MKB moet. kansen pakken bij investeringen in energiesector. het NR GRONINGEN

NR. 1

2011

GRONINGEN

MKB moet

kansen pakken bij investeringen in energiesector

Water als verbindende factor

Energieborg 2020: groene energie voor 200.000 mensen

••••••••••••••••

Energiekeuze is afweging van belangen

Vrijwel geen loonstijging in 2011

WWW.ONDERNEMERSBELANG.NL het ONDERNEMERS BELANG

het

Inhoud

ONDERNEMERS B E L A N G

Het Ondernemersbelang Groningen verschijnt vijf keer per jaar

MKB MOET KANSEN PAKKEN BIJ INVESTERINGEN IN ENERGIESECTOR

Zevende jaargang, nummer 1-2011 OPLAGE 4.000 exemplaren COVERFOTO Gerrit van Werven, directeur Energy Valley foto: Rien Linthout UITGEVER Jelte Hut Novema Uitgevers BV Postbus 30 9860 AA Grootegast Weegbree 1 9861 ES Grootegast T 0594 - 51 03 03 F 0594 - 61 18 63 [email protected] www.ondernemersbelang.nl HOOFDREDACTIE Erik van Raalte T 0594 - 69 56 14 [email protected] BLADMANAGER Novema Johannes Oosterhof T 0594 - 51 03 03 [email protected]

08

WATER ALS VERBINDENDE FACTOR

14

DRUK Scholma Druk Bedum

FOTOGRAFIE Bob Bakker Hans Banus Nico de Beer Gerrit Boer Martin Droog Irma Frieling Rien Linthout Marco Magielse Ruud Voest ADRESWIJZIGINGEN Adreswijzigingen, verandering van contactpersoon of afmeldingen kunt u per mail doorgeven aan Tiny Klunder, [email protected]. Graag met vermelding voor welke editie van het Ondernemersbelang de wijziging betreft ISSN: 1871-2614 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de inhoud van de advertenties.

02

het ONDERNEMERS BELANG

De tijd dat Waterbedrijf Groningen zich alleen bezighield met de levering en de kwaliteit van ons drinkwater, ligt reeds ver achter ons. Waterbedrijf Groningen is anno 2011 een moderne onderneming die op allerlei terreinen waar water een rol speelt, betrokken is. Denk aan de industrie, onderzoek, advies, innovatieve watertechnologie, zuivering en hergebruik van afvalwater en internationale samenwerking. Kortom, Waterbedrijf Groningen is uitgegroeid tot een dynamische onderneming die middenin de samenleving staat. “Synergie speelt daarin een belangrijke rol”, zegt algemeen directeur Harmen Hoogeveen.

PROJECT ENERGIEBORG 2020: GROENE ENERGIE VOOR 200.000 MENSEN

LAY OUT VDS Vormgeving!, Drachten T 0512 - 38 11 14

REDACTIE Jeroen Kuypers Mr. Reinhardt Lagerwaard (Schuurmans advocaten) Fernande Leeflang Aart Merkelijn Jelmer van Nimwegen Henk Poker Astrid Potters – Maer TexxT Henk Roede (strip) André Staas (Comm’Art) André Vermeulen Pam van Vliet (columniste)

Toen het platform Energy Valley in april 2004 werd opgericht, kon directeur Gerrit van Werven niet bevroeden dat de energiesector zo’n belangrijke rol in Noord-Nederland zou gaan spelen. Hoewel, hij hoopte het natuurlijk wel. “We gingen toen uit van een beperkte jaarlijkse investering in de energiesector en extra werk voor circa duizend mensen. Dat is veel meer geworden.” En het einde is nog lang niet in zicht, als we de woorden van Van Werven mogen geloven en waarom niet.

22

Vorig jaar besloten FC Groningen en Stichting Energy Valley de krachten te bundelen bij het op de kaart zetten van het Noorden als dè energieregio van Nederland. Een aantal maanden geleden zag in stadion Euroborg de Energiesociëteit, Energy Valley Top Club genaamd, het levenslicht, een groep bedrijven die allemaal iets hebben met energie en duurzaamheid. Het samenwerkingsverband heeft grote ambities, zo werd duidelijk na een gesprek met transitiemanager Maarten Epema van draaijer + partners.

ENERGIEKEUZE IS AFWEGING VAN BELANGEN

26

In 2009 had GasTerra een omzet van ruim 18 miljard euro, waarmee het tot de top 10 van Nederlandse bedrijven behoorde. Met een marktaandeel van circa 15% is GasTerra één van de grootste aardgasverkopers van Europa. Volgens Anton Broenink, directeur strategie van GasTerra, is de rol van aardgas nog lang niet uitgespeeld. “Niet alleen omdat het één van de schoonste fossiele brandstoffen is, maar ook omdat er zich rondom gas allerlei positieve ontwikkelingen voordoen, denk aan de opkomst van groen gas. En Noord-Nederland speelt daarin een vooraanstaande rol.”

Colum Problemen bestaan niet

■

En verder

04

Nieuws

05

Snakkerd

10

Context Talen gaat landelijk

11

Voor gasadvisering: Kiwa Gas Technology

13

Studiekostenbeding: ook van toepassing bij ontslag tijdens proeftijd

21

Vrije Werkers als Kantoorhulp

24

2011 wordt een veel beter jaar! De mening van ons panel

28

SITA gaat voor duurzaam afvalmanagement

31

Scholma Druk, de drukker van het Noorden

32

Wat kan uw organisatie leren van “The Voice of Holland”?

Hoewel er vorig jaar bijna 7000 faillissementen te betreuren waren, zul je nooit een bedrijf tegenkomen dat toegeeft in de problemen te zitten. Problemen bestaan niet in het bedrijfsleven. Uitdagingen des te meer. Wat men vroeger een probleem noemde, heet nu een uitdaging. Ik interviewde laatst een manager van een offshorebedrijf. In zijn project zat van alles tegen. Er vielen dingen uit kranen, materialen werden niet op tijd geleverd zodat er vertraging optrad, er was groot tekort aan capabel personeel, het weer was beroerd, kortom, meneer de manager kreeg tegenslag op tegenslag te verwerken. ‘Dat is een behoorlijke opeenstapeling van problemen’, constateerde ik, driftig meeschrijvend. ‘Schrijf dat maar niet op in je artikel, was zijn antwoord. ‘Ik zie het liever als uitdagingen die we het hoofd gaan bieden.’ Een schip dat is vastgelopen op een ondiepte? Een uitdaging om los te komen! Moordende concurrentie en een steeds legere orderportefeuille? Toch je personeel uitbetalen, dat is jouw uitdaging. Een dakloze zwerver in de winter? Zijn uitdaging is het om warm te blijven. Gek word ik van al die uitdagingen. Of challenges, nog erger. Als je iets nóg mooier wilt

■

In het hartkatern

voordoen dan het is, moet je het in het Engels doen. Zo zijn er nog veel meer lege clichébegrippen. Woordinflatie! Ik noem een paar willekeurige voorbeelden.

Vrijwel geen loonstijging in 2011 De salarissen in het bedrijfsleven zijn in 2010 ondanks de Crisis met zo’n 3 procent gestegen. Dat is meer dan in 2009. Vooral in de horeca, de transportsector en de communicatiedienstverlening stegen de loonkosten. Voor dit nieuwe jaar verandert deze trend in het voordeel van ondernemers: verdere loonstijging zit er niet in. “Steeds meer bedrijven halen mensen uit China en India. Dit soort ontwikkelingen heeft natuurlijk invloed op de salarissen. Kwestie van vraag en aanbod”, aldus Loes de Cock, managing partner van Eprom Organisatie Adviseurs in Den Haag.

- Bedrijven maken inhaalslag in training en opleiding - Tientallen lezers reageren op artikel “Tijd voor een mkb-bank” - GGN is streng, maar rechtvaardig

Innovatie. Alles en iedereen is innovatief bezig tegenwoordig. Andere verpakking om een toetje: pure innovatie. Een fiets zonder remmen: hartstikke innovatief. Een steunzeil op een tanker: innovatie. (Maar een zeilschip is ouderwets.) Proactief. Ander woord voor meer doen dan waar je voor betaald wordt. In je vrije tijd nadenken over uitdagingen van de baas, dat is waar de roep om proactiviteit vandaan komt. Co-creatie. Mooie omschrijving voor het verschijnsel dat je er zelf niet helemaal uitkomt en je opdrachtgever je moet helpen. Noem het co-creatie en hij denkt: hé wat leuk, ik mag meedoen. Vooral in de mode bij reclamebureaus. Dit is mijn laatste column voor dit blad. Dat geeft niks, het betekent voor mij een leuke uitdaging om

Speechen is een kwestie van taal en lichaamstaal Bijna geen ondernemer of manager ontkomt er aan: spreken in het openbaar. Een personeelsfeest, een productpresentatie of een vergadering met branchegenoten, de situaties waarop u het woord zou kunnen of moeten voeren zijn legio. Hoe vlotter de speech, hoe groter de kans dat ze het gewenste effect heeft. Veel ondernemers staan echter met het zweet in de handen voor een groep en zijn meer bezig met het beheersen van hun zenuwen dan de inhoud van hun presentatie. “Speechen is geen gave maar een kunde”, zegt Carl van de Velde, internationaal keynote speaker en oprichter van het gelijknamige training instituut.

elders een podium te vinden voor mijn schrijfsels. Ik ga daar op een proactieve, innovatieve manier mee aan de slag, waarbij ik niet vies ben van een stukje co-creatie. Iedereen hartelijk bedankt voor de aandacht en de vele reacties in mijn mailbox de afgelopen jaren. Ik heb met veel plezier voor het Ondernemersbelang geschreven. Pam van Vliet www.pamvanvliet.nl


03

Nieuws Euroborg Horeca

De gemeente Groningen schreef vorig jaar een groenstructuurplan met haar visie op een groen beheer van Groningen. Groningen streeft in haar plannen na de groenste stad van Nederland te willen worden en loopt momenteel landelijk voorop met het monitoren van het ecologische beheer. Euroborg Horeca blijft niet achter. Ook FC Groningen heeft de ambitie uitgesproken de groenste voetbalclub van Nederland – en wellicht zelfs van Europa – te

gaat voor ‘groen’

willen worden. Afgelopen zomer heeft FC Groningen de samenwerking gezocht met Energy Valley en werd in stadion Euroborg de Energy Valley Topclub opgericht. Doel van de grootste energiepartners in het Noorden is samenwerking en om aan een breed publiek te laten zien wat er gebeurt en mogelijk is op het gebied van duurzame energie en innovatie. FC Groningen kan met haar bekendheid bij uitstek als platform dienen om deze

Novema Uitgevers neemt zakenblad ‘OF’ over Novema Uitgevers uit Grootegast heeft het regionale zakenmagazine Ondernemend Friesland (OF) overgenomen van Ard Alderts en Ying Mellema. Met de overname versterkt Novema, tevens uitgever van het succesvolle regionale businessmagazine ‘Het Ondernemersbelang’, haar positie op de Friese markt voor zakenbladen. Ard Alderts heeft OF samen met compagnon Ying Mellema meer dan vijftien jaar geleid. De formule van OF zal volgens directeur Jelte Hut van Novema in eerste instantie niet veel gewijzigd worden. “Logisch dat we die intact houden, want daar geloven we in. Wel verwachten we synergievoordelen met de tientallen andere zakenbladen die wij maken.” Ondernemend Friesland is een succesvol Fries zakenmagazine. Het blad bestaat volgend jaar twintig jaar en komt maandelijks uit in een oplage van 5.500 stuks. Ook exploiteert het magazine met www.of.nl een internetportaal voor ondernemers. Novema Uitgevers is een professionele, marktgedreven uitgever van met name zakenbladen en magazines op het gebied van sport, recreatie en theater. Daarnaast exploiteert Novema een narrowcasting TV-kanaal voor met name sportverenigingen. Het paradepaardje van Novema, het zakenblad ‘Het Ondernemersbelang’ ,verschijnt landelijk vijf keer per jaar in bijna vijftig verschillende regionale edities.

04


Big Five for Live™ coach boodschap over te brengen. Als onderdeel van FC Groningen kan Euroborg Horeca niet achterblijven bij de ambitie om duurzaam te ondernemen met een goede balans tussen economische, sociale en milieubelangen. Euroborg Horeca verzorgt sinds de opening van het stadion de catering in Euroborg en de horecaruimten die daarbij horen. “In Nederland zijn we zeer vooruitstrevend voor wat betreft ecologie”, zegt Alex Kaminski, General Manager Euroborg Horeca. Clubsponsor De Jong Disposables uit Tynaarlo en Euroborg Horeca hebben alles in het werk gesteld om beduidend minder milieubelastende disposables te gaan gebruiken zonder afbreuk te willen doen aan het gebruikersgemak. Nagenoeg alle producten zijn nu omgezet naar kartonnen producten. Deze disposables zijn te herkennen aan het Ecotainer® logo. Alle verbeterde producten zijn voorzien van een eigen FC Groningen bedrukking.

