Migratie en vestiging in Nederland

-..~

~

-

-

-

-

"

-

-~

-

-

-

-

---

-

-

-

Louise Rietbergen

Migratie en vestiging in Nederland Bronnenoverzicht en geselecteerde bibliografie

IISG

Werkuitgave '-' Working Pa per

25

Migratie en vestiging in Nederland

IISG-WerkuitgavenlIISG-Working Papers

1.

Henk HondiuslMargreet Schrevel, Irrventaris van het archief van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) 1894-

4.

1946 (Amsterdam, 1985) ISBN 90.6861.003.1 Hansje Galeslootfl'om van der Meer, De Nederlandse vakbondsperiodieken van het JlSG. Systematisch overzicht (Amsterdam, 1985) ISBN 90.6861.004.X Jaap Haag, Inventaris van het archief van de Nederlandsche Federatieve Bond van Personeel in Openbare Dienst (1893- ) 1918-1940 (Amsterdam, 1986) ISBN 90.6861.012.0 Jack HofmanJHenk Hondius, Inventaris van het archief van de Federatie van Nederlandse Journalisten (FNJ) (1894-)

5.

1946-1967 (-1970) (Amsterdam, 1987) ISBN 90.6861.019.8 Huub Sanders, Books and pamphlets on British social and economic subjects (ca. 1650-1880) at the IISG Amsterdam

6.

(Amsterdam, 1988) ISBN 90.6861.025 .2 Jaap Haag, Inventaris van het archief van Jan Marius Romein (/893-1962) 1871-1965 (Amsterdam, 1989) ISBN

2. 3.

7. 8.

90.6861.029.5 Rik Vuunnans, Plaatsingslijst van het archief van de Algemene Studenten Vereniging Amsterdam (1945-1986) (Amsterdam, 1989) ISBN 90.6861.034.1 M. Wilhelmina H. SchreuderlMargreet Schrevel, Inventory of the E. Sylvia Pankhurst Papers 1863-1960 (Amsterdam,

9.

1989) ISBN 90.6861.033.3 Karin Hofmeester (red.), De ontwikkeling van arbeidersbewegingen in internationaal vergelijkend perspectief Een geannoteerde bibliografie (Amsterdam, 1990) ISBN 90.6861.046.5

10.

Jack Hofman, Inventaris van het archief van de Pacifistisch SocialisTische Partij (PSP) (/955-) 1957-1981 (Amsterdam,

11.

1990) ISBN 90.6861.047.3 Jaap Haag, Irrventar des Teilnach/asses und der Kol/ektion Gustav Landauer (1870-1919) 1882-1919 (-1936) (Amsterdam, 1990) ISBN 90.6861.048.1

12.

Jack HofmanJNico Markus/Marijke ter Schegget, P/aatsingslijsten van de archieven van de Algemene Nederlandse Metaal

13.

14. 15. 16.

17.

18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

Bewerkersbond (ANMB) (1886) 1945-1971 en de Industriebond-NVV (/971-) 1972-1979(-1981) (Amsterdam, 1990) ISBN 90.6861.049.X J. Boeke/C. Smit, Inventarissen van de archieven van Cornelis Boeke en Beatrice Boeke Cadbury (1842-) 1884-1976 (1984) en de Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven ('de WerkplaatsJ (1921-) 1926-1954 (-1986) (Amsterdam, 1990) ISBN 90.6861.054.6 Frank N. Pieke and Fons Lamboo, lnventory ofthe Collection Chinese People's Movement, Spring 1989. Volume I: Documents at the Internationalinstitute of Social History (IlSH) (Amsterdam, 1990) ISBN 90.6861.0562 Hermien van Veen, Irrventory of the col/ection Lev Trotsky and the International Leit Opposition (ILO) / International Communist League (lCL) : 1917-1919 (/920-1929) 1930-1934 (-1937) (Amsterdam, 1991) ISBN 90.6861.058.9 Frank N. Pieke and Fons Lamboo, lnventory ofthe Col/ection Chinese People 's Movement, Spring 1989. Volume 11: Audiovisual materials, objects and newspapers at the lnternationalInstitute of Social History (IISH) (Amsterdam, 1991) ISBN 90.6861.060.0 Atie van der Horst, Inventaris van de archieven van het Revolutionair-SocialisTisch Verbond (RSV), de Revolutionair Socialistische Partij (RSP), de Revolutionair SocialisTische Arbeiders Partij (RSAP) en enkele afdelingen, gewesten en federaties van RSP, RSAP en Onafhankelijk Socialistische Partij (OSP) 1928-1940 (Amsterdam, 1991) ISBN 90.6861.065.1 Bouwe Hijma, Inventaris van de archieven van De Centrale Verzekeringen N. v., voorheen N. V. De Centrale ArbeidersVerzekerings- en Depositobank, te 's-Gravenhage (1902-) 1904-1985 (Amsterdam, 1993) ISBN 90.6861.074.0 Cees Smit, Inventaris van het archief van Johannes Marten den Uyl (1919-1987) 1927-1987 (Amsterdam, 1993) ISBN 90.6861.075.9 Tiny de Boer, Inventory of the papers of Dora w: Russell-Black (/894-1986) 1906-1986 and the Beacon Hili School (1908-) 1927-1943 (Amsterdam, 1993) ISBN 90.6861.076.7 Bas Raijmakers and Tjebbe van Tijen (eds.), Next 5 Minutes Video Catalogue. Catalogue ofvideo tapes shown during the festtval on tactical television held in Paradiso Amsterdam 8-JO january 1993 (Amsterdam, 1993) ISBN 90.6861.083.X J.R. van der Leeuw, L.E.G. Schwidder, A.H. van der Horst, Inventar des Archivs der Sozialistischen ArbeiterInternationale (SAI) 1923-1940) (Amsterdam, 1993) ISBN 90.6861.085.6 Huub Sanders, A list of lists of serials. A catalogue of bibliographies and catalogues at the Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam, listing serial publications (Amsterdam, 1994) ISBN 90.6861.088.0 Bas van der Plas, Henk Sneevliet, een politieke bibliografie 1905-1940 (Amsterdam, 1994) ISBN 90.6861.0902 Louise Rietbergen, Migratie en vestiging in Nederland. Bronnenoverzicht en geselecteerde bibliografie (Amsterdam, 1994) ISBN 90.6861.092.9

Louise Rietbergen

Migratie en vestiging in Nederland Bronnenoverzicht en geselecteerde bibliografie

Stichting beheer I1SG Amsterdam 1994

CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Rietbergen, Louise Migratie en vestiging in Nederland: bronnenoverzicht en geselecteerde bibliografie / Louise Rietbergen.Amsterdam: Stichting beheer IISG. - (IISG-werkuitgaven = IISG-working papers, ISSN 0921-4585 ; 25) Met lit.opg., reg. ISBN 90-6861-092-9 NUGI 602 Trefw.: migratie; Nederland ; bibliografieë·n.

CC>

Copyright 1994, Rijksuniversiteit Leiden en Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the publisher. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd enlof openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

WOORD VOORAF

Deze uitgave Migratie en vestiging in Nederland is een initiatief van het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten, een in 1992 opgericht samenwerkingsverband van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (nSG) en de Vakgroep Geschiedenis van de Rijksuniversiteit Leiden. Het project is voor het grootste gedeelte gefinancierd door de Wetenschapswinkel in Leiden en stond onder begeleiding van dr. Leo Lucassen van de Rijksuniversiteit Leiden. Het belangrijkste doel van deze inventarisatie van naoorlogse ministeriële archieven en bibliografie is het vergemakkelijken van de historische bestudering van het thema migratie en vestiging in Nederland en het stimuleren van het universitaire onderwijs. Onze dank gaat uit naar de vele personen en organisaties die een bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van deze gids. Dit waren niet op de laatste plaats de archivarissen van de ministeries en het personeel van de bezochte bibliotheken. Zonder hun enthousiaste medewerking was deze publikatie zeker niet mogelijk geweest. Daarnaast hebben de Wetenschapswinkel Leiden en het nSG als subsidieverstrekkers en het Nederlands Centrum Buitenlanders als pleitbezorger uiteraard een belangrijke rol gespeeld. Voorts ben ik veel dank verschuldigd aan drs. Joost van Genabeek en drs. Nico Markus van het nSG die een goed begin hebben gemaakt met het project. De begeleidingscommissie, bestaande uit drs. Paul Brassé van het Nederlands Centrum Buitenlanders, drs. Judith van der Kleij van de Wetenschapswinkel Leiden en dr. Herman Obdeijn van de Rijksuniversiteit Leiden, ben ik tevens zeer erkentelijk voor de inzet die zij hebben getoond.

Mede namens het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten,

Louise Rietbergen.

INHOUD

I.

11.

m. IV.

