Optiemodule analyse van geneesmiddelen De studenten Biofarmaceutische wetenschappen, optie analyse van geneesmiddelen kiezen drie (van de zes) onderdelen van de optiemodule. Deze optiemodule bestaat uit:
Onderdeel Chemometrie Doelstellingen Chemometrie is een chemische discipline die met behulp van wiskunde, statistiek en logica toelaat om : de meest optimale experimenten te selecteren die in een onderzoek moeten uitgevoerd worden. een maximum aan relevante informatie te extraheren uit de (soms enorme hoeveelheid) experimentele data, zoals die ook in farmaceutisch onderzoek geproduceerd worden. die informatie te gebruiken om processen beter te begrijpen, te optimaliseren en te controleren. Het spreekt voor zich dat de chemometrie vele toepassingen kent in de farmaceutische industrie. Het is de bedoeling van deze cursus om de studenten vertrouwd te maken met de basisbegrippen van de chemometrie en in te leiden in de belangrijkste chemometrische technieken. Begintermen Farmaceutische data-analyse Inhoud Principale componenten analyse Scoreplot, loadingsplot Modelleren Multiple regressie, niet-lineaire regressie, principale componenten regressie Experimenteel design Terminologie: factor, niveau, effect Factorieel design op 2 niveaus Fractionele factoriële designs Clusteranalyse Similariteit gebaseerd op de Euclidische en Mahalanobis afstand en op de correlatiecoëfficiënt Hiërarchische en niet hiërarchische methoden Een korte intuïtieve inleiding tot neurale netwerken en genetische algoritmen Bovenstaande methoden zullen geïllustreerd worden met voorbeelden uit de farmaceutische praktijk. Hoewel de concrete voorbeelden zullen gekozen worden in functie van de overige vakken en in overleg met de betrokken docenten kunnen alvast hier enkele richtingen worden aangegeven: Een toepassing van de modelleringstechnieken vinden we bij QSAR, voorbeelden van een experimenteel design kunnen gehaald worden uit de farmaceutische technologie, clusteranalyse wordt o.a. gebruikt in de bacteriologie en voor de analyse van virtuele drug libraries, neurale netwerken worden aangewend in modellen die de absorptie van geneesmiddelen beschrijven en genetische algoritmen bij de ontwikkeling van anti-HIV geneesmiddelen. Onderwijsactiviteiten Begeleide zelfstudie en hoorcollege Examenvorm mondeling (met schriftelijke voorbereiding)
Studiemateriaal kopieën van de projecties zullen ter beschikking gesteld worden D.L. Massart, B.G.M. Vandeginste, L.M.C. Buydens, S. de Jong, P.J. Lewi, J. Smeyers-Verbeke Handbook of Chemometrics and Qualimetrics : Part A. Elsevier, Amsterdam, 1997. B.G.M. Vandeginste, D.L. Massart, L.M.C. Buydens, S. de Jong, P.J. Lewi, J. Smeyers-Verbeke Handbook of Chemometrics and Qualimetrics : Part B. Elsevier, Amsterdam, 1998.
