Mobiliteit vanuit perspectief van lichaamsbeweging & gezondheid Dr. Ragnar Van Acker 13 juni ‘14 1
VIGeZ vzw, ©2014
Hoeveel?
2
VIGeZ vzw, ©2014
10.000 8.000 stappen stappen perper dagdag (65+) OF
30 min per dag OF
3x20 min per week
↑ 3
VIGeZ vzw, ©2014
60 min per dag
↑ 4
VIGeZ vzw, ©2014
5
VIGeZ vzw, ©2014
De wereld beweegt minder
6
VIGeZ vzw, ©2014
↑
30 min per dag 60 50 40 %
30 20 10 0 18-24 jaar
25-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
55-64 jaar
65-74 jaar
75+
38% ? Vergrijzing in toekomst : Bijkomende impact op alg volksgezondheid door groter aandeel ouderen 7
VIGeZ vzw, ©2014
Doelgroep: lagere socio-economische status
60 min per dag
↑
50 40 30 20 10 % 0 12-14 jaar
8
VIGeZ vzw, ©2014
15-18 jaar
Hublet 2012
30.000 gezondheidsnorm
18.000
9.500
40.000 a.Chr.
1700 p.Chr.
metabolisme =
9
VIGeZ vzw, ©2014
Cordain ea 1998; Basset ea 2004; De Cocker ea 2009
2005 p.Chr.
10
VIGeZ vzw, ©2014
Gezondheidswetenschappen
Bewegingswetenschappen
Mobiliteitswetenschappen
11
VIGeZ vzw, ©2014
www.leeuwarden.nl
12
VIGeZ vzw, ©2014
www.asdwitgoedreparatie.nl www..zazzle.com
13
VIGeZ vzw, ©2014
http://asp.gva.be/
14
VIGeZ vzw, ©2014
www.copenhagenize.com
15
VIGeZ vzw, ©2014
www.standaard.be
Trendlijnen van fietsaandeel in het totaal van auto-, fiets- bromfietsen openbaar-vervoer-verplaatsingen 1920-1995 (in %) de la Bruhèze & Verhaart, 1999
16
VIGeZ vzw, ©2014
1994-1995
2008-2009
2009-2010
VERPLAATSINGEN Auto
65%
68%
67%
Stads- en 4% streekvervoer (incl. autocar)
4%
4%
Trein
2%
2%
2%
Fiets
14%
14%
14%
Te voet
13%
12%
12%
VERPLAATSINGSKILOMETERS Auto
17
73%
75%
Stads- en 5% streekvervoer (incl. autocar)
4%
6%
Trein
7%
6%
8%
Fiets
4%
5%
5%
Te voet
2%
1%
1%
VIGeZ vzw, ©2014
71%
Departement Mobiliteit en Openbare Werken
Basset et al 2008 18
VIGeZ vzw, ©2014
Is ‘O’ van STOP-principe ook belangrijk voor lichaamsbeweging & gezondheid?
19
Potentieel van gemiddeld 19 minuten extra per vs. autogebruikers dag (VIGeZ, 2014, fact sheet)
VIGeZ vzw, ©2014
Investeren in lichaamsbeweging en (dus) actieve verplaatsing loont. Elke minuut extra telt
20
VIGeZ vzw, ©2014
Vermijdbare ziekte en vroegtijdige sterfte in België bij voldoende lichaamsbeweging
Hartziekten
Diabetes II
Borstkanker
Darmkanker
Sterfte
7,1%
8,8%
11,7%
12,6%
11,4%
I-Min Lee ea, 2012 21
VIGeZ vzw, ©2014
A.Rabl, & A. de Nazelle; 2011 22
VIGeZ vzw, ©2014
Uitgaven van consumenten per verplaatsingsmodus – per maand Portland VS
Clifton et al 2012 23
VIGeZ vzw, ©2014
Uitgaven van consumenten per verplaatsing - UK
Modus
uitgave
Bus
€78
Auto
€79
Trein / metro
€57
Te voet
€112
Ander
€69
Accent Marketing & Research, Victoria Transport Policy Inst 2011 24
VIGeZ vzw, ©2014
Naar meer fysiek actieve mobiliteit in een Gezonde Gemeente
25
VIGeZ vzw, ©2014
Visie vanuit gezondheids- en bewegingsbevordering
26
Gezondheidstatus: cardiovasculair, diabetes, overgewicht…
Gezondheidsgerelateerd gedrag (gebrek aan lich.beweging) (e.a. gezondheidsdeterminanten: voeding, stress,…)
Beïnvloedende factoren (verbanden en oorzaken)
Strategieën en interventies
VIGeZ vzw, ©2014
www.gezondegemeente.be 27
VIGeZ vzw, ©2014
Beïnvloedende factoren van belang voor Facilitatie
Residentiële dichtheid
Connectiviteit
Functiemenggebruik
Walkability-index toepassen (bereikbaarheid) 28
VIGeZ vzw, ©2014
Residentiële dichtheid: HOOG
29
VIGeZ vzw, ©2014
drjamessallis.wordpress.com
Residentiële dichtheid: LAAG
30
VIGeZ vzw, ©2014
Connectiviteit HOOG
Connectiviteit LAAG
31
VIGeZ vzw, ©2014
Functiemenggebruik HOOG
750meter
32
VIGeZ vzw, ©2014
500meter
200meter
Functiemenggebruik LAAG
750meter
33
VIGeZ vzw, ©2014
500meter
200meter
Vlaamse volwassenen die in een buurt met een hoge walkability-index wonen, bewegen meer. + 50 min.
