Mo – (Raoul) schoolvoorbeeldje van de nieuwe, moderne, 'evangelische' moslim. Altijd bereid tot een goede gedachtewisseling. Ruimdenkend zijn is de nieuwe code. Gaat uit van de individuele beleving. Kleedt zich wel orthodox. Aya – (Evrim) is als Turks seculiere atheïst in de rouw over haar man Kris' bekering tot het christendom. Bestrijdt religie waar ze kan. Hoewel ze er zelf ook nog niet helemaal uit is. Bud – (Anil) meer Boeddha dan Boeddha zelf. Heeft z'n 'orakel-momentjes'. Is als ie wat zegt zo onverstaanbaar dat ie vertaald moet worden. Esther – (Sarah) maakt als reli-shopper altijd de moeilijkste keuze. Is daardoor bij het jodendom terecht gekomen. Kris – (Bas) heeft een verleden als rijke yup, is in een zware crisis terecht gekomen en baant zich nu een weg door alle facetten van het christendom. Is er nog lang niet uit: praat al wel als een dominee, maar dreigt ieder moment opnieuw opgenomen te moeten worden. Is getrouwd met Aya.
1 – OMG
I. MO Nou, ik vind het echt een eh... mieters idee. Ja. Echt te gek. Dat ze nou eindelijk 's een christen, een moslim, een eh, hoe-noem-je-dat… KRIS Atheïst. MO … atheïst en een jood hebben gevonden. Die het er een keer eh, nou ja, over willen hébben. En trouwens ook een eh, hoe heet 't? Hindoe. Ja. Hij. Een Surinaamse hindoe. Ook nog. Om het allemaal extra spannend te maken. Toch dat stukje Afrika zeg maar. Winti. Woei. Geintje hoor. Moet kunnen, toch. Ja… Nee, ik ben moslim, maar eh, ja. Ik hou wel van een lolletje. Dus. Is natuurlijk ook een beetje “ons” imago-probleem... Ja, normaliter haat ik 't hoor, om over 'de moslims' als groep te praten. Maar, als zouden wij, 'de moslims' geen gevoel voor humor hebben. Nou. Het omgekeerde is vaak waar hoor. Zoals die eh, nou kom op, hoe heet ie nou, die ene... met die pop. Weet je wel. Die buikspreker. Die van eh... silence, I kill you. Ja. Nee, dan vind je mij onder de tafel. … Maar het moet wel leuk blijven vinnik. Je moet niet gaan kwetsen. Mensen beledigen en zo. Ik laat mensen in hun waarde. Hij ook. En zij ook. Onverdraagzaamheid moeten we niet hebben. Nee. Neemt natuurlijk ook toe. Onverdraagzaamheid. Intolerantie. En persoonlijk zit ik daar best wel mee. Want da's toch een groot goed. Verdraagzaamheid. Is ons land ook groot mee geworden. Als je in het buitenland bent. Vragen mensen er ook naar hè. You guys were so tolerant. What happened? Ja. 's Vaak moeilijk uit te leggen. … Ik zeg dan altijd: we hebben het met z'n allen een beetje laten liggen. Hè? Met z'n allen. Dus niet alleen hij of hij of hij of zij. Met z'n allen. Problemen niet willen zien die er wel waren. Gevoeles-van-onvrede niet ehm... onderkend... En dat zie ik dus persoonlijk heel veel om me heen, die gevoeles-van-onvrede. Ontevredenheid. Vaak zeggen mensen dat ook tegen me hoor. Dan zeggen ze: Mo, hoe kan dat nou? Ik heb alles, mooi huis, paar koters, twee auto's voor de deur, koelkast vol met drank en vreten, 's nachts schuif ik lekker tegen kaap kont aan en toch ben ik ontevreden! ESTHER Kaap wat? MO Kaap kont.
2 – OMG
ESTHER Kaap kont? MO Ken je dat niet. Kaap kont. De vrouw. ESTHER O, de vrouw. MO Snappie? Lekker 's nachts. Lepeltje lepeltje. Kaap kont. Nah ja. Maar eh, dan zeg ik dus eh... waar was ik ook alweer? Oh ja. Materieel heb jij alles voor elkaar. En toch mis jij wat. Ja. Nou, dat dus. ESTHER Wat dus? MO Wat? ESTHER Wat missen ze dan? MO Eh, nou, antwoorden hè... ESTHER Antwoorden? MO … bijvoorbeeld. Mensen willen antwoorden. Op vragen. Zoals eh... waarom zijn we op aarde? Heel simpel voorbeeld. Dan kan je de grootste bollebozen van alle universiteiten ter wereld d'r bij halen. Om zich buigen over die vraag. Maar die weten het ook niet. Snap je waar ik naartoe wil? Dat dus. … Want wat hebben we met z'n allen wel niet bereikt. Teveel om op te noemen. Mensen op de maan gezet. En toch missen we iets. Iets. Voel je 'm? KRIS Als ik effe mag inhaken. Ik denk dat we... MO Tuurlijk. Haak lekker in. KRIS … dat we met z'n allen ook teveel kapot relativeren. MO Ja, ook.
3 – OMG
KRIS Ik bedoel, relativeren is op zich natuurlijk... MO … goed... KRIS Ja, op zich wel. Maar gaandeweg is alles natuurlijk wel een beetje kapot gerelativeerd. Vinnik. MO D'r is geen waarheid meer. KRIS Nee. Er is geen waarheid meer. Alles is relatief. Dat zijn dan van die uitspraken. Als mensen willen laten merken dat ze er heel veel verstand van hebben. 'Alles is relatief' bla bla. Dat ge-ouwehoer. Enfin, je kent het wel. AYA Heb je het nou over mij? KRIS Nee schat, hoezo? AYA Nou... KRIS Nee, ik heb het niet specifiek over jou. MO Zij is dus de atheïst... KRIS Maar ja. Als alles relatief is... MO … dat merk je wel. KRIS … ja, dan kun je de ergste dingen nog wel relativeren. Snap je? Dan maakt het allemaal niks meer uit. Zijn alle zekerheden weg. Just my two cents hoor. MO Nee, je hebt helemaal gelijk. Echt eh, toucher. Ik heb daar dan vervolgens ook vaak hele gesprekken over met die mensen. Zeggen ze: maar Mo, hoe sta jij dan in het leven? Omdat ze dus aan mij kunnen zien dat ik dat eh, nou ja, dat gemis niet heb. Dat het mij ergens makkelijk af gaat. Dan zeg ik: joh, ik heb ook m'n twijfels hoor. Staan ze te kijken. Zeggen ze, nee dat kan niet. Jij bent altijd zo zeker van jezelf. Ja, zeg ik dan, maar ik heb m'n geloof. En dát laat zich dus niet kapot relativeren. 4 – OMG
… Maar ik vind het heel goed dat je dit inbrengt. Want wat mij daar nog het meest aan stoort, aan dat eh, wat jij zei, mensen die zo praten, zo van, wat jij zei, wat zei je nou? alles is relatief en zo... is het eigenlijk: alles is negatief. Omdat die mensen alleen maar negatief kunnen denken. Als ik bijvoorbeeld naar mezelf kijk, hoe ik in het leven sta, persoonlijk, dan ben ik trots op m'n geloof. Ja? Mag toch? Dat geeft mij een hele positieve houding. Maar als ik het dan, bv. op een feestje over m'n geloof wil hebben, dan ontmoet ik soms echt veel onbegrip. KRIS Ja, dat heb ik ook hoor. MO Heb jij dat ook? KRIS Ja, dat heb ik ook. MO Zie je? Je hebt er dan van die types tussen zitten. Weet je wel. Die reageren heel cynisch op alles. En dan met name op het geloof. Die lopen dan echt alleen maar van die cynische rotopmerkingen te maken. Over wat ik dus als echt ervaar. Nou, dan kom je bij mij wel echt in de buurt van, wat ik noem: kwetsen. … Maar goed. Gaat goed zo. Hè? Meteen lekker op dreef. En nou zitten we hier dus met z'n allen op deze plek. Zijn we uitgenodigd om mee te doen aan deze denk eh tank, hoeheet-het denktank voor belangrijke vragen of zo... KRIS Prangende vragen. MO Ja. Hebben we dus allemaal een brief thuisgekregen. Van het nieuwe ministerie. Ministerie van Godsdienst. Of we daar aan mee wouden doen. In het kader van de maatschappelijke vernieuwing. Duur woord. Om dus, nou ja, samen met die paar anderen uitverkorenen, die andere ingewijden hè, zo mag ik het toch wel noemen, jullie dus, effe een nieuwe religie te bedenken. KRIS Ja. MO Nou... KRIS Makkie, toch? MO Ja, eitje. 5 – OMG
Nee, alle gekheid op een stokje. Ik vind het een hele interessante vraag. Hè? KRIS Ja. MO Interessante vraag. En ook eh... gewaagde onderneming. Om al die religies bij mekaar te zetten en dan te zeggen: jongens, zoek het maar uit. Dus mijn persoontje. Hè? Moslim. Ligt toch gevoelig. Bij sommige mensen. Samen met haar bijvoorbeeld. Of met haar. ESTHER Wat is er met mij. MO Nou, jij bent toch... eh. Weet je wel. ESTHER Belgisch? MO Ja, ook. Maar ik bedoelde – ESTHER Joods? MO Ja. Dan zijn mensen toch geneigd om te denken: kan dat wel. ESTHER Natuurlijk kan dat. MO Ja. Ik vind dat dus ook. Juist. We moeten de verschillen vieren. Zo denk ik erover. De verschillen vieren. In plaats van ruzie maken. Omdat jij er misschien anders over denkt als ik. ESTHER Ja, dat vind ik ook. MO Ben ook voor Ajax trouwens. ESTHER Voor wat? MO Ajax. Voetbal. Ken je dat niet? Zit ik gewoon op de tribune met de rest mee te zingen hoor. 6 – OMG
Jode, jode, jode. … Als Rotterdammer hè. Én moslim. KRIS Ja. MO Maar goed. Waar was ik? O ja, waarom we hier zijn. Toen ik die brief dus voor het eerst las dacht ik: goh, da's nou een interessante vraag. Goed om over na te denken... ESTHER (tegen AYA) Vond 't trouwens wel een beetje vreemde brief. Gij? MO … persoonlijk denk ik dus wel, dat de perfecte religie al bestaat. Dat alleen de invulling hier en daar nog niet helemaal klopt. AYA (tegen ESTHER) O ja? Wat dan? MO En nou hoor ik jullie al denken: ja Mo, maar als jij het al weet, waarom zit je hier dan? Maar het is toch ook nog gewoon een leuk onderwerp. Waar ik het heel graag over heb... ESTHER Nou, gewoon. Hoe het er stond... MO … en ik vind het ook echt een leuke eh, hoe heet het? AYA Ja ja. ESTHER … een doorsnee van de bevolking... door de computer at random uit een bestand gekozen... KRIS Format. MO Ja. Leuke format. Toch? ESTHER … met ieder een verschillende religieuze voorkeur... En die dan bij elkaar laten komen om een nieuwe religie te verzinnen... MO Of vind jij van niet. 7 – OMG
AYA Wie, ik? Jawel. ESTHER Ik wist niet dat ze nou ook al je religieuze voorkeur registreerden. MO Als atheïst. Kan ik me zo voorstellen. Dat jij denkt eh... AYA Nee hoor. MO … lazerstraal maar op eh... met je... hè? AYA Nee. Ik sta daar heel open in. MO … met je geloof. AYA Nee. ESTHER En dan at random uitgekozen. Jullie hebben toch een relatie? Da's ook toevallig dan. KRIS Nou ja. Kan toch. MO Want het lijkt me toch wel dat jij daar iets voor opzij moet zetten. Als atheïst dus. AYA Mwa. MO Niet? KRIS Je hebt toch ook mensen die drie keer door de bliksem getroffen worden. Da's ook heel toevallig. AYA 'k Heb wel wat kanttekeningetjes. Maar die heb ik altijd. MO O dat dus wel.
