vriend van het slachtoffer een stiefdochtertje van S. misbruikt. - Den Bosch De 31-jarige Ayan Karavin overlijdt in een café aan de gevolgen van een steekwond door de 26-jarige M.B. Hij was het pand die ochtend verward binnengestrompeld. De vrouw had binnen onenigheid met Karavin gekregen en hem mee naar buiten geroepen. Daar steekt ze hem neer met zijn eigen mes als hij haar bedreigt. - Geleen In diens woning wurgt de 31-jarige verslaafde H. de K. de 32-jarige Reinier Pepels met een touw. Pepels weigerde geld te geven om drugs te kopen. oktober - Beverwijk Bij een ruzie om een parkeerplaats op de Zwarte Markt wordt de 26-jarige Marokkaan Mustapha Echraifi uit Amsterdam neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De volgende dag bekent de 20-jarige Surinamer R.C. uit Amsterdam. - Reuver Zonder enig motief vermoorden de 21-jarige T.H. en diens 18-jarige vriendin M.W. de 20-jarige Renate van der Hoeven in haar slaap. Beiden steken haar en W. wurgt haar. Een 24jarige man was medeplichtig. - Rotterdam Tijdens een ruzie in een woning schiet de 26-jarige A.K. de 30-jarige Surinamer Marlon Lieuw-on dood. Er raakt een tweede man gewond. - Rotterdam Op het Zuidplein schiet een 28-jarige Turk de 23-jarige Surinamer Jerrel Boldewijn dood. De twee hadden ruzie over een drugsschuld. - Oss Tijdens het uitpraten van een caféruzie steekt de 41-jarige L.B. in zijn flat de 32-jarige T. Geldhof dood. Het slachtoffer zou de dader eerst hebben gedreigd met een mes. - Mierlo Op 22 november vindt een wandelaar in het bos het lijk van de 15-jarige Nicole van den Hurk uit Eindhoven. De scholiere was op weg naar een bijbaantje in een bakkerij en is het slachtoffer van een misdrijf. Haar moeder had vlak voor haar verdwijning zelfmoord gepleegd. - Roosendaal In haar woning vindt een familielid het lijk van de 87-jarige mevrouw Karremans-Krijnen. Ze is doodgestoken door twee Belgen van 17 en 19 jaar. Samen met een vriend hebben ze ook in België een vrouw vermoord. - Nijmegen. In een hotel is de 18-jarige Karima Oulad Zidan doodgeschoten. Haar dood blijkt een ongeluk: haar vriend bracht de nacht met haar door en wilde zijn pistool laten zien. Het om eist toch acht jaar wegens moord: de jongen zou jaloers zijn geweest dat het meisje ook met anderen sliep. De rechtbank spreekt hem vrij van moord. Wel krijgt hij een jaar wegens verboden wapenbezit. - Hilversum De 25-jarige Marcel Kretzer wordt op straat zo zwaar mishandeld dat hij de volgende dag in het ziekenhuis aan zijn verwondingen overlijdt. - Nijmegen In diens woning vindt een familielid het lijk van de 67-jarige Johan van Dalen.

265

Uit het onderzoek blijkt dat twee onbekenden de man op 14 september hebben overvallen. Waarschijnlijk is hij rond 28 september bij een tweede overval gedood. De 21-jarige Marokkaan J.C. bekent dat hij Van Dalen op 28 september heeft gewurgd. Mededaders waren een 21-jarige Surinamer en een 22-jarige Antilliaan. - Utrecht De 17-jarige Turk Denyz Yoruk overlijdt aan de gevolgen van een steekpartij twee dagen eerder voor de ingang van zijn school. Hij had ruzie gekregen met de 19-jarige Bosnische vluchteling G.K. en diens 20-jarige landgenoot K.S. Bij de vechtpartij raakte een andere scholier van 17 zwaargewond. - Den Haag In de Zeestraat wordt het lijk aangetroffen van de 55-jarige Brit Hussein Shamshudin Kasamali. Hij is gewurgd bij een roofoverval. Drie mannen en een vrouw zijn veroordeeld. - Bilthoven Bij een bushalte is de 50-jarige Antilliaan Egydio Leito uit Utrecht doodgeschoten. - Den Haag In diens woning vindt de politie het lijk van de 74-jarige Cornelius Leendert Bakker. De 27-jarige A.K. had hem doodgestoken. - Elspeet Bij een caféruzie steekt de 26-jarige G.S. zijn 20-jarige dorpsgenoot Jan Frens neer met een kapot bierglas. Het slachtoffer overlijdt de volgende dag. De twee hadden al eerder ruzie gehad. - Rilland-Bath In een sloot ontdekt een voorbijganger het lijk van de 40-jarige Carla Aarts uit Putte. De 50-jarige B. van ’t H. bekent dat hij de vrouw op 26 september tijdens een ruzie in zijn auto op haar hoofd heeft geslagen. - Amsterdam In haar woning ligt het lijk van de 26-jarige Karin Maarleveld. Ze is doodgestoken. - Papendrecht In diens woning vindt een kennis het lijk van de 21-jarige Antilliaan Ramphis Rojer. De 23-jarige A.Z. had het slachtoffer met een hamer op het hoofd geslagen toen deze weigerde hem heroïne op krediet te verschaffen. Zelf beweerde hij bedreigd te zijn met een aardappelmesje. - Rotterdam In haar woning schiet de 31-jarige Turk Y.T. de 25-jarige Semra Altinisik dood. Ruzie in de relatiesfeer. - Den Haag In de Scheveningse Bosjes is de 35-jarige Kaapverdiaan Antonio Monteiro doodgeschoten. Dader is de 17-jarige Turk U.K. Medepleger is de 19-jarige R.C. Motief van de schietpartij was ruzie om geld dat het slachtoffer niet terugbetaalde. - Diemen In zijn woning vindt de politie het lijk van de 37-jarige Brit James Thompson. Hij was doodgestoken. De man was in 1988 ontsnapt uit een gevangenis in Manchester, waar hij zat voor drugs. - Vlijmen In hun woning wurgt een 19-jarige jongen zijn 16-jarige zus Huan Man. Ze zijn kinderen van een Chinese restauranthouder. Het meisje zou hem hebben beledigd, waarop een stem hem opdrachten gaf haar te doden. - Rotterdam In een woning is de 33-jarige Chinees Zejun Wang doodgeschoten. - Den Haag In haar woning schiet de 32-jarige E.O. zijn 29-jarige Antilliaanse vriendin Milanche Jennifer Marchena dood. - Enschede In hun flat liggen de lijken van de 25-jarige M.W. en zijn 21-jarige vriendin Femige Schriemer. De politie vermoedt dat de man zijn vriendin heeft doodgeschoten en daarna zichzelf. - Drunen In het ziekenhuis overlijdt de 20-jarige Chantal Bakker aan de verwondingen die zij op 31 oktober had opgelopen. De 21-jarige S.G.A. sloeg haar in zijn woning met een hamer enkele keren op het hoofd. G.A. dacht dat er een complot tegen hem was gesmeed. - Rotterdam Bij een ripdeal zijn de 43-jarige Turk C.C. en een 24-jarige man doodgeschoten.

266

- Tienray In een droge sloot vindt een voorbijganger het lijk van de 29-jarige Turk Kasim Gecmez uit het Duitse Neuss. De 44-jarige F.W. heeft hem onder invloed van drugs doodgeslagen na een kaartruzie. november - Hilversum De 75-jarige A.S. steekt in zijn woning de 26-jarige inbreker Ronald Woudenberg neer, een bekende van hem. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Den Haag In haar woning wurgt de 53-jarige A.V. zijn 53-jarige vriendin Martha Poecke met een telefoonsnoer. Motief: relatieproblemen. De man lijdt aan alcoholdementie. - Bergen (Limburg) In zijn woning vermoordt een man zijn ex-vrouw en pleegt daarna zelfmoord met een vuurwapen. - Den Bosch Na weigering van een illegale taxirit schopt de 30-jarige snorder G.K. de 28-jarige Antoon van den Berg tegen het hoofd. Deze overlijdt aan hersenletsel. - Heerlen Bij een drugsruzie slaat de 37-jarige M.J. met een steen en een stok zijn 31-jarige dealer Johan Crutzen de schedel in. - Diemen Op het moment dat hij in zijn auto wil stappen, schieten onbekenden de 30-jarige Jean Marcel Mehagnoul dood. - Heerlen Bij een schietpartij komen twee mannen om het leven. - Den Haag Tijdens een ruzie is de 24-jarige Marokkaan Farid Yahyaoui in een coffeeshop doodgeschoten. - Amsterdam Op straat is de 40-jarige Turk Cebbal Temel doodgeschoten. - Utrecht Na een schietpartij in een Turks café overlijdt de 40-jarige zigeuner Dragan Nicolic ter plekke en de 23-jarige S. Nardi in het ziekenhuis. Er was ruzie ontstaan toen een van de zigeuners was verwijderd wegens een onbetaalde rekening. - Maassluis De 46-jarige begrafenisondernemer D.V. laat opzettelijk de auto met zijn 45jarige ex-vrouw Thea van der Mast het water in rijden. De vrouw verdrinkt. V. zou uit zijn op de verzekeringsgelden à 3,5 ton voor hun kinderen. - Den Haag In zijn woning is de 35-jarige Martin de Bruijn om het leven gebracht. - Amsterdam In een hotel op het Damrak schiet een 49-jarige Griek de 48-jarige Dimitri Pagouras dood en daarna zichzelf. - Amsterdam Op een bruggetje in de Bijlmer vindt een wandelaar het lijk van de 50-jarige Fransman Pierre Leneutre. Hij is doodgeschoten. - Rotterdam Op straat is de 48-jarige Kroaat Ivan Loncaric doodgestoken. - Amsterdam Tijdens een ruzie steekt de 23-jarige Antilliaanse Z.R. haar 29-jarige Antilliaanse vriend Benito Lanooi dood. - Amsterdam In een woning is de 33-jarige Surinamer M. Koba doodgestoken. - Amsterdam In het Surinaamse Cultureel Centrum Kwakoe schiet de 44-jarige Surinaamse C.V. een 48-jarige man dood die daar piano zit te spelen. Het betreft een crime passionel: de man rommelde met een vriendin van de vrouw. - Ede Achter het stuur van een auto vindt de politie het lijk van de 31-jarige Anton Bussing. Hij is doodgeschoten met een uzi. - Krommenie In hun flat heeft een 48-jarige man zijn 26-jarige Turkse vrouw Hanife Temiz-Ince doodgeslagen. december - Amsterdam Achter het stuur van zijn auto vinden voorbijgangers het lijk van de 51-jarige Tunesiër Sabri Karoui. Hij is doodgeschoten.

267

- Amsterdam Bij een mogelijke beroving van de eigenaren van een Chinees restaurant wordt de 27-jarige werknemer Lin Yong doodgeschoten en raakt zijn oom gewond. - Terneuzen In een drugspand schiet de 21-jarige Algerijn J.S. uit Gent de 30-jarige Johny Vandromme uit het Belgische Ieper dood en verwondt drie andere Belgen. De Algerijn dacht dat de vier hem erin luisden om zijn vingerafdrukken op een revolver te krijgen. - Deventer Voor zijn woning ligt het lijk van de 46-jarige H. Bootsma. Hij is na een ruzie doodgestoken. - Beets De 19-jarige W. de W. wurgt zijn 16-jarige ex-vriendin Sylvia Drost en dumpt haar lijk in de Beemstervaart. De man wilde opheldering over het gerucht dat hij haar verkracht zou hebben. - Leiden De 32-jarige E.M. steekt in hun woning zijn 41-jarige Surinaamse vrouw Kashilda Keteldijk dood. - Alkmaar In haar werkkamer doodt de 27-jarige Pool A.D. de 26-jarige Poolse prostituee Lidia Zgolak met een stroomstootwapen. De man probeerde de vrouw te beroven van spaargeld. De roofoverval was uitgelokt door de 22-jarige Poolse vriendin en collega van het slachtoffer M.M. en de 25-jarige Pool R.K. - Amsterdam In diens woning vindt een huisgenoot het lijk van de 45-jarige Johannes Spickenheuer. Op tweede kerstdag arresteert de politie de 36-jarige Joegoslaaf Janos J. Hij bekent dat hij het slachtoffer bij een roofmoord met een fles op het hoofd heeft geslagen. - Rotterdam In een woning is de 31-jarige Indonesische T. van K. doodgeschoten. Zijn 26jarige vriendin raakt gewond. Schutters waren de 21-jarige Surinamer R.B. en de 25-jarige P.L. Opdrachtgever was de 23-jarige Schotse drugshandelaar C.B. De 24-jarige W. de R. trad op als intermediair. Van K. had een slechte partij drugs geleverd en weigerde die terug te nemen. - Hoofddorp Op een bouwterrein vinden wandelaars het lijk van de 26-jarige Surinamer Gerry Kolf uit Amsterdam. Hij is doodgestoken. - Etten-Leur In zijn woning schiet de 21-jarige Turk K.B. de 28-jarige Joegoslaaf Branko Djurovic dood met een omgebouwd gasalarmpistool. Naar zijn zeggen per ongeluk. - Hengelo In diens woning steekt de 28-jarige gok- en alcoholverslaafde J.S. de 65-jarige Joep van Gestel dood. De bejaarde man wilde seks in ruil voor onderdak. - Papendrecht In haar woning slaat de 28-jarige T.M. zijn 23-jarige ex-vriendin Marcia Stenekes dood met een hamer. Ze hadden ruzie. - Amsterdam In haar woning vindt de politie het lijk van de 48-jarige Cornelia van Dam. Ze is twee dagen eerder door haar 29-jarige vriend C.L. neergestoken bij een ruzie. Beiden waren alcoholist. De man had zijn vriendin al eerder gestoken. - Amsterdam Achter het stuur van zijn auto vindt de politie het lijk van de 24-jarige Marokkaan Mimoun Azehaf. Hij is doodgeschoten door de 19-jarige R.A. Deze had een relatie met de vriendin van het slachtoffer toen die in de gevangenis zat. - Rijssen In zijn woning is de 43-jarige Russische asielzoeker Joeri Senchougov doodgeslagen door een 45-jarige Moldaviër. De man was een expert in software en het ontwikkelen van hologrammen op bankpasjes. - Amersfoort De 40-jarige Turk M.T. en zijn 20-jarige zoon T. slaan hun 41-jarige voormalige huurder Arno Bocken neer met een buigijzer. Hij overlijdt aan zijn verwondingen en aan hartritmestoornissen. - Amsterdam In de Vrolikstraat steekt de 25-jarige Surinamer R.V. bij een poging tot beroving in zijn woning de 47-jarige Pieter Dirk van der Plas uit Katwijk neer. Hij strompelt de straat op en overlijdt in het ziekenhuis. - Den Haag De 34-jarige Elisabeth Meyer overlijdt aan de gevolgen van een vechtpartij met haar 43-jarige vriend F.L. de avond daarvoor.

268

Moord en doodslag 1996 januari - Haarlem In hun woning schiet de 32-jarige schizofreen E.L. onder invloed zijn 64-jarige moeder Henny Wijker na een ruzie dood. - Rotterdam In een woning is de 37-jarige Turk Tashin Akarca doodgeschoten. - Rotterdam De 23-jarige Antilliaanse Sayonara Rosa overlijdt na een val van de derde verdieping van een huis. Ze is vermoedelijk geduwd. - Krimpen aan den IJssel In zijn woning steekt de 42-jarige Molukse verpleegkundige A.S. zijn drie zoontjes van 6, 8 en 9 jaar dood. Daarna probeert hij zelfmoord te plegen. De lijken worden de volgende dag gevonden. Zijn vrouw was in 1991 overleden aan een ziekte. Hij had een vriendin, maar die had hem verlaten. - Amsterdam In een auto bij een flat in de Bijlmer ligt het lijk van de 37-jarige Turk Ibrahim Yami. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam Bij een geldruzie in een auto op de Ringweg a10 is de 35-jarige Turkse bestuurder Necmettin Atasci doodgeschoten en raakt een 25-jarige man gewond. - Rotterdam In een coffeeshop schiet de 37-jarige Surinamer F.R. de 33-jarige Surinamer Moreo Eelst dood. Hij zei dat Eelst hem bedreigd had. - Amsterdam Bij een caféruzie tussen Joegoslaven schiet een 33-jarige man de 41-jarige Rade Mrvic dood. - Maassluis In diens huis steekt de 25-jarige R.M. zijn 58-jarige vader dood. Ze hadden ruzie over te harde muziek. Acht jaar eerder had de man zijn ‘tirannieke’ vader ook al eens gestoken. Sinds kort wilde de vader dat zijn zoon uit huis ging. - Groningen De 30-jarige H.M. schiet zijn 32-jarige huisgenote twee keer door het hoofd en pleegt daarna zelfmoord. - Rotterdam In een pension schiet de 25-jarige R.M. de 32-jarige G. Meulens neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Het slachtoffer had niet betaald voor vijf gram harddrugs. - Groningen In haar woning doodt de 48-jarige N. van W. tijdens een love-healing – ze zijn aanhangers van de Indiase goeroe Sai Baba – zijn 40-jarige vriendin Jitske de Groot door op haar borstkas te drukken. Ze overlijdt aan inwendige bloedingen. De vrouw leed al 25 jaar aan anorexia. - Weert In de gang van klooster De Heilige Geest ligt de gewonde 76-jarige pater Engelbertus van Kempen. Hij overlijdt in het ziekenhuis. Hij was door de 33-jarige A. van de V. met een hard voorwerp op zijn hoofd geslagen toen die betrapt werd bij een inbraak. - Maastricht In een woning schiet de 19-jarige Turk C.B. de 22-jarige Anouk Roemgens dood. - Amsterdam Voor de deur van Yab Yum is de 26-jarige portier Bert Bons uit Hoorn doodgeschoten. De schutter is voortvluchtig. - Terneuzen In hun woning doodt de 34-jarige L.W. haar 2-jarige dochtertje. - Weesp Na een slepende ruzie over burenoverlast schiet en steekt de 31-jarige paranoïde psychoot R.P. de 48-jarige Paul Verwoert en de 41-jarige Toon van den Akker in de woning van de laatste dood.

269

- Maastricht Bij een overval op een geldwisselkantoor is de 26-jarige medewerker Eric van der Wolde doodgeschoten. - Maastricht In het gebouw van cultuurwetenschappen op de universiteit steekt de 41-jarige H.W. zijn 35-jarige vrouw José de Groot dood. - Den Haag Vlak bij een café schiet de 40-jarige L.M. de 20-jarige Surinamer Carlos Daans dood. - Nieuwegein In een klikobak in een woning ligt het lijk van de 45-jarige Surinamer F.T. Zijn 20-jarige autistische zoon heeft hem na een ruzie met een hakbijltje, een sabel en een mes gedood en daarna gedumpt. De jongen bracht lange tijd door in inrichtingen. Hij zei dat hij niet kon slapen omdat zijn vader snurkte. februari - Groningen In zijn woning steekt de 46-jarige F.H. de 25-jarige straatprostituee Jacqueline Schipper dood, die hij eerder die nacht had opgepikt. - Nieuw-Vennep In de berm ligt het lijk van de 19-jarige Chinees Jianyong Fang. Hij is doodgeschoten. - Alkmaar In een bordeel is de 25-jarige Nigeriaanse prostituee Faith Osariemen Matthew gewurgd. - Rotterdam Na een aangestoken brand in een drugspand vindt de brandweer op zolder het lijk van de 27-jarige Marokkaan Hassan Hantout. Hij is gewurgd. - Amsterdam Voor zijn woning is een 27-jarige Turk neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Oostburg De 24-jarige Turk H.Y. steekt zijn 23-jarige vrouw Songul Sahbaz dood. De twee hadden relatieproblemen. - Schiedam Na een woordenwisseling over een vrouw steekt de 18-jarige Turk I.O. de 16-jarige Huseyin Tehgoz dood. Het slachtoffer had met een hamer geslagen. De jongens hadden een vete en kwamen elkaar die nacht bij toeval tegen. - Rotterdam Een 30-jarige man steekt bij een straatruzie de 20-jarige Bjorn Verhoev dood. - Assendelft In het Noordzeekanaal ligt het lijk van de 23-jarige Marokkaan Cheik Tourad uit Zaandam. De politie arresteert de 27-jarige N.K. Deze bekende later ook verantwoordelijk te zijn voor een moord op 17 november 1997 in Zaandam. - Rotterdam Na ruzie over een geldschuld schiet een 30-jarige Turk de 38-jarige Turk Haci Mehmet Kon dood en verwondt diens 21-jarige vriendin. - Tilburg In zijn woning ligt het lijk van de 64-jarige Eduard van den Acker. Hij is vermoedelijk twee dagen eerder gewurgd bij een roofoverval door twee allochtonen van 17 jaar. - Amersfoort In zijn woning is de 26-jarige Michel Duif doodgeschoten. Hij was betrokken bij grootschalige computerroof. - Oostzaan Trimmers vinden in recreatiegebied ’t Twiske het lijk van de 31-jarige Marokkaan Iliass Salim Arrafat. - Weert In een seksclub schiet de 53-jarige Turk C.A. de 23-jarige Pool Waldemar Mieszala dood. Het slachtoffer was een bezoeker. maart - Amsterdam Een schoonmaakster vindt in diens woning het lijk van de 54-jarige Antoon Willem Hummeling. Hij is door geweld om het leven gebracht. - Assen In zijn woning is de 54-jarige Jacob Bijmholt doodgestoken. De 18-jarige R.B. en zijn

270

even oude vriendin A.H. bekennen de roofmoord. De twee hadden eerst de grootouders van H. in Haren willen overvallen, maar die hoorden de bel niet. - Amsterdam In zijn woning is de 37-jarige Indiase Jagjit Singh doodgestoken. - Grashoek In haar woning schieten twee onbekende mannen de 75-jarige Mien Drissen neer. Ze overlijdt vier maanden later. - Maastricht Bij een familieruzie steekt de 13-jarige P.S. de 56-jarige Duitse vriend van zijn moeder dood. De man mishandelde de vrouw. - Numansdorp In een sloot ligt het lijk van de 41-jarige Oostenrijker Michael Leo Maier. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam In een café schiet de 47-jarige A. van E. de 43-jarige Belgische drugshandelaar en politie-informant Martin Swennen dood. Swennen zou met de politie gepraat hebben over corruptie bij de Belgische rijkswacht. - Den Haag In haar woning ligt het lijk van de 77-jarige mevrouw Hanegraaff. Zij is gewurgd en daarna gestoken. - Den Haag Op straat is de 27-jarige Somaliër Said Abdi Noor doodgestoken. - Vlaardingen In diens woning boven de kapsalon steekt een 37-jarige man de 45-jarige Dirk Boot dood. Het kappersmodel had een relatie met de vrouw van het slachtoffer. - Hilversum Bij een ruzie in de keuken van restaurant Valentino schiet de kok, de 44-jarige Italiaan D.R., de 32-jarige eigenaar P. Bos neer. Deze overlijdt even later in het ziekenhuis. De restauranteigenaar wilde dat R. in een restaurant van hem in Arnhem ging werken. - Assen In zijn woning verstikt de 41-jarige G.H. zijn dochtertjes van tien en negen en zoontje van vijf en verhangt zich daarna. Een jaar eerder was de moeder van het gezin aan een ernstige ziekte overleden. - Den Haag In diens woning slaat de 41-jarige schizofreen T.V. de 65-jarige Willem Zandvliet de schedel in. Hij was volgens zijn advocaat kort daarvoor tegen zijn wil ontslagen uit de crisisopvang van een psychiatrisch ziekenhuis. - Stampersgat Een 65-jarige man overlijdt in het ziekenhuis. Zijn 66-jarige buurman B. van der K. had hem met een ijzeren staaf in zijn buik gestoken. De twee hadden een vete. - Haarlem Bij mishandeling van zijn 20-jarige vriendin schopt de 21-jarige Colombiaan J.T. zijn ongeboren kind van zeven maanden dood. De vrouw wilde hun relatie verbreken. - Noordwijk Tijdens een ruzie steekt de 49-jarige G.B. zijn 53-jarige vriendin Alida Groenewoud dood. De twee hadden al langer problemen. - Amsterdam In zijn woning vindt de politie het lijk van de 68-jarige Adri van Zundert. Hij is gewurgd. Twee Turkse jongens van 16 en 17 jaar bekennen een roofmoord op 23 maart. Een van hen kende het slachtoffer. Met de buit waren ze op vakantie gegaan naar Turkije. - Coevorden Bij een ruzie over de hoogte van een energienota en het opzeggen van de huur schiet de 46-jarige kostganger B. van der L. zijn 42-jarige huisbaas Maarten Arends dood. Deze vierde juist zijn verjaardag. - Rotterdam In diens woning steekt de 35-jarige Antilliaan E.F. de 31-jarige Robert Vuyk dood. - Urmond Op 17 december wordt in het Julianakanaal het lijk gevonden van de 41-jarige Iraniër Khanifam D’jafar. Hij is het slachtoffer van een misdrijf en heeft geruime tijd in het water gelegen. - Lelystad Na een geldruzie in een gokcafé steekt de 27-jarige Marokkaan H.E. de 33-jarige Marokkaan Khalid Boughaba op straat neer. Deze overlijdt in een shoarmazaak. - Rotterdam Voor een drugspand waar ze beiden dealen steekt de 43-jarige Marokkaan M.E. zijn 27-jarige Marokkaanse ‘collega’ Mohamed Bouzarioh neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Het slachtoffer zou de dader eerst met een tafelpoot hebben aangevallen, maar volgens het om was het een strijd om macht.

271

- Breda De 19-jarige R. de J. steekt de 23-jarige Eric Mieghem dood als deze hem betrapt bij een poging tot autokraak. - Overpelt Op de openbare weg is de 40-jarige Italiaan Antonio Galasso doodgeschoten. - Rotterdam Voor de ingang van discotheek Parkzicht schiet de 31-jarige portier E.M. de 21jarige Marokkaan Mohamed Kalai dood. Deze was de toegang geweigerd en had na een vechtpartij als eerste geschoten. april - Amsterdam De 48-jarige Brit D.B. schiet zijn 28-jarige Marokkaanse vriend Karim dood en overlijdt even later aan een hartaanval. - Hoofddorp In de woning van zijn vriendin schiet de 29-jarige A.Z. uit Zandvoort de 37-jarige Zandvoortse Riny Meerveld neer. Deze overlijdt een week later aan zijn verwondingen. - Arnhem De 23-jarige E. de G. schiet zijn 20-jarige ex-vriendin Wilma Lamie Kasan, haar 30-jarige zus Sina en haar 43-jarige echtgenoot Mannie Djasidin dood. - Sneek In een woning is de 39-jarige Klaasje Abma doodgeslagen. - Den Haag In haar luxe appartement overlijdt de 94-jarige miljonaire A. Sloos-Fischer. Na een tip valt de verdenking op twee mannen. In eerste instantie worden ze veroordeeld wegens moord (één zelfs tot levenslang), maar in hoger beroep worden ze vrijgesproken en alleen veroordeeld wegens diefstal. - Amsterdam De 45-jarige C.R. schiet de 43-jarige Tineke Langenberg dood. - Middelharnis De 27-jarige T.J. slaat in diens woning de 66-jarige Johannes Nipius dood. - Haarlem In haar woning ligt het lijk van de 67-jarige mevrouw Koekkoek-Koelemeijer. De vrouw is gewurgd. Ze is het slachtoffer van een roofmoord door vijf zwervers. - Heemstede In zijn woning vindt de politie het lijk van de 47-jarige Ton Hermes. Hij is in de nacht van 6 op 7 april doodgestoken door de 25-jarige E.L. Deze beweerde dat het slachtoffer hem seksueel had benaderd. Als tiener zou hij ook al eens door de man zijn misbruikt. - Ommen In hun woning op een bungalowpark steekt de 27-jarige H.N. zijn 57-jarige moeder dood. Hij was het niet eens met haar godsdienstige activiteiten. - Zwijndrecht In zijn woning steekt de 47-jarige D. van G. zijn achtjarige zoontje dood en pleegt daarna zelfmoord. De man leefde gescheiden van zijn vrouw en had het jongetje die dag op bezoek. Hij was al langer depressief. - IJmuiden Bij de sluizen van IJmuiden wordt het in plastic verpakte lijk gevonden van de 34-jarige Indonesische Tri Nurbiyanti uit Weesp. Ze is doodgeschoten, volgens de politie door haar 53-jarige collega. Deze bekende wel een relatie met de vrouw te hebben gehad. In eerste instantie wordt hij vrijgesproken, maar in hoger beroep veroordeeld tot 9 jaar en 2 maanden. - Tilburg In zijn woning wurgen de 27-jarige J.M. en de 13-jarige M. van de S. de 47-jarige Thomas Hijstek. Deze zou de 13-jarige seksueel hebben benaderd. Voor straf wilden ze hem beroven. - Zaandam De 27-jarige A. van der B. wurgt zijn 21-jarige vriendin Jacqueline Hagenaar en verbergt haar lijk in de kruipruimte. Daar wordt ze twee dagen later gevonden. Op 16 april springt hij zelf voor de trein. - Dordrecht Bij een inbraak is de 81-jarige Cornelia Baas-Muller doodgestoken. - Breda De 27-jarige T.J. wurgt haar driejarige overbuurmeisje Robin Bogers en zet haar lijkje in een plastic zak bij het huisvuil. Ruim anderhalve week later wordt het voetje gevonden op een vuilstortplaats. Eind 1995 had de vrouw haar driejarige zoontje verloren. - Zoetermeer In een huis voor asielzoekers steekt de 32-jarige Sri Lankaan K.S. zijn 21-jarige landgenoot Jaganesan Kandasamy dood.

272

- Eindhoven In een plantsoen schiet de 34-jarige R.B. de 35-jarige P. Wijtmans dood. - Amsterdam In een sloot in het Rembrandtpark ligt het in hoeslakens verpakte lijk van de 46-jarige David Sebty. Hij had schotwonden. mei - Maastricht In een woning schiet de 58-jarige Turk M.T. zijn 40-jarige vrouw en haar 61-jarige vriend dood. - Rotterdam In een woning steekt de 36-jarige Surinamer Roy Anand H. zijn 32-jarige Surinaamse ex-vrouw Jacintha Mohan dood. - Rotterdam In haar woning is de 34-jarige Filippijnse prostituee Kim Camarines gewurgd. - St. Annaparochie Bij een verkeerscontrole schiet de 32-jarige marechaussee W.V. uit Sneek de 54-jarige Jos Goovaars neer die probeert weg te rijden. De man overlijdt op weg naar het ziekenhuis. Later blijkt het een liefhebber van oude auto’s die de papieren van zijn Alfa nog niet in orde had. Het om eist wegens doodslag drie jaar, hij krijgt twee jaar. - Amsterdam Bij een ruzie tussen daklozen in het hvo-pand schopt en slaat de 36-jarige G. ter B. de dakloze R. van Maanen zo hard dat deze in coma raakt en overlijdt. - Amsterdam In de slaapkamer van zijn woning is de 58-jarige Theo Zeinstra doodgestoken. Hij had geregeld homofiele contacten met jongens. Op 19 september 2000 meldt de 24-jarige Yoeesef A. zich uit wroeging. Het slachtoffer had hem vernederd bij het doen van seksuele voorstellen. - Veessen (gemeente Heerde) In zijn woning is de 91-jarige molenaar Jan Langevoord doodgeslagen. De man was met een waslijn aan handen en voeten gebonden. Twee mannen van 27 en een van 18 bekennen de roofmoord. Zij verbleven op een camping in Veessen. - Helmond Tijdens een ruzie over een mislukte relatie schiet de 51-jarige J.S. de 34-jarige Petrus Donders uit Valkenswaard op straat dood. Het slachtoffer had een relatie gehad met de schoondochter van de schutter en bezocht de woning van de vrouw om wat spullen op te halen. - Rotterdam Een sportvisser vindt in de haven in een plastic zak het lijkje van een pasgeboren jongetje. - Rotterdam Bij een geldruzie schiet de 36-jarige G.H. de 43-jarige Mirsad Redzo dood. Beiden zijn Joegoslaven. - Amsterdam Op straat is de 34-jarige Marokkaan Abdeljallil Moughouz doodgeschoten. - Amsterdam In een flat in de Bijlmer is de 31-jarige Surinamer Jerrel Patrick Geerlings doodgeschoten. - Diemen De 37-jarige Surinamer R.P. geeft zijn drie kinderen slaappillen en steekt daarna op ze in. Vergeefs probeert hij zelfmoord te plegen. Zijn 7-jarige zoontje Akash overlijdt, een meisje van acht en een jongetje van tien raken gewond. De 38-jarige moeder had het huis een paar dagen eerder verlaten. - Helmond De 52-jarige Duitser G.L. steekt in diens woning de 43-jarige Eduardo Rangel dood en rijdt zich daarna in Mönchengladbach dood. Het slachtoffer had een kortstondige relatie met de vrouw van de Duitser. In de wagen van de Duitser lag een afscheidsbrief. - Amsterdam Bij het toegangshek van haar werk is de 27-jarige Dorinda Despotovic doodgeschoten. Zij is employee van de Joegoslavische luchtvaartmaatschappij jat. - Alkmaar Tijdens een ruzie schiet de 30-jarige Joegoslaaf S.M. de 24-jarige Dennis de Rooy neer. Deze overlijdt maanden later aan de verwondingen. - Wierden In diens woning steekt de 21-jarige D. van de R. de 26-jarige Patrick Segers dood. De twee hadden tijdens het liefdesspel ruzie gekregen. Van de R. stoorde zich aan de aanhankelijkheid van Segers.

