Montfoort. Nieuwegein. IJsselstein. Utrecht. Gemeentesecretaris Veenendaal Abcoude. Bunnik. Rhenen. De Bilt. Loenen. Maarssen Lopik

Leusden

Bunnik Zeist

Baarn Woudenberg

Montfoort Nieuwegein Utrechtse Heuvelrug

Vianen

De Bilt

Soest Loenen

Houten

Bunschoten Vademecum Crisisbeheersing

Gemeentesecretaris

Veenendaal

Abcoude Woerden

Eemnes

Oudewater

Utrecht Wijk bij Duurstede

Maarssen

Renswoude

Lopik

Breukelen

De Ronde Venen

IJsselstein

Amersfoort

Rhenen

Voorwoord Het vademecum gemeentesecretaris is bedoeld als beknopte handleiding bij crises, rampen en calamiteiten. Het heeft geen juridische status en vervangt het crisisbeheersingsplan niet. Het vademecum verschaft de gemeentesecretaris inzicht in zijn/haar rol, taak en verantwoordelijkheid in de koude fase, de warme fase en de nafase. De gemeentesecretaris heeft meerdere rollen. Naast de dagelijkse leiding aan het gemeentelijke apparaat (koude fase), is hij/zij lid van het Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) dat de burgemeester adviseert gedurende een crisis (warme fase). Vooral is de gemeentesecretaris de belangrijkste sparring partner van de burgemeester. In maart 2007 is de eerste versie van dit vademecum verschenen. Uit reacties, zowel binnen als buiten de eigen regio, is gebleken dat de meerwaarde van dit soort vademecums groot is. Het blijkt een praktisch hulpmiddel in crisissituaties. Herziening bleek noodzakelijk omdat In de afgelopen periode meerdere wijzigingen zijn aangebracht in de crisisbeheersingsstructuur, zoals de herziening van de GRIP. Ook aanbevelingen van gebruikers en deskundigen zijn meegenomen in deze herziene versie. Uiteraard wordt alles gedaan om crises te voorkomen. Mocht zich desondanks toch een crisis voordoen dan kan dit vademecum de gemeentesecretaris helpen bij het uitvoeren van zijn/haar belangrijke taak, rol en verantwoordelijkheid. Veiligheidsregio Utrecht

Vademecum Gemeentesecretaris, 2e herziene druk, september 2008

3

Inhoud Voorwoord

3

Deel I Vóór de crisis: de koude fase 1 Crisisbeheersingsplan

6 7

Deel II Tijdens de crisis: de warme fase 1 Alarmering 2 Crisisteams 3 Beeld-, Oordeel- en Besluitvorming (BOB) 4 Aandachtspunten per gemeentelijk proces

8 9 9 13 15

Deel III Na de crisis: de nafase 1 Nazorg 2 Checklist nafase

17 18 18

4


Bijlagen I Crisisbeheersingsstructuur II Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdingsprocedure (GRIP) III Crisisstaven IV Gemeentelijke (sleutel) functionarissen V Crisisbeheersingsprocessen VI Standaard agenda GBT VII Juridische noodmaatregelen VIII Afkortingenlijst IX Aantekeningen

21 26 33 35 38 39 40 42

Colofon

45


19 20

5

DEEL I

Vóór de crisis: de koude fase

1 Crisisbeheersingsplan De gemeentesecretaris is de hoogste ambtenaar van een gemeente en staat daarmee aan het hoofd van het ambtelijke apparaat. Dit betekent ambtelijke eindverantwoordelijkheid voor de (voorbereiding) op crises. Vooral ten aanzien van de gemeentelijke processen, waarbij meerdere gemeentelijke diensten zijn betrokken. De voorbereiding van de gemeentelijke processen is vastgelegd in het gemeentelijke crisisbeheersingsplan. Dit plan bestaat uit vier delen: Deel 1 het Basisplan Deel 2 de Deelplannen Deel 3 de Draaiboeken van de 25 crisisbeheersingsprocessen en de 6 algemene & ondersteunende processen. Deel 4 de lokale uitwerking van de gemeentelijke processen. Aandachtspunt: Draag zorg voor het actueel houden van het gemeentelijke crisisbeheersingsplan en de uitwerking van de draaiboeken van de gemeentelijke processen (processen 18 t/m 25 en de algemene en ondersteunende processen). Binnen de gemeentelijke organisatie zijn zogenaamde ‘procesverantwoordelijken’ aangewezen voor de verschillende draaiboeken van de gemeentelijke processen. Zij zijn verantwoordelijk voor: 씰 de totstandkoming van de draaiboeken; 씰 het actueel houden van de draaiboeken; 씰 het opleiden & oefenen van medewerkers 씰 het beoefenen van de deelplannen. De procesverantwoordelijken leggen hierover via de gemeentesecretaris verantwoording af aan het College van B&W. Een schematische weergave van de crisisbeheersingsstructuur en een overzicht van de crisisbeheersingsprocessen zijn opgenomen in de bijlagen.


7

DEEL II

Tijdens de crisis: de warme fase

De gemeentesecretaris heeft in de warme fase een aantal rollen te vervullen. Hij/zij blijft verantwoordelijk voor het (door) functioneren van de ambtelijke organisatie, is adviseur in het gemeentelijke beleidsteam en is vooral een belangrijke (persoonlijke) sparring partner en bestuursadviseur van de burgemeester. In dit hoofdstuk wordt een aantal onderwerpen nader belicht.