8 – OMG
AYA Verder sta ik d'r heel open tegenover. MO Je hebt wel wat kanttekeningetjes. AYA Ja. Jij niet dan? MO Ja heb ik ook hoor. Heb ik ook heb ik ook... AYA Maar ik kan het wel heel goed scheiden. MO Ja, ik ook. AYA En aan de andere kant sta ik er als atheïst juist heel onbevangen tegenover. MO Ja. AYA Juist. Heel onbevangen. Omdat ik dus met geen enkele religie binding heb. Ben ik extra onpartijdig. ESTHER Maar wel wat kanttekeningetjes. AYA Ja. Maar die heeft iedereen natuurlijk wel. ESTHER Wat voor kanttekeningetjes? AYA Eh, nou. Gewoon. Wat kanttekeningetjes. … Dus eh, ja. Da's allemaal niet zo diepgravend hoor. Maar zo'n nieuw ministerie. Bijvoorbeeld. Dat ze dat nou ministerie van godsdienst hebben genoemd. Dan denkt de atheïst in mij wel: moet dat nou. Snap je? Maar ik wil hier verder helemaal geen principiële discussie over starten, dus... ESTHER Maar wat denkt 'de atheïst in jou' dan? AYA Pff. Da's een moeilijke. Wat denkt de atheïst in mij dan? Ja. Dan denk ik gewoon: 9 – OMG
waarom? ESTHER Ja, ik heb dat ook wel een beetje. AYA O ja? Grappig. Dat jij dat ook hebt. Maar aan de andere kant vind ik het gewoon heel leuk hoor. Dit. Dus laat maar. En ook echt een uitdaging. En ik heb me voorgenomen hier heel open en onbevangen in te staan. Dat jullie niet meteen zoiets hebben van, daar heb je die atheïst weer. KRIS Maar hoezo dan waarom? AYA Ja... dat vind ik dus moeilijk uit te leggen. Maar eh, nou ja, gewoon wat ik zeg. Voor mij als atheïst. Ministerie van godsdienst... daar kijk ik gewoon raar tegenaan. ESTHER Ja. AYA Dan denk ik: ja, maar dat was een paar jaar geleden nog ondenkbaar. En ik ben daar natuurlijk ook niet de enige in. En ik denk dan dus ook: waarom eigenlijk een atheïst ertussen? Ik voel me dan wel een beetje een excuus-atheïst. Dat ze mij ertussen zetten om dat deel van de bevolking dat niks met religie heeft niet tegen de haren in te strijken. Maar da's dus allemaal aan de ene kant hè. Aan de andere kant sta ik er heel open tegenover. Denk ik echt: nou, leuk joh, kom maar op. MO Ja. Ik dus ook. Echt hartstikke leuk. En hoe meer ik er over nadenk, hoe leuker ik het vind. Eigenlijk worden wij, die als opdracht hebben een nieuwe religie te bedenken, van boven in de gaten gehouden door 'de bedenkers'. Het is eigenlijk een heel subtiel stukje metafoor, als je er goed over nadenkt. De bedenkers zijn een soort goden. Zelf weten ze het ook niet meer. En dan laten ze de gewone stervelingen het erover hebben. Briljant. Goed geregisseerd is het ook. Is over nagedacht. We zitten in het decor van een Grieks hoe-heet-het? KRIS Symposion. MO Ja, symposium ja. KRIS Symposion MO Dat was dus vroeger een soort Griekse vergadering. Heb ik me laten vertellen. En dat is allemaal lekker eh kinky mag ik wel zeggen nagebouwd. Hè? Mooi decor. Helemaal 10 – OMG
Griekse stijl. Alles is er. Wijn. Die wordt ook aangelengd, net als bij de échte Grieken, die deden dat ook. Zelf drink ik dan geen wijn. Er mogen alleen ook vrouwen aanwezig zijn. Dat was toen verboden. Maar dat is gewoon ook echt niet meer van deze tijd. Dat is niet meer te handhaven. Verder is het behoorlijk authentiek. Entertainment. Is er ook. Dat dejen ze ook. Die Grieken. Eerst entertainment. Daarna praten. En alsof dat nog niet genoeg is, is er beneden ook nog een relaxruimte. Nou ja, en ik vind het gewoon heel leuk om daar met Bud en Kris ook na de vergadering nog wat van gedachten te wisselen. Verder vind ik het ook echt wel belangrijk om te zeggen dat ik althans vind, dat religie voor iedereen best wel persoonlijk kan zijn. En ik vind het ook balen dat er aan religie vaak het labeltje 'gewelddadig' hangt, of dwingend of wat dan ook. Wat mijzelf betreft: ik ben Mo. Ik ben systeembeheerder bij een heel leuk bedrijf. Enneh, ik ben bekeerd op m'n zestiende. Ik heb daar altijd heel vrijuit over gepraat, dus eh, ik zou zeggen: vraag maar raak.
11 – OMG
II. KRIS Succes is eigenlijk wel het ellendigste wat een mens kan overkomen. Zeg ik uit eigen ervaring hoor... 't is niet dat ik mensen hun succes niet gun, oh nee, ha ha... Nee. Nee, ik ben zelf eh... hoe noem je dat? was zelf ook heel succesvol. Samen met Aya, mijn vriendin, ja, zij ja. Ja. Nou ja, ik ben het ergens wel eens hoor, met Mo, als tie zegt dat er over het geloof zo moeilijk te praten valt. Het is mij teveel: óf je gelooft, óf je gelooft niet, en die werelden zijn dus heel erg gescheiden. Ja, veel mensen geloven dan wel dat er iets is, maar dat vind ik persoonlijk dus echt te vrijblijvend. Natuurlijk heb ik m'n internetvrienden en de kerk, maar dan ben je het feitelijk al eens hè. Ik heb ook niet zo'n behoefte aan instanties, aan georganiseerd, ik praat graag met mensen zoals ze zijn. Ben zelf ook altijd een hele gewone jongen gebleven. Ook toen ik zo succesvol was. BUD Ja. KRIS Ja, en nou ben ik dus bekeerd. Het is nog wel wennen hoor, soms. Vooral de invulling is nog, ja... onwennig. Het is toch een hele... change of life, weet je. Dan noem ik bidden bijvoorbeeld. Dat is echt iets onwennigs nog. Dan lijkt het net of een soort derde oog meekijkt, alsof de oude Kris me zit uit te lachen. Maar ik weet dus gewoon wel dat het feit alleen al hè... dat ik zo'n verandering door durf te maken... dat geeft mij héél veel zelfrespect. Maar ik zit mezelf soms behoorlijk in de weg hoor, dat geef ik zo toe. Ik denk ook dat ik soms nog te snel wil. Dat is zo'n stukje uit m'n oude leven, dat alles snel moet. Dan zit ik te bidden en dan voel ik gewoon dat het alleen maar vorm is. Nou, dan kan ik echt ouderwets tekeer gaan. Nee, 't is bepaald niet zo dat als je de stap durft te maken dat je er dan al bent. Je moet echt door een leerproces heen. En dan kan het leven echt ingewikkeld zijn hoor. Dan denk je, ik heb ontdekt dat er méér is... dat je d'r daarmee wel bent. Nou eh... AYA Nee, ik merk wel aan Kris dat dat ook inderdaad niet zo is. Heb ik ook respect voor. KRIS Dan zit ik zo vol met negatieve energie, zit me ego toch weer in de weg, ben ik uren in gesprek met de kosmos, maar wil het maar niet vlotten, snappie... Maar dan moet je gewoon ook een beetje mededogen met jezelf kunnen hebben. Dan moet je gewoon ook kunnen zeggen: Kris, nou hou je effe op. Want hoe moet je dat ook doen, als je zo vol zit met negativiteit, je hele leven alleen maar aan de materialistische, de materialistische... welvaartsdinges, hè weet ik veel, je alleen maar hebt laten eh voeden door de eh, snap je? welvaartstiet, whatever BUD Gaat het?
12 – OMG
KRIS Nee, even niet AYA Soms komt ie niet uit z'n woorden KRIS Hou me even vast, eventjes AYA Dan krijgt ie paniekaanvallen. KRIS Soort hele verkeerde deja-vuën. AYA Gewoon paniekaanvallen hoor, denk ik. KRIS 't Is ook gewoon zo veel wat er op me afgekomen is. Ik was, ja... geestelijk failliet. Snap je? Geld als water, maar geestelijk... BUD Aan de rand van de afgrond. KRIS Ja. Maar nu ben ik hier erg ambitieus in. Dit is m'n volgende project, zeg ik dan. Want ik vind echt dat ik mijn roeping heb gevonden. En daar ben ik dan ook weer heel fanatiek in. Aya ziet mij nog wel het klooster in gaan. Ja, en daar maken we grapjes over, maar het is helemaal niet uitgesloten dat het uiteindelijk toch tot een breuk komt. Zijn we heel open in hoor. Hè schat? Aya is natuurlijk ook ontzettend onderdeel van het leven dat ik hád, snap je? Daar kan zij natuurlijk niks aan doen, maar ik bedoel toen, hè? toen dachten we echt dat het goed was zoals we dachten, dat er een idee achter zat, en zij denkt dat nog steeds natuurlijk, maar ik niet. Want het is niet bezield voor mij meer, geen bezield idee. Tot die conclusie ben ik tenminste gekomen, en Aya niet... En op zich geeft dat ook helemaal niks. Mensen ontmoeten elkaar en dan op een gegeven moment klikt het en dan op nog een gegeven nog later moment gaan ze toch ieder weer hun eigen weg. Geeft niks, sutsj is laif, hoort er allemaal bij, dat soort dingen zijn allemaal heel normaal... ja... Nou ja, en dat doet soms pijn. Maar dat mag toch ook? Dat zeg ik dan ook vaak tegen mezelf, Kris, jongen, het leven mág soms toch ook een beetje zeer doen, zeg ik dan... voel-je-dat-je-leeft, wor je d'r weer effe bij getrokken hè. AYA Maar – en dat denk ik dan wel, Kris... Denk je dat wij – in theorie hè – gewoon zuiver theoretisch... stellingname, gewoon: stel? KRIS Ja? 13 – OMG
AYA Gewoon: stel? Zuiver theoretisch? KRIS Ja? AYA Denk jij dat wij, in theorie dus, ooit weer samen zullen komen, en met samen bedoel ik dan niet samen als in samen, maar samen als... verbonden, zoals het was, zoals we samen konden zijn? KRIS Nee, niet helemaal zoals het was nee. AYA Ja. Nee, vind ik helemaal niet erg. KRIS Was ook een theoretische vraag toch? AYA Ja, was ook een eh, theoretische vraag. KRIS Ik wil eigenlijk dat eh, gedicht voordragen. Dat ik heb geschreven na m'n eerste eh... existentiële crisis, weet je wel? Dat benadert mijn gevoel denk ik nog wel het meest. AYA Zelfmoordpoging. KRIS Ik heb behoefte om dat met jullie te delen. Wat? AYA … was een zelfmoordpoging. KRIS Nee. AYA Nou ja, ik weet niet hoe serieus jij jezelf wilt nemen. KRIS Nee, was geen zelfmoordpoging, de psychiater was dat ook echt met me eens hoor, dat er geen werkelijk intentie was tot eh... zelfdoding is het dan trouwens ook hè. Het ging gewoon een beetje te hard voor me. Ik kon er niet mee omgaan.
