Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ARBEID EN ZORG IN CAO S 2003 Een update van de resultaten van het over 2000 uitgevoerde onderzoek

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Directie Uitvoeringstaken Arbeidsvoorwaardenwetgeving Afdeling CAO-onderzoek en beleidsinformatie

ARBEID EN ZORG IN CAO’S 2003 Een update van de resultaten van het over 2000 uitgevoerde onderzoek

J.J.H. Schrama

December 2004 Ameele

A.N. van den

INHOUDSOPGAVE

BLZ

1

INLEIDING

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3

ACHTERGROND, OPZET EN METHODIEK VAN HET ONDERZOEK 4 Achtergrond van het onderzoek 4 Verlofvormen met een wettelijke basis 4 Verlofvormen zonder een wettelijke basis 4 Onderzoeksopzet 5 Vraagstelling 5 Subvragen 5 Onderzoeksmethodiek 7

3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7 3.2.8 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.4

RESULTATEN Algemene onderzoeksresultaten Verlofvormen met een wettelijke basis Zwangerschaps- en bevallingsverlof Adoptieverlof Adoptie buitenlandse kinderen Kraamverlof Ouderschapsverlof Ouderschapsverlof bij meerlingen Calamiteiten- en zorgverlof Overig Verlofvormen zonder een wettelijke basis Terugkeerregeling Vrijwilligersverlof Rouwverlof Verlofsparen Overig Figuren 2003

BIJLAGE 1: Overzicht onderzochte CAO’s BIJLAGE 2: Tabellen verlofvormen BIJLAGE 3: Overzichtstabel BIJLAGE 4: Overzicht adoptie buitenlandse kinderen

3

9 9 9 9 10 10 11 12 12 13 16 16 16 17 17 18 19 19 21 24 32 33

1

INLEIDING

Per 1 december 2001 is de Wet arbeid en zorg ingevoerd. In deze wet is het recht op de volgende verlofvormen geregeld: zwangerschaps- en bevallingsverlof, adoptieverlof, kraamverlof, calamiteitenverlof en ander kort verzuim, ouderschapsverlof, ouderschapsverlof bij meerlingen, kortdurend zorgverlof. Langdurend zorgverlof is nog in behandeling in het parlement, maar zal na aanvaarding ook in de Wet arbeid en zorg worden opgenomen. Vóór de invoering van de Wet arbeid en zorg waren de diverse verlofvormen of niet-wettelijk geregeld of uitgewerkt in verschillende wetten. Met de komst van de Wet arbeid en zorg zijn de diverse verlofvormen gebundeld in één wet. Echter niet alle regelingen die met verlof te maken hebben zijn in de Wet arbeid en zorg geregeld. De Wet arbeid en zorg bevat over de volgende onderwerpen geen regelingen, maar deze onderwerpen zijn wel in sommige CAO’s geregeld: rouwverlof, vrijwilligersverlof, terugkeerregeling, sparen via het tijd-voor-tijd principe en/of het tijd-voor-geld principe en het kopen / verkopen van verlofdagen. Omdat deze onderwerpen wel belangrijk zijn voor de mogelijkheid om arbeid en zorg te combineren, worden ze in dit onderzoek meegenomen. De aanleiding voor dit onderzoek vormt de evaluatie van de Wet arbeid en zorg. Dit rapport levert een bijdrage aan deze evaluatie door middel van informatie over afspraken in CAO’s die bovenwettelijk en/of afwijkend van de Wet arbeid en zorg zijn. In dit rapport worden de bevindingen uit het onderzoek gepresenteerd. Hoofdstuk twee handelt over de achtergrond, opzet en methodiek van het onderzoek. In hoofdstuk drie worden de resultaten weergegeven. Bijlage één bevat een overzicht van alle CAO’s die zijn onderzocht. In bijlage twee worden de resultaten in tabelvorm weergegeven. In bijlage drie worden de belangrijkste resultaten van de verlofvormen met een wettelijke basis in één tabel weergegeven. Bijlage vier bevat een overzicht waarin het verschil in duur wordt aangegeven tussen het adopteren van Nederlandse of buitenlandse kinderen.

3

2

ACHTERGROND, OPZET EN METHODIEK VAN HET ONDERZOEK

De eerste paragraaf van dit hoofdstuk bespreekt de achtergrond van het onderwerp. De onderzoeksopzet wordt in paragraaf twee besproken. Paragraaf drie handelt over de methodiek van dit onderzoek. 2.1

Achtergrond van het onderzoek

Dit onderzoek richt zich op twee soorten verlofvormen: verlofvormen met een wettelijke basis en verlofvormen zonder een wettelijke basis. 2.1.1 Verlofvormen met een wettelijke basis Voor het tijdelijk aanpassen van de arbeidsduur aan actuele zorgtaken is in de - per 1 december 2001 - ingevoerde Wet arbeid en zorg een aantal verlofrechten geregeld. In deze wet staan verlofrechten voor specifieke gebeurtenissen en voor nauwkeurig afgebakende doelgroepen. Tabel 1 geeft een overzicht van de vastgelegde verlofrechten. Tabel 1: Overzicht verlofrechten Wet arbeid en zorg Verlofvorm Inhoud Zwangerschaps- en Het recht op collectief betaald verlof van 16 weken (vanaf 6 weken bevallingsverlof voor de bevalling tot 10 weken na de bevalling). Adoptieverlof Het recht op 4 weken collectief betaald adoptieverlof voor beide ouders die een (pleeg)kind adopteren. Kraamverlof Het recht op twee werkdagen betaald verlof voor de partner van de te bevallen vrouw binnen 4 weken na bevalling. Calamiteitenverlof en ander kort Betaald verlof voor korte tijd (1 dag) ingeval van zeer bijzondere verzuim persoonlijke omstandigheden, b.v.: bevalling partner, overlijden bloed en aanverwanten in rechte lijn of 2e graad zijlijn. Ouderschapsverlof Het recht op verlof van maximaal 13 maal de arbeidsduur per week voor ouders van een kind jonger dan 8 jaar. ouderschapsverlof bij meerlingen Ouders met meerlingen (bijvoorbeeld tweelingen) hebben voor elk kind dat jonger is dan 8 jaar is recht op verlof van maximaal 13 maal de arbeidsduur per week Kortdurend zorgverlof Een geclausuleerd recht op maximaal 10 dagen, met een loondoorbetaling van 70%, zorgverlof per jaar om, indien noodzakelijk, te kunnen zorgen voor thuiswonend ziek (pleeg-)kind, een zieke partner of ouder. Langdurend zorgverlof * Een onbetaald geclausuleerd recht op maximaal 6 weken verlof wanneer een partner of kind levensbedreigend ziek is.

*

Het wetsvoorstel over deze verlofvorm wordt nog in de Tweede Kamer behandeld.

