De Markt in Beweging | HY1 2012
Facts & Figures Lenen om te besparen Met de verkiezingen in zicht weet je het natuurlijk nooit, maar in het Lente-akkoord is een financieringsfonds van 128 miljoen voor energiebesparing in de gebouwde omgeving toegezegd. Het geld uit het fonds is beschikbaar voor laagrentende leningen voor zowel grootschalige energiebesparingsprojecten in de woning- en utiliteitsbouw als voor particulieren. Dat roept de vraag op in hoeverre laagrentende leningen in deze tijd waarin lenen haast een vies woord is geworden, nog soelaas bieden. Een rondje langs de velden biedt enig inzicht. “Het is hier gigantisch druk”, aldus Monique Jansen, senior accountmanager bij GreenLoans. Deze dochteronderneming van ABN-AMRO biedt als enige private partij nog ‘groene leningen’ voor energiebesparende maatregelen. 5,5% voor zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen en 6,2% voor isolatie en zuinige HR-ketels. Jansen: “Normaal betaal je toch wel 8,5%, dus dat scheelt. Maar wat vooral de vraag heeft doen toenemen is het feit dat hypotheekverhogingen voor verbouwingen niet meer mogelijk zijn en ook consumptief krediet erg lastig is geworden. Dan zijn wij een interessant alternatief. En dat merken we. In 2011 verdubbelde onze omzet en dit jaar verdrievoudigen we ten opzichte van vorig jaar. Onze portefeuille loopt inmiddels in de vele miljoenen.” Te goedkoop om te financieren Niet alle energiebesparende maatregelen lopen even hard via GreenLoans. “Duidelijke
Voorwoord
koploper zijn de zonnepanelen”, aldus Jansen. “Die worden ook steeds betaalbaarder. Daarnaast hebben we net een actie met de Vereniging Eigen Huis gedaan. Dat liep geweldig. De telefoon stond roodgloeiend.” Naast de zonnepanelen wordt ook wel geleend voor een zonneboiler of warmtepomp. Gemiddeld wordt er tussen de 10 en 12.000 euro geleend bij GreenLoans. “Voor isolatie kloppen mensen haast nooit bij ons aan. Dat is te goedkoop om te financieren. Het enige wat wel aardig loopt is het HR++ glas. Daar zitten soms wel leningen van 30 tot 50.000 euro tussen.” Minder halleluja ‘Concurrent’ van GreenLoans zijn de Duurzaamheidsleningen die inmiddels door zo’n dikke vijftig gemeenten aangeboden worden. Hier geldt een korting van drie procent voor bedragen tussen de 2.500 en 15.000 euro, die geleend kunnen worden voor energiebesparende maatregelen in huis. De geluiden bij verstrekker Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) zijn minder halleluja. “Er zijn inmiddels meer dan 1.000 leningen verstrekt. Een leuk beginnetje”, aldus Richard Luigjes, hoofd Ontwikkeling & Verkoop. “Maar we zijn pas sinds 2010 echt aan de slag. De laatste zes weken zien we overigens een opmerkelijke stijging, dus het lijkt nu toch echt aan te slaan.” De redenen daarvoor zijn volgens Luigjes divers: “het is lastig verhuizen, dus investeren mensen in hun huis. Geld is niet overal makkelijk meer te leen. Daarnaast is er een toenemend besef dat we iets aan het milieu moeten doen.” Begrip worden De gemiddelde Duurzaamheidslening bedraagt 11.820 euro. Het succes van de leningen is echter tamelijk onevenredig verdeeld. In Drenthe doen twee gemeenten mee die gezamenlijk drie leningen hebben weten te slijten, terwijl de dertien aanbiedende gemeenten in Overijssel er meer dan 400 hebben uitstaan voor een kleine zes miljoen euro. Lees verder op pagina 2.