Onderdeel: Massaspectrometrie Doelstellingen Het belangrijkste oogmerk van dit keuzevak is de student enigszins vertrouwd te maken met een veel gebruikte techniek voor het bepalen van de structuur van organische stoffen, namelijk massaspectrometrie (MS). Zonder van de student een specialist te willen maken is het de bedoeling hem voldoende te wapenen om zelf eenvoudige spectra te kunnen interpreteren, en vooral om hem in staat te stellen spectrale gegevens of publicaties in verband met structuurbepaling met kennis van zaken te kunnen beoordelen. Begintermen Specifieke voorkennis is niet vereist De cursus wordt geprogrammeerd in het 2e jaar apotheker, wanneer de student het grootste deel van zijn scheikundige en analytische opleiding achter de rug heeft. Inhoud apparatuur, ionisatietechnieken, het molecuul-ion, fragmentatiereacties en molecuulstructuur, analyse van metastabiele ionen, analyse van mengsels, biomedische toepassingen. Onderwijsactiviteiten Begeleide en zelfstudie en hoorcollege Examenvorm 'Open boek' examen Studiemateriaal Kopieën van de transparanten en aanbevolen literatuurlijst
Onderdeel: Radiofarmaceutische analyse Doelstellingen De studenten inzicht verschaffen in het werkingsprincipe, de toepassings-mogelijkheden, en de manier van gebruik van verschillende soorten instumenten voor het meten van radioactiviteit, meer bepaald in het kader van de ontwikkeling en de analyse van geneesmiddelen en het biochemisch onderzoek. Begintermen Er is geen specifieke voorkennis vereist. Inhoud Overzicht van de verschillende soorten stralingsdetectoren: met gas gevulde detectoren scintillatiedetectoren: vloeistofscintillatie, kunststofscintillatoren, natriumjodidedetectoren, BGOdetectoren, LSO-detectoren halfgeleiderdetectoren Autoradiografie: fotografische platen, fosforescerende schermen, veeldradenkamers, gasscintillatiedetectie, filmscintillatiedetectie, micro-autoradiografie en toepassingen in het biochemisch onderzoek Dosimeters voor stralingsbeschermingsmetingen (TLD, filmdosimetrie, direkt uitleesbare dosismeters) Keuze en toepassingsmogelijkheden van verschillende soorten stralingsmeters: activiteitsmeter, spectrometer, telsnelheidsmeter, pulsteller, dosimeter Gammacamera voor dierexperimenteel onderzoek Meting van tritium, koolstof-14 en andere bêtastralers: doving, meting na verbranding, scintillatiecoctails, meting in urine, faeces, bloed, bot, weefsel. Meting van radioactiviteit als detectietechniek bij chromatografische analysen: dunnelaagchromatografie, hoge druk vloeistofchromatografie en gaschromatografie van radioactief gemerkte geneesmiddelen en hun metabolieten. Meting van radioactiviteit in lucht: uitgeademde lucht, ventilatiegassen, werkruimte Factoren die de nauwkeurigheid van stralingsmetingen beïnvloeden. Demonstraties en oefeningen
Onderwijsactiviteiten Begeleide zelfstudie en hoorcollege.
Examenvorm Mondeling examen met schriftelijke voorbereiding waarbij vooral gepeild wordt naar het inzicht van de student.
Studiemateriaal Cursusnota’s en illustraties van meettoestellen op website.
Onderdeel: Kwantitatieve farmaceutische analyse Doelstellingen Bedoeling van deze cursus is een grondig overzicht te geven van de kwantitatieve farmaceutische analyse. Begintermen De kennis aangebracht door de scheikundige vakken, gedoceerd gedurende de voorafgaande studiejaren farmacie, is voldoende als basiskennis voor dit vak. Inhoud De gehaltebepaling van geneesmiddelen wordt besproken. In het eerste deel worden analysemethoden overlopen die gericht zijn op de bepaling van functionele groepen zoals alifatische en aromatische alcoholen, esters, zuren, basen en hun zouten, kwaternaire ammoniumverbindingen, amiden, organisch gebonden halogenen en primaire aromatische amines. Het tweede deel bevat een bespreking van geneesmiddelen, waarbij voor de kwantitatieve analyse gebruik gemaakt wordt van complexometrie, oxidatieve methoden, ionpaartitratie, gravimetrie, spectrofotometrie en polarimetrie. In een derde deel wordt aandacht besteed aan een inleiding tot de monstervoorbereiding, i.e. de voorbehandeling van een biologisch monster of een farmaceutische toedieningsvorm, die nodig is om een geneesmiddel erin te kunnen analyseren. Komen aan bod: de verschillende technieken voor het vrijmaken van de te bepalen verbinding uit de matrix en het verwijderen van de matrix, zoals bijvoorbeeld het neerslaan van proteïnen, het centrifugeren, het filtreren, de vloeistof-vloeistofextractie, de vaste fase extractie, de dialyse. Onderwijsactiviteiten Begeleide zelfstudie en hoorcollege. Examenvorm Mondeling met schriftelijke voorbereiding. Studiemateriaal Kopieën van transparanten. Europese Farmacopee. DAB-10 Kommentar, Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH, Stuttgart, Govi -Verlag GmbH, Frankfurt, 1997. Quantitative Chemical Analysis, Fifth Edition, Daniel C. Harris, W.H. Freeman and Company, New York, 1999. Deze werken zijn voorhanden in de faculteitsbibliotheek.