2.1.2 Verlofvormen zonder een wettelijke basis Naast de verlofvormen met een wettelijke basis zijn er ook verlofvormen of regelingen zonder een wettelijke basis. Het betreft hier verlofvormen of regelingen die CAO-partijen onderling met elkaar zijn overeenkomen. De verlofvormen of regelingen zijn:

4

§ § §

§ §

2.2

Verlof in geval van vrijwilligerswerk: betaald of onbetaald verlof voor het uitvoeren van vrijwilligerswerk. Rouwverlof: verlof in verband met de rouw over het verlies van partner of familie in de eerste lijn. Regeling om terug te keren in functie: een werknemer die het dienstverband beëindigt wegens de verzorging van een kind, kan na verloop van tijd weer in dienst van de werkgever treden. Regeling om verlofdagen te kopen of te verkopen Regeling om overwerkuren te sparen door middel van het tijd-voor-tijd1 principe of het tijd-voor-geld2 principe. Onderzoeksopzet

Dit onderzoek is een herhaling van het in 2001 gehouden onderzoek over de situatie in het jaar 2000. Doel van dit onderzoek is om, in overeenstemming met de in het voorgaande rapport opgenomen samenvatting, per onderwerp een nadere toelichting te geven van het totaaloverzicht 2003. Vervolgens wordt in de bijlagen een update geleverd van het, in het rapport ‘Arbeid en zorg in CAO’s 2000’ verschenen, totaalbeeld 2000. 2.2.1 Vraagstelling De vraagstelling die onderzocht wordt, is de volgende: wat voor soort CAO-afspraken zijn gemaakt over verlofvormen met een wettelijke basis (Wet arbeid en zorg) en verlofvormen of regelingen zonder een wettelijke basis (vrijwilligersverlof, rouwverlof, terugkeerregeling, tijdvoor-tijd/tijd-voor-geld regeling en het kopen/verkopen van verlofdagen)? Onderzocht worden afspraken die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wettelijke normen zijn, c.q. een invulling geven aan de niet-wettelijk geregelde verlofvormen. 2.2.2 Subvragen De vraagstelling, zoals geformuleerd in de vorige paragraaf, wordt opgesplitst in diverse subvragen. In deze subvragen worden de bepalingen onderzocht die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn. Bovenwettelijke afspraken zijn afspraken die méér bieden dan de wet. In afwijkende afspraken wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om voor een bepaalde verlofvorm op een bepaald aspect in negatieve zin van de Wet arbeid en zorg af te wijken. Verlofvormen met een wettelijke basis: 1. Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over zwangerschaps- en bevallingsverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de 1 2

Bij het tijd-voor-tijd principe kan de werknemer zijn overwerkuren opsparen als vakantiedagen. Bij het tijd-voor-geld principe kan de werknemer de door overwerkuren opgespaarde vakantiedagen laten uitbetalen als salaris.

5

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over adoptieverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald adoptieverlof? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over kraamverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald kraamverlof? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over calamiteitenverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald calamiteitenverlof? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over ouderschapsverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald ouderschapsverlof? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over ouderschapsverlof bij meerlingen die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald ouderschapsverlof? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over kortdurend zorgverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van de wet zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald kortdurend zorgverlof? Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over langdurend zorgverlof die bovenwettelijk en/of afwijkend van het wetsvoorstel zijn? Op welke aspecten richten de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken zich. Wat is de spreiding van de bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald langdurend zorgverlof?

Verlofvormen zonder een wettelijke basis 9. Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over verlof in verband met vrijwilligerswerk? Wat is de spreiding van de afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald verlof in verband met vrijwilligerswerk?

6

10. Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over rouwverlof? Wat is de spreiding van de afspraken? In hoeveel CAO’s gaat het om betaald of onbetaald rouwverlof? 11. Hoeveel CAO’s bevatten een terugkeerregeling3. Wat is de spreiding van de afspraken? 12. Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over het kopen/verkopen van verlofdagen? Wat is de spreiding van de afspraken? 13. Hoeveel CAO’s bevatten afspraken over tijd-voor-tijd principe en het tijd-voor-geld principe? Wat is de spreiding van de afspraken? Naast de beantwoording van de subvragen zal worden onderzocht of er een samenhang bestaat tussen de man/vrouw-verdeling in economische sectoren4 en het voorkomen van verlofregelingen in CAO’s . 2.3

Onderzoeksmethodiek

Op basis van het onderzoek zal in de rapportage de stand van zaken voor 2003 worden geschetst. Dit betekent dat uitgegaan wordt van die CAO’s , waarvan de expiratiedatum na 31 december 2003 valt. Bij de CAO’s die vóór 31 december 2003 zijn geëxpireerd, maar nog niet vernieuwd zijn, wordt verondersteld dat de afspraken ongewijzigd worden voortgezet. In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een standaardsteekproef, bestaande uit 122 CAO’s in de marktsector, de zorgsector en de overheidssector. Onder de standaardsteekproef vallen alle bedrijfstakcao’s met 10.000 of meer werknemers en alle ondernemingscao’s met 3.000 of meer werknemers. Gezamenlijk zijn deze steekproefcao’s van toepassing op ongeveer 5,1 miljoen werknemers: bijna 88 procent van het totale aantal werknemers onder een CAO5. Wanneer gekeken wordt naar het dekkingspercentage 6 per economische sector, dan blijkt uit tabel 2 dat de sector bouwnijverheid met 97% het hoogste dekkingspercentage heeft. De sector industrie heeft met 75% het laagste dekkingspercentage. De steekproef geeft een goed beeld van de afspraken in CAO’s over arbeid en zorg.

3

4

5

6

Er is sprake van een terugkeerregeling wanneer een werknemer die het dienstverband beëindigt wegens zwangerschap of verzorging van een kind, de relatie met de werkgever en/of het arbeidsproces op de een of andere manier in stand houdt om na verloop van tijd weer in dienst te treden. De economische sectoren zijn: landbouw, industrie, bouw, handel en horeca, vervoer en communicatie, zakelijke dienstverlening en overige dienstverlening. Het percentage werknemers onder een CAO in Nederland is 80%. Uit: drs. P.M. Venema, A. Faas, J.A. Samadhan, Arbeidsvoorwaarden ontwikkeling in 2002, tabel III.2 pagina 75. Het dekkingspercentage is de verhouding tussen het aantal werknemers in een bepaalde economische sector die binnen de standaardsteekproef vallen en het totale aantal werknemers in die eigen economische sector.

7

Tabel 2: Dekkingspercentage per CAO Economische sector Aantal CAO’s Landbouw 5 Industrie 23 Bouwnijverheid 6 Handel en horeca 26 Vervoer en communicatie 16 Zakelijke dienstverlening 19 Overige dienstverlening 27 Totaal 122

dekkingspercentage 92% 75% 97% 90% 86% 90% 92% 88%

8

3

RESULTATEN

Dit hoofdstuk bevat de resultaten van het onderzoek. In paragraaf 3.1 worden de algemene onderzoeksresultaten weergegeven. De onderzoeksresultaten over verlofvormen met een wettelijke basis wordt in paragraaf 3.2 beschreven. De onderzoeksresultaten over verlofvormen zonder een wettelijke basis wordt in paragraaf 3.3 beschreven. 3.1

Algemene onderzoeksresultaten

92% van de CAO’s bevat afspraken over één of meer verlofregelingen. Het kan zowel gaan over van de wet afwijkende afspraken (bovenwettelijk en afwijkend van de wet) als over nietwettelijke verlofvormen. Deze zijn van toepassing op 88% van de werknemers onder de onderzochte CAO’s . % CAO's

% werknemers 8%

92% CAO's met afspraken over verlofregelingen CAO's zonder afspraken over verlofregelingen

3.2

12%

88% CAO's met afspraken over verlofregelingen CAO's zonder afspraken over verlofregelingen

Verlofvormen met een wettelijke basis

In 74% van de CAO’s (van toepassing op 73% van de werknemers onder de onderzochte CAO’s ) zijn van de wet afwijkende bepalingen (bovenwettelijk en afwijkend van de wet) aangetroffen over één of meerdere van de volgende verlofvormen: zwangerschaps- en bevallingsverlof, adoptieverlof, kraamverlof, ouderschapsverlof, ouderschapsverlof bij meerlingen, calamiteitenverlof, kortdurend zorgverlof, langdurig zorgverlof. 26% van de CAO’s bevatten één of meerdere bovenwettelijke regelingen. In 23% van de CAO’s zijn zowel bovenwettelijke als van de wet afwijkende regelingen aangetroffen. 22% van de CAO’s bevatten één of meerdere van de wet afwijkende regelingen. 3.2.1 Zwangerschaps- en bevallingsverlof In 6% van de CAO’s (7 CAO’s )7 met een bepaling over zwangerschaps- en bevallingsverlof zijn één of meerdere bovenwettelijke regelingen opgenomen.