Sinds begin dit jaar is Wilma Buikema van Bureau ASAFARI werkzaam als trainer en coach voor individuen en organisaties. Ze maakt o.a. gebruik van de oplossingsgerichte wijze van coachen en NLP. Wilma Buikema is gecertificeerd Big Five for Live™ coach. Bij het Big Five for Live concept is het doel het vinden van dat wat de kern van je leven is en onderzoeken wat er nodig is om dit te realiseren. Als ondernemer weet u wat u met uw bedrijf werkelijk wilt bereiken, maar weten uw medewerkers dit ook? Zijn zij werkelijk toegewijd aan het succes van uw bedrijf, aan uw succes? Als dit het geval is ligt uw productiviteit waarschijnlijk zo’n 8 tot 15% hoger dan dat van uw concurrent. Als dit niet het geval is, kunt u contact opnemen met Wilma; dan is er werkelijke winst te behalen! Voor meer informatie kunt u bellen met 06 3380 5582, of mailen naar [email protected]

Persberichten

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

WWW.ZEVIM.NL

Is er een nieuwe directie aangetreden? Heeft u productienieuws? Gaat u verhuizen, een nieuwe vestiging openen of fuseren? Uw persberichten, bij voorkeur met foto, kunt u sturen naar Uitgeverij Novema; redactie HOB Groningen; t.a.v. Erik van Raalte; Postbus 30; 9860 AA Grootegast of per e-mail: [email protected]

Oldenburger|Fritom snelst groeiende logistiek dienstverlener Uit cijfers van het fd is gebleken dat Oldenburger| Fritom uit Veendam de

snelst groeiende logistiek dienstverlener is. De logistiek dienstverlener realiseerde

over de jaren 2007,2008 en 2009 een gemiddelde groei van 57%. Ook dit jaar verwacht het bedrijf uit Veendam een aanzienlijke groei te realiseren . In november vorig jaar ontving het bedrijf de FD Gazellen Award. Tevens mocht Oldenburger de TLN ondernemersprijs 2010 met als thema: klantenbinding en klantgerichtheid in ontvangst nemen. Oldenburger|Fritom is werkzaam in onder meer de marktsegmenten food, elektronica, verpakkingen en chemie. De Fritom Group behoort tot de top 25 van logistiek dienstverleners in Nederland.

Gronings bedrijf komt met platform boeiende sprekers voor evenementen

Dijkema’s autoglas prolongeert titel ‘FOCWA autoruitherstelbedrijf 2010/2011’ Voor de tweede keer in successie heeft Dijkema’s Autoglas in Hoogezand bewezen het beste FOCWA autoruitherstelbedrijf van Nederland te zijn. Het bedrijf mag zich nu presenteren als ‘FOCWA autoruitherstelbedrijf 2010/2011’. Wim en Wilma Dijkema benadrukken dat de titel vooral een teamprestatie is. Er wordt bij de beoordeling niet alleen naar de werkwijze en het resultaat van de reparatie/vervanging gekeken, maar

ook de bedrijfskundige visie en het handelen hiernaar, zoals klantgericht benadering wordt kritisch beoordeeld. Dijkema’s Autoglas is gevestigd aan de Industrieweg 14 in Hoogezand en bestaat in april 17 jaar. Sinds 2004 is het bedrijf lid van FOCWA. Er werken in totaal negen personen in het bedrijf. Naast de particuliere markt doen zij veel voor de transportwereld en staan paraat met een 24-uurs mobiele service.

MultiCopy Groningen Franchisenemer van het Jaar

Koopman maakt werk van het milieu

Tijdens de 15e MultiCopy Conventie in Vianen zijn Daan en Jessy Doedens, de ondernemers achter MultiCopy Groningen Rengerspark, uitgeroepen tot Franchisenemers van het Jaar. Een prestigieuze prijs, waaraan ook een reis naar de FSI Conventie in Las Vegas is verbonden. Daan en Jessy Doedens zagen in 2010 hun omzet enorm stijgen, terwijl de grafische branche het erg moeilijk heeft. Dit komt, aldus de jury, omdat zij continu blijven investeren in hun bedrijf om hun klanten optimaal te bedienen.

Daan en Jessy Doedens kregen de Award uit handen van Gerard Slot, algemeen directeur van Franchise Services Europe.

Koopman start een uniek project met het rijden van twee LZV-combinaties (Lange Zware Voertuigen) met daarvoor trekkers aangedreven door een combinatie van groen gas en diesel waarbij een reductie van meer dan 40% CO2 uitstoot wordt gehaald. Koopman neemt het maatschappelijk verantwoord ondernemen zeer serieus en levert een bijdrage aan de strijd tegen klimaatverandering. Samen met Smurfit Kappa en Interforest Terminal Rotterdam is een uniek concept gestart. Een LZV combinatie met een totaal gewicht van 57,5 ton die op groen gas/diesel rijdt. De leverancier van de trekkende eenheid is MAN-dealer Sommerauer Trucks. Als leverancier van het groene gas zal OrangeGas gaan optreden.

Evenementenbureau No Boring Events uit Groningen heeft met ‘No Boring Speakers’ een platform ontwikkeld waar professionele sprekers, dagvoorzitters, trainers en workshopleiders uit de noordelijke regio zich presenteren aan de markt. Een spreekstal, met een ruime keuze aan ervaren woordvoerders die een interessante loopbaan hebben of hebben gehad, en dus genoeg te vertellen hebben. Via www.noboringspeakers. nl kunnen de sprekers worden geboekt. Op de website worden alle sprekers uitgebreid voorgesteld.

Parfumerie Douglas introduceert de cosmetic bag lijn Parfumerie Douglas brengt in samenwerking met Sharro Jethu & Eileen Lu, de vrouwen achter “It’s a Woman’s World” een geheel nieuwe cosmetic bag lijn op de markt voor de vrouw die vaak op zakenreis is. De nieuwe lijn kenmerkt zich door het witte tijgerprint design, glitter, glamour, parelmoer alsmede de subtiele afwerking en het excellente materiaal. “It’s a Woman’s World” is exclusief ontwikkeld voor Parfumerie Douglas. De producten zijn geleverd door YUJI Trading,de “Preferred Supplier” van Parfumerie Douglas.. Dankzij de cosmetic bag verschijnen zakenvrouwen met een succesvol bestaan en dynamische lifestyle bij iedere zakenmeeting waar ook ter wereld altijd op en top vrouwelijk! www.itsawomansworld.eu.

Ondernemers.... gebruik Social Media!! De ontwikkelingen in Social Media gaan erg snel, dat bewijst het sterk groeiend aantal gebruikers en het aantal ondernemingen dat hierop inspeelt. Wie niet snel op de Social Media trein stapt mist de kans om op een professionele wijze het imago te versterken en klantgerichtheid uit te stralen. Natuurlijk is het interessant voor bedrijven om een graantje mee te kunnen pikken van het succes dat

Social Media heet, echter kan de hausse rondom Social Media misleidend zijn. Organisaties beginnen met het gebruik van Social Media zonder vooraf een helder doel en marktbereik te bepalen, vandaar dat Het Ondernemersbelang is gestart met een belangrijk deel binnen de social media; het tonen van videopresentaties op de website welke gelijk viraal worden verspreid richting YouTube, Linkedin,

Twitter, Facebook en overige mediakanalen. Video’s van adverteerders zijn dan ook te bekijken op ondernemersbelang.nl >> kader Bedrijfsvideo’s of op YouTube via youtube.com/hetondernemersbelang.

Snakkerd Hoe bent u ooit begonnen? Vraagt mijn stagiaire, ze moet voor haar opleiding een interview afnemen. Ik moet een beetje grijnzen: ik ging naar mijn eerste klant met de auto van mijn vader, een nette jas geleend van mijn moeder en een zelfgekochte leren tas van 100 gulden. Geen ondernemersplan maar een flinke dosis (over)moed en wilskracht. Op 13 september schreef ik me ’s ochtends uit bij de Sociale Dienst en ’s middags in bij de Kamer van Koophandel. Maar: zei ik, schrijf dat maar niet in je verslag, dit is natuurlijk off the record. Niemand hoeft te weten dat ik tijdens mijn eerste acquisitiegesprek 16 jaar geleden gelukkig een beroep kon doen op mijn acteervermogen. Acteurs kunnen geloofwaardig spel neer zetten en ik speelde mijn rol met verve: ik was ondernemer; ik geloofde er in en mijn publiek ook. Hoe kwam u aan opdrachten? Vraagt ze vervolgens nadat ze op de deleteknop heeft gedrukt. Daar hoef ik niet lang over na te denken, boekjes zijn er over vol geschreven, maar ik bewandelde mijn eigen weg. Creatief en onorthodox! Een kwestie van lef. Ik loofde de Gouden Tip competitie uit; iedereen in mijn omgeving die me aan werk of een connectie kon helpen maakte kans op een exclusief etentje. Ik heb er nog een foto van. Wacht maar even. Ik duik in mijn archiefkast en vis mijn plakboek op. Oh wat lekker retro, zegt mijn stagiaire, die moet u wel digitaliseren anders kan ik er niks mee in mijn verslag. Hebt u nog ambities? Klinkt haar volgende vraag. Oh nu kom ik echt op stoom. Ja, ik wil graag zakenvrouw van het Noorden worden. Ik verheug me vooral op mijn dankspeech, die heb ik al geschreven. Ik zie het al voor me: een bomvol Martiniplaza, ik op het podium in mijn nieuwste rol: het rolmodel voor alle vrouwen met ambitie en ondernemerslust. Ik kan bijna niet meer op mijn stoel blijven zitten. Tja waarom niet? Vraagt mijn stagiaire, ze is inmiddels aangestoken door mijn enthousiasme. Ik las op de website dat uw motto is: spreek de verbeeldingskracht aan! Ik val stil: binnen in mij fluistert de stem van mijn Groningse familie: de snakkerd, wat verbeeldt ze zich wel…. Alice Faber (Eigenaar van een bureau voor theater en communicatie) www.heteerstebedrijf.com


05

Interview

Tekst: Henk Poker • Fotografie: Rien Linthout

Toen het platform Energy Valley in april 2004 werd opgericht, kon directeur Gerrit van Werven niet bevroeden dat de energiesector zo’n belangrijke rol in Noord-Nederland zou gaan spelen. Hoewel, hij hoopte het natuurlijk wel. “We gingen toen uit van een beperkte jaarlijkse investering in de energiesector en extra werk voor circa duizend mensen. Dat is veel meer geworden.” En het einde is nog lang niet in zicht, als we de woorden van Van

core business geworden. Bedrijven die je bijvoorbeeld tegenkomt in de agrosector, maar ook een bedrijf als de Suiker Unie is energieproducent geworden. Het is een markt die ongelofelijk veel kansen biedt voor allerlei bedrijven. En dan denk ik ook aan advocatenkantoren, gespecialiseerde schilderbedrijven, bedrijven die allerlei boortechnieken ontwikkelen, bedrijven die actief zijn in de apparatenbouw, enzovoort.”

Werven mogen geloven en waarom niet. Van Werven hoopt in elk geval dat de komende jaren vooral het midden- en kleinbedrijf in Noord-Nederland in toenemende mate kan profiteren van de investeringsgolf die gaande is.