14 – OMG
AYA Maar waar dan niet mee? KRIS Met het succes dat ik had natuurlijk. Die psychiater zei dat dus letterlijk. Hij zei: “Kris”, zegt ie, “jij moest op een gegeven moment gewoon een signaal afgeven. Want het was dus heel lastig communiceren voor jou hè. Als het dus eigenlijk heel goed met je lijkt te gaan. Zoals iedereen daar dan tegenaan kijkt. Maar in feite gaat het heel slecht.” Snap je? Daar was ik het zo mee eens. Ik wist gewoon niet meer wie ik was op een gegeven moment. AYA Wat toen ook wel meespeelde, denk ik – KRIS Jou kon ik het ook niet uitleggen. AYA Nee. Maar wat toen ook meespeelde, was dat een aantal vrienden in onze omgeving eruit zijn gestapt. In een hele korte periode. KRIS Ja... dan ging de telefoon weer of we daar-en-daar die-en-die van het touw af konden halen. Zo succesvol als ze waren hè... allemaal heel succesvolle jongens. AYA Ja. Jij hebt je daar toen echt mee vereenzelvigd. Met wat er toen allemaal gebeurde. KRIS Omdat ik het begreep. Ik begreep waarom ze het hadden gedaan. Ik voelde dezelfde leegte. En dat is voor mij de essentie. Sorry. Ik moet even... sorry. AYA Draag je dat gedicht dan niet meer – Nou ja, hij is nog wel behoorlijk labiel. Dat zie je. BUD Ja. AYA Wat ik eigenlijk nog het moeilijkste vind, aan Kris' bekering... is dat er nog maar zo weinig te bepraten valt. Ja. Want iemand die gelooft is toch overtuigd. BUD Ja. AYA Laatst nog, had ik een heel leuk boek gelezen. Echt waarvan ik dacht, dat is wat voor 15 – OMG
Kris. Over een vrouw die ook een hele spirituele reis onderneemt en dan bij het boeddhisme belandt. Want dat vind ik dan op de een of andere manier toch minder eng. Maar hij luistert gewoon niet. Want hij heeft toch al de waarheid gevonden. Snap je? Terwijl ik zelf juist toleranter en opener ben geworden... mijn aversie tegen het geloof is ook echt wel wat minder dan vroeger. Er blijven grenzen natuurlijk. Als je tegen euthanasie of abortus bent, vind ik je een asociale kuthond, daar heb ik dus 0,0 respect voor, punt uit. Dat blijft mij dus wel storen aan het geloof, dat het maar constant wil verbieden en regels opleggen. En ik vind religie in principe nou eenmaal een belediging voor de mens. Ja. Zoals die ene, die hoe heet ie, heeft iemand ooit eens gezegd, zo'n verlichter. Hè, namen... Religie is een belediging voor de mens. Daar ben ik het dus wel heel erg mee eens. Kunnen wij, als niet-gelovigen, ons ook een keer beledigd voelen. Zeg ik dan tegen Kris. Als er weer eens een mollah uit het raam hangt om de gebedstijden in m'n oor te brullen. Ja, dan kun je zeggen, dat heb je hier niet. Maar in Turkije wel. Snap je. En ik ben wel Turks. Snap je? Ik bedoel, daar liggen toch m'n roots. Kerkklokken op zondag, baal ik ook van. Maar dat vind ik toch niet zo erg als dat opdringerige gejank. Ja. Weet je, soms denk ik wel eens: ik wou dat ik vroeger geboren was. Ja. Dat klinkt misschien gek voor een progressief iemand als ik. Maar goed, de tijd van Ataturk echt. Grote staatkundige veranderingen. Grandeur. De geestelijkheid die te kakken wordt gezet. Dat is nu allemaal weer op z'n retour. En het gaat verschrikkelijk hard de verkeerde kant op. Hier in Nederland. Nou ja. Da's wel duidelijk. Als ik hier zo'n – vaak van oorsprong ook nog Nederlandse vrouw hè – in een boerka zie rondlopen dan denk ik echt: kankerhoer. Maar in Turkije dus ook. Daar heb je nu dan ineens speciale resorts voor moslims. Was vroeger ondenkbaar. Maar goed, ik dwaal af. Ja, nee, zoals Kris het geloof ervaart kan ik er nog wel wat begrip voor opbrengen. Dat is gewoon niet zo opdringerig. Dat gaat gewoon best goed. Wat ik zeg. Ik ben daar ook opener in geworden. Ja, toen ik Kris zo zag veranderen had ik natuurlijk niet zoiets van: nu hang ik de vlag uit. Dat niet. We hebben nu ook wel veel ruzie. Dat hadden we vroeger niet. Begrijp me niet verkeerd: een pittige ruzie af en toe vind ik ook juist goed hoor. Het is alleen jammer dat die zo vaak voortkomen uit misverstanden rond dat stomme geloof. En omdat het voor Kris ook allemaal nog nieuw is en verwarrend, drukt ie zich vaak een beetje rottig uit. Gaat ie in de verdediging en zo. Ja, 't is een schat hoor, maar soms denk ik wel eens: waar zijn je hersenen gebleven? Want het was echt een intelligente man. Nog steeds natuurlijk wel. Maar dan zit ie bijvoorbeeld thuis op de bank met de kosmos te praten. Serieus hè... bloedserieus. Dan denk ik echt: ga je lekker? Dan maak ik er maar een grapje over. Maar ondertussen. Er worden ook opeens allemaal vervelende regeltjes ingevoerd. Vloeken bijvoorbeeld. Da's opeens een item. Dat vind ik dus zo'n onzin. Ik denk dan toch: 't zijn maar willekeurige lettertjes van het alfabet. In een bepaalde volgorde. Annex: woorden. 't Is ook niet dat ie er rechtstreeks iets van zegt. Maar bij de eerste willekeurige gvd gaat ie dan lopen puffen. Dan zit ie echt zo: fffff, fffff. De 'negativiteit' weg te blazen. BUD Is ook wel een ding natuurlijk. AYA Wat? 16 – OMG
BUD Negativiteit. AYA Nee, ik zeg ook niet dat dat geen ding is hoor. Maar goed, voor hem blijft het dan buiten kijf staan dat de Westerse samenleving zonder spiritualiteit failliet is... Voor mij is religie failliet, en zo hou je elkaar lekker bezig. Ik blijf het nou eenmaal associëren met aftandse boeken vol nare sprookjesverhalen. Echt, als ik kinderen had. Ik zou ze die rommel niet durven laten lezen. En dat zijn dan dezelfde mensen, die dat geloven bedoel ik, die hun kinderen tegen de gevaren van het internet willen beschermen. Maar ja, zo heeft iedereen z'n hobby's.
17 – OMG
III. KRIS Ja, 't is nu dus woensdag. De derde dag... Nee, gaat lekker hoor. We zitten volop in de brainstorm-fase... MO Ja. KRIS … 't is geen makkelijke opdracht. Dat moet gezegd. Maar dat weet je van tevoren. Een nieuwe religie bedenken. In deze tijd. Da's niet iets wat je zomaar even doet. Zeker als je elkaar nog maar nauwelijks kent. Maar het ijs is nu wel echt gebroken. Ja. Vinnik wel. Voor zover d'r al sprake was van ijs. MO Nee, vinnik ook. KRIS We kunnen het echt goed met elkaar vinden. Ja. MO Ja. Vooral eh, de jongens. KRIS Ja. De meisjes houden zich nog wat afzijdig. Kijken een beetje de kat uit de boom. MO Maar da's ook wel normaal denk ik. KRIS Komt wel. MO Ja, komt wel. AYA Hai. MO O. Nou, kijk eens aan. Als je het erover hebt. KRIS Hai. Ik zal je even een inkijkje geven in waar we mee bezig zijn. We zijn op dit moment dus aan het stapelen. AYA Zeg, ik hep een puntje.
18 – OMG
KRIS Ideeën aan het, ja... stapelen. MO Ja. Alles waar iedereen mee komt gaat op “de grote hoop”. KRIS Dus Mo bedenkt wat. En dat gaat dan op de stapel. Dan kom ik weer met een ideetje. Dan Bud weer. Dat stapelt zich dan allemaal op. Discussiëren we verder niet over. Da's nog allemaal veel te vroeg. Om te discussiëren. Frustreert alleen maar. AYA Zeg, ik heb dus een puntje. Voor de vergadering, zeg maar. MO O, waren we aan het vergaderen dan? AYA Nee, maar dat wordt wel een keertje tijd... MO Bud? AYA … vinnik. We zijn wel erg ieder voor zich bezig. En ik heb behoefte om een beetje te gaan levelen. MO Bud? We gaan toch niet vergaderen hè. KRIS Ik vind het op zich wel goed om een keer te vergaderen. Als jij dat wilt. Maar we zijn nu wel net even lekker bezig. BUD Wat? MO Aya heeft een puntje. Ze wil vergaderen. AYA Ik heb nog wel meer puntjes eigenlijk. KRIS Wat voor puntjes dan. AYA Nou, gewoon. Vergaderpuntjes.
19 – OMG
KRIS Wat? AYA Vergaderpuntjes. Is dat zo raar? KRIS Nee. Maar het houdt zo op. We waren net lekker aan het stapelen. AYA Bud, kunnen jij en Esther er ook even bij komen. BUD Wat? AYA Kunnen jij en Esther er ook even bij komen? Hij is toch niet doof? KRIS We zijn dus stapels aan het maken. Met allemaal verschillende ideeën. AYA Ja, oké. Maar dat is het hele punt nou juist. KRIS Wat dan? AYA Nou, zoals eh zij hier rondloopt. Als een soort kerstboom. En jullie zijn aan het knutselen. Het loopt allemaal door elkaar heen. Ik krijg gewoon niet het gevoel dat eh, we het met z'n allen doen. ESTHER Is er iets? KRIS Aya wil vergaderen. Hoe bedoel je knutselen? ESTHER Goed idee. AYA Daarmee bedoel ik dat ik een beetje de associatie krijg met de gesloten afdeling van een psychiatrische inrichting. Het bezigheidstherapie-kwartiertje is allang voorbij, maar het verplegend personeel is gevlucht. Nee, dit is niet echt hoe ik het wilde formuleren.
20 – OMG
KRIS Nee. AYA Echt helemaal niet eigenlijk. KRIS Nee, je hebt nu ook weer dat sarcastische ondertoontje. Dat zouden we niet meer doen. AYA Dit is gewoon helemaal niet wat ik wilde zeggen. KRIS Probeer het gewoon nog een keer. Mo, jij ook effe centraal nu. MO Wat is er dan? AYA Nee. KRIS Wat nee? AYA Het lukt me niet. ESTHER Even diep ademhalen. AYA Ja. Nou. Ffff. Ik eh... Oké. O wat erg dit. ESTHER Rustig. AYA Ja. ESTHER Gebruik je gevoel. AYA Oké. 21 – OMG
ESTHER Naar de bron toe. AYA Nou, ik voel me dus eh... KRIS Goed zo. Voelen is goed. AYA Val me nou niet de hele tijd in de rede. KRIS Sorry sorry sorry. Oké. AYA Ja. KRIS Sorry. AYA Ik voel me dus eigenlijk – KRIS Ja? AYA ...een beetje buitengesloten hier. KRIS Oké, da's al heel anders. AYA Dat zeg ik toch. Dat ik iets anders bedoelde. KRIS Ja, maar zo is het goed. Hoe je het nu zegt. AYA Ja. KRIS Je hebt nu verbinding. AYA Ja. Nou ja. Ik ben toch ook onderdeel hiervan?
22 – OMG
KRIS Ja, tuurlijk. AYA En ik word er gewoon een beetje onpasselijk van dat jullie alleen maar met elkaar bezig zijn. Met allerlei ideetjes in de weer zijn zonder ons erin te betrekken... Elkaar lopen te bevestigen... KRIS En wie is jullie? Is misschien belangrijk voor ons om het plaatje te kunnen maken. AYA Ja sorry hoor, ik stel me nu even heel kwetsbaar op. Dat is heel moeilijk voor mij. KRIS Nee, da's heel goed. AYA Nou, Mo, Bud en jij... KRIS Ik ook? AYA Zie je dat dan niet? Jullie zijn zo... met elkáár. KRIS Maar ehm, mag dat dan niet. AYA Nee. Wij zijn er toch ook nog? Het is hier gewoon een soort ja... weet ik veel. Die sfeer ook. Gadver. MO Welke sfeer? AYA Jij loopt hier rond met zo'n eh, zo'n eh, zo'n glimlach. KRIS Wat voor glimlach. AYA Nou, gewoon, zo'n glimlach, zo'n eh... KRIS Daar ben ik me helemaal niet van bewust. Heb ik een glimlach?