7

Tussen de haakjes staat het aantal CAO’s.

9

Alle 7 CAO’s bevatten afspraken waarin de duur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof meer is dan de duur die wettelijk is vastgelegd. De duur loopt uiteen van 16,5 week tot 46 weken8. % CAO's

% werknemers

6%

13%

94%

87%

wel bovenwettelijke afspraken over zwangerschaps- en bevallingsverlof geen bovenwettelijke afspraken over zwangerschapsen bevallingsverlof

wel bovenwettelijke afspraken over zwangerschaps- en bevallingsverlof geen bovenwettelijke afspraken over zwangerschaps-en bevallingsverlof

3.2.2 Adoptieverlof In 30% van de CAO’s (36 CAO’s ) met een bepaling over adoptieverlof zijn bovenwettelijke en/of afwijkende regelingen opgenomen. In bijlage 2 wordt aangegeven hoeveel procent van de CAO’s een bovenwettelijke afspraak bevat en hoeveel procent van de CAO’s een afwijkende afspraak bevat. 35 CAO’s bevatten afspraken waarin de duur van het adoptieverlof verschilt van de duur die wettelijk is vastgelegd. De duur van het verlof loopt uiteen van 1 dag tot 6 weken9. In 3 van de 35 CAO’s is de verlofduur langer dan 4 weken. In 32 van de 35 CAO’s is de verlofduur korter dan 4 weken. In de CAO voor de academische ziekenhuizen verschilt het loondoorbetalingpercentage van wat wettelijk is vastgelegd, namelijk het adoptieverlof wordt verleend als onbetaald verlof. % werknemers

% CAO's 30%

38%

62% 70% wel bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over adoptieverlof geen bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over adoptieverlof

wel bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over adoptieverlof geen bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over adoptieverlof

3.2.3 Adoptie buitenlandse kinderen

8

9

In 3 CAO’s is de duur opgebouwd uit twee delen. In twee CAO’s is de duur als volgt opgebouwd: 16 weken betaald verlof, 4 weken onbetaald verlof. In 1 CAO is de duur als volgt opgebouwd: 16 weken betaald verlof, 30 weken onbetaald verlof. In 1 CAO is de duur als volgt opgebouwd: 4 weken betaald verlof, 2 weken onbetaald verlof.

10

In 5% van de CAO’s (6 CAO’s ) met een afspraak over duur van het adoptieverlof in geval van adoptie van buitenlandse kinderen zijn bovenwettelijke en/of afwijkende regelingen opgenomen. In bijlage 2 wordt aangegeven hoeveel procent van de CAO’s een bovenwettelijke afspraak bevat en hoeveel procent van de CAO’s een afwijkende afspraak bevat. Alle 6 de CAO’s bevatten afspraken waarin de duur van het adoptieverlof verschilt van de duur die wettelijk is vastgelegd. In 4 CAO’s is de duur langer dan 4 weken, namelijk 6 weken. In 2 CAO’s is de duur korter dan 4 weken, namelijk 2 weken. In alle 6 de CAO’s is duur van het adoptieverlof langer wanneer buitenlandse kinderen worden geadopteerd dan wanneer Nederlandse kinderen worden geadopteerd (zie bijlage 3). 3.2.4 Kraamverlof In 34% van de CAO’s (41 CAO’s)10 met een bepaling over kraamverlof zijn één of meerdere bovenwettelijke en/of afwijkende regelingen opgenomen. In bijlage 2 wordt aangegeven hoeveel procent van de CAO’s een bovenwettelijke afspraak bevat en hoeveel procent van de CAO’s een afwijkende afspraak bevat. 39 CAO’s bevatten afspraken waarin de duur van het kraamverlof verschilt van de duur die wettelijk is vastgelegd. In 28 van de 39 CAO’s is de verlofduur langer dan 2 dagen. Deze loopt uiteen van 3 dagen tot 12 dagen11. In 11 van de 39 CAO’s is de verlofduur korter dan 2 dagen. De CAO voor energie en nutsbedrijven kent naast een duur die verschilt van wat wettelijk is vastgelegd ook een afwijkend tijdvak waarbinnen recht op kraamverlof bestaat, namelijk 8 weken. 5 CAO’s bevatten afspraken waarin het loondoorbetalingpercentage verschilt van wat wettelijk is vastgelegd, namelijk het verlof wordt verleend als onbetaald verlof. % werknemers

% CAO's

35%

34%

66%

wel bovenwettelijke afspraken over kraamverlof geen bovenwettelijke afspraken over kraamverlof

10

11

65% wel bovenwettelijke afspraken over kraamverlof geen bovenwettelijke afspraken over kraamverlof

In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. In 2 CAO’s is de duur opgebouwd uit twee delen. In 1 CAO is de duur als volgt opgebouwd: 2 dagen betaald verlof, 3 dagen onbetaald verlof. In de andere CAO is de duur als volgt opgebouwd: 2 dagen betaald verlof, 10 dagen onbetaald verlof.

11

3.2.5 Ouderschapsverlof In 25% van de CAO’s (31 CAO’s)12 met een bepaling over ouderschapsverlof zijn één of meerdere bovenwettelijke en/of afwijkende regelingen opgenomen. In bijlage 2 wordt aangegeven hoeveel procent van de CAO’s een bovenwettelijke afspraak bevat en hoeveel procent van de CAO’s een afwijkende afspraak bevat. Het gaat om: doorbetaling van het loon, duur van het verlof, de mogelijkheid van voltijd verlof, de leeftijdcategorie van de kinderen waarvoor het verlof kan worden opgenomen en overige punten. In 10 CAO’s is sprake van (gedeeltelijke) doorbetaling van 25% tot 90% van het loon. In 18 CAO’s wordt de mogelijkheid geboden langer (dan de wettelijke duur) ouderschapsverlof op te nemen, variërend van 1 jaar tot 4 jaar. In de CAO voor academische ziekenhuizen is de duur van het verlof korter dan de wettelijke duur, namelijk 3 maanden. In 4 CAO’s wordt de mogelijkheid van voltijdsverlof geboden. In 7 CAO’s kan een werknemer kiezen uit diverse verlofvarianten. 3 CAO’s bevatten afspraken die verschillen van wat wettelijk is vastgelegd over de leeftijdscategorie van de kinderen waarvoor het verlof kan worden opgenomen: in de CAO afbouw loopt de leeftijdscategorie tot 4 jaar, in de CAO voor OCÉ loopt de grens tot 7 jaar en in de CAO voor de bloemendetailhandel loopt de leeftijdscategorie tot 12 jaar. Ten slotte bevatten 3 CAO’s regelingen die verschillen van de wet, maar niet onder te brengen zijn in de bovengenoemde opsomming. In de CAO voor bijzondere universiteiten dient de werkgever over de bovenwettelijke regels overleg te voeren met de ondernemingsraad. In 2 CAO’s (gehandicaptenzorg en verpleeg- en verzorgingshuizen) kan een werknemer ook tijdens zijn 1e jaar in dienst ouderschapsverlof opnemen. % CAO's