273

- Amsterdam In haar woning schiet de 39-jarige P.H. zijn 29-jarige vriendin Petra Wattimena dood. - Amsterdam In haar woning is de 44-jarige Surinaamse Marcelina Rombley dood aangetroffen. - Heerlen Bij een vechtpartij op straat is de 25-jarige Serge Heederik doodgestoken door twee mannen van 17 en 24 jaar. - Arnhem Psychisch in de war wurgt de 29-jarige P.D. haar 4-jarige zoontje. - Beetsterzwaag De 16-jarige A.N. steekt zijn vierjarige overbuurmeisje Jetty de Haan dood nadat hij haar seksueel heeft misbruikt en verstopt haar lijkje in een plastic zak in een kast op zijn slaapkamer. ’s Avonds gaat hij naar een jeugdsoos. - Hoorn In een café schiet de 24-jarige M.E. de 25-jarige Marokkaan Khalid Maouid neer. Deze overlijdt onderweg naar het ziekenhuis. E. maakte ruzie toen een vriend van hem Maouid een pilsje aanbood, terwijl ze krap zaten. - Amsterdam Twee mannen schieten op straat de 36-jarige Joegoslaaf Dragan Markaj dood en vluchten in een auto. juni - Lottum In een bosperceel in Lottum (gemeente Grubbenvorst) wordt het lijk gevonden van een 22-jarige vrouw. Ze is vermoord. - Ammerzoden Onder invloed van alcohol schiet een 42-jarige vrouw naar eigen zeggen per ongeluk haar 24-jarige vriend Cornelius Herwert de Graag dood. - Beesel Omdat deze handtastelijk werd slaat een 29-jarige man zijn 66-jarige Duitse oom Josef Kremer dood met een hamer. - Rotterdam De 51-jarige gestoorde G.N. steekt in zijn woning de 36-jarige Johannes Degenaar dood. - Stein Kinderen vinden het lijk van een 25-jarige Nederlandse vrouw. - Amsterdam In haar woning is de 43-jarige Duitse Monika Marzec doodgestoken. - Bodegraven Op het Stationsplein steekt de 16-jarige V.L. een 19-jarige Marokkaan dood. Het slachtoffer had een scooter van de verdachte verduisterd. - Rotterdam In een Turks koffiehuis schiet de 38-jarige H.K. de 51-jarige H. Sayili dood. De 57-jarige Mehmet Karaca overlijdt in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De schutter zou geld hebben uitgeleend en kwam zijn geld opeisen. - Den Haag In een auto is de 36-jarige Turk Murtaz Cebi doodgeschoten. - Emmer-Compascuum De 37-jarige J. van T. slaat met een honkbalknuppel de 47-jarige Gerard Lokken dood die in een caravan op zijn erf woont. Ze waren eerst op stap geweest met de vrouw en dochter van de verdachte. In de vroege ochtend kregen ze ruzie nadat Lokken voor de zoveelste keer bedreigingen had geuit. - Rotterdam In een woning steekt de 18-jarige Tunesiër B.A. onder invloed van drank en cocaïne zijn 13-jarige Surinaamse vriendin Eleonoor Hidalgo dood. Hij zei dat hij plotseling werd aangevallen door een geest. De jongen had al vaker mensen neergestoken. - Alkmaar Na afloop van de ek-wedstrijd Nederland-Zwitserland steekt de 21-jarige D. van K. de 21-jarige Michael van Twuijver op de markt dood tijdens een vechtpartij. - Deventer In een huis voor asielzoekers steekt de 23-jarige Georgiër M.K. zijn 41-jarige landgenoot Data Ugulava dood bij een ruzie om drugs. Hij verpakt het lijk in plastic afvalzakken. De politie vindt het op 18 juni. - Rosmalen Vlak bij de rijksweg ligt het lijk van de 38-jarige illegale Algerijn Omar Moumen. Hij is elders doodgeschoten door de 21-jarige Turk B.D.

274

- Rotterdam De 36-jarige A.S. wurgt in een gehuurde kamer de 31-jarige prostituee Karin van Dijk. Zij had hem gepest met zijn afwijkende geslachtsorgaan. - Haarlem Op een parkeerterrein vindt de politie het lijk van de 21-jarige Jordy Heijerman. Hij is doodgeschoten door de 27-jarige D.B. - Rotterdam Voor de deur van een disco steekt de 27-jarige Antilliaan E.H. de 37-jarige Antilliaan Raymond Serbonij neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Ze hadden ruzie over het plan om samen een verzekeringsbedrijf op te lichten. - Waarder Bij een proefrit steekt de 37-jarige tbs-patiënt J.E. de 52-jarige garagehouder Gijsbert Verbree dood. Het lijk dumpt hij in de berm. De man bekent een roofmoord voor drugs. Hij had proefverlof en had in 1988 tien jaar en tbs gekregen wegens doodslag op 23 juli 1987. - Den Helder In een woning is de 25-jarige Berry van Kooten doodgestoken. - Almelo Voor zijn woning steekt de 20-jarige E.H. zijn 30-jarige stiefbroer dood. Deze was dronken en zocht ruzie. Die avond had hij al eerder overlast bezorgd. - Hilversum In de keuken steekt de 52-jarige paranoïde Antilliaan W.R. zijn 53-jarige hospita O. Ruyer dood. Zij wilde dat hij opstapte. juli - Rotterdam In de hal van hun woning ontdekt een vrouw het lijk van haar 31-jarige Chinese man Ping Ming Li. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam In haar woning in Zuidoost onthoofdt de 33-jarige gestoorde V.L. zijn 90-jarige tante Marina Schut. Bij zijn aanhouding wordt hij neergeschoten. - Wassenaar In de kelder van zijn woning/kantoor ligt het lijk van de 55-jarige Egyptenaar Aly Bahgat Shouhayeb. Hij is doodgeschoten door de 33-jarige Surinamer F.G. - Hengelo Na een ruzie eerder op de dag schiet de 20-jarige Antilliaan G.L. de 21-jarige Turk Erkan Dogan dood. Een 23-jarige broer van het slachtoffer raakt gewond als hij probeert de vluchtauto van de dader tegen te houden. - Rotterdam Na een roofoverval op een drugspand schieten twee gemaskerde mannen voor de woning de 27-jarige Marokkaan Ahmed Oualid neer als deze thuiskomt. - Eindhoven In de tuin achter haar woning ligt het lijk begraven van de 27-jarige Monique Muijsert. Ze is met geweld om het leven gebracht door haar 26-jarige vriend J.L. en een 24-jarige huisgenoot. - Gouda In haar woning is de 55-jarige Maria Bergh-Zaal om het leven gebracht door haar schedel in te slaan en daarna in de badkuip te verdrinken. - Rotterdam In een café is de 20-jarige Joegoslaaf Aleksander Bogdanovic neergeschoten. Hij overlijdt korte tijd later in het ziekenhuis. - Raalte In een psychiatrisch ziekenhuis steekt een 45-jarige Nederlandse tbs-patiënt een 66-jarige medepatiënt dood. - Bergen op Zoom Op straat wurgt de 28-jarige W.E. na een ruzie de 26-jarige Sylvie Kremer uit Luxemburg. Hij had de vrouw bij het station ontmoet en werd kwaad toen de vrouw drugs wilde. - Rotterdam In een woning is de 34-jarige Marokkaan Amar El Haddouti doodgeschoten. - Helmond Bij een ruzie tussen twee groepen is de 23-jarige Renzo Renato Platier doodgestoken. - Oldenzaal In hun woning slaat de 57-jarige A.A. zijn 48-jarige vrouw Arendina Prongers dood. De man stond al geruime tijd onder psychiatrische behandeling. - Hoogezand Bij een ruzie over een tuinhekje steekt de 30-jarige Turk I.K. de 47-jarige Duitser Hans Joachim Meier dood.

275

- IJmuiden Bij een ruzie aan boord van een schip schiet de 38-jarige R.O. de 40-jarige Pieter Hendrik Wind dood. - Amsterdam In een woning steekt een 24-jarige man de 21-jarige Surinaamse Cheryl Harkinsoen dood. De dader overlijdt later in het ziekenhuis. - Amsterdam Op straat schiet de 51-jarige B.S. de 44-jarige zwerver Chamel Al Daghestani dood. De twee waren bevriend, maar de schutter zei dat hij zich bedreigd voelde. - Amsterdam De 30-jarige Ghanese D. Sarpong overlijdt nadat zij onder verdachte omstandigheden in de gracht rond de Bijlmerbajes is beland. De 35-jarige Ghanees B.A. heeft haar om het leven gebracht. - Amstelveen In een sigarenzaak wurgt een 48-jarige man de 54-jarige winkelier Abraham van Loon. Hij is gekneveld en heeft een zak over zijn hoofd. - Rotterdam Bij een overval wordt de 59-jarige Carl Beerens rohypnol toegediend en daarna doodgestoken. augustus - Dorst In de bossen ligt het lijk van de 32-jarige Weinand Lemel. Hij is doodgeschoten door zijn 25-jarige Surinaamse vriendin en haar 26-jarige nieuwe vriend. - Haarlem Een 58-jarige man wordt op de openbare weg met fysiek geweld gedood. - Alkmaar Bij een ruzie op het terras van een snackbar schiet de 25-jarige Antilliaan J.F. de 37-jarige Kees van der Hurk dood. Een 40-jarige man raakt zwaargewond. - Den Haag In diens woning wurgt de 32-jarige Turk R.B. de 77-jarige Adri Wieser. De schouwarts tekent voor een natuurlijke dood, maar B. bekent de moord in 1997. - Enschede In zijn woning schiet een 35-jarige man zijn 1-jarige dochtertje dood en pleegt daarna zelfmoord. - Rhenen De 61-jarige korsakovpatiënt J.L. slaat onder invloed de 43-jarige Patricia Bergenhenegouwen dood. - Schiedam De 53-jarige J.V. heeft de 8-jarige Marcello Jansen van de achtste verdieping van zijn flat gegooid. Het jongetje speelde op de galerij met een bal en kreeg ruzie met de man. - Rotterdam In een woning ligt het lijk van een 36-jarige man. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam Bij een bushalte ligt het lijk van de 34-jarige Algerijn Abed Tahar Aissa. Hij is in een woning vlakbij doodgestoken door de 22-jarige M.B. en de 23-jarige M.K. toen hij een vrouw verkrachtte. - Papendrecht In haar werkflat is de 22-jarige Surinaamse prostituee Gina Jane Vreedzaam gewurgd - Emmen In haar woning steekt de 34-jarige M.A. zijn 28-jarige ex-vriendin Anja Cramer dood. - Utrecht Na een kroegruzie is op straat de 35-jarige Ronald John Nierkens doodgeschoten en valt één zwaargewonde. - Amersfoort De 64-jarige A. van der S. steekt in hun woning zijn 60-jarige vrouw Cuinera Andrica de Jager dood wegens overspel. - Amsterdam Op straat schopt de 21-jarige R.L. de 26-jarige Joes Kloppenburg halfdood als deze iets zegt van een vechtpartij. Kloppenburg overlijdt in het ziekenhuis. Er zijn twee mededaders van 24 en 27 jaar. - Ouwerkerk Op de schorren ligt het lijk van de 18-jarige Sabrina Pelizzon uit Spijkenisse. Ze is gewurgd. - Amersfoort In haar woning wurgt de 27-jarige Van den B. de 27-jarige Rebecca Ruth Muller.

276

- Amsterdam Bij een overval is de 55-jarige Chileen Jerges Leiva Andrade in zijn woning doodgeschoten door drie gemaskerde mannen, aldus zijn vrouw. - Rotterdam In haar woning is de 35-jarige Iraanse Mehri Khodabakhsh doodgestoken. Ze was asielzoeker en sinds 1991 in Nederland. - IJlst In zijn woning steekt de 37-jarige G. van der V. zijn 27-jarige vriendin Gerda Wijnia dood met een fileermes. De twee hadden al eerder problemen gehad. - Sittard In zijn auto is de 44-jarige Jacobus van de Boel uit Urmond doodgeschoten door een 29-jarige vrouw. Het slachtoffer was in Stein lijsttrekker voor de Centrum Democraten. - Arnhem In zijn woning is een 27-jarige Nederlandse man doodgestoken. - Rotterdam In zijn auto is een 25-jarige Turk doodgeschoten. - Emmen In de nacht van 8 op 9 juli slaat de 38-jarige A.M. zijn 32-jarige Hongaarse vrouw Margit Virag met een spa dood. Haar lichaam gooit hij in een afvalcontainer in het water. De vrouw wordt pas op 29 augustus gevonden. De man was bang dat de vrouw vanwege huwelijksproblemen met de kinderen naar het buitenland zou vertrekken. - Den Haag De 27-jarige Marokkaan A.M. steekt in een woning de 19-jarige Marokkaanse Nadia Ziani dood. - Steenbergen Na een ruzie met diens vrienden eerder op de avond in Bugatti’s Bar, schiet de 23-jarige uitsmijter P.M. de 17-jarige Benjamin Bogaard dood. september - Wateringen De 37-jarige M.D. schiet de 41-jarige Cor van der Scheer dood en pleegt daarna zelfmoord. - Heerlen In een café schiet de 22-jarige P.M. de 28-jarige Paul Kockelhorn dood. - Amsterdam Een 35-jarige Turk schiet zijn 54-jarige werkgever Alexander Kraak dood en pleegt daarna zelfmoord. - Eindhoven In diens woning steekt de 43-jarige J.B. de 33-jarige Duitser Ralf Schultz dood. - Den Haag Bij een drugsruzie steekt de 38-jarige E.P. de 37-jarige Joop van Stratum dood. - Amsterdam Twee jongens van 17 en een van 19 jaar steken de 25-jarige Ron Hazelhof dood. De verdachten vielen de vriendinnen van het slachtoffer en diens broer lastig. - Den Oever Aan de noordkant van de Afsluitdijk wordt het lijk aangetroffen van de 29-jarige Marokkaan Ali Obaha uit Duitsland. Hij is doodgeschoten. - Bergen In zijn woning is de 46-jarige Johannes Belt doodgeschoten. - Rotterdam Bij een vechtpartij komt de 45-jarige Kaapverdiaan Antonio Furtado Monteiro om het leven. - Bennekom In hun kapitale villa vermoorden de 18-jarige Eva en haar 18-jarige vriendje Emile zondagavond de 15e haar 47-jarige vader Bert en haar 44-jarige stiefmoeder met een bijl. Twee kinderen van 3 en 1 blijven ongedeerd. De lijken worden pas de 17de gevonden. Eva zegt dat ze in haar kinderjaren door haar vader is misbruikt. - Voorburg De 34-jarige Turk K.A. steekt zijn 16-jarige dochter dood. - Rotterdam Voor een café is de 31-jarige Turk Ayhan Gungor doodgeschoten. - Watergang Na een zakelijk conflict schiet een 53-jarige Duitser in de tuin van diens huis een 47-jarige man dood. - Berkhout (Wester-Koggenland) De 15-jarige S.K. steekt de 25-jarige Engelsman Mark White neer als deze zich beklaagt over lawaai door een groepje jongens. White overlijdt in het ziekenhuis. - Eindhoven In haar kamer steekt de 39-jarige T.F. zijn 30-jarige ex-vriendin Rabia Sarbous dood. Daarna probeert hij zelfmoord te plegen.

277

- Den Haag Bij een ruzie om een 32-jarige vrouw steekt de 24-jarige Surinamer D.S. een 34jarige Antilliaan op straat dood. De vrouw raakt zwaargewond. - Rotterdam Bij een ruzie komt de 19-jarige Marokkaanse Sakina Mouami om het leven. - Amsterdam In hun woning steekt de 41-jarige Turk V.E. zijn 32-jarige vrouw dood. - Weert De 22-jarige H.T. steekt op straat een 34-jarige illegale Marokkaanse dealer dood. - Den Haag In zijn woning steken de 17-jarige J.S. en een 27-jarige man een 61-jarige dove antiekverzamelaar dood. - Maastricht In diens woning slaat de 53-jarige dakloze M. de P. de 68-jarige bewoner met een tafelpoot dood. Ze hadden elkaar in een café ontmoet. - Twijzelerheide De 87-jarige Reinder Lulofs is het slachtoffer van een roofmoord. Na afloop is brand gesticht in zijn oude boerderij. oktober - Lichtenvoorde In zijn woning schiet de 29-jarige G.T. zijn 26-jarige ex-vriendin dood en pleegt daarna zelfmoord. - Kerkrade De 23-jarige D.S. doodt onder invloed van alcohol een 75-jarige man die hem in de weg loopt. - Amsterdam In een auto ligt op de achterbank het lijk van een 55-jarige man. Hij is doodgeschoten. - Geleen De 30-jarige H.M. steekt een 34-jarige man voor diens woning dood bij een ruzie over glasscherven op de stoep. - Amsterdam Voor een flat in Zuidoost is een 19-jarige Surinamer doodgeschoten. Het slachtoffer had eerder iemand beroofd. - Heteren In een roa-woning steekt de 35-jarige Algerijn M.A. een 33-jarige Algerijnse illegaal dood. - Bergen op Zoom In zijn flat is een 69-jarige man doodgestoken door de 21-jarige Peter W. Twee 20-jarige andere onderhuurders waren erbij aanwezig. Het slachtoffer zou een van hen seksueel hebben benaderd. Ook wilde het slachtoffer een van hen de huur opzeggen. - Amsterdam Bij een ruzie in een café schiet de 22-jarige F.E. een 37-jarige man dood. - Bergen op Zoom In een Turks café schieten de 26-jarige M.D. en de 41-jarige M.A. de 24jarige Turk H.A. dood. - Eindhoven De 53-jarige H.M. wurgt zijn 48-jarige vrouw. Ze hadden al langer problemen en de vrouw had hem net verlaten. november - Loon op Zand In zijn auto wordt de 63-jarige Tilburgse koopman Harry van Son bij een roofoverval doodgeschoten. De 34-jarige D. had een 26-jarige Antilliaan en een 41-jarige Brit opdracht gegeven. - Rotterdam In een woning brengt de 46-jarige G.S. zijn 44-jarige Dominicaanse vriendin met een slagwapen om het leven. - Schiedam In het trappenhuis van een flat schieten twee Turkse broers van 29 en 30 jaar een 46-jarige landgenoot dood. - Rotterdam Op straat schiet de 25-jarige J.B. een 23-jarige Portugees dood. - Enschede In een recreatiepark vermoorden de 13-jarige M.W., de 15-jarige N.M. en de 17jarige R.M. (een bekende van het slachtoffer) uit Enschede de 41-jarige Willemien Overesch en begraven het lijk in een van tevoren gegraven gat. Ze worden in december aangehouden.

278

- Rotterdam Tijdens een ruzie op straat schiet de 22-jarige Antilliaan R.H. een 28-jarige Antilliaan dood. - Geleen In een woning zijn een man en vrouw van 34 jaar doodgestoken. - Soest Voor diens woning schiet de 43-jarige J. van der H. zijn 50-jarige broer dood. De schutter had psychiatrische problemen en wordt ontslagen van alle rechtsvervolging. - Haarlemmermeer Een wandelaar vindt in recreatiegebied Spaarnwoude het lijk van de 24-jarige Surinamer Jermaine Mormon. Hij is doodgeschoten. De politie verdenkt vier mannen. In eerste instantie krijgen drie man elk 12 jaar wegens moord en één 4 jaar, maar het Gerechtshof spreekt ze na een eis van wederom 12 jaar vrij van moord: het is niet duidelijk wie heeft geschoten. Het Hof veroordeelt de drie mannen wel voor ontvoering. - Amersfoort In een park snijdt de 26-jarige Antilliaan A.R. zijn 18-jarige huisgenote de keel door en verkracht haar meermalen. - Den Haag In een discotheek wordt een 24-jarige Surinamer zo hard van de trap geschopt en geslagen dat deze aan zijn verwondingen overlijdt. - Groningen De 31-jarige Turk Y.A. steekt zijn 45-jarige ex-vriendin dood. - Roosendaal Onder invloed van drugs steekt de 29-jarige M. van K. een 51-jarige vrouw dood. - Den Haag De 28-jarige Dominicaan C.B. schiet een 21-jarige landgenoot dood. De mannen hadden ruzie omdat de verdachte al geruime tijd de vriendin van het slachtoffer lastigviel. - Rotterdam Een 29-jarige Antilliaanse vrouw en haar 33-jarige Antilliaanse vriend mishandelen haar een-jarige dochtertje zodanig dat ze overlijdt. - Brunssum De 33-jarige H.B. wurgt zijn 32-jarige Surinaamse vriendin. - Den Haag Bij een ruzie steekt de 25-jarige R. van D. een 22-jarige plaatsgenoot neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Uitwellingerga Een 40-jarige Duitser vermoordt zijn 34-jarige vrouw en dumpt haar lijk in een ton in het water. De volgende dag wordt het nabij het Friese Uitwellingerga uit het water gehaald. De dader meldt zich bij de politie in Leer, Duitsland. - Amsterdam Bij het uitgaan van een discotheek op het Rembrandtplein is een 22-jarige Angolees doodgeschoten door een 31-jarige Antilliaan. - Rotterdam Op straat schieten een 18-jarige en een 22-jarige Surinamer een 23-jarige Surinamer dood. Het betrof wraak voor een dodelijke aanrijding op 3 januari. december - Den Haag In een auto vindt de politie de geknevelde lijken van twee Colombianen van 24 en 31 jaar. Ze zijn doodgestoken door een 24-jarige Dominicaan, een 23-jarige Colombiaan en een 21-jarige Dominicaan. - Amsterdam Op het moment dat deze uit zijn auto stapt, wordt een 41-jarige Egyptenaar uit Diemen neergeschoten. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. - Noordwijkerhout In haar vakantiebungalow ligt het lijk van de 54-jarige Renate Schauerhammer uit het Duitse Ratingen. Ze is doodgestoken en verstikt. - Groningen Bij een roofoverval op een horecatent schieten de overvallers een 48-jarige klant neer. - Lelystad In het bos vinden jagers het lijk van de 46-jarige Surinaamse Roselina Santoe uit Den Haag. Zij is doodgestoken door de 47-jarige Surinamer S.M. Het hoofd van het slachtoffer ontbreekt, maar wordt op 15 juli 1998 gevonden. - Rotterdam Op straat is een 35-jarige Surinamer doodgeschoten. - Amsterdam Bij een steekpartij op straat vallen twee gewonden. Een van hen, een 25-jari-

279

ge Turk, overlijdt in het ziekenhuis. Hij is neergestoken door de 20-jarige Marokkaan M.K. - Amsterdam In een woning vindt de politie de lijken van een man en een vrouw. Beiden zijn enige tijd geleden doodgeschoten. - Hoogezand Bij een brand komt de 30-jarige Gonda Smit om het leven. 12-12 Rotterdam Bij een ruzie steken de 33-jarige W.B. en de 26-jarige J.K. de 51-jarige Duitser Werner Paul Matschassek dood. - Tilburg Na ruzie in een café steekt de 17-jarige Mohammad S.L. een 26-jarige man op straat neer. De man overlijdt even later. 20-12 Heeswijk-Dinther In een beautycase in een vuilniszak ligt het lijkje van een jongetje van enkele weken. - Epe In het bos ligt het lijk van de 43-jarige milieuambtenaar Chris van de Werken. Hij is doodgeschoten. - Nijmegen In een woning is de 85-jarige P.B. gewurgd. - Amsterdam In haar woning schiet de 37-jarige Surinamer E.B. zijn 26-jarige Surinaamse ex-vriendin neer. De vrouw overlijdt in het ziekenhuis. - Tiel Op straat steekt de 35-jarige G.K. een 25-jarige man dood. De vechtpartij was begonnen in een café. - Amsterdam In een woning in Zuidoost steekt de 30-jarige T.K. in een vlaag van waanzin een 23-jarige Duitser dood. Deze logeerde met twee vrienden bij hem.

280

Moord en doodslag 1997 januari - Wageningen Een feest in een Joegoslavisch restaurant ontaardt in een schietpartij waarbij drie doden vallen: de 24-jarige Petko Tasevski, de 24-jarige Darko Vukosevic en de 26-jarige Mitar Colevic. Er worden uiteindelijk vijf mannen voor veroordeeld. - Amsterdam Een 24-jarige Fransman wurgt een 76-jarige Surinamer in diens bed. - Den Haag De 32-jarige Sri Lankees R. W. slaat in een woning zijn 32-jarige Sri Lankaanse vriendin dood. - Rucphen Drie Turken lokken, zogenaamd om hem voor 45.000 gulden aan cocaïne te verkopen, de Rotterdamse seksclubeigenaar R. Frietman naar de kelder van een woning in Dordrecht, beroven hem, wurgen hem met een elektriciteitssnoer en dumpen zijn lijk in Rucphen. Daar wordt het in het bevroren water gevonden. - Wamel In een schuur is een 29-jarige man doodgeschoten gevonden. Hoofdverdachte is een 26-jarige kennis met wie hij allerlei zaakjes deed. - Amsterdam In een Turkse coffeeshop is de 59-jarige eigenaar doodgeschoten. - Bergen op Zoom In een motel wurgt de 32-jarige nachtportier R.P. na verkrachting in een washok de 26-jarige Patricia S. uit Utrecht. Na de moord legde hij de vrouw weer in haar bed. - Gorinchem De 33-jarige D.D. schiet in diens woning de 50-jarige diamantair Ed de Neef dood. D. is lid van een Molukse bende uit Leerdam die in korte tijd 47 misdrijven pleegt. - Alblasserdam De 24-jarige D.N. schiet op straat een 19-jarige vrouw dood en pleegt daarna zelfmoord. - Sprang Capelle De 29-jarige C.S. steekt in hun woning zijn 25-jarige echtgenote Christel de Bie dood. Hun twee zoontjes liggen boven te slapen. - Veghel De 30-jarige H. van B. schiet in hun woning zijn 27-jarige echtgenote dood na ruzie over spaarzegeltjes die hij steeds weggooide. - Hoofddorp De 36-jarige tandarts R.O. wurgt samen met zijn 35-jarige vrouw hun drie kinderen. Ze waren in de war door de dood van hun oudste zoon. De ouders probeerden daarna zelfmoord te plegen. De man pleegt later zelfmoord in een tbs-kliniek. - Zaandam Een 39-jarige vrouw sticht brand in het huis van haar ex-vriend (39). De man stikt in de rook. Zij wilde van hem af omdat hij haar bedreigde. - Echt De 36-jarige V.R. wurgt met een handdoek haar 8-jarige dochtertje. De vrouw kon de opvoeding niet aan en had haar kind al eerder mishandeld. - Vaals In hun woning wurgt de 65-jarige J.K. zijn vrouw en verhangt zich. - Den Haag De 33-jarige P. van D. steekt in hun woning zijn uit Thailand afkomstige vrouw dood. Relatieproblemen. - Breda Uit wraak om een mislukte ripdeal van softdrugs is de 37-jarige Turk Mustafa O. in een coffeeshop doodgeschoten. Er worden zes daders veroordeeld. - Utrecht De 40-jarige F. van S. schiet in een villawijk een 34-jarige vrouw dood, daartoe aangezet door de 43-jarige R.O. die met de vrouw een relatie had gehad en wilde dat zij zou terugkeren. Zij had geweigerd, ondanks dreigementen.

281

- Varik In het water ligt het lijk van een 41-jarige man. Hij is doodgestoken. - Chaam De 43-jarige metaalarbeider C.V. schiet in het bos zijn twee zoontjes van 7 en 9 jaar oud dood en slaat daarna de hand aan zichzelf. De man kon de echtscheiding niet verkroppen. - Amsterdam De 23-jarige S.D. steekt tijdens ruzie om glas limonade haar 71-jarige grootmoeder in haar woning dood. De vrouw was in de war na de ontvoering van haar kind door haar ex-man. - Amsterdam Na een ruzie in een café schiet de 34-jarige R. van den D. een 33-jarige man een kogel door zijn hoofd. Oude vete. - Rotterdam Op de Hilledijk schiet de 36-jarige Antilliaan J.M. een andere Antilliaan (42) dood. Ruzie over stelen van elkaars spullen. - Wassenaar In een stacaravan op camping Duinrell schiet de 51-jarige F.L. een 25-jarige Nederlander dood. - Enschede De 25-jarige verslaafde R.K. schiet op straat een 26-jarige Marokkaan dood bij een drugsruzie. februari - Dordrecht De 22-jarige Molukker O.S. van de Bende van Leerdam (zie ook 10-1) schiet bij een ripdeal de 40-jarige handelaar in softdrugs Ab Hommel dood in de winkel in exclusieve dameskleding van diens vrouw. - Wezup De 30-jarige P.M. slaat in een woning zijn 26-jarige ex-zwager dood. Wraak na scheiding van zus van slachtoffer en ruzie om kinderen. - Amsterdam Twee Marokkaanse jongens slaan en wurgen hun 51-jarige vader nadat hij hun moeder met een hamer heeft mishandeld. - Gorinchem De waterpolitie vindt in Boven-Merwede het lijk van een vermiste 85-jarige man uit Nijmegen. Hij is gewurgd met een snoer. - Montfort De 38-jarige Surinamer G.A. wurgt zijn zoontje van 8 en dochtertje van 5. Wraak op zijn ex-vrouw over scheiding en haar aankondiging een straatverbod te zullen vragen. - Hengelo De 24-jarige gokverslaafde Marokkaan F.A. pleegt roofmoord op zijn 24-jarige buurvrouw in haar flatwoning. De vrouw wordt geboeid en haar keel doorgesneden. De man neemt met de gestolen pinpas en ontfutselde code geld op. - Eindhoven De 23-jarige Antilliaan S.D. steekt op straat een 20-jarige Marokkaan na een vete dood. - Rotterdam De 36-jarige Antilliaan K.J. steekt in een woning een 38-jarige Antilliaanse vrouw dood met wie hij enige tijd een relatie had. - Bergen op Zoom Twee Marokkanen van 22 en 23 wurgen na carnavalsavond een 65-jarige man uit Dinteloord. De man had de jongens meegenomen in de auto voor seksuele contacten. Het lijk is halfontkleed uit auto gegooid. - Den Haag Toezichthouders vinden in een sloot bij een natuurgebied het babylijkje van een meisje in plastic zak. Met geweld omgebracht. - Hoofddorp De 41-jarige A.B. steekt in hun woning zijn vrouw (34) en dochterje (6) dood. Een 2-jarig dochtertje in bed blijft ongedeerd. De man was in de war na zijn ontslag wegens verduistering en vreesde dat zijn vrouw hem zou verlaten. - Rotterdam Nabij de Kruiskade is een 27-jarige Algerijn neergestoken. Het slachtoffer strompelt nog naar een politieauto maar zakt daar in elkaar. - Rotterdam De 23-jarige Surinaamse A.R. mishandelt haar tien dagen oude dochtertje zo ernstig dat het aan hoofdletsel overlijdt. De moeder kon de komst van de baby niet aan. - Amsterdam In hun woning steekt de 35-jarige J.F. met vijf messteken zijn transseksuele

282

(van man naar vrouw) partner (32) dood na relatie van acht maanden. - Nunspeet De 69-jarige F. van de G., gescheiden en met psychische problemen, steekt op straat een 48-jarige huisarts na repetitie harmonie met zeventien messteken dood. Wraak over de vaderschapstest die arts ooit uitvoerde en waarover de dader ontevreden was. - Hilversum De 25-jarige verslaafde E.J. steekt onder invloed van cocaïne met tientallen messteken een alleenwonende vrouw (73) dood die hem vaak hielp. - Apeldoorn In het uitgaanscentrum steekt de 19-jarige Antilliaan Y.J. een 27-jarige Iraniër dodelijk in de borst. Ruzie over beschadigde scooter. Gebeurde onder ogen van de politie. - Heerhugowaard Na een horrorparty in disco The Drome schiet de 22-jarige C.T. de Turkse portier Erdogan Kocer (40) dood. De 26-jarige M.C., een Turkse kennis van Kocer, schiet daarna de 20-jarige broer van T. dood. - Amsterdam In een woning is een 59-jarige man doodgeslagen. - Den Haag De 30-jarige Surinaamse afwashulp B.R. steekt in een hotel een 25-jarige schoonmaakster uit Brits-Guyana dood, omdat zijn liefde voor haar onbeantwoord bleef. - Alkmaar De gestoorde 23-jarige R.S. slaat met klauwhamer schedel in van zijn 75-jarige oma en zijn 43-jarige autistische tante. maart - Den Haag Bij ruzie in bar schiet Antilliaan F.S. (29) een 16-jarige Dominicaan dood. - Eindhoven Na avondje uit steekt 44-jarige T.T. op straat haar 53-jarige ex-partner na een verhouding van 27 jaar dood. Ze hadden al tijden een slechte relatie. - Rotterdam Op de Groene Hilledijk steekt een 17-jarige Turk A.O. een andere Turk (18) neer. Slachtoffer overlijdt, dader geeft zich aan. - Hoeven Op straat is een 42-jarige Turk doodgeschoten, vermoedelijk wegens gokschulden. - Urk De 23-jarige Marokkaan A.K. schiet nabij woning een 27-jarige Marokkaan dood als deze ’s morgens naar zijn werk in een visfileerderij wil gaan. De vete dateert uit het dorp van herkomst. Het slachtoffer had de invalide vader van dader afgetuigd. Bovendien zou hij een relatie hebben met de vrouw van de schutter. - Den Haag Na een brand in zijn woning wordt een 30-jarige Ethiopiër dood aangetroffen. Sectie wijst uit dat hij een grote snijwond heeft in zijn keel. - Zwolle Aan de kanaaldijk wurgt ernstig gestoorde A.M. (40), op proefverlof uit de Van Mesdagkliniek in Groningen, samen met de 37-jarige A.C. haar zoontje Buddy (10) met een sjaaltje. Het kind zou van alles over thuis aan anderen hebben verteld. M. had tbs vanwege een drievoudige moord in 1978. - Groningen De 30-jarige E.P. steekt zijn 31-jarige ex-vriendin dood in haar woning en werpt zich daarna bij Haren voor de trein. Hij stond op de wachtlijst voor opname in een inrichting. - Apeldoorn De gestoorde 38-jarige J.K. schiet op straat de 36-jarige buurtwacht Henk Ritzen dood. Het slachtoffer maakte opmerking over het parkeergedrag van de dader. - Bunschoten De 40-jarige W.E. wurgt zijn 30-jarige vrouw. - Den Bosch De 32-jarige J.A. maakt ruzie in een café. Na sluitingstijd laait de ruzie buiten op. Hij trekt een pistool en verwondt een aantal mensen ernstig. Een 50-jarige Marokkaan overlijdt na enkele weken. Een vrouw raakt invalide. - Alphen a/d Rijn De 32-jarige H.H. wurgt zijn 31-jarige ex-vriendin in haar woning. Zij wilde niks meer met hem te maken hebben. - Amsterdam De 51-jarige Surinamer A.S. steekt in een woning in Amsterdam-Oost een 37jarige Surinaamse vrouw dood. Beiden waren drugsverslaafd. De politie vond de gedrogeerde dader boven op het lijk.

283

- Ten Post In haar woning wurgt 22-jarige E.T. na een bezoek aan een bruiloftsfeest uit jaloezie zijn 16-jarige vriendin. - Twello In een cafetaria slaat de 22-jarige M. van B. de 19-jarige Jeffrey Berends zo hard tegen het hoofd dat deze aan hersenletsel overlijdt. De dader hielp de eigenaresse van de cafetaria aangeschoten jongeren te verwijderen. - Zaandam Voor een bar schiet de 22-jarige Turk Z.A. een andere Turk (22) dood. Deze wilde een verhouding met de zus van de dader, maar zij wees hem af. - Heerenveen De 34-jarige J.M. steekt op de veertiende verdieping van een flat een 37-jarige vriend dood. Ruzie om vriendin. - Amsterdam In illegaal bewoonde woning wordt een 33-jarige man gevonden die door schoten om het leven is gebracht. - Groningen In woning ligt lijk van 33-jarige vrouw. Ze is doodgestoken. - Geleen Kastelein (44) na sluitingstijd van zijn café op straat doodgeschoten door twee neven van 20 en 15 jaar. - Leeuwarden De 24-jarige P.B. steekt 37-jarige man dood. Zijn vriendin was mishandeld door het slachtoffer. - Beverwijk Slag bij Beverwijk. Aanhangers van Ajax en Feijenoord gaan elkaar nabij Wijkertunnel met slagen steekwapens te lijf. De 35-jarige Surinamer Carlo Picornie uit Amsterdam is zodanig geschopt, gestoken en geslagen dat hij overlijdt. Diverse veroordelingen. - Utrecht De 19-jarige T.B. wurgt bij recreatieplas Strijkviertel met een koordje zijn 28-jarige homofiele vriend Stephan van den Berg in diens taxi. De twee hadden een seksuele relatie die de jongen wilde beëindigen. Dader had ook geldschuld bij slachtoffer. - Den Haag Bij een aangestoken brand in de Schilderswijk overlijden een Turkse moeder (35) en vijf van haar kinderen, twee jongens en drie meisjes (0 tot 12). - Groningen In een pension voor daklozen schiet de 42-jarige drugsverslaafde A.V. zijn 38jarige kamergenoot door het hoofd. De twee leefden al tijden in onmin. - Vaassen Bij ruzie wordt de 47-jarige J. de Wilde met een vleesmes doodgestoken. - Eindhoven In badkamer van woonwagen tuigt 32-jarige G. van V. zijn 23-jarige ex-vrouw Pieta Pruijmboom zodanig af dat ze overlijdt. - Dordecht In berging van haar flat ligt het lijk van een Thaise prostituee (28). Ze is gewurgd en daar gedumpt. - Rotterdam De 33-jarige Marokkaan Y.B. steekt op straat zijn 29-jarige Marokkaanse exvrouw dood. Problemen over kinderen. april - Amsterdam Bij een schietpartij tussen drugshandelaren raakt de 30-jarige A.S. een passerende automobilist, de 38-jarige R. Cramer, dodelijk. - Amsterdam In zijn woning in Zuidoost is een 62-jarige Surinamer bij een overval gewurgd. Het slachtoffer was een bekende markthandelaar in sieraden. - Deventer Bij een caféruzie op de Brink steekt de 26-jarige P.M. een 31-jarige man dood met boksbeugel waaraan een zeventien centimeter lang lemmet zit. Dader had zeventig glazen bier gedronken. Het betrof een ruzie tussen leden van de harde kern (b-side) van de voetbalclub Go Ahead Eagles. - Heusden De 85-jarige M. de B. schiet zijn al geruime tijd ernstig zieke echtgenote van 84 dood en pleegt zelfmoord. - Wieringerwerf In sloot ligt lijk van sinds januari vermiste Turkse man (46) uit Hoorn. Hij was doodgeschoten.