Directeur Directeur Gerrit Gerrit van van Werven Werven van van Energy Energy Valley: Valley:

Midden- en kleinbedrijf moet kansen pakken bij investeringen in energiesector begrijpt dat het geen eenvoudige stap is om daarop in te spelen, maar desondanks roept hij het MKB op om nadrukkelijk te kijken waar mogelijkheden liggen. “De energiesector is zo groot en breed, op allerlei terreinen moet en gaat er ontzettend veel gebeuren. Want met die 25 miljard euro praat ik nog niet eens over alle vervangingsinvesteringen die plaats gaan vinden. Immers, we gaan de komende decennia overschakelen op een systeem waarin duurzame energie een vooraanstaande rol speelt. En het interessante is dat wij als Noord-Nederland daarin uitstekend zijn gepositioneerd.” Vleugels

T

rots legt Gerrit van Werven een brochure op tafel, die later die middag aan minister-president Mark Rutte wordt overhandigd, die een bezoek brengt aan de VVD-afdeling in Groningen. “In de periode 2010-2015 wordt er voor maar liefst 25 miljard euro geïnvesteerd in de energiesector in Noord-Nederland”, geeft Van Werven aan. “Dat is een gigantische markt, met enorm veel mogelijkheden, ook voor het midden- en kleinbedrijf.” Van Werven

08


Zoals genoemd werd Energy Valley bijna 7 jaar geleden opgericht. Inmiddels staat er een solide organisatie en zijn allerlei bedrijven en organisaties die iets hebben met energie aangehaakt. En ook gemeenten, provincies, de universiteit en hogescholen zijn aangesloten. “Er zijn in de afgelopen jaren talloze bedrijven richting Noord-Nederland gekomen”, zegt Van Werven. “Denk aan onderzoeksinstituten als TNO en KEMA, maar ook hebben bedrijven als Gasunie en KDE hun vleugels enorm uitgeslagen. Daarnaast is energie voor allerlei bedrijven, die er voorheen niets mee hadden,

Als voorbeeld noemt Van Werven de nieuwe elektriciteitslijn die er tussen de Eemshaven en Amsterdam wordt aangelegd. “Om de vijfhonderd meter moet er een draagpaal worden geplaatst, waarover die lijn gaat lopen. Wie die palen gaat produceren, is nog niet bekend.” “Heb je als bedrijf bijvoorbeeld verstand van bodemmetingen, dan is het nu tijd om aan te kloppen. En misschien moet een bedrijf dat goed thuis is in de bouw van melktanks ook wel vergistingtanks gaan bouwen. Kortom, kijk als MKB waar je goed in bent en zoek deze markt op, want die is booming.” Samenhang

Gasopslag, wind op zee, biomassaconversie, elektriciteitscentrales; op allerlei terreinen wordt er geïnvesteerd in energie. Van Werven ziet vooral een samenhang tussen deze investeringstrajecten. “Windparken hebben

bijvoorbeeld back up centrales nodig voor de momenten dat het niet waait. En die centrales hebben weer flexibele gaslevering nodig om in te kunnen spelen op vraagfluctuatie en daarvoor is dus gasopslag nodig. Het is mijn overtuiging dat Noord-Nederland zo langzamerhand een geïntegreerde energiemachine aan het worden is en dat is de grote kracht van deze regio, waarmee wij ons in Europa onderscheiden.” “Daarnaast is de samenwerking tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen uniek te noemen. De stichting Energy Valley biedt alle partijen een platform waar men elkaar kan ontmoeten en er allerlei nieuwe initiatieven ontstaan. En tenslotte profiteren we optimaal van onze geografische en geologische positionering. Die is uniek vanwege de aanwezigheid van gas- en olievelden, ondergrondse opslagmogelijkheden, de ligging aan zee en niet te vergeten de aanwezigheid van een landbouweconomie met grote biomassastromen. Er zijn volgens mij maar weinig regio’s in de wereld waar zoveel relevante factoren samenkomen.” Energy Valley Top Club

Niet alleen brengt Energy Valley bedrijven bij elkaar in het zogenaamde Energy Valley Platform, wat een unieke netwerkorganisatie

in de wereld van de energiesector genoemd mag worden. Ook een ander initiatief mag niet onvermeld blijven. Van Werven:” Vorig jaar is de Energy Valley Top Club opgericht door verschillende Groenpartners en- leden, die gelieerd is aan FC Groningen. Bij elke thuiswedstrijd komen we bij elkaar. Niet alleen om voetbal te kijken, maar vooral ook om contacten te leggen en ervaringen met elkaar uit te wisselen. Bovendien organiseren Groenpartners rond elke wedstrijd een programma. Zo hadden we bij de thuiswedstrijd tegen Feyenoord het Havenbedrijf Rotterdam uitgenodigd en bij de wedstrijd tegen ADO Den Haag hadden we een een informatief programma over subsidies voor het MKB opgesteld. En onlangs tegen FC Twente, kwam een organisatie meer vertellen over nanotechnologie. Op die manier proberen we informatie hier naartoe te halen en partijen te verbinden. Het bezoeken van een voetbalwedstrijd kan daarmee meteen nuttig worden gemaakt.”

de energiesector. “En het merendeel van de investeringen die in Noord-Nederland plaatsvinden, zijn in energie. Dat gaat voorlopig nog wel even door. Ja, Noord-Nederland is de centrumregio voor energie-activiteiten in Nederland geworden.” In dat kader vindt Van Werven het erg belangrijk dat de Energie Academie van de grond komt. “Want met zo’n herkenbaar internationaal opererend kennisinstituut geef je energie nog meer een gezicht en dat trekt weer bedrijven aan. En nogmaals, ook het MKB in Noord-Nederland kan hier van profiteren. Ik zou zeggen: pak uw kans en wees u bewust van wat er allemaal speelt. In mijn overtuiging staan we feitelijk nog maar aan het begin van de ontwikkeling van de energiecluster in onze regio. De uitdaging is groot, maar de kansen voor werk, voor een duurzame omgeving en voor een gezonde basis onder onze samenleving zijn nog veel groter. Die kansen liggen er zeker ook voor allerlei bedrijven en instellingen.”

www.energyvalley.nl Centrumregio

Het belang van de energiesector voor Noord-Nederland is allang geen onderwerp van discussie meer, die is namelijk groot. Van Werven zegt dat circa 25.000 mensen direct werk vinden in


09

Bedrijfsreportage Thea Galema: “Wij kunnen voor iedere opdracht de beste match maken tussen

Tekst: Annemiek Wassenaar • Fotografie: Jaap de Boer

tekst en vertaler”

voor iedere opdracht de beste match maken tussen tekst en vertaler. Vertalers mogen bij ons alleen naar hun moedertaal vertalen en alle vertalingen worden door de vertaalcoördinatoren nog een keer nagekeken voordat ze naar de klant gaan.” Groei

Context Talen

gaat landelijk

S

inds 1 januari 2011 opereert Context Talen uit Tolbert op de landelijke vertaalmarkt. Het bedrijf was onder de naam Talengroep al een grote speler in Noord Nederland maar sinds 1 januari kan het hele land gebruik maken van de vertaalspecialisten van Context Talen. Context Talen is een maatwerkaanbieder van zowel vertalingen als taaltrainingen. In 1997 begonnen als eenmanszaak maar de laatste zes jaar uitgegroeid tot een onderneming met 15 personeelsleden en zo’n 150 actieve freelance vertalers en docenten.

10


Vertalingen op maat

Context Talen vertaalt veel voor het bedrijfsleven en voor politie en justitie. Het bedrijf heeft zich bewust niet gespecialiseerd in een taal of in bepaalde onderwerpen. Thea Galema, directeur en zelf vertaalster Frans, verklaart waarom. “Vanaf de oprichting van het bedrijf is het mijn streven geweest om maatwerk te leveren. Ik heb ingezet op het aantrekken van specialisten op verschillende vakgebieden en in verschillende talen in plaats van me te beperken tot enkele “in house” vertalers in loondienst. Zo kunnen wij

Dat deze grondige aanpak werkt, blijkt wel uit de gestage groei in het aantal opdrachten en het steeds gevarieerdere klantenbestand. Galema vertelt enthousiast dat dit varieert van technische teksten voor een multinational als Mitsubishi tot een mooie folder voor het gevangenismuseum in Veenhuizen. “De afwisseling, de uitdaging van grote meertalige projecten en natuurlijk de tevreden klanten maken het werk zo leuk”, vertelt Galema. “Ik ben trots op mijn professionele en enthousiaste vertaalteam en de kwaliteit die we dagelijks leveren, we zijn klaar voor de rest van Nederland!”

Contactgegevens: Context Talen Oldebertweg 77 9356 AA Tolbert T 0594 - 51 93 07 [email protected] www.contexttalen.nl

Bedrijfsreportage

Tekst: Fernande Leeflang • Fotografie: Bob Bakker

Hét adres voor advies over biogas, veiligheid gasinstallaties en NOx-uitstoot

Voor gasadvisering: Kiwa Gas Technology Kees Kooijman: “Naast het verrichten van gasanalyses, adviseert Kiwa Gas Technology ook hoe de kwaliteit van biogas verbeterd kan worden”

Wat krijg ik voor mijn biogas? Hoe veilig is mijn gasinstallatie? Hoe kan ik de NOx-uitstoot verminderen? Allemaal vragen waarbij Kiwa Gas Technology van dienst kan zijn. ,,Voor advisering op het gebied van gas, moet je bij Kiwa

De metingen worden vervolgens samen met de plant operator uitgevoerd. De meettechnicus bewaakt het meetplan, de operator stuurt de installatie. Tijdens de meting worden adviezen gegeven over de mogelijkheden om de NOx-emissie te reduceren en om de kwaliteitszorg te optimaliseren. De bevindingen en aanbevelingen worden na afloop opgesteld in een heldere rapportage.

Gas Technology zijn”, zegt directeur Kees Kooijman. Het kenniscentrum voor gaskwaliteit, -distributie en -toepassing opende vorig jaar zijn deuren op het Energy Business Plaza in Groningen om nog nadrukkelijker te kunnen bijdragen aan energie-innovatie in Noord-Nederland.

K

iwa Gas Technology is een divisie van Kiwa, waar in totaal duizend mensen werken. Maar Kiwa: dat is toch gespecialiseerd in water? Die associatie dekt de lading niet meer, legt Kooijman uit. ,,Kiwa is veel breder georiënteerd. In 2005 nam Kiwa Gastec over en voegde daarmee tachtig jaar ervaring en kennis met gas toe”, aldus Kooijman. Van de 150 voormalige Gastec-medewerkers werken er zeventig voor Kiwa Gas Technology, de divisie die zich bezighoudt met advisering. De hoogopgeleide ingenieurs van deze divisie werken ook veel voor MKB-bedrijven. Certificatie en Training zijn de twee andere divisies. Bij Kiwa Training worden bijvoorbeeld cursussen aangeboden op het gebied van energietechniek en nieuwe regelgeving.

Biogaskwaliteit

Steeds meer kleinere bedrijven, waaronder landbouwbedrijven maar ook industrie, produceren biogas uit hun bedrijfsafval. Via vergassing of vergisting wordt dit opgewerkt naar aardgaskwaliteit. Kiwa Gas Technology helpt daarbij graag. Kooijman: ,,Wij kunnen de samenstelling van het biogas voor hen bepalen. Aan de hand van

onze gasanalyses weet de producent wat hij voor zijn opbrengst krijgt.” Die metingen worden uitgevoerd in Apeldoorn, waar Kiwa Gas Technology een goed geoutilleerd laboratorium heeft. Naast het verrichten van gasanalyses, adviseert Kiwa Gas Technology ook hoe de kwaliteit van biogas verbeterd kan worden.

Kiwa Gas Technology staat bekend om zijn ervaring, kennis en kwaliteit op het gebied van emissiemetingen. De specialist in gasadvisering biedt een integraal dienstenconcept op emissiegebied. Kiwa is als één van de weinige emissie-meetinstanties in Nederland geaccrediteerd voor het uitvoeren van kentalbepalingen in het kader van het “Besluit handel in emissierechten”. Het integrale concept omvat onder meer: • uitvoering van initiële audits op het vlak van techniek, procedures en kwaliteitsborging. • beoordelen van energieverbruiksmeetinrichtingen (voor olie en gas) van de stookinstallaties die in het monitoringsprotocol zijn vermeld. En adviseren met betrekking tot onderhoud, kalibratie en/of vervanging van de meetinrichtingen. • verrichten van NOx-emissiemetingen. • opstellen van CO2- en NOx-emissiejaarverslagen.

Emissiemeting

Veiligheid

Kiwa Gas Technology is ook dé partner op het gebied van emissiemetingen. Tuinders en industriële bedrijven hebben zich sinds een aantal jaren te houden aan de NOx-normen die de overheid heeft opgesteld. De Kiwa-divisie verricht ter plekke emissiemetingen en verzorgt ook rapportages met bevindingen en aanbevelingen. Bijvoorbeeld hoe ondernemers de geconstateerde emissieniveaus kunnen verlagen. ,,Kortom, wij controleren en optimaliseren de NOx-monitoring van stookinstallaties en procesunits. Voor de NOx-emissiemetingen beschikt Kiwa Gas Technology over mobiele meetapparatuur, zodat op locatie gemeten kan worden. Hoe gaan die metingen in zijn werk? Eerst wordt een meetplan opgesteld, dat in overleg met de plant operator wordt ingepland.