% werknemers

25%

75% wel bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over ouderschapsverlof geen bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over ouderschapsverlof

29%

71% wel bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over ouderschapsverlof geen bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over ouderschapverlof

3.2.6 Ouderschapsverlof bij meerlingen 12

In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

12

Er zijn geen CAO-afspraken over ouderschapsverlof bij meerlingen aangetroffen. 3.2.7 Calamiteiten- en zorgverlof Calamiteitenverlof is bedoeld voor het treffen van de eerste noodmaatregelen in geval van onvoorziene situaties in de privé-sfeer. Het onderscheid tussen calamiteiten- en zorgverlof is niet altijd even helder. Daarom is ervoor gekozen om bij de weergave van de onderzoeksuitkomsten een vierdeling te maken (1) calamiteitenverlof, (2) kortdurend zorgverlof, (3) langdurend zorgverlof en (4) niet-eenduidige bepalingen. Calamiteitenverlof In 3% van de CAO’s (4 CAO’s ) met een bepaling over calamiteitenverlof zijn één of meerdere afwijkende afspraken opgenomen. In 3 CAO’s wijkt de loondoorbetaling af van de wet. In de CAO’s voor Philips-A en Philips-B gaat het om onbetaald verlof. In de CAO voor bijzondere universiteiten hangt het loondoorbetalingpercentage af van de werkgever. In de CAO voor verzekeringsbedrijf binnendienst moet de werknemer de bovenwettelijke vakantiedagen inruilen om aanspraak te kunnen maken op calamiteitenverlof. % werknemers

% CAO's

1%

3%

97%

99% wel afwijkende afspraken over calamiteitenverlof geen afwijkende afspraken over calamiteitenverlof

wel afwijkende afspraken over calamiteitenverlof geen afwijkende afspraken over calamiteitenverlof

Kortdurend zorgverlof In 21% van de CAO’s (25 CAO’s)13 met een bepaling over kortdurend zorgverlof zijn één of meerdere bovenwettelijke en/of afwijkende regelingen opgenomen. In bijlage 2 wordt aangegeven hoeveel procent van de CAO’s een bovenwettelijke afspraak bevat en hoeveel procent van de CAO’s een afwijkende afspraak bevat. 18 CAO’s bevatten afspraken waarin loondoorbetaling verschilt van wat wettelijk is vastgelegd. In 15 van de 18 CAO’s is sprake van doorbetaling van loon van 50% tot en met 100%. In 14 13

In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

13

van de 15 CAO’s wordt de mogelijkheid geboden om een loondoorbetaling te hebben hoger dan 70%. In 1 van de 15 CAO’s (sociale werkvoorziening) is de loondoorbetaling lager dan 70%, namelijk 50%. In 3 van de 18 CAO’s wordt gebruik gemaakt van twee loondoorbetalingpercentages. In de CAO’s voor de vleessector en de afbouw worden gedurende de eerste 3 dagen 100% van het loon doorbetaald. De resterende 7 dagen wordt 70% van het loon doorbetaald. In de CAO voor Confectie-industrie wordt gedurende 5 dagen 70% van het loon doorbetaald. De resterende 5 dagen is sprake van onbetaald verlof. In 8 CAO’s verschilt de duur van het kortdurend zorgverlof van de duur die wettelijk is vastgelegd. In 7 van de 8 CAO’s loopt de duur van het verlof uiteen van 2 dagen tot 15 dagen. In 5 van de 7 CAO’s is de duur van het verlof korter dan 10 dagen. In de CAO voor Academische Ziekenhuizen en de CAO voor de grafi-media is de duur langer dan 10 dagen, namelijk 15 respectievelijk 14 dagen. In de ANWB CAO wordt de duur in overleg vastgesteld. In 3 van de 25 CAO’s moeten de werknemers bovenwettelijke vakantiedagen inruilen om aanspraak te kunnen maken op kortdurend zorgverlof. In 2 van de 25 CAO’s wordt de kring van zorgbehoeftigen uitgebreid. In de CAO voor apotheken wordt de kring uitgebreid met familieleden van de 2e graad. In de ABN-AMRO 14 CAO wordt de kring van zorgbehoeftigen uitgebreid met mensen uit de directe omgeving. In de CAO wordt niet gedefinieerd waar de directe omgeving uit bestaat. % CAO's

% werknemers 21% 20%

80%

79% wel bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over kortdurend zorgverlof geen bovenwettelijke en/of afwijkende afpraken over kortdurend zorgverlof

wel bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over kortdurend zorgverlof geen bovenwettelijke en/of afwijkende afspraken over kortdurend zorgverlof

Langdurend zorgverlof (nog niet wettelijk geregeld) In 12% van de CAO’s (14 CAO’s )15 wijken de regelingen op één of meer punten van de wettelijke voornemens af.

14 15

Deze bepaling komt ook voor bij langdurend zorgverlof. In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

14

In 10 CAO’s is sprake van doorbetaling van loon van 25% tot en met 100%. In de CAO voor de contract-catering is afgesproken dat gedurende de eerste 5 verlofdagen 70% van het loon wordt doorbetaald. In de CAO voor de Bijenkorf vindt de vaststelling van het loondoorbetalingpercentage plaats in overleg tussen de werkgever en de werknemer. In 8 CAO’s loopt de duur van het verlof uiteen van 4 weken tot 26 weken. In de CAO voor welzijnswerk is afgesproken dat langdurig zorgverlof kan worden opgenomen gedurende 26 weken voor de helft van de arbeidstijd. In de CAO voor de Bijenkorf vindt de vaststelling van de duur van het verlof in overleg plaats. In 7 van de 8 CAO’s is de duur langer dan 6 weken. In de CAO voor de Arbo-unie is de duur van het verlof korter dan 6 weken, namelijk 4 weken. In de ABN-AMRO CAO wordt de kring van zorgbehoeftigen uitgebreid met mensen uit de directe omgeving.16 In de CAO wordt niet gedefinieerd waar de directe omgeving uit bestaat. % CAO's 12%

% werknemers 10%

88% wel afspraken die meer regelen over het wetsvoorstel langdurend zorgverlof geen afpraken die meer regelen over het wetsvoorstel langdurend zorgverlof

90% wel afspraken die meer regelen over het wetsvoorstel langdurend zorgverlof geen afspraken die meer regelen over het wetsvoorstel langdurend zorgverlof

Niet-eenduidige bepalingen In 4% van de CAO’s (5 CAO’s ) is het onderscheid tussen calamiteiten- en kortdurend en/of langdurend zorgverlof niet duidelijk. In 3 CAO’s is sprake van betaald verlof. In de Heineken CAO wordt niet aangegeven of het om betaald of onbetaald verlof gaat. In de CAO openbare universiteiten dient over de hoogte van het loondoorbetalingpercentage te worden onderhandeld. 2 CAO’s kennen naast een afspraak over de loondoorbetaling ook een afspraak over de duur van het verlof. In de thuiszorg CAO is een verlofduur afgesproken van 24 uur. In de CAO openbare universiteiten dient over de duur van het verlof te worden onderhandeld.