284

- Heerenveen Een 18-jarige jongen en zijn 22-jarige vriendin dringen villa binnen van 78-jarige weduwe en wurgen haar nadat ze haar hebben gedwongen haar pinpasje af te staan en de code te vertellen. Stoppen het lijk in een kast en pinnen grote bedragen. - Leiden Bij een vechtpartij in zijn woning steekt 26-jarige Marokkaan A.H. een 37-jarige Turk dood. Onenigheid over drugs. - Deventer In het St. Elisabethgasthuis knuppelt de 55-jarige psychiatrische patiënt C.H. een 89-jarige blinde kamergenoot neer en wurgt hem. - Groningen In hun flat wurgt een 60-jarige man zijn 57-jarige vrouw en springt daarna uit het raam. - Amsterdam Jogger vindt vermoorde man (23) van Portugese afkomst. Zwerver uit Parijs. Diverse steekwonden. - Den Haag Bij confrontatie in wijk Transvaal schiet de 19-jarige Surinamer N.B. de 22-jarige Surinamer J. Dilloe dood. Dader voelde zich bedreigd en zegt uit noodweer te hebben gehandeld. Rivaliteit tussen families. - Rotterdam Na ruzie om bierviltje dat tegen iemands hoofd komt, schiet in Marokkaanse horecagelegenheid aan Nieuwe Binnenweg 26-jarige Marokkaan een 25-jarige man dood en vallen er twee gewonden. - Beverwijk In een woning is een 20-jarige vrouw met geweld van het leven beroofd. - Emmen De 28-jarige Antilliaan H.D. en de 25-jarige G.D. schieten de 42-jarige portier/ uitsmijter Johan Scholte Albers voor zijn woning dood. Ruzie om drugs en vechthonden. - Leerdam De 25-jarige Turk M.A. schiet op straat 27-jarige ex-vrouw in buik. Zij overlijdt twee weken later. Vrouw wilde na jarenlange relatie niks meer met hem te maken hebben. - Schiedam In kelder van flat vindt politie na klachten over stankoverlast lijk van 20-jarige Albanees. Hij is eerder doodgestoken - Bergschenhoek De 35-jarige W. van B. snijdt zijn 26-jarige ex-vriendin Natasja Veerman in haar woning de keel door. - Zaandam Na schietpartij vindt politie het lijk van een 58-jarige Turk. - Amsterdam Dodelijk schot in disco aan Rembrandtplein treft 27-jarige Surinamer uit Almere. Toedracht onbeduidend: duwen en trekken. - Tilburg Terwijl zijn vrouw slaapt, doodt psychisch in de war geraakte A.N. (29) in woning hun zoontje (2) door het te verstikken met een kussen. Hij wordt in een psychiatrisch ziekenhuis geplaatst. - Rotterdam De 26-jarige Antilliaan F.C. steekt op Koninginnedag op kermis Antilliaan (20) dood. Wraak omdat slachtoffer daar met ex-vriendin van dader liep. mei - Groningen In spoorberm nabij Noorderstation ligt het naakte lichaam van de 18-jarige studente Anne de Ruijter de Wildt. Ze is gewurgd, naar later blijkt door de 26-jarige H.S. Hij had in 1994 in Utrecht ook al Annet van Reen vermoord. S. werd opgespoord dankzij dna-onderzoek. Hij zat op dat moment in Scheveningen een straf uit van zeven jaar, onder meer voor de verkrachting van een 72-jarige vrouw. - Groningen Vlak bij een school – en ruwweg een kilometer van de plaats waar Anne de Ruijter de Wildt werd gevonden – ligt in bosjes het lijk van de 19-jarige heroïneprostituee Shirley Hereijgers. De politie arresteert begin 2003 drie verdachten. - Leerdam De 59-jarige Marokkaan A. schiet zijn 35-jarige Marokkaanse schoonzoon dood. Het slachtoffer gokte en dronk en mishandelde zijn 24-jarige vrouw. - Amsterdam In het Vondelpark wordt de 55-jarige eigenaar Piet Bosters van café-restaurant

285

Het Blauwe Theehuis met stomp voorwerp doodgeslagen. Kassa leeg. - St. Willebrord Voor deur van cafetaria steekt 48-jarige D.B. een 22-jarige man met zakmes dodelijk in het hart bij ruzie over parkeerproblemen en beschadiging van auto. Dader eerst door slachtoffer uit auto getrokken, geschopt en geslagen. - Rotterdam Politie vindt in bosjes lichaam van 28-jarige vrouw die is doodgestoken. - Rotterdam Bij ripdeal in woning trekt 21-jarige Surinamer J.S. plotseling pistool en schiet een 19-jarige Surinamer dood. - Amsterdam In geparkeerde Mercedes ligt doodgeschoten Chinees (36). - Rotterdam De 26-jarige Surinamer L.E. steekt een 36-jarige Surinamer dood omdat hij vermoedt dat het slachtoffer een relatie had met zijn ex-vriendin. - Utrecht Op straat is een 28-jarige Marokkaanse zwerver doodgeschoten. - Amsterdam In Van Eeghenstraat is de uit de Oekraïne afkomstige Letse zakenman (45) Viktor Balulis, zelf ook bewapend, doodgeschoten. - Utrecht De 49-jarige Indonesiër R.D. brengt in woning zijn 75-jarige moeder bij ruzie door verstikking om het leven. - Rotterdam De 16-jarige W.Z. en de 18-jarige P. van der M. beroven ’s ochtends vrouw (83) van tas. Ze valt met hoofd tegen stoeprand en overlijdt aan verwondingen. Buit: twee pakken melk. Later die dag bellen dezelfde twee jongens aan bij 65-jarige man, beroven hem van vakantiegeld en brengen hem met messteken om het leven. Jongens blijven vier dagen in huis wonen. Van geroofde geld kopen ze trainingspakken. - Breda Een 53-jarige man wordt na bezoek in een park in elkaar geslagen, sleept zich naar huis, overlijdt aan verwondingen. - Enschede Overspannen 31-jarige D.D. brengt in woning gehandicapt hyperactief zoontje Jerry van 7 door verstikking om het leven. De rechtbank en laat haar voor een jaar opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. - Amsterdam De 26-jarige Surinamer J.H. schiet een 23-jarige man na een ruzie dood. Diens broer had op de auto van H. gezeten. - Noordwijkerhout De 27-jarige R.S. schiet in een bollenschuur twee Egyptische broers (30 en 40 jaar) dood na een eerdere ruzie. - Rotterdam De 21-jarige zwangere S.W. steekt in woning na ruzie haar 14-jarige broer dood. Moeder in woning aanwezig. - Zevenhuizen Bij vechtpartij in poging inbrekers uit huis van vakantievierende buren te verjagen wordt de 42-jarige Rotterdamse brigadier van politie Aad de Jong doodgestoken door een 21-jarige Marokkaan. juni - Amsterdam Een 50-jarige man is doodgeschoten in bouwbedrijf aan Petroleumhavenweg. Lijk enkele dagen later in recreatiegebied Madepolder in Den Haag aangetroffen. - Rotterdam De 24-jarige illegale Algerijn G.O. schiet in woning 26-jarige Marokkaan in borst. Vuurwapens en drugs in woning gevonden. - Amsterdam Bij schietpartij tussen vijf drugsdealers in Havengebied doodt een man (23) andere man (23). - Amsterdam Politie vindt in bosjes bij camping Zeeburg de doodgeschoten Ghanees K. Dhuah (38). Dader blijkt later een Nederlander (22) uit Amsterdam, die zelf op 22 juni wordt vermoord. Arrestatieteam houdt in juni in Cuyk vermoedelijke mededader R.Z. (39) aan. Beide moorden in drugssfeer. - Rotterdam Bij een aangestoken brand komen een 37-jarige vrouw en een 38-jarige man om

286

het leven. De mensen zijn zelf uit het raam gesprongen om aan de vlammenzee te ontkomen. - Bergen De destijds 23-jarige Turkse crimineel Okan O. wordt verdacht van de moord op zijn 18-jarige vriendin Marion van Buuren en hun 11 maanden oude dochtertje Romy. Hun lichamen zijn echter spoorloos. Okan O. sterft in mei 1998 aan kanker. De lichamen van Marion en Romy worden pas in augustus 2002 in de duinen bij Bergen gevonden. - Amsterdam De 18-jarige Algerijn M.K. knevelt in woning in Vrolikstraat Marokkaanse huisgenoot (18) en steekt hem daarna dood. Ruzie om geld, kleding en woonruimte. - Rotterdam De 19-jarige R.N. snijdt in woning 54-jarige vrouw de keel af. Vrouw was ‘opvangmoeder’. Jongen had onderdak bij haar gevonden en haar geld en sieraden gestolen, waar zij hem op aansprak. - Best In het bos ligt het lijk van een 26-jarige man die door een misdrijf om het leven is gekomen. - Rotterdam Bij schietpartij op straat komt volgens getuigen man (35) om het leven. Ook bloedsporen. - Amsterdam In bosjes bij flat in Zuidoost ligt lijk van 32-jarige Chinees. Doodgeschoten. - Rijen De 58-jarige J.N. uit Spanje schiet zijn 54-jarige ex-vrouw Maja Goeijen met jachtgeweer onder paraplu dood in haar kapsalon. Kon scheiding niet verkroppen en bedreigde haar al lange tijd. Hij krijgt levenslang, ook in hoger beroep. De man had eerder in Spanje acht jaar gezeten voor de moord op zijn broer. - Amsterdam De 39-jarige R.Z. wordt ervan verdacht dat hij de 22-jarige S.S. heeft doodgeschoten. Ze hadden ruzie gekregen na de gezamenlijke moord van 6 juni. Z. wordt vrijgesproken, maar krijgt wel zeven jaar voor de moord op 6 juni. - Lelystad Onder invloed van alcohol en drugs schoppen en slaan drie gabbers van 17, 22 en 25 jaar zonder aanleiding dronken man (24) dood. - Anjum Op kerstavond vindt politie bij onderzoek naar hasjteelt in tuin van pension in voormalig tramstation lijk van de 26-jarige Louw de Jong uit Moddergat. Dag later tweede lijk van de 38-jarige Herman Sonnemans. Beiden zijn in juni vermoord. De 52-jarige pensionhoudster-biologe M. van der E. wordt veroordeeld wegens dubbele moord, samen met een 26jarige Belg. - Rotterdam In een drugspand schiet de 24-jarige Marokkaan R.H. een 38-jarige Tunesiër dood. - Den Haag Een 22-jarige Turk schiet in woning zijn 26-jarige Surinaamse vriendin dood. Jaloezie. - Amsterdam Bij ruzie over man op feest voor Antillianen en Surinamers steekt Surinaams meisje (17) voormalige Surinaamse hartsvriendin (19) met mes dood. - Soest Op straat is een 51-jarige Marokkaan doodgeschoten. - Almere Bij vechtpartij na geldruzie in café steekt 22-jarige Nederlandse man 29-jarige Marokkaan dood. juli - Amsterdam De 25-jarige Somalische H.A. gooit haar acht maanden oude zoontje zo hard op bed dat hij overlijdt aan hersenletsel. - Rotterdam Op straat is een 35-jarige Surinaamse drugsdealer doodgeschoten. Volgens de politie heeft de 32-jarige S.T. de 36-jarige Engelsman A.C. ingehuurd voor de liquidatie. - Haarlem Bij een drugsruzie slaat de 28-jarige H.B. een 32-jarige man met een knuppel en hamer dood. - Haren (Brabant) Bij vechtpartij na caféruzie slaat de 45-jarige J. van de C. uit Oss de 47-ja-

287

rige Johan de Kock dood. Dader was kort tevoren na een lange rechtsgang vrijgesproken van geruchtmakende moord in 1991 op kinderarts Joyce Labruyère uit Hummeloo. - Zaandam Na avondje stappen met veel drank steekt 20-jarige Surinamer op straat 28-jarige Kaapverdiaan dood bij korte ruzie om niets. - Heino Depressieve 59-jarige zenuwarts schiet thuis zijn 55-jarige vrouw dood en daarna zichzelf. Man had als lid van schietvereniging thuis wapenverzameling. - Breda Een 43-jarige man steekt zijn 40-jarige buurman dood. Vechtpartij na burenruzie op straat. - Schiedam Voor café schopt en slaat een 38-jarige Turk een dronken Soedanees (30), die al twee keer het café uitgezet was, zodanig dat hij enkele dagen later aan zijn verwondingen bezwijkt. - Steenbergen Een man wordt dood gevonden. De politie vermoedt een misdrijf. - Nijmegen Na ruzie om dealen van harddrugs schiet 19-jarige Antilliaan in steeg met veel coffeeshops 20-jarige Turk dood. - Zwijndrecht Een 37-jarige man wurgt in woning zijn 55-jarige aanstaande schoonmoeder. Verstopt het lijk in kruipruimte. Gijzelt daarna urenlang 26-jarige dochter van slachtoffer in haar woning. Wraak om verbreken relatie waar moeder altijd tegen was geweest. - Amsterdam In plantsoen in West ligt lijk van een ongeveer 30-jarige vrouw. Ze is gewurgd. - Amsterdam Bij ruzie om een woning steekt 28-jarige man uit Somalië op galerij van flat in Zuidoost een 19-jarige Ethiopiër dood. - Zwolle De 29-jarige Antilliaan S. S. schiet in wijk Holtenbroek 30-jarige Antilliaan dood met riotgun. - Maastricht Alleenstaande weldoenster (52) voor dakloze jongeren is met slagen op hoofd om het leven gebracht. Buren hebben vooraf ruzie gehoord. - Amsterdam In Westelijk Havengebied ligt het lijk van een 28-jarige Surinamer. Hij is doodgeschoten. Het slachtoffer verzorgde de inkoop voor een coffeeshop. Volgens de politie was er sprake van rivaliteit tussen twee criminele organisaties. - Arnhem De 38-jarige C. van der W. en de 19-jarige A.W. steken een 36-jarige man dood en begraven hem in bos. Bekentenis in December. Lijk wordt dan opgegraven. Slachtoffer had relatie gehad met de vrouw van Van der W. en haar tot prostitutie gedwongen. Anderhalve week na de moord trouwen ze. - Oirschot In kapitale villa wordt de 34-jarige Russische zakenman Vadim Rozenbaoum in zijn bed doorzeefd met kogels. Slachtoffer zou informant van politie zijn omtrent Russische maffia en had eerder aangifte gedaan van bedreiging. Zaak leidde tot Kamervragen. - Spijkenisse Een 42-jarige Antilliaan steekt na ruzie in woning man (28) dood. Deze had spullen weggehaald. augustus - Rotterdam Antilliaan (19) schiet in drugspand na ruzie om niets Antilliaanse medebewoner (22) dood. - Amsterdam Nabij busstation in Zuidoost overlijdt Iraanse asielzoeker (40) na schietpartij. Politie denkt aan liquidatie. - Kerkrade Langlopende ruzie over geluidsoverlast leidt in flat tot vechtpartij, waarbij een 54-jarige man zijn 55-jarige buurman in lifthal doodsteekt als deze beschonken thuiskomt. - Zwijndrecht De 44-jarige leraar Duits en kerkdiaken, A. van de B. steekt in zijn woning echtgenote (42) in bed dood. De man had al vijftien jaar een minnares. Twee moorden binnen drie weken in dezelfde straat.

288

- Den Haag In Schilderswijk schiet 22-jarige Surinamer vanaf scooter 19-jarige Surinamer neer. Slachtoffer overlijdt een dag later. Rivaliserende groepen criminele jongeren. - Den Haag Tijdens massale vechtpartij op boulevard in Scheveningen steekt 20-jarige H.E. de 22-jarige David Zegwaard neer. Deze bezwijkt vier dagen later aan zijn verwondingen. Aanleiding was een discriminerende opmerking door een vriend van Zegwaard jegens Antilliaanse vriend dader. - Simpelveld Drama tussen twee vrienden. Schietpartij in woning eist leven man (44).Vriend (40) krijgt kogel in hoofd maar blijft leven. - Amsterdam Politie vindt lijk van 37-jarige Marokkaan in pand. Schotwonden. Al enkele weken dood. - Zeewolde Passanten vinden op parkeerplaats lijk van 21-jarige blanke prostituee uit Rotterdam. Ze is gewurgd. - Amsterdam Bordeelhoudster Vos in een van haar peeskamers aan Oudezijds Achterburgwal vermoord. Met haar creditcard is nadien geld opgenomen. - Overveen De 37-jarige M.G. wurgt op 11 augustus Chinese echtgenote (31), snijdt hoofd van lichaam en begraaft resten in bosjes in Overveen. Daar wordt ze de 17de gevonden. Ruzie over geldzaken in schijnhuwelijk. Zij dreigde met vriendjes. - Den Haag Laatste dag waarop in Zuiderpark twee Chinezen zijn gezien. Werden drie dagen later doodgeschoten en in plastic vuilniszakken verpakt gevonden in het Belgische Schelle. Omgebracht in Den Haag. - Kerkrade Zwerverskoppel van 41 en 30 slaat en schopt in beschonken toestand andere dronken zwerver (55) dood. Slachtoffer had avances gemaakt tegenover vrouw. - Amsterdam In bad ligt het lijk van de 40-jarige Francien van der Meer. De doodsoorzaak valt niet vast te stellen, maar de politie vermoedt een misdrijf. - Rotterdam Bij een ruzie voor de Pauluskerk wordt 34-jarige dakloze zodanig geschopt en geslagen dat hij de volgende dag overlijdt. - Hengelo De 22-jarige Turk S.A. slaat de 25-jarige Arco Loonen met biljartkeu dood in coffeeshop. Dader bemoeide zich met ruzie tussen slachtoffer en eigenaar over wisselgeld na kopen sigaretten. - Alkmaar In een woning slaat de 46-jarige M.C. zijn 37-jarige huisgenoot Adrie Mol met zwaar voorwerp dood. Ruzie over het sluiten van een deur. - Beckum In hun woning is een echtpaar zodanig mishandeld dat de 47-jarige Alphons Meijerink aan zijn verwondingen overlijdt. Achteraf bleek sprake van een vergissing. Zie ook zaak van 28 oktober in Den Haag. - Zeist Na ruzie om een omgevallen glas bier op terras van broodjeszaak ontstaat vechtpartij. Een 41-jarige man raakt zo hard de grond dat hij enige dagen later overlijdt. - Amsterdam In woning wordt lijk van 41-jarige Egyptenaar gevonden die is doodgestoken. - Maassluis Turkse eigenaar (39) van koffiehuis schiet 35-jarige man dood en verwondt vier andere Turken als deze een geldkwestie komen regelen. Schutter vlucht en wordt dag daarna zelf dood op straat aangetroffen. Politie vermoedt zelfdoding. - IJmuiden Voor kust lijk gevonden van doodgeschoten man. Een onderbeen is in beton gegoten. - Rijen Drama in Turks gezin. De 23-jarige B.G. wordt geregeld geslagen door man die zonen wil hebben. Echtpaar heeft slechts dochters. Na ruzie en afranseling slaat zij in wanhoop zelf laatstgeboren dochtertje (2) dood. - Amsterdam Bij schietpartij in coffeeshop wordt Turkse eigenaar (35) gedood. Twee verdachten slaan op de vlucht. - Rotterdam Trimsters vinden in Kralingse Bos doodgestoken Ethiopiër (19).

289

- Tilburg Bij vechtpartij in entree van café steekt onbekende man drie mensen neer. De 28jarige Justus Hertig bezwijkt twee weken later aan zijn verwondingen. In aandacht voor ‘zinloos geweld’ bekend geworden als zaak-Justus Hertig. - Groningen Bij massaal conflict tussen twee groepen jongeren lost de 26-jarige K. van der W. uit raam van zijn woning zeven schoten. Een daarvan raakt de 42-jarige passant B. Orsel, die zes weken later overlijdt. - Schagen Op parkeerplaats auto aangetroffen met daarin lijk van de 47-jarige garagehouder P. Teunissen uit Alkmaar. Gewurgd door twee aspirant-kopers (32 en 26) met wie man proefrit maakte. september - Amsterdam In Vondelpark vindt trimmer doodgestoken Marokkaan (30). - Baarn De 20-jarige Iraniër K.W. steekt met stanleymes oom (40) in diens woning dood. Verwondt ook tante. Zijn oom zou hem als zesjarig jongetje hebben verkracht. - Amsterdam Na bekijken Nederland-België op televisie in café krijgen twee Surinaamse vrienden ruzie op straat naar aanleiding van een opmerking tegen meisjes. De 27-jarige R.B. steekt de 24-jarige C. Conrad dood. Twee maanden later raakt B. aan één arm verlamd als gevolg van een aanslag in het Huis van Bewaring in Zwaag door een ontoerekeningsvatbare landgenoot. - Zaandam De 31-jarige G. de J. komt in parkeergarage 37-jarige buurman tegen met wie hij al jaren ruzie heeft over geluidsoverlast en steekt hem voor de ogen van diens 5-jarige dochtertje dood. - Heerlen Bij vechtpartij op station steekt de 23-jarige Surinamer R.N. een 26-jarige Surinamer dood. Dader was met enkele vrienden uit Rotterdam ex-vriendin van een van hen te hulp gekomen, nadat zij lastig was gevallen. - Nijmegen Dakloze Surinamer (32) valt van tweede verdieping parkeergarage na drugsruzie met 35-jarige man. - Enschede In de woning van hun moeder steekt een 21-jarige jongen zijn 22-jarige broer dood. - Heiloo De 38-jarige illegale Marokkaan R. el M. slaat 70-jarige tuinder J. Nanne met hard voorwerp dood. Hij had voor Nanne gewerkt. Die betrapte hem in schuur op stelen van fiets. - Leeuwarden Vier mannen van 17, 24, 24 en 27 slaan en schoppen de 30-jarige Meindert Tjoelker op straat dood. Aanleiding is opmerking Tjoelker over vernielingen aan fietsen. - Amsterdam In toilet van café steekt een 30-jarige man een 33-jarige Marokkaan dood. Ruzie om een vrouw. - Helmond Een 30-jarige man wordt doodgereden met een auto. Dader was eigenaar van een fiets die het slachtoffer had gestolen. - Huizen Een 30-jarige man steekt zijn 51-jarige huisgenoot na forse ruzie dood. - Moergestel De 23-jarige Didier Beneforti en de 19-jarige Cathy Gilgemann uit Frankrijk worden op parkeerplaats langs a58 overvallen en meegenomen door vijf mannen. Man na marteling en verkrachting van de vrouw doodgeschoten bij Moergestel. Vrouw, na diverse andere verkrachtingen in woning Tilburg, dag later vermoord in Aalst (Belgie). Zaak komt bij toeval tot oplossing na vechtpartij tussen daders twee weken later op Rembrandtplein in Amsterdam. - Zaltbommel Bij gewelddadige overval door 5 gemaskerde mannen op illegaal casino is een man (24) uit Haeften met zwaar voorwerp doodgeslagen. Overvallers in Duitse Mercedes op de vlucht. - Eindhoven De 27-jarige Turk Z.D. verkracht en wurgt de 18-jarige studente Miranda Meertens die bij hem een kamer huurde.

290

- Haarlem In woning mishandelt de 28-jarige L. van E. het 3-jarige zoontje van zijn vriendin zodanig dat het overlijdt. Dader heeft het jongetje ook seksueel misbruikt. - Heerlen Vermoedelijke datum van moord op verslaafde 14-jarige Ronald Baten uit Heerlen, wiens lijk in november in rioolput wordt gevonden. Hij is doodgestoken door de 27-jarige schizofreen R.K. - Diemen In woning treft politie lijk aan van 46-jarige Turkse man. Doodgeschoten. - Beverwijk De 34-jarige F. van der S. schiet in caravan op parkeerterrein van de Zwarte Markt 32-jarige echtgenote dood. De vrouw – een prostituee – was verliefd geworden op een klant. - Uitgeest Op parkeerplaats in recreatiegebied ligt stervende Turk (31). Hij overlijdt voor ambulance komt. - Venray In de echtelijke woning wurgt 49-jarige man zijn 46-jarige echtgenote tijdens haar slaap. Dader vreesde ontdekking van zijn financiële problemen. - Amsterdam Bij confrontatie bij Sloterplas tussen twee groepjes Turken wordt een van hen (35) doodgeschoten. Slachtoffer was eigenaar van café. oktober - Amsterdam Na ruzie in café schiet 24-jarige Surinamer 25-jarige Surinamer op straat dood. De twee waren verwikkeld in een familievete. - Amsterdam In café schiet de 45-jarige Surinamer H.W. de 28-jarige Surinamer K. Groenbast dood. Deze beweerde dat hij incest had gepleegd. De dader kwam net uit de gevangenis, waar hij zat voor zware mishandeling. - Heerlen In ziekenhuis brengt de 36-jarige P.H. zijn 63-jarige moeder, die terminale patiënte is, door verstikking met kussen om het leven om haar verder lijden te besparen. - Hoogezand In discocafé schiet 50-jarige Turk O.Y. de 26-jarige Surinaamse portier Remi Goedhart dood. - Heerlen Scholier vindt in bietenveld lijk van drugsverslaafde 20-jarige Duitse prostituee. Ze is doodgestoken. - Utrecht Bij een ripdeal in zijn woning schieten twee Georgiërs van 21 en 25 jaar een 20-jarige Marokkaan dood. Zijn broer raakt zwaargewond. - Hoofddorp De 35-jarige M.V. wurgt een 22-jarige vrouw omdat ze een relatie had met zijn echtgenote. - Alkmaar Op het trottoir schiet een 26-jarige Surinamer de 39-jarige C. de Vries dood. Het slachtoffer had discriminerende opmerkingen gemaakt. De dader wordt met twee anderen tevens verdacht van diverse overvallen in Bergen en Alkmaar. - Kampen De 39-jarige manisch-depressieve A.K. wurgt zijn 84-jarige dominante moeder in haar woning. - Noordwolde Na avondje uit schopt 20-jarige M.M. de 29-jarige Annemarie van Loon dood tijdens een door drankgebruik mislukte vrijpartij bij Spokeplas. - Tiel In de Waal worden een arm, een been en delen van romp gevonden. Later vindt sportvisser bij Druten een hoofd. Lichaamsdelen behoren vermoedelijk toe aan doodgestoken man. - Haarlem Politie treft in bestelauto doodgeschoten man (30) aan. Buurtbewoners hadden schoten gehoord. - Emmeloord De 36-jarige T.B. bemoeit zich met burenruzie en steekt 39-jarige C. van Sluijs dood. - Ridderkerk In zijn woning is een 66-jarige man gewurgd.

291

- Amsterdam Twee Chinezen op motor doorzeven op Oosterdokskade auto met mitrailleur. Chinees (40), eigenaar van illegaal casino, dodelijk getroffen. - Amsterdam Een 29-jarige Surinamer wordt op straat doodgeschoten. Hij achtervolgde een man die een steen door de ruit van zijn woning had gegooid. - ‘Trawler’ Aan boord van een Katwijkse vissersboot voor de Franse kunst steekt een 26jarige man onder invloed van drank zijn 26-jarige collega Dirk Messemaker dood. - Den Haag Op onderduikadres schiet 41-jarige Molukker B. S. uit Enschede de 28-jarige agente Allegonda Gremmer dood. Zij was lid van Rotterdams arrestatieteam dat verdachte wilde aanhouden op verdenking van een dodelijke mishandeling in Beckum op 24-8. S. was eerder veroordeeld wegens een dodelijke overval. Zijn zoontje was vernoemd naar zijn pistool: Brownie. Straf: levenslang, ook in hoger beroep. - Amsterdam In woning schiet 24-jarige Marokkaan M.S. de 25-jarige Surinamer M. Faerber dood en treft ex-vriendin in beide benen. Conflict om vrouw. november - Den Haag Bij ruzie in woning steekt 30-jarige Colombiaan een 27-jarige landgenoot dood. - Den Haag Conflict tussen groepen jongeren in Schilderswijk. Een 16-jarige jongen schiet de 20-jarige Aslem Saeikh dood na discriminerende opmerkingen. - Hoorn De 27-jarige Fred Boon wordt dood gevonden bij zwembad in Hoorn. Fysiek geweld door de 25-jarige M. van V. - Utrecht Een 35-jarige man schiet een leeftijdgenoot dood. Schutter en slachtoffer waren bekenden. De een zou de ander pistool willen demonstreren. Veel drank in spel. - Amsterdam Schietpartij bij coffeeshop. Marokkaan (27) gedood door twee Marokkanen van 27 en 25 jaar. - Dordrecht Schietincident op straat waarbij Antilliaan (24) wordt gedood. Onduidelijke toedracht. Slachtoffer richtte geweer op 24-jarige Antilliaan die hij tegenkwam, maar zou zichzelf hebben geraakt. Ander toch verdachte omdat hij stervende man op straat nog schopt en slaat. Oude vete. - Haarlem In Haarlemmerhout is een 57-jarige man met zakmes doodgestoken. Op het strand van Oostvoorne wordt 15 januari 1998 de romp van een man aangetroffen die kort voor het overlijden van deze 57-jarige man seksueel contact met hem had gehad. Dat blijkt uit dna van het sperma dat werd aangetroffen. - Arnhem In haar woning is een 75-jarige vrouw gewurgd. Maand later aanhouding psychisch gestoorde vrouw (Nederlandse, 52), verdacht van betrokkenheid. Ze wordt vrijgesproken. - Rotterdam In bed ligt vastgebonden lijk van 28-jarige verstandelijk gehandicapte W. van ’t Hof. Hij is gewurgd door de 21-jarige zwakbegaafde M.H. Ze hadden gevochten over diefstal van een tramkaart en tien gulden. - Zaandam De 29-jarige Turk N.K. schiet op straat 47-jarige fietser P. Dresselhuizen dood wegens arbeidsconflict. K. had op 12-2-1996 ook al een moord gepleegd. - Geldermalsen Agenten vinden langs de a15 bij knooppunt Deil hoofd en andere lichaamsdelen van een man. Huid van lichaam gestroopt. - Amsterdam Politie vindt lijken van twee prostituees van 39 en 37 in huis. De een is gewurgd, de ander doodgeslagen. - Leiden In studentenhuis steekt 20-jarige B. K. met schaar in op 19-jarige vriendin Jeltje Dorresteijn. Slachtoffer wilde verkering uitmaken. Verdachte met bloed aan handen aangehouden toen hij wilde vluchten.

292

- Arnhem Een man schudt zijn zoontje van zeven maanden zo hard door elkaar dat deze hieraan overlijdt. - Coevorden De 38-jarige H.B. schiet in bar de 33-jarige Chris Zwiep dood. De twee hadden een vete. - Amsterdam Buren vinden in woning de lijken van de 79-jarige Henk Opentij en diens 73jarige buurvrouw Mary Run, die daar al vijf dagen liggen. Kelen doorgesneden. - Amsterdam Op straat is 32-jarige Antilliaan doodgeschoten. - Amsterdam Drama op bureau van vreemdelingenpolitie. Marokkaanse hoofdagent (41) schiet met dienstpistool zijn 24-jarige vriendin dood en slaat daarna hand aan zichzelf. - Huizen De 61-jarige P.H., zijn twee zonen en schoonzoon slaan op woonwagenkamp hun 35-jarige kampgenoot J. Reintjes met knuppels in elkaar. Slachtoffer overlijdt later. Langdurige ruzie. - Gouda Na ruzie over geldkwestie steekt 45-jarige man op straat 23-jarige plaatsgenoot dood. - Delft Burenruzie in flat. Directe aanleiding: roken in lift. Schermutseling waarbij 37-jarige R. van L. de 33-jarige E. Verweij doodsteekt. december - Amersfoort Bij schietpartij op straat komt de 33-jarige Johannes Stein om. Hij werd bij zijn huis opgewacht. De daders ontkwamen op een scooter. Bij een aanhouding vier jaar later bekent de Turk Y.C. de moord samen met zijn oudere broer te hebben gepleegd. - Rotterdam Als gevolg van zware mishandeling op 19 november overlijdt de 25-jarige Marokkaan A. Zaid. Hij zou een partij drugs en een weegschaal hebben verduisterd. Zes Marokkaanse mannen in leeftijd variërend van 19 tot 29 jaar worden veroordeeld. - Schiedam De 18-jarige Turk E.S. steekt de 29-jarige Brit John Oldham dood als hij zich verzet tegen een beroving samen met de 17-jarige Surinamer N.H. - Amsterdam Een 28-jarige vrouw steekt in een woning een 44-jarige bezoeker dood. Beiden zijn hiv-patiënt. - Almelo De 34-jarige Irakees M.A. slaat tijdens echtelijke twist in woning Irakese echtgenote (29) dood met een bijl en een stuk beton. De vrouw wilde scheiden. - Spijkenisse Na een ruzie over hennepkwekerijen worden de 32-jarige Ronald van Hunnik en zijn 26-jarige vriendin Viola Schilte doodgestoken. Drie mannen (23, 32 en 32) en een 42jarige vrouw worden veroordeeld. - Leiderdorp In park met schoten omgebrachte Turk (60) gevonden. Hij was half november ontvoerd. - Rheden De 25-jarige schizofreen F.J. slaat op de Posbank met een koevoet de 39-jarige G. Gerritsen dood. Beiden zijn zwervers. - Amsterdam Doodgeschoten Surinamer (34) gevonden in geparkeerde auto. Politie vermoedt afrekening in drugsscene. - Heerlen In woning brengt een 29-jarige Duitser zijn 25-jarige vriendin om het leven. - Terwispel De 40-jarige J.B. steekt zijn 48-jarige kennis H. Hofstra op diens woonboot dood. Ruzie over geldkwestie: dader had schuld bij het slachtoffer. - Amsterdam Een 31-jarige man ‘duwt’ een 29-jarige man in de gracht omdat deze weigert de dader een slok whisky te geven. Het slachtoffer overlijdt. - Ede De 25-jarige J.T. steekt onder invloed van cocaïne zijn 37-jarige Surinaamse vriendin J. Kartodjemono dood. - Amsterdam Bij Gaasperplas in Zuidoost ligt doodgeschoten 21-jarige Surinaamse drugs-

293

dealer. Hij is ontvoerd en ter plekke geliquideerd door de 28-jarige Surinamer Melvin B. - Haarlem In zijn woning ligt lijk van 53-jarige man. Hersens met champagnefles ingeslagen. Twee kostbare jassen ontvreemd.