Inleiding

7

Van incident tot structurele factor: een historiografisch overzicht van de migratiegeschiedenis in Nederland J. Lucassen en L. Lucassen

15

Bibliografie over de periode 1550-1994

31

Bronnenoverzicht over de periode 1945-1993

57

Het ministerie van Buitenlandse Zaken

57

Het ministerie van Justitie

113

Het ministerie van Binnenlandse Zaken

138

Het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen

172

Het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

232

Het ministerie van Economische Zaken

237

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

239

Het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur

260

Register

351

Adressen

400

INLEIDING

Migratiegeschiedenis

Migratie vormt een belangrijke, structurele factor in de geschiedenis. De geschiedenis van migratie beslaat dan ook een breed terrein van onderzoek. Menselijke geografische mobiliteit betreft een verschijnsel van alle tijden, dat zich bovendien overal heeft voorgedaan. Altijd vond migratie plaats onder specifieke omstandigheden, waarbij uiteenlopende redenen groepen en individuen konden aanzetten tot het veranderen van de woonplaats. Niet alleen de levens van de migranten zèlf werden door de migratie beïnvloed. Vele anderen waren er direct of indirect bij betrokken. De reikwijdte van het onderzoeksterrein wordt nog vergroot door de veelzijdigheid van het verschijnsel. Zelf één aspect van de geschiedenis, kent het demografische verschijnsel migratie op zijn beurt vele aspecten. De manieren waarop het onderwerp zich laat analyseren, zijn overeenkomstig divers. Binnen het historische migratieonderzoek wordt zowel de economische, sociale, politieke, als de culturele invalshoek gehanteerd. En juist ook de integrale benadering is voor het migratie-onderzoek heel bruikbaar. Het zou verkeerd zijn uit bovenstaande de conclusie te trekken dat onderzoek naar migratie een onbegonnen werk is, waaraan een verstandig mens zich maar beter niet waagt. Niet alleen is het belang van migratie voor de geschiedenis daarvoor veel te groot. Ook kan men zich troosten met de gedachte dat hij/zij zeker niet de eerste is die zich in het betreffende onderzoeksveld waagt. Heeft het aan belangstelling nooit geheel ontbroken, de afgelopen tien jaren hebben onder invloed van actuele kwesties zelfs een ware hausse gekend in historische publikaties over migratie. Er kan inmiddels worden voortgebouwd op een geruststellend rijk aanbod van studies. De historiografie is hiervan het levende bewijs. _Toch stemt de huidige stand van onderzoek niet tot opperste tevredenheid. Hoe iÎlformatief de bestaande publikaties ook zijn, bepaalde onderwerpen zijn nog steeds niet uitputtend behandeld, terwijl andere zelfs helemaal verstoken zijn gebleven van aandacht. Veel relevante onderzoeksvragen zijn nog niet aan het verleden gesteld. Tegelijkertijd raakt de geschiedschrijving meer en meer in het stadium waarin het trekken van meer algemene conclusies over migratie steeds beter mogelijk wordt. Historiserende wetenschappers zien zich voor een uitdagende taak geplaatst. Een compleet onderzoeksveld ligt voor de geïnteresseerde open. Bij het bepalen van het onderwerp, de vraagstelling(en) en methode van onderzoek, doet de onderzoeker er uiteraard goed aan zich grondig te oriënteren in het vakgebied. Het is onze hoop dat deze gids hierbij goede diensten kan verlenen.

7

Algemene informatie over de gids De gids is als volgt opgebouwd. Een artikel van Jan en Leo Lucassen behandelt de historiografie over de onderhavige thematiek. Aanvullende informatie over de stand van onderzoek wordt geboden met behulp van een bibliografie. Een overzicht van archiefmateriaal heeft vervolgens als taak onderzoekers te attenderen op primaire bronnen die van nut kunnen zijn voor toekomstig onderzoek. Een index ten slotte fungeert als ingang op de bibliografie en het archievenoverzicht. Deze is zo breed mogelijk van opzet en bevat onder andere trefwoorden op groepen (onderscheiden naar herkomst en beroep etc.); thema/onderwerp (zoals racisme); en geografie (landen en plaatsen). Hoe aantrekkelijk het ook was om de scope onbeperkt breed te houden, gezien de beschikbare tijd was het niet anders dan noodzakelijk om het project toch ook zoveel mogelijk in te perken. De publikatie stelt de lezer met name op de hoogte van de historiografie en mogelijkheden voor onderzoek m.b.t. tot migratie naar en door Nederland (opgevat als het grondgebied van de Republiek en het daaruit voortgekomen Koninkrijk der Nederlanden, zonder de koloniënI). Het is de geschiedenis van tijdelijke en permanente migranten (nieuwkomer;') die centraal staat. De geografische mobiliteit binnen Nederland (de zgn. interne migratie) en de emigratie van Nederland naar andere gebiedsdelen zijn buiten het perspectief gelaten. De invalshoek met betrekking tot de te presenteren informatie over immigranten en passanten is niettemin zo breed mogelijk gehouden. Zo is er rekening gehouden met het gegeven dat onderzoek naar migratie zèlf (de oorzaken, richting, omvang en selectiviteit), automatisch leidt tot onderzoek naar vestiging; het vestigingsproces van nieuwkomers in de nieuwe samenleving en de factoren die de uitkomst daarvan bepaalden. Migratie en vestiging zijn nu eenmaal als twee zijden van dezelfde medaille. Bovendien is ervoor gekozen om naast nieuwkomers nadrukkelijk tevens zgn. 'vergelijkingsgroepen' in de overzichten te verwerken. Er is immers ook een sterke samenhang tussen het onderzoek naar groepen migranten en dat naar bepaalde autochtone groepen met een vergelijkbare, want relatief uitzonderlijke, positie in de Nederlandse maatschappij. Het gaat hier in het bijzonder om woonwagenbewoners (inel. mensen uit de circus- en kermis-wereld), zigeuners en joden. De leden van deze groepen konden een buitenlandse achtergrond hebben, maar vaak was daarvan helemaal geen sprake (meer) 3 • De gids presenteert overigens in principe alleen informatie met directe betrekking op het thema. Publikaties en archiefstukken met louter een zijdelings belang voor de geschiedenis van migratie en vestiging in Nederland zijn buiten beschouwing gelaten, wederom omdat het project anders te veel zou uitdijen.

8

De bibliografie

De bibliografie bestaat uit historisch-wetenschappelijke literatuur. Het begrip , geschiedschrijving' is hierbij breed opgevat, in die zin dat ook de historiserende sociaal-wetenschappelijke studies als een onderdeel van de geschiedschrijving zijn gezien. De geschiedwetenschap en de sociale wetenschappen mogen dan in organisatorisch opzicht betrekkelijk los van elkaar staan, dit is onvoldoende reden om ook een groot inhoudelijk contrast te zien tussen de produkten van historici en historiserende sociale wetenschappers. Ten hoogste kunnen er verschillende tradities worden onderscheiden met betrekking tot de keuze van onderwerp en centrale vraagstellingen. Dit maakt het interdisciplinaire perspectief zo interessant en vruchtbaar. Sociaal-wetenschappelijke publikaties zonder een historische dimensie zijn in principe niet opgenomen, omdat hiervan reeds goede overzichten zijn verschenen4 • Een uitzondering is gemaakt voor enkele oudere sociaal-wetenschappelijke studies die als historische bron van grote waarde zijn. Ook zijn er enkele ego-documenten van migranten opgenomen. Bij het verzamelen van de literatuur is dankbaar gebruik gemaakt van de online publiekscatalogi van de Koninklijke Bibliotheek5 in Den Haag, diverse universiteitsbibliotheken en het IISG. Via deze catalogi werden vooral de meer recente boeken gevonden, aangezien het geautomatiseerd ontsluiten van bibliografische informatie pas in het begin van de jaren tachtig goed op gang is gekomen en het voorlopig vooral boeken zijn die op een dergelijke manier openbaar worden gemaakt. Teneinde ook een goed overzicht te verkrijgen van de oudere publikaties en de artikelen is op de eerste plaats de publikatie van 1. Lucassen, R. Penninx, L. van Velzen en A. Zwinkels, Trekarbeid Van de Middellandse Zeegebieden naar West-Europa. Een bibliografisch overzicht (Nijmegen 1974) doorgenomen. Voorts is het Repertorium van boeken en tijdschriftartikelen betreffende de geschiedenis van Nederland geraadpleegd voor de jaren 1972 tlm 1991. Met name de rubriek 'sociale geschiedenis' is structureel doorplozen. Een zo uitgebreid mogelijk aanvullend bibliografische onderzoek is ten slotte verricht aan de hand van de literatuurverwijzingen in de reeds getraceerde literatuur en die van enkele bij het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten betrokken onderzoekers6 • De selectie van titels is alfabetisch op auteur en titel geordend. Het gericht zoeken naar literatuur is mogelijk gemaakt door de titels te voorzien van nummers, waarnaar in de index wordt verwezen.

9

Het bronnen overzicht

Kon bij het inventariseren van de literatuur nog enigszins volledigheid worden nagestreefd, bij het in kaart brengen van voor de migratiegeschiedenis waardevol archiefmateriaal kon daarvan, gezien het immense aanbod, geen sprake zijn. Reeds in een vroege fase van het traject is ervoor gekozen de aandacht vooralsnog speciaal op de naoorlogse ministeriële archieven te richten. Hiermee werd een hoeveelheid archiefmateriaal afgebakend, waarvan de omvang nog enigszins was te overzien. Gezien de toenemende rol van de nationale overheid op het terrein van migratie en vestiging, bevatten deze archieven een schat aan archiefstukken met een bijzondere waarde voor historisch migratie-onderzoek, zoals ook mag blijken uit enkele reeds bestaande historische studies7 • Tegelijkertijd gaat het hier om relatief onbekend archiefmateriaal. Er bestond tevens een 'strategische' reden om juist de naoorlogse ministeriële archieven als eerste te onderzoeken. Het betreft namelijk archieven die met de recente wijziging van de Archiefwet 8 definitief anders zullen worden beheerd dan tevoren. Voorheen werden de archiefbescheiden in principe stuk voor stuk verwerkt door de afdelingen semi-statisch archief van de ministeries. De sinds jaar en dag toenemende produktie van archiefbescheiden door de rijksoverheid heeft echter, in combinatie met andere factoren 9, tot achterstanden geleid m.b.t. het schonen en inventariseren van het aanwezige archiefmateriaal. De overbrenging ervan naar het Algemeen Rijksarchief (ARA) is hierdoor vertraagd, hetgeen uiteraard ten koste is gegaan van de officiële openbaarmaking. Tenèinde de groeiende kilometers archief beter beheersbaar te maken is er in opdracht van de rijksarchiefdienst gewerkt aan een andere procedure m.b.t. de selectie van het archiefmateriaal. Zo zal er meer archiefmateriaal worden vernietigd; de selectie van het te bewaren, C.q. te vernietigen archiefmateriaal vindt voortaan plaats op basis van de beleidstaken van het betreffende ministerie; de termijn waarbinnen de te bewaren archiefbescheiden moeten worden overgebracht naar het ARA wordt verkort van vijftig tot twintig jaar. De nieuwe procedure is ingeluid en voorbereid door het Project Invoering Verkorting Overbrengingstermijn (PIVOT) en heeft nogal wat voeten in de aarde. Zoals te verwachten viel, heeft de met de inhaalmanoeuvre gepaard gaande beleidsmatige ommezwaai aanleiding gegeven tot een uitgebreide en tamelijk heftige discussie JO. Wordt het belang of de noodzaak van een dergelijke inhaalmanoeuvre over het algemeen wel erkend, over de precieze methode van werken van het PIVOT bestaat verschil van mening. Met name de keus om bij de selectie van het te bewaren archiefmateriaal een zwaar accent te leggen op de voorbereiding van beleid, heeft bij velen de angst opgeroepen dat de nieuwe methode tot vernietiging zal leiden van veel, juist voor historisch onderzoek waardevol archiefmateriaal. Gezien het evaluerende karakter van historisch onderzoek zijn immers vooral ook de archiefstukken van grote 10