16

Deze bepaling komt ook voor bij kortdurend zorgverlof.

15

% CAO's

% werknemers 4%

96% afspraken zonder duidelijk onderscheid tussen calamiteiten- en kortdurend en/of langdurend zorgverlof geen afspraken

4%

96% afspraken zonder duidelijk onderscheid tussen calamiteiten- en kortdurend en/of langdurend zorgverlof geen afspraken

3.2.8 Overig Deze paragraaf bevat regelingen die niet in een van de vorige paragraven konden worden ondergebracht. In 16% van de CAO’s (20 CAO’s )17 zijn afspraken gemaakt over verlof in verband met stervensbegeleiding (palliatief verlof). In 14 CAO’s loopt de duur uiteen van 4 dagen tot 6 maanden. In twee CAO’s is afgesproken dat het zolang duurt als benodigd is. In de CAO verblijfsrecreatie moet overlegd worden over de duur van het verlof. In 14 CAO’s (12%) is afgesproken dat het palliatief verlof wordt verleend als betaald verlof. In 2 CAO’s (meubelindustrie en verblijfsrecreatie) is afgesproken dat het palliatief verlof wordt verleend als onbetaald verlof. In de CAO doe-het-zelf branche is afgesproken dat een financiële bijdrage van €490,- wordt gegeven. Zowel in de CAO SNT Nederland als in de CAO SNS Reaal is de duur en hoogte van de loondoorbetaling van het palliatief verlof niet bekend. In 5 CAO’s moet er overlegd worden over de duur en de hoogte van de loondoorbetaling in geval van palliatief verlof. 3.3

Verlofvormen zonder een wettelijke basis

In 80% van de CAO’s (van toepassing op 85% van de werknemers onder de onderzochte CAO’s ) is een bepaling aangetroffen over één of meerdere van de volgende verlofvormen: terugkeerregeling, vrijwilligersverlof, rouwverlof, verlofsparen (tijd-voor-tijd / tijd-voor-geld regeling en het kopen / verkopen van verlofdagen). 3.3.1 Terugkeerregeling In 5% van de CAO’s (6 CAO’s ) is een terugkeerregeling opgenomen. Een dergelijke regeling houdt in dat de werknemer die het dienstverband beëindigt wegens de verzorging van een kind

17

In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

16

na verloop van tijd weer in dienst van de werkgever kan treden. Deze regeling is van toepassing op 5% van de werknemers onder de onderzochte CAO’s . % werknemers

% CAO's 5%

5%

95%

95%

wel terugkeerregeling

wel terugkeerregeling

geen terugkeerregeling

geen terugkeerregeling

In 4 CAO’s wordt een termijn genoemd waarbinnen de werknemer kan terugkeren. Deze termijn varieert van 9 maanden tot 4 jaar. 3.3.2 Vrijwilligersverlof 3% van de CAO’s (3 CAO’s ) hebben op één of meerdere punten afspraken gemaakt dat een werknemer verlof kan krijgen in verband met vrijwilligerswerk. Deze is van toepassing op 1% van de werknemers onder de onderzochte CAO’s. % CAO's 3%

97% wel afspraken over vrijwilligersverlof geen afspraak

% werknemers 1%

99% wel afspraak over vrijwilligersverlof geen afspraak

In 2 CAO’s ( Fortis bank en ABN-AMRO) kan de werknemer betaald verlof opnemen. In de HEMA CAO wordt het verlof verleend in de vorm van onbetaald verlof. In 2 CAO’s zijn afspraken gemaakt over de duur van het verlof. In de Fortis bank CAO als in de ABN-AMRO CAO is de duur één respectievelijk 5 dagen. 3.3.3 Rouwverlof 13% van de CAO’s (16 CAO’s )18 hebben op één of meerdere punten gemaakt over rouwverlof. Deze zijn van toepassing op 11% van de werknemers onder de onderzochte CAO’s.

18

In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

17

% werknemers

% CAO's 13%

11%

89%

87% wel afspraken over rouwverlof

wel afspraken over rouwverlof

geen afspraken over rouwverlof

geen afspraken over rouwverlof

In 10 CAO’s wordt het verlof opgenomen in de vorm van betaald verlof. In de CAO voor timmerfabrieken wordt 85% van het loon doorbetaald. In de CAO meubelindustrie gaat het om onbetaald verlof. In 4 CAO’s wordt niet aangegeven hoeveel procent van het loon wordt doorbetaald. In 7 CAO’s zijn afspraken gemaakt over de duur van het verlof. In 5 van de 7 CAO’s is de duur van het verlof 10 dagen. In de CAO voor de meubelindustrie is de duur van het rouwverlof 5 dagen. In de CAO voor gemengde speelgoed branche duurt het rouwverlof zo lang als noodzakelijk. 3.3.4 Verlofsparen In 78% van de CAO’s (95 CAO’s ) zijn afspraken aangetroffen met betrekking tot het sparen van verlof. % CAO's

% werknemers 13%

22% 78%

87% wel afspraken over verlofsparen

wel afspraken over verlofspraren

geen afspraken over verlofsparen

geen afspraken over verlofsparen

Tijd-voor-tijd/tijd-voor-geld 61% van de CAO’s (74 CAO’s ) bevatten afspraken over een tijd-voor-tijd regeling en/of een tijd-voor-geld regeling. In 74 CAO’s gaat het om een tijd-voor-tijd regeling. In 6 CAO’s komen zowel de tijd-voor-tijd regeling als de tijd-voor-geld regeling voor. In 66 CAO’s met afspraken over verlofsparen is ook een doel aangegeven waarvoor kan worden gespaard. Het gaat dan om: educatie, vut of pre-pensioen gerelateerde afspraken, (zorg)verlof, loopbaanonderbreking (sabbatical leave of opfrisverlof), aanvullende bijdrage in de kinderopvang, spaarloonregeling of een aanvullend ouderschapsverlof.

18

Kopen/ verkopen verlofdagen Naast het sparen van verlof bevatten CAO’s ook bepalingen om verlofdagen te kopen of te verkopen. In 58% van de CAO’s (71 CAO’s ) is het mogelijk om dagen te kopen en/of te verkopen. In 42 CAO’s is het mogelijk om dagen te kopen. In 33 van de 42 CAO’s is bepaald hoeveel dagen gekocht kunnen worden. Het aantal dagen dat gekocht kan worden loopt uiteen van 3 tot en met 22 dagen. In 65 CAO’s is het mogelijk om dagen te verkopen. In 30 van de 65 CAO’s is bepaald hoeveel dagen of uren verkocht kunnen worden. Het aantal dagen dat verkocht kan worden loopt uiteen van 2 dagen tot en met 20 dagen. 3.3.5 Overig Deze paragraaf bevat regelingen die niet in een van de vorige paragraven konden worden ondergebracht. In de CAO’s voor Nedtrain en NS-reizigers hebben werknemers recht op 4 uur onbetaald verlof per jaar. In de CAO voor Atos-orgin kan een werknemer 1 keer in de 5 jaar een verzoek bij de manager inleveren voor langdurig verlof van maximaal 3 maanden. In de CAO is niet aangegeven of dit verlof wordt verleend als betaald of onbetaald verlof. 3.4