294

Moord en doodslag 1998 januari - Amsterdam In de tuin van een woning ligt het lijk van een 32-jarige man. Hij is doodgeschoten. De politie vermoedt dat hij betrokken was bij een drugsdeal. Drie Surinamers van 26 worden veroordeeld. - Den Helder Bij een inbraak in zijn woning brengen twee mannen van 21 en 25 jaar de 49-jarige Henk Niel om het leven door hem met een hard voorwerp op het hoofd te slaan. - Oss In hun woning steekt de 42-jarige Thaise N.A. haar 42-jarige Nederlandse man J. Boselie dood. De twee, die elkaar in een bordeel hadden leren kennen, hadden relatieproblemen. - Purmerend Op een bedrijventerrein ligt het lijk van een 34-jarige Italiaan uit Heerhugowaard. Hij is doodgestoken en daarna in brand gestoken. Hij werd vermist sinds 2 januari. - Breda Op straat steekt de 31-jarige W.D. een 54-jarige man dood. - Amsterdam Bij een schietpartij op straat komt de 25-jarige Joegoslaaf Z. Keseljevic om het leven. Schutter was de 33-jarige Joegoslaaf Misko P. - Amsterdam In een uitgebrande woning wordt het lijk gevonden van een 23-jarige Surinamer. Hij is door messteken om het leven gebracht door twee Surinaamse broers van 24 en 26 jaar. - Leidschendam Een 41-jarige psychisch gestoorde man slaat zijn 70-jarige oom met een bijl de schedel in. Hij denkt dat hij een buitenechtelijk kind is van zijn oom en dat deze hem heeft misbruikt. - Oostvoorne Wandelaars vinden op het strand de romp van een onbekende man. Op 20 februari worden een kilometer verder een linkerbovenarm en linkeronderbeen gevonden. - Amsterdam Tijdens een ruzie op een popconcert steekt de 27-jarige Amerikaan J.H. de 23jarige Friese basgitarist Arjen Dijkstra neer. Deze bloedt dood in de bus naar huis. - Amsterdam In een loods schieten de 49-jarige D.H. en de 31-jarige Cyprioot I.P. twee Italianen van 23 en 33 jaar dood. De twee waren naar de loods gekomen om cocaïne te kopen. - Dongen Op 14 februari vindt de politie in een woning het lijk van een anderhalf jaar oud jongetje en zijn 43-jarige moeder. De vrouw heeft het jongetje op 18 januari doodgestoken en daarna zelfmoord gepleegd in de badkuip. - Gorinchem Met zijn auto rijdt de 21-jarige Marokkaan H.R. de 25-jarige Marokkaanse minnaar van zijn ex-vriendin dood. - Enschede In haar woning wurgt de 44-jarige T.E. uit Aalsmeer zijn 75-jarige moeder. Hij hield haar verantwoordelijk voor zijn mislukte leven. - Harderwijk Een 35-jarige psychotische vrouw steekt een huis in brand. Hierbij komen de bewoner en twee brandweermannen om het leven van 23, 25 en 28 jaar. - Heeze Bij een mislukte inbraak in een garagebedrijf schiet de 32-jarige eigenaar E.B., die op wacht zat in een oude caravan, een 30-jarige inbreker dood. - Roermond Op straat schiet een 44-jarige Italiaan een 34-jarige man dood. - Arnhem Na maandenlange mishandeling schopt de 31-jarige verslaafde Engelsman A.H. zijn 42-jarige verslaafde huisgenoot Peter Scholten dood. De 37-jarige P.L. snijdt het lijk in stuk-

295

ken en dumpt het in vuilniszakken in de Rijn. Daar wordt het pas op 19 februari gevonden. - Amsterdam Bij een overval op een snackbar is een 25-jarige Egyptische werknemer doodgeschoten. - Veenendaal De 30-jarige Marokkaan M. El I. schiet in het trappenhuis van een flat een 18jarige Marokkaan dood die zijn 25-jarige zus enkele maanden eerder zou hebben verkracht. De vrouw, inmiddels bevallen van een dochter, werd door haar familie verstoten. februari - Geleen In een hotelkamer wurgt de 43-jarige A.B. zijn 37-jarige vriendin. Daarna probeert hij zelfmoord te plegen. - Goirle In het buitengebied ligt het lijk van de 33-jarige Turk Errol Cebis uit Dordrecht. Hij is doodgeslagen door de 20-jarige Turk E.S., de 26-jarige S.Y. en de 26-jarige M.B. De drie hadden Cebis gedood omdat hij geklikt had over een brandstichting. - Tilburg In een woning is een 37-jarige vrouw met geweld om het leven gebracht. - Enschede Bij een benzinestation schiet de 36-jarige Bosniër M.Z. de 31-jarige Bosniër Ennis Mujicic neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De schutter vermoedde dat zijn vrouw een relatie had met het slachtoffer. - Eindhoven De 41-jarige J.K. steekt zijn 41-jarige Thaise vrouw dood. De twee hadden veel ruzie over hun huilbaby. - Amsterdam Op de galerij van een flat in de Bijlmer is een 28-jarige Surinamer doodgestoken en beroofd nadat hij eerst een dealpand heeft bezocht. Twee jongens van 16 en 18 jaar worden veroordeeld. - Amstelveen Uit de Bosbaan wordt het lijk van een man gevist met aan zijn been een stuk beton. Hij is doodgeschoten. - Leiden In haar woning is de 42-jarige Marianne van der Graaf bij een roofmoord gewurgd. Op grond van dna wordt haar 32-jarige ex-buurman E. van H. veroordeeld. - Amersfoort In haar woning ligt het lijk van een 32-jarige Marokkaanse vrouw. Ze is gewurgd. - Winschoten Twee Irakezen van 40 en 31 slaan in het azc hun 39-jarige landgenoot Mahmod dood. Ze onthoofden het lijk en hakken de handen af. De rest wikkelen ze in plastic en dumpen ze in de berm langs het talud vlak bij het Noorderstation in Groningen. Het slachtoffer had een relatie met de vrouw van een van hen. De vier kennen elkaar uit het asielzoekerscentrum. Het echtpaar was na de moord gevlucht naar asielcentra in Duitsland. - Vlissingen Bij een vechtpartij steekt de 26-jarige Surinamer G.F. een 23-jarige schizofrene Antilliaan neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De Surinamer is de vriend van de zus van het slachtoffer. - Rotterdam In een discotheek schiet de 19-jarige Antilliaan V.P. de 23-jarige Antilliaan C. Lira neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. P. was eerder door het slachtoffer beroofd. - Amsterdam Bij een ripdeal door drie mannen (twee van 24 en een van 35 jaar) is een 35jarige man doodgeschoten. - Amsterdam Op straat zijn twee Spanjaarden van 45 en 47 jaar doodgeschoten. - Deurne Op haar slaapkamer wurgt een 17-jarig psychotisch meisje haar pasgeboren zoontje. maart - IJmuiden In zijn woning ligt het lijk van een 48-jarige Engelsman. Zijn schedel is ingeslagen.

296

- Amsterdam In een aanleunwoning ligt het lijk van de 82-jarige weduwe Dirksen-van der Laan. Ze is door geweld om het leven gebracht. - Lelystad In een ama-woning steekt een 16-jarige Chinees een 15-jarige Algerijn dood. Aanleiding voor de vechtpartij was het harde geluid van de tv. - Dordrecht In de woning boven zijn coffeeshop wordt de 25-jarige Turkse eigenaar doodgeschoten bij een ripdeal. - Groningen In haar woning steekt een 21-jarige Surinaamse student de 24-jarige Indonesische verpleegster Nyamini Roode dood. - Leusden Op een parkeerplaats is de 40-jarige Duitser Reinhard Rempe doodgeschoten. Zijn vrouw en kind wandelden rond terwijl hij aan zijn auto sleutelde. Begin april wordt een 33jarige kennis aangehouden. - Rotterdam Op straat schiet een 18-jarige jongen een 28-jarige Marokkaan dood. Diens 22jarige broer raakt gewond. - Amsterdam Een 43-jarige Surinaamse verslaafde steekt op cs een 18-jarige Surinaamse dealer dood omdat deze hem slechte kwaliteit drugs heeft verkocht. - Rotterdam De 22-jarige M.D. schiet de 25-jarige Marokkaan M. Bouziane neer. Zijn 23-jarige Surinaamse vriend P.S. steekt hem ook nog eens. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. De mannen hadden al langer een vete en vluchten naar Suriname. Ze keren terug als ze daar beschoten worden. - Oudeschans De 26-jarige peuterleidster M.B. gooit haar slapende baby van drie maanden in een vuilniszak in een sloot. Omdat de zwakbegaafde vrouw zich heeft laten steriliseren is volgens het pbc de kans op herhaling nihil. - Brouwershaven Vissers vinden in de Oosterschelde het lijk van een 40-jarige Turk. - Apeldoorn (Wenum-Wiesel) In zijn woning is de 65-jarige duivenmelker Henk Gerritsen doodgeschoten. april - Amsterdam In zijn woning ligt het lijk van een 45-jarige Amerikaan. Volgens de politie is hij met een hard voorwerp op zijn hoofd geslagen. - Lelystad Op een parkeerterrein langs de weg naar Dronten schiet de 31-jarige H.D. uit Almere de 50-jarige J. van den Boomgaard uit Terneuzen dood. Het slachtoffer had gedreigd Albanezen te tippen over een bedrieglijke drugstransactie. De 46-jarige C.S. die aanwezig was bij de liquidatie en twee handlangers van 23 worden eveneens veroordeeld. - Rotterdam Op straat schiet de 20-jarige Antilliaan R.L. een 18-jarige Marokkaan op een scooter neer. Deze overlijdt op weg naar het ziekenhuis. De twee hadden al eerder ruzie gehad. - Nijmegen Een 52-jarige Turk wordt na een ruzie over het huwelijk van de dochter van de dader met de zoon van het slachtoffer neergestoken. - Boxtel Een 54-jarige Pakistaan steekt een 53-jarige landgenoot dood nadat hij hem eerst heeft aangereden. Dader en slachtoffer hadden al langer een familievete: hun kinderen zijn tegen de zin van de dader getrouwd. - Den Haag Een 31-jarige chauffeur komt onder de wielen terecht als hij probeert te voorkomen dat zijn vrachtwagen wordt gestolen. - Venlo Bij een mislukte drugsdeal is een 21-jarige Turk doodgeschoten. Twee Duitsers van 20 en 22 jaar en een 20-jarige Afghaan worden veroordeeld. - Rotterdam Bij een drugsruzie schiet een 25-jarige Marokkaan een landgenoot dood. - Tiel Bij een schietpartij voor de deur van muziekcafé Nikita komt de 27-jarige Erik Jan den Haan om het leven door een ‘verdwaalde’ kogel. De 25-jarige Antilliaan R.F. raakte Den Haan dodelijk.

297

- Den Haag In een Chinees restaurant zijn de 25-jarige eigenaresse Lyun Yang en haar 29jarige vriend Jian Ping Cheng doodgeschoten. - Amsterdam In het Vondelpark is een 35-jarige man die op de fiets op weg was van of naar de ‘baan’ doodgestoken en beroofd. mei - Eindhoven In haar woning schiet de 45-jarige N.S. zijn 35-jarige ex-vrouw dood. De politie had hem al een paar keer opgepakt wegens bedreigingen. - Blerick Omdat deze ontucht had gepleegd met zijn 10-jarige zoontje Michel geeft de 40-jarige C.J. een 65-jarige man een ‘aframmeling’. Het slachtoffer overlijdt na zeven weken coma. - Amsterdam Een 33-jarige verslaafde Ethiopische dealer overlijdt bij een poging cocaïne te verkopen aan de inzittende van een auto. Deze steekt de dealer en rijdt hem omver omdat het slachtoffer hem eerder nepcocaïne had verkocht. - Rotterdam Op een parkeerplaats is een 42-jarige Turk doodgeschoten. - Dongen In hun woning steekt de 55-jarige M.E. zijn 49-jarige vriendin Myra Devriesere dood. De twee waren alcoholist en hadden vaker conflicten. - Amsterdam In haar woning schiet de 24-jarige H.D. zijn 26-jarige ex-vriendin Sandra van Essen dood. De twee waren van Zwolle naar de hoofdstad verhuisd en waren verslaafd. - Emmen In een woning berooft de 28-jarige Pool H.K. de 37-jarige autohandelaar A. Hidding. Zijn lijk dumpt hij in het kanaal. Daar wordt het op 16 mei gevonden. - Breda De 26-jarige Sudanese asielzoeker Hassan Gofary valt uit het raam van de vierde verdieping van het voormalige Hotel Breda, sinds een week in gebruik als azc. Zijn 29-jarige landgenoot F.S. wilde hem bang maken. - Rotterdam In een woning steekt een 29-jarige Surinamer een 39-jarige Surinamer dood. Motief in de relatiesfeer. - Zaandam Op straat schiet een 30-jarige Turkse huurmoordenaar de 46-jarige Mahmut Pinar dood. Deze is eigenaar van een Turks koffiehuis. Opdrachtgever is een andere Turk. - kc/Den Helder (voor de kust) Op een boorplatform slaat de 37-jarige W.H. de 39-jarige R. Berkhout dood met een bijl. Hij was psychisch in de war en vond dat de net per helikopter gearriveerde Berkhout een ‘verkeerd aura’ had. - Amsterdam In het water ligt het met halterschijven verzwaarde lijk van een 55-jarige Turk. Hij lag al enkele weken in het water en was overleden door messteken en een klap op zijn hoofd. - Rotterdam Op een bankje in het Zuiderpark ligt het lijk van een 63-jarige zwerver. Een 35jarige man bekent dat hij hem met een steen heeft doodgeslagen. De twee hadden ruzie gehad. - Lelystad In diens woning vindt een man het lijk van zijn 47-jarige vader. Hij is doodgeschoten bij een roofmoord door de 23-jarige I.M., de 18-jarige J.M. en de 20-jarige P.M. - Valkenswaard Terwijl hij in zijn auto wacht voor een stoplicht schieten de 35-jarige A. van B. en de 30-jarige Ier D.D. de 45-jarige Noud Waterschoot uit Eindhoven dood. - Amsterdam Bij een schietpartij in het centrum tussen drugscriminelen wordt een 29-jarige bodyguard doodgeschoten en raakt de 37-jarige topcrimineel Geurt Roos zwaargewond. juni - Wassenaar In hun woning is de 49-jarige schizofrene Kees Hertog met een koevoet doodgeslagen. Zijn 80-jarige moeder wordt opgesloten op het toilet. Via aangetroffen dreigbrieven achterhaalt de politie de 39-jarige Dominica S. uit Breda en haar 45-jarige handlanger G.B. De vrouw dacht dat Hertog haar door voodoo op afstand martelde.

298

- Schiedam In haar woning wurgt een 30-jarige Duitser met een 28-jarige landgenoot zijn 37-jarige Duitse vriendin. De vrouw wilde aangifte doen van seksueel misbruik van haar kinderen. De zaak wordt afgedaan door de Duitse Justitie. - Giekerk Bij een ruzie over een relatie met de zus van een van zijn opponenten steekt de 20jarige M.K. de 21-jarige Hugo Sikkema uit Leeuwarden dood en verwondt een 22-jarige man wanneer zij verhaal komen halen. - Spijkenisse In een woning steekt een 39-jarige Duitser zijn 37-jarige vriendin dood. De vrouw wilde hun relatie beëindigen. - Alkmaar Vlak bij een coffeeshop schiet een 29-jarige verslaafde Iraniër de 28-jarige Antilliaanse eigenaar dood. - Nijmegen In haar flat schiet een 27-jarige Turk zijn 26-jarige vriendin dood en slaat op de vlucht. Hij wordt in november aangehouden. - Zoetermeer Bij een vechtpartij tussen een groep gabbers en een groep Surinamers en Antillianen wordt een 19-jarige toeschouwer doodgestoken. - Deventer In haar woning doodt een overspannen 36-jarige vrouw haar 5-jarige zoontje. Hij wordt twee dagen later op haar aanwijzingen gevonden. - Veghel Na een kroegruzie steekt de 29-jarige Turk V.M. op straat de 27-jarige Turk Erhan Kulak neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam Bij een drugsruzie schiet een 43-jarige Surinaamse dealer een 36-jarige klant dood. - Amsterdam In zijn kantoor is een 43-jarige ‘directeur van een vastgoedonderneming’ doodgeschoten. Het gaat om de crimineel Ronnie Onlunk. - Zwolle In een tuin ligt het lijkje van een pasgeboren jongetje. Het kind is gestorven door vergiftiging en onderkoeling. De 22-jarige Britse moeder had haar zwangerschap verborgen voor haar ouders. - Vlaardingen In een binnenwater drijft het lijk van een 27-jarige Indiase vrouw. Zij is het slachtoffer van een misdrijf. - Haaksbergen Bij een ruzie in hun woning steekt een 34-jarige vrouw haar 31-jarige vriend Octave van Beek dood. - Rotterdam Vanuit een auto schieten de 23-jarige N.P. en zijn 23-jarige neef E.L. de 30-jarige S. Merenica op straat dood. Alle drie de mannen zijn Antillianen. Het slachtoffer had zonder te betalen een flesje bier uit een krat gepakt. - Amsterdam Bij een ruzie over op straat voetballende jongens steekt de vader van een van hen de 47-jarige Marokkaan Mustafa Halla dood die had geklaagd. De 49-jarige S.B. wordt drie jaar later aangehouden in Suriname. - Den Haag Tijdens een ruzie op straat steekt de 40-jarige Rwandees T.S. twee Ghanezen dood van 31 en 15 jaar. Ze hadden onder meer ruzie over de huur. - Amsterdam In een woning is een 26-jarige Turk doodgeschoten door vier landgenoten. - Amsterdam Spelende kinderen vinden het lijk van de 80-jarige mevrouw T. Smith. Het ‘kattenvrouwtje’ is overleden aan een schedelbreuk. - Amsterdam Een 34-jarige Joegoslaaf slaat een 49-jarige man zo hard tegen de grond dat deze later aan zijn verwondingen overlijdt. - Leeuwarden In haar woning wurgt de 29-jarige Marokkaan S.N. zijn 32-jarige huisgenote L. Gosman. Haar 43-jarige vriend H.C. greep niet in. Beiden waren verslaafd. De vrouw wordt op 28 juni gevonden. - Hoofddorp In haar woning schiet een 50-jarige Indonesiër uit Den Haag zijn 30-jarige exvriendin dood. De twee hadden ruzie over de omgangsregeling van hun kind. - Best In een café schiet de 43-jarige Sinti-zigeuner F.R. zijn 23-jarige schoonzoon Dave

299

Spijkerboer neer, nadat deze van het terras naar binnen is gevlucht. Hij overlijdt op weg naar het ziekenhuis. - Rotterdam In zijn woning ligt het lijk van een 47-jarige man. Een 27-jarige Irakees en een 33-jarige Israëliër hebben het slachtoffer – een illegale gokbaas – geschopt, gestoken en gewurgd. - Amsterdam In hun woning vindt de politie de lijken van de 29-jarige Surinaamse Saskia Hassan, haar twee zoontjes van 8 en 2 en haar 27-jarige vriend. Ze waren al langer dood. Waarschijnlijk heeft een van de volwassenen de anderen gedood en daarna zelfmoord gepleegd. juli - Amsterdam De 23-jarige Marokkaan N.A. steekt in een fietsenzaak de 26-jarige Eddy Wind neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Ook de 58-jarige eigenaar raakt gewond. Wind werd neergestoken toen hij zijn baas te hulp schoot die ruzie kreeg met de ongeduldige klant. - Den Bosch Een 30-jarige man brengt op straat een 57-jarige man om het leven. - Den Haag Een 40-jarige man brengt een 36-jarige man om het leven. Diens lijk wordt verzwaard met gewichten in het water gedumpt. - Den Haag Voor een café steekt een 34-jarige Chinees bij een woordenwisseling zijn 43-jarige landgenoot C.H. dood. - Aalbeek (gemeente Nuth) In een greppel ligt het lijk van de 34-jarige bodybuilder en voormalig Mister Holland Ronald van Kleef. Hij is doodgeschoten door een 26-jarige verslaafde. - Amsterdam In een uitgebrande woning vindt de politie de lijken van twee Turken van 48 en 33 jaar. De één is gewurgd, de ander doodgeschoten. Ze waren actief in de drugshandel. De politie arresteert twee mannen van 34 en 38. - Rotterdam In een drugspand is een 18-jarige Palestijn bij een overval door twee mannen van 16 en 22 jaar doodgeschoten. - Apeldoorn (Wenum-Wiesel) In zijn woning is een 38-jarige man neergeschoten bij een burenruzie met twee mannen van 23 en 55 jaar. Hij overlijdt in het ziekenhuis. In dezelfde buurtschap Wenum-Wiesel werd op 30 maart duivenmelker Henk Gerritsen doodgeschoten. - Amsterdam In een sloot ligt het lijk van een onbekende man. Hij is al enige weken dood en waarschijnlijk door verstikking om het leven gebracht. - Utrecht In haar woning steekt een 56-jarige Surinamer zijn 41-jarige Surinaamse ex-vrouw dood. - Rotterdam Op de rijksweg is een 23-jarige Fransman in een auto neergeschoten. De man overlijdt in het ziekenhuis. Later blijkt dat de man mogelijk ergens anders is doodgeschoten. - Den Haag Op straat schiet een 17-jarige Surinamer een 18-jarige Surinamer dood. - Heemskerk Een 39-jarige Turk wurgt zijn 38-jarige Marokkaanse vrouw en begraaft haar lijk in de duinen bij Overveen. Daar wordt het 2 augustus gevonden. - Leiden In een woning steekt een 35-jarige Egyptenaar zijn 27-jarige Egyptische vrouw dood. - Renkum Een 26-jarige marinier doodt zijn 29-jarige vrouw en hun dochtertje van 14 maanden en steekt daarna het huis in brand. Hij wordt pas in oktober op zijn werk in Den Helder aangehouden. - Zeewolde Bij een drugsruzie op straat is een 31-jarige Surinamer uit Huizen doodgeschoten en valt een gewonde. - Zwolle In zijn woning brengt een 21-jarige Marokkaan een 49-jarige vrouw om het leven. De vrouw wordt naakt gevonden. - Alkmaar In haar woning steekt een 30-jarige man een 36-jarige vrouw dood. Aanleiding

300

was ruzie over de financiële afwikkeling van een verbouwing. - Hilvarenbeek Op een bospad worden de lijken gevonden van de 18- en 20-jarige broers Frank en Polle Taminiau, de 45-jarige Rinus den Boer en de 39-jarige Nico van Golde uit Maastricht. Het viertal was doodgeschoten. De mannen uit Maastricht waren actief in het drugsmilieu. - Franeker In hun woning steekt een 25-jarige vrouw haar 30-jarige vriend dood. In totaal 122 messteken. Beiden waren patiënt van het plaatselijke Psychiatrisch Ziekenhuis. - Grouw Na een ruzie in een snackbar brengt een 33-jarige man een 28-jarige man om het leven. - Roermond Een 36-jarige verslaafde steekt de 27-jarige Fiona den Hartog dood en dumpt haar in plastic verpakte lijk in het Duitse grensplaatsje Ubach Palenberg. Daar wordt zij vier maanden later gevonden. - Amsterdam Aan de rand van de Sloterplas wordt op 25 juli in een klikobak het lijk van de 27-jarige geestelijk gehandicapte Elize Hellemons gevonden. Ze was op 23 juli vermoord door de 52-jarige hulpkoster A. van der W. Hij had 28 jaar in een tbs-kliniek gezeten. Hij wordt in eerste instantie vrijgesproken, maar krijgt in hoger beroep 10 jaar en tbs. - Eindhoven De 34-jarige Antilliaanse dealer W.A. steekt de 25-jarige Schot E. Telford op straat neer. Deze wilde cocaïne bij hem kopen, maar loopt na een snuifje naar een ander. Hij overlijdt vier dagen later. - Den Haag Een 44-jarige Surinaamse alcoholist overlijdt aan zijn verwondingen. De 36-jarige J.K., die dacht dat het slachtoffer probeerde in te breken, had hem met een honkbalknuppel bewerkt. Het slachtoffer bleek zich in de deur te hebben vergist. - Slochteren Op een braakliggend terrein ligt het lijk van de 17-jarige Sandra Kalk uit Hoogezand. Ze is doodgeschoten. Bij zijn arrestatie in Groningen op 31 augustus schiet de 21jarige dader uit Hoogezand zichzelf dood. - Amsterdam In de haven ligt het lijk van een 25-jarige Indiase drugsdealer uit Rotterdam. Hij heeft beton aan zijn voeten. De politie arresteert twee landgenoten van 23 en 32 uit Amsterdam en een 43-jarige Surinamer uit Beverwijk. De 32-jarige Harvinder S. diende het slachtoffer vergiftigde cocaïne toe. - Utrecht In het Beatrixpark ligt het lijk van een vijfjarig meisje. Ze is vermoord door haar 29-jarige psychotische moeder. - Leende In hun woning steekt een 63-jarige man bij een ruzie zijn 60-jarige vrouw dood. - Rotterdam Een 23-jarige Antilliaan schiet bij een flat een 22-jarige Antilliaan dood. - Asten Bij een vechtpartij in een café is de 36-jarige Marokkaan A. Yazidi doodgeschoten en de 27-jarige P. Hoefnagels doodgestoken door de 28-jarige G.R. augustus - Amsterdam Een 18-jarige Surinamer steekt in een woning in Zuidoost een 50-jarige man dood. De verdachte zegt dat hij de afgelopen vier jaar door het slachtoffer is misbruikt. - Eindhoven In een woning steekt een 40-jarige pooier een 53-jarige pooier dood. Zijn vrouw was bij het slachtoffer gaan wonen en voor hem gaat werken toen hijzelf vastzat. - Amstelveen Een 27-jarige Engelse rasta is nabij zijn woning doodgeschoten. - Capelle aan den IJssel In een sloot in een recreatiegebied ligt het lijk van een 4-jarig Colombiaans meisje. Zij is de nacht daarvoor meegenomen uit de flat van haar 22-jarige moeder en misbruikt. Na een week worden twee Irakese broers aangehouden van naar zijzelf zeggen 14 en 17 jaar. Zij wonen sinds kort in dezelfde flat als het slachtoffer. De jongste (die 17 blijkt te zijn) wordt vrijgelaten. De oudste is volgens een botonderzoek meerderjarig en wordt veroordeeld tot 12 jaar.

301

- Amsterdam In zijn woning is een 37-jarige Marokkaan doodgeschoten door een 26-jarige Hongaarse prostituee. Zij nam wraak voor seksueel misbruik. - Amsterdam Een 28-jarige verslaafde Liberiaan steekt een 29-jarige Jamaicaan neer. Deze overlijdt diezelfde nacht in het ziekenhuis. - Baarle-Nassau In de berm van een fietspad ligt het lijkje van een te vondeling gelegd meisje. - Brunssum Op de hei wordt het lijk gevonden van de 11-jarige Nicky Verstappen uit Heibloem. Hij zou een dag eerder na een ruzie met vriendjes zijn weggelopen uit een kamp. Later houdt men rekening met een zedenmisdrijf. - Den Haag Bij een ruzie over het inzamelen van geld voor een vriend die vastzit, steekt een 25-jarige Irakees op de parkeerplaats van het Penitentiair Complex Scheveningen een 28-jarige Irakees dood met een stanleymes. - Steenwijkerwold Bij een ruzie in het azc over een televisie steekt een 40-jarige asielzoeker uit Sierra Leone een 30-jarige Liberiaan dood. - Amsterdam Bij een ruzie over de verkoop van een auto is een man in Zuidoost doodgeschoten. - Amsterdam In zijn woning is een 44-jarige man doodgestoken door een 30-jarige Poolse vriend die hij tijdens de Gay Games had ontmoet. - Amsterdam De 49-jarige Joegoslaaf M.P. schiet zijn 40-jarige ex-vrouw D. Stojanovic in haar auto dood en verwondt zijn 18-jarige stiefdochter J. Spiridonvic. Zij overlijdt in het ziekenhuis. De man en vrouw hadden al langer ruzie. - Amsterdam Nadat hij was verwijderd van een feest ramt een Brit van 27 met een vrachtauto een loods. Een 33-jarige Italiaan overlijdt en een vrouw en kind raken gewond. De Brit was onder invloed. - Haaksbergen In de ouderlijke woning steekt de 28-jarige P.W. zijn 52-jarige stiefvader Johan Maas dood. De dader was paranoïde psychotisch. - Lelystad In haar woning wordt een 87-jarige vrouw gewurgd. Ze wordt pas drie dagen later gevonden. - Vogelwaarde In een opvanghuis (begeleid wonen) mishandelt de 32-jarige R.B. zijn 47-jarige alcoholische en agressieve vrouw H. Kampijon dusdanig dat zij overlijdt. september - Amsterdam Een 45-jarige Turk brengt in een woning een 18-jarige vrouw om het leven. - Amsterdam Een 38-jarige verslaafde Surinamer krijgt op cs ruzie met een 38-jarige Surinaamse gebruiker en steekt hem dood. - Vinkeveen In de Vinkeveense Plassen drijft het lijk van een 41-jarige Engelsman die al langere tijd in het water heeft gelegen. Zijn lichaam was verzwaard met betonblokken. - Arnhem In haar villa is een 63-jarige vrouw bij een roofoverval door zes mannen (in de leeftijd van 29 tot 33 jaar) doodgeschoten. Een jongere bezoekster raakt zwaargewond. Een van de daders krijgt 8 jaar voor moord, maar pleegt in augustus 2000 zelfmoord door zich in zijn cel te verhangen. - Eindhoven In het azc steekt een 24-jarige Keniaan een 22-jarige Kongolees neer die hem eten afpakte. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam De 44-jarige Antilliaan F.S. steekt zijn 36-jarige Surinaamse ex-vrouw Sylvia Sno neer. Zij overlijdt in april 2000 aan haar verwondingen. - Rilland-Bath Na café- en kermisbezoek is een 51-jarige Belgische op straat gewurgd. - Schiedam Een 39-jarige Turk steekt een 32-jarige man uit India dood. Deze beklaagde zich

302

dat hij vanaf een balkon was nat gegooid door kinderen van de dader. - Zoetermeer In hun woning wurgt een 33-jarige man zijn 31-jarige vrouw vanwege overspel. Ze wordt gereanimeerd, maar overlijdt de volgende dag in het ziekenhuis. - Overloon In een recreatiebungalow schiet een 51-jarige Nederlander uit België een 35-jarige vriendin en haar 10-jarige zoontje dood en pleegt daarna zelfmoord. De Nederlandse vrouw, eveneens wonend in België, was depressief vanwege een ongeneeslijke spierziekte. - Alkmaar In een park vindt een wandelaarster het lijk van een 19-jarige Sri Lankaanse vrouw. Haar keel was met een scherp voorwerp doorgesneden door haar 22-jarige Sri Lankaanse vriend. - Amsterdam Een 46-jarige Turk schiet een 28-jarige Turk dood die zijn dochter stalkte. - Arnhem In een dancing schiet een 29-jarige Antilliaan uit Breda een 25-jarige Surinamer neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. De twee hadden al langer ruzie. De man had ook in Apeldoorn iemand neergeschoten bij een discotheek. - Blaricum Op straat schiet de 25-jarige E.H. een 29-jarige kennis dood. - Eindhoven Een 37-jarige verslaafde trapt en schopt een 54-jarige kennis bij een ruzie dood. - Sneek Onder invloed sticht de 53-jarige A.L. brand in een woning. Hierdoor komen zijn Somalische huisgenoten Ahmed M. Barre en Elias A. Hawadle om het leven. Zij zouden overlast veroorzaken. Hij wordt pas in november 2000 aangehouden. - Rotterdam In haar woning schiet een 33-jarige Marokkaan zijn 36-jarige Marokkaanse vriendin dood. Hij beweert dat zijn vrouw is vermoord door drie Algerijnse overvallers. - Winterswijk In de wachtkamer van haar praktijk steekt een 28-jarige patiënt de 42-jarige acupuncturiste Inge Krabben-Nijhuis met een schaar dood. Hij was verliefd op de vrouw. oktober - Hoofddorp In een sloot ligt het lijk van de 28-jarige Somaliër Kanadid Ahmed Gas. Hij is door verstikking om het leven gebracht. De man was politiek vluchteling en werkte als schandknaap. - Den Haag Een 38-jarige verslaafde schopt bij een ruzie een 46-jarige alcoholist dood. - Amsterdam Een 51-jarige café-eigenaar schiet op straat een 45-jarige klant dood. De twee hadden een langlopend conflict vanwege een onbetaalde rekening. - Tilburg. Bij een roofmoord slaat een 20-jarige man in diens woning een 38-jarige man de schedel in met een ijzeren staaf. - Haarlem In zijn huis is de 61-jarige H. van Uijtert doodgestoken door een 25-jarige in Duitsland geboren Joegoslaaf. Deze was vlak voor de moord ontsnapt uit een kliniek. - Amsterdam In zijn flat schiet een 25-jarige man een 17-jarige jongen dood. - Amsterdam De 24-jarige Cindy J. smoort haar bijna een jaar oude dochtertje Katherine met een kussen. Het kind was de inzet van een verwoestende relatie met een Amerikaanse arts. - Enkhuizen De 29-jarige R.K. rijdt twee fietsers – de 23-jarige Ruud Vriend en de 54-jarige Cor Deen – dood en verwondt een derde, een 38-jarige man. De man was harder gaan rijden nadat hij Deen en de 38-jarige had aangereden. - Echt In hun woning schiet een 25-jarige vrouw haar 27-jarige verslaafde man dood. De twee waren net getrouwd. - Amsterdam In zijn woning is een 57-jarige Turk doodgeschoten. - Den Haag In een biljartcafé valt bij een schietpartij een dode. Een tweede slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. Het ging om twee Albanese vrouwenhandelaren van 23 en 35 jaar, een neef en oom. Zij hadden een andere Albanees gegijzeld omdat ze dachten dat hij hen had verraden.

