Montessori Lyceum Herman Jordan Zeist

Montessori Lyceum Herman Jordan Zeist Dertien waardevolle aspecten van het Jordan eigene Opmerkingen vooraf: Onder leraar verstaan we ook de onderwijs ondersteunende medewerkers voorzover ze pedagogische en/of didactische taken hebben. In verband met de leesbaarheid gebruiken we alleen de mannelijke vorm.

Ter inleiding Wat is er waardevol aan het Jordan? Wat moeten we koesteren en bij alle veranderingen zien vast te houden, al dan niet in een nieuw jasje? De discussie daarover in de school leidde bij het voorbereiden van de invoering van de tweedefase in 1999 tot het formuleren van de onderstaande ''13 aspecten van het Jordan eigene''. Het uitgangspunt voor het schrijven was niet een theoretische onderwijskundige analyse, maar reflectie op die thema's die door docenten, ouders en leerlingen naar voren werden gebracht toen we hen vroegen om aan te geven waarom ze voor het Jordan kozen en daar graag willen blijven. We hebben niet alleen maar mooie bevlogen teksten willen schrijven, maar hebben telkens aangegeven welke spanningen het realiseren van de waardevolle punten oplevert. Het gaat immers nooit vanzelf, maar vraagt inspanning in het besef dat ook dan lang niet alles zo loopt als we wel zouden willen. Vandaar de gekozen opzet: bij elk aspect een korte omschrijving, de reden waarom we het aspect waardevol vinden en een aantal spanningsvelden die het ten uitvoer brengen van het aspect bemoeilijken. We denken dat zo'n benaderingswijze uiteindelijk een tekst oplevert waarmee we in de praktijk van schoolleven meer kunnen bereiken dan met de hooggestemde idealen alleen. Jelle Kamerbeek en Michiel Smulders Zeist, september 2000 Bij de vijfde druk De school blijft voortdurend in beweging. Op enkele punten is de tekst van deze brochure aangepast aan veranderingen die sinds 2000 hebben plaatsgevonden. De ‘13 aspecten’ als zodanig zijn niet gewijzigd. Vanaf 2006 is de werkgroep Montessori Leren bezig na te denken over hoe we het montessorikarakter van onze school kunnen actualiseren. Ruimschoots heeft de werkgroep daarbij aandacht besteed aan het ‘werken in eigen tempo’. Daarover is in 2008 een aparte brochure verschenen die via onze website besteld (gedownload) kan worden. Michiel Smulders Zeist, februari 2008

1.Gelijkwaardigheid in contact leerling - leraar (toegankelijkheid van de docent, aanspreekbaarheid van de leerling, ongedwongen contact, elkaar in principe positief benaderen, wederzijds respect en vertrouwen, sancties alleen gebruiken als redelijk overleg geen resultaat heeft). Waarom? Leerlingen zijn volwaardige partners in onze schoolgemeenschap. Het is voor leerlingen en leraren belangrijk om te kunnen leven en werken in een ontspannen sfeer. Met plezier naar school gaan zorgt voor motivatie en bevordert ook de kwaliteit van het leren en werken. Dat leerlingen serieus genomen worden, draagt er toe bij dat ze beter leren om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Door op school in deze sfeer met elkaar samen te werken laten we in de praktijk zien dat ons achterliggende mensen maatschappijbeeld ook echt verwerkelijkt kan worden. Dat is een ervaring die we de leerlingen graag voor later meegeven. Spanningsvelden? * Leraren en leerlingen hebben verschillende rollen, kennis en levenservaring. De leraren hebben naast de taak van begeleider ook de taak om leiding te geven. Niet alle leerlingen en leraren staan op elk moment open voor redelijk overleg en erkenning van hun verschillende rollen. Dat veroorzaakt spanningen. * Als leraren veel ruimte geven, is dat goed voor de leerlingen die hun eigen verantwoordelijkheid nemen, maar juist slecht voor leerlingen die er misbruik van maken door hun verantwoordelijkheid te ontlopen. * Dat we er zo op uit zijn om het ''prettig'' te hebben, heeft ook tot gevolg dat er dingen getolereerd worden die eigenlijk aangepakt zouden moeten worden. * Het gaat hier om een visie op opvoeding die moeilijk te realiseren is als de opvoeding thuis heel anders is. Bij lang niet alle leerlingen komt de opvoeding thuis overeen met die op school. * Er zijn op dit punt merkbare verschillen in opvatting en houding tussen de leraren: dat schept soms onduidelijkheid.