Ook verzorgt Kiwa Gas Technology alles rondom de veiligheid van gasinstallaties. Van trainingen op het gebied van regelgeving tot ongevallenpreventie en ongevallenonderzoek. Kooijman: ,,Wij adviseren de industrie bijvoorbeeld bij het ombouwen van toestellen naar andere gaskwaliteiten of ondersteunen bij inspecties van unieke industriële gasverbruikstoestellen. Ook bij biogas- en stortgasinstallaties adviseren wij over veiligheid .” Voor vragen of informatie over gas: Kees Kooijman, telefoon 055 5393509 of mail [email protected] Kiwa Gas Technology Wilmersdorf 50 7327 AC Apeldoorn T 055 - 539 35 09 F 055 - 539 32 23 [email protected] www.kiwagastechnology.nl


11

Tekst: Mr. Reinhard Lagerwaard

Advies

Studiekostenbeding:

ook van toepassing bij ontslag tijdens proeftijd I

n de onderhavige zaak is de werknemer op 1 maart 2009 bij de werkgever in dienst getreden. De arbeidsovereenkomst is aangegaan voor de duur van één jaar en met een proeftijd van één maand. De werknemer is in dienst getreden voor het verrichten van werkzaamheden bij een opdrachtgever. In de arbeidsovereenkomst is ook een opleidingsbeding opgenomen. Dit houdt in dat als de werknemer de arbeidsovereenkomst vóór 1 april 2010 opzegt, de opleidingskosten ter hoogte van € 11.250,--, door hem moeten worden terugbetaald. In de periode nà 1 april 2010 wordt het bedrag gehalveerd, en nog weer later afgebouwd naar nihil. Als na afloop van het opleidingstraject geen arbeidsovereenkomst wordt aangeboden door de opdrachtgever, komt de betalingsverplichting in zijn geheel te vervallen. De werknemer heeft de arbeidsovereenkomst reeds op 11 maart 2009 opgezegd.

De werkgever vordert nu betaling door de werknemer van het bedrag van € 11.250,--. Naar het oordeel van de Kantonrechter geldt het opleidingskostenbeding ook tijdens de proeftijd. Het beroep op het beding is in het onderhavige geval ook niet naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. De werkgever heeft onweersproken toegelicht dat hij in opdracht van de opdrachtgever, werknemers opleidt en klaarstoomt om in dienst te treden bij de opdrachtgever. De opleidingen worden op voorhand ingekocht. Dit gebeurt eerst als er zes werknemers zijn die kunnen deelnemen aan de opleiding. De kosten van de opleiding worden in rekening gebracht bij de opdrachtgever. Doordat de werknemer de arbeidsovereenkomst al zo snel heeft opgezegd, heeft de werkgever de kosten nu niet bij de opdrachtgever in rekening kunnen brengen. In omstandigheden als deze kan naar het oordeel van de

Kantonrechter niet van de werkgever worden verwacht, dat hij wacht met het inkopen van opleidingen totdat de proeftijd van alle deelnemende werknemers is verstreken. Verder is van belang dat de werknemer van deze constructie op de hoogte was, en dat de reden voor zijn opzegging niet aan de werkgever verwijtbaar is, maar puur in zijn privésfeer ligt. Hij heeft namelijk ruzie gekregen met zijn echtgenote over het late tijdstip waarop hij van zijn werk terugkwam, als gevolg van een tegenvallende reistijd. De werknemer dient dan ook het bedrag van € 11.250,-- terug te betalen. Voor meer informatie: Mr. Reinhardt Lagerwaard Directeur van Schuurmans Advocaten Oosteinde 4B 9301 LJ Roden T 050 - 501 54 55 www.schuurmans-advocaten.nl


13

Bedrijfsreportage


De tijd dat Waterbedrijf Groningen zich alleen bezighield met de levering en de kwaliteit van ons drinkwater, ligt reeds ver achter ons. Waterbedrijf Groningen is anno 2011 een moderne onderneming die op allerlei terreinen waar water een rol speelt, betrokken is. Denk aan de industrie, onderzoek, advies, “Als onderdeel van Noord-Europa liggen we met Groningen exact tussen twee economische regio’s in”

innovatieve watertechnologie, zuivering en hergebruik van afvalwater en internationale samenwerking. Kortom, Waterbedrijf Groningen is uitgegroeid tot een dynamische onderneming die middenin de samenleving staat. “Synergie speelt daarin een belangrijke rol”, zegt algemeen directeur Harmen Hoogeveen. En het mooie is dat Waterbedrijf Groningen nog altijd het goedkoopste drinkwater van

Water als

verbindende

factor

14


ons land levert.

W

aterbedrijf Groningen is al sinds 1879 leverancier van betrouwbaar en kwalitatief hoogstaand drinkwater. Het bedrijf telt in de provincie Groningen circa 270.000 aansluitingen. Maar er gebeurt dus veel meer. Zo levert Waterbedrijf Groningen allerlei soorten industriewater aan het bedrijfsleven, wat volgens Hoogeveen maatwerk is. Er wordt bijvoorbeeld aan AKZO in Delfzijl zuurstofloos proceswater geleverd, krijgt Kisuma Chemicals in Veendam zogenaamd demiwater en wordt voor AVEBE in Ter Apel proceswater van bijna drinkwater-kwaliteit geleverd. Hiervoor wordt samengewerkt in een joint venture (Northwater) met Evides, het waterbedrijf van Rotterdam en Zeeland.

Daarnaast is Waterbedrijf Groningen samen met Waterleidingmaatschappij Drenthe eigenaar van Waterlaboratorium Noord, van oudsher de ondersteunende partij die de kwaliteit van het water testte, maar Hoogeveen noemt het lab tegenwoordig het technologiecentrum van Waterbedrijf Groningen. “Hier worden analyses gemaakt en adviezen gegeven aan het bedrijfsleven en worden zuiveringstechnologieën en analyse methoden van hoge kwaliteit ontwikkeld. Zo hebben wij een contract met bijvoorbeeld Heineken voor wereldwijde ondersteuning met betrekking tot waterkwaliteitsvraagstukken.” Verder is Waterbedrijf Groningen actief binnen RioNoord, een joint venture van de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s en Waterbedrijf Groningen. “Via RioNoord bieden we gemeenten diensten aan op het gebied van riolering. RioNoord is een praktisch voorbeeld van samenwerking in de waterketen: drinkwatervoorziening, riolering en afvalwaterzuivering. Door synergie kunnen we middelen efficiënter en effectiever inzetten. En behalen de gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven samen belangrijke maatschappelijke voordelen.” Maatschappelijke onderneming

Ook is Waterbedrijf Groningen betrokken bij projecten op het gebied van energie en water, denk bijvoorbeeld aan de warmte – koude opslag, hergebruik van afvalwater of energie uit afvalwater. “Ook daar is veel innovatie”, legt Hoogeveen uit. Tenslotte houdt Waterbedrijf Groningen zich als maatschappelijke onderneming bezig met internationale samenwerking. Met name aan regio’s waar mensen nog geen goed drinkwater hebben. Hoogeveen: “Wij stellen jaarlijks een half procent van onze drinkwateromzet hiervoor beschikbaar.” Synergie, het woord viel eerder, speelt volgens Hoogeveen bij alle activiteiten die Waterbedrijf Groningen onderneemt, een belangrijke rol. “Er kunnen overal kruisverbanden ontstaan, als de vraag maar water gerelateerd is. Op die manier dragen wij graag bij aan de ontwikkeling van de regio.” Oplossing op maat

Waterbedrijf Groningen is momenteel erg actief in de Eemshaven. “Daar zijn verschillende water gerelateerde vragen van bedrijven en overheden”, legt Hoogeveen uit. “Bedrijven die bijvoorbeeld ander water nodig hebben dan het gewone drinkwater. Daar denken wij graag in mee. We vragen ons continue af wat er nodig is en hoe wij daar op in kunnen spelen. Kortom, we bieden een oplossing op maat. We denken bijvoorbeeld mee over het hergebruik van afvalwater, maar we doen ook mee aan een project dat beoogt de CO2 uitstoot van de elektriciteitscentrales duurzaam te benutten. Door de CO2 af te

vangen en in algen te stoppen zodat biomassa ontstaat, die geschikt is om veevoer van te maken.” Maar Waterbedrijf Groningen kwam ook met een oplossing voor het duurzaam verwerken van (zout) afvalwater van diverse bedrijven in Delfzijl, middels de ontwikkeling van een zout afvalwater zuiveringsinstallatie. Samenwerking

“We hebben ons in de afgelopen jaren goed doorontwikkeld”, aldus Hoogeveen. “Daarvoor hadden we wel een bepaalde schaalgrootte nodig en daarom zijn we allianties en joint ventures met allerlei partijen aangegaan. Dat heeft de ontwikkelingen enorm versneld en inmiddels vindt er op allerlei terreinen een interessante kruisbestuiving plaats. Ook met partijen als Energy Valley, Wetsus in Leeuwarden en Sensor Universe in Assen, maar ook in het buitenland. Wij zijn onderdeel van Noord-Europa en liggen met Groningen exact tussen twee economische regio’s in”, gaat Hoogeveen verder. “Om die reden hebben we samenwerking gezocht met acht Duitse partners, we noemen ons de Emspartners. We hebben inmiddels onze waterleidingnetten met elkaar verbonden, zodat we elkaar kunnen helpen bij eventuele calamiteiten.” Het is een voorbeeld waaruit blijkt dat Waterbedrjf Groningen de belangen rondom water duurzaam veilig wil stellen. “Naast de beweeglijkheid die op korte termijn wordt verwacht, houden wij ons ook al bezig met de situatie zoals die zich over pakweg 40 à 50 jaar voor kan doen”, maakt Hoogeveen duidelijk. “Onze klanten moeten er zeker van zijn dat ze nu en later over schoon en kwalitatief goed water kunnen beschikken. Daarom moeten we nu bezig zijn met de toekomst en waar mogelijk al lange termijn investeringen plannen.” Ook op andere terreinen heeft Waterbedrijf Groningen zich stevig ontwikkeld. Denk bijvoorbeeld aan het contact met de klanten. “De telefonische- en emailcontacten scoren in de landelijke benchmark als nummer 1. En ook bij werkzaamheden in de openbare ruimte wordt er beter gecommuniceerd met betrokken partijen en bewoners. “We hebben in de afgelopen vijf jaar circa 100 miljoen euro geïnvesteerd, dus dat is iets wat we continue goed moeten afstemmen.”

Harmen Hoogeveen: “Afgelopen jaren zijn we allianties en joint ventures met allerlei partijen aangegaan”

landbouw, ruimte en natuur. Maar ook met belangrijke kennisinstituten als de RUG, Gasunie, Hanze, etcetera. Dat biedt ons de mogelijkheid om samen met het MKB allerlei watergerelateerde vragen door te ontwikkelen. Daarnaast hebben we te maken met vraagstukken in het maatschappelijke verkeer, zoals in de Onnerpolder nabij het Zuidlaardermeer, waar wij grondwater winnen, maar dat ook werd aangewezen als noodbergingsgebied voor overtollig regenwater. Daar hebben we nu een oplossing voor gevonden door onze bronnen te verplaatsen en de putten op een terp te plaatsen. Kortom, we zijn enorm ondernemend, maar willen en moeten ons ook altijd maatschappelijk opstellen. Dat is complex, maar ook ontzettend boeiend. Ja, er gebeurt hier ontzettend veel. En zowel de techniek als de samenwerkingsverbanden zijn innovatief. Wat dat betreft zijn we nog lang niet klaar met de mogelijkheden die het water ons biedt. Een uitdaging die we graag samen met het bedrijfsleven en kennisinstellingen oppakken.”

Partner

“Bij allerlei ontwikkelingen in het bedrijfsleven en de maatschappij, waarbij water een rol speelt, willen wij graag partner zijn”, aldus Hoogeveen. “Niet voor niets is er in het verleden op allerlei terreinen samenwerking ontstaan en daar gaan we mee door. We hebben een regio met een grote energietak, een voedingsmiddelenindustrie, chemie,

Waterbedrijf Groningen Griffeweg 99 Postbus 24 9700 AA Groningen T 050 - 368 86 88 F 050 - 312 25 34 [email protected] www.waterbedrijfgroningen.nl


15

Bedrijfsreportage

Tekst: Henk Poker • Fotografie: Gerrit Boer

Marti Koedijk, dé specialist in bedrijfsovernames

“Door veranderende

marktomstandigheden is creativiteit nodig” Marti Koedijk: “Een onderneming moet zo ‘schoon’ mogelijk overgedragen worden”

de verkoopwaarde van vele bedrijven flink gedaald en dat is de belangrijkste reden waarom ondernemers wachten met verkoop. Koedijk:” Vroeg of laat moeten die ondernemingen toch verkocht worden en als straks vele duizenden bedrijven ineens op de markt komen, is dat ook niet gunstig voor de prijs. Maar ik snap het dilemma waar veel ondernemers mee zitten.” Verkoopklaar

“Een deal is pas rond als beide partijen er tevreden over zijn.” Dat zegt Marti Koedijk, dé specialist in bedrijfsovernames, gevestigd in Drachten. Op dit moment schat Koedijk in dat er circa 100.000 ondernemingen zijn die al verkocht hadden moeten zijn. Maar door de huidige marktsituatie stellen veel ondernemers verkoop uit. “Jammer”, zegt Koedijk, “juist omdat niet te bepalen is wat de meest gunstige tijd voor verkoop is. Mijn advies? Je moet verkopen wanneer je er zelf aan toe bent.”