23 – OMG
AYA Ja, je hebt een glimlach. Zo'n eh, hoe noem je dat, zoetsappige devote grijns. Alsof je de Here Jezus net in eigen persoon ben tegengekomen en een wandelingetje over het water met 'm hebt gemaakt. KRIS Nou ja zeg. AYA Maar dit is nog steeds niet wat ik eigenlijk wil zeggen. KRIS Nee. AYA Ik voel ik me eigenlijk gewoon ontzettend buitengesloten. KRIS Oké. AYA Ja. Als atheïst. Maar ook als persoon. En ik voel me dan ook wéér buitengesloten hè. 't Is gewoon wéér aan de hand. KRIS Net als vroeger. AYA Ja net als vroeger ja. MO Wat was er dan vroeger? KRIS Voelde ze zich ook buitengesloten. AYA Maar ik wil niet dat het daarover gaat, Kris. Ik wil dat het hierover gaat. KRIS Omdat ze uit Turkije komt. Snap je? MO Ja, dat snap ik wel. KRIS Ander land, andere mensen, andere gewoontes...
24 – OMG
AYA Dat snap jij helemaal niet. Ik wil niet dat het hierover gaat. Kris. KRIS Trouwens, in Turkije ook al. MO Wat? KRIS Buitengesloten. Omdat d'r ouders links waren. MO O, wat erg. ESTHER Linkse Turken. Grappig. AYA Ja, heel grappig. Kris... KRIS … dus deden ze thuis nooit mee aan de ramadan en zo... ESTHER Past helemaal niet bij het beeld dat ik van Turkije heb. KRIS … maar dus ook nooit aan die prachtige feesten en rituelen. En dat heeft natuurlijk een enorme impact op zo'n kind. AYA Kris... KRIS En toen kwamen ze naar Nederland. Waren het opeens weer allemaal christelijke feesten. Sinterklaas en kerst. Mocht ze weer niet meedoen. ESTHER Maar jij ziet er ook eigenlijk helemaal niet Turks uit. AYA O nee, daar gaan we weer. KRIS Ze is het wel hoor.
25 – OMG
ESTHER Ja, nee, tuurlijk. KRIS Of wil je d'r legitimatiebewijs zien? ESTHER Nee, ik geloof het zo wel. AYA Kris... KRIS Dat is trouwens heel grappig. Ze heeft dus ook nog zo'n Turks legitimatiebewijs. En daar staat dus op dat ze moslim is. AYA Kris... KRIS Mag ik toch wel vertellen? ESTHER O, dus ze zijn van huis uit wel gelovig. AYA Nee, maar geen religie hebben, dat kan niet in Turkije. Terwijl het een seculiere staat is. ESTHER Waarom kan dat dan niet? AYA Weet ik veel. KRIS Maar moet je nagaan hoe stigmatiserend dat eigenlijk is. Dan ben je dus niet gelovig. En dan besluiten ze bij de burgerlijke stand dat je tóch gelovig bent. MO Maar geloof jij dan echt helemaal niks? AYA Nee, helemaal niks. KRIS En dan ook meteen moslim. Ik bedoel, er zijn mensen voor minder de Verenigde Staten niet ingekomen.
26 – OMG
MO Ook niet een klein beetje? AYA Nee. KRIS En dat voor een zakenvrouw als Aya. Die moet het juist hebben van d'r internationale netwerk. AYA Ja. Enkel omdat je er geboren bent zit je al aan zo'n achterlijke religie vast. MO Ehm, dat woord 'achterlijk' maak ik bezwaar tegen. Voorzitter? KRIS Nou ja, ze heeft ook een Nederlands paspoort, dus het maakt eigenlijk geen reet uit. Maar het principe hè? Je weet toch nooit wat ze allemaal over je vastleggen bij de overheid. 's Allemaal giswerk. Wat ze bij al die instanties over je menen te weten. En dan staat er vandaag moslim in je paspoort. Dan kan je zeggen, boeit mij dat nou. Maar morgen kan de situatie heel anders zijn. Politiek bedoel ik. En dan behoor je opeens tot de vijfde colonne van de fundamentalisten-brigade. Want dat moet je niet onderschatten hoor. Hier ben je als Turk toch voor iedereen moslim. Dat bedoel ik dus eigenlijk met stigmatiserend. AYA Ja. Kris... KRIS Snap je? Turk. 's Moslim hier. Zo denken mensen. Lullen arabisch en zo. Moslims, Turken, één pot nat. Ook mensen met een hoge opleiding hoor. Weten d'r vaak geen reet van. En dan zit ze ook nog met een man die in de heer is. Hè schat. AYA Ja. Religie moet mij hebben, zeg maar. Als atheïst. Kom ik 's een keer een leuke vent tegen. Echte een dikke tien op de geleidende Viva-schaal. Belandt ie in een identiteitscrisis. Ik wil ook een identiteitscrisis. ESTHER Wat ik net allemaal hoor klinkt al als een behoorlijke identiteitscrisis hoor. AYA Ja schat, maar voor mijn identiteitscrisis is geen ruimte omdat hij al in een identiteitscrisis zit. Alles draait om zijn identiteitscrisis. Voor mijn identiteitscrisis is geen plaats.
27 – OMG
MO Goed. Zijn we nu dan toch aan het vergaderen? En zo ja, is de vergadering geopend? En zo ja, kunnen we dan nu door met het volgende puntje? AYA Nee. MO O. Wilde je nog wat zeggen? AYA Nou, om te beginnen heb ik nog geen reactie gekregen op m'n eerste punt. MO Wat was dat ook al weer? ESTHER Buitengesloten. AYA Nee, hun vervelende neiging om het de hele tijd met elkaar eens te zijn. MO O ja. Is de vergadering geopend? Bud... KRIS Ja. Nou, goed. Ik snap het helemaal. Aan de andere kant denk ik, dat wij het eens zijn kunnen we toch ook niks aan doen? MO Nee. KRIS We kunnen wel gaan faken dat we het oneens zijn, maar dat lijkt me ook niet helemaal geloofwaardig. MO Bud. BUD Wat nou? MO Is de vergadering geopend. BUD Tuurlijk is de vergadering geopend.
28 – OMG
AYA Wat zegt ie? KRIS Hij zegt: tuurlijk is de vergadering geopend. BUD De vergadering is altijd geopend. KRIS Ja, nou, nee, jij bent de voorzitter, dus jij bepaalt. BUD Ik doe niet aan openen of sluiten, de vergadering is altijd geopend. MO Nou, daar vind ik wel wat voor te zeggen. AYA Ja, maar dat vind ik dus juist het irritante hieraan... MO Nee, echt. Feitelijk is niets wat hier gezegd wordt off the record. 't Is allemaal even belangrijk. AYA … dat het allemaal zo vaag en ongeregeld is. Als we vergaderen dan wil ik orde. En dan wil ik ook een echte voorzitter. Het maakt mij verder echt niet uit hoe jullie je persoonlijke invulling willen vormgeven. Want dat is natuurlijk ook een aspect. De persoonlijke invulling. Hoor je me verder niet over. Dat jullie daar heel creatief mee omgaan en een soort esoterische wilde tuin creëren vind ik verder heel aandoenlijk. Maar we zouden toch ook een rationeel discours moeten nastreven. Om zeg maar de theoretische kant te onderbouwen. Gezien het ingewikkelde onderwerp lijkt mij dat in ieder geval geen overbodige luxe. MO Nou, ik ben het niet helemaal met je eens. AYA Nee? MO Nee. Het is wel zo dat Bud, Kris en ik soms eh even lekker naar elkaar toe trekken. Hè? Toch? KRIS Ja. AYA Wat is er nou? 29 – OMG
MO Nee, niks. KRIS Niks. AYA D'r is wel wat. KRIS Nee, d'r is niks. Echt niks. MO Binnenpretje. Gewoon heel erg gelachen. Gisteren. AYA Nou ja zeg. MO Nee, maar het is natuurlijk ook wel zo, dat wij heel wat te bepraten hebben. Wij ook natuurlijk, maar het is wel zo dat Kris, Bud en ik in principe veel overtuigingen delen. Terwijl jij als atheïst daar toch wel lijnrecht tegenover staat. Maar het is helemaal niet onze bedoeling om jou buiten te sluiten. Echt helemaal niet. KRIS Nee, echt helemaal niet. MO 't Is gewoon zo dat wij een soort... invulling hebben gevonden die bij niet-gelovigen gewoon erg moeilijk voorstelbaar is. ESTHER Ja, ik weet niet. Ik heb eigenlijk ook wel de behoefte om het allemaal wat concreter te maken. AYA Nou, hè hè. ESTHER Een soort analyse los te laten op waar we nou eigenlijk mee bezig zijn. Een keertje over het onderwerp hè. AYA O, inhoudelijk. Gewaagd... ESTHER Alle religies zijn in principe hetzelfde, bijvoorbeeld. Toch?
30 – OMG
MO Nou eh... nee. ESTHER Jawel. Als we dat nou een keertje in kaart brengen. De goede punten aanscherpen en de zwakke punten eruit halen. Zijn we morgen klaar. Kunnen we naar huis. MO In wat voor zin zijn ze dan hetzelfde? ESTHER Ze beloven toch allemaal hetzelfde? MO Wat dan? ESTHER Leven na de dood en zo. AYA Nou inderdaad. Belachelijk. Er is niks na de dood. ESTHER Het komt allemaal op hetzelfde neer. AYA God bestaat niet. ESTHER Een doel om voor te vechten. Verlossing. Een betere wereld. Een betere mens. MO Ik vind dat je nu wel erg polariserend bezig bent met je '… bestaat niet'. Dat kwetst. Ik maak daar bezwaar tegen. Voorzitter? AYA Wie bestaat niet? MO Nou, wat je net zei. AYA Wat zei ik dan? MO … bestaat niet AYA Oh, God.
31 – OMG
MO Ja. AYA Zeg dat dan. MO De seculiere staat maakt mensen afhankelijker en dommer dan welke georganiseerde religie dan ook hoor, zo kijk ik ertegen aan. Het is eh, ja... ja... AYA Het is wat? MO Nou, dat is gewoon zo. AYA Oh, het is gewoon zo. MO Dat is ook onderzocht. AYA O, door wie? MO Daar is onderzoek naar gedaan. AYA Zeker door iemand met een hele lange baard. MO Doe maar denigrerend. Maar ergens is het ook hartstikke logisch. Aangezien seculiere staten een moraal-probleem hebben. Geen levensinvulling, het is vorm hè... zonder inhoud hè. Het is eh leeg. AYA Alsof die moslims inhoud hebben. MO Nee nee nee, dat vind ik nou echt jammer, dat jij dan meteen weer begint over 'die moslims' enzo. Dat scheren over één kam. AYA Welke moslims? MO Nou, wat jij zegt.