1 Alarmering Bij een (dreigende) crisis worden de burgemeester en adviseur crisisbeheersing (ACB) als eerste gealarmeerd door de meldkamer 1). De ACB draagt, namens de gemeentesecretaris, zorg voor de alarmering van de leden van het GBT, het GMT en de actiecentra en geeft daarbij aan naar welke locatie zij moeten gaan. Zodra het (kern) GBT bijeen moet komen wordt de gemeentesecretaris gealarmeerd door de ACB. Lokaal kan de gemeentesecretaris afspreken in welke gevallen hij nog meer wil worden geïnformeerd door de ACB. Eerste acties voor gemeentesecretaris: 씰 Zorg voor beeld van de crisis vanuit het CoPI en/of ROT 씰 Overleg/stem af met de burgemeester, adviseur crisisbeheersing, de voorzitter van het GMT, de liaison van de gemeente in het CoPI en/of het hoofd sectie gemeente in het ROT

2 Crisisteams In de bijlage is een overzicht van de verschillende crisisstaven opgenomen. Voor het RCBT, GBT, GMT, Gemeentelijke Actiecentra, ROT en CoPI zijn de samenstelling, rol, taak en verantwoordelijkheid weergegeven. Belangrijkste taken van de gemeentesecretaris in het GBT 씰 Adviseur voor wat betreft de gemeentelijke processen (NB: de ACB bewaakt het vergaderproces). 1) Vanaf 1 oktober 2008 gebeurt dat via een belcomputer (communicator). Vademecum Gemeentesecretaris, 2e herziene druk, september 2008

9

씰

씰

Gelet op het belang en het specifieke karakter van het proces voorlichten en informeren is een communicatieadviseur aanwezig in het GBT. De gemeentesecretaris houdt een oogje in het zeil of de adviezen voldoende realistisch zijn en politiek/ bestuurlijk adequaat. Is tijdens schorsingen van het GBT sparring partner van de burgemeester en overlegt met de ACB over het proces.

De vergaderklok 2) Het principe van de vergaderklok: 씰 Alle crisisstaven vergaderen gelijktijdig. 씰 Spreek met de Operationeel Leider in het ROT de tijden van de vergaderklok af. 씰 Eerste vergadering zal, gelet op beeldvorming, vaak iets meer tijd vergen. 씰 In het begin zal het noodzakelijk zijn ieder uur te vergaderen. Na verloop van tijd kan de vergaderfrequentie mogelijk afnemen. 씰 Vergader niet langer dan afgesproken.

Gebruik de schorsing van de vergadering voor: 씰 Contact burgemeester met Operationeel Leider in het ROT en eventueel collega burgemeesters, cdK en/of minister. 씰 Rapporteren over nog openstaande punten. 씰 Het voorbereiden van het perscontact, in overleg met de communicatieadviseur. Voor een uitvoerige persconferentie is er in de eerste uren onvoldoende tijd. Het perscontact kan dus maar kort zijn. 씰 Mogelijkheid voor informatie-uitwisseling tussen de crisisteams. Aandachtspunten met betrekking tot: GBT 씰 Weerhoud de burgemeester van bemoeienis met operationele aangelegenheden 씰 Geef de burgemeester informatie die hij/zij nodig heeft. Zeker als het gaat om: 쑱 Mediagevoeligheid 쑱 Bestuurlijke beslispunten 쑱 Mogelijk juridische consequenties 씰 Leg meerdere opties voor met voordelen en nadelen en spreek voorkeur voor één optie uit. 씰 Laat - via de griffier - de fractievoorzitters informeren over de crisis en de rol van de gemeente 씰 Informeer de collegeleden 씰 Start nazorg in vroeg stadium op. Één loket gedachte 씰 Houd ‘de vergaderklok’ in acht (zie figuur voorgaande pagina) 씰 Denk vooruit! 씰 Hanteer de vastgestelde communicatielijnen om ruis te voorkomen 씰 Maak, op basis van de situatierapportage, een analyse door de consequenties van het incident voor de gemeentelijke processen in beeld te brengen. 씰 Geef adviezen over de inzetbaarheid en slagkracht van de eigen gemeentelijke organisatie en de praktische haalbaarheid van bepaalde bestuurlijke besluiten.

2) Geïnspireerd door H. Kooistra, politie regio Utrecht. 10



11

씰

씰 씰 씰 씰 씰 씰

Adviseer de voorzitter - al naar gelang de aard van de crisis het GBT uit te breiden met in of externe deskundigen en/of adviseurs, zoals waterschappen, nutsbedrijven (Eneco, Vitens) en/of het Openbaar Ministerie. Denk mee aan het voorkomen van een vervolgramp. Adviseer over juridische noodmaatregelen, zoals noodbevelen en noodverordeningen Is er voldoende ondersteunend personeel voor het GBT geregeld? Is aflossing geregeld. Draag zorg voor het op gang brengen/houden van de dagelijkse gemeentelijke organisatie. Er is geen formele lijn tussen GBT en GMT. Het ligt wel voor de hand dat de gemeentesecretaris in het GBT tijdens schorsing ruggespraak houdt met de voorzitter van het GMT over het reilen en zeilen in het ambtelijk apparaat.

Aandachtspunten met betrekking tot: GMT 씰 Zorg dat een technisch voorzitter, niet zijnde de (loco) gemeentesecretaris of een procesverantwoordelijke, het GMT leidt. De (loco) gemeentesecretaris en procesverantwoordelijken hebben een andere rol te vervullen in de warme fase. 씰 Zodra een ROT operationeel is lopen de contacten van de voorzitter van het GMT via het Hoofd Sectie Gemeente in het ROT en niet via het GBT! Aandachtspunten met betrekking tot: ROT 씰 De Operationeel Leider houdt contact met de burgemeester 씰 Zorg voor opgeleide en getrainde medewerkers in sectie gemeente van het ROT. Er kan beroep worden gedaan op regionale bijstand (pool van gemeentesecretarissen en ondersteuning). 씰 Het Hoofd Sectie Gemeente in het ROT onderhoudt contact met de voorzitter van het GMT 12


씰

Het Hoofd Sectie Communicatie onderhoudt contact met het hoofd actiecentrum voorlichten en informeren van de getroffen gemeente(n).

Aandachtspunten met betrekking tot: CoPI Zorg dat functionarissen in de gemeente zijn aangewezen als adviseur van de gemeente in het CoPI. Deze rol neemt in betekenis toe. Bij een GRIP 2 situatie is deze rol niet meer te verenigen met die van adviseur crisisbeheersing die op dat moment een rol in het GBT heeft. Gelet op gestelde opkomsttijd van 30 minuten is het raadzaam deze functionaris op piket te zetten.