Controversieel Wat niet-controversieel leek, bleek wel degelijk controversieel te zijn. Het gaat hier om het recente debat over het verplichte Energielabel bij de verkoop van woningen. Nu de minister deze reeds vier jaar geldende verplichting consequent wilt handhaven is Leiden in last bij het CDA en de VVD. Om de sanctie op het verplichte Energielabel te ontlopen, stellen deze partijen voor om iedere woning te voorzien van een basislabel, afgeleid van het bouwjaar van de woning. Zo krijgt de verbeterde woning uit 1960 van rijkswege een G. Dat schept vertrouwen in het instrument... Wat dan wel? In ieder geval toepassen wat we al hebben: het huidige energielabel. Meer Met Minder voegde daar recent iets aan toe: een light-variant die simpel en goedkoop is en voor 90 procent van de woningen binnen één labelstap nauwkeurig kan worden bepaald door EPA-adviseurs, makelaars, taxateurs en andere professionals. Waarom? Omdat we 300.000 woningen per jaar moeten verbeteren met een dubbele labelsprong! Een landelijk dekkende betrouwbare database met light-energielabels stuurt ons naar de juiste ‘sprong-adressen’. Bovendien weet je dan sneller wat je kunt verwachten bij koop of verkoop. Of ‘light’ aan de wet kan voldoen, is onderdeel van een blijkbaar controversieel debat. Chris Bruijnes Algemeen directeur Meer Met Minder
U en Meer Met Minder Heeft u een tip voor Meer Met Minder of wilt u uw bijdrage aan ons programma of de bereikte resultaten kenbaar maken, laat het ons dan weten via
[email protected]. Uw bijdragen worden zeer op prijs gesteld!
Met gemak energie besparen. Meer weten? Kijk op MeerMetMinder.nl
2 Facts & Figures Vervolg van pagina 1. “Dat heeft alles met communicatie en bekendheid te maken”, aldus Luigjes. “Als de provincie meedoet en haar kracht in de strijd gooit, zoals in Overijssel en NoordBrabant, dan gaat het sneller. Binnenkort gaan we starten met samenwerkingen met Limburg, Friesland, Groningen, Drenthe en Zeeland, dus dan zal de animo wel snel toenemen.” Ook de ondersteuning van deelnemende gemeenten gaat weldra uitgebreid worden. “Leningen verstrekken is een aparte tak van sport voor gemeenten. Sommige doen wel mee, maar zijn erg terughoudend in de communicatie erover zodat ze er niet daadwerkelijk mee aan de gang hoeven. Daarom gaan we onze ondersteuning ook opschroeven. De Duurzaamheidsleningen moeten een begrip in Nederland gaan worden.”
Lente-akkoord In het Lente-akkoord is een financieringsfonds van 128 miljoen euro voor laagrentende leningen voor energiebesparing in de gebouwde omgeving afgesproken. In 2013 komt er 70 miljoen euro in het fonds en in 2014 58 miljoen euro. De bedoeling is dat het een revolverend fonds wordt. Dat betekent dat degene die geld leent uit het fonds dit na verloop van tijd weer terug in het fonds stort waardoor het geld beschikbaar blijft voor investeringen. Volgens het akkoord ‘kunnen met energiebesparingsmaatregelen in de gebouwde omgeving de woon- en huisvestingslasten van Nederlandse huishoudens en bedrijven beter beheersbaar worden voor prijsstijgingen van energie en kunnen effecten van de hogere energiebelasting worden beperkt’. De maatregel moet ook een bijdrage leveren aan de Europese klimaatdoelstellingen.
Aantal MMM-aanbieders Q3 2011
Q4 2011
Q1 2012
“Wat vooral de vraag heeft doen toenemen is het feit dat hypotheekverhogingen voor verbouwingen niet meer mogelijk zijn en ook consumptief krediet erg lastig is geworden.” Monique Jansen, GreenLoans Duurzaamheidsleningen in Nederland Provincie Overijssel Noord-Brabant Gelderland Noord-Holland Limburg Utrecht Groningen Zuid-Holland Flevoland Friesland Zeeland Drenthe
Deelnemende gemeenten
Duurzaamheidsleningen Totaal bedrag
13 6 8 8 2 5 2 2 1 2 1 2
410 322 91 88 43 42 9 8 7 5 5 3
5.932.191 3.067.872 1.093.499 910.929 424.595 292.276 84.831 155.713 89.630 67.202 57.334 33.765
Overijssel koploper met Duurzaamheidsleningen In juli heeft het provinciebestuur van Overijssel de ‘Duurzaamheidslening 2.0’ vastgesteld. De inzet van de provincie is dat alle 25 gemeenten deze lening gaan voeren. Overijssel kiest daarbij bewust voor een totaalaanpak. In elke gemeente wordt meteen eenzelfde ‘Energieloket’ geopend. Dit loket wordt door Meer Met Minder beheerd, biedt uitgebreide informatie over energiebesparing en helpt aanvragers van een premie of lening vlot op weg. De Overijsselse regeling loopt tot en met 2014 en er kan voor maximaal 40 miljoen aan Duurzaamheidsleningen worden verstrekt. De laagrentende leningen worden overigens alleen na een zorgvuldige kredietbeoordeling door SVn verstrekt. In Overijssel is eerder dit jaar samen met SVn een pilot gestart: de MKB Energielening. Dit is een speciale Duurzaamheidslening voor het MKB. Ondernemers in Overijssel wordt een Energiescan aangeboden. Vervolgens kunnen MKB-ers tegen gunstige voorwaarden energiebesparende maatregelen financieren voor hun bedrijfsgebouw en bedrijfsprocessen. Deze regeling loopt tot eind 2013. Er is een budget van vier miljoen euro beschikbaar.