32 – OMG
AYA Je bent toch moslim? MO Nee, dat vind ik echt jammer... Het gaat mij erom dat alles open moet liggen, we bespreken hier alle theoretische modellen, alleen ik heb het idee dat daar niet vrij over gepraat mag worden omdat jij alles blokkeert, omdat je het sowieso met alles oneens bent, als atheïst en ik vind dat heel moeilijk, sowieso je houding ook, heel veel negativiteit straal je uit, allemaal heel defensief. Ik vind het sowieso moeilijk. Ik vind het eventjes heel moeilijk. AYA Ja, ik zie dat je het een beetje moeilijk hebt. MO Ja, maar ik heb het ook heel moeilijk. AYA Ja, dat zie ik. … Gaat het? MO Nee, even niet... AYA Nee, ik zie dat het even niet gaat. Goh... sorry. MO Het gaat wel weer een beetje. AYA Gaat het weer een beetje? MO Ja. AYA Het spijt me echt heel erg. Hoewel, ik zei niks eigenlijk. MO Nee, het is gewoon de manier waarop. AYA Oh. Ik wist niet eh... nou ja, 't is ook gewoon eh... niet om het een of ander hoor, maar zoals jij je stellingen poneert... ik bedoel, je ziet er ook zo schattig uit, echt zo van: aaaaah, wat lief... 33 – OMG
MO Nou ja, ik doe gewoon wel ontzettend m'n best... AYA Ja, dat doe je ook, je doet zo je best en dan zie je er zo lief en onschuldig uit en dan... ja, ik weet niet, zo jong ook nog enneh... dat maakt gewoon iets in me los. MO Je bent zelf toch ook jong. AYA Oh, vind je dat echt? Kom hier, da's lief van je. MO Ik geef vrouwen geen hand. Nee, sorry. Nee, 't is echt niet dat ik jullie niet respecteer ofzo... KRIS Kunnen we nu weer bij de discussie blijven? MO Echt niet hè. AYA Ik wou je geen hand geven. MO Juist! Ik respecteer vrouwen juist... ESTHER Jij was toch verlicht? MO Maar dat ben ik ook, heel verlicht. Mannen en vrouwen zijn gewoon niet gelijk! AYA Nee, dit vind ik dan wel weer heel merkwaardig. MO Kijk, voor mij is de vrouw, net als de man een autonoom goddelijk wezen, echt allebei net zo belangrijk, maar ánders, en ook in zekere zin onverenigbaar, tégengesteld... de vrouw voedend, dienend, aards… maar ook verleidend, gevaarlijk... de man denkend, scheppend... AYA … wat een fascist joh
34 – OMG
MO Maar ook vernietigend hè. 't Is toch in feite water en vuur... AYA Moet je horen MO Fascist? Mag ik je erop wijzen dat het fascisme een seculiere stroming is. Die hele seculiere maatschappij is ook alleen maar één strak geregisseerde poging om alles en iedereen in de grauwe troep van alledag te krijgen. Maar dat mag ik niet zeggen want ik ben moslim en moslims mogen in dit land nou eenmaal niks zeggen. Eén keer je mening geven en je wordt meteen als reli-fascist en potentiële terrorist in de hoek gezet. Wat nou vrijheid van meningsuiting? Er is helemaal geen vrijheid van meningsuiting. Je mag hier pas je mening uiten als je een door en door geassimileerd polderkonijn ben. Dan mag je ook op internet een keertje je zure obligate meninkje spuien. Hè gadverdamme! En dan moet het natuurlijk meteen weer gaan over handen geven. Ik vind het gewoon een smerige gewoonte. Ja, weet ik veel waar jij net met je hand in gezeten hebt.
35 – OMG
IV. ESTHER Hè hè. Fijn dat de anderen nu even opgerot zijn. Ja zeg. Ik bedoel, heb je gezien hoe die naar me kijken? Hé? Heppie dat gezien? … Alsof ik van een andere planeet kom. En de hele tijd zo omzichtig. 'Jij bent toch eh, weet je wel'. Dat heb je, neem ik aan, toch wel gezien? … Ja, ik ben joods ja. O, nou zeg. Dat is eh, pfff, hot item. Kom aan zeg. 'k Ben 't nog niet eens van geboorte. Ben gewoon, net als Mo bekeerd. Net als Kris ook trouwens. Of niet? Ja zeg. Eigenlijk ook net als Kris. Grappig zeg. Zouden we allemaal bekeerlingen zijn. Nee, toch? Jij niet in ieder geval. Dat weet ik zeker. Maar goed. Ja. Nee, ja over dat joods zijn. Ik heb een lange weg achter de rug hoor, wat dat betreft. Ja. Bekend verhaal. Is misschien niet zo interessant voor jou. 'k Was 23... nog erg op zoek. Die leeftijd. Nu ik het zo zeg, ik was wel een beetje een laatbloeier, ja. Had wel al het een en ander gerelishopt en zo. Vooral oosterse religies in die tijd. Maar vonnik te vrijblijvend. Ja. BUD 's Niks voor jou. ESTHER Nee hè? 's Niks voor mij. Goh, dat zie je goed. BUD Ben je te nuchter voor. ESTHER Ja. Ik ben daar te nuchter voor. Maar ik vond het inhoudelijk dus ook heel vrijblijvend eigenlijk. En ook eng. Sekte-achtig. Daar sta je nog van te kijken denk ik hoor. Als buitenstaander. Hoe het er daar aan toegaat. BUD Nee, ik ken dat wel. ESTHER Ja, jij kent dat natuurlijk wel. Ik bedoel, ik was op zoek. Maar de mensen die je daar aantreft. Die waren echt eh... ja. Totaal de weg kwijt. Heel beïnvloedbaar ook. 't Was echt in die periode dat ik erachter kwam dat ik eigenlijk al veel verder was. Ik trapte daar niet in. Snap je? In die pseudodiepzinnige onzin. 'Het antwoord ligt bij uzelf' en zo. Maar heeft me nog grote moeite gekost om me ervan los te maken. Afstand te nemen van Rati Manjari. Zoals ik toen heette. Ja. Sorry. Word even een beetje... 36 – OMG
BUD Ja. ESTHER Was een emotionele tijd. BUD Ja ESTHER Ja. … Bhagwan nog een tijdje bestudeerd. Maar dat gaat allemaal over seks eigenlijk. Is je dat weleens opgevallen? Het goddelijke orgasme, waar die man het dan over heeft? Dat is dus zijn goddelijke orgasme. Ja. Geen universeel orgasme. Nee, niet bepaald. … Sorry. … Nou, en toen kwam ik eigenlijk heel toevallig, via een vriendin, in aanraking met het joodse geloof. Ik had me daar tot dusver nooit zo in verdiept. Dacht dat het een vrij statische religie was. Dus gewoon met een god die zegt wat je moet doen en verder niks. Maar toen ik me er eenmaal in verdiepte bleek het allemaal veel dynamischer dan ik dacht. Veel meer aan te sluiten ook bij wat ik dacht. Wat me dus eerder in die oosterse religies had aangetrokken. Veel meer dat dynamische idee. Dat god ook in jezelf zit en zo. Maar dan veel volwassener. BUD Ja. ESTHER Terwijl, de goeroes die ik kende waren toch een soort... ja. Charlatans. Amateurs. BUD Nee, dat zijn gewoon beunhazen. ESTHER Terwijl, dit was echt wel voor pro's. Alleen: ontzettend veel leefregels hè. Daar moet je ook maar zin in hebben. En ook heel moeilijk om bij te komen. De eerste keer dat ik vroeg naar de mogelijkheid om ook joods te worden werd ik gewoon uitgelachen. Nou, dan voel je je klein hoor. Ja. Gelukkig ben ik wel het type doorzetter. En werd het die rabbijn al snel duidelijk dat het menens was met mij. Ze vielen ook erg voor m'n intelligentie. Zeiden ze ook gewoon tegen me hoor. Ja. MO Hai. ESTHER Hai. 37 – OMG
MO Mag ik erbij komen zitten? ESTHER Ja hoor. MO Of zijn jullie net in gesprek. ESTHER Neuh. Maar eh, hindoeïsme en jodendom hebben dus ook veel overeenkomsten hè. Heb ik me weleens laten vertellen. Wij zijn natuurlijk ook niet voor niets de oudste godsdiensten ter wereld. Wij hebben allebei eh... dat eh, gedifferentieerde hè. BUD Gedifferentieerde... abstracte. ESTHER Ja, abstract is ook een goed woord. Wij kunnen ook veel meer abstractie aan dan andere religies. Zijn ruimdenkend. Hebben een minder platte symboliek. Ben jij dan ook een monotheïstische... Dat wist ik dus eerst niet. Dat het hindoeïsme ook een eh, monotheïstische stroming had. BUD Ja. ESTHER Ja. Dat dacht ik al. Alle goden zijn dan in feite avatars van één en dezelfde god. Dat komt wel heel dicht bij hoor. Bij het joodse denken ook. Maar ja, alle religies zijn in feite één pot nat. BUD Ja, ik kom uit de priesterkaste. Oorspronkelijk. De hoogste kaste. ESTHER O, jij bent dus priester eigenlijk. Da's eh, interessant. Ja, wij hebben dan geen kasten, maar als we die zouden hebben dan denk ik dat ik daar ook wel ergens had gezeten. Enfin. Ik heb wel een ideetje trouwens. Nu ik net zeg: alle religies zijn één pot nat. ja, ik ben een beetje van het observerende type hè. Ik luister vooral. Maar dan opeens kan het kwartje zomaar vallen. Tussen ons gezegd en gezwegen: ik ben ook al weer zwaar joods af hoor. 'k Ben echt... toen ik er eenmaal bij zat, na al die moeite die ik had gedaan. Die rabbi's ompraten en al die initiatie-regeltjes. Enfin, toen dan eindelijk puntje bij paaltje kwam toen voelde ik me toch niet welkom. Ja. Ik ben eh, zoals ik het zelf altijd zeg, echt van reli-shopper veranderd in reli-schopper. Ik haat het eigenlijk. Maar voor iets nieuws ben ik nog altijd wel te porren. Ja. O ja, ik had een ideetje.
38 – OMG
V. ESTHER Ik geloof dat ik er wel zo'n beetje uit ben hoe we het moeten gaan aanpakken. KRIS Oh. Wat aanpakken? ESTHER We moesten toch een nieuwe religie bedenken? MO Nou, ja, ik vind eigenlijk gewoon al dat de ideale religie bestaat. KRIS Nee, dat vind ik ook. ESTHER Kijk, als je mensen een godje geeft en je zegt: dit is de enige, ware god en het enige, ware geloof dan worden het net voetbalsupporters. KRIS Een godje? Dat vind ik wel heel denigrerend. ESTHER Maar dan in het groot. Ze gaan vechten... enneh, vage rituelen verzinnen... AYA Ja, zeg dat wel. ESTHER Bukken, en knielen, rare kleren dragen... zingen... niet echt mijn ding. Maar als je het nou een beetje exclusief houdt. Dat niet elke boerenlul er zomaar bij mag. En je weet dat goed te kanaliseren... dan hou je wel het basisprincipe over van mensen voor veel geld blij maken met een dooie mus, maar dan zonder de rotzooi, snappie. MO Nee, dat snap ik niet. Kanaliseren? ESTHER Nou, ja, effe het plaatje schetsen dan. Je hebt eens in de zoveel tijd een idee, weet je wel... van iets, iemand, maakt niet uit wat, Krishna, Jezus, Mozes, Mohammed, hoe die lui ook allemaal heten. En het komt steeds op hetzelfde neer, je hebt de aanhangers van dat idee, de tegenstanders van dat idee, en die beginnen elkaar eerst uit te roeien en aan het eind van het liedje wint dat idee, maar is het wel weer verworden tot een totalitair en star, door ouwe mannetjes geleid instituut waar iedereen voor moet buigen op straffe van een afgrijselijke marteldood. Goed, zo gaat het altijd, niks nieuws onder de zon. Het maakt ook geen fuck uit of het nou een god is waar zo'n religie voor staat, 39 – OMG
of een een isme, communisme, socialisme, atheïsme. Het is altijd 'het idee', wat dan steevast van een beloning spreekt voor degene die voor dat idee de pijp uitgaat, de hemel, het paradijs, utopia, plenty maagden om 'm er na gedane arbeid eens lekker in te hangen... Steeds dezelfde worst die voor je neus gehangen wordt in steeds weer een andere gedaante. En zo houdt je als kerkvorst, oppermollah of stichter van de staat het schorem bij de les en vechtlustig op de koop toe. Altijd devoot en hard werkend, tegen karig loon, steeds bereid de ander de hersens in te slaan. Als je dat goed uitwerkt word je er hartstikke rijk van. KRIS Ja, nou, erg cynisch hoor, allemaal. ESTHER Nu heb ik toevallig helemaal niks tegen rijk worden, maar dat hele idee van ervoor moeten vechten sla ik liever over. Liever meteen cashen. Dus eh, nou, dan hebben we dus een idee nodig, maar dat kan niet moeilijk zijn. Gewoon iets verzinnen met een visioen en marsmannetjes, goed, een creatief iemand hebben we dus nodig, liefst schizofreen of met een goeie psychose, jij bijvoorbeeld, Aya. AYA Ik? ESTHER Bijvoorbeeld. AYA Ik ben niet schizofreen. ESTHER En iemand die het kan uitbaten. Een publiciteitskanon. Bijvoorbeeld Kris. Enneh, oh ja, wat ik zei, exclusiviteit, dat past ook beter bij deze tijd, de gewone man, daar heb je niks meer aan, da's uit de tijd, zo'n achter de pc hangende vetzak, die om de zoveel tijd wordt uitgekleed door z'n succes-verzekerd 200%-rendementsinvesteringsmaatschappijtje, daar valt gewoon niks meer te halen. Nee, exclusiviteit, BN-ers, maakt niet uit, zo lang het maar geld heeft en ergens bij wil horen. Ook ballotage op ballotage op ballotage, het moet echt jaren duren voordat iemand kan zeggen: ik hoor erbij. Dus een leuke mengelmoes van sofistische elementen, kabbala is natuurlijk een tijdje hip geweest, maar alweer op z'n retour, dat was gewoon teveel alleen maar Madonna, we hebben echt meerdere beroemdheden nodig, het liefst al een beetje leeggesnoven en oud, maar ook met een paar jonge honden ertussen, acteurs, whatever. MO Moet ik dit serieus nemen ofzo? KRIS Nee, ik vind dit echt stuitend. ESTHER Nou ja, we kunnen ons ook wel op echte problemen gaan richten of zo. Maar dat is zo 40 – OMG
weinig sexy. Daar wil niemand aan. Dat is gewoon, ja wéér, pfffff opwarming, regenwoud, biodiversiteit, genetische manipulatie, overbevolking, voel je 'm?