waarde, die informatie geven over de uitvoering van het overheidsbeleid. En deze archiefstukken komen met de nieuwe selectieprocedure in principe niet voor bewaring in aanmerking. Deze publikatie beoogt een oplossing te bieden van het zich bij de lopende discussie voordoende praktische probleem, dat men niet bij voorbaat in detail kan treden over de vraag welke archietbescheiden het risico lopen ten onrechte te worden vernietigd. Met name heeft zij als (neven)doel om vanuit de hoek van de geschiedwetenschap een positieve bijdrage te leveren aan het behoeden voor vernietiging van voor historisch onderzoek belangwekkende archietbescheiden. Onze doelgroep bestaat dus niet louter uit historische onderzoekers. Wij richten ons met deze gids nadrukkelijk ook op de archivarissen. De speurtocht naar relevant archiefmateriaal heeft zich beperkt tot de ministeries van Binnenlandse Zaken (BiZa), Buitenlandse Zaken (BuZa), Economische Zaken (EZ), Justitie, Onderwijs en Wetenschappen (O&W), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZa), Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieuhygiëne (VROM) en Welzijn Volksgezondheid en Cultuur (WVC). Dit zijn de ministeries die het meeste met nieuwkomers en passanten te maken hebben gehad. Bekeken is welke relevante archietbescheiden door deze ministeries reeds zijn overgebracht naar de tweede afdeling van het Algemeen Rijksarchief (ARA), alsmede welke zich nog in de semi-statische archief-afdelingen van deze ministeries bevinden. Bij het in kaart brengen van het archiefmateriaal is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de bestaande inventarisaties en ingangen op de archieven. Het overzicht bevat zodoende archiefomschrijvingen uit inventarissen, plaatsingslijsten en overdrachtslijsten; al naar gelang de manier waarop de archietbescheiden zijn ontsloten. De aldus verkregen veelsoortige verzameling van informatie wordt in een gestandaardiseerde vorm gepresenteerd. Het overzicht is ten eerste ingedeeld naar ministerie. Hierbij heeft de volgorde van de Staatsalmanak als model gefungeerd. De namen van de (deel)archieven worden vervolgens als tweede genoemd. Onder deze 'kopjes' volgen de archiefomschrijvingen. Elke archiefomschrijving begint met de code waarmee het betreffende archiefmateriaal staat geregistreerd in de inventaris, plaatsingslijst of overdrachtslijst. De periode waarop het materiaal betrekking heeft staat tussen haken achter de omschrijvingen van het archiefmateriaal. Vervolgens wordt (achter de komma) de omvang ervan gemeld, indien deze bekend was. De informatie is zoveel mogelijk letterlijk overgenomen, rubriceringen incluis. Zich al te zeer herhalende formuleren zijn weggelaten teneinde ruimte te besparen in de gids. De omschrijvingen van het reeds naar het ARA overgebrachte archiefmateriaal zijn samengevat, omdat deze deel uitmaken van statische archieven die reeds m.b.V. van definitieve inventarissen zijn ontsloten. De onderwerpscodenummers en kopjes uit de inventarissen worden niet gepresenteerd, omdat deze verwarring zouden 11

kunnen veroorzaken. Teneinde het risico te vermijden de onderzoeker blij te maken met een 'dode mus' , bevat het bronnenoverzicht nadrukkelijk geen geheim archiefmateriaal. Bovendien is de informatie, voor zover nodig, anoniem gemaakt. Onderzoekers die bij de ministeries archiefstukken willen inzien, moeten rekening houden met de beperkingen die gelden ten aanzien van de openbaarheid van het archiefmateriaal en de veiligheidsmaatregelen van de ministeries. Zo bepaalt de Wet Openbaarheid van Bestuur 1985 dat inzage van recente archiefstukken in principe pas mag plaatsvinden na toestemming van de Secretaris-generaal van het betreffende ministerie, onder andere ter bescherming van de privacy van personen. Informatie omtrent de inzage van specifieke archiefbescheiden kan worden verkregen bij de verantwoordelijke archiefambtenaren van de afdelingen semi-statisch archief van de ministeries. Onderzoekers doen er het beste aan hen eerst schriftelijk op de hoogte stellen van het onderzoek, de wensen ten aanzien van het archief zo gedetailleerd mogelijk uiteen te zetten en het ministerie pas te bezoeken na een afspraak te hebben gemaakt. Houdt u er ook rekening mee dat sommige ministeries verlangen dat u bij een bezoek een identificatie-bewijs meeneemt. Achterin deze gids treft u een lijst met adressen en telefoonnummers aan.

Tot slot

De breedte van het gehanteerde perspectief brengt met zich mee dat men in deze gids archiefomschrijvingen en titels aantreft die een breed scala van onderwerpen beslaan. Niet alleen is er oog geweest voor zoveel mogelijk soorten van migratie en/of groepen migranten 11, ook komen diverse aspecten van migratie en vestiging aan bod; juridische aangelegenheden, arbeid/inkomen, onderwijs en huisvesting. We hopen hiermee een breed publiek van geïnteresseerden van informatie te voorzien. Jammer genoeg kon er in een aantal opzichten geen volledigheid worden betracht. De gids presenteert noodgedwongen slechts een fractie van het grote aanbod aan archiefmateriaal dat van waarde is voor migratie-onderzoek. De zoektocht heeft zich beperkt tot (een selectie van) ministeriële archieven. Ook andere archieven bevatten echter waardevol materiaal voor de migratiegeschiedenis. Daar komt bij dat de bezochte afdelingen semi-statisch archief ongetwijfeld naast de hier gepresenteerde, nog meer relevante archiefbescheiden herbergen. - Het semi-statische karakter van de archieven brengt nu eenmaal met zich mee dat er moeilijk een volledig overzicht kan worden verkregen van het aldaar aanwezige archiefmateriaal; niet op de laatste plaats omdat de collectie voortdurend onderhevig is aan veranderingen. Het huidige archievenoverzicht wordt idealiter nog aanzienlijk uitgebreid en regelmatig geactualiseerd. Te denken valt aan het in kaart brengen van het materiaal dat aanwezig is bij de overige rijksarchieven en de archieven van maatschappelijke 12

organisaties en bedrijven. - Een inventarisatie van het bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis aanwezige archiefmateriaal is reeds gaande. - We hopen dat deze gids inspireert tot aanvullende inventarisaties, en dat het belang van een goed archiefbeheer er nog eens extra mee wordt onderstreept. Het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten houdt zich vanzelfsprekend aanbevolen voor de rol van documentatie-centrum. Wij doen dan ook de oproep (aan een ieder die zich aangesproken voelt) om ons zoveel mogelijk te informeren over voor de migratiegeschiedenis relevant archiefmateriaal. Een heel eenvoudige motivatie ligt aan deze wens ten grondslag: hoe veelomvattender het overzicht, des te beter het fungeert als basis voor onderzoek. Tegen de tijd dat de informatie zich niet meer op papier laat presenteren, kan worden overgestapt op modernere technieken bij het openbaar maken van gegevens 12. Maar als de gids die u nu in handen heeft reeds inspireert tot historisch onderzoek, zijn wij uiteraard al heel tevreden.

Noten 1.

Over de migratie naar en vestiging in de (voormalige) koloniën is bijzonder veel onderzoek gedaan. Het zou te ver hebben gevoerd om ook dit soort van onderzoek binnen de opzet van deze gids te laten vallen. Alleen al over Indonesië zijn boekenkasten vol geschreven. We beperken ons in deze inleiding tot een verwijzing naar de onder redactie van P.C. Emmer en M. Mörner tot stand gekomen algemene studie European expansion and migration (New Vork 1992).

2.

Nieuwkomers worden hier gedefmieerd als mensen met een buitenlandse herkomst die zich permanent of tijdelijk in Nederland hebben gevestigd als arbeidsmigrant, asielzoeker of politieke vluchteling.

3.