3 Beeld-, Oordeel- en Besluitvorming (BOB) Ten tijde van de crisis is het handelen volgens het BOB principe cruciaal. De gemeentesecretaris kan hier op de volgende wijze invulling aan geven: Beeldvorming Zorg voor zoveel mogelijk informatie over de volgende zaken: 씰 Wat is er gebeurd en wanneer? 씰 Welke GRIP-fase is afgekondigd? 씰 Meteogegevens? 씰 Waar is het bron- en/of effectgebied? 씰 Wat is een veilige aanrijdroute? 씰 Wie is er bij betrokken (bijv. kinderen, kwetsbare groepen)? 씰 Zijn er doden, zwaar- en/of lichtgewonden? Zo ja, hoeveel? 씰 Wat is er met de slachtoffers gebeurd? 씰 Is het gebied afgezet? Wanneer is het weer veilig? 씰 Is de omgeving ontruimd? Waar zijn zij ondergebracht? 씰 Voorlichting richting omgeving al georganiseerd? 씰 Wat is de mogelijke oorzaak? 씰 Is er een concrete hulpvraag geformuleerd door de operationele diensten?


13

Oordeelsvorming (analyse van het beeld) Vorm op basis van het beeld van de situatie een oordeel. Denk hierbij aan de volgende zaken: 씰 Welke impact heeft dit incident op het gemeentelijke apparaat en welke prioriteiten moeten er gesteld worden? 씰 Welke andere gemeentelijke functionarissen of nog niet betrokken externen moeten er geïnformeerd / gealarmeerd worden? 씰 Wat zijn mogelijke knelpunten (domino-effecten, kwetsbare objecten en gevaarlijke stoffen)? 씰 Is er een risico voor de volksgezondheid / voor omwonenden? 씰 Te verwachten veranderingen (scenario-denken)? 씰 Welke gemeentelijke processen moeten er worden opgestart? 씰 Welke raakvlakken zijn er met de processen van andere disciplines?

4 Aandachtspunten per gemeentelijk proces

Besluitvorming Lever bijdrage aan snelle besluitvorming in het GBT over: 씰 Bestuurlijke beslissingen 씰 Communicatiestrategie 씰 Opstarten gemeentelijke processen

Uitvaartverzorging 씰 Ondersteun de burgemeester; tijdens begrafenissen, een herdenkingsdienst en een stille tocht wordt van hem/haar verwacht dat hij/zij de aanwezigen toespreekt. 씰 Draag zorg dat één functionaris (bij voorkeur de burgemeester zelf) het contact onderhoudt met de nabestaanden.

Aandachtspunten: Draag vanaf het begin zorg voor een goede registratie en verslaglegging van alle activiteiten en overleggen. Dit met het oog op de verantwoording achteraf. 씰 Zorg voor tijdige terugkoppeling besluiten van het GBT aan het ROT. 씰

Voorlichten & Informeren 씰 Laat vooral de communicatieadviseur in het GBT hierover adviseren. Bewaak de politiek/bestuurlijk implicaties en consequenties van dit advies. 씰 Verwanteninformatie is ook een gemeentelijke taak! 씰 Denk aan interne communicatie richting ambtelijke organisatie. 씰 Denk aan het informeren van college en gemeenteraad. Opvangen & Verzorgen 씰 Adviseer over moment van bezoek burgemeester aan de opvanglocatie.

Voorzien in primaire levensbehoeften 씰 Bij uitval nutsvoorzieningen: vraag naar de tijdsduur. Heeft gevolgen voor gemeentelijke processen. 씰 Houdt rekening met het seizoen. 씰 Stel vast voor hoe lang vervangende huisvesting is geregeld (i.v.m. de kosten die wellicht door de gemeente worden gedragen) Registratie van slachtoffers (CRIB) Ga alleen uit van officieel aangeleverde gegevens die zijn gevalideerd door het ROT.

씰

14



15

DEEL III Registratie van afhandeling schade (CRAS) 씰 Zorg dat geen schadevergoedingen worden toegezegd voordat hier afspraken over zijn gemaakt. Milieu Draag zorg dat de eventuele vergunning waar het incident betrekking op heeft boven tafel wordt gebracht door het ambtelijk apparaat.

씰

Nazorg 씰 Breng de zorg op lange termijn zo snel mogelijk in beeld. Zie circulaire Handreiking “Opzet Informatie en Adviescentrum na rampen” april 2004. www.rampenbeheersing.nl

16


Na de crisis: de nafase

1 Nazorg

BIJLAGEN

De gemeentesecretaris is verantwoordelijk voor alle aan de calamiteit gerelateerde activiteiten die na de bestrijding doorlopen of opgestart dienen te worden.

I II

2 Checklist gemeentesecretaris in de nafase: 씰 씰 씰 씰 씰 씰

18

Organiseer een interne projectorganisatie ‘Nazorg’. Overweeg een interne en/of externe evaluatie (zie draaiboek algemene & ondersteunende processen) Denk aan (interne) nazorg voor medewerkers. Houdt rekening met langdurige nazorg aan slachtoffers, nabestaanden en hulpverleners. Waarborg de continuïteit van de reguliere werkzaamheden van de gemeentelijke organisatie. Blijf de sparring partner en adviseur van de burgemeester! Juist in de nafase spelen verantwoording en onderzoeken een dominante rol.


III IV V VI VII VIII IX

Crisisbeheersingsstructuur Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdingsprocedure (GRIP) Crisisstaven Gemeentelijke (sleutel) functionarissen Crisisbeheersingsprocessen Standaard agenda GBT Juridische noodmaatregelen Afkortingenlijst Aantekeningen

II Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdingsprocedure (GRIP)

I Crisisbeheersingsstructuur *

NCC Minister van BZK

GBT Burgemeester

PCC Adviseur Brandweer CvdK Adviseur Politie/ OvJ Adviseur GHOR RCBT

Gemeentesecretaris

COV

ACB Communicatieadviseur

ROT Operationeel leider Sectie Brandweer

GMT

Sectie Politie

Technisch voorzitter

Sectie GHOR

Procesverantwoordelijken

Sectie Gemeente: • hoofd sectie gemeente (uit pool gemeentesecretarissen) • liaison gemeente (uit getroffen gemeente) • ACB of BGC medewerker

Actiecentra voorlichten en informeren (18) opvangen en verzorgen (19)

Sectie Communicatie

uitvaartverzorging (20)

De Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure (GRIP) is in Nederland een landelijke afspraak over de opschaling van incidenten rampenbestrijding voor professionele hulpverleners als de brandweer, politie en Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen. De procedures regelen opschaling op operationeel niveau op de plaats van het incident en daarnaast op bestuurlijk niveau van gemeente tot het regionale niveau. Er kan worden opgeschaald bij een daadwerkelijk incident of de dreiging daarvan (zie pagina 32). Enkele factoren die van invloed kunnen zijn op de opschaling: 씰 Kans op escalatie van het incident of crisis 씰 Aard van het incident: betreft het bron en/of effectgebied 씰 Impact op de bevolking De kracht van GRIP is dat vanuit het veld tot opschaling kan worden besloten door een leidinggevende van een operationele dienst. De andere hulpdiensten volgen deze opschaling onmiddellijk. Vanaf GRIP 2 bekrachtigt de burgemeester verdere opschaling en besluit tot afschaling.

registratie van slachtoffers (21) COPI Leider CoPi Adviseur Brandweer Adviseur Politie Adviseur GHOR Rampterrein

Adviseur Gemeente Woordvoerder VRU of Politie

= Opdrachtlijn

voorzien in primaire levensbehoeften (22) registratie van schade en afhandeling (23) mileuzorg (24) nazorg (25) algemene en ondersteunende processen

= Informatielijn

GRIP 0: Normale dagelijkse werkzaamheden: 씰 Het incident blijft binnen de gemeentegrens. 씰 De uitstralingseffecten zijn beperkt. 씰 De operationele diensten werken op een routinematige wijze volgens eigen procedures; 씰 De afstemming tussen de operationele diensten vindt plaats in het ‘motorkapoverleg’. 씰 Bij incidenten met een politiek-maatschappelijke impact wordt de burgemeester geïnformeerd.

* Structuur per 1 januari 2009

GRIP 1: Bronbestrijding 씰 Het incident blijft binnen de gemeentegrens; 20



21

씰 씰 씰

씰 씰 씰

씰

Het incident vraagt om een multidisciplinair gecoördineerde aanpak; Er wordt een Commando Plaats Incident (CoPI) opgestart; De functie van leider CoPI wordt vervuld door de HOvD van de brandweer, tenzij de aard van het incident reden geeft om hiervan af te wijken; De burgemeester wordt door de leider CoPI geïnformeerd over het incident, tenzij er lokaal andere afspraken zijn gemaakt; De Adviseur Crisisbeheersing (ACB) bepaalt of de liaison gemeente naar het CoPI toegaat; De liaison van de gemeente kan zonodig, in overleg met de burgemeester, de gemeentesecretaris en de Adviseur Crisisbeheersing, één of meerdere gemeentelijke processen activeren; Bij twee of meer gemeentelijke processen wordt het Gemeentelijk Managementteam (GMT) actief;

GRIP 2: Bron- en effectbestrijding 씰 Het incident betreft een bron- en effectgebied binnen de gemeente; 씰 Het CoPI is actief; 씰 Het Regionaal Operationeel Team (ROT) wordt opgestart; 씰 De operationele leiding in het ROT ligt bij de brandweer tenzij de aard van het incident aanleiding geeft om hiervoor een andere dienst aan te wijzen; 씰 De gemeente vaardigt een lokale liaison af naar het ROT; 씰 Er komt een kernbezetting van het Gemeentelijke Beleidsteam (GBT) bijeen; 씰 Afhankelijk van de aard en de omvang van het incident worden gemeentelijke processen geactiveerd na overleg tussen de ACB en de gemeentesecretaris. Alarmering zal gebeuren door ACB of op last van de gemeentesecretaris; 씰 Bij twee of meer gemeentelijke processen wordt het Gemeentelijk Managementteam actief; 씰 De piketfunctionaris van het kabinet CdK wordt in kennis gesteld; 22


씰

Zonodig worden burgemeesters van buurgemeenten geïnformeerd;

GRIP 3: Bedreiging van het welzijn van (grote groepen) van de bevolking 씰 Er is sprake van een ramp (definitie WRZO); 씰 Het incident blijft beperkt binnen de gemeentegrens; 씰 De burgemeester treedt vanaf dit moment op als opperbevelhebber; Degenen die aan de bestrijding van een ramp of een zwaar ongeval deelnemen, staan onder zijn bevel. 씰 De burgemeester draagt er zorg voor dat: 쑱 de bij de bestrijding van een ramp of een zwaar ongeval betrokken personen op passende wijze informatie wordt verschaft over een ramp die of een zwaar ongeval dat de bevolking en het milieu bedreigt of treft, de risico’s die hun inzet bij deze ramp of dit zware ongeval heeft voor hun gezondheid en de voorzorgsmaatregelen die in verband daarmee zijn of zullen worden getroffen. 쑱 de bevolking, de hoofdofficier van justitie, Onze commissaris in de Provincie, en Onze Minister op passende wijze informatie wordt verschaft over de oorsprong, de omvang en de gevolgen van een ramp die of een zwaar ongeval dat de bevolking en het milieu bedreigt of treft, alsmede over de bij deze ramp of dit zware ongeval te volgen gedragslijn 씰 Het CoPI, ROT en het GBT zijn volledig bemenst; 씰 De operationele leiding ligt bij de brandweer, tenzij de burgemeester een andere voorziening treft; 씰 De CdK en het Provinciaal Coördinatie Centrum (PCC) worden in kennis gesteld; 씰 De benodigde gemeentelijke processen worden geactiveerd; 씰 Bij twee of meer gemeentelijke proces wordt het Gemeentelijk Managementteam (GMT) gestart;


23

GRIP 4: Gemeentegrensoverschrijdende ramp 씰 Het incident overschrijdt door zijn omvang of impact de gemeentegrens; 씰 De GBT’s worden door het Regionaal Coördinerend BeleidsTeam (RCBT) geadviseerd; 씰 De CdK is voorzitter van het RCBT; 씰 De operationele leiding ligt bij de brandweer, tenzij de burgemeester een andere voorziening treft; 씰 De samenstelling van het CoPI, het ROT, het GBT en het GMT zijn hetzelfde als in GRIP 3; 씰 Het Provinciaal Coördinatie Centrum (PCC) wordt operationeel en het Nationaal Coördinatie Centrum (NCC) wordt door het PCC in kennis gesteld;

Voorbereidend Coördinatiealarm

Reikwijdte van het incident

CoPI-alarm (GRIP 1)

Voorbereiding van een Commando Plaats Incident bij een dreigend incident.