303

- Amsterdam Na een geldruzie in een videotheek slaat de 29-jarige Zwitser A.E. op straat een 32-jarige alcoholist dood en pleegt daarna zelfmoord. - Venray Bij een ruzie over een auto belandt een 41-jarige Pool in een grindgat. Vijf landgenoten in de leeftijd van 18 tot 25 jaar worden veroordeeld. november - Amsterdam Bij een geldruzie tussen twee drugsdealers schiet een 34-jarige Turk in een wasserette een 41-jarige man uit Badhoevedorp neer en dumpt het lijk in een portiek. - Rotterdam Een 36-jarige Antilliaan steekt in een woning een 35-jarige Antilliaan dood. - Groningen Nadat hij haar weer eens heeft mishandeld, steekt een 26-jarige verslaafde vrouw haar 38-jarige verslaafde vriend dood. - Amsterdam Op het moment dat hij in zijn auto wil stappen, wordt de 46-jarige Fred Hogenkamp doodgeschoten. Hij is eigenaar van een coffeeshop. - Groningen In zijn woning is een 69-jarige alcoholist gewurgd. - Echteld In zijn auto wurgt een 61-jarige man de 65-jarige Berta van Schaaik en dumpt haar lijk in het kanaal. De twee zouden gaan winkelen, maar kregen ruzie. - Hengelo In zijn woning schiet een 24-jarige man de 26-jarige Marokkaan F. El Malki dood. Zijn lijk wordt 18 november gevonden. - Rotterdam In haar woning ligt het lijk van de 68-jarige Josina Raven. Ze is vermoedelijk met een breekijzer doodgeslagen. - Amsterdam In het Flevopark vindt een passant het lijk van een man. Hij heeft steek- en schotwonden. - Amsterdam In zijn café wordt de 60-jarige eigenaar om het leven gebracht, vermoedelijk door een 33-jarige verslaafde. - Amsterdam Een 38-jarige Marokkaan uit Culemborg steekt zijn 13-jarige volgens hem te luchtig geklede dochter op straat neer. Zij overlijdt in het ziekenhuis. Het meisje verbleef in een opvanghuis omdat zij volgens haar islamitische vader te veel was vernederlandst. - Rotterdam In zijn auto is een 25-jarige Antilliaan doodgeschoten. - Amsterdam Een 34-jarige man steekt zijn 22-jarige Italiaanse buurjongen dood als deze zich met zijn vader komt beklagen over lawaai. Het slachtoffer had hem met een bierflesje op zijn hoofd geslagen. Noodweer. - Bergen op Zoom Bij een overval op een illegale coffeeshop laten twee Marokkanen van 25 en 26 jaar en een 30-jarige Algerijnse asielzoeker de 29-jarige Marokkaanse eigenaar vastgebonden achter met een afgeplakte mond. Deze stikt. - Rotterdam In zijn auto op Katendrecht ligt het lijk van de 45-jarige Klaas de Geus. Hij is gewurgd door een 22-jarige Surinaamse vrouw. - Didam In hun woning wurgt een 33-jarige man onder invloed zijn 23-jarige vriendin. Zij wilde hun relatie verbreken. - Noordeloos Onder het ijs in een sloot liggen de lijken van twee Ghanezen van 35 en 39 jaar, beiden werkzaam op de bagageafdeling van Schiphol. Ze werden sinds 18 november vermist en waren doodgeschoten door de 30-jarige Richard D. uit Venezuela. De twee slachtoffers zouden verantwoordelijk zijn voor het verdwijnen van een koffer cocaïne. - Dordrecht Een 57-jarige man overlijdt later aan de verwondingen die hij op 23 november opliep toen een 27-jarige Marokkaanse vriend hem sloeg en stak. De twee hadden ruzie omdat het slachtoffer de dader niet langer onderdak wilde geven. - Enschede Bij een roofmoord slaat een 31-jarige verslaafde de 89-jarige Hendrik Muijtstege met een ijzeren staaf dood. Zijn 27-jarige vriendin is medeplichtig. Muijtstege had in de jaren tachtig de lotto gewonnen.

304

- Velden Een 30-jarige man brengt een even oude vrouw om het leven. - Den Burg (Texel) Een 80-jarige man wurgt zijn 73-jarige vrouw. De twee hadden huwelijksconflicten. - Rotterdam Een 63-jarige Pakistaan slaat zijn 20-jarige dochter zo hard dat zij aan de verwondingen overlijdt. Zij was daarvoor vanuit het raam op straat gevallen toen ze weg wilde. De vrouw keek volgens haar vader te veel tv en had een verwesterde levensstijl. - Amsterdam Een 26-jarige asielzoeker uit India steekt in een auto de 33-jarige Pakistaanse ex-vriend van zijn 35-jarige vriendin dood. Zelf loopt de dader een steekwond op. - Zwolle In een woning schiet een 20-jarige Antilliaan onder invloed van wanen zijn 29-jarige Antilliaanse oom dood. Hij werd in Rotterdam aangehouden nadat hij zijn 20-jarige vriendin had beschoten. december - Amsterdam In zijn woning ligt het lijk van een 54-jarige uit Trinidad afkomstige muzikant vastgebonden op bed. De man is circa twee weken eerder doodgestoken. - Nieuw-Vennep Bij een bedrijfsruzie schiet een 49-jarige man de 35-jarige vriendin van zijn collega dood. - Amsterdam Op straat is een 46-jarige Iraniër doodgeschoten. Vermoedelijk een liquidatie. - Nuenen In haar woning steekt en wurgt een 34-jarige man zijn 66-jarige moeder. - Velsen Op de zandweg naast het Noordzeekanaal steekt een 61-jarige man een 43-jarige man dood. Hij verwijt het slachtoffer dat zijn vrouw is opgestapt. - Den Haag In haar woning wurgt een 31-jarige verslaafde een 80-jarige vrouw. - Groningen In zijn woning is een 19-jarige Afrikaanse asielzoeker uit Guinee-Bissau gewurgd. Op grond van vingerafdrukken op een koord wordt een 20-jarige man uit Kameroen veroordeeld. - Den Bosch In de Stadsbibliotheek steekt de 27-jarige Surinamer A.G. – verslaafd en schizofreen – de 62-jarige Theo Oerlemans uit Aarle-Rixtel zonder enige aanleiding dood. De dader wilde voor langere tijd onderdak hebben. - Zutphen In zijn woning is een 26-jarige Turkse drugsdealer doodgeschoten. Twee Turken van 30 en 23 jaar en een 23-jarige vrouw uit Deventer worden veroordeeld. Zij zijn verslaafd. - Amsterdam Bij een verkeersruzie steekt een 35-jarige verslaafde Antilliaan de 25-jarige Pakistaan Nasit Waseen Rana neer. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. - Veendam Een 62-jarige man schiet zijn 44-jarige buurman dood. De twee hadden een vete. Ze hadden die ochtend nog samen voor de politierechter gestaan vanwege een eerder conflict. - Nijmegen In de kelderbox onder haar woning schiet een 28-jarige Marokkaan zijn 33-jarige Britse vriendin dood. Hij had ontdekt dat zij de hoer speelde. - Wageningen In hun woning steekt een 37-jarige Egyptenaar zijn vrouw (33) en drie kinderen (twee zoontjes van 3 en 10 en een dochtertje van 7) dood. Vervolgens steekt hij het huis in brand. Daarna slaat hij op de vlucht en komt om het leven bij een verkeersongeluk.

305

Moord en doodslag 1999 januari - Den Haag In de vroege ochtend van nieuwjaarsdag steekt een 26-jarige Nederlander onder invloed van drank en drugs de 26-jarige Turkse Koerd Mehmet Yilmaz dood in de Schilderswijk. Yilmaz was net twee maanden getrouwd. - Amsterdam In zijn coffeeshop aan de Herengracht is de 27-jarige eigenaar Meindert Altena doodgestoken. - Eefde De 35-jarige Prins Carnaval René A. steekt in hun woning zijn 28-jarige vrouw Harriët dood. Motief: relatieproblemen. - Gorinchem Bij een schietpartij in muziekcafé Bacchus komen de 18-jarige Marianne Roza en de 17-jarige Froukje Schuitmaker om het leven. Een derde meisje raakt gewond. Drie Turken – twee broers van 30 en 34 jaar en hun zwager van 26 – worden veroordeeld. - Deventer De 48-jarige Bosniër Muharem Haebib komt bij een roofmoord in zijn woning pal achter het politiebureau om het leven. - Roermond De 38-jarige Chinese H.C. wurgt haar 4-jarige autistische zoontje met een stuk touw en wordt aangehouden als ze zich met het lijkje op de ehbo van het ziekenhuis meldt. - Alkmaar Een 20-jarige Albanees wordt aan de rand van de binnenstad neergeschoten en overlijdt kort daarna in het ziekenhuis. - Bruinisse Aan de noordzijde van de Philipsdam ligt het lijk van een 29-jarige Antilliaan. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam Op een fietspad in een plantsoen in het stadsdeel Geuzenveld liggen de lijken van twee doodgeschoten Turken van 23 en 20 jaar. - Maarn Op 19 januari verdwijnt de 13-jarige Sybine Jansons terwijl ze op weg is van haar school in Doorn naar haar huis in Maarn. Op 24 februari wordt het meisje dood aangetroffen in een vaart bij Breukelen. Ze is kort voor haar dood seksueel misbruikt door de 36-jarige M.C., een bekende serieverkrachter die eerder door een vormfout geen tbs kreeg. - Voorschoten In een garage schiet een 31-jarige klant de 40-jarige J. Balvoort uit Katwijk dood. Hij legt het slachtoffer in een bestelauto en laat deze in Voorschoten achter. Mogelijk motief: ruzie over verkoop auto en over geld. - Veenendaal Bij een afrekening in een woning schiet de 33-jarige G.S. de 38-jarige Anton Heikamp dood en raken twee anderen – 26 en 46 jaar – zwaargewond. - Den Bosch In een café is de 29-jarige Puck Verspeek door drie mannen van 25, 26 en 27 jaar doodgeschoten. Verspeek zelf had in 1986 zijn eigen vader vermoord. - Groningen Een 38-jarige man overlijdt in het ziekenhuis nadat hij is neergestoken door een 39-jarige Antilliaan. - Maassluis In haar woning wurgt een 21-jarige man zijn 23-jarige nicht en steekt haar daarna in hals en nek. - Amsterdam In een uitgebrande woning vindt de politie het lijk van een 34-jarige Iraanse vrachtwagenchauffeur. Hij is met een vuurwapen gedood. Vier landgenoten van 28, 30, 32 en 35 jaar zijn veroordeeld. Het slachtoffer transporteerde ruwe opium.

306

- Rotterdam In een woning is een 23-jarige Marokkaan doodgestoken door een 38-jarige man. - Ternaard In zijn woning schiet de 34-jarige S.B. de 48-jarige Ids Idzenga uit Leeuwarden dood. Zijn vriendin had een relatie met het slachtoffer. februari - Drogeham Een 27-jarige man wurgt de 18-jarige prostituee Saskia Hellendoorn uit Assen. Hij had de vrouw opgepikt aan de tippelzone in Groningen. Het lijk had hij verstopt in de kofferbak van een auto. De volgende avond meldt hij zich bij de politie en legt een bekentenis af. - Utrecht In het F.S. Meijers Instituut wurgt de 27-jarige Marokkaanse tbs-patiënt R. el B. de 45-jarige Ier Mike Leonard met het snoer van zijn cassetterecorder. - Haarlem In haar auto steekt de 31-jarige M.I. zijn 29-jarige ex-vrouw Helen Saarloos dood. - Bussloo (gemeente Voorst) In het bos wurgt de 25-jarige D.Z. zijn 22-jarige Marokkaanse ex-vriendin Rachida Chahbari met een sleepkabel en slaat haar met een baksteen op het hoofd. - Lottum In het bos is de 45-jarige Duitser W. Wiesemann gewurgd en gestoken en naakt achtergelaten, vermoedelijk om identificatie te voorkomen. Twee Duitse maten (37 en 33 jaar) zijn in Duitsland vervolgd. Zij waren bang dat hij hen zou verraden. - Rotterdam Een 47-jarige Surinaamse hindoestaan geeft zijn 51-jarige partner azijnzuur te drinken en steekt haar dood. Motief: echtelijke twist. - Den Haag Een 54-jarige Turk schiet zijn 29-jarige Turkse schoonzoon in diens auto neer. Deze overlijdt later aan zijn verwondingen. - Helmond De 50-jarige H.K. schiet met zijn magnum 357 zijn 45-jarige zwager Henk Doven en diens mastino napoletano dood. Motief: vete. - Heerlen In haar woning slaat de 31-jarige R.K. de 19-jarige Tanja Tijssen met haar hoofd op de grond. Hij dumpt haar naakte lijk in de wegberm. Later wordt hij aangehouden op grond van een dna-onderzoek. - Duiven In een textielbedrijf is een 37-jarige Turk uit Zevenaar neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam In zijn woning is een 57-jarige Soedanees doodgeschoten. Hij maakte naaktfoto’s van vrouwen. - Den Haag Een 20-jarige man schiet een 19-jarige plaatsgenoot dood. Het slachtoffer had een relatie met de zus van de dader en had haar in de prostitutie gedwongen. - Dordrecht Twee Nederlandse drugsverslaafden van 29 en 30 jaar steken een 28-jarige Turk dood bij een poging hem te rippen. - Beverwijk Bij een schietpartij in het pand van de Brijderstichting (verslaafden) schiet de 27-jarige L.E. de 32-jarige Turk I. Mertturk neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Dordrecht De 19-jarige Rotterdammer A. El A. schiet bij een mislukte beroving een 31-jarige Algerijnse drugshandelaar dood. Hij raakt zwaargewond na schoten door een vriend van het slachtoffer. - Goes Een 23-jarige student slaat zijn 58-jarige moeder A.G. na een ruzie dood met een hamer. Anderhalf uur later arresteert de politie hem met bebloede kleding op het ns-station. - IJmuiden De 48-jarige J.G. en haar 41-jarige vriendin Zofie M. brengen hun 63-jarige kostganger Ton Stolp om het leven en begraven zijn lijk onder het schuurtje. Daar wordt het in november gevonden. M. was in de Zettense jeugdinrichting een van de slachtoffers van psychiater Theo Finkensieper.

307

maart - Amsterdam In het water ligt het lijk van een man. Hij was met een stomp voorwerp doodgeslagen. - Zevenaar De 20-jarige Turkse Amsterdammer M.C. schiet de 36-jarige Koerd R. Aslan dood. Motief: bloedwraak om familie-eer te redden. Het slachtoffer had in 1994 in Leuven een familielid van C. doodgeschoten en daarvoor vijf jaar gezeten. - Leidschendam De 45-jarige R.T. rijdt bewust met hoge snelheid in op een file. Daardoor komt een 39-jarige man om het leven en loopt haar eigen 17-jarige dochter gevaar. - Amsterdam In zijn woning is een 44-jarige Turk doodgeschoten. - Roermond De 29-jarige Marokkaan M.M. steekt zijn 64-jarige vader dood. - Roosendaal/Heerlen In de kofferbak van zijn auto wordt de 55-jarige zakenman J. Huhmann uit Heerlen gebonden aangetroffen. Hij overlijdt de volgende dag aan zijn verwondingen. - Enschede In haar woning is de 36-jarige Karin Bathoorn doodgeschoten. Mogelijk motief: de vrouw had via de Lotto een groot geldbedrag gewonnen. - Rotterdam Een 24-jarige Turk wurgt in diens woning een 21-jarige Surinamer. - Amsterdam (Dumpplaats: Spaarndam/Halfweg) Op een parkeerplaats bij recreatieoord Spaarnwoude ligt het lijk van de 38-jarige Achmed de Miranda. De man is met een mes om het leven gebracht door zijn 43-jarige Surinaamse huurbaas Lucïen H.. - Den Haag De 34-jarige Colombiaan C.B. steekt zijn 35-jarige Surinaamse ex-vrouw Corine Jansen en haar 22-jarige vriend Hussein Saab dood. - Utrecht Een 21-jarige Turk steekt zijn 60-jarige Turkse huisbaas E. Güler neer. Deze overlijdt op 16 april aan zijn verwondingen. - Den Haag In hun woning slaat de 47-jarige Surinamer R.M. zijn 45-jarige gehandicapte Surinaamse vrouw K. Baghu dood met een keukenbijl. De man had een minnares. - Arnhem In zijn woning is de 65-jarige oud-majoor H. Bluml neergeslagen met een stuk gereedschap. Hij overlijdt aan zijn verwondingen. - Nieuwkuijk Een 34-jarige man steekt zijn 30-jarige vrouw dood. Er zijn ook wurgsporen. De man probeert op de vlucht vergeefs zelfmoord te plegen. april - Groningen De 26-jarige psychotische C.H. schopt in diens woning zijn 68-jarige buurman F. Nijveen dood. - Rotterdam Een 41-jarige Antilliaan schiet na een geldruzie zijn 19-jarige neef dood. - Rotterdam In het water wordt de romp aangetroffen van een man. Niet opgelost. - Kerkrade In haar woning schiet een 28-jarige man zijn 21-jarige ex-vriendin dood. Hij wilde zijn zoontje zien. - Den Haag Bij een nachtelijke schietpartij voor een partycentrum komt de 19-jarige Antilliaan S. Felicia om het leven en raken twee anderen ernstig gewond. De drie zitten in een Fiat die vanuit twee andere auto’s door zes Antillianen in de leeftijd van 19 tot 27 jaar wordt beschoten. - Leeuwarden Een 39-jarige vrouw wurgt haar 9-jarige dochter en pleegt zelfmoord. - Sommelsdijk Een 15-jarige jongen steekt zijn 22-jarige stiefbroer dood bij een poging geld uit de woning te stelen. Hij moet naar een jeugdinrichting. - Apeldoorn Een 43-jarige zwaar depressieve Turk steekt in de moskee een 31-jarige Turkse vriend dood van wie hij dacht dat die een complot tegen hem smeedde. - Dokkum In diens woning steekt een 27-jarige Iraniër de 57-jarige Dirk Visser dood. De da-

308

der had het slachtoffer ontmoet in recreatiegebied Groene Ster en loopt tegen de lamp als hij in Leeuwarden geld opneemt met de pinpas van het slachtoffer. - Nijkerk In de sluis bij Nijkerk wordt het verminkte lijk gevonden van een man. Het lijk – vermoedelijk een Chinees – was omwikkeld met een verzwaarde ijzeren ketting. Het om in Arnhem looft een beloning uit van 25 mille. Slachtoffer anoniem in Nijkerk begraven. Rechercheteam heet toepasselijk Houdini-team. - Tilburg In zijn woning is de 48-jarige Cees van de Wiel doodgestoken. Later blijkt de dader een 22-jarige student uit Rotterdam. - Nijmegen Bij een roofoverval steekt een 38-jarige Antilliaan de 56-jarige mijnheer Van Haren dood. - Groningen In café Diamond schiet de 32-jarige Turkse eigenaar S.A. de 43-jarige Koerd C. Alagöz uit het asielzoekerscentrum in Ten Boer dood. Politie gaat uit van zakelijk geschil, maar sluit een politiek motief niet uit. - Amsterdam Aan de Herengracht is de 41-jarige Surinamer Duncan Kensdell doodgeschoten. - Usselo (gemeente Enschede) Bij een recreatieplas steekt een 38-jarige Georgische oorlogsveteraan twee Armeniërs van 37 en 25 jaar dood. De man zou bemiddelen in een conflict met drie Georgiërs over gestolen kleding. - Haarlemmermeer Er wordt een lijk uit het water gehaald met een ketting en twee halters aan zijn benen. In de knie zit een kogel die al door weefsel is ingekapseld. Niet opgelost. - Arnhem In een vijver in het centrum ligt het lijk van een 40-jarige man. Hij is een niet-natuurlijke dood gestorven. Een tweetal erotische schilderijen van het slachtoffer is zoek. - Barendrecht In de bosjes bij een parkeerplaats vindt een voorbijganger het lijk van de 49jarige Pieter Wesemann uit Rotterdam. Hij is doodgestoken. Zijn 35-jarige vrouw Sylvia H. is veroordeeld. - Rotterdam In diens woning wurgen de 23-jarige kamper R.W. (zie ook 24 februari 2000) en de 23-jarige M. van Z. uit Sierra Leone bij een roofmoord hun 49-jarige escortchauffeur. mei - Gouda Op 3 juli overlijdt de 34-jarige Rik Vrolijk aan de verwondingen die hij op 1 mei in een café opliep na mishandeling door een 19-jarige plaatsgenoot. - Middelburg Op het terras van een café schiet de 23-jarige S. El J. voor de ogen van diens vriendin en talrijke omstanders de 29-jarige Ronald Leeghwater dood. De mannen hadden al langer onenigheid. - Veenklooster In een weiland ligt het lijk van de 16-jarige Marianne Vaatstra uit Zwaagwesteinde. Ze is verkracht en daarna door messteken in de hals vermoord. - Deventer In haar woning is een 83-jarige vrouw om het leven gebracht. - Oostzaan Op een voetpad in een recreatiegebied schiet de 24-jarige Turk Ertan K. de 17-jarige Marokkaan Hakim Ryani uit Amersfoort dood. Het slachtoffer had een relatie met de vriendin van K. Deze is naar Turkije gevlucht en is in april 2002 bij verstek tot levenslang veroordeeld. De 27-jarige medeplichtige R.V. kende Ertan uit de tbs-kliniek in Utrecht. - Almere Op het Zilverstrand bij Almere-Haven is de 29-jarige Marokkaan Mohammed Elmrabat uit Eindhoven doodgeschoten. Drie Antillianen van 18, 20 en 33 jaar bekennen een roofmoord. - Den Haag Een 28-jarige man steekt een 63-jarige man in diens woning dood en steekt het huis in brand. - Dordrecht De 18-jarige Turk Y.E. steekt een 30-jarige Irakese ex-collega na een ruzie dood.

309

- Rotterdam De 44-jarige Frans van der Veeke wordt doodgestoken gevonden. Hij haalde regelmatig verslaafden in huis. - Eindhoven Een 53-jarige Ethiopiër steekt in hun woning zijn 36-jarige Ethiopische vrouw dood. Ze zorgde volgens hem niet goed voor het gezin en zou een verhouding met de buurman hebben. - Amsterdam Aan het Buiksloterplein is een 18-jarige Marokkaan mishandeld. Hij overlijdt op 14 juli. - Den Haag Een 24-jarige man steekt op straat een 22-jarige man dood. - Rotterdam Een 16-jarige Antilliaan schiet in een woning een 31-jarige man dood na een drugsruzie. - Utrecht De 27-jarige R. van E. slaat in een park de 24-jarige tippelaarster Geertje Zoetendal dood. De vrouw had zijn portemonnee gerold. - Arnhem Een 74-jarige vrouw overlijdt op 20 mei aan de verwondingen die ze op 17 mei opliep bij een straatroof. - Schiedam In een woning schiet een 20-jarige Turk een 23-jarige Turk dood. Ze hadden ruzie over een gezamenlijk aangeschafte dure wagen. - Rotterdam Twee verslaafden van 31 en 32 jaar krijgen ruzie met de 31-jarige verslaafde Mario van den Brand. Een van beiden steekt Mario neer en samen beroven ze hem van zijn gele Nikes. Ze laten hem zwaargewond achter voor het politiebureau. - Amsterdam Naast zijn auto in de Bijlmer ligt het lijk van de 62-jarige Kees Vendel. De man woont in de flat Kralenbeek en brengt geregeld zijn vriendin met zijn auto weg. - Tilburg Tijdens een Antilliaans feest in het ijsstadion is de 24-jarige Antilliaan David Wiesken doodgeschoten. Een lid van de bewakingsdienst raakt gewond. Drie Antillianen – een van 25 en twee broers van 27 en 28 jaar – worden verdacht. - Roermond De 37-jarige Turk Mustafa Geredelioglu is uit zijn flat naar buiten gelokt en op straat doodgeschoten. - Den Haag Voor het stoplicht aan de Beeklaan schiet een 24-jarige Surinamer een 30-jarige Hagenaar achter het stuur van zijn auto dood. - Leeuwarden In recreatiegebied Groene Ster is in de nacht van vrijdag op zaterdag de 26jarige Albanese vrachtwagenchauffeur Luan Hamzaj met een vuurwapen gedood. Pas de maandag daarop wordt het lijk gevonden. - Leidschendam Bij een tramhalte schiet een 59-jarige Hagenaar zijn 34-jarige Surinaamse ex-vrouw dood. Hij pleegt de volgende dag in zijn cel zelfmoord. juni - Vrouwenparochie In diens woning steekt de 18-jarige R.H. een 41-jarige drugsdealer dood. De 22-jarige H.W. was medeplichtig. - Den Haag Een 40-jarige vader schiet zijn 18-jarige zoon na een ruzie dood. - Vlaardingen In diens woning steekt een 32-jarige man de 42-jarige L. Vogels dood. - Almelo Een 42-jarige vader doodt zijn 7-jarige zoon en zijn 10-jarige dochter en pleegt daarna zelfmoord. - Utrecht In een kroeg schiet een 38-jarige man de 30-jarige Hendrik Hurk dood. De dader had een relatie met de ex-vriendin van het slachtoffer. - Utrecht In het Oorsprongpark vindt een voorbijganger het lijk van de 33-jarige autohandelaar Klaas Makkinje uit Scherpenzeel. Hij is doodgeschoten. Diens broer Ronnie probeerde op 19 september 1997 met een helikopter een drugsbaron te bevrijden uit de gevangenis van Sittard, maar stortte neer.

310

- Heerhugowaard In een appartement ligt het lijk van de 26-jarige Eddy Donker. Twee mannen van 31 en 32 jaar bekennen de roofmoord. Speelt in drugscircuit. - Alphen aan de Rijn Op een parkeerplaats ligt de 47-jarige Hans Schonewille. Hij is gedood door vijf kogels. Hij was een bekende uit de gokwereld. - Rijswijk Op straat overlijdt de 41-jarige Marokkaan T. Bouachout. Bij een onenigheid zou hij de 19-jarige J.B. met een mesje in de nek gestoken hebben. Die riep zijn 20-jarige broer W. erbij en samen schopten ze de man dood, daarbij geholpen door een 42-jarige man en een 34jarige vrouw. - Rotterdam Een 26-jarige prostituee uit Nijmegen is doodgestoken achter een café gevonden. - Rotterdam Een 29-jarige Turk wurgt zijn 24-jarige Turkse vrouw en dumpt haar verzwaarde en in plastic verpakte lijk in het water. - Rotterdam Bij een drugsruzie schiet een 24-jarige Antilliaan een 28-jarige Dominicaan dood. - Diemen In het Amsterdam-Rijnkanaal drijft het lijk van een 24-jarige Soedanees. Zijn handen zijn geboeid. - Utrecht In een café schieten twee Albanezen van 26 en 27 jaar een 29-jarige landgenoot dood. - Utrecht In een café schieten twee broers (21 en 26 jaar) de 35-jarige eigenaar D. Teghadouni dood. Deze had de jongste broer mishandeld. - Rotterdam Bij een geldruzie slaat een 28-jarige man een 61-jarige man in diens woning van de trap. - Amsterdam In het Westerpark schiet de 35-jarige M.B. de 30-jarige Marc Breunis bij een verkeersruzie neer. - Zwijndrecht De 29-jarige Turk E.C. schiet zijn 29-jarige ex-vrouw Kezban Vural op straat voor de ogen van haar twee kinderen dood. Hij wacht komst politie af. - Amersfoort In haar woning schiet de 27-jarige Turk N.T. zijn 30-jarige Turkse ex-vrouw N. Kurt dood. - Haelen Voor zijn seksclub La Femme rijden twee mannen van 20 en 38 jaar de 48-jarige Italiaan Pepino Tosco uit België dood. Zij zouden in de club niet betaald hebben. - Rotterdam Op het Weena wordt een 35-jarige Antilliaan doodgestoken. - Wassenaar Voor een stoplicht in Wassenaar schiet de 35-jarige Marokkaan D.K. zijn 30jarige Marokkaanse ex-vriendin uit Leiden in een auto dood. - Bergen op Zoom In het bos ligt het lijk van de 29-jarige Marokkaan Nahib Mesjbar. Hij is doodgeschoten en was eerder ontsnapt uit een Brussels ziekenhuis waar hij na een schotenwisseling met agenten was opgenomen. De man moest in België nog een straf uitzitten van 14 jaar voor bankroven en overvallen. juli - Amsterdam De 26-jarige Debora Horstman komt om het leven bij een bomaanslag op haar auto. Vermoedelijk was de bom bestemd voor haar 46-jarige Joegoslavische vriend. Hij wordt later aangehouden voor grootschalige drugshandel. - Sliedrecht Op een woonwagenkamp schiet een 40-jarige man zijn 54-jarige broer dood. Motief: vete. - Utrecht Een 25-jarige Surinamer steekt in diens woning de 72-jarige in België geboren bewoner dood. - Amsterdam Op de vierde verdieping van zijn flat in Zuidoost wordt de 28-jarige illegale Ni-

311

geriaan Dominic Onuorah door twee mannen opgewacht en doodgeschoten. Schutter was een 50-jarige Turk. - Brielle/Brielse Meer In de jachthaven schopt de 38-jarige oud-Feijenoorder J.M. bij een ruzie de 45-jarige Rotterdamse autohandelaar Jan Baas dood. - Zoutelande Drie Antillianen van 25, 27 en 30 jaar schieten een 28-jarige Surinamer dood na ruzie over diens weggedrag. - Amsterdam Op een fietspad in Amsterdam-Slotervaart is een 25-jarige Joegoslaaf van dichtbij doodgeschoten. - Beetsterzwaag Een 21-jarige Pakistaanse vrouw uit Franeker steekt haar 60-jarige expleegmoeder dood. - Den Haag In diens woning schiet een 42-jarige Chinees een 35-jarige Chinees dood. - Rotterdam Op het Pijnackerplein steken twee Marokkanen van 20 en 26 jaar de 27-jarige Surinamer Hardewpad Bhagel dood. - Rotterdam De 25-jarige Antilliaanse Rachel Deonicia overlijdt in het ziekenhuis aan de verwondingen die ze bij een schietpartij in haar woning opliep. Schutter was een 20-jarige Antilliaan. - Assen De 45-jarige J.S. wurgt in zijn woning de 7-jarige Chanel Naomi Eleveld, na haar verkracht te hebben. Hij verbergt het lijkje in de kruipruimte. Pas enkele weken later wordt hij aangehouden. De man was al eerder veroordeeld wegens de verkrachting van een 14-jarig meisje in 1996 en had op 24 juni 1999 zijn Poolse vrouw misbruikt. Hij krijgt levenslang na een eis van 20 jaar en tbs. - Rotterdam Op straat schiet een 27-jarige Antilliaan de 31-jarige Antilliaan Myron Michiel op zijn bromfiets dood. Het slachtoffer had een relatie met de vriendin van de dader. - Rotterdam Een 24-jarige Turk wurgt zijn 19-jarige zwangere vrouw Yasemin. Hij verstopt haar lijk in een dressoirkast en steekt die in brand. - Dordrecht Bij een schietpartij in Oud-Krispijn komt de 31-jarige Antilliaan G. Carsilia na een ruzie op een Antilliaans barbecuefeest om het leven en raakt diens 29-jarige broer gewond. Twee Antillianen van 20 en 25 jaar zijn veroordeeld. - Reuver Op een woonwagenkamp schiet een 43-jarige vrouw haar 45-jarige ex-man neer. De man vlucht de naburige wijk in en overlijdt in de voortuin waar in februari 1994 Jeu Wissing werd vermoord door de Bende van Venlo. Het slachtoffer had incest gepleegd met zijn dochter. - Sevenum De 30-jarige Ier M.P. slaat onder invloed van drank de 14-jarige Joep den Mulder neer. Hij overlijdt de volgende dag aan hersenletsel. - Zevenaar In het struikgewas ligt het lijk van de 37-jarige Linda Mens uit Amsterdam. Ze is gewurgd. Onderzoek wijst uit dat ze gokschulden had. De vrouw had net veel verdiend in een plaatselijk café. augustus - Arnhem De 38-jarige B.K. steekt haar 5-jarige zoontje dood. Diens tweelingbroertje raakt levensgevaarlijk gewond. De vrouw probeert zelfmoord te plegen. - Dordrecht De 27-jarige Afghaan M.M. steekt zijn 30-jarige Afghaanse kennis Khaled N. circa dertig keer en gooit hem van het balkon. De dader wordt in een psychiatrisch ziekenhuis geplaatst. - Landgraaf Voor zijn woning schiet een 27-jarige vrouw haar 39-jarige Duitse man dood. - Eindhoven Een 25-jarige Turk steekt een 50-jarige Antilliaan dood als deze beledigende opmerkingen maakt over zijn moeder. Beiden hadden drugs gebruikt. - Noordwijk De 36-jarige Marokkaan Mustapha O. El H. schiet al rijdend zijn 20-jarige Ma-

312

rokkaanse vrouw dood en parkeert de auto voor het politiebureau. - Rotterdam In een woning is de 41-jarige Turk E. Yerdelen doodgeschoten. - Zaltbommel Een 50-jarige man en zijn 31-jarige zoon nemen in wegrestaurant De Lucht langs de a2 twee mannen onder vuur met een uzi en een revolver. Een van hen, een 28-jarige Utrechter, overlijdt een paar uur na de schietpartij aan zijn verwondingen. De daders waren twee dagen eerder door de slachtoffers mishandeld. Inzet van de ruzie was een ontmanteld xtclaboratorium. - Arnhem Een 58-jarige verwarde Libanees steekt wegens een vermeend huurconflict een huis in brand. Hierbij komt een 36-jarige man om het leven. - Den Haag In diens woning schiet een 36-jarige man een 38-jarige man neer. Deze vlucht naar het dak, waar hij aan zijn verwondingen overlijdt. Het slachtoffer zou de dochter van de dader cocaïne hebben gegeven en haar hebben aangerand. - Dordrecht De Antilliaanse duopassagier van een scooter schiet voor café De Stapper een 21-jarige Antilliaan dood. Het slachtoffer bleek in het politiearchief voor te komen en kon aan de hand van zijn vingerafdrukken worden geïdentificeerd. - Weesp Twee mannen schieten de 56-jarige Guus Schneider en diens 52-jarige vrouw J. Schneider-de Jong dood. De twee woonden op een woonwagenkamp. - Heesch Een 38-jarige Amerikaan steekt zijn 35-jarige ex-vrouw in haar woning dood. De vrouw kwam haar twee kinderen van 3 en 5 jaar ophalen nadat die twee weken bij haar man hadden gelogeerd. Daarbij kregen de twee ruzie. - Amsterdam Een 35-jarige verwarde man steekt in haar woning de 42-jarige Ciska Zijp dood. - Amsterdam In zijn auto in Amsterdam-Noord is de 60-jarige Hendrik Dolman – broer van ‘freefighter’ Chris Dolman – doodgeschoten. - Den Haag In café The Untouchables is een 27-jarige Marokkaan doodgeschoten. - Eindhoven De 38-jarige Ingrid Wijnen ligt vastgebonden en grotendeels ontkleed op bed. In de woning van een vriendin wordt de 40-jarige M. de W. aangehouden die haar zou hebben verkracht. De man was nog maar net vrij uit de gevangenis. Hij krijgt twintig jaar wegens moord, maar wordt in hoger beroep vrijgesproken. - Alkmaar Op het ns-station Alkmaar-Noord steekt de 41-jarige Surinamer R.T. zijn 39-jarige ex-vrouw dood. - Emmercompascuüm Een 35-jarige Surinaamse vrouw en haar 55-jarige vader schieten een 40-jarige Surinamer dood. Zijn lijk wordt gevonden in een maïsveld. Hij zou de vrouw diverse keren hebben verkracht. - Amsterdam Uit het Amsterdam-Rijnkanaal wordt het lijk opgevist van de 37-jarige Surinamer Ricardo Veldwijk. - Deventer In hun woning wurgt een 52-jarige man zijn 49-jarige vrouw. Daarvoor had hij haar met een hamer op het hoofd geslagen. - Venlo Een 34-jarige Algerijn schiet in diens woning een eveneens 34-jarige Marokkaan dood. - Amsterdam Bij winkelcentrum Fazantenhof in Zuidoost schiet een 30-jarige Antilliaan een 21-jarige Surinamer dood. Fazantenhof staat bekend als een verzamelplaats voor drugsverslaafden en -dealers. - Amsterdam In zijn woning in Zuidoost wordt een 31-jarige Antilliaan doodgeschoten die getuige was van de dodelijke schietpartij een dag eerder. Vier mannen onder wie twee Surinamers van 27 en 29 jaar wilden wraak omdat ze dachten dat de Antilliaan de vorige dag had geschoten.