Vergelijkingen tussen groepen zijn voor het migratie-onderzoek daarom zo belangrijk, omdat zij overeenkomsten en verschillen aan het licht brengen die de onderzoeker in staat stellen om meer algemene vragen ten aanzien van migratie en vestiging te behandelen. Een voorbeeld van zo'n algemene vraag is die naar het gemiddelde tempo van integratie van immigranten in de Nederlandse maatschappij; hoeveel -generaties besloeg het integratieproces over het algemeen en wat was bepalend voor een snel of juist traag verloop van het proces; het gedrag van de nieuwkomers zelf, of veeleer de opstelling van de samenleving? Ook andersoortige vergelijkingen, zoals die tussen perioden of met andere gebiedsdelen zijn van grote waarde voor de Nederlandse migratiegeschiedenis. Een belangrijke bijdrage aan de informatie-verstrekking en theorie-vorming hierover wordt geleverd door Jan Lucassen en Rinus Penninx in hun recente publikatie Nieuwkomers, nakomelingen, Nederlanders. Immigranten in Nederland, 1550-1993 (Amsterdam 1994).

4.

Zie bijvoorbeeld de uitgebreide overzichten van de Adviescommissie Onderzoek Minderheden (ACOM) en: F. Bovenkerk, The sociology ofreturn migration, a bibliographic essay (Den Haag 1974); P. Brassé, Malko, S. (red.), Op de kleintjes letten ... : aandacht voor enkele problemen onder leden van 'kleine ' nationaliteiten: een literatuurstudie (Utrecht 1989); I. Koulen, Bibliografie etnische groepen 1986-87 (Amsterdam 1988); J. Lucassen, R. Penninx, L. van Velzen en A. Zwinkels, Trekarbeid. Van de Middellandse Zeegebieden naar West-Europa. Een bibliografISch overzicht (Nijmegen 1974); F. Meyer, Vooroordeel, vreemdelingenhaat en neofascisme: een lijst met literatuur in het kader van discriminatiebestrijding (Utrecht 1983); Ph. J. Muus, Overzichtsstudie arbeidsmarktpositie minderheden (Den Haag 1984); M. van Niekerk, T. Sunier en H. Vermeulen, Onderzoek interetnische relaties; literatuurstudie (Rijswijk 1987); T. Pels, Voeten in de aarde; etniciteit, socialisatie en vrije tijd, een literatuurstudie, toegespitst op de Turkse en Marokkaanse jongeren in Nederland (Den Haag 1982); C. Vreede-de Stuers, De tweede generatie: kinderen van buitenlandse werknemers in West-Europa en hun problemen: een beschrijvende bibliografie (Amsterdam 1979); en K. Yap, Remigratie: een bijdrage aan de economische ontwikkeling der herkomstlanden?: een geannoteerde

bibliografie van recente literatuur ('s- Gravenhage 1975).

5.

De online publiekscatalogus van de Konklijke Bibliotheek is voorzien van een uitgebreide index. Voor het . project is gebruik gemaakt van de mogelijkheid via deze index te zoeken naar titels. Daartoe is de gehele index doorzocht op relevante (combinaties van) trefwoorden. Vervolgens zijn de bij de genoteerde trefwoorden behorende titels opgeroepen en naar een bestand op diskette gekopieerd. Wij zijn het personeel van de KB zeer erkentelijk voor de bij deze laatste fase verleende toestemming en assistentie.

6.

Paul Brassé (Nederlands Centrum Buitenland), Jan Lucassen (Centrum voor de Geschiedenis van migrantenlIISG), Leo Lucassen (Centrum voor de Geschiedenis van MigrantenIVakgroep Geschiedenis Leiden) en Rinus Penninx (Instituut voor Migratie en Etnische Studies) waren zo vriendelijk om een flink aantal titels onder de aandacht te brengen.

7.

Zie bijvoorbeeld: J.W. ten Doesschate, Asielbeleid en belangen; het Nederlandse toelatingsbeleid ten aanzien van vluchtelingen in de jaren 1968-1982 (Hilversum 1993), W. Willems en L. Lucassen, Ongewenste vreemdelingen. Buitenlandse zigeuners en de Nederlandse overheid: 1969-1989 (Den Haag 1990) en L. Lucassen en A. Köbben, Het partiële gelijk. Controverses over het onderwijs in de eigen taal en cultuur en de rol daarbij van beleid en wetenschap (1951-1991) (AmsterdarnJLisse 1992).

8.

D.d. april jl.

9.

Zoals het veelal achterwege blijven van een uitbreiding van de afdelingen semi-statisch archief.

10.

Er is inmiddels dan ook heel wat literatuur over het PIVOT verschenen. We noemen hier enkele titels: KWOT-rapport, eindrapport van de werkgroep Kwantificering van de verkorting van de Overbrengingstermijn van de Rijksarchiefdienst (Den Haag 1986); Archiejbeheer en -behoud bij het Rijk, rapport van de Algemene Rekenkamer (Den Haag 1988); Doorlichting Rijksarchiefdienst: meerkosten . verkorting overbrengingstermijn, rapport uitgegeven door het Economisch en Sociaal Instituut van de Vrije . Universiteit te Amsterdam (1990); Doorlichting Rijksarchiefdienst: strategische keuzes en aanbevelingen interne analyse, rapport uitgegeven door het Economisch en Sociaal Instituut van de Vrije Universiteit te Amsterdam (1990); Hans Janssen, 'Archiefselektie op institutioneel niveau' in: Nederlands Archievenblad, jrg. 94, nr. 3, september 1990, p. 227-240; F.C.J. Ketelaar, 'Archiefmspektie nieuwe stijl' in: Overheidsdocumentatie, maandblad voor de vereniging voor documentaire informatievoorziening en administratieve organisatie (SOD), jrg. 44, nr. I, januari 1990; Omslag in oplag, terugkeer naar informatievoorziening, rapport uitgegeven door de Directie Interbestuurlijke Betrekkingen en Informatievoorziening van het Directoraat-Generaal Openbaar Bestuur van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (1991); P.M.M. Klep, Archieven bewaren: Cultureel investeren in de toekomst. Discussienota over selectie en vernietiging van archiejbescheiden ten behoeve van de Rijkscommissie voor de archieven (Nijmegen oktober 1992); W.D. Küller, Van de selectie van papier naar de selectie van handelingen. Een methode voor de vervaardiging van een archiefselectie-instrument uitgaande van de handelingen van de overheid (Den Haag RijksarchiefdienstIPIVOT).

11.

En zelfs vergelijkingsgroepen.

12.

Met name het uitgeven van een CD-ROM lijkt een voor de hand liggende optie te zijn. Hier zijn reeds zoveel mogelijk toebereidselen voor getroffen.

14

-

"......,...

-

--

-

---- -

-

-

----

-

-

-

-

-

-

---

-

-

-

-

-- -

-

VAN INCIDENT TOT STRUCTURELE FACTOR: Een historiografisch overzicht van de migratiegeschiedenis in Nederland Jan Lucassen & Leo Lucassen

Historiografie van Nederland Honderd vóór Christus: de Batavieren trekken ons land binnen, met als smeuïg detail dat onze rechtstreekse voorvaderen zich daarbij voortbewogen door op boomstammen de Rijn af te zakken. Zo placht lange tijd de vaderlandse geschiedenis te beginnen met migratie. Dat was in de nog niet eens zo ver achter ons liggende tijd toen bij gebrek aan kennis de prehistorie nog niet meetelde. Maar ook toen dit wel het geval was, bleven verklaringen van cultuurverandering in termen van migratie de boventoon voeren: hunebedden werden gebouwd door hunebedbouwers die afkomstig zouden zijn uit het Middellandse zeegebied, de eens zo populaire (maar later weer afgeschafte) koepelgraven door koepelgrafbouwers uit Midden-Europa en ga zo maar door: iedere nieuwe mode in voorraadpotten, begraafwijzen etc. betekende voor de geleerden een nieuwe invasie. We zullen hier niet ingaan op de merites van deze zienswijze prehistorie hoort jammer genoeg nog steeds niet tot het curriculum van historici -, maar het is voldoende hier vast te stellen dat de vroegste geschiedenis van Nederland niet te klagen had over belangstelling voor het fenomeen migratie en deze constatering geldt tot en met - de benaming laat geen misverstanden toe - de tijd van de Grote Volksverhuizingen. Dit alles in schrille tegenstelling tot de tijd daarna, vanaf de middeleeuwen tot de dag van vandaag. In de Nederlandse handboeken wordt voor het laatste anderhalf millennium ofwel helemaal geen aandacht besteed aan immigratie of emigratie, ofwel worden slechts enkele meer spectaculaire vormen ervan terloops genoemd, zoals de komst van de ZuidNederlanders en de sefardische joden in het begin van de Republiek, van de Hugenoten honderd jaar later, de emigratie naar Amerika van sommige aanhangers van de Afscheiding, de retourmigratie uit Indië en ten slotte de komst van de gastarbeiders: migratie als incident. Deze verwaarlozing van de migratiegeschiedenis is met name in het geval van Nederland vanaf het einde van de zestiende eeuw geheel misplaatst. Nederland is namelijk een immigratieland par excellence geweest en dit heeft in hoge mate bijgedragen tot zijn opbouwen karakter. l Tijdens de Republiek was de economie van J. Lucassen & R. Penninx, Nieuwkomers. nakomelingen. Nederlanders: Immigranten in Nederland 15501993 (Amsterdam 1994, herziene druk van het boek uit 1985); J. Lucassen, Dutch long distance migration. A concise history 1600-1900 (Research-paper IISG, no. 3, Amsterdam 1991); J. Lucassen, 'The Netherlands, the Duteh, and Long-Distance Migration, in the Late Sixteenth to Early Nineteenth Centuries', in: N. Canny