ROT-alarm (GRIP 2)

Voorbereiding van de operationele leiding bij een dreigend incident in de regio.

GBT-alarm (GRIP 3)

Voorbereiding van de bestuurlijke leiding bij een dreigend incident in de gemeente.

RCBT-alarm (GRIP 4) Voorbereiding van de gecoördineerde bestuurlijke leiding bij een dreigend incident in meerdere gemeenten.

NB Het kan het zo zijn dat de gemeentelijke liaison al eerder als GRIP 1 wordt opgeroepen om gemeentelijke processen op te starten. Gemeentelijke processen kunnen zelfs bij GRIP 0 geactiveerd worden. Inzet van de gemeentelijke organisatie is niet afhankelijk van GRIP. GRIP ook bij dreiging van een incident of crisis Naast een plotselinge gebeurtenis kan een incident zich ook van te voren aankondigen. Voorbeelden hiervan zijn een dreigende dijkdoorbraak of een dreigende infectieziekte. Bij dreigende incidenten zal de opschaling anders verlopen. De opschaling is in deze gevallen veel meer beleidsmatig dan operationeel, aangezien het incident zich nog niet heeft voorgedaan. Het incident vraagt dan wel om een bepaald coördinatiealarm zonder dat alle teams binnen het coördinatiealarm actief zijn. De volgende coördinatiealarmen worden onderscheiden:

24



25

III Crisisstaven

In overleg tussen voorzitter en secretaris kan voor een andere vergaderlocatie worden gekozen.

Regionaal Coördinerend Beleidsteam (RCBT) Voor de Veiligheidsregio Utrecht is voor grensoverschrijdende crises een bestuurlijk convenant afgesloten. Taak, rol en verantwoordelijkheid RCBT Ingeval de crises twee of meer gemeenten treft, wordt het RCBT bijeen geroepen. Het RCBT adviseert de door een crisis getroffen gemeenten en coördineert een gezamenlijke aanpak in beleid (bestuurlijke knelpunten) en crisiscommunicatie. Samenstelling RCBT Leden: 씰 voorzitter; de commissaris van de Koningin of de (plv.) voorzitter van de veiligheidsregio 씰 de (plv.) korpsbeheerder 씰 minimaal één lid van het Dagelijks Bestuur van de VRU 씰 secretaris; de directeur VRU Adviseurs: (coördinerend) gemeentesecretaris 씰 korpschef 씰 regionaal commandant van dienst brandweer 씰 Regionaal Geneeskundig Functionaris 씰 chef kabinet cdK 씰 communicatieadviseur De Operationeel Leider in het ROT legt het situatierapport van het ROT, inclusief bestuurlijke dilemma’s en voorstellen voor aan het RCBT. 씰

Vestiging Het RCBT komt na alarmering bijeen in het Centrum voor Openbare Veiligheid (COV) in Utrecht. 26


Alarmering De leden en adviseurs van het RCBT worden – na afstemming voorzitter en secretaris – gealarmeerd.

Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) Taak, rol en verantwoordelijkheid GBT Het GBT adviseert de burgemeester ten tijde van de crisis bij het maken van bestuurlijke afwegingen, het nemen van beleidsbeslissingen. De communicatiestrategie, (bestuurlijke) scenario’s voor de langere termijn en de nazorg. Het team heeft geen beslissingsbevoegdheid. De burgemeester als eenhoofdige leiding wel. 씰 씰 씰 씰 씰 씰 씰

Analyseren van bestuurlijke knelpunten op basis van Beeldvorming, Oordeelsvorming en besluitvorming (BOB-principe) Nemen van bestuurlijke besluiten en terugkoppelen aan het ROT Accorderen instellen rampenzender, noodverordeningen en – bevelen Vaststellen van een communicatiestrategie Nadenken over de langere termijn Uitzetten van operationele vragen bij het ROT Advisering over de nafase en de nazorg.

Vooral niet doen: 씰 Operationele vragen beantwoorden. Daar is het ROT voor. 씰 Lang vergaderen Er kan sprake zijn van een kern GBT (tot en met GRIP 2) en een volledig GBT (vanaf GRIP 3). Vademecum Gemeentesecretaris, 2e herziene druk, september 2008

27

Samenstelling kernbezetting GBT 씰 Burgemeester (voorzitter) 씰 Gemeentesecretaris 씰 Adviseur Crisisbeheersing 씰 Communicatieadviseur

씰

씰 씰

Samenstelling volledig GBT Kernbezetting aangevuld met: 씰 Regionaal Geneeskundig Functionaris 씰 Districtschef Politie 씰 Commandant Brandweer 씰 Notulist 씰 Plotter De samenstelling kan indien nodig worden aangevuld met vertegenwoordigers van andere bij de crisisbeheersing betrokken organisaties en/of diensten, zoals de Officier van Justitie.

Geeft (on)gevraagd advies aan het GBT over: 쑱 bestuurlijke dilemma’s 쑱 communicatiestrategie Stelt behoeften aan middelen en eenheden vast en coördineert hiervoor de logistiek Geeft – namens de operationeel leider - operationele opdrachten en adviezen aan de verschillende operationele diensten. Ook aan het GMT.

Vestiging Het GBT is in de meeste gemeenten gevestigd in het stadhuis/ gemeentehuis.

Samenstelling 씰 Operationeel Leider (voorzitter) 씰 Communicatieadviseur (vanuit pool) 씰 Hoofd sectie GHOR 씰 Hoofd sectie Politie 씰 Hoofd sectie Brandweer 씰 Hoofd Sectie Gemeente 씰 Liaison gemeente in het ROT 씰 Hoofd sectie kabinet CdK (indien het RCBT bijeenkomt). 씰 Informatiemanager + ondersteuning (momenteel nog niet georganiseerd wordt wel georganiseerd)

Alarmering Het (kern) GBT wordt na overleg met de burgemeester of op last van de burgemeester gealarmeerd (GRIP 2, 3 of 4).

De samenstelling kan worden aangevuld, naar gelang de aard van de crisis, met vertegenwoordigers van andere bij de crisisbeheersing betrokken organisaties en/ of diensten.