Figuren 2003

In deze paragraaf worden de geactualiseerde figuren uit het rapport ‘Arbeid en zorg in CAO’s 2000’ gepresenteerd. Ontwikkelingen in het percentage CAO’s met afspraken over bovenwettelijk zwangerschaps - en bevallingsverlof 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 1990

1996

1997

1998

1999

2000

2003

19

Ontwikkeling in het percentage CAO’s met afspraken over een terugkeerregeling 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1990

1996

1997

1998

1999

2000

2003

Ontwikkelingen in het percentage CAO’s met afspraken over verlofsparen, kopen/verkopen van dagen 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

1997 1998 1999 2000 2003

verlofsparen

kopen van dagen

verkopen van dagen

20

BIJLAGE 1: OVERZICHT ONDERZOCHTE CAO’S Naam CAO Open Teelten Glastuinbouw Dierhouderij Hoveniersbedrijf Landbouw exploiterende ondernemingen Unilever Bakkersbedrijf Heineken Nederland Beheer B.V. Textielindustrie Confectie-industrie Timmerfabrieken Grafi-Media Akzo Nobel Chemicals Akzo Nobel Nederland B.V. (HP) DSM Limburg B.V. Akzo Nobel Pharma B.V. Betonproductenindustrie Metaal- en elektrotechnische industrie Metaal- en elektrotechnische industrie (HP) Corus Staal B.V. (vh Hoogovens) Metaalbewerking (metaal- en technische bedrijfstak) Oce Nederland B.V. Philips (CAO A) Philips (CAO B) Carrosseriebedrijf (metaal- en technische bedrijfstak) Meubelindustrie en meubileringbedrijven Sociale Werkvoorziening Energie- en Nutsbedrijven, sector distributie Bouwbedrijf Bouwbedrijf UTA personeel Elektrotechnischbedrijf (metaal- en technische bedrijfstak) Loodgieters- fitters- en c.v. bedrijven (metaal- en technische bedrijfstak) Schilders- afwerkings- en glaszetbedrijf Afbouw (vh. Stukadoors- afbouw- en terazzobedrijf) Motorvoertuigen en tweewielerbedrijven (metaal- en technische bedrijfstak) Groothandel in bloemen en planten Groothandel in levensmiddelen en/of zoetwaren etc. Vleessector (vh. Vleesgroothandel en exportslachterijen) Technische Groothandel Informatie-, Communicatie-, en kantoortechnische branche Bijenkorf B.V. Hema Levensmiddelen (grootwinkelbedrijven) Levensmiddelenbedrijf Vroom en Dreesmann B.V. Aardappelen groenten fruit (detailhandel) Slagersbedrijf Apotheken Drogisterijbranche Bloemendetailhandel

Ingangsdatum 01-04-2003 01-04-2001 01-04-2001 01-03-2002 01-03-1997 01-03-2004 01-02-2002 01-01-2001 01-07-2001 01-05-2002 01-01-2003 01-02-2003 01-06-2003 01-06-2003 01-04-2003 01-06-2003 01-03-2003 01-07-2002 01-07-2002 01-02-2002 01-03-2001 01-07-2003 01-01-2001 01-01-2001 01-03-2001 01-04-2003 01-07-2003 01-04-2003 01-01-2002 01-03-2002 01-04-2003

expiratiedatum 01-07-2004 31-03-2004 01-07-2003 29-02-2004 28-02-1999 29-02-2004 31-01-2003 31-12-2002 30-04-2003 01-05-2004 31-12-2003 01-02-2005 31-05-2004 31-05-2004 01-04-2004 31-05-2004 28-02-2005 01-07-2004 01-07-2004 01-02-2005 31-03-2003 01-07-2004 30-04-2003 30-04-2003 31-03-2003 01-07-2004 01-07-2004 01-04-2004 01-04-2004 01-04-2004 01-05-2005

01-03-2001

31-03-2003

01-05-2003 01-01-2002

01-03-2005 31-12-2003

01-03-2001

31-03-2003

01-07-2002 01-06-2002 01-10-2003 02-04-2000 01-04-2002 01-08-2002 01-02-2003 01-04-2003 01-04-2003 01-02-2001 01-04-2003 01-04-2002 01-04-2001 01-04-2003 01-04-2002

01-07-2004 01-06-2004 01-10-2004 31-03-2003 31-05-2003 31-01-2004 01-02-2004 01-04-2004 01-04-2004 31-01-2003 01-04-2005 01-04-2004 31-12-2002 01-04-2004 31-03-2003

21

Doe het zelf branche Naam CAO Elektrotechnische detailhandel Gemengde- en speelgoedbranche Mode- en sportdetailhandel (vh. Textieldetailhandel) Schoenendetailhandel Textiel grootwinkelbedrijven Wonen Horeca- en aanverwantbedrijf Verblijfsrecreatie en Zweminrichtingen Contract-cateringbedrijf NS-reizigers Nedtrain B.V. Beroepsgoederenvervoer over de weg (NOB) Goederenvervoer Nederland (KNV) Openbaar vervoer Selectvracht B.V. Taxivervoer Van Gend en Loos B.V. KLM-cabinepersoneel KLM-grondpersoneel ANWB Reisorganisaties Koninklijke TPG post (vh. TNT postgroep) Postkantoren Zaterdagbestellers (vh. PTT zaterdagbestellers) KPN N.V. ABN-AMRO Fortis bank ING bank Rabobank Achmea B.V. ABP/Loyalis SNS Reaal Groep Verzekeringsbedrijf (binnendienst) Woondiensten (vh. Woningcorporaties) Atos Origin Pinkroccade Getronics SNT Nederland Arcadis Uitzendbureau; Vaste medewerkers Uitzendkrachten (ABU) Uitzendkrachten (NBBU) Beveiligingsorganisaties (particuliere) Schoonmaak- en Glazenwasserbedrijf Gemeenteambtenaren Provinciepersoneel Rijkspersoneel Defensie-personeel Politie-personeel Sociale verzekeringsbank UWV (Uitvoeringsorgaan werknemersverzekeringen) Primair Onderwijs Voortgezet Onderwijs

01-04-2003 Ingangsdatum 01-07-2002 01-10-2001 01-04-2002 01-07-2002 01-04-2002 01-04-2001 01-01-2003 01-07-2002 01-03-2003 01-04-2001 01-04-2002 01-04-2003 01-04-2003 01-07-2003 01-04-1998 01-01-2004 01-04-2001 01-04-1997 01-04-2002 01-04-2003 01-04-2003 01-05-2003 01-04-2002 01-05-2003 01-01-2004 01-06-2002 01-06-2002 01-04-2002 01-07-2003 01-04-2002 01-04-2002 01-06-2002 01-06-2003 01-01-2002 01-05-2003 01-04-2003 01-07-2003 01-01-2003 01-02-2002 01-04-2002 01-01-2003 01-01-1999 01-04-2002 01-01-2003 01-04-2003 01-01-2000 01-12-2002 01-10-2001 01-01-2001 01-07-2002 01-04-2002 01-04-2003 01-08-2003