Minuten / week
Hoge walkability Lage walkability
+ 80 min.
Stappen voor verplaatsing 34
+40 min.
+20 min.
Fietsen voor verplaatsing
Wandelen voor recreatie
VIGeZ vzw, ©2014
Van Dyck et al 2010
Matig tot intense activiteit bewegingsmeter
35
Bereikbaarheid speelt vooral belangrijke rol bij risicogroepen?
VIGeZ vzw, ©2014
Van Dyck et al 2009
Fysieke omgeving en beweging: niet alleen bereikbaarheid speelt een rol bij volwassenen (synthese VIGeZ, 2014) Europa (27)
Vlaanderen
Stappen en fietsen totaal Steden + Wandelen en/of fietsen in de vrije tijd
Verkeersveiligheid +
Stappen en fietsen als actieve verplaatsing alg
Stappen als actieve verplaatsing
Walkability +
Walkability + Steden + Estethiek +
Fietsen als actieve verplaatsing
Walkability + Connectiviteit + Afstand tot bewegingsfaciliteiten voor de vrije tijd Veiligheid sociaal + Steden +
36
nvt
VIGeZ vzw, ©2014
Wandelen: Walkability + Connectiviteit - (niet opgenomen in walkability in dit geval) Steden: + Fietsen: Steden Toegankelijkheid winkels, diensten nvt en werk + Voetganger- en fietsfaciliteiten +
Walkability + Toegankelijkheid winkels, diensten en werk + Voetganger- en fietsfaciliteiten+ Steden +
Ouderen: bewegen meer in buurten met betere bereikbaarheid (walkability) 128 min./week wandelen voor transport
42 min./week wandelen voor transport
37
VIGeZ vzw, ©2014
Van Cauwenberg et al 2014
Fysieke omgeving (perceptie) en beweging bij ouderen Factoren
Aandachtspunten
Wandelen en/of fietsen in de vrije tijd
Sociaal veiligheidsgevoel Meer winkels Ervaren afstand tot diensten: kort Tevreden over openbaar vervoer Verkeersveiligheid (minder ervaren problemen) Straatverlichting (subgroep vrouwen < 75 jr)
Stappen als actieve verplaatsing
Stedelijk Ervaren afstand tot diensten: kort Tevreden over openbaar vervoer Veiligheidsgevoel Meer winkels (meerdere subgroepen) Zebrapaden op verkeersaders (randstedelijk gebied) Straatverlichting (sterker verband bij ≥ 75 jr en vrouwen) Verkeersveiligheid (sterker verband bij mannen)
Fietsen als actieve verplaatsing
Ervaren afstand tot diensten: kort Meer winkels Tevreden over openbaar vervoer Veiligheidsgevoel (enkel bij vrouwen) Verkeersveiligheid
Openbare toiletten (subgroep vrouwen ≥75 jr randstedelijk woongebied) Meer groen (subgroep vrouwen ≥75 jr stedelijk woongebied) Meer rustbanken (subgroep vrouwen≥75jr) Zwerfvuil (subgroep ≥75 jr) Geluidsoverlast (subgroep ≥ 75 jr)
Kwaliteit van voetpad Geluidsoverlast Zwerfvuil (meeste subgroepen) Openbare toiletten
Zwerfvuil (subgroep <75 jr stedelijk woongebied) Geluidsoverlast (subgroep alg)
Rustbanken (subgroep vrouwen landelijk gebied) Straatverlichting (subgroep vrouwen landelijk gebied en subgroep vrouwen <75jr) Veiligheidsgevoel (subgroep vrouwen) 38
VIGeZ vzw, ©2014
synthese obv. Van Cauwenberg et al 2014
Combinatie van beweging-stimulerende buurtkenmerken versterkt verband met voldoende beweging bij volwassenen en ouderen
Sallis et al 2009 39
VIGeZ vzw, ©2014
Adolescenten: grote bereikbaarheid houdt (enkel) verband met meer beweging in lage SES buurten + 7,5 min./dag Matig tot intense activiteit activiteit bewegingsmeter (min. / dag)
Hoge walkability Lage walkability
40