Cursussen
Q1 2012
Aantal introductiecursussen
Aantal vervolgcursussen
HY2 2011
HY1 2012
HY2 2012
7 2
5 1
3 8
HY2 2011
HY1 2012
85 19
52 20
Cursisten
1.199
1.195
621
649
Aantal introductiecursisten Aantal vervolgcursisten
Meer Met Minder heeft per 1 januari 2012 nieuwe deelnamevoorwaarden laten ingaan.
Met gemak energie besparen. Meer weten? Kijk op MeerMetMinder.nl
Facts & Figures
De Markt in Beweging
Verbruik subsidieregelingen 7% 92% 32%
34%
84% 43% 44%
Duurzaam (t)huis in Skarsterlân
Meer Met Minder in Apeldoorn
(start 15 september 2011)
(start 5 april 2012)
Budget: 100.000
Budget 2012: 75.000 (gesloten per 30 juni 2012)
Per 01-07-2012 is de subsidie Duurzaam (t)huis in Skarsterlân opengesteld voor een hoger bedrag (€ 1.250 in plaats van € 500 bij een minimale verbetering van de energie-index van 0.75). Dit heeft te maken met het feit dat na de sluiting van de Rijkspremieregeling per 29-12-2011 en de uitputting van de Friese subsidie per 29-02-2012 nagenoeg geen reserveringen meer zijn geplaatst. Met een hoger subsidiebedrag hoopt de gemeente de subsidieregeling een nieuwe impuls te kunnen geven.
n Verbruikt t/m Q3 2011 n Verbruikt t/m Q4 2011 n Verbruikt t/m Q1 2012 n Verbruikt t/m Q2 2012 n Nog niet verbruikt
93% 91% 44% 86%
* Op 7 maart 2012 is de samenwerkingsovereenkomst voortgezet door alle 13 Zeeuwse gemeenten en de Provincie en zijn de premiebudgetten verhoogd.
Premieregeling ‘Meer Met Minder Noordelijke provincies’ (start 19 april 2011)
Budget 2011: 2.957.000
3
Bedragen zijn per 30 juni 2012.
Zeeuwse Meer Met Minder-premie Budget t/m 2012: 2.757.200* Nog beschikbaar: n Borsele n Goes n Hulst n Kapelle n Middelburg n Noord-Beveland n Reimerswaal n Schouwen-Duiveland n Sluis n Terneuzen n Tholen n Veere n Vlissingen
0 0 0 0 63.400 4.400 0 44.300 0 0 0 0 98.800
Nog beschikbaar: 0 (gesloten per 31-05-2012) n Friesland 0 (subsidieplafond bereikt op 29-02-2012) n Groningen 0 (gesloten per 31-05-2012)
n Drenthe
Trends en onderzoek EU promoot lage btw voor renovatie De Europese Commissie gaat bij de lidstaten toepassing van het lage btw-tarief voor renovatie van gebouwen promoten. Het is een van de maatregelen uit het actieplan voor de bouw. Vijf speerpunten moeten de bouw er weer bovenop helpen en tegelijkertijd het CO2-beleid opstoten in de vaart der volkeren. Dat zegt eurocommissaris Antonio Tajani. Energiebesparing in de gebouwde omgeving, meestal gekoppeld aan renovatie, is een van de belangrijkste speerpunten voor de commissie. Daarom wil de eurocommissaris gunstige investeringsvoorwaarden creëren vooral voor renovatie en onderhoud van gebouwen. De lidstaten kunnen helpen door stimuleringsmaatregelen als de toepassing van het lage btw-tarief. Nu al kunnen gelden uit de Europese structuur- en cohesiefondsen worden gebruikt voor energiemaatregelen en investeringen in hernieuwbare energie. Dat geldt niet alleen voor publieke gebouwen en commercieel vastgoed, maar ook voor bestaande huizen.