01-04-2004 expiratiedatum 01-07-2004 30-09-2002 31-03-2003 01-07-2003 01-04-2004 01-04-2003 01-01-2005 30-06-2004 30-06-2004 20-09-2002 31-03-2003 31-03-2004 31-03-2004 31-12-2004 31-03-2000 01-01-2005 31-03-2002 30-06-1998 01-04-2004 01-04-2004 01-04-2004 01-05-2004 01-04-2004 01-05-2004 01-01-2006 31-05-2003 01-06-2003 30-04-2003 01-07-2004 31-05-2003 31-03-2004 31-05-2003 01-06-2004 31-12-2003 01-05-2004 01-01-2004 01-01-2005 01-04-2004 31-03-2004 31-03-2003 31-03-2004 31-12-2003 01-04-2004 31-12-2003 01-04-2004 31-12-2001 01-01-2004 31-12-2003 01-01-2004 01-07-2004 31-03-2004 01-04-2004 01-08-2005

22

Beroepsonderwijs en Volwasseneducatie Hoger Beroepsonderwijs Naam CAO Nederlandse Universiteiten (deel 1 openbare universiteiten) Nederlandse Universiteiten (deel 2 bijzondere universiteiten) Arbo unie Nederland Academische Ziekenhuizen Huisartsenzorg (vh. Doktersassistenten) Tandartsassistenten Ziekenhuizen Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) Gehandicaptenzorg Jeugdhulpverlening Kinderopvang Thuiszorg Verpleeg- en verzorgingstehuizen Welzijnswerk Holland Casino’s Kappersbedrijf

01-02-2003 01-06-2002 Ingangsdatum 01-06-2000 01-06-2002 01-07-2002 01-03-2002 01-05-2003 01-01-2003 01-07-2002 01-07-2003 01-09-2002 01-04-2002 01-01-2004 01-04-2002 01-07-2003 01-01-2003 01-04-2001 01-07-2002

01-02-2004 31-08-2003 expiratiedatum 31-05-2002 31-05-2003 01-01-2004 29-02-2004 01-05-2004 31-12-2003 31-12-2003 30-06-2004 31-12-2003 01-01-2004 01-01-2005 30-06-2003 01-01-2005 31-12-2003 31-03-2003 01-07-2004

23

BIJLAGE 2: TABELLEN VERLOFVORMEN CAO-afspraken zwangerschaps - en bevallingsverlof Percentage CAO’s CAO’s met een bovenwettelijke afspraak

6%*

percentage werknemers

Belangrijkste sector

13%*

****

w.v. bovenwettelijk langer dan 16 weken verlof

* ** *** ****

6% 13% **** 16,5 week betaald verlof 1% 1% 18 weken betaald verlof 2% 5% 20 weken verlof ** 3% 7% 46 weken*** 1% 1% In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. In 2% van de CAO’s de loondoorbetaling als volgt geregeld: 16 weken betaald verlof, 4 weken onbetaald verlof. In 1% van de CAO’s gaat het om betaald verlof. 16 weken betaald verlof, 30 weken onbetaald verlof Omdat het aandeel CAO’s met bovenwettelijke of afwijkende afspraken per sector in dezelfde orde van grootte ligt, kan geen sector worden aangegeven waarin in ruime mate meer bovenwettelijke of afwijkende afspraken voorkomen dan in andere sectoren.

CAO-afspraken adoptieverlof Percentage werknemers

Percentage CAO’s CAO’s met een bovenwettelijke en/of afwijkende afspraak w.v. bovenwettelijk langer dan 4 weken verlof

w.v. afwijkend

30%*

38%*

3% 5 weken verlof 6 weken verlof ** 28%*

1% 2%

1% 0% 1% 38%*

Belangrijkste sector Overige dienstverlening ***

Overige dienstverlening

korter dan 4 weken verlof

* ** ***

1 dag 3% 6% 2 dagen 16% 17% 3 dagen 2% 4% 5 dagen 3% 1% 2 weken 1% 1% 2,5 week 1% 1% 3 weken 2% 3% loondoorbetaling Onbetaald verlof 1% 1% In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. 4 weken betaald verlof, 2 weken onbetaald verlof Het percentage CAO’s met bovenwettelijke of afwijkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

24

CAO-afspraken adoptie buitenlandse kinderen Percentage CAO’s CAO’s met een bovenwettelijke en/of afwijkende afspraak

5%

w.v. bovenwettelijk

6 weken

3%

Percentage werknemers

Belangrijkste sector

11%

*

7%

*

w.v. afwijkend 2 weken 2% 4% * * Het percentage CAO’s met bovenwettelijke of afwijkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen. CAO-afspraken kraamverlof Percentage werknemers

Percentage CAO’s CAO’s met een bovenwettelijke en/of afwijkende afspraak

34%*

w.v. bovenwettelijk langer dan 2 dagen verlof

langer tijdvak waarbinnen recht op verlof

24% 3 dagen 4 dagen 5 dagen** 12 dagen *** 8 weken

Belangrijkste sector

35%*

Industrie

24%

Overige dienstverlening

12% 4% 7% 1%

9% 9% 4% 1%

1%

1%

w.v. afwijkend 13% 13% Industrie korter dan 2 dagen verlof 1 dag 9% 12% loondoorbetaling Onbetaald verlof 4% 1% * In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. ** In 1% van de CAO’s is de loondoorbetaling als volgt geregeld: 2 dagen betaald verlof, 3 dagen onbetaald verlof. In 6 % van de CAO’s gaat het om betaald verlof. *** 2 dagen betaald verlof, 10 dagen onbetaald verlof

25

CAO-afspraken ouderschapsverlof Percentage werknemers

Percentage CAO’s CAO met een bovenwettelijke en/of afwijkende afspraak

25%***

w.v. bovenwettelijk

29%*

21%*

langer dan 6 maanden verlof

loondoorbetaling

langere leetijdscategorie voltijdsverlof mogelijk diverse verlofvormen anders

12 maanden 24 maanden 48 maanden 25% doorbetaling 40% doorbetaling 50% doorbetaling 60% doorbetaling 70% doorbetaling 75% doorbetaling 90% doorbetaling Tot 12 jaar

21%* 11% 3% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 3% 1% 1% 3% 6% 3%

Belangrijkste sector Overige dienstverlening Overige dienstverlening

12% 1% 0% 1% 1% 1% 2% 1% 7% 4% 0% 1% 2% 6%

w.v. afwijkend korter dan 6 maanden verlof jongere leeftijdscategorie * **

***

3% 1% ** 3 maanden 1% 1% Tot 4 jaar 1% 0% Tot 7 jaar 1% 0% In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. Het percentage CAO’s met afwijkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen. Door afrondingsverschillen komt het totaal niet overeen met de som van de onderscheiden aspecten.