Regionaal Operationeel Team (ROT)

Sectie Gemeenten in het ROT In het ROT functioneert een aparte sectie gemeenten (de gemeente als vierde operationele kolom). Deze sectie bestaat in principe uit drie functionarissen: 1 Hoofd Sectie Gemeente 2 Procesadviseur 3 Liaison gemeente

(vanaf GRIP2) Taak, rol en verantwoordelijkheid ROT: 씰 Draagt zorg voor de gecoördineerde (operationele) uitvoering van de rampenbestrijding 쑱 De leiding ligt bij de Operationeel Leider! 씰 Vertaalt beleidsbeslissingen in samenhangende opdrachten tot uitvoering 28



29

씰

씰

씰

Ad 1: Het Hoofd Sectie Gemeenten zit namens de lokale gemeentesecretaris in het ROT voor de operationele aansturing van de gemeentelijke processen. Het hoofd sectie gemeente onderhoudt contact met de voorzitter van het GMT. Ad 2: De procesadviseur ondersteunt het hoofd sectie gemeenten en adviseert hem over de samenhang van de gemeentelijke processen en de verdere procesgang Ad 3: De liaison van de getroffen gemeente brengt lokale kennis in

Op verzoek van de getroffen gemeenten kan een beroep worden gedaan op een regionale pool die bestaat uit een aantal gemeentesecretarissen (functie hoofd sectie gemeenten) en medewerkers VRU/BGC (procesadviseur). Vestiging Het ROT is gevestigd in het Centrum voor Openbare Veiligheid (COV) gebouw aan de Briljantlaan te Utrecht. Alarmering Als het ROT bijeen moet komen worden alle ROT- leden gealarmeerd door de Gemeenschappelijke Meldkamer Utrecht (GMU). Alarmering van het Hoofd Sectie Gemeenten en/of de liaison gemeente in het ROT is een gemeentelijke verantwoordelijkheid.

Gemeentelijk Managementteam (GMT) Het GMT bepaalt welke taken en activiteiten (betreffende mensen, tijd en middelen) georganiseerd en gepland moeten worden en handelen daar naar. Het GMT geeft sturing aan actiecentra en verdeelt werkzaamheden conform de afspraken of planning en bewaakt de voortgang. Het GMT wordt ingesteld als twee of meer gemeentelijke processen moeten worden opgestart. 30


Taak, rol en verantwoordelijkheid GMT 씰 Geeft leiding aan de uitvoering van de gemeentelijke processen, binnen de afstemmingsvoorwaarden van het ROT. 씰 De voorzitter van het GMT stemt de activiteiten af met het Hoofd Sectie Gemeenten in het ROT. 씰 Stuurt alle actiecentra van de gemeente aan. 씰 Zorgt voor afstemming tussen de taken van de gemeentelijke processen. 씰 Schept praktische voorwaarden om alle bestrijdingsactiviteiten geheel te kunnen beheersen. 씰 Breidt gevraagde en ongevraagde adviezen voor en legt deze voor aan het ROT. 씰 Bijstandsverzoeken afhandelen (via het ROT). 씰 Zet opdrachten uit richting de actiecentra van de betreffende gemeentelijke crisisbeheersings-processen. Samenstelling 씰 Technisch voorzitter 씰 Gemeentelijke procesverantwoordelijken 씰 Notulist/ Logboekschrijver Vestiging Het GMT is in de meeste gemeenten gevestigd in het stadhuis/ gemeentehuis. Alarmering Het GMT wordt gealarmeerd na overleg met/ en op last van de burgemeester en/of gemeentesecretaris.


31

Gemeentelijk Actiecentrum (Ac) Ieder gemeentelijk crisisbeheersingsproces heeft een eigen Ac. Een Ac staat onder leiding van een hoofd. Het hoofd actiecentrum geeft operationele leiding aan het actiecentrum en werkt, ten tijde van een crisis, onder verantwoordelijkheid van de procesverantwoordelijke. De Ac’s bestaan uit aangewezen medewerkers. Het aantal medewerkers hangt samen met de grootte van het incident en/of de hoeveelheid uit te voeren taken.

Het Commando Plaats Incident (CoPI)

IV Gemeentelijke (sleutel) functionarissen Burgemeester Bij een crisis heeft de burgemeester het opperbevel. Iedereen die voor de gemeente aan de bestrijding van de crisis deelneemt, staat onder zijn/haar bevel. De commissaris van de Koningin en/of de minister van BZK hebben de bevoegdheid aanwijzingen te geven aan de burgemeester. Over het gevoerde beleid en de genomen beslissingen tijdens de crisis moet de burgemeester achteraf verantwoording afleggen aan de gemeenteraad.

Zodra multidisciplinair overleg gewenst is bij een crisis, wordt ná het zogenaamde motorkapoverleg (brandweer, politie en geneeskundig), een CoPI ingericht (vanaf GRIP 1). Zoals de naam al doet suggereren wordt het CoPI nabij de plaats van het incident of de crisis ingericht en zorgt voor de operationele berichtgeving aan het ROT.

College van B&W Voor de voorbereiding van de crisisbeheersings-organisatie als geheel is het college van burgemeester en wethouders bestuurlijk verantwoordelijk.

Het CoPI is als volgt samengesteld: Leider CoPI (Hoofd Officier van Dienst) 씰 Adviseur Brandweer (OVD-B) 씰 Adviseur Politie (OVD-P) 씰 Adviseur Geneeskundig (OVD-G) 씰 Adviseur/liaison gemeente 씰 Woordvoerder VRU

Gemeentesecretaris De gemeentesecretaris is als hoofd van de gemeentelijke organisatie eindverantwoordelijk voor de operationele en beleidsmatige voorbereiding op een crisis. Hiermee is hij de belangrijkste gemeentelijke adviseur van de burgemeester in het GBT. De gemeentesecretaris heeft dus een rol in de koude fase, de warme fase en de nafase.