M

arti Koedijk is geen onbekende in de wereld van bedrijfsovernames. Hij werkte ruim 10 jaar voor de franchise-organisatie Diligence en begon halverwege dit jaar met een bedrijf onder zijn eigen naam. Door de economische situatie is

40 16


Als adviseur vertegenwoordigt Marti Koedijk altijd maar één partij. In de praktijk is dit vaak de verkopende partij, maar hij heeft ook diverse ‘kopers’ als klant. “Het is belangrijk voordat een onderneming op de markt komt, dat deze verkoopklaar wordt gemaakt. Daarbij moet je kijken naar de organisatievorm, verder of er waarde is gecreëerd binnen je onderneming, bijvoorbeeld middels onderhoudscontracten of abonnementen e.d. Maar je moet je bedrijf ook opschonen, denk aan het debiteuren- en crediteurenbestand, is dat op orde en is het voorraadbeheer nog actueel. Kortom, een onderneming moet zo ‘schoon’ mogelijk overgedragen worden. En voor de verkopende ondernemer is het belangrijk dat hij voor continuïteit zorgt. Ga je een verkooptraject in, dan moet het bedrijf wel op niveau blijven.” Wanneer Marti Koedijk wordt ingeschakeld, stelt hij altijd als eerste een informatiememorandum op. “Daarin staan alle plussen en minnen van het betreffende bedrijf. Belangrijk, omdat over zaken als toekomstverwachtingen, personeel, inventaris, resultaten, etcetera, nooit discussie mag ontstaan. Verder wordt een anoniem profiel opgesteld, met daarin de nodige informatie over het bedrijf, waarvan de tekst ook in een advertentie wordt gebruikt. Komt er vervolgens een geïnteresseerde die oprechte belangstelling heeft voor het bedrijf, dan ontvangt die partij het informatiememorandum na het ondertekenen van een geheimhoudingsverklaring, om aan de hand daarvan te kunnen bepalen of men al dan niet doorgaat”, legt Koedijk uit.

“Pas daarna beginnen de onderhandelingen, waarbij de partij die ik vertegenwoordig in principe niet aanwezig is”, gaat Koedijk verder. “Dat creëert namelijk rust en is heel praktisch. Ik heb maar één doel en dat is dat, in het geval van verkoop, de verkopende partij een zo hoog mogelijke prijs krijgt. Komt er vervolgens witte rook, dan wordt een ‘letter of intent’ getekend, die als leidraad geldt voor het contract dat de notaris opstelt. Daarin staan ook ontbindende voorwaarden, zoals bijvoorbeeld die van het rondkomen van de financiering.” Creativiteit

En dat valt in de huidige tijd niet altijd mee. Banken staan niet te springen, dus moet er naar alternatieven worden gezocht, waarbij de nodige creativiteit wordt gevraagd. Koedijk: “Je kunt voor de financiering denken aan participatie, familie, informel investors of middels een achtergestelde lening, waarbij geld in het bedrijf achter wordt gelaten, wat bij banken overigens ook voor het nodige vertrouwen kan zorgen. Immers, als jij als verkoper vertrouwen hebt in het bedrijf dat je verkoopt, waarom zou een bank dat dan niet hebben?” “Dit is een goede tijd om te verkopen”, besluit Koedijk. “Juist omdat er nu minder ondernemingen op de markt zijn, terwijl er genoeg kopende partijen zijn. Mijn doel is voor mijn klant de verkoop onder de meest optimale voorwaarden te realiseren, maar een deal is pas een deal als beide partijen er tevreden over zijn. Die werkwijze past mij het beste en gezien de reacties van mijn klanten, hen ook.”

Marti Koedijk De Twee Gebroeders 120 9207 CJ Drachten T 0512 - 33 04 04 M 06 - 19 342 385 [email protected] www.martikoedijk.nl

Beschikbaar flexibel

bouwpersoneel

Wij laten u kennis maken met onze vakkundige bouwmedewerkers. erkers. Dit zijn z gekwalifi ekwalificeerde cee mensen met ervaring die u per direct in kunt zetten binnen uw bedrijf. Laat ons een voorstel doen doe hoe oe om te gaan ga met een flexibele pool aan vakkrachten. Een kleine greep uit ons huidige aanbod bouwpersoneel: ouwperson

Onderhoudsschilders Leeftijd : 39 jaar Plaats : Adorp Bijzonderheden : in het bezit van VCA

Leeftijd : 52 jaar Plaats : Bedum Bijzonderheden : meer dan 30 jaar ervaring

Timmerlieden Leeftijd : 31 jaar Plaats : Harkstede Bijzonderheden : Voortgezette timmerman

Leeftijd : 20 jaar Plaats : Nieuwe Pekela Bijzonderheden : Primaire timmerman

ZZP timmerlieden

ZZP schilder

Leeftijd : 38 jaar Plaats : Warffum Bijzonderheden : meer dan 10 jaar zelfstandig

Leeftijd : 43 jaar Plaats : Niezijl Bijzonderheden : voorman/ uitvoerder

Sinds kort zijn wij door Fundeon erkend als leerbedrijf en kunt u dus

Wilt u weten of één van bovenstaande mensen past binnen uw

ook u leerlingen voor een BBL opleiding bij ons onderbrengen. Ook

bedrijf of wilt u meer weten over andere beschikbare mensen bij u

voor leerling schilders kunt u ons bellen. Als Fosag-lid mogen wij, in

uit de buurt, neemt u dan contact op met;

samenwerking met Savantis, voor de zijinstroom zorgen.

Randstad Bouw | Gedempte Zuiderdiep 12 | 9711 HG Groningen | T 050 - 850 51 39 | F 050 - 850 51 79


19

Bedrijfsreportage

Tekst: Aart Merkelijn • Fotografie: Irma Frieling

De komst van het internet luidde, een jaar of twintig geleden, het informatietijdperk in. De vraag naar meer en vooral actuele informatie werd voortdurend groter, gebaseerd op een goede invoer van gegevens. Onder de noemer data entry verzorgt het Instituut voor Dataverwerking, InDat, al sinds 1984 de gegevensverwerking voor een groot aantal opdrachtgevers van uiteenlopende aard en omvang. Initiator van deze organisatie is Robbert van der Eijk.

vergelijkbaar contract: in overleg met de Belastingdienst is vastgesteld dat het hier gaat om vrije werkers. Concreet houdt dat in dat de medewerkers zelf hun werktijden en hun werkplek bepalen, uiteraard in nauw overleg met de opdrachtgever, die van zijn kant niet verplicht is een vrije werker aan het werk te houden. Praktisch heeft dit systeem als voordeel, dat opdrachtgevers nooit hoeven te betalen voor de onproductieve uren die medewerkers in arbeidsrelaties vaak wel hebben. Uniek is dat een kantoorhulp zelfs per uur kan worden ingeschakeld. De opdrachtgever krijgt alleen een factuur over de daadwerkelijk gewerkte uren, waarbij het uitgangspunt een tarief is van slechts € 15,50 per uur. Ook voor klein behuisde zzp’ers is de kantoorhulp een uitkomst omdat die dankzij internet van huis uit kan werken. Op www.vrijewerkers.nl wordt het concept vrije werkers uitgebreid uit de doeken gedaan.” Groot bestand ambulante medewerkers

Robbert van der Eijk: “Onze ruim 3000 medewerkers zijn van alle markten thuis, hebben hun eigen kennis en speciale vaardigheden”

InDat, Instituut voor Dataverwerking


I

nDat ging in 1984 van start met dezelfde elementaire dienstverlening als nu: het zo efficiënt mogelijk correct invoeren van gegevens. In de studentenstad Groningen was – en is - een groot reservoir van arbeidskrachten die dit werk uitstekend kunnen doen. We zijn nog steeds gespecialiseerd in de invoer van data. Dat doen we voor - en in toenemende mate bij - opdrachtgevers in verschillende branches van het bedrijfsleven en (overheids-)organisaties. Voor alle partijen – opdrachtgevers en InDat-medewerkers - heeft ons concept veel voordelen. Flexibiliteit staat daarin centraal”.


“In de loop der jaren is het accent steeds meer verschoven naar het werken op locatie bij de opdrachtgever en naar het online uitvoeren van data entry gerelateerde werkzaamheden, zoals het vullen van websites met content. Omdat InDat-medewerkers ook voor andere kantoorwerkzaamheden dan data entry kunnen worden ingezet is het begrip “kantoorhulp” geïntroduceerd. “Een belangrijk onderdeel van het InDat-concept is de bijzondere aard van de arbeidsrelatie”, zegt Van der Eijk. “Het gaat hier niet om een uitzendverband, payrolling, detachering of een ander

“Ooit begonnen met een handjevol studenten, is InDat uitgegroeid tot een bloeiende organisatie, die landelijk ruim 3000 medewerkers in haar bestand heeft. “Die zijn van alle markten thuis, hebben hun eigen kennis en speciale vaardigheden. De grootte van het medewerkersbestand biedt als voordeel, dat InDat kan inspelen op vele situaties, snel oplossingen kan bieden. Het is niet voor niets dat we grote organisaties in ons portfolio hebben, zoals onder meer KPN, De Telefoongids, het voormalige IBG, diverse gemeenten en overheidsinstellingen. De groei van InDat gaf ook de aanzet om een vestiging in Utrecht te openen. Want hoewel de digitalisering werken op afstand mogelijk maakt, is het toch soms wenselijk om dichter bij de klanten in het westen te zitten”. Extra capaciteit

“Het concept van InDat heeft zich duidelijk bewezen. Bedrijven en organisaties kunnen hun capaciteit naadloos uitbreiden en inkrimpen, zonder zich te bekommeren over de kwaliteit, het management en de kosten van deze extra capaciteit. InDat beschikt over een uitstekende reputatie, kundige medewerkers en speciale data entry programmatuur, zodat bijvoorbeeld teksten kwantitatief geanalyseerd kunnen worden. De data kunnen naar specificatie van de opdrachtgevers worden aangeleverd, in elk format. De mogelijkheden zijn legio, zoals het vullen van websites met content, het digitaliseren van kaartenbakken, adressenbestanden, het invoeren van enquêtegegevens, voorraadlijsten, manuscripten, handleidingen en onderzoeksgegevens.” www.indat.nl


21

Bedrijfsreportage


Belangrijke rol voor Euroborg en Europapark weggelegd

Project Energieborg 2020: groene energie voor 200.000 mensen omgeving.” “Een gebouw is voor ons geen beleggingsproduct”, gaat Epema verder, “maar een plek waar mensen moeten werken. Leefbaarheid en beleving op korte en lange termijn staat voorop. Vanuit die gedachte moet je ontwerpen, bouwen en beheren en daarin past zeker ook het streven naar lagere energiekosten en recyclebaar materiaalgebruik. Immers, het milieuvraagstuk wordt ook steeds belangrijker.” Duurzaamheidsvisie

Projectgroep Energieborg 2020

Vorig jaar besloten FC Groningen en Stichting Energy Valley de krachten te bundelen bij het op de kaart zetten van het Noorden als dè energieregio van Nederland. Een aantal maanden geleden zag in stadion Euroborg de Energiesociëteit, Energy Valley Top Club genaamd, het levenslicht, een groep bedrijven die allemaal iets hebben met energie en duurzaamheid.