15

~

de zeeprovincies voor 50% afhankelijk van personen van elders, althans waar het de mannen betrof en tot in de negentiende eeuw bleef het aandeel van in het buitenland geborenen nog aanzienlijk hoger dan tegenwoordig. Voor de geschiedenis van de twintigste eeuw, en zeker voor die van de laatste decennia, behoeft het belang van de migratiegeschiedenis (zowel die van immigratie als die van emigratie) geen betoog. Het gaat in deze inleiding echter niet zozeer om historische feiten, alswei om de interpretatie en appreciatie daarvan door historici. Laten we daarom proberen de beweringen over de verwaarlozing van dit onderwerp te staven. Beginnen we bij de nieuwe Algemene Geschiedenis der Nederlanden, die ruim tien jaar geleden in vijftien kloeke foliobanden verscheen. Demografie en daarmee migratie komen in de delen vóór de nieuwe tijd nauwelijks aan bod. Op de demografie van de "Nieuwe Tijd" wordt echter uitgebreid ingegaan door Van der Woude in een hoofdstuk van 67 bladzijden. Daarvan wordt - om in de stijl van deze auteur te spreken - zes procent besteed aan migratie, toegespitst op de immigratiecijfers van Amsterdam, verzameld door de oud-archivaris Hart en de personeelsbehoefte van de V.O.C. - het beruchte "Indische lek" - aan de hand van het werk van Bruijn. Voor de laatste twee eeuwen neemt Hofstee de demografische geschiedenis voor zijn rekening, maar deze komt voor de buitenlandse migratie niet verder dan twee bladzijden met daarin de negentiende eeuwse emigratie naar Noord-Amerika, de repatriëring na 1945 uit de koloniën en zegge en schrijven vijf regels gewijd aan het verschijnsel gastarbeid. 2 Minder uitgebreide overzichtswerken, zoals bij voorbeeld - een willekeurige greep uit de boekenkast - Levend verleden van H.P .H. Jansen van tien jaar geleden, beperken zich ook tot enkele losse mededelingen over immigranten uit de Zuidelijke Nederlanden, Hugenoten, sefardische joden, in dit geval ook nog vreemdelingen in het leger en emigratie via de VOC, en tenslotte de naoorlogse immigratie van Molukkers, Surinamers en gastarbeiders. 3 In recente overzichtswerken is dit beeld niet veel gewijzigd. Zo is er de studie over Nederland gedurende het ancien régime van Groenveld en Schutte. Waar het migratie betreft, gaan de auteurs niet erg systematisch te werk. Aan de hand van het werk van Briels uit 1985 stippen zij de Zuidnederlandse immigratie aan, negeren vervolgens de Hugenoten, maar noemen weer wel de 'grote instroom' van Duitsers en Skandinaviërs. Bij trekarbeid tenslotte vermelden ze alleen Duitsers die in de 18e eeuw naar Groningen

(red.), Europeans on the Move (Oxford 1994) pp. 153-191. A.M. van der Woude, 'Demografische ontwikkeling van de Noorderlijke Nederlanden 1500-1800', in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel 5 (Haarlem! Bussum 1980) pp. 102-108; E.W. Hofstee, Demografische ontwikkeling van de Noorderlijke Nederlanden circa 1800-circa 1975', in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel 10 (Haarlem! Bussum 1981) pp. 63-93, daar p. 93. H.P.H. Jansen, Levend verleden. De Nederlandse samenleving van de prehistorie tot in onze lijd (Amsterdam 1983) pp. 118-120, 234, 240.

16

---

-

~---

-

-

en Drenthe trekken om daar hun bijdrage aan de verveningen te leveren. Over de veel grotere betekenis van de seizoensgebonden migratie voor de westelijke kustprovincies vanaf de 16e eeuw daarentegen komen we niets aan de weet. 4 De enige groep waarvoor iets meer plaats wordt ingeruimd zijn de joden, maar dan gaat het de auteurs in eerste instantie om hun afwijkende religieuze positie. 5 Dat zij migratie niet van belang achten voor de sociaal-economische ontwikkeling van de Republiek blijkt ook uit hun behandeling van de Zuidnederlandse immigratie; een van de weinige keren dat zij zich überhaupt over het fenomeen migratie uitlaten. Hoewel zij erkennen dat de Zuidnederlanders door hun hoge scholing, kapitaal en handelscontacten van waarde waren voor de Republiek, eindigt hun kenschets toch in mineur: "Maar met de immigranten kwamen ook heel wat ongeschoolden mee, die het armoedeprobleem in de Zeven Provinciën slechts vergrootten. ,,6 De geschiedschrijving over de nieuwste tijd sluit hier nauw bij aan. In het overzicht over de geschiedenis van Nederland in de 20e eeuw van Woltjer, besteedt de auteur redelijk veel aandacht aan economische ontwikkelingen (arbeidsmarkt, lonen), maar de rol van 'gastarbeiders' daarbij wordt pas aangestipt in het hoofdstuk 'Groeiende problemen, 1967-1971'. Iets meer ruimte is er verderop in dit boek voor opnieuw de problemen en werkloosheid van de (inmiddels) etnische minderheden in de jaren tachtig. 7 De enige groep immigranten die uitgebreid aan bod komt, de Ambonezen, is de kleinste (12.500). In hun geval is het echter niet zozeer de migratie die de interesse wekt, maar de politieke oorzaken die aan hun komst ten grondslag lagen. De getalsmatig veel belangrijkere immigratie van de repatrianten (circa 300.000) moet het met twee korte alinea' s doen. 8 Men zou kunnen verwachten dat werken die zich specialiseren op de sociaaleconomische en met name de demografische geschiedenis van Nederland migratie als een structureler factor incorporeren. Hoewel daar de genoemde voorbeelden soms wat uitgebreider aan bod komen, is dit toch niet het geval. Een goed voorbeeld is de bekende driedelige serie handboeken over de sociaal-economische geschiedenis van Nederland die de finna Nijhoff in Den Haag uit heeft gegeven tussen 1964 en 1977. Het

S. Groenveld & GJ. Schutte, Nederlands verleden in vogelvlucht. Delta 2. De nieuwe tijd: 1500 tot 1813 (Leiden! Antwerpen 1992) pp. 106 en 110.

Ibidem, pp. 193-194. Ibidem, p. 110. Op dit punt hadden zij overigens een voorbeeld kunnen nemen aan hetgeen I. Schöffer over migratie schreef in het mede door hem geredigeerde overzichtswerk De Lage Landen van 1500 tot 1780 (Amsterdam! Brussel 1983) pp. 174-177.

J.1. Woltjer, Recent verleden. De geschiedenis van Nederland in de twintigste eeuw (Amsterdam 1992) pp. 379-380 en 472-475 .

. Ibidem, pp. 220-224.

17

deel over de middeleeuwen, getiteld Welvaart in Wording van Jappe Alberts, Jansen en Niermeijer, noemt slechts terloops de trek van het platteland naar de stad in de zestiende eeuwen de Zuidnederlandse trek naar het noorden ten gevolge van het verloop van de Opstand. 9 Het tweede deel, Van Rijkdom en Regenten van Van Dillen biedt een verrassing; ruime aandacht voor allerlei vormen van immigratie in de Republiek en ook van emigratie in de koloniale context. \0 Het blijft echter bij voorbeelden. Het laatste deel, over de periode 1795-1940, getiteld Paardenkracht en Mensenmacht van de onlangs op hoge leeftijd overleden Brugmans bevestigt echter het reeds bekende beeld: nauwelijks enige vermelding van migratiestromen, met uitzondering van die naar de Verenigde Staten en - iets wat men zelden bij andere auteurs vermeld vindt - die naar Duitsland ná 1870. 11 In De economische geschiedenis van Nederland onder redactie van Van Stuijvenberg wordt dit beeld bevestigd. 12 Het een jaar jongere overzichtswerk Kernproblemen der economische geschiedenis onder redactie van Baudet en Van der Meulen ziet migratie vóór 1795 niet als een "kernprobleem" en Kooij die de periode daarna behandelt, verengt het onderwerp tot binnenlandse migratie en emigratie naar alweer · - de Verenigde Staten. \3 In de recentere handboeken is een lichte kentering waar te nemen, maar ook niet meer dan dat. Het handboek van Diederiks e.a. uit 1987 over de sociaal-economische geschiedenis van West-Europa noemt migratie (met name de trek naar de stad) in de periode vanaf de Middeleeuwen weliswaar een 'invloedrijke factor' en een ' belangrijk aspect', maar in tegenstelling tot andere demogr~sche mechanismen gaan de auteurs er niet erg uitgebreid op in. 14 De reeds genoemde Kooij tenslotte, die in zijn dissertatie over Groningen de binnenlandse migratie in de vorige eeuw zo fraai behandelde, 15 beperkt zich in het handzame overzicht dat hij recentelijk samen met Duijvendak

W. lappe Alberts & H.P.H. lansen (m.m.mv. I.F. Nienneyer), Welvaart in wording. Sociaal-economische geschiedenis van Nederland van de vroegste tijden tot het einde van de Middeleeuwen ('s-Gravenhage 1964, 2e herziene druk 1977) pp. 88-89; 287-289 en 323. 10

Van Rijkdom en Regenten. Handboek tot de economische geschiedenis van Nederland tijdens de Republiek ('s-Gravenhage 1970).

IJ

.1.1. Brugmans, Paardenkracht en Mensenmacht. Sociaal-economische geschiedenis van Nederland. 1795-

1940 ('s-Gravenhage 1961). 12

H. van Stuijvenberg (red.), De economische geschiedenis van Nederland (Groningen 1977).

13

P. Kooij, 'Bevolkingsproblemen', in: H. Baudet & H. van der Meulen (red.), Kernproblemen der economische geschiedenis (Groningen 1978) pp. 131-141.