13 aspecten van het Jordan eigene (R8-030)

4

2.Zelfwerkzaamheid en eigen tempo als middel om te leren Waarom? Elke leerling heeft zijn eigen manier om te leren, zijn eigen ''leerstijl''. Als hij zelf kan werken en mag bepalen wanneer en hoe snel hij zijn werk doet, kan hij leren in zijn eigen stijl. Daardoor leert hij beter. Zelfwerkzaamheid is naar ons idee een voorwaarde voor actief leren: een leerling volgt niet slaafs de les, maar hij moet zich inspannen om ergens achter te komen. Daar leert hij meer van. In de verdere studie en in het latere beroep heeft een leerling er veel aan dat hij geleerd heeft zelfstandig te werken. Spanningsvelden? * Zelfwerkzaamheid is moeilijk. Mensen hebben de neiging om moeilijk of vervelend werk voor zich uit te schuiven. Daarom zie je ook dat erg veel leerlingen achter lopen. Soms zover dat hen de moed in de schoenen zinkt om weer aan de slag te gaan met nodeloos doubleren als gevolg. * Vaak is bij het leren veel hulp van de docent nodig. Als een leraar veel leerlingen individueel moet helpen, ontstaan er fileproblemen. Zeker als leerlingen ook nog eens hun werk uitstellen tot vlak voor het verslag. * Het is voor docenten niet eenvoudig om zicht te krijgen op de leerstijl van al hun verschillende leerlingen en evenmin om daar adequaat op in te spelen. * Opdrachten waaraan leerlingen zelf moeten werken zijn vaak niet uitdagend genoeg. Leerlingen vullen hun tijd vaak met bijna gedachteloos maken van opgaven: ze halen zo wel een aftekening, maar van diepgaand leren is geen sprake. * Zelfstandig leren vraagt uitgekiende opdrachten die lastig te ontwerpen blijken te zijn. * Er zijn veel nuttige werkvormen die juist klassikaal of groepsgewijs werken veronderstellen. De keuze daarvoor stelt grenzen aan zelfwerkzaamheid in eigen tempo.


5

3.Proeven over kunnen / moeten doen Waarom? Dit punt past nauw bij het vorige. Het gaat er bij het leren om de leerstof zo goed mogelijk te verwerken. Daarom gaat een leerling pas naar het volgende stukje stof als hij het voorafgaande beheerst. Als een proef onvoldoende is gemaakt, beheerst de leerling de stof niet goed genoeg en moet hij er nog verder aan leren. Als een leerling weet dat hij een proef over mag doen, staat hij minder onder spanning bij het voorbereiden en maken van die proef. Bij proeven overdoen hoort ook: proeven nabespreken om daarvan weer te leren. Spanningsvelden? * Voortdurend proeven moeten overdoen kan heel frustrerend zijn en het werktempo drukken. * Het bevordert ''prijsschieten'' en dat leidt tot oppervlakkig studeren, uitstelgedrag en vermorsen van kostbare docenttijd. * Proefvragen worden bekend, waardoor de waarde van de toets vermindert. * Je moet natuurlijk ook leren om op een bepaald moment met iets klaar te zijn. Bij het examen en in de maatschappij kun je ook niet voortdurend dingen overdoen. * Het beschikbaar hebben van voldoende alternatieve proeven is voor docenten een tijdrovende zaak.