313

september - Amsterdam Een 48-jarige Syriër schiet een 40-jarige landgenoot dood, omdat die praatjes over hun seksuele relatie rondstrooide. - Gouda Samen met zijn 15-jarige zusje steekt een 12-jarige jongen een 41-jarige man dood. Hij was de vriend van hun moeder, maar mishandelde haar. De jongen wordt ontslagen van alle rechtsvervolging. - Kerkrade In een drugspand schiet een 29-jarige Antilliaan een 28-jarige Antilliaan dood. Er vallen vier gewonden. - Rotterdam Op de Heemraadssingel worden een 35-jarige Turk uit Rotterdam en een 26-jarige Turk uit Duitsland doodgeschoten. Er vallen drie gewonden. Volgens ooggetuigen nam een man het groepje vanuit een Mercedes onder vuur met een automatisch wapen. Het betrof een ruzie om een meisje. - Rotterdam Bij een overval op zijn audiowinkel is de 46-jarige Nederlandse eigenaar doodgeschoten. - Tilburg Twee weken na een steekpartij in zijn woning overlijdt op 26 september in het ziekenhuis een 66-jarige Tilburger aan zijn verwondingen. Een 22-jarige man zonder vaste woonof verblijfplaats had het slachtoffer op 12 september gestoken toen die hem seksueel benaderde. - Arnhem Drie mannen, onder wie zijn 33-jarige stiefzoon, dringen het huis binnen van een 53-jarige man. Zijn stiefzoon steekt hem dood. - Rotterdam In een greppel op de Maasvlakte ligt het lijk van een 28-jarige Antilliaan. Elders vermoord en toen hier gedumpt en in brand gestoken. - Vught In het ziekenhuis overlijdt de 37-jarige Turkse gedetineerde Cemal Guclu aan de gevolgen van een vechtpartij de dag daarvoor in de ebi. De man had zelf een kopstoot uitgedeeld aan een 36-jarige Engelse medegevangene en had op zijn beurt rake klappen gekregen. Doodsoorzaak was hersenletsel. - Zeist Een 18-jarige Marokkaan steekt een 20-jarige Marokkaan tijdens een ruzie om een meisje neer. De man overlijdt op weg naar het ziekenhuis. Bekenden organiseren een stille tocht en de politie haalt bij een spontane inleveractie nogal wat wapens op. - Amsterdam In de Weespertrekvaart wordt in een klikobak het in beton gegoten lijk aangetroffen van een vrouw. Ze is doodgeschoten. Het lijk heeft vermoedelijk een maand in het water gelegen. - Appelscha In een sloot achter haar ouderlijk huis ligt het lijkje van de 1-jarige Risanne Tingen. Sectie wijst uit dat het kind is verdronken. Volgens haar ouders was het meisje verdwenen toen ze even de hond uitlieten. De politie arresteert een 29-jarige vriendin van de ouders, Angelique van E. Zij ontkent. De rechtbank spreekt haar vrij, maar in hoger beroep krijgt ze acht jaar. - Hagestein In een maïsveld liggen de lijken van de 21-jarige Inyangue Hijman uit Eindhoven en de eveneens 21-jarige Cherman Juan Pedro uit Groningen. Ze waren doodgeschoten. De twee kwamen in 1998 van Curaçao naar Nederland. Juan Pedro had een ripdeal gepleegd. Vier landgenoten in leeftijd variërend van 23 tot 36 jaar nemen wraak. - Deventer De 60-jarige weduwe Wittenberg is in haar woning gewurgd en doodgestoken. Het om eist 15 jaar tegen haar fiscaal jurist Ernest L., maar hij wordt vrijgesproken. De man was aangesteld om haar erfenis in goede banen te leiden. In hoger beroep krijgt hij 12 jaar. Bij de Hoge Raad loopt een verzoek tot herziening. - Amsterdam In zijn woning wordt de 50-jarige Turk Ahmet G. dood aangetroffen nadat de postbode klaagde over stank. De man bleek met messteken te zijn gedood door zijn 33-jarige schoonzoon M.S. Aanleiding was incest.

314

- Rotterdam In een woning wurgt een 38-jarige Algerijn het 4-jarige Antilliaanse dochtertje van een kennis. - Uithoorn In de buurt van Uithoorn vindt een visser in de Amstel het lijk van een man, volledig verpakt in plastic. Hij is doodgeschoten. Later blijkt het te gaan om de 49-jarige drugshandelaar Terry French uit het Engelse Dover. Er worden vier mannen veroordeeld van 30, 34, 40 en 60 jaar. - Zwolle Een 43-jarige Iraniër steekt in zijn woning zijn 34-jarige ex-vrouw Frazaneh Marvasti en hun 15-jarige dochter Simin Sabaghian dood. Een 12-jarige zoon raakt licht gewond. De man belt zelf de politie. oktober - Den Haag In haar woning steekt een 44-jarige Surinamer zijn 68-jarige Surinaamse exschoonmoeder dood. Hij zocht zijn ex-vrouw. - Deventer In een park wordt een 49-jarige man doodgestoken. - Rotterdam Een 25-jarige gestoorde man steekt in diens woning zijn 28-jarige Marokkaanse buurman dood. Hij was binnengekomen door een gat in de muur te hakken. - Badhoevedorp Bij een gewapende overval op een shoarmazaak schieten vijf jongens van 18 en 17 de 38-jarige Egyptische eigenaar Maher Khalil dood. De jongens hadden in korte tijd tien overvallen gepleegd. - Den Helder In het ziekenhuis overlijdt de 54-jarige Hans Rutten die eerder op de dag zwaargewond was gevonden achter een garage. De 30-jarige diskjockey en ex-beroepsmilitair T.M. zegt dat hij het slachtoffer met een bijl op zijn hoofd heeft geslagen omdat deze bij hem had ingebroken. - Den Haag Een 36-jarige man steekt uit jaloezie zijn 37-jarige partner in diens woning na een ruzie dood. - Zoetermeer Een 34-jarige man slaat een 41-jarige kennis dood en neemt met diens pinpas geld op. - Amsterdam Een 28-jarige Surinamer bezwijkt op straat aan de verwondingen die hij heeft opgelopen bij een schietpartij in Oost. - Delft In haar woning schiet een vrouw haar 49-jarige ex-man dood bij een vechtpartij. - Groningen In diens woning steken de 49-jarige Dirk de V. en de 44-jarige H.H. de 27-jarige Tjirk van Wijk dood. De V. was nog maar net met voorwaardelijk ontslag uit een tbs-kliniek. - Rotterdam Vermoedelijk bij een ripdeal is een 39-jarige Marokkaan in zijn woning doodgestoken. - Rotterdam Een 33-jarige Pakistaan schiet tijdens een cricketwedstrijd op een schoolplein de 35-jarige Pakistaanse scheidsrechter dood. Deze zou een relatie hebben gehad met de vrouw van de schutter. - Amsterdam Bij een burenruzie in Noord naar aanleiding van geluidsoverlast schiet een 43-jarige man de 38-jarige Afghaan Tarin Khairi dood die probeert te bemiddelen. - Lelystad Bij een ruzie steekt een 49-jarige Antilliaan een 33-jarige Marokkaan dood. - Rotterdam Een 43-jarige Antilliaan schiet een 45-jarige Antilliaan dood. De twee hadden ruzie over geld en wederzijdse beledigingen. - Oude Pekela Bij een burenruzie schiet de 49-jarige F.K. zijn 46-jarige buurman Simon Lap dood. De 41-jarige M.K. reikte het wapen aan. - Rotterdam Een 36-jarige zwerver wurgt aan de rand van de Kralingse Plas de 46-jarige zwerfster A. de Jong.

315

- Breda In het Markkanaal wordt op 22 mei 2000 het lichaam gevonden van de 49-jarige Johan de Leeuw uit Breda. De man was directeur van een escortbureau en werd sinds 30 oktober 1999 vermist. Hij was vermoord door zijn 23-jarige vrouw, samen met haar 31-jarige vriend. november - Den Haag Een 27-jarige man steekt een 30-jarige Turk dood omdat deze ‘lelijke dingen’ had verteld aan zijn aanstaande schoonvader. - Voorburg De 30-jarige Surinaamse schoonmaker A.S. steekt op een emplacement van de ns een werkkeet met drie collega’s in de brand. Zijn 27-jarige chef Eric de Jong overlijdt aan zijn verwondingen. - Diemen In eetcafé De Kruidenhof zijn de 31-jarige Pakistaanse medewerker Mudassar Chafoori en diens 36-jarige Pakistaanse klant Assaa Sattar doodgeschoten. - Amsterdam Een voorbijganger vindt in het Noordzeekanaal een tas met menselijke lichaamsdelen. Later vindt de politie nog een tas met resten van een stoffelijk overschot. Het slachtoffer is een 49-jarige Pakistaan. Hij was op 7 november in een flat in Zuidoost vermoord door een 30-jarige vrouw en een 36-jarige Rus. - Utrecht In zijn zaak vindt de eigenaar van een grillroom het lijk van een 36-jarige Turk die is doodgestoken. - Maassluis In haar woning is de 62-jarige Maria Poot gewurgd. - Schiedam Op straat schiet een 47-jarige man een 31-jarige man dood. Deze viel zijn 27-jarige ex-vriendin en haar 24-jarige nieuwe vriend – zoon van de dader – steeds lastig. - Arnhem Een 35-jarige klant steekt onder invloed van alcohol en cocaïne een 50-jarige caféhouder dood na ruzie over een openstaande rekening. - Den Haag In haar woning is de 77-jarige mevrouw De Leeuw vermoord. De vrouw was voorzitster van de bridgesociëteit Noordeinde. Nadat er op 19 november een 72-jarige vrouw vermoord wordt gevonden, valt de verdenking op hun 40-jarige (schoon)zoon René van R. Na een korte klopjacht – portret en naam van de verdachte waren vrijgegeven – wordt de psychotische man aangehouden. - Dordrecht Na een schietpartij wordt het lijk van de 31-jarige Antilliaan Jason Harrigan uit een rijdende auto gegooid. - Wijdewormer In zijn boerderij ligt het lijk van de 66-jarige lichamelijk gehandicapte veehouder Jan Klomp. In zijn schuur was een hennepkwekerij. - Den Haag Op zoek naar de verdachte van de moord op 16 november vindt de politie het lijk van de 72-jarige moeder van de verdachte, René van R. Hij heeft haar doodgeschopt en -geslagen. - Eijsden Een 21-jarige Turk uit Frankrijk steekt de 42-jarige alleenstaande Bert Frijns in zijn flat dood als deze hem betrapt op roof. - Tilburg Bij een gewapende overval op diens sigarenzaak schiet de 36-jarige Surinamer R.W. de 51-jarige Jan Paaijmans dood. Paaijmans is oud-spits van het tweede elftal van psv. Twee Antillianen van 27 en 40 jaar zijn veroordeeld wegens medeplichtigheid. - Bergen op Zoom De 39-jarige Marokkaan Hafid Dahri uit Bleiswijk is neergeschoten door zijn 17-jarige aan hem uitgehuwelijkte Marokkaanse vrouw. De man overlijdt op 7 december aan zijn verwondingen. - Rotterdam Een 20-jarige Turkse vrouw meldt zich bij de politie met het verhaal dat ze een 25-jarig vrouwelijk familielid heeft doodgestoken. De politie arresteert tevens een 26-jarige man. De vrouw wordt vrijgesproken, de man veroordeeld. - Den Haag Op de Hoefkade schiet een 32-jarige Antilliaan een 31-jarige Antilliaan van

316

korte afstand met een riotgun neer. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. - Heerlen Een 22-jarige man steekt in hun woning een 26-jarige man dood na een ruzie om een glas wijn. - Schalkhaar Bij een ruzie om geld in het asielzoekerscentrum steekt de 34-jarige V.K. uit Kazachstan een 36-jarige man uit de Russische Federatie dood. - Wageningen De 29-jarige R. van D. steekt zijn 24-jarige vriendin Sandra van Rossum dood en onthoofdt zijn 33-jarige broer Marcel met een samoeraizwaard. Hun lichamen worden pas op 8 december gevonden. De man woonde af en toe bij de slachtoffers, maar leidde een zwervend bestaan. december - Rotterdam In hun woning vindt de achtjarige David Pieters het lijk van zijn 33-jarige moeder Maritza Herreira, afkomstig uit de Dominicaanse Republiek. De vrouw leende geld uit tegen woekerrente. - Rotterdam In de keuken van haar woning slaat een 47-jarige Marokkaan zijn 35-jarige Marokkaanse vrouw en moeder van hun zeven kinderen dood met de stompe kant van een bijl. - Purmerend Een onbekende schiet de 32-jarige Ronald Budding door het raam van zijn woning dood. - Baarn Op enkele tientallen meters van diens winkel schiet een 21-jarige man uit Utrecht de 37-jarige banketbakker Ton Oudwater dood. - Leek De 35-jarige C. van der V. wurgt in hun woning zijn 25-jarige vriendin Jannie Schevel. Vervolgens stapt hij in de auto en meldt zich bij de politie in Groningen. Hij had al drie keer eerder geprobeerd (jonge) vrouwen te wurgen. - Amersfoort In een ziekenhuis overlijdt op 9 december een 52-jarige Nederlandse zwerver aan de gevolgen van hoofdletsel. De politie had de man een dag eerder gewond en onderkoeld aangetroffen in een fietsenstalling. - Leiden De 43-jarige J.Z. schiet de 40-jarige Johannes Verhoeven dood. - Oss De 39-jarige H. van C. steekt op een woonwagenkamp zijn 43-jarige buurman en zwager Jos van Venrooij dood. Deze zou geld hebben ontvreemd. De rechtbank veroordeelt hem tot zes jaar, maar het Hof spreekt hem vrij op grond van noodweer. - Alblasserdam Een 26-jarige man slaat een 37-jarige man bij een ruzie in zijn woning met een scherpe steen op het hoofd. Deze overlijdt dezelfde ochtend in het ziekenhuis. Zijn 34-jarige vriendin raakt lichtgewond. - Enschede Een 22-jarige man slaat in diens woning een 48-jarige man dood. - Den Helder In het ziekenhuis overlijdt de 2-jarige Anthony na mishandeling door de 33jarige verslaafde Antilliaanse vriend van zijn moeder. - Middelburg De 51-jarige M.F. uit India slaat en schopt zijn 72-jarige huisgenoot in elkaar. De man overlijdt aan zijn verwondingen. Volgens de dader was hij tegen een radiator gevallen. - Raalte In een afgelegen bosperceel ligt het lichaam van de 25-jarige zwakbegaafde Fred Jansen uit Zwolle. Hij is doodgestoken door de 52-jarige Molukse dominee P.T. Diens 64-jarige collega-dominee M.M. was medeplichtig. - Lelystad Een 29-jarige man schiet de 25-jarige Bert Nieland dood, de vriend van zijn 24jarige zus. Zij geldt als medeverdachte.

317

Moord en doodslag 2000 januari - Rotterdam In het water ligt het lijk van een 28-jarige man. Zijn handen waren aan elkaar gebonden. De exacte doodsoorzaak kan niet worden vastgesteld. - Soesterberg Tijdens een oudejaarsfeest in een café schiet een 58-jarige man uit Den Haag de 42-jarige Sjef Lutgens uit Zeist dood. De dader meldt zich later zelf bij de politie. Het slachtoffer woonde met de dochter van de man op een woonwagenkamp, maar had relatieproblemen. - Weert De 41-jarige zakenman John Meijers wordt dood aangetroffen achter het stuur van zijn Mercedes. Hij was door zijn hoofd geschoten. - Wilnis Een 26-jarige Pool steekt op een camping een 29-jarige landgenoot bij een ruzie dood. - Enschede Op straat is de 34-jarige Iraniër Hossein Etemad doodgeschoten. - Tilburg Op een parkeerterrein is de 46-jarige Haagse drugsdealer Henk Netten doodgeschoten bij een ripdeal door de 24-jarige Turk U.S., de 25-jarige Zuid-Afrikaan L.B. en de 26-jarige F.T. - Vlaardingen De 17-jarige Daniël van Cotthem overlijdt in een ziekenhuis nadat hij op 7 januari op het ns-station een klap heeft gekregen van een groepje jongeren. De 23-jarige M.H. kreeg de zwaarste straf. Twee mannen van 22 en een meisje van 16 waren medeplichtig. - Enschede Agenten vinden in diens woning het lijk van de 48-jarige Theo Ligtvoet. Later bekent een 23-jarige man dat hij Ligtvoet had geslagen met een bierfles en had geschopt. - Leeuwarden De 15-jarige D.K. steekt bij een ruzie tussen zijn vader en moeder de 27-jarige Daniël van der Meulen dood. - Vijfhuizen Op een autosloopterrein schiet een 35-jarige Iraniër een 21-jarige Surinamer na een ruzie dood. februari - Sint-Maartensdijk In diens woning brengt een 39-jarige Marokkaan een 52-jarige huisgenoot om het leven. - Roermond Een 16-jarige Antilliaan steekt in een jongerencentrum een Marokkaanse leeftijdgenoot dood. De dader meldt zich de volgende avond zelf bij de politie. - Rotterdam Bij een geldruzie steekt een 52-jarige Joegoslaaf een 38-jarige landgenoot dood. - Venlo De 38-jarige Ancil Klijzen-Willemsen is door haar 40-jarige man doodgeslagen en in stukken gesneden. Haar resten worden half maart in België gevonden. - Rotterdam In een wijkcentrum in Rotterdam-Zuid schiet een 51-jarige Turk een 33-jarige Turk dood. Hij slaat op de vlucht, maar meldt zich een week later. - Tilburg Wandelaars treffen op een bospad het lijk aan van de 57-jarige mevrouw Leidner. Een paar dagen later arresteert de politie vier mensen, onder wie haar 19-jarige dochter. Zij krijgt 12 jaar. De andere verdachten zijn twee mannen van 22 en een vrouw van 16 jaar. Zij krijgen respectievelijk 5 jaar en tbs, tien jaar en jeugddetentie.

318

- Steyl (Gemeente Tegelen) In een kloostertuin ligt het lijk van een 48-jarige dakloze. Zijn schedel was ingeslagen door een 42-jarige Duitser en een even oude Indonesiër. - Huijbergen Buiten ligt het lijk van een 32-jarige Belgische vrouw. Ze is met geweld om het leven gebracht. - Amsterdam In Zuidoost is een 33-jarige Peruaanse vrouw doodgestoken. De politie had een melding over een ruzie gekregen. Het was in Amsterdam de eerste moord sinds 19 november 1999. - Voorburg Na een ruzie wurgt de 18-jarige L.H. zijn 52-jarige moeder. Hij verbergt haar lijk, maar wordt tien dagen later in New York aangehouden. In een e-mail aan een vriend en in een telefoontje aan zijn oom had hij bekend. - Zuidlaren De 38-jarige E.O. wurgt zijn 24-jarige vriendin Grietje Nagelhout en dumpt haar lijk in een put. Ze wordt in maart gevonden. Motief: verlatingsangst. Hij had stiekem geld van haar rekening gehaald om schulden af te lossen. - Arnhem Een 32-jarige man vergiftigt zijn anderhalf jaar oude zoontje en zichzelf met medicijnen. Achtergrond waren relatieproblemen. - Rotterdam In diens woning steekt een 34-jarige Surinamer een 58-jarige Surinamer dood. - Haarlem In seksclub Esther zijn vier mannen doodgeschoten: de 39-jarige Rob Takken, de 33-jarige Hans van Keulen, de 39-jarige Cobus van de Vorstenbosch en de 32-jarige Facco Nieuwenhuis, een Hells Angel. Zij zijn na problemen rond een bardame doodgeschoten door de 35-jarige Indonesiër J.L. en de 35-jarige M. van de P. - Maarssen Tijdens een ruzie steekt een 46-jarige Marokkaan zijn 46-jarige Marokkaanse ex-vrouw dood. De politie vindt haar lijk in de achtertuin van haar woning. - Amsterdam De 50-jarige Roland Schuerhoff, hoofd financiën van de Postbank, is in zijn penthouse gewurgd door de 23-jarige R.W. (zie ook 30 april 1999) en de 30-jarige Ronnie H. uit Oost-Duitsland. maart - Boven-Leeuwen In een sloot ligt het lijk van een 62-jarige vrouw. Het lijkt een ongeluk, maar de politie vermoedt een misdrijf. - Purmerend Een onbekende schiet de 38-jarige Rinus Holman dood. Zijn 35-jarige vriendin wordt in haar been geraakt. - Amsterdam De 27-jarige Italiaan D. Barbella wordt tijdens een geldruzie in een woning doodgestoken. De 24-jarige bewoonster Marcella J. wordt met een schotwond in haar been naar een ziekenhuis gebracht. Haar 23-jarige vriend S.J. had een steekwond in zijn hals. Hij wordt aangehouden. De rechtbank ontslaat hem van rechtsvervolging wegens noodweer. - Zwolle Bij een massale vechtpartij is een 44-jarige man doodgeschoten door een 30-jarige man. - Spijkenisse Een 60-jarige man wurgt zijn 58-jarige echtgenote. Het stel lag in scheiding. De man belt zelf de politie. - Heesch In diens woning annex café steekt de 22-jarige L. van O. de 61-jarige kastelein Tonnie van Rooij met 188 messteken dood. - Amsterdam In een eethuisje aan de Spuistraat is de 20-jarige Colombiaan Andres Arias Garcia doodgeschoten. Een 14-jarige Colombiaan bekent dat hij de liquidatie in opdracht van een 23-jarige man heeft uitgevoerd. - Lelystad Een 36-jarige Marokkaan steekt zijn 27-jarige ex-vrouw Demi Moen in haar woning dood. De vijfjarige dochter van het stel lag te slapen en bleef ongedeerd. De man meldt zich bij de politie.

319

- Amsterdam Bij een ruzie in de Bijlmer steekt een 23-jarige Surinamer de 21-jarige Surinamer R. Linkers dood. De ruzie dateerde nog van de technische school in Paramaribo. - Amsterdam De 15-jarige Marokkaanse Nadia-Chebti overlijdt nadat ze door een ander meisje onder de tram is geduwd. - Enkhuizen In zijn woning steekt een 48-jarige vrouw haar 30-jarige Aziatische man neer. De man overlijdt in het ziekenhuis. Het stel had al langer problemen. - Lelystad De 16-jarige Henk van der V. maakt op zijn nieuwe scooter een ritje met de 16-jarige Ankie Blommaert. Hij vermoordt haar daarna. Haar lijk wordt pas op 24 april in het water gevonden. - Geldrop Voor de deur van zijn landhuis is de 40-jarige Frank van Geel doodgeschoten. De daders vluchten op een motor, die kort daarna uitgebrand wordt teruggevonden. - Eindhoven In een café is de 29-jarige Ad Pruijmboom, telg van een bekende woonwagenfamilie, doodgeschoten na een ruzie met Surinamers en Antillianen. Schutter was een 44-jarige Antilliaan. - Amsterdam In een psychiatrische instelling wurgt de 64-jarige A.H. zijn 78-jarige medepatiënte Barbara Vahrmeijer. - Teteringen Een 26-jarige man wurgt zijn 58-jarige moeder tijdens een ruzie in haar woning. De vrouw was tegen zijn relatie met een prostituee. april - Amsterdam De 16-jarige Marokkaan Khalid overlijdt aan de gevolgen van een steekpartij in het weekeinde. De dader is een 17-jarige jongen. De twee hadden ruzie om geld. - Eindhoven Op de achterbank van een auto is de 35-jarige Surinaamse dealer Regilio Koenders doodgeschoten. De daders vluchten op hun motor. In mei arresteert de politie de 16-jarige P. van den H. Het slachtoffer had zijn moeder mishandeld. - Sittard In een woning steekt een 38-jarige vrouw haar 42-jarige ex-man dood. - Amsterdam Een 32-jarige Dominicaan steekt de 31-jarige Turk Recep Uzer neer nadat deze geld heeft gepind. Uzer achtervolgt zijn belager nog, maar bezwijkt even later aan zijn verwondingen. - Eindhoven In het mortuarium van het ziekenhuis steekt de 43-jarige broer van de in Eindhoven vermoorde Surinamer Regilio Koenders de 47-jarige drugshandelaar F. van der Zanden dood. Deze was daar om afscheid te nemen van Koenders. - Elburg Drie Antillianen, (zijn 21-jarige neef G.S., de 25-jarige J.K. en de 18-jarige S.B.) ontvoeren een 35-jarige Antilliaan uit zijn woning in Groningen. Na afpersing schiet de neef de man bij Elburg dood. Volgens de rechter was het ‘een koelbloedige en meedogenloze afrekening’. - Utrecht Een 37-jarige man schiet de 25-jarige vriend van zijn ex dood en pleegt daarna zelfmoord. - Geleen In de bagagebak van een auto ligt het lijk van een 36-jarige man. Hij is doodgestoken door drie mannen van 36, 31 en 20 jaar. - Zevenaar Bij een schietpartij komen twee Koerden uit Arnhem van 28 en 34 jaar om het leven. Twee Koerden uit Zevenaar raken gewond. Het betreft bloedwraak wegens een moord uit 1994. Op de dag van de schietpartij werd een doodgeschoten oom van de slachtoffers begraven. Drie broers en hun 60-jarige vader worden veroordeeld, maar in hoger beroep vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging wegens noodweer. De moeder wordt vrijgesproken. Haar familie vroeg de gemeente Zevenaar vergeefs een ton om de bloedwraak af te kopen. - Hoeven Op een camping steekt een 30-jarige Noord-Ier een 22-jarige Engelsman neer. Het

320

slachtoffer overlijdt een paar uur later in het ziekenhuis. - Hintham/Den Bosch In haar woning ligt het lijk van een 37-jarige vrouw. Ze is doodgestoken. - Den Haag Een 39-jarige Marokkaan wurgt een 24-jarige Marokkaanse en dumpt haar lijk in een sloot. - Vinkeveen In hun villa vindt de 31-jarige A.K. het lijk van haar echtgenoot, een 40-jarige zakenman. Hij is doodgeschoten. Onderzoek wijst uit dat de vrouw opdracht heeft gegeven voor de moord. De man wilde scheiden. De 33-jarige T.Z. heeft geschoten. - Utrecht In een werfkelder vindt de politie de lijken van René Lamboo (41) en Jan Emo (46). In de kelder zit een hasjplantage. De 32-jarige E. van L. krijgt levenslang. Hoger beroep: 18 jaar. - Amsterdam Een man overlijdt twee dagen nadat hij door een barman (54) is geslagen met een steeksleutel. - Landsmeer Een 34-jarige Algerijn steekt zijn 5-jarige zoontje Sofian Mekideche dood en dumpt zijn lijk in de sloot. Daar vindt een voorbijganger het jongetje twee dagen later. De man kreeg in 1996 een jaar wegens het neersteken van zijn schoonvader. - Den Haag In een woning steekt een 24-jarige Turk een 30-jarig familielid neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam In winkelcentrum Kraaiennest wordt de 32-jarige E. Wanga doodgeschoten. Een passant raakt gewond. - Den Haag Op straat steekt een 44-jarige man een 48-jarige man dood. - Amsterdam Bij een ruzie in een snackbar schiet een 17-jarige man een 38-jarige man dood. Aanleiding: de 19-jarige vriend van het slachtoffer moest te lang op zijn beurt wachten. - Deventer Op straat schiet de 26-jarige Antilliaan C.R. de 27-jarige C. Martina dood na een ruzie over 15 gulden. Een andere Antilliaan wordt veroordeeld wegens medeplichtigheid. - Utrecht De 70-jarige L.L. wurgt in hun woning zijn 46-jarige Surinaamse vrouw. Hij meldt zich bij de politie en legt meteen een bekentenis af. - Arnhem De 20-jarige M.W. en een 17-jarige vrouw mishandelen een baby’tje met de dood als gevolg. - Groningen Bij een hevige ruzie in hun flat steekt een 16-jarige Chinese asielzoekster een andere Chinese asielzoekster van zestien dood. Daarna pleegt ze zelfmoord door van vier hoog naar beneden te springen. - Nistelrode In diens woning schiet een onbekende de 61-jarige Turk A. Yaksan dood. Hij had vanwege Pasen weekeindverlof uit de gevangenis. - Amsterdam Tijdens een ruzie met een klant steekt de 35-jarige Surinaamse kapper D.N. in zijn zaak aan de Albert Cuijpstraat een 30-jarige Surinamer met een schaar neer. Het slachtoffer overlijdt in het ziekenhuis. De kapper wordt ontslagen van rechtsvervolging wegens noodweer. - Den Haag In een uitgebrand appartement liggen de lijken van drie Ieren, de broers Vincent en Morgan Costello en Damien Monhan. Het lijkt een afrekening, maar blijkt een ordinaire drugsruzie. Daders waren de 22-jarige M.B. – die de drievoudige moord pleegde onder invloed van drugs en drank – en de 20-jarige R. van B. - Amsterdam In haar woning is een 26-jarige vrouw gewurgd en doodgestoken door haar 19-jarige vriend.

321

mei - Bergen Bij een inbraak in zijn restaurant in Bergen is de 42-jarige eigenaar Willem Wijker doodgeschoten door de 30-jarige S. van de M. en de 25-jarige W.G. - Amsterdam In de Bloedstraat op de Wallen is de 53-jarige Keniaan Ibrahim Akasha door een onbekende fietser doodgeschoten. De man handelde vanuit Kenia in drugs. - Amsterdam Bij een ruzie in de Leidsekruisstraat steekt de 36-jarige Hans G. uit Heemskerk de 30-jarige Canadees Shane Pelly dood. - Utrecht In diens woning schiet een 20-jarige Brit een 31-jarige Schot neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Oudenbosch In haar woning steekt de 35-jarige G.E. zijn 35-jarige ex-vrouw dood en meldt zich bij de politie. - Amsterdam Een kok steekt in een Japans restaurant bij een ruzie een collega dood. De dader vlucht. - Amersfoort In haar woning ligt het lijk van een 28-jarige Nigeriaanse vrouw. Zij was gewurgd. Een paar dagen later wordt een 33-jarige vriend van het slachtoffer aangehouden. - Nieuwe Pekela Een 30-jarige man steekt zijn 43-jarige buurman dood. - Den Haag In een parkeergarage liggen de lijken van de 22-jarige Daan de Blok en de 31-jarige Alan Roos. De mannen zijn doodgeschoten door de 50-jarige kamper K.R. en zijn 31-jarige zoon. - Rotterdam In een café schiet de 36-jarige Turk A.T. de 35-jarige Turk Bekir Arslan dood. - Den Haag De politie arresteert de 44-jarige Surinamer J.S. op verdenking van de moord op zijn 40-jarige ex-vrouw Joyce Magal. De man had zichzelf gemeld en legde een bekentenis af. Hij had de dood van de vrouw op zelfmoord willen laten lijken. - Enschede Voor een café steken twee mannen van 19 de 37-jarige H. Hendriks neer. Hij overlijdt op weg naar het ziekenhuis. - Ossendrecht In een woning vindt de politie de lijken van de 37-jarige Peter Nefs en diens 39-jarige vriendin J. Kraakman. Na onderzoek blijkt dat de vrouw de man heeft doodgeschoten met diens pistool en daarna zelfmoord heeft gepleegd. juni - Amsterdam In een woning steekt een vrouw een 34-jarige vrouw dood. Ze wordt ontslagen van alle rechtsvervolging. - Rotterdam Op de Keileweg – pleisterplaats van tippelaarsters – is een 30-jarige Marokkaanse dealer doodgestoken bij een ruzie over drugs. Vijf mannen in leeftijd variërend van 17 tot 24 worden veroordeeld. - Amsterdam Bij een afrekening voor zijn woning komt de 33-jarige Ierse drugscrimineel Derek Dunne om het leven en raken twee andere mannen gewond. Uiteindelijk worden twee Joegoslaven van 29 en 30 jaar veroordeeld. - Leiden Bij een roofoverval is de 79-jarige Charles Langeveld in zijn woning gewurgd. - Utrecht Buiten een snackbar steekt de 39-jarige A.B. de 24-jarige Marokkaanse junk Moussa El Aita dood. Aanleiding was dat de man en zijn 18-jarige zoon naar hun zeggen waren lastiggevallen over een gestolen fiets. - Den Haag In de gang van haar woning ligt het lijk van de 91-jarige Gerda van der Veen. Later bekent de 23-jarige Turkse junk E.Y. dat hij haar gewurgd heeft toen ze hem bij diefstal betrapte. - Maria Hoop/Echt In een bos vindt een Duitse passant op 5 juli het in verre staat van ont-

322

binding verkerende lijk van de 21-jarige Marokkaanse Nadia Mehallaoui. Zij is op 9 juni om het leven gebracht. In mei 2002 arresteert de politie een 30-jarige verdachte. - Geervliet In hun woning steekt een 30-jarige man zijn 27-jarige Ierse vrouw Roma Lonergan dood. Haar lijk wordt op 19 juni in een gat bij een zandwinningsplas gevonden. - Den Haag In een zeefdrukkerij ligt het lijk van de 38-jarige eigenaar René Oorschot. Hij is doodgeschoten door de 31-jarige M.B. Eerder was de 45-jarige D.S. als verdachte aangehouden, die samen met het slachtoffer een bedrijf in relatiegeschenken had. Beiden waren bij de man in dienst en stoorden zich aan zijn spilzucht. - Eindhoven Een 20-jarige Antilliaan schiet een 34-jarige Antilliaan op straat dood. - Harkstede In een Gronings ziekenhuis arresteert de politie de 28-jarige T.S. uit Harkstede op verdenking van moord op haar pasgeboren zoontje. Het lijkje van de baby was vlak bij haar woning aangetroffen. De vrouw bekent dat ze de baby heeft doodgestoken, maar wordt ontslagen van rechtsvervolging. - Varsseveld In het toilet van een modezaak steekt een 19-jarige Turk zijn 15-jarige Turkse vriendin neer. Het meisje overlijdt diezelfde avond aan haar verwondingen. De jongen pleegt zelfmoord in het Huis van Bewaring in Almelo. - Schiedam In een woning is de 21-jarige Irakees Khoman Ali uit Deventer doodgeschoten door een 22-jarige Dominicaan. - Ridderkerk In hun woning steekt een 39-jarige Molukker zijn 70-jarige moeder dood. De man bekent en is manisch-depressief. - Schiedam In een park is de 10-jarige Nienke Kleiss gewurgd en seksueel misbruikt. Haar vriendje van elf jaar met wie ze had gespeeld, zei dat ze waren lastiggevallen door een man. De politie arresteert de 31-jarige K.B. uit Vlaardingen. Hij ontkent officieel, maar volgens het om heeft hij tot drie keer toe bekend. - Amsterdam In een bovenwoning aan de Vrolikstraat ligt het lijk van de 47-jarige Hongaarse bewoner. Hij is met een slagwapen om het leven gebracht. - Bergen op Zoom Bij een burenruzie steekt een 34-jarige man een 27-jarige Marokkaan neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Rijswijk In hun woning steekt een 60-jarige man zijn 68-jarige vrouw dood. Hij pleegt later zelfmoord in het Huis van Bewaring te Scheveningen. - Vught Een 18-jarige Molukker schiet bij een beroving de 47-jarige taxichauffeur Jos van Esch dood. juli - Amsterdam In de berm van de a9 vindt de politie het lijk van een 26-jarige Dominicaan uit Rotterdam. Hij is doodgeschoten door een 21-jarige Dominicaan. - Brunssum In zijn golfshop is de 49-jarige Jean Jongen uit Sittard doodgeslagen door de 34jarige Amerikaan B.P., de 25-jarige D.H. en de 29-jarige F.P. - Hilversum Bij een steekpartij in een café raakt een 37-jarige man zwaargewond. Hij overlijdt in het weekeinde in het ziekenhuis. Een 36-jarige Joegoslaaf bekent. - Maastricht De 22-jarige Spaanse toeriste Elena Hernando krijgt in de historische Helpoort een luik op haar hoofd dat is losgeschroefd door de 18-jarige M.B. - Haarlem Bij een roofoverval raken de 51-jarige Elsie Stange en haar 66-jarige echtgenoot Bertus Koper ernstig gewond. Op 14 oktober overlijdt de vrouw in het ziekenhuis aan haar verwondingen. Op 7 december komt ook Bertus Koper te overlijden. De 32-jarige M.H. bekent. - Deventer In haar woning vindt de politie de lijken van een 49-jarige vrouw en haar 54-jarige vriend Johannes Bosch. Pas uit nader onderzoek wordt duidelijk dat de twee zijn gewurgd

323

door de 28-jarige Turk A.A. Hij kende de twee uit een psychiatrische kliniek. - Rotterdam In haar woning wurgt een 30-jarige Dominicaan zijn 25-jarige ex-vriendin Jessica ten Have, een politieagente. - Kampen Langs een dijk vindt de politie 13 juli het naakte lijk van de 15-jarige Maartje Pieck. Het meisje was sinds 11 juli vermist en was het slachtoffer van een zedenmisdrijf. De 38jarige J.H. bekent dat hij haar heeft gewurgd. - Maasdam In diens woning steekt de 24-jarige verslaafde M.E. een 47-jarige man tijdens een ruzie dood. De dader was kort voor de moord bij het slachtoffer ingetrokken. - Eindhoven In de tuin achter een woning vindt de politie op 5 augustus het begraven lijk van de 46-jarige Surinamer Guno Plescode. Hij blijkt te zijn doodgeschoten door de 28-jarige bewoner van het pand. - Rotterdam Een 24-jarige Turk steekt zijn 20-jarige Turkse vriendin Ilknur Akin neer. Zij overlijdt aan de gevolgen van de steekpartij. - Den Bosch Voor een pand is de 41-jarige bordeelhouder Eric Wassink uit Hilversum door een motorrijder doodgeschoten. - Leiden In een vijver ligt het lijk van de 42-jarige Iefke Bakker, moeder van zes kinderen. Haar 45-jarige Antilliaanse ex-vriend W.S. heeft haar doodgestoken. - Amsterdam In een flat in de Bijlmer wurgt een 24-jarige man zijn 18-jarige Surinaamse vrouw en pleegt daarna zelfmoord. - Echt/Ewijk In een natuurgebied ligt het lijk van een 53-jarige vrouw. Haar 66-jarige vriend heeft haar gewurgd. - Amsterdam In een café schiet een 41-jarige Surinamer een 42-jarige Surinamer bij een ruzie dood. - Damwoude Bij een vechtpartij in hun huis is een 16-jarige asielzoeker uit Sierra Leone doodgestoken door een medebewoner uit Togo. Deze zegt 15 te zijn, maar is meerderjarig. - Rotterdam In een sekswinkel vindt de politie het lijk van een doodgeschoten 39-jarige man. Buiten wordt een wegrennende 18-jarige Turk met een vuurwapen aangehouden. Hij bekent. - Breda Voor de ogen van een groot aantal mensen wordt de 32-jarige Y. Ghebre uit Eritrea na een achtervolging uiteindelijk in een winkel aan de Eindstraat doodgeschoten. De 46-jarige schutter M.A., afkomstig uit Ethiopië, wordt later aangehouden. - Capelle aan den IJssel Een 30-jarige Molukker steekt zijn ouderlijk huis in brand. Daardoor komen zijn ouders (72 en 66) om het leven. - Haarlem De 47-jarige G.B. schiet op straat zijn 39-jarige verslaafde overbuurman dood. Ze hadden al langer ruzie. - Amsterdam In een woning wurgt een 28-jarige Marokkaan een 22-jarige Marokkaanse vrouw. Motief: ruzie over geld. - Rotterdam Een man schiet vanuit een auto de 31-jarige Chinees Strieh Hong Goh neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. Een ander raakt gewond. - Utrecht In een grillroom steekt een 29-jarige Marokkaan een 47-jarige Tunesiër dood. augustus - Haarlem De 27-jarige M. van P. uit Zaandijk sticht brand in een woning waardoor een 58jarige vrouw overlijdt. De verdachte was verslaafd en had psychische problemen. - Hoensbroek In zijn woning is een 40-jarige man doodgeschoten. Zijn vrouw en twee zonen van 21 en 19 worden aangehouden. Ontslagen van rechtsvervolging. - Amsterdam In een woning is een 37-jarige man om het leven gebracht. - Amsterdam In het ziekenhuis overlijdt op 16 augustus een 23-jarige Surinamer aan de verwondingen die hij 11 augustus bij een vechtpartij had opgelopen met een 24-jarige Surinamer en een 26-jarige Nederlander.