14

H.A. Diederiks, D.I. Noordam, G.C. Quispel & P.H.H. Vries, Van agrarische samenleving naar verzorgingsstaat (Groningen 1987). Zie voor migratie/ migranten pp. 55, 38-40, 70, 194 en 217 (op een totaal van 442 pagina's). In hun gewijzigde herdruk uit 1994 is op dit punt nauwelijks iets veranderd. P. Kooij, Groningen. 1870-1914: sociale verandering en economische ontwikkeling in een regionaal centrum (Groningen 1986).

18

-

- -

---

--

--- -

---

---

-----

-

publiceerde tot de komst van de gastarbeiders in Nederland, een categorie die in de Economische geschiedenis van Nederland in de 20e eeuw van Van Zanden en Griffiths overigens zelfs helemaal ontbreekt. 16 Buiten een aantal algemene oorzaken, waarover zo dadelijk meer, moet hier toch ook zeker gewezen worden op een bijzondere eigenaardigheid van de demografische geschiedenis, een specialisatie waarvan men toch in de eerste plaats enig soelaas zou mogen verwachten wanneer het om migratie gaat. De meer gangbare methodieken van dit vak leiden echter eerder tot het tegendeel. Het ontleden van bevolkingsgroei tussen twee data waarvoor gegevens beschikbaar zijn geschiedt hierbij aan de hand van geboortecijfers en sterftecijfers, waarna een migratiesaldo overblijft. Na dat rekenwerk verflauwt bij de meeste historisch-demografen de belangstelling voor migratie en steken ze al hun energie aan het analyseren van veranderingen in geboorte en sterfte. Echter, de grootte van dit migratiesaldo zegt niets over de grootte, de richting of de achtergronden van afzonderlijke migratiestromen. Een mooi voorbeeld is te vinden in de jaren vijftig met een zeer klein migratiesaldo, terwijl enerzijds driehonderdvijftigduizend Nederlanders emigreerden naar - in volgorde van belangrijkheid - Canada, Australië, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland, Brazilië en enkele andere "white settler colonies"17 en tegelijkertijd ongeveer evenveel repatrianten (waarvan de meesten "patria" nog nooit aanschouwd hadden) arriveerden uit Indonesië. Overigens is dit nog maar een klein deel van de totale naoorlogse migratie. Achter een voor Nederland positief migratiesaldo of vestigingsoverschot van 370.000 personen in de periode 19451984 gaat maar liefst een emigratie van 2.360.000 personen en een immigratie van 2.730.000 personen schuil! 18 Een andere werkwijze, de familiereconstructie volgens de methode Henry, zoals deze al weer enkele decennia in zwang is, leidt eveneens snel tot een grove onderschatting van migratie. Daarbij worden alle personen uit een plaats - meestal een klein dorp omdat anders het werk te onoverzichtelijk wordt - die in de verschillende bronnen voorkomen, gegroepeerd tot gezinnen, bijna steeds uitgaande van de huwelijksregistratie. De analyse concentreert zich vervolgens op de meest complete families, met andere woorden op de meest honkvaste families. De emigranten - men weet meestal niet waarheen ze vertrokken zijn- - en de immigranten - men weet te weinig over hun achtergronden vallen daarbij in de regel buiten de boot, zodat deze eens zo veelbelovende nieuwe

16

M. Duijvendak & P. Kooij, Sociale geschiedenis. Theorie en thema 's (Assen 1992); J.L. van Zanden & R.T. Griffiths, Economische geschiedenis van Nederland in de 20e eeuw (Utrecht 1989). Gezien zijn latere werk is het overigens opvallend dat met name de eerste auteur de factor arbeid sowieso weinig ruimte geeft.

17

J.H. Elich & P.W. Blauw, ...En toch terug. Een onderzoek naar de retourmigratie van Nederlanders uit Aus,tralië', Nieuw-Zeeland en Canada (Rotterdam 1981) p. 14.

11

J.H. Elieh, Aan de ene kant, aan de andere kant. De emigratie van Nederlanders naar Australië' 1946-1986 (Delft 1987) p. 62.

19

--

methode tot een ernstige vertekening van de migratiegeschiedenis heeft geleid en in een aantal gevallen de mythe van een immobiel ancien régime leek te bevestigen. Maar niet alleen de historische demografie heeft gefaald in het verzorgen van voorstudies waarop de meer synthetiserende werken kunnen voortbouwen. De volsterkt onvoldoende aandacht voor migratie in de handboeken, zij het algemene, dan wel specifiek politieke of sociaal-economische, kan gedeeltelijk ook verklaard worden door het überhaupt ontbreken van voorstudies op veel deelgebieden. Een grove inventarisatie levert het volgende beeld op. Tot voor negen jaar bestond er geen overzichtswerk over de Nederlandse migratiegeschiedenis, tot voor enkele jaren zelfs geen CBS studie met het basismateriaal over de laatste twee eeuwen. 19 Kijken we naar de deelonderwerpen dan schittert op het gebied van de geschiedenis van de vluchtelingen nog steeds in al haar glorie de dissertatie van 150 jaar geleden van Van Geuns, om pas recent gevolgd te worden door die van Leenders en werk van Moore en Berghuis, overigens alle handelend over periodes die Van Geuns nog niet kon bestrijken. 20 De Zuidnederlandse exodus is eigenlijk alleen door Briels - een neerlandicus met kunsthistorische belangstelling - uitvoerig bestudeerd, zij het dat hierop van historische zijde wel de nodige kritiek is gekomen, maar geen werkelijke alternatieven. De hugenootse immigratie daarentegen is zeer goed aan bod gekomen, niet in het minst bij gelegenheid van de tri centenaire, bijna tien jaar geleden, van de herroeping van het Edict van Nantes. 21 Ook de joodse geschiedenis kent vele enthousiaste beoefenaren, maar toch liggen op het gebied van de joodse immigratie in Nederland nog vele terreinen braak, zoals de spraakverwarring rond de betekenis van de gelijktijdig plaats vindende groei van joods Amsterdam en de achteruitgang van de mediene in de tweede helft van de vorige eeuw aantoont. 22 De numeriek, in vergelijking met de vluchtelingen, oneindig veel belangrijkere Duitse immigratie in Nederland van de zeventiende tot de twintigste eeuw daarentegen heeft tot nu toe vrijwel geen historicus kunnen inspireren. 23 Bij de

19

C.A. Oomens, De loop der bevolking van Nederland · in de negentiende eeuw ('s-Gravenhage 1989).

20

M. Leenders, Ongenode gasten. Van traditioneel asielrecht naar immigratiebeleid. 1815-1938 (Hilversum 1993); C.K. Berghuis, Joodse vluchtelingen in Nederland 1938-1940. Documenten betreffende toelating. uitleiding en kampopname (Kampen 1990); B. Moore, Refugees from Nazi Germany in the Netherlands 1933-1940 (Dordrecht 1986); en J.-W. ten Doesschate, Asielbeleid en belangen. Het Nederlandse toelatingsbeleid ten aanzien van vluchtelingen in de jaren 1968-1982 (Hilversum 1993).

21

Zie de literatuur, genoemd in Lucassen en Penninx, Nieuwkomers (1985), hoofdstuk 11, noot 13.

22

1. Lucassen, 'Joodse Nederlanders 1796-1940: een proces van omgekeerde minderheidsvorming', in H. Berg, E. Fischer & Th. Wijsenbeek (red.), Joodse ondernemers en ondernemingen. 1796-1940 (Amsterdam 1994) pp. 32-47.

23

Uitzonderingen zijn: S. Hart, Geschrift en getal. Een keuze uit de demograf/Sch-, economisch- en sociaalhistorische studieën op grond van Amsterdamse en Zaanse archivalia. 1600-1800 (Dordrecht 1976) en A. Knotter & J.L. van Zanden, 'Immigratie en arbeidsmarkt in Amsterdam in de 17e eeuw', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 13 (1987) pp. 403-431.

20

zogenaamde tijdelijke migratie zijn nog grotendeels terra incognita de recrutering van soldaten (al hebben onlangs Amersfoort en Zwitser een tipje van de sluier opgelicht)24 en die van matrozen - althans buiten de VOC,25 terwijl we eigenlijk nog vrijwel niets weten over de honderdduizenden buitenlandse dienstboden die Nederland rijk is geweest. 26 Tot slot: de immigratie na de tweede Wereldoorlog hebben de historici lange tijd overgelaten aan sociologen, economen en andere sociale wetenschappers. 27 Pas de laatste jaren komt de belangstelling van historici enigszins op gang. 28 Om deze klaagzang nog even voort te zetten met betrekking tot de emigratie: we lijden aan haast een overkill van studies over de emigratie naar Amerika tussen ruwweg 1840 en 1890, terwijl de veel belangrijkere emigratie naar Indië en naar Duitsland niet lijken te hebben bestaan en de reeds genoemde emigratiepolitiek ten aanzien van landen als Australië en Canada toch ook nauwelijks een enkele historicus het hart sneller laat kloppen.

Historiografie van enkele buurlanden Menigeen zal zich afvragen of ook wij nu bezig zijn met een typische Nederlandse vorm van zelfkritiek. Toch is dat niet het geval, zoals zal blijken uit een zeer korte tour d'horizon door enkele buurlanden, waar de situatie geen haar beter is. Beginnen we met België; weer aan de hand van nieuwe Algemene Geschiedenis der Nederlanden die immers beide landen bestrijkt. Parallel aan de hoofdstukken van Van der Woude en 24

H. Amersfoort, Koning en Kanton. De Nederlandse staat en het einde van de Zwitserse krijgsdienst hier te lande 1814-1829 ('s-Gravenhage 1988); H.L. Zwitzer, 'De militie van den staat ': het leger van de Republiek der Verenigde Nederlanden (Amsterdam 1991). Zie ook M. Bossenbroek, Volk voor Indië. De werving van Europese militairen voor de Nederlandse koloniale dienst 1814-1909 (Amsterdam 1992).