41 – OMG
VI. MO Nee, ik vind er wel wat inzitten hoor. Dat idee van marketing en zo. Geloof ligt ook weer goed in de markt. De vráág is er hè. Heel veel mensen komen toch naar me toe met eh, ja, vragen. Zo van: Mo, is dit alles? Hè? Zo van eh... nou ja, Is Dit Alles? Me leven is één grote leegte. Zeggen ze dan. Is dit het nou? Dan zeg ik: joh. Je hep echt nog niet aan het leven gesnóven jij. Kijken ze me echt zo aan, van: woo, wat zegt ie nou. Ik heb het allemaal wel meegemaakt hoor, Mo. Zeggen ze dan. Been there done that. Maar ondertussen. Snap je waar ik naartoe wil? AYA Nee. MO Oh. ESTHER Ik eigenlijk ook niet. MO Nee? Jullie? KRIS Nou, ik heb ergens wel een idee. BUD Ja. MO Oké... Vragen jullie je dan nooit af waarom mensen zich zo voelen? Dat heeft toch een reden... AYA Wie voelen zich dan zo? MO … dat veel mensen die leegte voelen... terwijl, we hebben het nog nooit zo goed gehad... KRIS Materieel. MO Eh, ja. AYA Welke mensen bedoel je dan? Wie zijn dat? Concrete voorbeelden? 42 – OMG
MO Nou ja, ik weet niet hoe het bij jou zit, maar ik spreek dus veel mensen hè. Gewoon op straat en zo. Bij de bakker. Waar dan ook. AYA Ja, dat is wel duidelijk. MO Nou die dus. AYA En wat voor soort mensen is dat dan? ESTHER We hebben behoefte aan een plaatje. MO Wat ik zeg. AYA Ik zie ze niet voor me. MO Dat doet er toch niet toe. ESTHER Ik ook niet. MO Wat? ESTHER Ik zie ze ook niet voor me. MO Ik zie ze niet voor me... Tja. Mensen zijn toch mensen. Als ik zeg: mensen. Hè? Dan gaat het niet over konijnen. Of hamsters. Of eh – KRIS Paarden. MO Nee. ESTHER Nou ja. Je hebt mensen en mensen. Ja toch? AYA Geef ze gewoon effe armpjes en beentjes. En een naam. 43 – OMG
MO Jij ziet ze wel voor je, toch? KRIS Ja, ergens wel... maar ik vind dit niet zo relevant. AYA Maar ik wel. ESTHER Ja, ik ook. AYA Ik wil gewoon even het plaatje hebben. Is toch niet zo moeilijk. MO Ik krijg het gevoel dat jullie me vast aan het pinnen zijn. Sorry hoor. Over iets wat er niet toe doet. Zo komen we toch nooit tot de kern. Voorzitter? AYA Als jij het de hele tijd over mensen hebt. Die jij spreekt. Dan wil ik op een gegeven moment wel weten wat voor mensen dat dan precies zijn. Gewoon om ze te kunnen plaatsen. In een kadertje. Snap je. Want ik kan ook wel bij-alles-wat-ik-zeg 'mensen' erbij halen. Bij alles wat ik zeg, roepen: “en toen kwam die-en-die naar me toe en die zei: joh wat ik nou weer heb meegemaakt god snappie nou en dat was dus net het voorbeeld wat ik nodig had en daarom klopt het dus wat ik zeg”. Doe ik toch ook niet. ESTHER Nee. KRIS Noem anders gewoon een naam. MO Wat voor naam? KRIS Van één van die mensen. Concreet. Een naam. MO Ik weet niet hoor. Om nou meteen namen te gaan noemen. Die mensen hebben ook recht op privacy. Ja. Die zijn allemaal bezig met een hele gevoelige omslag in hun leven. Ik wil niet dat die hiero zomaar over tafel gaan. KRIS Of een schuilnaam.
44 – OMG
AYA Ja, nee, los het zo maar weer op. Jezus. KRIS Gewoon fred één twee drie. AYA Daar hebben we toch niks aan. MO Nou eh, pfff, oké dan. Iemand die ik ken en die heel erg met dit probleem worstelt heet dus inderdaad Fred... KRIS Oké. Fred dus. Heel goed. Toch? Je hebt een naam. Anders vind ik het ook een beetje op obstructie lijken. ESTHER Klinkt als een familyman. AYA Obstructie? Wat is dat nou weer? MO Hij heeft volgens mij een gezin ja. KRIS Obstructie. Al die vragen die je stelt. ESTHER HBO? MBO? VWO? Universitair? MO Daar hou ik me niet mee bezig. ESTHER Dat zijn toch de details waarvan je denkt: plaatje. AYA Godverdomme, ik ben moe zeg. ESTHER Ja, ik ook. MO Ja, moet ik nou nog doorgaan? AYA Kom nou maar met een degelijke analyse.
45 – OMG
MO Mensen denken dus... ESTHER Fred. MO Wat? ESTHER Hij heet toch Fred? MO Ja. Nou ja. Fred denkt dus, of dacht dus, hier op aarde, de hemel te vinden... Dat is dus typisch iets, hè? Van deze tijd. Hij was alleen maar druk bezig met zichzelf. Veel geld verdienen. In het weekend lekker stappen. Maar een invulling had ie niet. Snap je? Een invulling? AYA Nee, snap ik niet. MO Omdat ie dus geen geloof had. AYA O ja, tuurlijk. KRIS Misschien moeten we het woord geloof toch vervangen voor iets anders, Mo. MO Waarom? KRIS Het dekt voor mij niet helemaal de lading. En ik vind het ook oubollig klinken. MO Oh. KRIS Ik associeer geloof toch teveel met dingen die niet bestaan... MO Hoezo? Het bestaat toch? KRIS … op een wat mij betreft te kinderlijke manier. Nee, 'het geloof' bestaat wel.
46 – OMG
MO Jij gelooft toch ook? KRIS Ja. Maar het woord geloof. MO Wat is daar mee? KRIS Heeft voor mij net een te hoog Sinterklaas-gehalte. ESTHER Ja, dat wou ik ook nog zeggen. In dat idee van mij hebben we nog wel een soort kerstman nodig. KRIS Ik denk dat geestelijke back-up beter de lading dekt. MO Maar dit hebben we al een keer besproken. KRIS Ja, maar ik blijf het vinden. ESTHER Iets met een baard. Straf en beloning. Maar dan eigentijdser. Meer abstract. AYA Vooral hier veel straf en daar veel beloning zeker. ESTHER Ja. MO Hier hebben we al een hele vergadering aan gewijd. KRIS Toen zijn we er ook niet uitgekomen. MO Ik vind het gewoon wel een goed woord. En ik vind ook dat je dingen niet te ingewikkeld moet maken. Naar de mensen toe. Dus ik gebruik gewoon geloof. KRIS Ja, nou ja, toch moeten we het hier nog een keer over hebben. MO Is goed. Oké. Later. Waar was ik gebleven?
47 – OMG
ESTHER Fred. MO O ja, Fred dus, ja... ESTHER ... was alleen maar bezig met geld verdienen MO Ja. Dure vakanties, leuke gadgets. Je kent 't wel. ESTHER Hoe oud? MO Wat? ESTHER Fred? MO Jaar of veertig. Hoezo? ESTHER Nee gewoon. Het plaatje. AYA Net als jij, Kris. MO Z'n hele leven was ie dus bezig met dingen najagen. Maar het hielp geen ene moer. Omdat Fred beheerst werd door de gedachte dat wij het als mens zélf wel kunnen. En dat is het probleem. Van deze maatschappij. Dat we denken dat we het zelf wel kunnen. Die arrogantie. En dat krijgen we met de paplepel binnen gegoten. En op een dag liep Fred daar dus keihard tegenaan. Want we kunnen het niet zelf. … AYA O, dat was het? MO Ja. AYA Omdat Fred dus, als ik het goed begrijp, geen geestelijke back-up had. Belandde die in een burn-out.
48 – OMG
MO Eh, ik zou 't anders zeggen. Maar vooruit. AYA Fred is een eh soort slachtoffer van de maatschappij. MO Nou, niet een soort hoor. ESTHER Fred: victim of society. MO En er lopen meer van dit soort schrijnende gevallen rond dan je denkt. AYA Pffff, ik heb het nou al helemaal gehad met die gozer. ESTHER Ja, die pathetiek. Dat ge-slachtoffer hè. Da's toch wel iets Hollands zeker? AYA Get a life, Fred. MO Ik volg het even niet hoor. Zal wel aan mij liggen. ESTHER Jullie hebben toch ook allemaal gedurende jullie arbeidzame leven minstens drie keer een burn-out? AYA Nou ja, dit is gewoon een sukkel die niet weet wat ie met z'n leven aan moet. ESTHER Maar wat is nu de link? AYA Ja, wat wil je er eigenlijk mee zeggen? MO Nee, maar nu pin je me weer teveel vast op één persoon. AYA Maar wat je dan schets hè, over zo'n Fred. Ik bedoel, wat moet ik daarmee. Het is toch zijn probleem? MO Nou nee, het is een algemeen probleem. Fred is alleen een voorbeeld. Waar je trouwens zelf om vroeg. Om een voorbeeld. Dus dat vind ik dan wel weer een beetje flauw. Dat je 49 – OMG
dan mijn voorbeeld belachelijk maakt. Want het is echt een hele aardige gozer. KRIS Ja, maar het is toch wel duidelijk, wat het probleem is. Het is toch wel duidelijk dat zo'n eh, zo'n eh, zo'n Fred, gewoon niet opgewassen is tegen eh, nou ja, ik zou zeggen de maakbare samenleving. De gedachte dat we het zelf wel kunnen. Zoals Mo zegt. Zonder spirituele back-up. MO Ja. Zonder geloof. KRIS Spiritualiteit is nou eenmaal een eerste levensbehoefte. MO Maar dat zijn dus dingen die je eigenlijk niet mag zeggen hè. Dat ligt dus allemaal reuze gevoelig. AYA Wat? MO Kris en ik leggen denk ik toch de vinger op de zere plek van deze samenleving. Reageren mensen vaak allergisch op. AYA Welke mensen nou weer? MO Nou ja, weer andere mensen. Ergens ook wel begrijpelijk. Als jij een zere plek hebt. En ik leg daar mijn vinger op. Zeg je ook niet meteen dank je wel. Maar ze reageren dan wel erg spastisch hoor. Beetje eh buitenproportioneel. Dat zie ik dan toch als een bewijs dat ik gelijk heb. Zeg ik dan gewoon. Schieten ze in de verdediging meestal. Zo van eh, wat moet jij nou. Met je achterlijke godsdienst en zo. Nou, daar hoef je bij mij echt niet mee aan te komen. Want deze jongen heeft toevallig een hele dikke huid. KRIS Ja, 's toch een soort morele superioriteit waar ze dan mee schermen. De verlichting en zo. Komen ze dan mee aanzetten. AYA De wat? KRIS Verlichting. AYA Vlichting?