Onderdeel: Analyse in de Bromatologie Doelstellingen Kennis bijbrengen over de samenstelling van het voedsel waarbij de noodzakelijke vorming wordt verstrekt om de methoden te begrijpen en uit te voeren voor de controle van de authenticiteit en de kwaliteit van voedingsmiddelen. De apotheker moet bovendien een voldoende kennis hebben van mogelijke schadelijke effecten van de voeding (voedselveiligheid). Begintermen Voorkennis: basis van kandidaturen en 1ste jaar apotheker. Inhoud Voedselveiligheid. Inleiding Kwantitatieve risico evaluatie Risicobeheersing Algemene hygiëne: Aanwezigheid van microscopische en macroscopische onzuiverheden in voedingsmiddelen (Filth test). Microbiologische zuiverheid. Analyse (met inbegrip van herkomst of gebruik) van Additieven -Kleurstoffen -Conserveermiddelen -Anti-oxydantia -Smaakstoffen -Technologische hulpstoffen: emulgatoren, verdikkingsmiddelen ... Drijf- en verpakkingsgassen Varia Contaminanten Pesticiden Groeibevorderaars Mycotoxinen Migranten PCB's, dioxine Ontaarding van voedingswaren Vetten en oliën Eiwitten Een aantal aspecten van de hoorcolleges worden verduidelijkt aan de hand van praktische oefeningen, zoals de bepaling van PCB's, dioxine, anti-oxydantia, ... in voedingsmiddelen m.b.v. HPLC en GC. Onderwijsactiviteiten Begeleide zelfstudie, hoorcollege en praktische oefeningen Examenvormen Schriftelijk
Studiemateriaal Cursus Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists; ook op CD beschikbaar in bibliotheek van de Faculteit (uitleenbaar) Internet: www.europa.eu.int/eur-lex/nl/lif/index.html www.europa.eu.int/comm/food/index_nl.html www.epa.gov/safewater/ www.fda.gov/default/htm
Onderdeel: Analytische Toxicologie Doelstelling De studenten vertrouwd maken met, en de mogelijkheid bieden tot inzicht in, de hedendaagse problematiek en facetten van het analytisch toxicologisch onderzoek. De rol van de apotheker in het analytisch toxicologisch onderzoek, hetzij klinisch, hetzij forensisch, hetzij op industrieel vlak, is spreekwoordelijk. Daarom zal de student de kans geboden worden om kennis te maken met 'state-of-the-art' analyse technieken (HPLC/DAD, GC/MS, LC/MS, immunoassays), evenals specifieke opzuiverings-, extractie - en aanrijkingstechnieken, vertrekkende van biologische stalen (urine, bloed, lever, ...). Het hoorcollege zich vooral toespitsen op drugs en geneesmiddelen (gereglementeerde substanties zoals heroine, cocaine, amfetamines, ...; psychotrope geneesmiddelen zoals hypnotica, antidepressiva, ...; evenals pesticiden zoals paraquat, ...). Begintermen De studenten dienen een grondige kennis te hebben van farmacologie, analytische scheikunde en fysiologie. Een uitgesproken interesse in forensische wetenschappen is aanbevolen. Onderwijsactiviteiten Begeleide zelfstudie en hoorcollege. De studenten krijgen een algemene inleiding over de belangrijkste klassen van gereglementeerde substanties. Zij zullen o.a. routinematige analyses (zoals GC/MS, immunoassays, HPLC, gekoppeld aan zoektochten in databases van organische substanties) van dichtbij kunnen volgen, of indien mogelijk, zelf uitvoeren. Examenvorm Schriftelijk examen + continue evaluatie. Studiemateriaal Bibliotheek en wetenschappelijke gegevensbanken