2S

P.e. van Royen, Zeevarenden op de koopvaardijvloot omstreeks 1700 (Amsterdam 1987).

26

Een van de weinigen die zich hiennee bezighoudt is B. Henkes, 'Verschoven beeldvonning over Duitse dienstbodes in Nederland: van volgzaamheid naar verraad', Tijdschrift voor vrouwenstudies 9 (1988) pp. 290-308. Zie voorts de bijdragen van Lotte e. van de Pol, Marybeth Carlson en Jan Lucassen aan de binnenkort te verschijnen bundel onder redactie van Els Kloek e.a., Women of the Golden Age (Hilversum 1994).

27

Zie bijvoorbeeld zeer recent het, overigens zeer lezenswaardige, boek van W. Tinnemans, Een gouden armband. Een geschiedenis van mediterrane immigranten in Nederland (1945-1994) (Utrecht 1994).

28

Afgezien van de in noot 20 genoemde studies over vluchtelingen: A. Cottaar & W. Willems, Indische Nederlanders. Een onderzoek naar beeldvorming (Den Haag 1984); H. Obdeijn, 'Van internationale forens tot immigrant. Marokkaanse en Turkse migranten in Nederland', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) . no. 3, pp. 460-474. Zie voorts de volgende deelstudies: W. Willems en L. Lucassen, Ongewenste vreemdelingen. Buitenlandse zigeuners en de Nederlandse overheid: 1969-1989 (Den Haag 1990); W. Manuhutu & H. Smeets (red.), Tijdelijk verblijf. De opvang van Molukkers in Nederland 1951 (Amsterdam 1991); L. Lucassen & AJ.F. Köbben, Het partiële gelijk. Controverses over het onderwijs in de eigen taal en de rol daarbij van beleid en wetenschap (1951-1991) (AmsterdamlLisse 1992); W. Willems & L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders 1946-1964 (Den Haag 1994).

21

Hofstee wordt voor dat land de demografische geschiedenis uit de doeken gedaan door respectievelijk Hélin en Van Praag. 29 Eerstgenoemde brengt het naast de vermelding van de trek van platteland naar stad niet verder dan een opsomming van voorbeelden in een halve bladzijde van buitenlandse migraties. Laatstgenoemde neemt iets meer moeite en noemt naast de pendel van Vlaanderen naar de Waalse industrie- en mijnstreken de Belgische emigratie naar de Verenigde Staten en naar Frankrijk. Echter, na de 1ge eeuw schijnt geen mens België in- of uitgekomen te zijn. Alleen een foto waarop enkele Belgische vluchtelingen uit het juist onafhankelijk geworden Kongo te zien zijn, probeert deze indruk nog te weerleggen. Pas sinds enkele jaren wordt door detailstudies en sinds een jaar ook door overzichtswerken van o.a. Anne Morelli en Els Deslé het belang van de migratiegeschiedenis voor België ingezien. 30 De Belgische emigratie naar Frankrijk biedt een mooi aanknopingspunt voor de overstap naar laatstgenoemd land. Ook daar weer die verwaarlozing van het onderwerp door historici. Nemen we Roubaix, waar aan het begin van de Derde Republiek de meerderheid van de bevolking uit Belgen bestond. Toch presteerde 1. Toulemonde, die een typisch Frans-dikke monografie aan de groei van deze stad wijdde, het om hun geen woord waardig te keuren. 3 ) De Franse historicus Gérard Noiriel aan wie we dit voorbeeld ontlenen, wijdde in zijn baanbrekende studie "Le creuset francais" - niet toevallig een verwijzing naar de Amerikaanse "melting pot"- een uitgebreide beschouwing aan de nalatigheid van de Franse historici om de eigen immigratiegeschiedenis te bestuderen. 32 We spreken, zeker voor de moderne geschiedenis, met opzet over een nalatigheid omdat sinds 1935 Frankrijk zijn bevolkingsgroei alleen en uitsluitend te danken heeft aan de immigratie en omdat vanaf 1930 het percentage vreemdelingen of in het buitenland geborenen steeds hoger ligt dan dat van de Verenigde Staten, toch het immigratieland par excellence. Noiriel wijst dan ook terecht op het kleine aantal studies dat in Frankrijk aan de immigratie gewijd wordt. 29

. E. Hélin, 'Demografische ontwikkelingen van de Zuidelijke Nederlanden 1500-1800', in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden (Haarlem! Bussum 1980) deel 5, pp. 169-195; Ph. van Praag, 'Demografische ontwikkelingen van de Zuidelijke Nederlanden circa 1800-circa 1975', in: Algemene Geschiedems du Nederlanden (Haarlem! Bussum 1981) deel 10, pp. 169-195.

30

Zie in dit verband, E. Deslé, 'Bouwen en wonen te Brussel (1945-1958). De moeizame uitbouw van de keynesiaanse welvaartsstaat en de rol van de mediterrane gastarbeiders', Belgisch Tijdschrift voor Nleuwsu Geschiedenis XXI (1990) 3-4, pp. 483-534. Daarnaast verschenen in de door de VUB-press uitgegeven serie 'Balans' de volgende bijdragen: F. Caestecker, Vluchtelingenbeleid in de naoorlogse periode (Brussel, Balans I, 1992), E. Deslé, R. Lesthaeghe & E. Witte (red.), Denken over migranten in Europa (Brussel, Balans 2, 1993) en F. Caestecker, Ongewenste gasten. Joodse Vluchtelingen en migranten in de dertiger jaren (Brussel 1993). Tenslotte verscheen onlangs een bundel onder redactie van A. Morelli: Histoire des étrangers et de I'immigration en Belgique de la préhistoire à nos jours (Bruxelles 1992) met een sterke nadruk op de 1ge en 20e eeuw.

31

G. Noiriel, Le creuset français. Histoire de /'immigration XIXe-XXe siècles (paris 1988) p. 19. Zie ook zijn recentere boek, La tyrannie du national. Le droit d'asile en Europe 1793-1993 (parijs 1991).

32

Noiriel, Le creuset, pp. 15 vvo

22

-----=-.

-~

---- -

- --

-

Daarbinnen geldt dit dan te meer voor de historici. Van de in totaal 11 Franse thèses dienaangaande was er in de periode 1951-1965 geen enkele historisch, van 1966 tot 1974 slechts 2 van de in totaal 79 en van 1975 tot 1983 nog maar 11 van het inmiddels tot 292 aangegroeide totaal. Hoewel men dit misschien niet zou verwachten, treft volgens Noiriel in deze de wereldberoemde Annales-school en met name haar meest op de voorgrond tredende vertegenwoordiger Fernand Braudel de meeste blaam. 33 In een hoofdstuk, retorisch getiteld "Questions à Fernand Braudel" vraagt hij zich af waarom in diens laatste grote werk L 'identité de la France uit 1986 zo'n miniem aantal pagina's gewijd werden aan de immigratie: slechts 35 op de in totaal bijna duizend; 35 bladzijden in wezen gevuld met losse anecdotes! Noiriel wijt het geconstateerde defect allereerst aan het onvermogen van Braudel en de zijnen om de Franse geschiedenis van na de Revolutie en dus ook van het geïndustrialiseerde Frankrijk te analyseren. Ten tweede aan zijn onvermogen de politieke geschiedenis in zijn holistische benaderingswijze te integreren. In plaats daarvan gaat Braudels grote voorliefde uit naar de longue durée, ontleend aan "Ie temps long" van de grondlegger van de geografie, Vidal de la Blache. In deze traditie staat de band centraal - met een typisch Frans woord l' enracinement, de geworteldheid - van de bevolking met de bodem, regionaal en nationaal. Vandaar een grote aandacht voor regionale ontwikkelingen op de lange termijn. Dit kan leiden tot een . haast mechanistische benaderingswijze, waarbij de mens en zijn geografische herkomst nauwelijks terzake lijken te doen. Voeg hierbij de gevolgen van de ook uit deze kringen voortkomende hiervoor besproken gezinsreconstructie, en enkele belangrijke elementen voor een verklaring voor dit falen van Braudel en de Annales-historici waar het de migratiegeschiedenis betreft is gegeven. De weinige historici die zich dan toch op dit pad begaven komen overigens soms tot bizarre conclusies. Poitrineau, die zeer verdienstelijke studies schreef over de trek vanuit het Massif Central, onder andere naar Spanje, vooral in de achttiende eeuw,34 meent dat er een essentieel verschil bestaat tussen de ondernemingszucht en het initiatief van "zijn" typisch-Franse migranten van het ancien regime en de huidige "nietsnutten" uit Noord-Afrika die de Franse steden onveilig maken. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat deze gedistingeerde heer zich verkiesbaar stelde voor de Franse senaat namens het Front National. De neiging van historici om een scherp onderscheid te maken tussen de vermeende negatieve eigenschappen van immigranten in het heden, dit in scherpe tegenstelling tot die in het verleden, vindt men overigens niet alleen bij Poitrineau. Ook de Engelse historicus William Cunningham die omstreeks de eeuwwisseling een uitgebreide

33

Ibidem, pp. 50-67.