50 – OMG
KRIS Met de verlichting. AYA O, de verlichting. KRIS Ja dat zeg ik. AYA Je zei vlichting. Je begint steeds zachter te praten sinds je bekeerd bent, wist je dat. Of heel hard. Dat iedereen mag meeluisteren. Of heel zacht. Niks ertussen. KRIS De verlichting. Zeventiende eeuw. ESTHER Ho, wacht even. We gaan het niet over de Verlichting hebben hè? Die uitgemolken terminale koe. Dat doe je maar in je eigen tijd. KRIS Terwijl de verlichting, was oorspronkelijk helemaal niet tegen godsdienst. Was eerder bedoeld om de mens een andere plek te geven. MO Vond ik ook al geen goed idee. ESTHER Kom aan zeg. Dat punt zijn we toch al lang voorbij... KRIS Gewoon een paar heilige huisjes die omver getrapt moesten worden... ESTHER … dat gaan we toch niet weer opgraven, dat door en door verrotte lijk... KRIS … was helemaal niet de bedoeling om god meteen maar af te schaffen. Is pas later allemaal gebeurd. MO Daarom moet je ook altijd uitkijken met heilige huisjes. Die zijn niet voor niks heilig. ESTHER … dat vind ik zo'n achterhoedegevecht. Daar wagen zich alleen nog een paar mafkezen aan. KRIS God is dood en zo. Is allemaal later.
51 – OMG
ESTHER Hallo. Do you read? This is de 21e eeuw speaking. AYA Zonder die verlichting zaten we hier anders niet schat. Dan zaten we nu in onze boeren kloffie een stukje land te bewerken... ESTHER Dit gaan we toch niet serieus menen? Hallo? We zijn inmiddels een stuk of wat revoluties verder. KRIS Nee, da's ook waar natuurlijk. Nee echt, je hebt helemaal gelijk. Maar in het denken dat er een gevolg van was hebben we het kind met het badwater weggegooid. Door God weg te redeneren. ESTHER Ik maak bij deze gebruik van mijn veto-recht. Voorzitter. KRIS Van alleen maar materie kun je niet leven. Mensen hebben toch een soort, nou ja, gevoel van dat er meer is. ESTHER Praat rustig door hoor. Voorzitter. Vetootje. MO Veto-recht? ESTHER Veto-recht ja. Zeker de kleine lettertjes niet gelezen? AYA Maar om je nou op een soort, nou ja, gevoel te baseren. KRIS Het verstand heeft ook z'n grenzen. MO Welke kleine lettertjes. AYA Vinnik niet. KRIS Vinnik wel. AYA Hoewel dat bij jouw verstand wel een beetje waar is, van die grens, vinnik de laatste tijd. 52 – OMG
KRIS Dat gevoel-van-dat-er-meer-is wordt door de seculiere staten anders handig uitgebuit... AYA Volg ik niet. KRIS … door het begrip van 'de natie' en 'het staatshoofd' op te blazen tot mythische proporties. ESTHER Voorzitter. AYA Mythische proporties, toe maar. KRIS Het hele spectrum hoor. Van communisme tot fascisme. ESTHER Jezus man, word nou eens wakker. KRIS Alle grote roergangers, führers, duce's en weet ik veel bij elkaar. Staatsgodsdienst. Als substituut voor religie. BUD Wat? AYA Je kunt mij toch niet verantwoordelijk houden voor een paar idioten die toevallig uit naam van de verlichting spreken? ESTHER Grijp eens in. AYA Omdat ze ook een keer de klok hebben horen luiden? KRIS Nee, maar nu maak je het weer persoonlijk. AYA Ik maak het helemaal niet persoonlijk. BUD Nee joh, laat lekker doorlullen.
53 – OMG
KRIS Jawel. Je zegt: je kunt mij toch niet verantwoordelijk houden. AYA Jij lult gewoon krom. KRIS Nou maak je het ook persoonlijk. AYA Omdat jij het persoonlijk maakt. ESTHER O, ze gaan met stront gooien. Dat is inderdaad plezant. KRIS Nou ja, als we toch persoonlijk gaan worden. Je zit zelf toch ook met dingen die je niet kunt verklaren. AYA In ieder geval niet zodanig dat ik daar een god voor nodig heb. KRIS Ik noem een identiteitscrisis... AYA O ja, nu het tegen me gebruikt kan worden is er opeens wel plek voor mijn zeg-maaridentiteitscrisis. KRIS Jouw zeg-maar-identiteitscrisis komt ook voort uit een besef dat er meer moet zijn. Daar ken ik je goed genoeg voor. AYA Oké. KRIS Of niet dan? AYA Nee, je hebt helemaal gelijk. Bedankt dat je me even uitlegt waar mijn zeg-maaridentiteitscrisis vandaan komt. KRIS Graag gedaan. AYA Scheelt me weer een bezoek aan de psychiater.
54 – OMG
KRIS Ach ja, de psychiaters... AYA Die we toch al niet meer konden betalen. Omdat jij eenzijdig zonder overleg hebt besloten je hele kapitaal weg te geven aan een vaag christelijk eco neo groenpimpelpaars weet ik veel instituut. KRIS … zijn toch allemaal zakkenvullers. AYA O. Ik ben blij dat je nu zelf ook doorhebt dat dat allemaal zakkenvullers zijn. Wel een beetje laat wat mij betreft. Maar toch fijn om te merken dat het voortschrijdend inzicht nog eh, nou ja, een heel klein pietsie beetje voortschrijdt. KRIS Psychiaters. AYA Maar toen je bijna aan het touw hing waren het geen zakkenvullers. Toen was het: o nee, de psychiater zegt dit. De psychiater zegt dat. De psychiater zegt dat ik een nieuwe richting nodig heb. KRIS Ik vind het echt een enorme eer dat je je vage ongenoegens op mij botviert. Maar op een gegeven moment wordt het toch ook tijd om je af te vragen waar die ongenoegen dan vandaan komen. Ik kan je wel een paar hints geven, daar niet van. Het missen van diepgang in je leven. Betekenis. Afkomst. Spagaat tussen twee culturen... Ik vergeet er misschien nog een paar. Je hebt er in ieder geval geen psychiater voor nodig om het te kunnen zien. MO Ja, wat je uitlegde. Over dat ze zich buitengesloten voelde. KRIS Hou je bek nou effe Mo. Nee echt. MO Dat zei je toch net? KRIS En over dat financiële plaatje: je ziet jezelf als een succesvolle zakenvrouw. Dus wat dat betreft. Het moet voor jou toch, nou ja, laat ik niet zeggen: een makkie, maar dan toch minstens een uitdaging zijn om from scratch een nieuw imperium op te bouwen? Daar heb je mijn financiële expertise dan toch niet bij nodig? Ik geloof er wel in hoor, dat je dat kan. Mijn zegen heb je. Er is op het moment denk ik nog wel een kleine discrepantie tussen het beeld dat je van jezelf hebt en de praktijk, die om iets meer vraagt dan eh, pak 'm beet, laat je nest uitkomen en de rest van de dag jeremiërend of depressief op 55 – OMG
de bank liggen. Maar dat plaatsen we dan ook maar onder de noemer van het voortschrijdend inzicht. En ik ben er ook van overtuigd dat je dat in no time weet op te lossen... BUD Ik ben het er wel mee eens hoor, Kris. KRIS … als je dat inzicht eenmaal hebt verworven. Wat? BUD Je moet je problemen omhelzen hè, zeg ik altijd. Dus niet als een obstakel zien, maar als een kans. Heeft allemaal met lotsbestemming te maken en zo. Waarschijnlijk heeft ze in haar vorige leven een paar kansen niet benut. En zit ze nou in d'r herkansing. KRIS Probleem is dat ze gewoon niks wil. Ze blijft maar ergens hangen. In dat beeld van eh de puberale atheïst. AYA Nou. Ik moet geloof ik even een blokje om. ESTHER O, gaat ze nu weg? Dat vind ik zielig. KRIS Sorry hoor. Zo doet ze wel vaker. MO Je hoeft je niet te verontschuldigen hoor. Ik ben zelfs wel even blij dat ze weg is. Ja. Ik voel toch de hele tijd een spanning. Hè? Tussen haar enneh... mij. Alsof er een mes tegen me keel gezet wordt. Heftig trouwens. Wat ze tegen je zegt. Meent ze natuurlijk niet. Maar eh... ondertussen wordt het wel gezegd. Ja. Nee, van mij mag je zeggen wat je denkt hoor. Vind ik zelfs wel het belangrijkste wat er is. Dat je mag zeggen wat je denkt. Maar je moet wel een beetje uitkijken met wat je denkt. Snappie? Dus gewoon lekker zeggen wat je denkt. Maar het hier eh, in de bovenkamer wel een beetje op orde houden. Dat blijkt nu wel weer. Als je iets zo fundamenteels als het geloof hè? Iets zo fundamenteels, gewoon overboord wilt gooien. Want daar zien we nu dus wel de gevolgen van. Wat er gebeurt. Als je jezelf centraal zet. En je door niemand laat leiden. Dan heb je ook niks meer behalve jezelf. Als het geestelijke niet bestaat. Alleen het stoffelijke bestaat. Dan denk ik, waar zijn we nou met z'n allen mee bezig? Sluit je dus aan bij de Nieuwe Nederigheid, zoals ik het noem, en wat ik trouwens wel een hele goeie naam vind, ook eventueel voor dit project. Ook jouw leven ligt in Gods handen. Ontspan. Worden ze vaak emotioneel. ESTHER Wie? MO Die mensen die me die dingen vragen. 56 – OMG
ESTHER O, Fred. MO Maar die exclusiviteit, nee dat zie ik niet zitten. Het spijt me dat ik het zeg hoor, maar jullie hebben dat nou eenmaal ook een beetje. ESTHER Wablief? MO No offense hoor. Jullie zijn van jezelf al een klein beetje: wij tegen de rest. ESTHER Wie is jullie? MO Nee nee nee, ik noem geen namen. Maar wat mij betreft: nee. Mijn religie is voor iedereen. ESTHER Dus jouw eh, doelgroep is iedereen? MO Ja. Dus juist ook mensen die, nou ja... heel erg gezondigd hebben. Is vaak ook het misverstand. Dan denken mensen dat we die meteen willen stenigen of hun handen eraf hakken of met hun kop naar beneden van een flatgebouw afgooien. Dan zeg ik, nee joh. Wat ongelovigen doen, moeten zij lekker weten. Maar het is natuurlijk wel zo dat áls je het licht eenmaal ziet, je eerst een inkeer-momentje moet hebben. Je kunt niet én een goeie moslim zijn én een, ik noem maar wat, moordenaar, of flikker, of prostituee... ESTHER Ik verveel me echt helemaal dood. Sorry hoor. Effe kijken hoe Aya het maakt. MO Ja. KRIS O, die vermaakt zich wel hoor. BUD Zijn we weer met z'n drieën. MO Nou, dan schiet het tenminste op. KRIS Hoe schrijven we dit nou allemaal op?
57 – OMG
MO Even een groepsmomentje. Ik wou even zeggen, dat ik dit als heel bijzonder ervaar. En dat jullie gewoon in hele korte tijd echt vrienden zijn geworden. KRIS Ja, dat heb ik naar jou toe ook. MO Als jij bijvoorbeeld, zoals net, gewoon 'hou je bek' tegen me zegt. KRIS Ja, sorry daar nog voor. MO Nee, vind ik helemaal niet erg. Ik ben juist blij dat je dat juist zegt. Dan denk ik, o, Mo, nu ga je weer even te ver. Ik ben zo blij dat je daarin duidelijk naar mij bent. Ja, dan hou ik gewoon van je. Dat wou ik even kwijt.
58 – OMG
VII. 1. KRIS Ja. Dat liep gisteren even uit de hand, maar inmiddels is het weer helemaal goed. Hè schat. AYA Meer dan goed. KRIS Dankzij eh, ja echt een ferme ingreep van Bud, zo mag ik het toch wel zeggen. Het woord ferm is hier wel op z'n plaats. AYA Nou zeg dat wel. KRIS Ja. Dank je Bud. Echt goed ingegrepen. AYA Bud is gisterenavond even naar ons toe gekomen. We zitten heel erg in tijdnood hè. Ik zal het kort houden hoor. KRIS Hij heeft ons even indringend toegesproken – AYA Hele warme woorden. KRIS En ingestraald. AYA Ja. En ingestraald ja. KRIS Nou, vertel het maar. AYA Ja. Nou, dat deed toch wel wat met me. Ik voelde opeens een heleboel emotie, ja... loskomen. Zegt ie, na dat instralen dus: hoe voel je je nu? Ik zeg: nou ja, of je het gelooft of niet... KRIS Leuke woordspeling.