324

- Vinkel Op het terras van een café is de 50-jarige Christ van der Loop zo toegetakeld dat hij nog dezelfde dag overlijdt. De 35-jarige P.V. had de dodelijke schop gegeven. - Oss Na een mislukte ripdeal zijn de 19-jarige Jefferey van de Wetering en de 23-jarige Albert Daemen doodgeschoten en -gestoken door een 47-jarige man en diens 25-jarige zoon. - Spijkenisse Bij een ruzie doodt een 23-jarige Surinamer zijn even oude vriendin C. Ramsoender. Daarna probeert hij zelfmoord te plegen. - Amsterdam Op straat is de 40-jarige Yusuf Sarican doodgeschoten. - Sittard De 23-jarige G.W. schiet op straat de 37-jarige ex-vriend van zijn zus dood. De man zou zich maandenlang als stalker hebben misdragen. - Bellingwolde Tijdens een ruzie schiet de 36-jarige O.K. de 47-jarige Koos Spa dood, bezoeker van de erotische massagesalon Relaxxx. Zijn 35-jarige broer wordt later aangehouden. Het slachtoffer was de ex van de eigenares van de salon. Zij was daarna getrouwd met K. - Rotterdam Bij een schietpartij op straat raken vier Antillianen gewond. Een jongen van 19 overlijdt die nacht in het ziekenhuis. Twee Antillianen van 18 en 19 jaar zijn veroordeeld. september - Helmond De 29-jarige Pool R. Romanowski overlijdt in het ziekenhuis aan de verwondingen van een vechtpartij met een 29-jarige landgenoot. - Ossendrecht In het water ligt het lijk van een 26-jarige Nigeriaanse vrouw. De politie verdenkt een 40-jarige man. - Waalre In een bos ligt het onthoofde lijk van de 52-jarige ir. Dick Kraal. De man was gedood door zijn 27-jarige zoon Pascal. De jongen had psychische problemen. - Eindhoven In haar woning ligt het lijk van de 42-jarige Geertje van Westerhoven. Haar 46jarige Surinaamse vriend G.W. bekent dat hij haar heeft doodgeslagen. - Heerlen In een woning schiet de 30-jarige Belg J.V. de 40-jarige Lambert Roland Being dood. Zijn 47-jarige huisgenote raakt zwaargewond. - Leveroy In een boerderij steekt de 34-jarige junk Chris D. de 54-jarige Aldje Linssen bij een roofoverval dood. De man had al eerder een roofmoord gepleegd en in 1985 stak hij een van zijn broers neer. - Rotterdam De 26-jarige Antilliaan Jorgelo Anceta overlijdt in het ziekenhuis aan de schotwonden die hij twee dagen eerder heeft opgelopen bij een overval door een 22-jarige Antilliaan. - Lage Zwaluwe In haar woning wurgt de 24-jarige H.P. zijn 23-jarige vriendin. - Tilburg In zijn woning worden Piet Verhagen, diens vrouw en zijn broer doodgeschoten. De daders vluchten op een motor. - Leeuwarden In haar flat steekt een 21-jarige Irakees de 35-jarige Irakese vrouw Mahmoud Nedal el Egeidi dood. - Purmerend In haar woning wurgt de 19-jarige in Brazilië geboren E.H. de 19-jarige in Thailand geboren Mayuree Pansa Art. Zij had de dakloze man tijdelijk onderdak geboden. - Amsterdam De 17-jarige uit Joegoslavië afkomstige Jozi Djordjevic wordt doodgeschoten als hij zijn vader bij een roofoverval te hulp schiet. - Oosterhout De 37-jarige L. van V. steekt op straat de 22-jarige Dennis Brocken dood. Het slachtoffer was veroordeeld in een kinderpornozaak en zou het 11-jarige zoontje van de verdachte misbruikt hebben. - Amsterdam Op de Haarlemmerdijk is de 56-jarige topcrimineel Jan Femer in zijn auto doodgeschoten. De daders ontkomen op een motor. - Amsterdam Een 44-jarige man wordt neergestoken en overlijdt op weg naar het ziekenhuis als de ambulance een ongeluk krijgt.

325

- Utrecht De 14-jarige Surinamer V.K. wurgt zijn 5-jarige Marokkaanse buurmeisje Yasmina Habchi en stopt haar lijk in een vuilniszak. Het wordt pas op 3 oktober gevonden. Hij had haar betast. - Breda In een sloot vindt een wandelaar het lijk van de 39-jarige Frank Lodewijks uit Nispen. De 25-jarige A.S. heeft hem met geweld om het leven gebracht. - Rotterdam Bij een schietpartij op cs tussen twee groepen Antillianen komt de 23-jarige Marokkaan Ismaël Sidi Abdelgahni om het leven en raken twee andere mannen gewond. oktober - Den Haag De verslaafde D. de V. steekt zijn 22-jarige vriendin Patty Sablerolle dood. - Putten Bij een schietpartij in een Chinees restaurant komt de 54-jarige Chinees Yong Fa Hu om het leven. Onder zijn familie vallen drie gewonden. - Hengelo In haar flat steekt de 19-jarige I.H. de 22-jarige Annemarie Meijer dood. - Amsterdam De 20-jarige Surinamer Kenneth Leeflang bezwijkt in het ziekenhuis aan de verwondingen die hij heeft opgelopen bij een schietpartij in Zuidoost. Schutter was de 17-jarige Antilliaan R.C. - Amsterdam Bij een ruzie op een Surinaams feest in Zuidoost schiet de 23-jarige J.R. de 28jarige Surinamer Glenn Gonoe dood. Drie dagen later wordt R. in Suriname aangehouden. - Amsterdam In een Turks koffiehuis raakt de 25-jarige Turk Nihad Cinar bij een schietpartij gewond. Hij overlijdt later in het ziekenhuis. - Amsterdam Voor zijn woning in Buitenveldert is de 40-jarige topcrimineel Sam Klepper doodgeschoten. De dader weet na een schotenwisseling met de Bosnische bodyguard van Klepper te ontkomen in een Polo. - Oeffelt In de wegberm ligt het lijk van een 50-jarige Nederlandse vrouw uit Dortmund. Vermoedelijk is zij slachtoffer van een misdrijf. De rechtszaak is afgedaan in Duitsland. - Zoetermeer In haar woning doodt de 32-jarige R.K. de 38-jarige Wilhelmina Tettero. - Den Bosch Bij een vechtpartij in diens woning slaat de 33-jarige A. van B. onder invloed van cocaïne de 54-jarige Roland Ralph Revet dood. - Breda In de hal van een hotel slaat de 22-jarige J.M. de 50-jarige Roelof de Pijper uit Alphen aan den Rijn dood. - Rotterdam Bij een schietpartij na een mislukte drugsdeal in een woning vallen twee gewonden, van wie de 27-jarige Liberiaan Jerome Nyanceo Memeh in het ziekenhuis overlijdt. De 38-jarige Turk I.Y. en de de 33-jarige H.O. worden veroordeeld. - Sleeuwijk In een woning schiet de 42-jarige C.K. zijn 39-jarige ex-vriendin Teuntje Sonnema dood. Zelf raakt hij zwaargewond bij een zelfmoordpoging. - Tilburg In haar slaapkamer wurgt de 18-jarige J.G. zijn 43-jarige moeder Antje van de Rijt. - Amsterdam In een pizzazaak schiet een 19-jarige Antilliaan de 38-jarige Antilliaan Gregory Postiena dood. Een 36-jarige Antilliaan was medeplichtig. Waarschijnlijk was er sprake van een ruzie om drugs. - Amsterdam Een 19-jarige Dominicaan schiet in een flat in de Bijlmer de 36-jarige Dominicaan P. Locadia dood. Een dag later wordt hij op het vliegveld in New York aangehouden. - Den Helder Bij een Antilliaans ontmoetingscentrum schiet een 29-jarige Antilliaan een 32-jarige Antilliaan uit Almere dood. De schutter meldt zich bijna een maand later bij de politie. - Amsterdam In het ziekenhuis overlijdt de negen maanden oude Joel Betoande Misse aan de verwondingen die hij zondagnacht had opgelopen bij een steekpartij in zijn ouderlijke woning. Zijn 39-jarige vader pleegt zelfmoord.

326

- Heerlen De 25-jarige P.B. wurgt de 19-jarige prostituee Maria Verhoed. Ze wordt naast de spoorlijn gevonden. november - Tilburg Bij een schietpartij komt de 26-jarige Antilliaan Angelo Mauro de Jongh om het leven. Het was het veertigste slachtoffer van dodelijk geweld in Noord-Brabant. - Rotterdam In haar woning wurgt de 32-jarige Antilliaan V.A. uit Almere de 29-jarige Dominicaanse Emanda Flandersa. - Den Bosch Een 45-jarige vrouw overlijdt na maandenlange mishandeling door haar 27-jarige verslaafde zoon. - Heerlen In een woning steekt de 25-jarige P.A. de 29-jarige Serefa Krestic dood. - Aalsmeer De 37-jarige P. van O. wordt ervan verdacht dat hij zijn 30-jarige vrouw Angelique van Osch heeft vermoord. Haar lijk is nooit gevonden, maar de man wordt wel veroordeeld. - Hoensbroek In zijn woning vindt de politie het lijk van een 20-jarige man. Twee weken later meldt zich een 25-jarige man uit Heerlen. - Amsterdam Bij een ruzie in het drugscircuit steekt de 40-jarige B.L. de 36-jarige Alfredo Korenvaar in diens woning dood. - Schiedam Op straat steekt de 31-jarige Somaliër R.B. de 25-jarige Fhani Omer Atee dood. - Amsterdam In haar woning aan de Stadionweg vindt de politie het lijk van de 48-jarige Ierse Oonagh Rose Tobin. Ze is gewurgd. Een week later worden twee verdachten aangehouden. - Amsterdam In een Japans restaurant zijn de 30-jarige Joegoslaaf Zoran Vrhovac, de 29-jarige Joegoslaaf Lyas Sabic en de 27-jarige Bouwina Akkerman doodgeschoten. De dader loopt na de liquidatie rustig weg. - Den Haag Tijdens de achtervolging van een winkeldief wordt de 43-jarige sleutelmaker Marcel Keizer neergeschoten. Hij overlijdt even later in het ziekenhuis. - Voorthuizen In haar woning steekt de 41-jarige W. van H. zijn 72-jarige buurvrouw Alberta van Ree dood bij een roofmoord. - Amsterdam In een buurtcentrum in Zuidoost schiet de 20-jarige S.G. de 21-jarige Miquel Verheul dood. Hij was eerder veroordeeld wegens een schietpartij in 1998 in een dansclub, maar was uit de gevangenis ontsnapt om aanwezig te zijn bij de geboorte van zijn kind. december - Amsterdam Een onbekende schiet op straat de 29-jarige Turk Ertugerel Kutlu dood. - Haarlem In haar woning is een 50-jarige vrouw doodgestoken. Even later arresteert de politie een 18-jarige Colombiaanse verdachte, die bij de vrouw in huis heeft gewoond. Zij was de moeder van zijn ex-vriendin. De jongen had problemen met zijn adoptieouders. - Hengelo De 27-jarige Afghaanse asielzoeker M.A. steekt op straat de 19-jarige Wilma Ruessink vlak bij haar woning dood. De man was onder behandeling om zijn agressiviteit te onderdrukken. - Puttershoek In zijn woning is de 55-jarige Jan ‘Patat’ Groeneveld bij een roofoverval doodgeschoten. - Amsterdam In zijn postzegelzaak aan de Nieuwezijds Voorburgwal is de 57-jarige eigenaar Hans Arend Meijer doodgestoken. - Rotterdam Bij een vechtpartij in het centrum is de 22-jarige Turk Cafer Dereli uit Antwerpen doodgestoken. Dereli was symphatisant van een groepje Turkse hongerstakers dat al bijna twee weken naast het stadhuis actie voerde.

327

- Rotterdam In zijn woning is de 36-jarige Surinamer Alwin Louis Tuinfort doodgestoken. - Amsterdam Twee zwervers vinden een babylijkje in een vuilniszak. Het jongetje is met geweld om het leven gebracht. - Amsterdam In diens woning steekt de 33-jarige D.H. de 31-jarige Sander de Boer dood. Ze hadden ruzie om een vrouw. - Rotterdam In haar woning wurgt de 37-jarige S.B. de 30-jarige Engelse Rachel Hustler en pleegt daarna zelfmoord. - Arnhem Een 52-jarige man is in zijn woning doodgestoken. Een week later arresteert de politie de 29-jarige Thai S.L. Hij voelde zich seksueel misbruikt door het slachtoffer. - Nieuwegein De 17-jarige vwo-scholier E. van E. wurgt zijn 15-jarige dove zus en probeert daarna zelfmoord te plegen. - Amersfoort Agenten vinden in een uitgebrande woning het lijk van de 27-jarige Maria Overbosch. Sectie wijst uit dat de vrouw is doodgestoken. De 27-jarige dader J.R. pleegt op 22 februari 2001 zelfmoord. Een 36-jarige man en zijn 33-jarige partner uit Kameroen brengen haar 8-jarige dochtertje met geweld om het leven. - Amsterdam In de bosjes vindt een voorbijganger het lijk van de 36-jarige Ulla Voogel. Sectie wijst uit dat ze op het hoofd is geslagen en gewurgd. De 27-jarige drugsverslaafde Achmed A. bekent de moord. Hij had naar eigen zeggen visioenen van de film Natural Born Killers. - Amsterdam In West is de 54-jarige Turk Recai Gezel doodgeschoten. De dader weet te ontkomen. - Arnhem Tijdens de viering van het Suikerfeest steekt een 27-jarige Irakees zijn Irakese exvrouw dood. - Rotterdam Tijdens een feest in een schoolgebouw steekt een 33-jarige Afghaan zijn 23-jarige landgenoot Oryal Mohamed Mohamed uit Arnhem dood. - Arnhem De 21-jarige Surinaamse Y.S. wordt veroordeeld wegens de dood van een baby. Het meisje overleed aan inwendige bloedingen. - Almere Op straat ligt het lijk van de 30-jarige Stan Germans uit Almere-Buiten. Twee broers van 22 en 28 jaar, die Germans in een café had aangesproken op hun gedrag, hadden hem mishandeld.

328

Moord en doodslag 2001 januari - Almere In haar woning steekt de 38-jarige Surinamer R.P. zijn 40-jarige Antilliaanse exvrouw Glenda Hamel dood. - Rotterdam In een woning is de 22-jarige Turkse Ayse Bulut met geweld om het leven gebracht. - Alkmaar Na een kroegentocht is de 30-jarige ns-machinist Fabian Brands op straat doodgeschoten. - Rotterdam In een vuilcontainer in de Nieuwe Maas ligt het lijk van de 38-jarige Joegoslaaf Dragoslav Todorovic. Motief: waarschijnlijk ruzie over drugs. - Amsterdam Op het Stationsplein steekt de 25-jarige Surinaamse dealer Melvin L. bij een drugsruzie de 39-jarige Turk Kerim Erbuk neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Utrecht De 42-jarige Algerijn S.M. steekt in hun woning zijn 36-jarige Algerijnse vrouw dood. Naar zijn zeggen had de vrouw hem en hun kinderen betoverd met voodoo. - Utrecht In haar woning doodt de 26-jarige A.A. zijn 25-jarige ex-vriendin Wilma Vermeulen. - Roosendaal In haar woning steekt de 24-jarige Turk O.C. bij een drugsruzie de 22-jarige Sabrina Smit dood. Haar 25-jarige vriend raakt zwaargewond. - Den Haag In een woning steekt de 35-jarige Turk V.L. de 36-jarige Turk Sakir Aksoy dood. - Twello Op straat is de 36-jarige Tonnie Bartels neergestoken. Geboren met een waterhoofd en een open ruggetje wekte Bartels ieders bewondering door zijn strijdlust en sociale instelling. - Zaandam De 18-jarige Turk R.S. schiet zijn 26-jarige tante in haar woning dood. Het slachtoffer zou verslaafd zijn geweest en werken als raamprostituee. - Drunen Op een woonwagenkamp is de 61-jarige Hendrik Britting in zijn auto doodgeschoten. - Amsterdam In het Wallengebied wordt de 73-jarige voormalige huisarts Jacob Romeijn bij een mislukte beroving doodgestoken door de 26-jarige Marokkaan H. el H. Hij was net ontslagen uit een psychiatrisch ziekenhuis. - Rotterdam In een café steekt de 17-jarige B.A. de 20-jarige Turk Harun Tecim dood. - Maastricht De politie vindt het lijk van de 24-jarige Steffen Jansen. Hij is doodgeschoten door vier mannen. - Heerlen In zijn woning is de 44-jarige Hein Keulaarts doodgestoken door de 30-jarige M.J. - Rotterdam In een voormalig horecapand komt de 45-jarige Vietnamees Tam Thanh Le bij een roofmoord om het leven. - Den Haag In een woning ligt het lijk van de 58-jarige Peter Zeller. Hij is doodgestoken. Volgens de buurt was de man drugsdealer voor de happy few. Zijn bijnaam was ‘Peter Seller’. De 24-jarige W. V. en de 20-jarige I. van B. bekennen de moord. - Huizen De 51-jarige Wendela Hagedoorn wordt vermist. Ruim een jaar later vindt de politie haar lijk in de tuin van haar 54-jarige echtgenoot. Het was afgedekt met beton. De echtgenoot was al twee keer als verdachte aangehouden. Hij bekent dat hij zijn vrouw heeft gewurgd met een elektrasnoer.

329

- Amsterdam Een wandelaar vindt in het Westelijk Havengebied het lijk van de 35-jarige Noord-Afrikaan Abdelmalek Abayahya. Hij is doodgestoken. - Amsterdam Een familielid vindt in een woning het lijk van de 67-jarige Jan Leendert Pauw. Hij is doodgestoken. - Rotterdam De 22-jarige Somalische H.J. gooit haar dochtertje vlak na de geboorte in het water van de Binnenhaven. De baby zat in een tas. - Zoetermeer De 40-jarige Egyptenaar M.E. steekt in haar flat zijn 40-jarige ex-echtgenote Maartje Filippo dood. Hun twee kinderen waren getuige. februari - Amsterdam Bij een overval op een belwinkel schiet de 23-jarige Surinamer A.N. (‘Blakka’) per ongeluk zijn 19-jarige medeovervaller Jeffrey Kali dood. Het slachtoffer was in een gevecht verwikkeld met de eigenaar van de zaak. Twee weken later houdt een arrestatieteam N. aan, vlak voor het plegen van een nieuwe overval. - Den Haag Hindoestaanse familieleden slaan en steken de 39-jarige Surinamer Johnny Ramdas dood. Hij moest volgens hen sterven om de familie-eer te redden. Die was geschonden door zijn geheime huwelijk met een 23-jarig nichtje. De 19-jarige R.B. – broer van het meisje – steekt Ramdas dood. Medeplegers waren de 49-jarige vader van het meisje, twee ooms van 41 en 34 en twee tantes van 39 en 36 jaar. - Veenendaal In hun woning knuppelt de 27-jarige Ed van E. de 53-jarige Henny S. in bed dood en verwondt diens 44-jarige vriendin Jenny Doesburg. Zij overlijdt in het ziekenhuis. E.’s vriendin, de 28-jarige Marjan S., was door haar vader misbruikt. Ed en Marjan trouwen in de gevangenis. - Rotterdam De 25-jarige L.C. slaat bij een ruzie haar 31-jarige Bosnische partner Nermin Husakovic met een hamer dood. Ze meldt zichzelf bij de politie. Het slachtoffer mishandelde haar. - Eindhoven Bij een ruzie in een flat wordt de 29-jarige Marokkaan Abdelhak Bouzerda doodgestoken. Een 26-jarige vriend raakt lichtgewond. Dader is de 26-jarige Marokkaan M.A. - Den Haag In haar woning wurgt de 47-jarige Belgische L. de V. haar 51-jarige ex-vriend W.M. met een fietsslot. De man overlijdt op straat. - Rotterdam Een schoonmaker vindt in een hotelkamer aan de Beukelsdijk in RotterdamWest het lijk van een 29-jarige Rus. Hij is met een slagwapen gedood. - Galder Op een camping steekt de 25-jarige F.G. de 34-jarige Roemeen Gheorgh Sas dood bij ruzie om het beltegoed voor een mobiele telefoon. - Amsterdam In een woning vindt de politie het lijk van de 51-jarige Italiaan Guiseppe Impagnatiello. Hij is doodgestoken. - Breda De 40-jarige F.S. steekt de 54-jarige Adrianus van Oers dood. - Oudekerk aan de IJssel Een boerin vindt in een sloot het lijk van de 16-jarige Afghaanse Sudobe H., gewikkeld in plastic en een deken. Haar 40-jarige vader en 38-jarige moeder worden aangehouden. Vermoedelijk betreft het eerwraak: het meisje had een verboden relatie met een Marokkaanse jongen. De vader en moeder hebben hun dochter in de woning van haar oma in Dordrecht met een sjaal gewurgd en haar lijk elders gedumpt. - Hengelo In een Turks eethuis schiet de 29-jarige Turk S.A. bij een drugsruzie de 31-jarige Marokkaan Touhami Achnabar uit Ede dood. Een 33-jarige man raakt zwaargewond. - Amsterdam In Reigersbos steekt een 44-jarige Surinamer een 40-jarige Surinamer dood en vlucht daarna een politiebureau binnen. Daar wordt hij door twee achtervolgers mishandeld en vervolgens door de politie aangehouden.

330

- Ermelo Bij strand Horst beroven en vermoorden een 28-jarige Marokkaanse en twee Algerijnse asielzoekers van 24 en 28 jaar de 54-jarige journalist Henk van den Berg, redactiechef van het Puttens Nieuwsblad. - Amsterdam Stadswachten vinden in een kartonnen doos het lijk van de 49-jarige Marokkaan Mohand Bouzit. Sectie wijst uit dat hij met een slagwapen is gedood. - Schaijk Een passerende automobilist vindt op de vluchtstrook van de a50 het lijk van de 40-jarige Nigeriaan Emmanuel Nwachukwu uit Nijmegen. Hij is doodgeschoten door zijn 46jarige landgenoot B.O. - Stroe De politie vindt het lijk van de 25-jarige Katja Suringa. Haar 28-jarige vriend J.R. pleegt dezelfde dag zelfmoord door voor een trein te springen. De politie verdenkt de man ook van de moord, op 20 december 2000, op een 27-jarige vrouw uit Amersfoort. Hij heeft zijn daden bekend in een afscheidsbrief, met daar bijgevoegd een bebloed mes. - Eindhoven De 28-jarige C. van den B. overrijdt zijn 49-jarige schoonmoeder Dirkje Hamelink, die met haar man thuiskomt van een avondje carnaval. De 51-jarige schoonvader raakt zwaargewond. De dader lag in scheiding. maart - Hilversum De 35-jarige psychotische Anke W. steekt haar negen maanden oude dochtertje Marlies dood. De vrouw wordt met een shock opgenomen in het ziekenhuis. De rechtbank laat haar gedwongen opnemen in een kliniek. - Rotterdam De 33-jarige I.R. steekt zijn 35-jarige vriend René Vrolijk dood. - Amsterdam In een flat in de Bijlmer schiet de 46-jarige Surinamer L.P. zijn 29-jarige Surinaamse vriendin Marcia Dielingen dood. - Rotterdam De 41-jarige Surinaamse drugsdealer Imro Cairo wordt achter het stuur van zijn auto doodgeschoten, terwijl hij wacht voor rood. Een 32-jarige medepassagier raakt zwaargewond. - Amsterdam In de Bijlmer is op straat de 31-jarige Turk Murat Ekim neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Alblasserdam In diens woning schiet de 31-jarige G.J. de 29-jarige Alex Kruizinga dood wegens een ruzie in de relatiesfeer. De dader meldt zichzelf bij de politie. In hoger beroep wordt hij ontslagen van rechtsvervolging wegens noodweer. - Amsterdam In de flat Egeldonk in de Bijlmer is de 28-jarige Benito Blom doodgeschoten. - Rotterdam In hun woning steekt de 49-jarige Turkse S.S. haar Turkse echtgenoot, de 61jarige Mehmet Disli, bij een ruzie neer. De vrouw is gewond en moet naar het ziekenhuis. - Amsterdam In een kapperszaak annex belwinkel wordt de 32-jarige Surinamer Edmund Te Vrede neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam Een schipper vindt in het Amsterdam-Rijnkanaal het lijk van de 44-jarige Surinaamse Sellie Sahit. Sectie wijst uit dat ze is gewurgd en daarna gedumpt. Twee dagen later wordt haar 44-jarige vriend uit de Bijlmer aangehouden, de Antilliaan R.C. - Amsterdam In een woning schiet een 39-jarige Libanese vrouw de 48-jarige Johannes Kuijsten dood. - Zaandam Onder invloed van drank en drugs schept de 20-jarige O.D. in een mislukte poging een verkeerscontrole te ontwijken met zijn auto drie mensen, van wie een 23-jarige man overlijdt. - Amsterdam Twee mannen op een brommer schieten op straat de 34-jarige Portugees Luiz Pedro Marques de Carvalho Ventura dood. - Amsterdam Bij een ruzie om 12 rollen behangpapier en 7 schemerlampen steekt de 21-ja-

331

rige Marokkaan S.L. zijn Marokkaanse leeftijdgenoot Mourad Aznag dood. - Den Haag In een café wordt de 26-jarige eigenaar, de Antilliaan Shannon Alberto, neergeschoten. Hij overlijdt op weg naar het ziekenhuis. Twee andere mannen raken gewond. Dader is de 23-jarige Antilliaan M.B. - Groningen In hun nieuwe woning steekt de 42-jarige Tsjetsjeen I.B. als hij zijn vrouw probeert neer te steken de 42-jarige klusjesman Tedo Pater dood. B. werkte voor zijn vlucht als chirurg, maar kon het gemis aan werk en de daling van zijn sociale status niet verwerken. - Amsterdam Een 48-jarige man overlijdt aan de gevolgen van een schietpartij, een paar dagen eerder. Schutter was de 41-jarige M.A. - Den Haag De 45-jarige S.D. schiet in zijn woning zijn 42-jarige vrouw Vera Walthaus dood en verwondt hun 20-jarige dochter. De twee hebben hem met stenen bekogeld na een ruzie tussen vader en dochter. - Nijmegen Bij een ruzie om een uitgeleende auto schiet de 46-jarige Joegoslaaf D.D. zijn 46-jarige landgenoot Bakir Abdurahmanovic dood. - Nijmegen De 30-jarige Turk G.I. steekt in haar woning zijn 31-jarige Turkse ex-vrouw Perihan Aras dood en geeft zich daarna aan. - Berg en Terblijt Bij een achtervolging op de weg van Maastricht naar Valkenburg verongelukken twee jongens van 18 en 19 en een meisje van 19. Een ander meisje van 19 raakt zwaargewond. De achtervolgers waren een 27-jarige man en een 22-jarige vrouw. april - Soesterberg De politie arresteert de 23-jarige C.A. op verdenking van betrokkenheid bij de gewelddadige dood van zijn 54-jarige vader. Een passant vindt diens lijk op straat. De zoon bekent later dat hij zijn vader heeft doodgestoken. - Monster Bij een mislukte inbraak schiet de 16-jarige A.A. uit Den Haag de 42-jarige tuinder Anne Klapwijk dood. - Hoeven De 26-jarige R. van Aert wordt bewusteloos in zijn ouderlijke woning gevonden en overlijdt kort daarna. Hij is neergestoken. Anderhalve week later arresteert de politie de 23-jarige R.O. en de 29-jarige A.K. Drugsgerelateerd. - Amsterdam De 28-jarige Surinamer J. de B. schiet in een auto de 28-jarige bestuurder Paolo Castania dood. Hij dacht dat deze een pistool pakte. Vlak daarna ontplofte een handgranaat. De twee mannen spraken met nog een inzittende over xtc. De B. was in opspraak geraakt toen hij in juli 1999 als chef van de telploeg het casino aan het Amsterdamse Max Euweplein verliet met minimaal een half miljoen gulden gestolen geld. - Schagen Bij een discotheek steekt de 18-jarige A. de K. uit Utrecht bij een ruzie om een gouden ketting de 21-jarige Amsterdammer Hans Becker dood. - Ede Een 23-jarige Turk steekt in hun flat zijn 56-jarige vader en 53-jarige moeder neer. Zij overlijden in het ziekenhuis. De rechtbank laat hem opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. - Goor In een caravan op een woonwagenkamp schiet de 38-jarige J. van E. uit Apeldoorn de 48-jarige Jurgen Kamp dood. - Amsterdam Vlak bij zijn woning wordt de 60-jarige Turk Fahrettin Kilinc doodgeschoten. - Welberg (gemeente Steenbergen) In een opvangcentrum voor asielzoekers wordt het lijk aangetroffen van de 41-jarige Hovannes Sarkisian uit Azerbeidzjan. Hij is die middag bij een ruzie neergestoken. - Arnhem De 39-jarige Vietnamees V.P. steekt in hun woning zijn even oude echtgenote Ti Dao Le dood. Hun vier kinderen waren aanwezig. - Rotterdam De 30-jarige Zaïrese Bosio Boponga is gekneveld uit het raam van haar wo-

332

ning op de derde etage gegooid en overlijdt aan haar verwondingen. De 34-jarige Kongolees L.K. en diens even oude vriendin A.P. worden veroordeeld. - Amsterdam De 52-jarige Marokkaan D.A. slaat zijn 44-jarige vrouw bij een ruzie in hun woning met een stuk hout en een hamer dood en bewerkt haar met een mes. Daarna meldt hij zich bij een hulpinstelling. - Nijmegen Op straat is de 34-jarige Leon Kok in het bijzijn van zijn vriendin en kinderen doodgeschoten. - Roosendaal Bij een roofoverval op een juwelier schiet de 33-jarige verslaafde Turk S.A. de 37-jarige eigenaar Ton de Klerk neer. Het slachtoffer overlijdt diezelfde middag aan zijn verwondingen. Een passant houdt de schutter staande. - Vlissingen In hun woning wurgt de 29-jarige J.T. zijn 35-jarige Antilliaanse vrouw Marvis Juliana en geeft zichzelf daarna aan. - Rotterdam Achter sportcomplex Ahoy’ ligt het lijk van de 35-jarige Mariska Klompenhouwer. mei - Koog aan de Zaan In het water ligt het in een dekzeil verpakte en verzwaarde lijk van een 59-jarige man uit Haarlem. Hij wordt sinds 6 maart vermist. Zijn 35-jarige Duitse vriendin en haar 30-jarige ex-man worden veroordeeld wegens roofmoord. - Haarlemmerliede In een sloot in recreatiegebied Spaarnwoude wordt het verpakte lijk aangetroffen van de 27-jarige Sven Zacher uit Hamburg. Hij is doodgestoken. Er is een Duits stel aangehouden. - Amsterdam In hun woning in de Bijlmer brengt de 46-jarige Surinamer B.R. zijn 43-jarige vrouw Shanti Thakoerdat om het leven en pleegt daarna zelfmoord. - Beverwijk In diens woning steekt de 28-jarige F. van D. uit IJmuiden de 34-jarige Willem Postma met 67 messteken dood. De ruzie zou gaan om het kweken van hennep. Opdrachtgever was de 30-jarige V.R. - Nieuwlande (gemeente Hoogeveen) In een bos ligt het lijk van de 34-jarige Turk Orhan Istekli uit Coevorden. Hij is bedwelmd, doodgeslagen en daarna begraven door zijn ex-vriendin Anita C. en haar vriend Dennis K. - Amsterdam In de Bijlmer is de 28-jarige Pakistaanse chauffeur Abdul Khan in zijn taxi doodgeschoten. - Breda In de villa van een van hen zijn de 44-jarige tweelingbroers Eric en Rob Driesen doodgeschoten. De politie arresteert de 32-jarige R.N. en de 54-jarige P.P. Vier weken eerder waren N. en zijn vriendin – de dochter van P. – gewond geraakt bij een aanslag met een autobom. Zij hadden zakelijke belangen in het sportcomplex van de broers. N. heeft bekend. - Kerkrade Bij een vechtpartij wordt de 41-jarige Egyptenaar Amer Radwan uit Duisburg neergestoken door twee mannen. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Deventer Langs de a1 ligt het in stukken gesneden lijk van een 24-jarige Turk. Eerder had hij naar haar zeggen de 19-jarige Turkse Z.K. verkracht. Zij heeft hem samen met haar 29-jarige man in hun woning in Deventer vermoord en daarna gedumpt. - Utrecht In het Moreelsepark ligt het lijk van de 32-jarige straatprostituee Silvie Boereboom uit Den Bosch. Ze is gewurgd door S.P. - Amsterdam Bij een schietpartij in Amsterdam-Noord komt de 37-jarige Britse zwerver David Royle om het leven. - Tilburg De 40-jarige verslaafde P. van B. slaat zijn 34-jarige verslaafde vriendin dood met een stoeptegel.