씰

Liaison gemeente in het CoPI De liaison gemeente in het CoPI zit ten behoeve van de gemeentelijke processen in het CoPI. De liaison gemeente in het CoPI analyseert het incident en vertaalt dit naar de eigen gemeentelijke organisatie en treft de benodigde maatregelen /voorzieningen. Adviseur Crisisbeheersing in het GBT In het GBT bewaakt de ACB het proces. Hij/zij is alert op operationele versus bestuurlijke zaken, mono- en multidisciplinaire 32



33

zaken, relevante wet- en regelgeving en andere relevante zaken m.b.t. de ramp en/of crisis. Hij/zij bewaakt binnen het GBT de voortgang van het proces en de uitgezette acties m.b.t. de gemeentelijke processen. Procesverantwoordelijken Voor elk gemeentelijk proces is een procesverantwoordelijke aangewezen. Onder zijn/haar leiding vinden de voorbereiding op en de uitvoering van activiteiten binnen het betreffende proces plaats. De procesverantwoordelijke is verantwoordelijk voor het beheer van het draaiboek en het opleiden en oefenen van personeel en heeft in de warme fase zitting in het GMT. Hoofden Actiecentra gemeentelijke processen Elk gemeentelijke proces heeft een hoofd actiecentrum. Deze geeft operationele leiding aan het actiecentrum en werkt, ten tijde van een crisis, onder verantwoordelijkheid van de procesverantwoordelijke. Hoofd Sectie Gemeente Het Hoofd Sectie Gemeente zit namens de gemeentesecretaris in het ROT voor operationele adviezen over de gemeentelijke processen. Het hoofd sectie gemeente onderhoudt contact met de voorzitter van het GMT. Het hoofd sectie gemeente kan worden ondersteund door: 씰 een liaison uit de getroffen gemeente welke voorziet in lokale kennis en 씰 een adviseur crisisbeheersing uit de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) of een medewerker van Bureau Gemeentelijke Crisisbeheersing (BGC) van de VRU. Liaison gemeente in het ROT Een medewerker van de getroffen gemeente met veel lokale kennis. Adviseert het hoofd sectie gemeente over specifiek lokale aangelegenheden. 34


V Crisisbeheersingsprocessen Cluster A: Bron en effectbestrijding Procesverantwoordelijke: Brandweer - Regionaal Commandant 1. Bestrijden van brand en emissie gevaarlijke stoffen 2. Redden en technische hulpverlening 3. Ontsmetten van mens en dier 4. Ontsmetten voertuigen en infrastructuur 5. Waarnemen en meten 6. Waarschuwen van de bevolking 7. Toegankelijk maken en opruimen Cluster B: Geneeskundige hulpverlening Procesverantwoordelijke: GHOR - Regionaal Geneeskundige Functionaris 8. Geneeskundige Hulpverlening-somatisch 9. Preventieve Openbare Gezondheidszorg (incl. inzamelen besmette waren) 10. Geneeskundige Hulpverlening-psychosociaal Cluster C: Rechtsorde en verkeer Procesverantwoordelijke: Politie Utrecht - Korpschef Regiopolitie dan wel het Openbaar Ministerie (Hoofd) Officier van Justitie 11. Ontruimen en evacueren 12. Afzetten en afschermen 13. Verkeer regelen (verkeerscirculatie) 14. Handhaven openbare rechtsorde 15. Identificeren slachtoffers 16. Begidsen 17. Strafrechtelijk onderzoek


35

Cluster A: Bron en effectbestrijding 1. Bestrijden van brand en emissie gev. stoffen 2. Redden en technische hulpverlening 3. Ontsmetten van mens en dier 4. Ontsmetten voertuigen en infrastructuur 5. Waarnemen en meten 6. Waarschuwen van de bevolking 7. Toegankelijk maken en opruimen Cluster B: Geneeskundige hulpverlening 8. Geneeskundige Hulpverlening-somatisch

Gevaarlijke

Volksgezondheid Infrastructuur

Bevolking

Natuurrampen

Overige

n n n n d ffe ffe de ge lan to to e rin en eid en et gh es l. s o h i n w f t ng uw xp ph nd rs iev nd ge to ou e o t e o . a igi er no eb es ac nin st eb ez n ev re db s at e g al g e l i g e d m i n ed dio ng all n ev te rz or gt ne ift ra nd ks tw so a n i a l v e o r o n a t eb ng he tg tr tb de en vo ge gr ng tu nv ige ee vo fs l n to n ch e m in w lf mi ts me me in op me ng ra ar ha so pa tis in ng al al al al al go nu rb idi en tro sc va er me ris rti po te ev ev ev ev ev al rs re iek ht ot uu nd re ke ro to ng ng ng ng ng ve at ed ra it v ro an am xt iek uc er er ns •O •O •V •I •U •O •O •O •Z •B •B •R •T •L •O •G •P •N •E

Verkeer en vervoer

37 Vademecum Gemeentesecretaris, 2e herziene druk, september 2008 Vademecum Gemeentesecretaris, 2e herziene druk, september 2008 36

9. Preventieve Openbare Gezondheidszorg 10. Geneeskundige Hulpverlening-psychosociaal Cluster C: Rechtsorde en verkeer 11. Ontruimen en evacueren 12. Afzetten en afschermen 13. Verkeer regelen 14. Handhaven openbare rechtsorde

De algemene en ondersteunende processen dienen door alle procesverantwoordelijken van alle disciplines te worden uitgevoerd.

15. Identificeren slachtoffers 16. Begidsen 17. Strafrechtelijk onderzoek

a. Alarmering; b. Communicatie; c. Logistiek d. Registratie; en Verslaglegging; e. Evaluatie; f. Archivering.

Cluster D: Bevolkingszorg 18. Voorlichten en informeren 19. Opvangen en verzorgen

Algemene en ondersteunende processen

Uitvaartverzorging Registratie van slachtoffers Voorzien in primaire levensbehoeften Registratie van schade en afhandeling Milieuzorg Nazorg

Procesverantwoordelijke: Gemeente - Burgemeester 18. Voorlichten en informeren 19. Opvangen en verzorgen 20. Uitvaartverzorging 21. Registratie van slachtoffers 22. Voorzien in primaire levensbehoeften 23. Registratie van schade en afhandeling 24. Milieuzorg 25. Nazorg

20. 21. 22. 23. 24. 25.