6

4.Zelfwerkzaamheid en eigen tempo als middel voor persoonlijke ontwikkeling Waarom? Door -onder begeleiding- verantwoordelijkheid te krijgen leert de leerling zelfstandig worden. Hij leert hoe moeilijk het is om te plannen (en je daaraan te houden: kijk maar eens naar volwassenen) en hoe je daar desondanks toch in kunt slagen. Om vooruit te komen moet hij actie ondernemen en voor zichzelf leren opkomen: dat bevordert mondigheid. De leerling leert er ook van om zich zelf tot de orde te roepen: zelfdiscipline. Dat zijn dingen die men in de verdere studie, in het toekomstig werk en in het persoonlijk leven nodig heeft. Spanningsvelden? * Alle leerlingen ontwikkelen zich op hun eigen manier. Het is voor de leraar razend moeilijk om te bepalen hoeveel begeleiding of leiding iedereen nodig heeft, daarbij ook rekening houdend met ieders individuele leerstijl. * Als een leerling van zich zelf niet zo mondig is, is het Jordan soms wel een harde leerschool. * Sommige leerlingen worden wel heel erg mondig. Begrijpen niet dat ze deel zijn van een gemeenschap en dat je niet voortdurend je zin kunt krijgen. * De praktijk leert dat de meeste leerlingen achterlopen op het normtempo. Docenten besteden doorgaans veel aandacht aan de achterlopers. Daardoor komen leerlingen die hun zaakjes voor elkaar hebben soms (positieve) aandacht te kort. * Leren samenwerken met anderen is ook een belangrijk onderdeel van de persoonlijke vorming. Samenwerken stelt grenzen aan eigen tempo en eigen keuzes.


7

5.Aandacht en ruimte voor de leerling als individueel persoon Waarom? Mensen willen in hun individualiteit erkend worden: dat hebben we nodig. Als we ons gezien voelen, worden we geprikkeld om onze talenten te ontplooien en gemotiveerd om ons voor het collectief in te zetten. Spanningsvelden? Enerzijds is het slechts voor een klein deel mogelijk om dit doel te bereiken in een drukke school waarin iedereen haast lijkt te hebben. Anderzijds kan deze nadrukkelijke erkenning van het recht op eigenheid ook leiden tot rechtvaardiging van egotripperij. Voor individuele autonomie moet zeker plaats zijn, maar er dient ook aandacht te zijn voor samenwerking met anderen en voor het ondergeschikt kunnen maken van het eigen belang aan het groepsbelang.

13 aspecten van het Jordan eigene (R8-030) 6.Individueel mentoraat met wekelijkse werkbespreking Waarom? Gezien zelfwerkzaamheid en eigen tempo is individuele begeleiding door een mentor van groot belang. Alleen de mentor kan het totaal van het werk van de leerling overzien. Regelmatig contact is nodig, wil de mentor op de hoogte blijven en kunnen bijsturen. De mentor is ook de vertrouwenspersoon waarmee de leerling over zich zelf kan praten, dus een onmisbare factor voor de persoonlijke ontwikkeling en het welbevinden van leerlingen op onze school. Spanningsvelden? * De mentor heeft vaak te weinig tijd om effectief te begeleiden. * Niet elke leerling krijgt een mentor toegewezen die hij ziet als vertrouwenspersoon.

8


9

7.Keuzetijd Waarom? Keuzetijd is bedoeld om zelfstandig te werken bij een vak naar keuze. Door de keuzetijd geeft de school aan leerlingen in feite de ruimte om een stukje van hun eigen rooster in te vullen. Keuzetijd is onlosmakelijk verbonden met zelfwerkzaamheid en eigen tempo. Spanningsvelden? * We hebben bewust gekozen voor keuzes waarbij de leerling langere tijd in één lokaal blijft. Alleen halverwege de keuze is er een moment waarop de leerling van lokaal kan wisselen. Dat bevordert een rustige werksfeer in de keuze, terwijl er zo toch voor elke leerling 10 keuzemomenten per week zijn. Sommige leerlingen pleiten voor keuzes waarbij je als leerling naar behoefte kunt wisselen. * Soms is het moeilijk te vermijden om in de keuze vaklessen of andere activiteiten in te roosteren. * De bestaande vorm van keuzetijd is altijd een compromis tussen verschillende individuele wensen en visies (van docenten en leerlingen) met betrekking tot het keuzegebruik.


