?I;
MINISTERIE VAN -BUITENLA
ye
S-GRAVENHAGE
L ~irccnel~~d+ Beleidszaken qr
Indonesie/ZL
Dit-:
22 j u l i 1960
samenvatting t e geven van nadere ontwikkelingen m.b. t. Wederlands Nieuw-Guinea welke iin h e t b i j z o n d e r b e t r e f fen de r e i s van Smaldeel V n a a r Nederlands Nieuw-Guinea en de maatregelen t o t v e r s t e r k i n g van de verdediging van d i t gebiedsdeel. DE &íIhISTI.;H V U BUITENLANDSE UKEI4,
. I
-3
J
.-
.
V E R Z O E K E BIJ B E A N T W O O R D I N G D A T U M . KENMERK E N O N D E R W E R P TE VERMELDEN
GEHEIM
Recente ontwikkelingen t.a.v.
I1 (periode 15 juni
Nederlands Nieuw-Guinea.-
- 15 j u l i
1960)
Nadat Indonesië begin juni ‘ b i j de P h i l i p p i j n s e
Regering bezwaar h a d gemaakt tegen de aan twee Nederl a n d s e m i l i t a i r e t r a n s p o r t t o e s t e l l e n op d o o r r e i s n a a r Nederlands Nieuw-Guinea verleende vergunning voor een technische landing, werd 02 P h i l i p p i j n s verzoek h e t Nederlandse standpunt t e r z a k e nogmaals tegenover de P h i l i p p i j n s e r e g e r i n g u i t e e n g e z e t . Luidens persberichten dd. 27 j u n i , i s h e t Indonesische verzoek d o o r de P h i l i p p i jnen afgewezen. Daarbij zou z i jn gezegd, d a t v e r l o f om b r a n d s t o f i n t e nemen d o o r de P h i l i p p i j n e n w o r d t gegeven aan elk l a n d waarmee diplomatieke betrekkingen worden onderhouden, Op 6 j u n i jl, r i c h t t e Indonesië een n o t a t o t de Secretaris-Generaal van de V.NOV waarin aan de hand
van een tendentieuze i n t e r p r e t a t i e van f e i t e n en met v o o r b i j z i e n van de g e r u s t s t e l l e n d e Nederlandse verklar i n g e n de aandacht werd gevraagd voor w a t werd genoemd h e t b e s l u i t van de Nederlandse r e g e r i n g om geweld t e gebruiken b i j de t e n u i t v o e r l e g g i n g van haar p o l i t i e k t.a.v. Nederlands Nieuw-Guinea. Ingevolge Indonesisch verzoek werd deze nota d o o r h c t s e c r e t a r i a a t van de V.N. a a n a l l e permanente m i s s i e s van lgden-staten toegezonden, Noch i n de i n t e r n a t i o n a l e p e r s , noch b i j de m i s s i e s van andere l a n d e n , h e e f t de Indonesische nota v e e l aandacht ge trokken. Op 21 juni j i . werd i n antwoord h i e r o p aan de Secretaris-Generaal vd, een Nederlandse n o t a overhand i g d . H i e r i n werd o.m. verzekerd, d a t de maatregelen van de Nederlandse r e g e r i n g u i t s l u i t e n d z i j n g e r i c h t o p h e t verzekeren van een r e d e l i j k e l o k a l e verdediging
.
- van -
I
I
I
..
I 1 I
.