Gemeenten kunnen meer besparen op verduurzaming bestaand vastgoed Gemeenten maken in groten getale werk van het verduurzamen van scholen, sporthallen, theaters, zwembaden en kantoren. Maar liefst 85 procent van de deelnemende G25-gemeenten geeft aan 30 procent energiebesparing en CO2-reductie in eigen vastgoed in 2020 te realiseren. De totale gemeentelijke vastgoedportefeuille is met 42 miljoen vierkante meter in omvang vergelijkbaar met de gehele Nederlandse kantorenmarkt. Het is dan ook duidelijk dat de Nederlandse Gemeenten een belangrijke rol spelen in het reduceren van CO2-uitstoot en het verduurzamen van de omgeving. “Bij het verduurzamen van bestaand vastgoed, wordt vaak alleen gedacht aan het plaatsen van zonnepanelen en wat losse maatregelen”, aldus het onderzoek van Deloitte en Agentschap NL. Uit het onderzoek blijkt dat belangrijke ingrediënten voor succes bij verduurzaming een heldere business case is in combinatie met een geïntegreerde aanpak van vastgoedverbetering en energiebesparing. Maak duidelijk inzichtelijk welke investeringen moeten worden gemaakt en belangrijker nog, hoe deze worden terug verdiend. Vaak is het zelfs onduidelijk wat nu het jaarlijkse energieverbruik is, of welke besparingsmogelijkheden er zijn.
Met gemak energie besparen. Meer weten? Kijk op MeerMetMinder.nl
Facts & Figures
De Markt in Beweging
4
Convenant Meer Met Minder vernieuwd Uneto-VNI, Bouwend Nederland en Energie-Nederland hebben samen met minister Spies van Binnenlandse Zaken op 28 juni een nieuw convenant Meer Met Minder getekend voor energiebesparing in de bestaande bouw. Het convenant, met een looptijd tot 2020, heeft als doel om minimaal 300.000 woningen en gebouwen per jaar energiezuiniger te maken. Dankzij de uitvoering van het convenant betalen burgers straks een lagere energierekening én vermindert de CO2-uitstoot. Het nieuwe convenant is een actualisatie van het convenant Meer Met Minder uit 2008 en houdt onder andere rekening met de bijgestelde kabinetsdoelstellingen en de veranderde economische omstandigheden. Naast 20 procent minder CO2-uitstoot in 2020 gaat het om afspraken over beheersing van de energielasten en het stimuleren van de bedrijvigheid in de bouw- en installatiebranche. Energienota omlaag Marcel Engels, voorzitter van Uneto-VNI is verheugd over de nieuwe afspraken: “Het
“Energiebesparing en duurzaamheid is dé groeimarkt voor de komende jaren. Dit convenant laat zien dat overheid en bedrijfsleven dit onderkennen.” Marcel Engels, voorzitter Uneto-VNI maatschappelijk belang van dit convenant is groot. De energienota wordt namelijk voor veel burgers de komende jaren onbetaalbaar. Daarom is het zaak om nu energiebesparende maatregelen te nemen om de energienota omlaag te brengen. Met dit convenant slaan we twee vliegen in één klap. Dankzij bijvoorbeeld een HR-ketel, zonnepanelen en isolatie neemt ook het wooncomfort toe.”
energiezuinig vastgoed. Engels vindt het nieuwe convenant belangrijk voor de hele Nederlandse economie. “Energiebesparing en duurzaamheid is dé groeimarkt voor de komende jaren. Dit convenant laat zien dat overheid en bedrijfsleven dit onderkennen. Investeringen in energiebesparing zorgen voor meer bedrijvigheid en meer hoogwaardige werkgelegenheid. Dat hebben we in deze tijd hard nodig.”
Impuls voor economie Investeren in energiebesparing is ook belangrijk om de waarde van huizen op peil te houden. Uit onderzoek blijkt dat de waarde van huizen en gebouwen met een laag energieverbruik hoger ligt dan niet-
Naast het convenant Meer Met Minder werden ook convenanten ondertekend voor energiezuinige nieuwbouw en voor energiebesparing in de huursector.