CAO-afspraken calamiteitenverlof Percentage werknemers

Percentage CAO’s CAO met afspraak

een

afwijkende

w.v. afwijkend loondoorbetaling

* **

3% 3%* Onbetaald verlof hangt af van werkgever

2% 1%

Belangrijkste sector

1%

**

1%* 1% 0%

**

inruilen bovenwettelijke 1% 1% verlofdagen In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. Het percentage CAO’s met afwijkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

26

CAO-afspraken kortdurend zorgverlof Percentage werknemers

Percentage CAO’s CAO met een bovenwettelijke en/of afwijkende afspraak w.v. bovenwettelijk langer dan 10 dagen verlof loondoorbetaling

ruimere kring zorgbehoeftige w.v. afwijkend korter dan 10 dagen verlof

loondoorbetaling

21%*

20%

16%*

14%*

14 dagen 1% 15 dagen 1% 3 dgn 100%, 7 dgn 70%** 2% 75% doorbetaling 1% 85% doorbetaling 1% 100% doorbetaling 10% 2%

1% 1% 1% 0% 1% 11% 1%

9%* 2 dagen 4 dagen 7 dagen 9 dagen In overleg 5 dgn 70%, 5 dgn 0%*** 50% doorbetaling

1% 1% 2% 1% 1% 1% 1%

9%* 0% 1% 2% 4% 0% 0% 2%

Belangrijkste sector Overige dienstverlening Overige dienstverlening

Industrie

inruilen van bovenwettelijke 3% 0% vakantiedagen * In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. ** 3 dagen loondoorbetaling van 100%, de resterende 7 dagen een loondoorbetaling van 70%. *** 5 dagen loondoorbetaling van 70%, de resterende 5 dagen is het onbetaald verlof.

27

CAO-afspraken langdurend zorgverlof Percentage werknemers

Percentage CAO’s CAO’s met een van de wetsvoorstel afwijkende regeling

12%*

10%*

w.v. meer dan in wetsvoorstel langer dan 6 weken verlof

loondoorbetaling

12%* 11 weken 12 weken 13 weken 26 weken 26 weken, ½ tijd** In overleg 25% doorbetaling 40% doorbetaling 50% doorbetaling 5 dagen van 70% Betaald verlof

ruimere kring zorgbehoeftige

10%* 1% 2% 1% 3% 1% 1% 1% 1% 2% 1% 5% 1%

Belangrijkste sector Overige dienstverlening Overige dienstverlening

1% 5% 0% 2% 1% 0% 1% 1% 1% 0% 5% 1%

w.v minder dan in wetsvoorstel korter dan 6 weken verlof * ** ***

2% 0% *** 4 weken 1% 0% In overleg 1% 0% In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. Verlof duurt 26 weken voor de helft van de arbeidstijd Het percentage CAO’s met bovenwettelijke of afwijkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

CAO-afspraken niet eenduidige bepalingen Percentage CAO’s CAO’s met afspraak

4%*

w.v. loondoorbetaling

Betaald verlof In overleg

3% 1%

Percentage werknemers 4%*

Belangrijkste sector **

3% 0%

**

w.v. duur van het verlof * **

24 uur 1% 3% ** In overleg 1% 1% In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. Het percentage CAO’s is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

28

CAO-afspraken terugkeerregeling Percentage werknemers 5%

Percentage CAO’s CAO’s met afspraak

5%

Belangrijkste sector *

w.v. CAO’s met een termijn uitsplitsing termijn

*

3% 4% * 9 maanden 1% 0% 2 jaar 1% 2% 3 jaar 1% 2% 4 jaar 1% 1% Het percentage CAO’s met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

CAO-afspraken vrijwilligersverlof Percentage CAO’s CAO’s met afspraak w.v. loondoorbetaling Uitsplitsing loondoorbetaling

3%** 3%** Onbetaald Betaald

1% 2%

Percentage werknemers 1%**

Belangrijkste sector *

1% 0% 1%

*

w.v. duur

2%** 1% * 1 dag 1% 0% 5 dagen 1% 1% Het percentage CAO’s met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen. In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. Uitsplitsing duur

* **

CAO-afspraken rouwverlof Percentage CAO’s CAO’s met afspraak

13%**

w.v. loondoorbetaling Uitsplitsing loondoorbetaling

10% Onbetaald 85% doorbetaald Betaald verlof

w.v. loondoorbetaling niet in de CAO is aangegeven.

1% 1% 8%

3%

w.v. duur

6% Uitsplitsing duur

5 dagen

1%

Percentage werknemers 11%**

Belangrijkste sector Handel en horeca

9% 1% 0% 8%

Handel en horeca

3%

*

8% 1%

Bouwnijverheid

29

* **

10 dagen 4% 6% Zo lang als noodzakelijk 1% 1% Het percentage CAO’s met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen. In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

CAO-afspraken tijd-voor-geld / tijd-voor-tijd Percentage CAO’s CAO’s met afspraak

61%

Percentage werknemers 59%

Belangrijkste sector Handel en horeca

w.v. tijd-voor-tijd

61%

59%

Handel en horeca

w.v. zowel tijd-voor-tijd als tijd voor geld

5%

3%

**

w.v. doeleinden opgenomen uitsplitsing doeleinden

* **

54%* 53%* Handel en horeca Educatie 3% 1% Vut/prepensioen 17% 16% (Zorg)verlof 54% 53% Sabbatical leave 7% 3% Kinderopvang 2% 2% Spaarloonregeling 2% 2% Ouderschapsverlof 2% 2% In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten. Het percentage CAO’s met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

30

CAO-afspraken kopen / verkopen van verlofdagen Percentage CAO’s CAO’s met afspraak

58%**

w.v. kopen van verlofdagen aantal dagen aangegeven uitsplitsing aantal dagen

aantal dagen aangegeven uitsplitsing aantal dagen

* **

72%**

34%**

42%** 27% 3% 2% 8% 2% 2% 1% 5% 2% 1% 1%

3 dagen 4 dagen 5 dagen 6 dagen 7 dagen 9 dagen 10 dagen 12 dagen 15 dagen 22 dagen

w.v. verkopen van verlofdagen

53%** 2 dagen 3 dagen 4 dagen 5 dagen 6 dagen 7 dagen 8 dagen 9 dagen 10 dagen 11,5 dagen 13 dagen 16 dagen * 20 dagen

Percentage werknemers

Zakelijke dienstverlening

34% 8% 3% 8% 4% 6% 0% 2% 2% 0% 1% 66%**

25% 1% 3% 2% 7% 2% 2% 1% 1% 2% 1% 1% 1% 1%

Belangrijkste sector Overige dienstverlening

Overige dienstverlening

31% 0% 7% 0% 7% 4% 4% 2% 0% 2% 0% 0% 4% 0%

Dit is inclusief ADV dagen. In sommige CAO’s komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

31

BIJLAGE 3: OVERZICHTSTABEL Overzichtstabel bovenwettelijk en afwijkend % CAO’s % CAO’s % werknemers % werknemers Verlofvorm Bovenwettelijk Afwijkend bovenwettelijk afwijkend Zwangerschap- en 6% 13% bevallingsverlof Adoptieverlof 3% 28% 1% 38% Kraamverlof 24% 13% 24% 13% Ouderschapsverlof 21% 3% 21% 1% Calamiteitenverlof 3% 1% Kortdurend zorgverlof 16% 9% 14% 9% Langdurend zorgverlof * 12% 2% 10% 0% * Het wetsvoorstel over deze verlofvorm wordt nog in de Tweede Kamer behandeld.

32

BIJLAGE 4: OVERZICHT ADOPTIE BUITENLANDSE KINDEREN Naam CAO KLM cabinepersoneel Verpleeg- en verzorgingstehuis Hoger beroepsonderwijs Voortgezet onderwijs Primair onderwijs Beroeps- en volwasseneducatie

Duur in geval van adoptie Nederlandse kinderen 3 dagen 5 dagen 4 weken 4 weken 4 weken 4 weken

Duur in geval van adoptie buitenlandse kinderen 2 weken 2 weken 6 weken 6 weken 6 weken 6 weken

33