- 2 -
van Nederlands Nieuw-Guinea, z u l k s i n overeenstemming met h e t handvest d e r Verenigde N a t i e s , en d a t de Nederlandse r e g e r i n g vanzelfsprekend geen enkele agress i e v e bedoeling h e e f t t e n aanzien van Indonesië. I n h e t b i j z o n d e r werd de aandacht g e v e s t i g d op de volgende punten: 1 h e t d o e l van de w e r e l d r e i s van H r Ms "Karel Doorman" en van de twee begeleidende torpedoboot j a g e r s i s vlagvertoon. 2. h e t r e i s p r o g r m a houdt o.a. i n een k o r t bezoek aan Nederlands Nieuw-Guinea, Het smaldeel V z a l vóór h e t einde van d i t jaar i n Nederland t e r u g z i j n . 3. de eenheden van h e t Smaldeel z u l l e n de Indon e s i s c h e wateren mijden. 4. s l e c h t s bescheiden v e r s t e r k i n g e n z u l l e n t e r v e r b e t e r i n g yan de d e f e n s i e van Nederlands NieuwGuinea derwaarts worden gezonden. De v e r s t e r k i n g e n zit. l e n n i e t g e s c h i k t z i j n voor o f f e n s i e v e doeleinden. Mondeling werd h i e r b i j medegedeeld d a t , i n d i e n de h e e r HammerskjÖld n a a r a a n l e i d i n g van de Indonesische n o t a e r behoefte aan mocht gevoelen z i c h p e r s o o n l i j k o p de hoogte t e doen s t e l l e n van de s i t u a t i e i n Nederl a n d s Nieuw-Guinea, b i j v , d o o r een ambtenaar van h e t S e c r e t a r i a a t - G e n e r a a l , de Nederlandse r e g e r i n g daartegen g e n e r l e i bezwaar zou hebben. T i j d e n s e e n p e r s c o n f e r e n t i e op 30 j u n i Jl. verk l a a r d e de h e e r Hammerskjöld i n antwoord op hem ges t e l d e vragen> d a t d i t Nederlandse aanbod z i j n s inz i e n s s t e u n gaf aan de weergave vim de f e i t e n a l s d o o r Nederland gegeven, Onvoorziene omstandigheden voorbe+ houden, gevoelde h i j p e r s o o n l i j k e c h t e r n i e t de behoeft e aan een d e r g e l i j k e zending, waarvoor geen precedent bestond, De Permanent Vertegenwoordiger van Indonesië verzocht aan de Secretaris-Generaal opheldering over de weergave i n de p e r s van bovenvermelde v e r k l a r i n g , welke n a a r h i j meende de indruk wekte van p a r t i j k i e z e n .
.
.
I
- In -
I
- 3 -
I n antwoord h i e r o p bevestigde de Secretaris-Generaal d a t z i j n u i t s p r a a k j u i s t was weergegeven, d a t hiermee n i e t bedoeld werd een oordeel over de Nederlandse p o l i t i e k t e geven o f p a r t i j t e kiezen i n h e t c o n f l i c t doch dat h e t nu eenmaal een f e i t is, d a t de bereidh e i d om waarnemers t o e t e l a t e n gewicht g e e f t aan de d o o r de Nederlandse r e g e r i n g gegeven u i t e e n z e t t i n g e n , Van de z i j d e van de Nederlandse Marine was aan de A u s t r a l i s c h e b r i n e gevraagd o f b i j gelegenheid van h e t bezoek van ons Smaldeel enige oefeningen konden p l a a t s vinden met A u s t r a l i s c h e st:ri jdkrachten, z o a l s r e e d s e e r d e r was geschied b i j bezoeken van Nederlands e oorlogsbodems. Daarop werd van Aust;ralische z i j d e op diplomatiek niveau geantwoord, d a t dit verzoek n i e t kon worden i n g e w i l l i g d . Verwezen werd n a a r een verk l a r i n g van de a c t i n g m i n i s t e r van E x t e r n a l Affair8 i n h e t parlement, l u i d e n d e d a t Auratralie a l l e e n normale voorzieningen, z o a l s water en o l i e , a a n ons Smald e e l zou leveren. Hieraan werd toegevoegd, d a t oefeningen d o o r ons Smaldeel i n de n a b i j h e i d van Austral i s c h e wateren t o t ongewenst commentaar a a n l e i d i n g zouden kunnen geven. De s t a a t s s e c r e t a r i s van Buitenl a n d s e Zaken h e e f t op 15 j u l i z i j n t e l e u r s t e l l i n g over deze weigering u i t g e s p r o k e n tegenover de A u s t r a l i s c h e Ambassadeur. H i j wees e r o p , d a t (lit een u