59 – OMG
AYA … ik voel me echt beter. Nou, toen was het heel lang stil. Zegt ie opeens, met die zachte stem van 'm: Aya, geloof je echt helemaal nergens in? Dus ik zeg: “nee”. Ja, daar ben je toch atheïst voor. Toch? Maar goed. Ja, we moeten door hè. Daarna vraagt ie dus: geloof je ook niet in de mens? Dus ik zeg: ja, in de mens natuurlijk wel. Ik bedoel, ik ben niet alleen atheïst. Ik ben ook humanist. En als je niet in de mens gelooft, dan eh, kun je net zo goed eh... hè? Ik bedoel, ik ben heel kritisch hoor. Op mensen. Ook op mezelf. En mensen kunnen je zo teleurstellen. En ik heb ook vaak op het punt gestaan om eh, nou ja, dat ik me afvroeg: waar doe ik het allemaal voor. Als alles tegenzat. Maar de mens, als concept... Als je dat tenminste een concept kan noemen. Nou ja, dat maakt het voor mij toch iets makkelijker om erover te praten. Ja, anders wordt het zo zweverig... Maar dat concept blijft voor mij wel overeind. Omdat ik gewoon wel een enorme liefde voel voor dat concept. Dus voor de mens. God, nou word ik toch zweverig. Maar dat was dus een lang gesprek. En toen ging ie chargeren hè. Zegt ie opeens: jij gelooft wél in God. Dus ik zeg eh... sorry? Ja, didn't I make my point clear, weet je wel. Ik vind een beetje dollen prima hoor, maar nu begon ik geïrriteerd te raken. Eerst dat instralen. Toen al die vragen... Nou ja, en toen legde die dus uit dat de God zoals eh, zoals de georganiseerde religies die voorspiegelen niet bestaat. Dus dat beeld van die boeman die de hele tijd over je schouder meekijkt. En dat hij als eh, als Brahmaan heet dat hè, iemand van de hoogste kaste, het geheim wist, van dat God eigenlijk in jezelf zit. BUD Het geheim van de ingewijden. AYA Ja. En dat had jij tijdens dat instralen bij mij heel erg gevoeld hè? Dat dat gevoel en dat geloof ook bij mij nog heel sterk aanwezig is. Nou, dat was echt wel een eye-opener. KRIS Hij kon jou duidelijk maken wat ik jou niet duidelijk kon maken. En eh, nou ja, toen keken we elkaar aan... AYA … en toen klopte het opeens weer. Ja, het is voor mij wel even wennen dat ik strikt gesproken nu geen atheïst meer ben. Maar goed. We moeten door hè. De tijd. KRIS Ja. Het was heel goed. Echt te gek. 2. MO Ja, ik lig eruit. Vinnik heel jammer, maar ook wel begrijpelijk. We hebben het er eigenlijk maar kort over gehad. Ehm... ja. Sorry. Dit grijpt me even heel erg aan. … De emotie hè. Ik had echt niet verwacht dat het zo zou gaan. Nee. Ik voelde me zo goed hier. Was voor m'n gevoel echt betrokken. Maar uiteindelijk moest ik ook inzien dat... ja. Ik eigenlijk een sta-in-de-weg ben voor het hele proces. Omdat voor mij de ideale religie al bestaat. Dat het echt een no-go'tje voor mij is om eh... ja. Moeilijk uit te leggen dit. 60 – OMG
Maar ja, daar begon Bud dus opeens over, gisteren. We waren gewoon een beetje geintjes aan het maken. En opeens zegt ie: Mo, jij doet niet meer mee. Ik nog een beetje lachen eerst, maar hij meende het. Hij zegt: ik voel het niet bij jou. Jij wilt niks nieuws. Nou ja, ik ben ook wel conservatief. Dat weet ik ook van mezelf. Ik kan gewoon deze wereld, deze maatschappij niet eh... als goed zien. En daarmee heb ik mezelf eigenlijk... hoe zei je dat ook alweer, Bud? BUD Buitenspel gezet. MO Ja. Buitenspel gezet. Maar deze eh, samenleving, heeft voor mij wel een paar behoorlijke pijnpunten. KRIS Daar heb je ook heel goed de vinger op gelegd. MO En met Kris had ik bijvoorbeeld wel echt een lijntje wat dat betreft. Hè? Maar goed, dat was ook wel duidelijk. En met Bud ook. Maar ja, daarna ging Bud opeens allerlei rare opmerkingen maken, dat God niet bestaat en zo, en dat heeft het voor mij allemaal ook wel heel erg op scherp gezet. En met name ook omdat Kris het daar eigenlijk wel mee eens was. Hebben we het nog eens tijdje gehad over eh, wat was het ook alweer? KRIS Of God de mens heeft geschapen of de mens God. MO Ja, dat. Maar dat is voor mij alweer te theoretisch. Dat heeft voor mij niks meer met geloof te maken. Dat is eh... filosofie. En dat vind ik echt een andere terrein. KRIS Ja. MO Maar goed, we kunnen echt elkaar eh, goed in de ogen zien. Dat gevoel van vriendschap wat ik had, dat blijft. Ik trek me nu terug, maar blijf achter de schermen wel actief. Gewoon om hun te helpen. We hebben ook afgesproken dat ik naar buiten toe gedoogsteun geef. 3. ESTHER Ja, ik vond het ook een goede avond gisteren. Het niveau is nog steeds wel erg laag. Om een voorbeeldje te geven: op een gegeven moment moest iedereen voor zich dan omschrijven hoe de nieuwe religie eruit moest gaan zien en dat was gewoon nog echt kleuterschool niveau. Ik bedoel jij, Aya...
61 – OMG
AYA Ja, dat was wel een beetje gênant. Ik dacht dat ik het helemaal te pakken had. ESTHER Blijkt ze het communisme her-uitgevonden te hebben. Dus eh, wat was het ook alweer? Geen centraal persoon dat leidt tot corruptie, afschaffing van geestelijke leiders, religieuze gebouwen worden omgebouwd tot woningen voor daklozen, ik weet niet wat voor onzin allemaal. En dat is dus tekenend voor deze groep. Enthousiasme kun je ze niet ontzeggen, maar het is allemaal wel heel naïef. Zoals gisteren, dat de verlichting er nog bij moet worden gehaald. Pfff... nee, toen had ik het echt gehad. Was geloof ik ook wel duidelijk op dat moment. Voor mij is dat het probleem van deze tijd: dat er steeds maar weer teruggegrepen wordt op oude denkpatronen. Ouwe Grieken, ouwe joden, ouwe arabieren, ouwe humanisten, ouwe troep. Ik snap het aan de andere kant ook wel. Zelf ben ik er al allemaal doorheen gegaan. In mijn zoektocht. Maar ik vind het dan wel weer jammer dat ze zo weinig van me willen aannemen. Aangezien ik die kennis dus al voor ze paraat heb hè. Ik kan het hele plaatje zo voor ze uittekenen. Dus dan vind ik het een beetje zonde van m'n tijd als ze eerst nog even het wiel voor zichzelf wil uitvinden. Dat houdt allemaal te veel op. ... Het past natuurlijk wel allemaal in het tijdsbeeld en zo: het denken is gewoon heel behoudend en saai in deze tijd. Aan de andere kant: in de technologie en de wetenschap is men wel innovatief. Daar wordt men kennelijk niet gehinderd door oubollige morele kwesties. Als je dat nou gewoon alleen maar even signaleert. Dan lijkt het me toch dat deze tijd meer om een eh, ik noem maar wat, Igod-concept vraagt dan om het steeds weer opnieuw willen herdefiniëren van allerlei zedelijke kwesties uit de oertijd. Maar verder vond ik het dus wel een hele goede avond gisteren. Waar ik me wel heel erg aan stoor is het oplossingsgerichte denken. Dat eh, “oei de tijd dringt, nu moeten we even snel met een oplossinkje komen.” Terwijl religie nou geloof ik net geen natuurwetenschap was. Snap je? Religie vraagt juist niet om oplossingen. Ik zou zelfs zeggen: integendeel. Je hebt het namelijk per definitie over dingen die niet te bewijzen zijn. En da's ook meteen de charme ervan. Elke klootmongool kan een religie verzinnen. Dus wat dat betreft kunnen de formules en de oplossingen lekker thuis blijven. Kris kwam daar geloof ik mee, dat was echt wel weer een volgend dieptepunt. Die zeven geboden die je uit een stoffig laatje gehaald had. KRIS Ja, die had ik eigenlijk gewoon van het internet geplukt. ESTHER Maar als we dit van het internet hadden kunnen plukken hadden we hier niet hoeven zitten hè. KRIS Zeven geboden. Onder het motto: keep the seven, go to heaven. ESTHER Een afgeroomde versie van de tien geboden. KRIS Niet doden, niet vloeken en zo. Ja. 62 – OMG
ESTHER Dat riedeltje. En dat bleek nog een beetje te moeilijk. Hadden jullie er twee uitgegooid. Werden het vijf geboden. KRIS Ideetje van Mo. MO Keep the five, go for the after life. ESTHER In ieder geval was het weer iets waar iedereen wel wat mee kan. Maar ja, dat is dus de opzet van alle religies. Dat iedereen er wat mee kan. Ze gaan elkaar pas de hersens inslaan als het over details gaat. En de macht moet worden verdeeld. Daarom is mijn idee ook zo baanbrekend. En briljant. Geweldloos en sophisticated. KRIS Nou ja, in het begin was ik wel een beetje sceptisch over jouw voorstel. Maar toen Mo eruit ging begreep ik dat het voor mij ook kiezen of delen was. Dus, nou ja, toen dacht ik: eigenlijk is het zo'n slecht idee nog niet. Ik zei gewoon tegen mezelf: Kris, jongen, als jij je nou per se aan iets wil conformeren, doe het dan aan iets nieuws. Niet aan iets dat al tweeduizend jaar oud is. ESTHER Ik denk dat het een stap vooruit is. Voor iedereen. AYA Het is in ieder geval uniek dat wij, als nieuwe religie, gewoon toegeven dat we tegelijkertijd een politieke stroming zijn. ESTHER We zijn een totaal-pakket hè. Politiek, religie en maatschappij-vorming ineen. Om ook, net als wij, een echte ingewijde te worden wordt trouwens lastig. KRIS Dat is dan die exclusiviteit. ESTHER Je komt er echt niet zomaar bij. KRIS En maatschappelijk het nieuwe kastensysteem van Bud. BUD Ja. AYA Dus herverdeling van geld en goederen naar maatschappelijke draagkracht. Vijf kasten.
63 – OMG
KRIS Toch “de vijf” van Mo. Da's leuk Mo, je zit er toch nog een beetje in. AYA Arbeidende kaste onderaan, daarboven de agrarische kaste, dan de burgerij – dienstensector en zo – daarboven de politieke kaste en dan helemaal bovenaan eh, nou ja, wij. De spirituele leiders. Wetenschap en kunst ook bovenaan. BUD Wel op gepaste afstand. AYA Zo maak je toch weer structuur aan in de democratische eenheidsworst. En omdat mensen toch een godje nodig hebben – ESTHER Ook wij. God van de wijsheid, god van de wetenschap, god van de liefde, god van de handel en omdat we toch aan de getallensymboliek hechten hebben we nog een vijfde nodig, dus Mo, god van de eenvoud? Zoiets. BUD Mootje... Hoor je er toch nog een beetje bij. AYA En politiek trekken we dan ook aan de touwtjes. ESTHER Tuurlijk. Als het erop aankomt wel. KRIS 's Een kaste lager. Politiek. ESTHER Zij mogen lekker de beslissingen maken. Maar die beslissingen moeten allemaal langs ons. KRIS Een frisse wind. Zal de mensheid goed doen. ESTHER Ja. Als ze het eenmaal snappen wel.
© Rutger Kroon, oktober 2010
64 – OMG