D

e Groenpartners – Gasunie, GasTerra, RWE/Essent, Imtech en BAM – en Groenleden hebben een eigen Energy Valley Skybox in gebruik genomen. Wie nu denkt dat de deelnemers aan deze sociëteit er alleen zitten om zaken met elkaar te doen en ondertussen te genieten van een potje voetbal, komt bedrogen uit. Het samenwerkingsverband heeft namelijk grote ambities. Zo moet Euroborg in combinatie met het Europapark uiterlijk in 2020 energie opwekken voor 200.000 personen. Maar er gebeurt nog veel meer, zo werd duidelijk na een gesprek met transitiemanager Maarten

22


Epema van draaijer + partners, als procesmanager betrokken bij het vertalen van deze ambities naar concrete plannen. Bij draaijer + partners staat duurzaam waarde creëren in gebied, gebouw en gebruik voorop. “Dat deden we al toen het nog niet eens duurzaamheid heette”, maakt Epema duidelijk. “In nauwe samenwerking met klanten, en altijd vanuit het gebruikersperspectief, implementeren wij concepten die echt werken en waardevol blijven. Dat is precies waar draaijer + partners voor staat: duurzame resultaten, goede relaties en een gezonde

Niet voor niets werkt draaijer + partners met een duurzaamheidvisie, ook voor gebouwen die op dit moment leeg staan. Epema: “Wij zijn een groot voorvechter om gebouwen die leeg staan flexibel te gebruiken, waarbij we die flexibiliteit als basis voor duurzaamheid toepassen. Vaak zijn gebouwen echter helaas niet voor meerdere functies en de lange termijn ontworpen. Op dit moment promoveren twee studenten van de TU Delft af op flexibiliteit als basis voor duurzaamheid. En het unieke is dat ze dit binnen ons bedrijf doen. Wij onderscheiden ons op dit vlak, juist omdat we daarin zoveel mogelijkheden zien.” Helaas moet Epema constateren dat duurzaamheid en flexibiliteit bij veel marktpartijen nog niet in het ‘systeem’ zit, “maar we merken wel dat er een verandering in denken gaande is. Technisch is alles mogelijk, maar het moet natuurlijk ook in het financiële plaatje passen. Daarbij is het heel belangrijk om niet alleen naar de initiële investeringen te kijken, maar naar de kosten en baten op levensduurbasis. Dan pas ga je echt andere keuzes maken. Daarbij is het erg belangrijk om op een innovatieve manier samen te werken en je processen in te richten, zodat alle betrokken partijen een belang krijgen bij goede prestaties op de lange termijn. Randvoorwaarden die noodzaak zijn voor een meer duurzame ontwikkeling.” Ambities

De visie van draaijer + partners past uitstekend in de ambities die binnen de Energiesociëteit

zijn uitgesproken. “Toen ons gevraagd werd als procesmanager aan te sluiten bij het project Energieborg 2020 hoefden wij niet lang na te denken”, legt Epema uit. De Energiesociëteit rust op 4 peilers. Uiteraard behoort het netwerken daartoe, maar ook het vergroenen van Euroborg en de FC Groningen organisatie. Verder wordt er hard gewerkt aan het betrekken van jeugd en MKB, waarbij vooral via FC Groningen duidelijk wordt gemaakt wat er allemaal speelt op het gebied van energietransitie, oftewel de overgang van fossiele energievoorziening naar groene energievoorziening. Een vierde peiler is het streven om in Euroborg een Energietransitie Expo in te richten, waar dit thema verder wordt uitgelicht. “Het project Energieborg 2020”, gaat Epema verder, “werken we op dit moment uit in een concreet plan, waarbij in een aantal fasen FC Groningen en later het Europapark energieneutraal moet worden en we in 2020 groene energie willen realiseren voor 200.000 personen.” Nog dit jaar worden bijvoorbeeld alle installaties in Euroborg opnieuw ingeregeld, worden vraagbeperkende maatregelen, zoals ledverlichting, genomen en wordt gekeken of via zonnepanelen energie kan worden opgewekt. “Het doel is dat FC Groningen al dit jaar een CO2 neutrale club wordt en dit willen we realiseren via besparing, inkoop, gedrag en compensatie”, legt Epema uit. “Vervolgens is het streven om van FC Groningen in 2013 een energieneutrale club te maken, waarbij de club via duurzame opwekking kan voorzien in haar eigen energiebehoefte. Je moet daarbij denken aan gebruik van restwarmte, zonnepanelen, wellicht windenergie, warmte koude opslag enzovoort.” Weer 3 jaar later, in 2016, moet in het stadion en omgeving energie worden opgewekt voor 20.000 personen en in 2017 moet het Europapark energieneutraal zijn. “In 2020 tenslotte willen we energie opwekken voor 200.000 personen”, geeft Epema aan. “Bij al deze plannen zijn vele partners betrokken, niet alleen uit het bedrijfsleven, maar ook diverse overheidsinstanties.”

Groenpartners en leden hun expertise in deze plannen kwijt.” “De technische kennis om dit allemaal te realiseren is er”, vervolgt Epema. “Het is nu van belang hoe je een en ander organiseert en van de grond krijgt. Dit is een uniek project in Nederland, zeker als je kijkt naar de ambitie die er aan hangt en het commitment van de vele partijen die er bij betrokken zijn.” Innovatief

“Als draaijer + partners geloven wij sterk in de ontwikkeling naar lokale duurzame energievoorziening Dit plan past daar uitstekend in. Daarnaast is draaijer + partners al jarenlang intensief betrokken bij FC Groningen en hebben we zo, als het ware, ook een ‘groen hart’. Bovendien stonden we aan de basis van de conceptontwikkeling van stadion Euroborg. Kortom, wij doen graag mee. Of er andere bedrijven aan kunnen sluiten? Jazeker, het is geen gesloten verhaal en ik sluit niet uit dat meerdere bedrijven hun expertise beschikbaar willen stellen of anderszins willen participeren. Het is erg interessant om hier deel vanuit te mogen maken. Project Energieborg 2020 is innovatief, waarbij voor een deel gebruik wordt gemaakt van bestaande technieken en kennis, maar waaruit ook nieuwe inzichten en toepassingen naar voren zullen komen, waarmee deelnemende bedrijven hun voordeel kunnen doen. draaijer + partners wil van huis uit graag bijdragen aan een duurzame woon-, werken leefomgeving, Project Energieborg 2020 past daar uitstekend in.”

draaijer + partners Leonard Springerlaan 37 Postbus 436 9700 AK Groningen T 050 - 524 46 66 F 050 - 525 89 82 [email protected] www.draaijerpartners.nl

Duurzaam energiebedrijf

Om de ambities waar te maken wordt nu ook gezocht naar de juiste organisatievorm. “Zo moet er in de toekomst bijvoorbeeld een duurzaam energiebedrijf worden opgericht”, aldus Epema. “De verwachting is dat dit voor een mooie impuls voor de verdere ontwikkeling van het Europapark kan zorgen. Bovendien passen deze plannen binnen de doelstelling van de stad Groningen om de duurzaamste stad van Nederland te worden. En het zorgt ervoor dat onze regio nog beter op de kaart wordt gezet als energieregio van Nederland. Tenslotte kunnen de

Maarten Epema: “Het milieuvraagstuk wordt steeds belangrijker”


23

Ondernemerspanel

2011 wordt een veel beter jaar! Lezers en adverteerders van het Ondernemersbelang geven in toenemende mate aan uiterst positief te zijn over de economische vooruitzichten voor het MKB in ons land. Een negatieve stemming omtrent het ondernemersvertrouwen is omgebogen naar een positieve stemming voor het nieuwe jaar. Deelt u die mening en ziet u nieuwe kansen in 2011 of liggen er nog gevaren op de loer die de economische ontwikkelingen in 2011 kunnen beïnvloeden? De mening van ons panel.

■ Reinhardt Lagerwaard Reinhardt Lagerwaard Schuurmans Advocaten te Roden Wij zijn er als kantoor inderdaad van overtuigd dat 2011 een veel beter jaar wordt. Alle signalen zijn overwegend positief. Een belangrijk gegeven is dat de Duitse economie op volle sterkte draait en Nederland 62% van zijn export naar Duitsland uitvoert. Als het de Duitsers goed gaat dan gaat het Nederland ook goed. De koopkracht is ofwel gelijk gebleven,

danwel in ieder geval niet noemenswaardig afgenomen. Op een gegeven moment zijn mensen ook crisismoe en gaan ze weer geld uitgeven. Of het nu kleding betreft of het verbouwen van hun huis, op een gegeven moment wordt er iets met het spaargeld gedaan. Dit alles gaat elkaar vervolgens weer versterken en dat is ook precies wat we nodig hebben. Ook wij merken het. De maand januari heeft een recordomzet laten zien.

■ Jacques Bakema Jacques Bakema – accountmanager Randstad Bouw Bij Randstad zijn we positief als het gaat om de flexibilisering van de arbeidsmarkt in 2011. Minder positief zijn we over de groei in de sector bouw in 2011/ 2012 en zelfs tot 2014. Mede door de voorzichtigheid van de Nederlandse banken en de meer kritisch wordende consument, zal het waarschijnlijk nog wel tot en met

2012/2013 duren eer de woningbouw weer zal aantrekken. Wat we wel zien is dat ook bouwen afbouwbedrijven inzien dat flexibilisering ook voor hen niet te vermijden is. Om in de toekomst makkelijker en vooral sneller op de markt of zelfs een crisis te kunnen reageren, zullen ook zij daarop moeten anticiperen. Wij, van Randstad Bouw, zijn er in ieder geval klaar voor.

■ Jos Jellesma Jos Jellesma - directeur Sijperda Verhuur BV Dat zal wellicht zo zijn voor de financiële sector, de veroorzaker van alle ellende, maar in mijn omgeving, de bouwsector, is het nog steeds kommer en kwel. De stimuleringsmaatregelen van de overheid (bv. 6% BTW op arbeid i.p.v. 19%) sorteren nauwelijks effect en zijn van tijdelijke aard. De overheid blinkt nog steeds uit in een schromelijk tekort aan inzicht over het belang van de bouwsector in zijn geheel. Het laatste voorbeeld is

24


de aanscherping van de leencapaciteit van met name starters op de huizenmarkt. Hoezo de jeugd heeft de toekomst? Het is allemaal een kwestie van vertrouwen. Als er werkelijk daadkrachtig wordt opgetreden middels de al lang geopperde oplossingen en de overheid laat zelf ook zien dat zij haar eigen uitgestelde projecten vlot trekt, dan pas komt het vertrouwen terug. Kosten gaan voor de baat, maar of Den Haag dat begrijpt vraag ik mij af.

■ Tim Teisman Tim Teisman - directeur VerzuimWeg Dat 2011 meer kansen biedt dan in de vorige jaren en daarmee gemiddeld gezien een beter perspectief voor ondernemers oplevert, kan ik volledig onderschrijven. Ik wil hier echter aan toevoegen dat gemiddeldes van mindere tot geen waarde zijn voor die ondernemer die niet tot dit gemiddelde behoord. De metaalsector heeft het nog steeds moeilijk, over de bouwsector nog maar te zwijgen. De stelling die hier speelt is dus zeer afhankelijk van de sector waarin je onderneemt. Het is in deze voor mij dan ook het eenvoudigst de

vraag vanuit mijn eigen onderneming te beantwoorden. De crisis van de afgelopen jaren doet ondernemers meer dan ooit kritisch zijn op hun kosten. (Ziekte)verzuim is een belangrijke kans op kostenreductie en dat is wat VerzuimWeg bereikt bij haar klanten; een structureel lager verzuim. Derhalve zijn de afgelopen jaren meer dan goed geweest voor onze omzetgroei. Verzuimbeleid is echter een continue proces en daarom levert het klimmen van de economie ook nu weer meer dan voldoende kansen op!

■ mr Frank JHE van den Broek mr Frank JHE van den Broek algemeen directeur Novatec 2011 wordt een veel beter jaar! Dat geldt met name voor bedrijven, die profiteren van de aantrekkende markten in het verre oosten en Latijns Amerika. Deze bedrijven tonen op goede gronden optimisme voor 2011. Maar of dat blijft indien de politieke situatie in het midden oosten ontspoort? Naar verwachting schieten de olieprijzen - en dus de inflatie - snel de lucht in, met alle gevolgen voor transport en CAOonderhandelingen van dien. Voor bedrijven die het

moeten hebben van de binnenlandse consumptie is 2011 op voorhand niet een veel beter jaar. Particulieren zijn immers nog altijd uiterst wantrouwend over het tempo van het economische herstel en stellen grote investeringen nog altijd uit. De bouw zal niet aantrekken en opdrachtgevers in de publieke sector houden de hand op de knip. Bovendien blijken banken nog altijd minder toeschietelijk in bedrijfsfinancieringen dan voor de crisis. Midden vorig jaar betoogde ik op deze plek de letter W als symbool voor de recessie. Voorlopig blijf ik daarbij.

■ Lambert Zwiers Lambert Zwiers - directeur VNO-NCW Noord Over de hele linie genomen zien de economische ontwikkelingen in 2011 er goed uit, al moet je altijd oppassen om niet zelfgenoegzaam te worden en te denken dat het allemaal vanzelf gaat. Met name in de industrie gaat het onverminderd goed, mede door de goede cijfers van de Duitse economie. Maar er zijn ook

nog zorgen, met name over de situatie in de bouw. De bouw is toch de smeerolie van de economie en zo lang de woningmarkt op slot zit, blijft de economische groei kwetsbaar. Het is dan ook zaak dat daar snel verandering in komt. Nu wordt de sector alleen gestimuleerd vanuit de kant van de zorg en het onderwijs en door de BTW-regeling voor verbouwingen.