i t z o n d e r i n g was o p een g e d r a g s l i j n , d i e a l s r o u t i n e kon worden beschouwd. Het Smaldeel h e e f t o p 1 2 dz. Fremantle b e r e i k t . De dag tevoren was d o o r de onder communistische invloed staande Seamen's Union een boycott voor de Nederlandse oorlogsschepen afgekondigd. Het eskader h e e f t o p e i g e n k r a c h t gemeerd met s l e c h t s vilaf minut e n v e r t r a g i n g o p h e t vaarprogramma. Noeilijkheden werden n i e t ondervonden. De dag na aankomst i s de boycott opgeheven. Op 4 j u n i werd aan Japan toestemming gevraagd
- voor I -
1 I
--
- 4 -
v o o r een n i e t - o f f i c i e e l bezoek vim Smaldeel V aan Japanse havens i n h e t kader van de 350-jarige herdenking van de b i j z o n d e r e h i s t o r i s c h e betrekkingen t u s s e n Nederland en Japan. I n verband uiet door Indon e s i ë uitgeoefende aandrang Nederlandse oorlogsschepen toegang t o t Japanse havens t e weigeren, i s t e r z a k e van Japan nog geen d e f i n i t i e f antwoord verkregen. De verwachting b e s t a a t , d a t de gevraagde toestemming z a l worden verleend. Aan de Japanse r e g e r i n g i s r e e d s v e r t r o u w e l i j k medegedeeld, d a t h e t i n h e t voornemen l i g t , d a t h e t Nederlandse Smaldeel op de t e r u g r e i s v i a de P a c i f i c o.m. Zuid-Amerikaanse havens z a l aandoen. Het l i g t n l . i n h e t voornemen d a t aan Sydney, Auckland, Valparaiso e n R i o de J a n e i r o bezoeken z u l l e n worden gebracht. Voor deze bezoeken worden de dipl-omatieke toestemmingen t h a n s aangevraagd. De Indonesische a g i t a t i e tegen de Nederlandse defensieplannen m.b. t. Nederlands Nieuw-Guinea b l i j f t i n Indonesië z e l f voortgang vinden, zowel door u i t spraken van Indonesische overheidspersonen, a l s i n r e s o l u t i e s van t a l van o r g a n i s a t i e s en i n perscampagnes. Zo deelde de Indonesische gouverneur van de prov i n c i e *tWest-Irian't a a n de p e r s mede, d a t h i j de E e r s t e M i n i s t e r en de M i n i s t e r van Buitenlandse Laken dringend h a d verzocht aan de ? r e s i d e n t door t e geven, d a t de bevolking van z i j n provincie v e r l a n b t , d a t h e t Staatshoofd h e t b e v e l z a l geven t o t de 'Foevri jding van West-Irian" Een woordvoerder van h e t X i n i s t e r i e van Voorlicht i n g v e r k l a a r d e , d a t h e t v e r t r e k van h e t Nederlandse eskader een a c u t e c r i s i s had i n g e l u i d en d a t b i j u i t breken van een gewapend c o n f l i c t h e t a a n z i e n van h e t Westen i n Azië v o l l e d i g zou verdwijnen, daar de Westers e mogendheden n i d t hadden voorkomen, d a t Nederland z i j n k o l o n i a l i s t i s c h e p o l i t i e k met wapengeweld hand-
.
haaft.
- De -
- 5 -
De woo-erder van h e t M i n i s t e r i e van Buitenlands e Zaken gaf op 27 juni een v e r k l a r i n g u i t n a a r a a n l e i ding van de mededeling van M i n i s t e r V i s s e r i n de Staten-Generaal, d a t de NAVO had :ingestemd met h e t onttrekken v'm troepen a a n de Europese verdediging t e r v e r s t e r k i n g van Nederlands Nieuw-Guinea. H i e r i n werd gezegd, d a t dit b e r i c h t , i n d i e n j u i s t , i n h i e l d , d a t de NAVO s t e u n gaf a a n k o l o n i a l i s t i s c h e mogendheden b i j de verdediging van hun belangen im Azië. De Indonesische Katholieke P a r t i j r i c h t t e een b r i e f a a n .fie K.V.P, waarin deze l a a t s t e verantwoordelijk werd g e s t e l d voor de nadelige gevolgen d i e ondersteuning van de Nederlandse N.M.G.