VIGeZ vzw, ©2014
Lage SES
De Meester et al 2009
Hoge SES
Kinderen: grote bereikbaarheid houdt verband met meer stappen voor verplaatsing in lage SES buurten, maar met minder beweging in vrije tijd
Hoog walkability: 11 min./dag stappen voor verplaatsing 16 min./dag beweging in vrije tijd 41
VIGeZ vzw, ©2014
Lage walkability (doodlopende straat) 4 min./dag stappen voor verplaatsing 25 min./dag beweging in vrije tijd
Van Cauwenberg et al 2014
Beïnvloedende factoren van belang voor Facilitatie Woonomgeving: consistent verband met lichaamsbeweging bij volwassenen en ouderen Combinatie van min. 4 beweging-stimulerende buurtkenmerken versterkt verband met lichaamsbeweging bij volwassenen en ouderen Integrale kijk op mobiliteit is nodig vanuit lichaamsbeweging & gezondheid : enkel aandacht voor actieve verplaatsing kan leiden tot gemiste kansen voor andere bewegingscontexten (bv. vrije tijd), doelgroepen (bv. kinderen) en perceptie. Woonomgeving minder invloedrijk bij adolescenten (behalve ifv schoolomgeving)
42
VIGeZ vzw, ©2014
Strategieën van belang voor Facilitatie: buurten in kaart brengen en verandering plannen
lage walkab / hoge SES lage walkab / lage SES hoge walkab / hoge SES hoge walkab / lage SES
43
VIGeZ vzw, ©2014
Van Dyck et al 2010
Index op basis van evidence en lokale kenmerken
Niet alomvattend! 44
VIGeZ vzw, ©2014
University of British Columbia
Index op basis van evidence en lokale kenmerken
45
VIGeZ vzw, ©2014
University of British Columbia
Index op basis van evidence en lokale kenmerken (2)
46
VIGeZ vzw, ©2014
University of British Columbia
Beïnvloedende factoren van belang voor Educatie Fysieke omgeving aanpassen soms minder haalbaar Gunstige psychosociale factoren en perceptie: belangrijk in minder bewegingsvriendelijke buurten Interacties
47
VIGeZ vzw, ©2014
Van Dyck et al 2009
Diverse psychosociale factoren als onderbouw (synthesevoorbeeld VIGeZ, 2014) Volwassenen Wandelen en/of fietsen in de vrije tijd
Stappen / fietsen als actieve verplaatsing
48
VIGeZ vzw, ©2014
Wandelen en/of fietsen in de vrije tijd • Zelfeffectiviteit intern • Sociale steun van familie (aanmoediging) • Interesse Voorbeeld familie en vrienden Sociale steun van familie Zelfeffectiviteit intern Zelfeffectiviteit extern Ervaren voordelen
Ouderen
Contacten met buren Sociale steun buren Demografische buurtmix Buurtbetrokkenheid Participatie en vrijwilligersschap
Adol/kind
Attitude van ouders Perceptie van ouders verkeersveiligheid Sociale steun van vrienden Korte reistijd, autonomie, sociale steun Skills
Strategieën van belang voor Educatie (link gezondheid & beweging met actieve verplaatsing )
49
VIGeZ vzw, ©2014
Strategieën van belang voor Pleitbezorging Volwaardig evidence-based werken overstijgt de expertise en middelen van Mobiliteit Stappen even belangrijk als trappen Bovenlokale strategie en intergemeentelijk beleid
50
VIGeZ vzw, ©2014
Van Dyck et al 2009
51
VIGeZ vzw, ©2014
/dag
+896 52
VIGeZ vzw, ©2014
min. wandelen/week
+66
+500
53
VIGeZ vzw, ©2014
TNO, 2010, aangepast
Bovenlokale strategie en intergemeentelijk beleid
54
VIGeZ vzw, ©2014
Kinderspelen, van Pieter Bruegel, 1560
55
[email protected] www.vigez.be VIGeZ vzw, ©2014