Microsites energiebesparing slaan aan bij makelaars
Meer Met Minder, Milieu Centraal en de NVM hebben samen een ‘mini’-website over energiebesparing ontwikkeld, die makelaars gemakkelijk aan hun eigen site kunnen koppelen. Deze zogenaamde microsites informeren consumenten op eenvoudige wijze over energiebesparing. Op de website zijn filmpjes, links naar relevante websites en informatie over subsidieregelingen verzameld. Alle informatie wordt constant aangepast aan de laatste stand van zaken. Inmiddels zijn zo’n 250 microsites in gebruik genomen door makelaars. Vooral de Garantiemakelaars zijn met meer dan 60 koppelingen actief. Laureen Doesburg, marketing coördinator van de makelaarsketen: “Wij zijn altijd op zoek naar manieren om zo verantwoord mogelijk te ondernemen. Daar sluit dit perfect bij aan. De microsite past bovendien goed bij deze tijd. Aan de ene kant zijn mensen meer met het klimaat bezig, maar aan de andere kant scheelt energiebesparing op termijn ook gewoon in de portemonnee. Onze makelaars merken dan ook dat het consumenten aan het denken zet en ze er vaker vragen over krijgen.”
Met gemak energie besparen. Meer weten? Kijk op MeerMetMinder.nl
Facts & Figures
De Markt in Beweging
5
Concrete acties en initiatieven Meer Met Minder Januari
n Beleidstafel energiebesparing gebouwde omgeving (24 januari)
n Uitzendingen KlusJeRijk (t/m 5 februari) n Woningdossieractie met het Klimaatstraatfeest gestart (tot 31 maart 2012) n Start Blok voor Blok project met gemeente Hardenberg, Syntens, Enexis en 5+1
Februari
n Klantbeoordelingsysteem voor MMM-aanbieders gelanceerd
n Start samenwerking met gemeenten Den Haag en Zoetermeer (uitrol Woningdossiers) n Presentatie Bosatlas van de Energie (28 februari) n Meer Met Minder partner van Duurzaam Gebouwd
Maart
n Vervolg premieregeling Zeeuwse gemeenten (7 maart)
n Bijeenkomst Bespaarlokaal voor adviesbureaus (15 maart) n Verlenging NVM-actie ‘gratis Woningdossier via de NVM-makelaar’ (tot 1 april 2012)
April
n Presentatie Woningmarkt Katwijk (11 april)
n NVM-bijeenkomst Energiebewust makelen afdeling Nijmegen (24 april)
Mei
n Presentatie Beleidstafel energiebesparing gebouwde omgeving (8 mei)
Juni
n Lancering Energielabel Light (11 juni)
n Presentatie Klimaatevent Utrechtse Heuvelrug (15 juni)
n Start samenwerking Provincie Overijssel in Overijsselse Aanpak 2.0 n Actie Bespaarlokaal voor gemeenten gestart (tot 6 juli 2012)
n Workshop Duurzaam Bouwen (21 juni) n Bijeenkomst Klankbordgroep voor MMM-aanbieders (26 juni) n Ondertekening convenant Meer Met Minder (28 juni)
Bespaarlokaal onderweg Bespaarlokaal, hét gemeenteportaal voor energiebesparing, is ruim een half jaar in de lucht. Dit portaal, een initiatief van Meer Met Minder, Agentschap NL en Milieu Centraal, bevat een stappenplan, hulpmiddelen, praktijkvoorbeelden en een overzicht van adviesbureaus gespecialiseerd in energiebesparingtrajecten voor (lokale) overheden. Bespaarlokaal biedt overheden houvast bij het uitvoeren van projecten gericht op energiebesparing in woningen op basis van wetenschappelijk onderzoek en geleerde lessen uit de praktijk. Na de lancering op 1 november 2011 hebben ruim 15 deskundige adviesbureaus zich aangemeld voor plaatsing op www.bespaarlokaal.nl. En ruim 25 gemeenten hebben inmiddels hun praktijkvoorbeelden van energiebesparingprojecten op de kaart gezet.
De Vliegwielgedachte Natuurlijk is elke gemeente anders, dus het is belangrijk dat de stappen toegespitst worden op de eigen situatie en de beoogde rol in het traject. Belangrijk uitgangspunt is dat de gemeente niet altijd de initiator hoeft te zijn: lokale ondernemers en bewoners zijn even belangrijk. Bespaarlokaal gaat uit van de vliegwielgedachte; als gemeente, bedrijfsleven en bewoners tegelijk in beweging komen en zich inzetten voor het project, is de kans op succes het grootst.