-politiek zou hebben v o o r de Katholieke Kerk i n Indonesie. De M i n i s t e r van Buitenlandse Zaken, Subandrio s c h r e e f de p e r s b e r i c h t e n , volgens welke de Amerikaanse admiraal Burke b i j z i j n bezoek h i e r t e lande v e r k l a a r d zou hebben, d a t de V.S. b e l a n g s t e l l i n g hadden voor een basis t e HoItLandia, t o e aan Nederlandse pogingen om nieuwsberichten t e v e r s p r e i d e n welke ongunstige react i e s i n Indonesië konden veroorzaken. Na t e r u g k e e r van een i n q e c t i e t o c h t l a n g s de g r e n s van Nederlands Nieuw-Guinea iv.m. "de c o n c e n t r q t i e van Nederlandse s t r i j d k r a c h t e n i n West-Irian", v e r k l a a r d e de t e r r i t o r i a a l commandant van de Molukken, k o l o n e l P i e t e r s , d a t de s t r i j d k r a c h t e n gereed waren om i e d e r e b e d r e i g i n g h e t h o o f d t e bieden. Ter gelegenheid van de i n s t a l l a t i e van reserveo f f i c i e r e n op 23 juni noemde Generaal Nasution h e t Nederlandse vlagvertoon een provocatie. Op 26 j u n i v e r k l a a r d e Soediro, i n z i j n f'unctie van v o o r z i t t e r van h e t c e n t r a l e comité van h e t WestI r i a n Fonds, d a t een einde moest worden gematikt aan de t o t dusver gevolgde stri jdwi jze t e r v e r k r i j g i n g van "West-Irian" met h o l l e leuzen en toespraken en n u t t e l o z e a c t i e s . Het was n i e t voldoende i n de d o o r de r e i s van de Karel Doorman o n t s t a n e s i t u a t i e t e v o l s t a a n met p r o t e s t e n . Tienduizenden jongeren hadden z i c h b e r e i d
I , .
I ,
,
,.
- verklaard --
-
I
r--
---- ----I
- 6 -
v e r k l a a r d naar h e t b e t w i s t e gebied t e worden gezonden. Vermelding v e r d i e n t nog de d o o r de Indonesische communistische p a r t i j i n g e z e t t e ,a g i t a t i e t o t national i s a t i e van Amerikaanse eigendommen, "aangezien de V. S. t o l e r e e r t , d a t Nederland Amerikaanse wapens g e b r u i k t op k'est-Iriant1. OP 4 j u n i werd d o o r de Indonesische luchtmacht een
vliegverbod afgekondigd v o o r een g e d e e l t e van h e t l u c h t ruim boven h e t o o s t e l i j k e d e e l van de a r c h i p e l , als aangegeven i n de bijgevoegde s c h e t s k a a r t . Deze g e s l o t e n a r e a omvat een g e d e e l t e van h e t Nederlandse gebied bezuiden h e t e i l a n d M i s o o l , waar de Segaf eilanden-groep is gelegen. Verder w o r d t d o o r deze maatregelen een g e d e e l t e open zee i n g e s l o t e n , t e r w i j l de g r e n s l i j n van h e t gebied raakt aan Kaap van den Bosch i n Nederlands Nieuw-Guinea. Over de w i j z e waarop op deze Indonesische maatreg e l , d i e u i t e r a a r d d o o r Nederland n i e t kan worden erkend, en waardoor een nieuwe bron voor g e v a a r l i j k e i n c i d e n t e n w o r d t ge schapen, z a l worden gereageerd, w o r d t nog o v e r l e g gepleegd met de V . S . , h e t V.K. en Aus t r a l i 6. Op 24 mei v e r t r o k een Smaldeel van de v l o o t van I n d i a , b e s t a .nde u i t de k r u i s e r s ttMysorell en "Delhi" vergezeld van drrle torpedo j a g e r s en v i e r f r e g a t t e n , voor zomeroefeningen i n de Indische oceaan en de w a t e r e n n a b i j Indonesië. Gezamenlijke oefeningen met schepen van de B r i t s e Far E a s t S t a t i o n , de k l a j a a n s e en de Indonesische Marine stonden o p h e t programma. V a n d i t Smaldeel brachten een d e s t r o y e r en d r i e f r e g a t t e n o p 2 d e z e r een bezoek aan Tandjung Priok. De gezaraenli jke manoeuvres met Indonesische vlooteenheden i n de Javazee begonnen o p 7 j u l i en zouden een week duren. I n verband hiermede a r r i v e e r d e o p 30 juni de I n d i a s e vice-admiraal R.D. Katari t e Djakarta voor een bezoek van 1 2 dagen. 4
- De -
I
I
- 7 -
De commandant van h e t Smaldeel schout-bij-nacht Soman, verklaarde t e Singapore 0.11. tegenover de p e r s , d a t de oefeningen met de Indonesische Marine n i e t i n verband s t a a n met d e s i t u a t i e i n ' 9 u t c h New Guineaii.
h
.