333

juni - Halfweg/Zwanenburg In zijn woning steekt de 64-jarige Ben W. zijn 62-jarige vrouw dood. Daarna schiet hij in Zwanenburg zijn 53-jarige neef Jan Kuiters dood en pleegt zelfmoord. - Amsterdam In zijn woning ligt het lijk van de 53-jarige oud-bankdirecteur Marcus Smits van Waesberghe. Hij is gewurgd. - Alkmaar De 20-jarige J.B. gooit ‘voor de lol’ de 26-jarige, uit Eritrea afkomstige, Jonas Gubeta uit Diemen in het water, waarop deze verdrinkt. - Nijmegen De 55-jarige Willem Angenent wordt in een woning doodgestoken. - Blerick Op straat ligt het lijk van de 28-jarige Turk Dogan Munan. Hij is doodgeschoten. - Rotterdam De 78-jarige Geertruida Vliegenthart-Roest verdwijnt spoorloos. - Amsterdam In De Pijp wordt de 25-jarige Marokkaan Mustapha El Adda doodgeschoten. - Amsterdam De 21-jarige verslaafde Gordon F. – goed voor 12 gram cocaïne per dag – schiet in diens woning de 36-jarige cokedealer Frank Roele dood. Deze had een foute opmerking gemaakt over de vriendin van Gordon. - Amersfoort De 33-jarige P.A. brengt zijn 48-jarige Duitse plaatsgenoot Alfred Taterra in diens woning met een slagwapen om het leven. Diens lijk dumpt hij langs de a28 bij Zeist. - Tilburg Na een drugsruzie die binnen is begonnen, schiet voor een daklozenopvang de 39-jarige J. van S. de even oude Edwin Jansen dood. Diens 34-jarige broer Ward raakt gewond. - Alkmaar In het hartje van de stad is de 38-jarige kickbokser Koen de Nijs doodgeschoten. Hij is onlangs uit de gevangenis ontslagen. - Haarlemmermeer In het water drijft het in plastic verpakte lijk van de 56-jarige Egyptenaar Farid Fanzi. Hij is doodgeschoten. - Amsterdam In een woning is de 33-jarige Kroaat Goran Varga doodgeschoten. - Delft De 46-jarige Janny van Eersel is neergestoken in een woning. - Rotterdam De 30-jarige R. van Z. schiet op straat zijn 35-jarige ex-vrouw Cathy Butteling dood. Zij had hem eerst met een mes gestoken. juli - Brunssum Op de Brunssummerheide wordt op 5 oktober het lijk gevonden van de 43-jarige heroïneprostituee Ilona Quaedflieg. De vrouw wordt vermist sinds 2 juli. Ze is doodgestoken. - Rotterdam In diens woning steekt de 39-jarige Antilliaan N.R. de 57-jarige Henk Sleegers dood. De twee hadden al langer ruzie. - Amsterdam In een uitgebrande woning ligt het lijk van de 47-jarige Ron Borrias. Hij is gewurgd, naar later blijkt door de 27-jarige Marokkaan S. El M. en de 39-jarige F.K. Zij hadden twee plakken hasj, een gouden halsketting en bankpasjes gestolen. - Maarssen Bij een ruzie wordt de 51-jarige Hugo van Dijken met een stuk hout op zijn hoofd geslagen. Hij komt terecht op de rand van een plantenbak en overlijdt in het ziekenhuis. - Oude Pekela In de tuin van zijn ouderlijke woning ligt het lijk van de 15-jarige Jan de Wit. Hij is doodgestoken. - Den Haag In een horecagelegenheid is een 46-jarige taxichauffeur neergeschoten en raakt diens vriend gewond. De politie arresteert de 42-jarige Turkse eigenaar H.K. Aanleiding was ruzie over de verkoop van diens woning. De taxichauffeur had niets met de affaire te maken. - Rotterdam In hun woning steekt de 49-jarige Rus S.I. zijn 50-jarige vrouw Tatjana Voronin dood. - Zoetermeer De 27-jarige Surinamer R.D. wordt aangehouden als hij de 23-jarige Surina-

334

mer Cyrill Nicolson begraaft. Het slachtoffer had vijf kogels in zijn achterhoofd. Op de trui van D. zaten kruitresten. Verder zat er een haar van hem op de tape rond het hoofd van het slachtoffer. De man was nog maar net vrij van een celstraf wegens moord op Michel Riep op 8 juli 1993. - Zoelen In het Amsterdam-Rijnkanaal drijft het lijk van de 27-jarige Marco Lamers uit Tiel. Hij is doodgeschoten en wordt sinds 9 juli vermist. - Haaren De 28-jarige Chinees J.J. steekt de 45-jarige eigenaar van een Chinees restaurant, Cheng Fu Xie, dood en verwondt diens echtgenote. - Den Haag Op straat overlijdt de 47-jarige Turk Mehmet P. na een ruzie over geld met zijn 29- en 32-jarige broers. - Maastricht Op straat wordt de 43-jarige Marokkaan Abdellatif Dihach doodgeschoten. - Breda In de berm ligt het verbrande lijk van de 55-jarige mevrouw Ger van Fessem, weduwe van een politieman. - Apeldoorn In het bos naast een parkeerplaats ligt het ontklede lijk van de 26-jarige verslaafde prostituee Dyora Bosgra uit Rotterdam. De vrouw is vermoedelijk gewurgd. Ze was als kind uit Libanon geadopteerd en vanaf haar twaalfde verslaafd. - Harkstede/Groningen In het Slochterdiep drijft het naakte lijk van de 34-jarige prostituee Sasja Schenker uit Groningen. De vrouw is op 12 juli voor het laatst gezien. Ze blijkt te zijn vermoord door de 60-jarige Willem van E. uit Harkstede. Hij bekent ook de moorden in 1992 op de 23-jarige Michelle Fatol en in 1995 op de 25-jarige Annelies Reinders en krijgt levenslang. - Roermond In een woning wurgt de 34-jarige Antilliaan S.J. zijn 21-jarige vriendin Sara de Koning met de broekriem van zijn zoontje. - Zoetermeer In hun woning steekt de 36-jarige Antilliaan E.O zijn 38-jarige vrouw dood. De politie arresteert hem ter plekke. - Den Helder Bij een vechtpartij slaat de 41-jarige Antilliaan E. de M. zijn Surinaamse vriend Eddy Snoijl met een fiets tegen het lichaam. Diens gezicht is door de klappen onherkenbaar verminkt. Snoijl overlijdt aan zijn verwondingen. - Zwaag In de woning van zijn 29-jarige ex-vriendin schiet de 34-jarige M.K. de 34-jarige taxichauffeur Michael Priem van der Star dood, haar nieuwe vriend. - Yerseke In haar woning slaat de 43-jarige Vietnamees V.H. zijn 41-jarige Vietnamese exvrouw Fi Quoc Pham met een zwaar voorwerp dood. - Meppel In de tuin van haar woning steekt de 20-jarige A.S. uit Kosovo zijn 34-jarige exvriendin Simone Pouwel neer. Zij overlijdt in het ziekenhuis. De vrouw werkte als beveiligingsbeambte in het azc waar hij verbleef. - Den Dungen In haar woonboerderij is de 54-jarige neurologe Ingrid Hakkert doodgeschoten. Haar 17-jarige dochter Femke is zwaargewond. Haar 55-jarige echtgenoot, die apart woont in de verbouwde schuur, ontkent, maar wordt veroordeeld. - Ouddorp In de bosjes bij de Brouwersdam ligt het lijk van de 61-jarige Turk Galip Altinsoy. Hij is doodgeschoten. - Utrecht In een café schieten twee Antilliaanse broers van 18 en 20 jaar de 29-jarige Antilliaan Melvin Kemmel dood. De twee broers hadden het slachtoffer al eerder mishandeld. augustus - Den Bosch In een uitgebrande schoenenzaak liggen de lijken van de 41-jarige eigenaar en zijn 38-jarige vrouw. Zij is al vóór de brand om het leven gebracht, vermoedelijk door haar man. - Arnhem Bij een granaataanslag op een drugspand door de 44-jarige R.K. komen de 24-jarige Hayley van Denter en de 21-jarige Sueyenne Thode om het leven. Drie mannen van 29, 31 en 43 raken gewond.

335

- Rotterdam Bij een steekpartij in een woning zijn de 45-jarige Surinamer Rudy Tori, zijn 28jarige dochter Jolanda en haar 30-jarige ex-vriend Sjaak Moelker omgekomen. - Maastricht In een gft-bak op de achterbank van een auto wordt op de bodem van het Albertkanaal bij het Belgische Veldwezelt het lijk gevonden van de 31-jarige Jack Bastiaens uit Maastricht. Hij wordt sinds 5 augustus vermist en is doodgeschoten. Daders zijn een 27-jarige kennis, de 21-jarige vriendin van het slachtoffer met wie hij een dochtertje had en een 30-jarige man. - Nietap Een 43-jarige man wurgt in de tuin achter hun woning zijn 40-jarige vrouw Anja Hoogeveen bij een ruzie over hun echtscheiding. Zij beschuldigde hem van incest met hun dochter. De man wordt ontslagen van rechtsvervolging omdat hij handelde in een vlaag van waanzin. - Den Haag In diens woning steekt de 31-jarige M.E. de 53-jarige Henk Wuhl dood. Motief ligt in de relatiesfeer. - Rotterdam In zijn woning is de 39-jarige Surinaamse drugshandelaar Rawindernath Dwarka doodgeschoten. - Sliedrecht In zijn woning steekt de 32-jarige A. de B. haar 42-jarige broer dood. De vrouw beroept zich op noodweer. De man had zelf eerder tbs gehad wegens het neersteken van een andere broer. - Barendrecht In een sloot drijft het lijk van de 41-jarige Chinees Yua Yu. Hij is met een slagwapen gedood. - Zierikzee Op de galerij van een bovenwoning steekt de 20-jarige L.G. de 31-jarige Tonie Vonk dood. - Rotterdam Op een industrieterrein is de 28-jarige Antilliaan Ethli Granville doodgeschoten door de 33-jarige Antilliaan L.F. - Afferden Bij een vechtpartij op een camping steekt de 20-jarige H.W. een 49-jarige Duitser uit Kleef dood. Dader en slachtoffer zijn familie. - Leiden Op het station schieten twee Antillianen van 17 en 18 jaar de 19-jarige Turk Ali Karaosmanoglu neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. - Rotterdam Tijdens een ruzie steekt de 40-jarige Turk T.A. zijn even oude vrouw Havva Ilhan dood. Hun twee dochters verwonden hun vader als ze proberen hun moeder te ontzetten. - Gouda In zijn eigen damesmodezaak steekt de 45-jarige S.S. uit India de 22-jarige Indiase Sanminder Singh neer. Deze overlijdt op straat. Het slachtoffer – afkomstig uit een lagere kaste – had een relatie met de reeds uitgehuwelijkte dochter van de dader. Het meisje werkte in de modezaak. - Bladel In zijn woning is de 41-jarige Jan van Mosselveld doodgeschoten. - Koog aan de Zaan In haar woning steekt haar 23-jarige verslaafde buurjongen M.R. de 63jarige Rinni Bron dood. Zij wordt gevonden door haar 27-jarige zoon. De vrouw had opmerkingen gemaakt over de hond van de man die haar katten achternazet. - Rotterdam Bij een ruzie wordt de Arubaan Arthuro Quant neergeschoten. Deze overlijdt op weg naar het ziekenhuis. - Epe De 37-jarige Harry Vos wordt dood aangetroffen in zijn woning. Hij is overleden na het toedienen van een overdosis. - Putten In het water bij Strand Nulde wordt de romp van een onbekend meisje gevonden. Later wordt bij Hoek van Holland haar hoofd gevonden. Nog weer later in het Veluwemeer een hand. Begin december blijkt het te gaan om de 4-jarige Rowena Rikkers uit Dordrecht. Half december worden haar 24-jarige moeder Wanda en de 32-jarige vriend van de moeder, Mike J., in Spanje op verdenking van moord aangehouden, in gezelschap van een jonger zusje van Rowena. Volgens het om is Rowena op 15 augustus om het leven gebracht. Mike zou haar geregeld

336

hebben mishandeld. Na haar dood had hij haar ingevroren lijkje in stukken gesneden en gedumpt. - Zwijndrecht De 21-jarige Turkse Serife Çetin overlijdt in het ziekenhuis na een val, een dag eerder, van de derde verdieping van haar flat. Haar 22-jarige echtgenoot M.A. heeft bekend bij de politie dat hij haar had geduwd, maar trekt die bekentenis later weer in. - Zoetermeer De 31-jarige Surinamer Romeo E. wurgt zijn zes maanden oude dochtertje en pleegt daarna zelfmoord met een mitrailleur. Hij was verwikkeld in een echtscheiding. - Amsterdam Bij de verkoop van een auto in Amsterdam-Noord wordt de 22-jarige Antilliaan Cedric Bernardina doodgeschoten. De ruzie ging over een verschil van 600 gulden. - Den Haag In haar woning is de 44-jarige Nigeriaanse Caroline Ugokwe vermoord door haar 32-jarige broer M.O. - Den Haag De 38-jarige Afrikaan Nwamdi Sunday Udeage overlijdt na een steekpartij en een val van de eerste verdieping van een woning. De politie arresteert de 32-jarige Nigeriaan M.O., die ook wordt verdacht van de moord op zijn zus diezelfde dag. - Oosterhout De 29-jarige Surinamer R.J. drukt het twee weken oude zoontje Jayvon van zijn 23-jarige vriendin dood met een speelgoedknuffel. Zij wilde dat hij vertrok. Hij is de vader van haar 3-jarige zoontje. - Rotterdam Op straat schieten de 26-jarige R.E.en de 20-jarige B.N. een 28-jarige Antilliaan neer. - Zwolle In een woning van een kennis ligt het lijk van de 38-jarige Russische asielzoeker Alexander Makavitski. Hij is met fors lichamelijk geweld gedood. september - Amsterdam In haar woning in De Pijp is de 88-jarige ‘tante’ Corrie Blankenzeel bij een vermoedelijke roofmoord om het leven gebracht. - West-Beemster In verwarde toestand wurgt de 44-jarige Willem H. zijn 65-jarige Japanse vrouw H. Tonochi en probeert daarna zelfmoord te plegen met een samoeraizwaard. Hij dacht dat ze beiden ongeneeslijk ziek waren. De man wordt opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. - Musselkanaal Bij een ruzie steekt een 37-jarige man op een landweg een 45-jarige kennis dood bij diens caravan. - Tilburg Als gevolg van brandstichting in zijn woning komt de 24-jarige gestoorde Somalische vluchteling Mohamed Aadan om het leven. Een paar uur voor zijn dood hebben hangjongeren onder invloed van xtc hem mishandeld. - Hoogeloon De 25-jarige taxichauffeur R. van G. uit Eersel vermoordt de 34-jarige Jeanette Willems, de vrouw van zijn baas. Haar lijk dumpt hij in de bossen bij Doorwerth, waar het een paar dagen later wordt gevonden. De vrouw had geweigerd hem geld te geven. - Rotterdam In hun woning vindt de 35-jarige Turk A.B. het lijk van zijn 32-jarige vrouw Gitta van der Goot. De vrouw is gewurgd. Achteraf blijkt dat de 27-jarige illegaal M.K. dat deed in opdracht van A.B. - Brouwershaven Tegen een bootje op de wal ligt het lijk van de 39-jarige Duitser Jurgen Stabrodt. Hij was in zijn been gestoken door de 30-jarige Sion de G. en mede door onderkoeling overleden. Ruzie om geld. - Sint-Annaparochie De 45-jarige Eppo Kuijper overlijdt aan de gevolgen van steekwonden die hij in het weekeinde heeft opgelopen. Dader is de 42-jarige S.B. uit Wier. Motief ligt in de relationele sfeer. - Tilburg In de hal van een flat ligt het lijk van de 37-jarige Bernard van Dun. Hij is dood-

337

gestoken door zijn 32-jarige ex-vriendin M.J. en haar 38-jarige vriend, die in de flat wonen. - Lelystad Op het stationsplein steekt een 21-jarige man een 31-jarige plaatsgenoot dood. De politie betrapt hem op heterdaad. De twee hadden al langer ruzie. - Amstelveen Haar 58-jarige Tunesische man A.L. schiet de 44-jarige Marguerite Mullens neer en meldt zichzelf bij de politie. De vrouw overlijdt in het ziekenhuis. De vrouw – moeder van hun drie kinderen – wilde scheiden. - Den Haag In een Turks café schiet de 30-jarige Turk O.G. de 27-jarige Turk Cevdet Yildiz dood. De 35-jarige Turk Mehmet Gunebakar raakt zwaargewond en overlijdt later aan zijn verwondingen. De schutter werd afgeperst door de slachtoffers. - Heiloo Bij een ruzie is de 16-jarige Irakese Aisha doodgestoken door haar broers van 17 en 19 jaar. Het slachtoffer zou zich te vrij hebben gedragen. - Bergambacht In zijn deels uitgebrande huis ligt het lijk van de 81-jarige bewoner Maarten Roos. Hij is gewurgd door twee 35-jarige mannen. - Den Haag In het Juliana Kinderziekenhuis overlijdt onder verdachte omstandigheden een baby van vijf maanden. De politie arresteert half december de 40-jarige verpleegster L. de B. Het om verdenkt haar van moord op mogelijk vijf kinderen en vijf hoogbejaarden. - Eindhoven De 53-jarige Michel Stuiver is op straat doodgeschoten door de 33-jarige R.M. - Amsterdam Voor het Holiday Inn Hotel in Buitenveldert is een 48-jarige Marokkaan uit Duivendrecht doodgeschoten. - Den Bosch Bij een ruzie in het milieu van dak- en thuislozen mishandelen een 31-jarige man en een 41-jarige vrouw een 60-jarige man zodanig dat hij de volgende dag overlijdt. - Noordwijk Bij een ruzie steken twee allochtone broers van 15 en 17 jaar de 16-jarige Stephan Hendriksen uit Katwijk neer. Hij overlijdt in de ambulance. Stephan zou ‘bijdehand’ hebben gedaan. - Rotterdam In hun woning steekt de 23-jarige Guyanese B.S. haar 28-jarige Surinaamse vriendin Jachinta Gomes dood. - Utrecht Een 19-jarige werkneemster van de Thuiszorg steekt haar 85-jarige cliënt Karel Bokhove in diens woning dood. Het slachtoffer is emeritus hoogleraar theoretische fysica. - Nieuwegein De 40-jarige A. van E. steekt in een woning de 43-jarige Bianca van Akkeren dood. - Arnhem De 38-jarige J.G. steekt bij een ruzie zijn 35-jarige vrouw Maria Poelent dood en steekt de woning daarna in brand. - Rotterdam Op straat is de 30-jarige Kaapverdiaan Silvio Pereira doodgeschoten. - Delft In hun woning wordt een 49-jarige man bij een ruzie doodgeslagen met een honkbalknuppel. oktober - Beuningen De 42-jarige J.S. schiet op straat zijn 35-jarige zus dood. De twee hadden al langer ruzie. - Rotterdam Tijdens een ruzie wordt de 32-jarige Waheed Hakimi neergestoken. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Haarlem Op een parkeerplaats ligt het lijk van de 38-jarige Michael Groffen. Hij is doodgeschoten door de 21-jarige J.C. Het slachtoffer had net een partij xtc-pillen van hem gekocht. - Rotterdam In een woning steekt de 39-jarige P.S. zijn 25-jarige Marokkaanse vriendin Noura El Ajjouri neer. Deze overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam Bij een brandstichting in een zonnestudio annex kapperszaak valt bij een explosie een dode, de 20-jarige Marokkaan Said Benyahia.

338

- Doesburg De 18-jarige J.H. steekt een 23-jarige man neer die probeert hem van zijn halsketting – een gouden ‘koningsketting’ van vijfduizend gulden – te beroven. Het slachtoffer, dat zich had gemeld met de smoes dat hij xtc-pillen wilde kopen, overlijdt in het ziekenhuis. - Amsterdam Bij een nachtelijke verkeersruzie tussen automobilisten schiet de 21-jarige Surinamer D.M. uit Almere de 23-jarige Surinamer René Nijda dood. - Amsterdam Bij een ruzie wordt de 38-jarige voormalige Surinaamse profvoetballer Eddy Vyent neergestoken als hij voor zijn huis twee scooters verzet. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De politie arresteert drie Surinamers. De 22-jarige buurjongen bekent. - Rotterdam De 44-jarige Surinaamse Thalita Olymph wordt op straat doodgeschoten. - Breda Op straat schiet een onbekende de 30-jarige S.L neer. Hij overlijdt in het ziekenhuis. Er zijn diverse aanhoudingen verricht. - Den Haag In een woning zijn de 13-jarige Surinaamse Ragnie en haar 44-jarige moeder Widia B. neergestoken. Het meisje overlijdt ter plekke, de moeder later in het ziekenhuis. In februari 2002 bekent de 29-jarige broer van de vrouw de dubbele roofmoord. - Den Haag Op een braakliggend terrein ligt het lijk van de 25-jarige cocaïnedealer Stephan Metselaar. Hij is doodgeschoten en had wurgsporen rond zijn hals. Er worden drie mannen veroordeeld van 19, 20 en 28 jaar. - Kaatsheuvel Voor zijn ouderlijk huis is de 22-jarige Kamiel Snaphaan in zijn auto doodgeschoten. - Zoetermeer De 38-jarige C.K. steekt zijn 35-jarige plaatsgenoot Stephan Barake dood. november - Gouda Op een parkeerterrein in het centrum ligt het half ontklede lijk van de 20-jarige studente Mariëlla de Geus. Haar schedel is ingeslagen en de vrouw is verkracht. Ze had in een eetcafé gewerkt en daarna een studentensociëteit bezocht. - Nijmegen In haar woning wurgt de 35-jarige H.G. zijn 38-jarige Argentijnse vriendin Alicia Jurkiewicz. - Goes Bij een overval is de 50-jarige pomphouder Gilles Brouwer doodgestoken. - Nulde-Putten De 53-jarige zakenman Willem van Baaren uit het Veluwse dorp Hierden (gemeente Harderwijk) wordt ontvoerd. Op 24 november vindt een schipper zijn lijk in het Amsterdam-Rijnkanaal. Het slachtoffer had volgens de politie criminele contacten. - Schiedam Op straat is de 40-jarige Abilio Monteiro de Macedo door het portierraampje van zijn auto doodgeschoten. - Zaltbommel In haar woning verstikt de 32-jarige zwakbegaafde M. van W. haar 4 maanden oude zoontje met een kussen. Zij had liever een dochtertje gewild. - Den Haag Bij een schietpartij op het Kaapseplein vallen twee doden, Azerbeidzjanen van 28 en 34 jaar. - Dordrecht In hun flat zijn de 39-jarige Wilma van Griensven, haar 16-jarige dochter Linda van Helden en het 16-jarige Turkse vriendje van de dochter, Ismaël Yilmaz, doodgeschoten. De politie arresteert drie mannen op verdenking van roofmoord: de 33-jarige Turk U.U., de 29jarige E.Z., en de 19-jarige R.M. De buit bedroeg naast geld wat sieraden en een spelcomputer. Alledrie krijgen levenslang, de jongste zelfs met tbs. - Bunnik Een 35-jarige verwarde vrouw verstikt in haar woning haar 15-jarige zoon. - Zwolle Op een parkeerplaats in het centrum ligt het lijk van de 25-jarige Herco van der Haar uit Wapenveld. Hij is zwaar toegetakeld. In december bekent de 23-jarige verdachte K.B. - Winschoten In haar woning schiet de 25-jarige Marokkaan M.D. zijn 21-jarige ex-vriendin dood.

339

- Rotterdam Een huisgenoot slaat met een hamer een 69-jarige man dood. - Bavel De 22-jarige J. van G. wurgt zijn 23-jarige voormalige schoonzus Regina van Vugt op straat en schiet haar 54-jarige moeder neer. Die overlijdt de volgende dag. De 26-jarige broer van de schutter – ex-echtgenoot van de schoonzus – krijgt als opdrachtgever levenslang. - Tilburg Bij een verkeersruzie schiet de 20-jarige Antilliaan V.B. de 60-jarige Johannes Koensen dood. - Zeewolde Langs een bosweggetje wordt het lijk gevonden van de 8-jarige Marokkaanse Najwa Anfield. Ze is gewurgd door haar 33-jarige Marokkaanse stiefvader. - Capelle aan den IJssel De 45-jarige Mansur Camdzic is op straat doodgeschoten. - Den Haag In diens woning schiet de 42-jarige J.N. een 44-jarige kennis dood. - Rotterdam In een studentenflat schiet de 27-jarige Kaapverdiaan J.S. zijn 19-jarige Iraanse vriendin Rooya Kazemi-Namin dood. december - Den Haag De 20-jarige Turk Faik Koyak wordt op straat doodgeschoten. Zijn vriend raakt lichtgewond. - Spijkenisse Verpakt in een koffer in een sloot ligt het lijk van de 56-jarige Anton van Baal uit Rotterdam. Hij werd vermist sinds 16 november en zou hebben gereageerd op een contactadvertentie. - Apeldoorn De 37-jarige ziekenhuisanalist Pim Overzier uit Apeldoorn wordt vermist na een blind date. Zijn lijk wordt op 28 maart 2002 teruggevonden in een bosperceel bij Dronten. Hij is daar gedumpt door een 57-jarige man. Overzier was verliefd op diens vriendin. - Hoensbroek In haar woning steekt een 45-jarige man zijn 44-jarige vriendin neer. Zij overlijdt in het ziekenhuis. - Rotterdam In een coffeeshop is de 30-jarige Antilliaanse eigenaar Fi Hoe Pang doodgeschoten. - Rotterdam In een uitgebrand pand wordt het lijk aangetroffen van de 47-jarige Johannes Tol. Hij is doodgeschoten. - Gasselte Bij een ruzie in het azc steekt een 61-jarige asielzoeker uit Azerbeidzjan zijn 44jarige vrouw dood. Hij pleegt zelfmoord in een politiecel. - Ridderkerk Bij een overval op de Aldi schiet de 20-jarige Antilliaan O.C. de 33-jarige bedrijfsleider J. Mendes dood. - Spijkenisse Een 34-jarige man wordt in zijn hals geschoten. Hij overlijdt op 4 januari aan zijn verwondingen. - Weert In het Antilliaanse centrum Caribe schiet de 34-jarige Antilliaan A.S. een 40-jarige Arubaan dood. - Groningen Bij een roofmoord in diens woning in Lewenborg steekt de 38-jarige buurtbewoner B.S. de 73-jarige Jan Friese dood. - Rotterdam In een belwinkel wordt een 24-jarige man uit Dordrecht vanaf de straat doodgeschoten. Later meldt zich een 24-jarige man als dader. - Vierpolders Op de stoep van zijn bungalow ligt het zwaar verminkte lijk van de 46-jarige Peter Baris. - Amsterdam In zijn woning is de 34-jarige Antonie van Pelt doodgestoken. De politie arresteert twee huisgenoten. De mannen hadden al langer ruzie en pleegden het delict onder invloed van drank en cocaïne. - Budel-Dorplein Bij een ruzie mishandelt de 59-jarige M.Z. zijn 59-jarige buurman zodanig dat deze de volgende dag in het ziekenhuis aan zijn verwondingen overlijdt.

340

- Rotterdam In zijn woning is de 34-jarige Christiaan Vogel doodgestoken. Zijn keel was doorgesneden en hij was in zijn borst gestoken. - Den Haag In een café schiet de 25-jarige S.S. de 22-jarige Mohamed el Abdellaoui dood. Diens pitbull had de schutter in zijn hand gebeten. Bovendien had het slachtoffer een relatie met de ex-vriendin van de man. - Dordrecht In een discotheek is de 21-jarige Fabien Gaari uit Tilburg met een schietpen neergeschoten. Hij overlijdt in het ziekenhuis. De politie arresteert een 18-jarige Antilliaanse verdachte, die bekent. Ze waren een paar dagen eerder in een discotheek in Breda tegen elkaar gebotst. - Huizen Na een schietpartij in een woning slaat een 43-jarige gewonde Surinamer per auto op de vlucht. Hij raakt van de weg, rijdt tegen een boom en overlijdt in het ziekenhuis. Een 48-jarige Amsterdammer bekent dat hij heeft geschoten. Aanleiding van de schietpartij ligt in de relationele sfeer. - Den Helder In een woning steken de Hongaarse zussen Rita en Erika, respectievelijk 24 en 27 jaar, de 26-jarige Marokkaanse El Hadi (Abdel) Benlamine dood en dumpen zijn lijk in het kanaal Schagen-Kolhorn. Daar wordt het op 5 februari 2002 gevonden. Het slachtoffer was de ex-partner van Rita en had haar misbruikt en tot prostitutie gedwongen. Ook Erika was door hem mishandeld en verkracht. - Rotterdam In zijn auto is een 29-jarige man uit Hellevoetsluis doodgeschoten.

341

Woord van dank

Bij de totstandkoming van dit boek zijn we door vele personen en organisaties geholpen. Wij zijn alle betrokkenen zeer erkentelijk. Allereerst hebben vele instanties en personen ons geholpen bij het verzamelen van berichten over moord en doodslag in de afgelopen tien jaar.Velen hebben ons de afgelopen jaren gewezen op interessante publicaties. In het bijzonder willen we Bas Derks van de afdeling documentatie van Elsevier danken. Hij heeft ruim 13.000 anp-persberichten over moord en doodslag voor ons verzameld en was altijd bereid aanvullende informatie te leveren. Ook hebben verschillende mensen berichten over moorden uit kranten en tijdschriften voor ons uitgeknipt. We willen hen hiervoor danken. Bij het construeren van de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’, waar de statistische analyses in dit boek op gebaseerd zijn, hebben we ook veel hulp gehad. De groep Moord & Zeden van de dienst Nationale Recherche Informatie (nri) heeft de databestanden viclas en Moord & Doodslag beschikbaar gesteld. We danken Paul van den Eshof, hoofd van de groep, hiervoor. Gerry Markevoort, Gerrit Weeink en Rinus Pitstra van de Dienst Justitiële Documentatie van het ministerie van Justitie danken we voor hun hulp bij het verkrijgen van de gegevens van de Strafregisters. Paul Smit en Marisca Brouwers van het wodc zijn we erkentelijk voor hun hulp bij het aanleveren van de computerbestanden met gegevens van het Openbaar Ministerie en de Dienst Justitiële Documentatie van het ministerie van Justitie. Verder danken we de vele functionarissen van de rechtbanken, parketten en politieregio’s die ons geholpen hebben door aanvullende gegevens over diverse moordzaken op te zoeken. Verzamelde gegevens kunnen niet zomaar geanalyseerd worden, zeker niet als ze uit zo veel uiteenlopende bronnen afkomstig zijn die vaak ook verschillende en soms zelfs tegenstrijdige informatie opleveren. In de afgelopen twee jaar hebben diverse onderzoeksassistenten op het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (nscr) ervoor gezorgd dat de gegevens uit 343

de verschillende bronnen zijn geïntegreerd in de databank ‘Moord en doodslag 1992-2001’. Ilse de Bruin, Tamara Krammer, Dirk-Jan van den Ouden, Marrije Post, Saskia Spoelstra en Sanne van Vught bedanken we voor hun vele en secure werk. Peter van der Voort, bibliothecaris van het nscr, heeft ons geholpen met het verzamelen van literatuur over moord en doodslag in Nederland. Met diverse personen hebben we vele nuttige en inspirerende gespreken over moord en doodslag gevoerd. We noemen graag de advocaten Benedicte Ficq en Willem Anker, die altijd bereid waren hun licht over zaken te laten schijnen. Daarnaast hebben Wim Bernasco, Catrien Bijleveld, Arjan Blokland, Gerben Bruinsma, Paul van den Eshof, Barbara van Gestel, Jan de Keijser, Peter van Koppen, Peter van der Laan, Christianne de Poot, Wilma Smeenk, Paul Smit en Karin Wittebrood eerdere versies van hoofdstukken of het hele boek gelezen en becommentarieerd. We zijn hen erkentelijk voor hun nuttige commentaar. Mochten er nog fouten in het boek zitten dan is dat uiteraard onze verantwoordelijkheid. Verder danken we René van Asselt en Nicole van Lunteren van Elsevier, die de opmaak van de grafieken en figuren hebben verzorgd. René van Rijckevorsel, chef Politiek & Binnenland van Elsevier, dacht altijd constructief mee en stroomlijnde de publicaties in Elsevier. Een apart woord van dank is op zijn plaats voor Bert Bommels. Samen met Remco Meijer publiceerde hij in Elsevier het eerste jaaroverzicht moord en doodslag, over 1992. Dit onderzoek herhaalde hij over 1997. Tot slot waarderen we dat onze werkgevers, Elsevier en het nscr, ons de afgelopen twee jaar de ruimte en mogelijkheden hebben geboden om aan dit boek te werken. Gerlof Leistra en Paul Nieuwbeerta April 2003

Moord en doodslag in Nederland

Recommend Documents