■ Frans Hoeksema Frans Hoeksema - Directeur BMA belastingadvies- en administratiekantoor Uiteraard is het goed nieuws dat ondernemers in de regio betere verwachtingen hebben inzake de economische ontwikkelingen voor 2011. Laten we de export even buiten beschouwing, dan zie ik nog niet veel lichtpuntjes. De woningmarkt zit nog volledig vast met alle gevolgen van dien voor de bouw, bouwmarkten, woninginrichters enz. De aangescherpte normen voor woningfinanciering

zullen dit nog verder afremmen. Ook circuleren er plannen dat bij aankoop van een woning de verbouwing niet meer wordt meegefinancierd. Alle reden dus om te verwachten dat de prijzen van woningen nog veel verder zullen dalen. Een prijsdaling is natuurlijk goed voor koper. Het kan ook een reden zijn om aankoop uit te stellen en af te wachten tot de prijzen verder dalen. Ook de consument is nog voorzichtig in zijn bestedingen. Al met al denk ik dat het beeld van 2011 niet veel zal afwijken van 2010.


25

Bedrijfsreportage


In 2009 had GasTerra een omzet van ruim 18 miljard euro, waarmee het tot de top 10 van Nederlandse bedrijven behoorde. Met een marktaandeel van circa 15% is GasTerra één van de grootste aardgasverkopers van Europa. Volgens Anton Broenink, directeur strategie van GasTerra, is de rol van aardgas nog lang niet uitgespeeld. “Niet alleen omdat het één van de schoonste fossiele brandstoffen is, maar ook omdat er zich rondom gas allerlei positieve ontwikkelingen voordoen, denk aan de opkomst van groen gas. En Noord-Nederland speelt daarin een vooraanstaande rol.” Maar, zo beseft ook Broenink, allerlei ontwikkelingen vallen of staan met de afweging van belangen. “Wat dat betreft moeten er in de nabije toekomst belangrijke keuzes worden gemaakt.”

Anton Broenink: “Fossiele brandstoffen zullen we nog decennialang nodig hebben”

Gas blijft rol spelen in energiebehoefte

‘Energiekeuze is afweging van belangen’ 26


G

asTerra is een groothandelsonderneming in aardgas. Het bedrijf koopt van alle Nederlandse producenten, en enkele buitenlandse, aardgas in en verkoopt dit aan klanten in binnen- en buitenland. GasTerra ontstond in 2005, na een afsplitsing van Gasunie, ook in Groningen gevestigd. Gasunie bleef verantwoordelijk voor het transport van gas, terwijl GasTerra als handelsbedrijf verder ging. Hoewel naamsbekendheid voor GasTerra geen doel op zich is, besloot men enkele jaren geleden toch wat meer naar buiten te treden, omdat er met name verwarring was over de positie van GasTerra ten opzichte van Gasunie. “We willen laten zien wie we zijn, wat onze positie is en wat we doen”, legt Broenink uit. “Dat is ook van belang om invloed uit te kunnen oefenen. Inmiddels denk ik dat we daar goed in zijn geslaagd. De meeste marktpartijen weten dat GasTerra een onafhankelijke opererende partij in de gasmarkt is.”

Vooraanstaande rol

Hoewel de cijfers over 2010 nog niet bekend zijn, is te verwachten dat het marktaandeel van GasTerra op de Europese gasmarkt rond de 15% is gebleven. “Echter”, zo geeft Broenink aan, “dat marktaandeel is geen doel op zich. Wij willen het gas dat we inkopen goed wegzetten in de markt. Dat aanbod wordt gestuurd door de productie van onze leveranciers en die fluctueert.” Opvallend is dat de winst van GasTerra jaarlijks vaststaat, namelijk 36 miljoen euro. Broenink: “ Je kunt ons vergelijken met een coöperatie. Wat we eventueel meer verdienen, gaat terug naar de producenten.” Het grootste deel van de inkoop van aardgas vindt nog altijd in Nederland plaats, van de 80 miljard kubieke meter aardgas is circa 70 miljard afkomstig uit ons land. Het Slochterenveld speelt

daarin een vooraanstaande rol, maar daarnaast wordt ook gas gewonnen uit heel veel kleinere velden. “Verder kopen we gas in van Noorwegen en Rusland en een klein beetje uit Engeland”, aldus Broenink. Mede dankzij de aanwezige kennis, een uitstekende distributienetwerk en natuurlijk de gasvoorraad, heeft GasTerra een vooraanstaande rol in de internationale handel van aardgas kunnen realiseren. Maar er is meer: GasTerra wil ook op het gebied van duurzaamheid voorop lopen. Broenink: “Op voorhand kan gesteld worden dat aardgas ten opzichte van andere fossiele brandstoffen de schoonste is. Bij verbranding komt bijvoorbeeld veel minder CO2 vrij dan bij olie en kolen. Daarnaast hameren we bij klanten op een zo efficiënt mogelijk gebruik van aardgas: daar ondersteunen we hen ook in.” “Daarnaast zien we de laatste jaren natuurlijk de opkomst van niet-fossiele brandstoffen”, gaat Broenink verder. “En ook daarin kunnen wij een belangrijke rol vervullen, mede dankzij de wijdverbreide infrastructuur in ons land. De rol van GasTerra is dat we goede contracten voor de levering van groen gas kunnen opstellen. Dat hebben we inmiddels gedaan. Vervolgens zijn we op zoek gegaan naar klanten en dat lukt goed. Ook hierbij wordt de meeropbrengst van de verkoop terug gegeven aan de producenten.” Energieregio

Overigens doet GasTerra dit niet alleen, maar heeft het Energy Valley gevraagd mee te denken. Zoals wellicht bekend heeft Energy Valley het doel Noord-Nederland tot dé energieregio van Noordwest Europa te maken. “We hebben Energy Valley gevraagd hoe we al die kleine producenten van groen gas zo goed mogelijk kunnen organiseren”, legt Broenink uit. “Want, de productie van groen gas is prima, maar het moet wel massa krijgen. Zodanig dat het een wezenlijke bijdrage kan leveren aan de energievoorziening in ons land. En dat is mogelijk. De eerste stappen zijn gezet naar de zogenaamde groen gas hubs. Energy Valley heeft daarin de initiatieven gebundeld en we zijn nu aan het nadenken hoe we daarmee verder moeten. Doel is dat de productie van groen gas rendabel wordt zonder subsidie. Als dat lukt, dan denken we dat over tien jaar groen gas kan voorzien in tien procent van de Nederlandse vraag naar gas. En dat is het equivalent van vier kerncentrales, om maar eens wat te noemen.”

Ook bij andere duurzame bronnen, zoals wind, zon en water, speelt gas een rol. Broenink: “Nadeel van deze duurzame bronnen is dat ze qua aanbod variëren. GasTerra is van oudsher al gewend aan het wisselende gebruik van energie. Als het koud is wordt er meer aardgas gebruikt dan bijvoorbeeld in de zomer. Wij kunnen derhalve die variatie in aanbod van zon, wind en water ook goed accommoderen. GasTerra is bezig met de ontwikkeling van producten die inspelen op de behoeftes die er op dit gebied zijn.” Belangen

Broenink is ervan overtuigd dat we fossiele brandstoffen nog decennialang nodig zullen hebben. “Om een economie draaiende te houden en economische doelen te halen, kunnen we niet zonder. Maar, het is een afweging van belangen, die men zelf moet gaan maken. In dat kader is de website www.energietransitiemodel. nl een hele leuke. Allerlei groeperingen en individuen zijn daarop actief, waardoor een gemeenschappelijk platform ontstaat, die inmiddels ook als referentie wordt gebruikt.” Gasrotonde

Dat Noord-Nederland een belangrijke rol in het energievraagstuk speelt, is duidelijk. Broenink: “We hebben het geluk gehad dat hier aardgas in de grond zit. Daaromheen is allerlei business ontstaan, wat is gebundeld in het label Energy Valley. Doel is de gasrotonde voor Noordwest Europa te worden, naast de kennis, het vermarkten en het onderzoeken van mogelijkheden. Dus, allerlei diensten die je toevoegt aan aardgas, kunnen we exporteren en dat gebeurt al op grote schaal. Wanneer de gasrotonde een succes is? Ik denk als het zorgt voor veel economische activiteit en daar mogen we in onze regio zo langzamerhand wel van spreken. Er is veel kennis aanwezig: onze regio is het draaipunt in de gasindustrie en dat is nooit af. We hebben in Noord-Nederland heel veel activiteiten op gasgebied gebundeld. Denk aan de opslag van gas, de eigen productie, de invoer in terminals, dat maakt onze regio voor Nederland en omliggende landen een belangrijke plek. Ja, ik vind de gasrotonde en Energy Valley heel succesvol. Het heeft allerlei initiatieven gebundeld, waardoor het massa heeft gekregen. En dat trekt allerlei geïnteresseerde partijen aan, waardoor de spin-off voor deze regio groot is. Het zorgt voor toegevoegde waarde en dat maakt het succesvol en GasTerra wil daarin een nadrukkelijke rol blijven spelen.”

www.gasterra.nl


27

Bedrijfsreportage

De klimaatverandering, de groeiende wereldbevolking en het uitputten van grondstoffen en fossiele brandstoffen stellen ons voor grote uitdagingen. Biedt duurzaam ondernemen soelaas? Als het aan SITA Recycling Services ligt wel. Minder grondstoffen, minder afval, afval hergebruiken en als dat niet kan, gebruiken voor energieopwekking. Ziehier het recept. Het kan, CO2-neutraal zelfs!

SITA gaat

voor duurzaam afvalmanagement

28


Tekst: André Staas – Comm’Art • Fotografie: Hans Banus

S

ITA gaat voor duurzaam afvalmanagement. Het bedrijf is zich bewust van zijn rol in de samenleving: een bijdrage leveren aan een duurzame wereld door het aanbieden van duurzame, liefst CO2-neutrale afvaloplossingen. ‘We zien drie grote uitdagingen’, zo begint regiodirecteur Noord-Nederland Henk Bos. ‘Op de eerste plaats de klimaatverandering, vervolgens een toenemende wereldbevolking en ten slotte de uitputting van grondstoffen en fossiele brandstoffen. Op deze problematiek hebben we onze visie geënt en onze dienstverlening ontwikkeld. Onze leidraad is om het ontstaan van afval zoveel mogelijk te beperken en het afval dat ontstaat maximaal opnieuw te gebruiken als grond- of hulpstoffen en pas als dat écht niet lukt, als brandstof. We leggen ons dan ook toe op diensten die zijn gebaseerd op grondig onderzoek en advies. Want pas als je weet welke stoffen je in welke hoeveelheid gebruikt, kun je iets zinnigs zeggen over hoe je de afvalstromen moet organiseren. Op basis van zo’n advies verzorgen wij dan de afvalinzameling, met zoveel mogelijk scheiding aan de bron, afvalverwerking met als

doel om het zoveel mogelijk te recyclen. Het afval dat niet voor hergebruik in aanmerking komt, wordt verwerkt in een hoogrendement energiecentrale ten behoeve van energieopwekking.’ Dat “duurzaam” niet beperkt blijft tot een modewoord bewijst SITA op het hoofdkantoor in Arnhem, dat honderd procent CO2-neutraal is. ‘We verbeteren de wereld en beginnen bij onszelf; we kijken heel kritisch naar onze eigen CO2-footprint.’ Die laat een positieve balans zien: door sortering, recycling en energieopwekking wordt de CO2-emissie door transport, energiegebruik en het storten van afval meer dan gecompenseerd. Door hogere rendementen uit energieopwekking, meer recycling, zuiniger vrachtwagens, toepassing van groene stroom en CO2-compensatie wordt de balans de komende jaren nóg positiever.

Louis Huisman (l.) en Henk Bos

Duurzaam afvalmanager

Wat SITA kan, kan iedere ondernemer. ‘Los van waar de overheid op aanstuurt in termen van CO2-reductie, slaat duurzaam ondernemen bij ondernemers steeds meer aan’, aldus salesmanager Louis Huisman. ‘Ondernemers zijn zich steeds sterker bewust van de noodzaak om naar de lange termijn te kijken en springen daarop in met aanpassingen in hun bedrijfsvoering of hun aanbod van producten en diensten. Daarbij komt dat de overheid zichzelf een aanjaagfunctie toemeet waar het aankomt op duurzaam inkopen. Het gaat weliswaar langzaam, maar de beweging is er. Bewustwording kost nu eenmaal tijd. Duurzaam ondernemen is geen trend, maar een blijvertje.’ Overheid en SITA ontmoeten elkaar op het gebied van duurzaam ondernemen: de overheid wil een duurzame samenleving bevorderen en SITA wil zich onderscheiden als duurzaam afvalmanager. CO2-scan

Omdat duurzaam afvalmanagement hét Sita-speerpunt is, heeft het bedrijf een speciaal instrument ontwikkeld om duurzaam afvalverwerking meetbaar te maken: de CO2-scan. Bos licht toe: ‘Je kunt met hergebruik van materialen relatief gemakkelijk en snel een bijdrage leveren aan de vermindering van de uitstoot van CO2. Het is heel eenvoudig: gebruik zo weinig mogelijk energie en grondstoffen, zorg ervoor dat er zo weinig mogelijk afval ontstaat, laat het afval in gescheiden soorten afvoeren zodat ze maximaal kunnen worden ingezet bij de vervaardiging van nieuwe producten en verbrand het echte overgebleven afval in een hoogrendement energiecentrale.