10

8.Bijzondere activiteiten zoals projectweek, schoolkampen, muziekavonden, toneel, sport (langlaufen, toernooien). Waarom? Voor alle bovengenoemde activiteiten ligt dat verschillend. In het algemeen kun je zeggen dat bij ''bijzondere activiteiten'' dingen aan bod komen die in gewone lessen en keuzes niet goed te realiseren zijn. Meestal gaat het om andersoortige vormen van leren (ervaringsleren, sociaal leren enz.) die een wezenlijke aanvulling zijn op het gewone schoolse leren. Het gaat overigens niet alleen om leren, maar ook om het ervaren van de bijzondere sfeer van het Jordan die ertoe bijdraagt dat men zich binnen de schoolgemeenschap thuis voelt. Spanningsvelden? * Er is naast de tijd die nodig is voor de kerntaken van de school, vaak te weinig tijd beschikbaar voor zulke projecten. * Mede i.v.m. het bovenstaande heeft de organisatie ervan soms een te vrijblijvend karakter; er lijken ook minder hoge normen aan deze vorm van leren te worden gesteld dan bij het gewone leren het geval is.


11

9.Communicatie tussen docenten, schoolleiding en ouders (pensumboekje, verslag, ouderspreekuur, voorlichtingsavonden, thema-avonden, oriëntatieavond, contactouderavonden, openheid tussen medewerkers en ouders) en tussen schoolleiding en onderwijzend en onderwijs ondersteunend personeel. Waarom? Ouders zijn een belangrijke schakel in de begeleidingsdriehoek leerling - docent - ouder. Ouders moeten daarom goed op de hoogte zijn van onze manier van werken. Veel ouders willen ook graag goed weten hoe het op school gaat, omdat ze vaak heel bewust voor onze school gekozen hebben. Betrokkenheid en bereidheid tot inzet worden gediend door korte afstand en openheid tussen leiding en medewerkers. Spanningsvelden? * Er zijn natuurlijk grote verschillen in wat ouders van de school verwachten. Voor een deel van de ouders staan onze Montessori-uitgangspunten zeer centraal, terwijl die voor anderen secundair lijken te zijn aan andere doelen (bijvoorbeeld een zo ''hoog'' mogelijk diploma voor het kind). * Sommige ouders willen zóveel meer dan we kunnen bieden dat daardoor teleurstellingen ontstaan. * Hoezeer we ook dezelfde doelen nastreven, er zijn ook soms belangentegenstellingen tussen de geledingen die van de leiding een goed oog voor het algemeen belang vragen en ook bereidheid om knopen door te hakken.


12

10.Aandacht voor ''effectiviteit'' : streven naar goede doorstroom- en examencijfers, tegengaan van schooluitval. Waarom? Leerlingen komen naar de school voor een opleiding die voorbereidt op het volwassen leven. Het is voor hen van belang dat ze op dat terrein hun talenten optimaal kunnen ontwikkelen. Hoewel er zich soms situaties voordoen waarbij het goed is dat leerlingen wat langer over hun opleiding kunnen doen, is voor het overgrote deel van de leerlingen het behalen van een diploma Havo in 5 jaar en Vwo in 6 jaar een goed haalbare kaart. Dat moet dan ook onze norm zijn. Leerlingen die voor onze school kiezen, willen we vanzelfsprekend ook met een diploma zien vertrekken, hoewel het soms een goede beslissing is om tussentijds naar een andere school te gaan. De overheid eist ook van ons dat we effectief onderwijs bieden. Door middel van het openbaar maken van doorstoomcijfers en inspectierapportages ''rekent ze scholen af". Dat mogen we niet negeren. Spanningsvelden? De eisen van de samenleving zijn hoog en staan daarom centraal bij het bepalen van de kernactiviteiten van onze school. Die eisen vallen lang niet altijd automatisch samen met die welke uit onze schooldoelstellingen voortvloeien. ''Zachte'' pedagogische doelen kunnen in de knel komen met ''harde'' rendementseisen.