Cluster D: Bevolkingszorg

VI Standaard agenda vergadering GBT

VII Juridische noodmaatregelen

1 Opening - voorstelronde - bespreken gewenste samenstelling GBT - vaststellen agenda 2 Besluitenlijst laatste vergadering GBT (vanaf 2e vergadering) 3 Situatierapportage (sitrap vanuit het ROT)3) 3 a Beeldvorming huidige situatie 3 b Beeldvorming te verwachten situatie 4 Oordeelsvorming - benoemen van keuzes/alternatieven 5 Besluitvorming - besluiten over voorstellen ROT - noodwetgeving - accorderen bijstand 6 Communicatie - beeld in de media en samenleving - advies ROT - advies communicatieadviseur GBT - bepalen persmoment 7 Samenvatten besluiten Evt. korte schorsing 4); terugkoppeling besluiten aan ROT 8 Scenario’s langere termijn - opstarten en borgen proces nazorg 9 Volgende vergadering

Een noodbevel is gericht tegen één of meerdere personen een noodverordening is algemeen geldend. Voorbeeld noodbevel: “Jongeren mogen niet meer rondhangen in een specifieke wijk”. Voorbeeld noodverordening: “Niemand mag rondhangen in een specifieke wijk”

3) Het ROT is gehuisvest in Utrecht. Om de eerste GBT vergadering snel te kunnen voorzien van een eerste sitrap wordt nagedacht over een eerste sitrap vanuit het CoPI. Daarna neemt het ROT die rol dan over. 4) Schorsing: tijd voor overleg Burgemeester met Operationeel Leider in het ROT en voorbereiden persmoment.

38


a) Is het/de noodbevel/noodverordening niet in strijd met relevante artikelen uit de: 씰 Gemeentewet (art. 149a, 172, 173, 174, 175 en 176); 씰 Wetboek van strafrecht (art. 184 en 443); 씰 Wetboek van strafvordering (art. 540); 씰 Grondwet (art. 6, 9, 10, 12 en 15); 씰 Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de mens en de fundamentele Vrijheden (art. 5 en 8). b)Is het/de noodbevel/noodverordening niet in strijd met: 씰 het beginsel van proportionaliteit; 씰 het beginsel van willekeur; 씰 algemene rechtsbeginselen. c) Voldoet het/de noodbevel/noodverordening aan andere kwaliteitseisen van wet- en regelgeving o.a.: 씰 doeltreffend en doelmatig; 씰 uitvoerbaar en handhaafbaar; 씰 eenvoudig, duidelijk en toegankelijk. d) Adviseer of de voorgenomen maatregelen rechtstreeks tot een of meer burgers moeten worden gericht. Zo ja: bevel ex artikel 175. van de Gemeentewet: bij voorkeur op schrift; bij aanhouden situatie overgaan naar noodverordening ex art. 176. Juridische noodmaatregelen bekend maken/ter kennis brengen aan: 씰 de gemeenteraad en tevens laten bekrachtigen, 씰 de CdK, de OvJ, het hoofd van het arrondissementsparket.


39

VIII Afkortingenlijst Ac ACB AGS APV BGC BIR BRI BRZO BZK CBP CdK CoPI COV CPA CRAS CRIB CvD GBA GBT GGD GHOR GMS GMT GMU GRIP GS HOVD HOvJ IAC LOCC MKA NCC NN NRK

40

Actiecentrum Adviseur Crisisbeheersing Adviseur Gevaarlijke Stoffen Algemene Plaatselijke Verordening Bureau Gemeentelijke Crisisbeheersing Besluit Informatie inzake rampen en zware ongevallen Besluit Rampbestrijdingsplannen Inrichtingen Besluit Risico Zware Ongevallen Min. Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Crisisbeheersingsplan Commissaris van de Koningin Coördinatie Plaats Incident Centrum voor Openbare Veiligheid Centrale Post Ambulancevervoer Centraal Registratiebureau Afhandeling Schade Centraal Registratie en Informatiebureau Commandant van Dienst Gemeentelijke Basis Administratie Gemeentelijk Beleidsteam Gemeentelijke Gezondheidsdienst Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen Geïntegreerd Meldkamersysteem Gemeentelijk Managementteam Gemeenschappelijke Meldkamer Utrecht Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings- Procedure Gedeputeerde Staten Hoofd Officier van Dienst Hoofd Officier van Justitie Informatie- en Adviescentrum Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum Meldkamer Ambulancezorg Nationaal Coördinatiecentrum Nationaal Noodnet Nederlandse Rode Kruis


OL OM OOV OvD OvJ PCC PMK PU RBP RCBT ROC ROT RGF RGS RIT RIVM RRGS SGBO TGO VER Voramp VR VROM VRU V&W VWA WCPV WKR Wob WRZO

Operationeel Leider Openbaar Ministerie Openbare Orde en Veiligheid Officier van Dienst Officier van Justitie Provinciaal Coördinatiecentrum Politiemeldkamer Politie Utrecht Rampbestrijdingsplan Regionaal Coördinerend Beleidsteam Regionaal Operationeel Centrum Regionaal Operationeel Team Regionaal Geneeskundig Functionaris Register Gevaarlijke Stoffen Rampen Identificatie Team Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu Risico Register Gevaarlijke Stoffen Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden Team Grootschalig Optreden Veiligheidseffectrapportage Voorlichting bij Rampen Veiligheidsrapport Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu Veiligheidsregio Utrecht Ministerie van Verkeer en Waterstaat Voedsel en Waren Autoriteit Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid Wet Kwaliteitsbevordering Rampenbestrijding Wet openbaarheid van bestuur Wet rampen en zware ongevallen


41

IX Aantekeningen

Aantekeningen

Hier kunt u naar eigen behoefte bijvoorbeeld de NAW-gegevens van leden van bijvoorbeeld het GBT, GMT, Ac’s en andere contactpersonen (externen) opnemen.

42



43

Aantekeningen

Colofon Uitgave: Veiligheidsregio Utrecht, 2e druk, september 2008 Samenstelling: Veiligheidsregio Utrecht, Bureau Gemeentelijke Crisisbeheersing Vormgeving: Hendrik Flinterman Druk: Drukkerij ZuidamUithof

44


© Veiligheidsregio Utrecht, 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de VRU.

Kobaltweg 59-61 T (030) 240 4400

3542 CE Utrecht

Postbus 3154

F (030) 240 4444

3502 GD Utrecht

I www.vru.nl

E [email protected]

Montfoort. Nieuwegein. IJsselstein. Utrecht. Gemeentesecretaris Veenendaal Abcoude. Bunnik. Rhenen. De Bilt. Loenen. Maarssen Lopik

Recommend Documents