Faciliterende en intermediaire spelers
De Vliegwielgedachte
(overheden)
Energiebesparing Aanbod
Vraag
(ondernemers)
(bewoners)
Actie Bespaarlokaal voor gemeenten Begin juli ontvingen alle Nederlandse gemeenten een actiekaart en brochure. Tot 6 juli konden gemeenten hun praktijkvoorbeelden indienen. Eind augustus wordt de beste case beloond met tien energiedisplays die de winnende gemeente kan uitlenen aan bewoners. Hiermee legt Bespaarlokaal de koppeling met het thema gedrag in relatie tot energiegebruik, dat deze zomer als vast onderdeel wordt opgenomen op Bespaarlokaal. Het indienen van praktijk-voorbeelden is uiteraard ook na 6 juli mogelijk. Bespaarlokaal community Bespaarlokaal wordt op korte termijn uitgebreid met meer interactiemogelijkheden. Het is nu al mogelijk om te reageren op geplaatste praktijkvoorbeelden. Binnenkort is het delen van kennis en praktijkervaringen ook mogelijk via Bespaarlokaal op LinkedIn, Twitter en Facebook. Houd Bespaarlokaal dus in de gaten en neem deel aan dé community voor energiebesparing.
Met gemak energie besparen. Meer weten? Kijk op MeerMetMinder.nl
6 Facts & Figures MMM-website bezoekers Q3 2011
69.889
Q4 2011
88.557
Q1 2012
65.414
Top 3 meest bezochte pagina’s n 1: Energiebesparingstraject n 2: Zoek&Vind een aanbieder n 3: Meer Met Minder subsidies
Q4 2011
1.697
1.711
Q1 2012
1.925
Woningdossierhouders
Q2 2012
Aanbieders actief in Woningdossier
Q3 2011
Q4 2011
Q1 2012
Q2 2012
Q3 2011
Q4 2011
Q1 2012
Q2 2012
3.497
4.143
5.986
7.701
192
251
257
261
Q3 2011
Q4 2011
Q1 2012
Q2 2012
1.610
2.057
2.441
2.956
44.731
Volgers Twitter
Members LinkedIn-group 642
Vragen MMM-helpdesk ‘thuis’ Q3 2011
Woningdossier
801
729
Vragen MMM-helpdesk ‘zakelijk’
Q2 2012
Q3 2011
1.688
817
Q4 2011
Q1 2012
995
572
SEP
OKT
NOV
DEC
JAN
FEB
MRT
APR
Q2 2012
344
MEI
Naar labelklasse
1
Totaal
A
B
C
D
E
A1
26
0
0
0
0
26
B
914
0
0
0
0
914 7.686
C
596
7.090
0
0
0
D
439
2.741
0
0
0
3.180
E
422
2.203 4.949
0
0
7.574
F
336
1.148 2.008 3.382
G
179
739
1.229
894
Totaal 2.912 13.921 8.186 4.276 ++
0
6.874
1.199
4.240
1.199 30.494
+
Ter vereenvoudiging zijn A , A en A bij elkaar geteld.
Eind juni 2012 bevatte de Energielabeldatabase van Agentschap NL 2.933.319 labels. In de eerste zes maanden van 2012 zijn er 56.624 labelverbeteringen vastgesteld. Van deze verbeteringen voldoen er 30.494 aan de Meer Met Minder-criteria, dat wil zeggen dat er sprake is van een sprong naar label B of beter, of een labelsprong van minimaal twee stappen. 21 procent kwam hiervan voor rekening van eigenaar-bewoners en de rest betrof huurwoningen.
Agenda Meer Met Minder
Aantal artikelen in de printmedia AUG
Van
951
Meer Met Minder in het nieuws JUL
Aantal verbeteringen Energielabel Volgens EPBD-Register Q1 en Q2 2012
JUN
Juli t/m december 2012 n
Start ontwikkeling Energiewerkplaats voor MMM-aanbieders n Start uitvoering Overijsselse aanpak 2.0 n Digitale nieuwsbrief voor MMM aanbieders n Deelname MMM aan Haagse Energie beurs 2012 (7 oktober) n Onderzoek naar ervaringen gemeenten met Bespaarlokaal.nl 59
22
95
65
64
46
46
17
53
10
30
37
Met gemak energie besparen. Meer weten? Kijk op MeerMetMinder.nl