13

11.Losse, improviserende wijze van werken: veel kan, regels niet zo strikt, flexibiliteit Waarom? ''Mensen ruimte geven'' is een belangrijk kenmerk van onze school, of het nu om leerlingen of leraren gaat. ''Niets regelen wat spontaan ook voor elkaar komt'', hoort daarbij. Dit bepaalt mede de sfeer waarin velen het prettig, stimulerend en ontspannen toeven vinden. Spanningsvelden? We balanceren voortdurend op de grens tussen ''ordelijke vrijheid'' en ''chaos''. Die balans ligt voor lang niet iedereen hetzelfde. Sommigen vinden het op school een rommeltje, anderen ergeren zich juist aan de striktere beregeling van de laatste jaren. Opvallend is dat het ene individu op het ene, de andere persoon op het andere terrein meer vrijheid dan wel meer regels lijkt te wensen. ''Vrijheid in gebondenheid'' en ''vrijheid in verantwoordelijkheid'' zijn veel gebruikte begrippen om de gulden middenweg te omschrijven.


14

12.Geleidelijke determinatie H/V in de driejarige onderbouw Waarom? Leerlingen maken tussen hun twaalfde en hun vijftiende een grote ontwikkeling door die soms onverwacht en verrassend is. Als je te vroeg determineert, kun je fouten maken die ingrijpend zijn voor de toekomst van de leerling. Niet vroegtijdig determineren dus. Belangrijk is ook dat leerlingen de kans krijgen om er zelf achter te komen wat hun mogelijkheden en beperkingen zijn. Dat heeft tijd nodig. Spanningsvelden? * Het valt niet altijd mee om leerlingen met uitlopende niveaus binnen één lesgroep goed te ''bedienen'': terwijl een gestructureerde opdracht voor de ene leerling kan helpen de leerstof te verwerken, kan het voor een andere -meer getalenteerde- leerling vervelend en demotiverend zijn die opdracht te moeten doen. * Soms merk je dat de uitdaging om net iets méér te bereiken dan je eigenlijk aankunt, leerlingen veel stress geeft. * Uitstel van determinatie heeft soms tot gevolg dat leerlingen in de derde klas vastlopen in een te moeilijke leerweg met doubleren als risico. * De determinatie H/V vindt gelijktijdig plaats met de profiel- en pakketkeuze. Dat heeft voordelen, maar maakt de determinatie ook gecompliceerd. * Bij twijfel geven de docenten leerlingen vaak de kans om het in 4V te proberen. Dat betekent soms dat leerlingen later alsnog naar 4H moeten met studievertraging als gevolg.


15

13.Relatief kleine school Waarom? We willen een school zijn met een ''menselijke maat''. Hoe groter de school is, hoe meer het gevaar van anonimiteit dreigt. Binnen ons schoolgebouw kunnen we niet meer leerlingen onderbrengen zonder dat gevaar te gaan lopen. Groeien naar een school met bijvoorbeeld 1000 leerlingen vraagt niet alleen enkele lokalen meer, maar een grondige aanpassing van het gebouw en van de organisatie. Spanningsvelden? In sommige jaren kunnen we niet alle leerlingen plaatsen die zich aanmelden. Dat is vervelend. Uit het oogpunt van financieel beheer is een kleine school heel duur.

Montessori Lyceum Herman Jordan Zeist

Recommend Documents