Dit betekent voor de ondernemer minimale afvalkosten en voor de samenleving een maximale reductie van CO2-uitstoot. Om ondernemers op het juiste spoor te zetten, hebben we samen met CE Delft en Agentschap NL, het voormalige SenterNovem, een zogenoemde “CO2-scan” ontwikkeld. Aan de hand van deze scan brengt een SITA-specialist voor het hele bedrijf in kaart hoe afvalscheiding en afvalverwerking het beste kunnen worden georganiseerd, en waar CO2-winst te halen is. Per type afval stellen wij vast wat de reductie is aan CO2 uitstoot op basis van een nieuwe afvalinzameling- en verwerkings-methodiek.’ In Emmen heeft SITA samen met de Vereniging Parkmanagement Bedrijventerreinen Emmen het project Duurzaam Afvalmanagement opgezet, met ondersteuning van de gemeente en de provincie. Bij ruim zeventig deelnemers is een afvalscan en een CO2-scan uitgevoerd. Deze bedrijven doen mee in een collectief contract voor afvalinzameling, die plaatsvindt in een aardgas-aangedreven vuilnisauto. Het afval wordt zoveel mogelijk gerecycled. SITA Green Label geeft de ondernemers de garantie dat alle CO2, die vrijkomt bij de inzameling en verwerking van afval wordt gecompenseerd.

adequaat duurzaam afvalmanagement. En daarbij leveren ze ook nog een bijdrage aan de reductie van de uitstoot van CO2. Duurzaam afvalmanagement is overigens niet alleen iets voor Shell en Philips, maar juist ook voor het MKB. De overheid zal steeds meer stimuleren om duurzaam te ondernemen. Het is toch ook niet meer van deze tijd om kostbare grondstoffen onbenut te verwijderen. Het mes snijdt aan twee kanten. Door duurzaam afvalmanagement draag je bij aan een betere leefomgeving en de kosten voor afvalverwerking worden gereduceerd.’

SITA Recycling Services maakt deel uit van de wereldwijd opererende water- en afvalspecialist Suez Environment. In opkomst is preventieve advisering op het gebied van afval: ondernemers krijgen vrijblijvend en gratis advies over hoe ze hun afvalkosten kunnen minimaliseren en daarbij een bijdrage kunnen leveren aan een duurzame samenleving. Duurzaam afvalmanagement heet dit. Het hoofdkantoor van SITA staat in Arnhem. Het bedrijf is onderverdeeld in vijf regio’s. In Veendam staat het regiokantoor Noord-Nederland, dat Groningen, Friesland, Drenthe en Noord-Overijssel bestrijkt. Er werken ruim 300 mensen, verspreid over vestigingen in Leeuwarden, Heerenveen, Groningen, Emmen, Veendam en Zuidwolde.

Hoe meer, hoe beter

Aangestoken door de successen die SITA boekt in Emmen, een uniek landelijk proefproject, is het bedrijf druk bezig met de doorontwikkeling van het concept. Huisman vertelt: ‘We willen deze wijze van werken uitrollen naar andere bedrijventerreinen. Samen met de verenigingen voor parkmanagement en de ondernemers komen we tot mooie dingen. Ik merk dat ondernemers er steeds meer warm voor gaan lopen. Ze ontdekken dat hun productie- en afvalkosten sterk omlaag gaan, soms wel met tientallen procenten, aan de hand van een

SITA Recycling Services Regio Noord-Nederland Meihuizenweg 25 9648 LN Wildervank Postbus 251 9640 AG Veendam T 0598 - 69 66 33 F 0598 - 69 66 22 [email protected] www.sita.nl


29

Bedrijfsreportage

Tekst: Aart Merkelijn • Fotografie: Irma Frieling

Een constante hoge kwaliteit, een prima relatiebeheer, een grote kennis van de markt en een betrokken, vakkundig team van medewerkers. Dat is de achtergrond van de goede naam die Scholma Druk heeft opgebouwd in Noord-Nederland en ver daarbuiten. De onderneming kent typisch noordelijke eigenschappen, zoals een no-nonsense instelling, korte lijnen, loyaliteit en transparantie. Onder leiding van het driemanschap Martin Scholma, Marcel Brands en Peter Berghuis wordt volop geïnvesteerd in de toekomst. Een bezoek aan de drukkerij in Bedum maakt duidelijk wat dat inhoudt.

Scholma Druk, de drukker van het Noorden

S

cholma Druk is al sinds de jaren dertig gevestigd in Bedum, onder de rook van Groningen. “Scholma Druk heeft vanouds een sterke band met de provincie Groningen maar heeft de laatste jaren met succes haar activiteiten uitgerold over het hele noorden”, zegt Brands. “Onder de naam Scholma Groep vallen Scholma Druk, Connect Printmedia en Profiel Uitgeverij, activiteiten die de brede en complementaire basis van de Scholma Groep benadrukken. Op grafisch gebied zijn we van alle markten thuis, beschikken over de mensen en de equipment om een zeer breed scala aan opdrachten kwalitatief hoogwaardig in te vullen.” Daarnaast heeft Scholma een duidelijke visie naar de toekomst, de plaats van de klant hierin en de rol van Scholma. Netwerken

“Bij Scholma Druk gaan we uit van een drietal kernwaarden”, zegt Brands, die samen met zijn collega accountmanagers Mark Swart en Carola van der Burch het gezicht van Scholma naar buiten vormt. “Betrokkenheid, trots en een naar buiten gerichte instelling. We houden een goed contact met de markt door onze netwerken, onder meer door ons lidmaatschap van de Hattrick club van FC Groningen en door sponsoring van bijvoorbeeld het Symfonisch Gala van het Noord-Nederlands Orkest. De grafische sector is een uiterst dynamische branche,

waar ontwikkelingen snel gaan. Dan is het van groot belang om nauwkeurig te peilen waar de wensen van de klant liggen.”

ten volle te benutten. Die kwaliteit biedt ons wel de mogelijkheid, intern te groeien. Om markten in Noord Nederland en verder te bedienen. Tegenwoordig is de locatie van een bedrijf eigenlijk van ondergeschikt belang. Maar qua marketing is het wel van belang om de regionale klant de kennen en deze klantrelatie goed te onderhouden. Wij vinden het belangrijk goed te volgen wat er in de wereld gebeurt. Je moet weten wat de invloed van al die ontwikkelingen op de wensen van je opdrachtgevers is. Het raakvlak met onze producten en diensten is groot; het gaat tenslotte al gauw over communicatie en dus over drukwerk en media.”

Martin Scholma is verantwoordelijk voor strategie & organisatie. Marcel Brands is commercieel manager, Peter Berghuis financieel en operationeel manager, met daaronder een drie koppig kaderteam dat de dagelijkse productie runt. Daarnaast wordt veel geïnvesteerd in bedrijfsbrede kennis en opleiding van de medewerkers.

Interesse? Neem dan contact op met Marcel Brands, t. 050-3013636 of 06-17310299, e-mail [email protected], of kijk op www.scholma.nl Scholma Druk, gewoon goed!

Portal

Scholma Groep is een belangrijke noordelijke speler bij het drukken van periodieken, brochures, folders en reclame-uitingen in zeer flexibele oplages, voor allerlei doelgroepen: ondernemers(verenigingen), mkb, (semi)overheid, onderwijs, instellingen en organisaties, cultuur en sport. Ook heeft Profiel Uitgeverij een flink aantal goed verkochte, regionaal getinte boekuitgaven op haar naam staan. Daarnaast ontwikkelt Scholma nieuwe activiteiten, waarbij men zich nadrukkelijk profileert als portal voor haar klanten en relaties. Het drukken en printen zelf is een (overigens zeer efficiënt ingerichte) commodity. Het gebeuren erom heen wordt steeds belangrijker, zoals crossmedia-toepassingen van databeheer en datatoepassing, geautomatiseerd opmaken, (gepersonaliseerde) mailingen en opslag. En het invullen van samenwerking door partnership, met Scholma Groep als totaalleverancier.”

Scholma Druk BV Industrieweg 4 Postbus 7 9780 AA Bedum T 050 - 301 36 36 F 050 - 301 27 32 [email protected] www.scholma.nl

Talent

Scholma Groep kent veel verborgen talent. “Zoals in het noorden niet ongewoon is, wordt daar zeer bescheiden mee omgegaan”, zegt directeur Martin Scholma. “Het is de kunst, om dat als management

V.l.n.r. Martin Scholma , Carola van der Burch, Mark Swart en Marcel Brands


31

Tekst: Bart Frans, manager accountancy

Advies

Onlangs was de finale van The Voice of Holland. Hoewel ik geen persoon ben die regelmatig dit soort programma’s bekijkt, vond ik het dit keer heel fascinerend. De grote winnaar werd Ben Saunders. Op zich een aardige zanger, maar volgens kenners lang niet de beste. Toch won hij glansrijk. Hoe kan dat? En waarom kunnen organisaties daar veel van leren?

Wat kan uw organisatie leren van “The Voice of Holland”?

D

e winnaar op het podium is dan wellicht niet de beste zanger, hij voldoet wel aan een aantal heldere criteria om veel fans te vergaren: Hij is goed genoeg. Technisch superieur bepaalt niet of je wint, je techniek moet voldoende goed zijn om je te kwalificeren. Hij is om verliefd op te worden. Dit is een eigenschap die essentieel is om fans te krijgen. Hij is een rolmodel en je wilt graag met hem gezien worden. Ben past in de fictieve vriendengroep van veel mannen en vrouwen. Met hem wil je gezien worden. De bovengenoemde criteria zijn een belangrijke voorwaarde om fans te verzamelen. Het gaat nadrukkelijk niet om “de beste zijn”, maar om “goed genoeg zijn”, om “verliefd op te worden” en “graag mee gezien willen worden”. Leg je die criteria naast een populaire gadget als de iPhone, dan is duidelijk dat ook dit populaire kleinood ruimschoots aan alle criteria voldoet. Als advies- en accountantsorganisatie spreekt ons dit aan. Niet de beste jaarrekening, toch de beste adviseur.

32


Hoe kan dat? Accountants- en adviesorganisaties staan aan de vooravond van een ommekeer. Het samenstellen van een jaarrekening neemt door digitalisering, automatisering en standaardisering in omzetbelang af bij accountantsorganisaties. Anders gezegd: de accountantskantoren kunnen veel meer adviseren. Een jaarrekening is een erg belangrijke input voor deze advisering. Het gaat dan niet alleen om advies op incidenten, maar om terugkerend advies over de bedrijfsvoering. Te denken valt aan debiteurenbewaking, benchmarken en werkkapitaal beheer. Adviezen van de accountant kunnen gebruikt worden om bij te sturen. De accountant zal hierbij meer contacturen en minder uitvoeruren maken. Bij het grootste deel van onze klanten zitten we ieder kwartaal om tafel om tussentijdse cijfers door te nemen als basis voor advisering. Door ieder kwartaal een duidelijk contactmoment te hebben, kunnen ondernemer en accountant optimaal “schouder-aan-schouderondernemen”. Wij merken dat veel van onze klanten dit als uiterst plezierig ervaren.

De klanttevredenheid van acconQavm kantoor Groningen is het afgelopen jaar gewaardeerd met een ruime 8! acconQavm heeft als visie kostenleiderschap in standaardwerkzaamheden zoals het samenstellen van een jaarrekening en profileert zich duidelijk als adviesorganisatie. Wanneer u op dit moment dezelfde prijs betaalt voor het samenstellen van bijvoorbeeld een jaarrekening als 5 jaar geleden, dan kunt u zich afvragen of uw accountant voldoende meegaat in de huidige ontwikkelingen ….

acconQavm kantoor Groningen Emmaplein 1 Postbus 6118, 9702 HC Groningen T 050 - 520 12 01 [email protected] www.acconavm.nl

MKB moet. kansen pakken bij investeringen in energiesector. het NR GRONINGEN

Recommend Documents