34

A. Poitrineau, Remues d·hommes. Les migrations montagnardes en France J7e-J8e siècles (paris 1983).

23

monografie wijdde aan de geschiedenis van de immigratie in Engeland,35 was die mening toegedaan. Zijn hele boek tracht één enkele stelling te bewijzen: slechts door voortdurende stromen immigranten bleven de bewoners van de Britse eilanden actief en succesvol zowel binnenlands als op het wereldtoneel. Zonder deze zouden zij vanwege hun onvermijdelijke indolentie tot niets in staat zijn. In een nawoord meent hij echter één uitzondering te moeten maken: hij vermag werkelijk niet in te zien wat toch wel de positieve bijdrage zou kunnen zijn van de joodse immigranten uit Centraal- en OostEuropa, de meest spraakmakende immigranten uit zijn tijd. Overigens zou voor Engeland hetzelfde historiografische verhaal te vertellen zijn als voor Nederland, België en Frankrijk en Duitse historici als Klaus Bade en Dirk Hoerder hebben het voor onze oosterbuur eveneens aangetoond. 36

Achtergronden van het onvermogen tot integratie van de migratiegeschiedenis

Het feit dat de stiefmoederlijke bedeling van de migratiegeschiedenis niet alleen voor Nederland opgaat, maar ook voor de ons omringende landen, vraagt om een gemeenschappelijke verklaring, een verklaring die verder gaat dan het falen van individuele historici of van historische scholen. Zoals Noiriel goed heeft laten zien, ligt het probleem waarmee we hier geconfronteerd worden, diep verankerd in de wordingsgeschiedenis van het academische vak geschiedenis in de negentiende eeuw. Uitgangspunt daarbij voor nagenoeg alle historici, of het nu politiek of sociaal-economisch of mentaliteitshistorici zijn, is haast altijd en dikwijls onbewust de nationale staat. Zeker in de gedaante van de verzorgingsstaat die zij al vanaf de vroege negentiende eeuw aanging nemen, kon deze migratie alleen als een teken van crisis of zwakte zien en migranten derhalve als uitzonderingen. De geschiedschrijving draagt hiervan diepe sporen. De geschetste stand van zaken in de nationale geschiedenissen heeft uiteraard grote gevolgen voor de analyse van migraties in een internationale context, zowel op Europese als op wereldschaal; overigens wanneer men er over nadenkt een merkwaardige constatering voor een verschijnsel dat uit de aard der zaak zo internationaal is. Zelfs hier in een internationaal perspectief weer een concentratie op migratie als uitzondering, als crisisverschijnsel. Dit wordt pijnlijk duidelijk in een van de weinige overzichtswerken op dit gebied, het in 1990 verschenen The World Labour Market. A History of Migration van de Duitse Lydia Potts waarin de grote stromen min of meer

W. Cunningham, Alien immigrants to England (London 1897). 36

Voor een overzicht van de recente internationale literatuur zie, L. Lucassen, 'Het onontkoombare nationaliteitsbeginsel. Een bespreking van enige recente literatuur over (im )migratie en natievorming " Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 4 (1993) pp. 489-505.

24

r

~--

-

-

-

-

-

- -

-

-

--

-

-

-

-- -

onvrije migratie van negerslaven, indentured labourers of schuldslaven uit China en India en de migratie in Zuidelijk Afrika centraal staan, naast de "gastarbeiders" in Europa, Amerika en het Midden-Oosten. Kortom, migratie als crisisverschijnsel van het kapitalisme. 37 Pas vorig jaar is het eerste boek over internationale migratiegeschiedenis uitgekomen met als uitgangspunt dat migratie "normaal" is, "er bij hoort". Het betreft Leslie Page Mochs' Moving Europeans. Migration in Western Europe since 1650, wier uitgangspunt wij volledig onderschrijven: "By writing this history of migration, I hope to bring the patterns of mobility into our thinking about preindustrial life, rural industry, the industrial revolution, and urbanization. Migration is present in every level of historical study. It should enliven the historical study of the family, the most intimate of social groups. On the village and regional levels, migration constitutes a part of the "social glue" of sub cultures and responds to economie an social change. State polities themselves both inspired and inhibited migration. Finally, European mobility responds not _only to familial and local demands but also to those of the world economy. ,,38 Deze structuralistische sociaal-economische benadering van het fenomeen migratie houdt overigens geenszins in dat de opkomst van de natiestaat onbelangrijk is. Zoals Moch, maar bijvoorbeeld ook de politicoloog Zolberg,39 betogen, luidde deze het einde in van het vrije migratie-regime, waarbij de Eerste Wereldoorlog als cesuur geldt. Voor het eerst in de geschiedenis zien we een min of meer effectief apparaat ontstaan, dat erop is gericht de binnenkomst van vreemdelingen aan de staatsgrenzen te controleren. Een ontwikkeling die in het huidige Schengen-verdrag, waarbij een verschuiving naar de buitengrenzen van West-Europa heeft plaatsgevonden, zijn voorlopige hoogtepunt heeft bereikt. Deze toegenomen invloed van de staat doet zich niet alleen gelden bij de mogelijkheden om te migreren, maar misschien nog wel meer waar het gaat om het vestigingsproces van nieuwkomers. Door de totstandkoming van de moderne nationale staat en in zijn kielzog de welvaartsstaat, zijn steeds meer rechten en plichten aan het staatsburgerschap gekoppeld, waardoor het 'vreemdelingenschap' met name in de twintigste eeuw een veel belangrijkere status gekregen dan tijdens het ancien regime. Voor een goed inzicht in het vestigingsproces is de juridische en sociale definiëring van 37

London en New Jersey 1990. Vertaling van: Weltmarkt for Arbeitskraft: Von der Kolonisation Amerikas bis zu den Migrationen der Gegenwart (Hamburg 1988).

31

Het boek verscheen in Bloomington in 1992.

39

A. Zolberg, 'Refonning the back door: the lmmigration Refonn and Control Act of 1986 in historical

perspective', in: V. Yans-McLaughlin (red.), Immigration reconsidered (Oxford etc. 1990) pp. 315-339.

25

nieuwkomers door de overheid van essentieel belang. 40 Overigens zou het onjuist zijn de gevolgen van de natie staat voor migratie en vestiging louter in negatieve termen te beoordelen. Daarvoor moeten we ons realiseren dat de er uit voortkomende groei van de welvaartsstaat, vooral in de naoorlogse periode, ook allerlei onbedoelde positieve effecten heeft gehad voor migranten. Met name het feit dat een aantal belangrijke rechten en plichten niet zozeer met nationaliteit maar in de eerste plaats met de geleverde arbeid zijn verbonden, heeft er voor gezorgd dat het voor veel migranten die aanvankelijk als tijdelijk naar West-Europa kwamen - de "gastarbeiders" - zich min of meer permanent konden vestigen en hun gezinnen konden laten overkomen. Zelfs de bijzonder restrictieve Duitse nationaliteitswetgeving, een prominent aspect van de natiestaat, heeft niet kunnen voorkomen dat er zich een aanzienlijke Turkse minderheid in dit land heeft gevestigd, waarvan de meesten naar verwachting voorgoed zullen blijven. 41 Aan de andere kant moeten we deze invloed van de staat ook weer niet overschatten. Tot de dag van vandaag blijven arbeidsmarkten, die mondiale vormen hebben aangenomen, migratiebewegingen tot op grote hoogte bepalen. Het bestaan van illegalen in Europa en de Verenigde Staten, die doorgaans essentieel zijn voor de arbeidsvoorziening in bepaalde economische sectoren - denk bijvoorbeeld aan het Westland of aan sweat-shops in New York - zijn hiervan een tastbaar bewijs. Ook de vorm waarin deze migratie plaatsvindt, namelijk als kettingmigratie, vertoont grote overeenkomsten met die in de voorgaande eeuwen. Zelfs in gevallen waarin op het eerste gezicht het regulerende karakter van de staat zonneklaar lijkt, zoals bij de werving van tijdelijke mediterrane arbeiders vanaf de jaren vijftig, blijkt de traditionele en informele wijze van recrutering van arbeid - opnieuw in de vorm van kettingmigratie minstens zo belangrijk geweest te zijn. Hoe we de invloed van de staat ook beoordelen, vaststaat dat deze in de 20e eeuw een niet meer weg te denken factor is. Voor vroeger eeuwen leidt dit kader evenwel als snel tot anachronismen en selectieve waarneming. Zoals bekend, bestond de nationale staat vóór de 1ge eeuw immers nauwelijks en hadden nationale identiteiten en grenzen tussen staten een volstrekt andere betekenis. Niettemin worden migratie en vestiging gedurende het ancien régime in de meeste gevallen nog steeds binnen het keurslijf van de nationale staat geperst en wordt migratie gelijkgesteld aan (grootscheepse en plotselinge) verplaatsingen van groepen van de ene naar het andere staat. Door de vaak exclusieve

40

Een hoogst interessante analyse van de gevolgen van definiëring van het begrip vreemdeling is gemaakt door Brubaker in zijn vergelijkende studie van de totstandkoming van het Franse en Duitse staatsburgerschap: R. Brubaker, Citizenship and nationhood in France and Germany (Cam bridge Mass.l Londen 1992).

41

D. Cohn-Bendit & T. Schmid, Heimat Babylon. Das Wagnis der multikulturellen Demokratie (Hamburg 1993). Zie voor de verschuiving in migratieperspectief en de invloed daarop van de welvaarts-arrangementen de recente dissertatie van A. Böcker, Turkse migranten en sociale zekerheid. Van onderlinge zorg naar . overheidszorg? (Amsterdam 1994).

26

aandacht voor deze door politieke ontwikkelingen veroorzaakte internationale migraties, zoals de bekende vluchtelingengroepen in de 16 en 17e eeuw, verliezen we al gauw het zicht op minder opvallende 'bewegingen'. Dat geldt in de eerste plaats voor interne migratie binnen staatkundige eenheden, maar ook voor vele vormen van arbeidsmigratie tussen staten,42 die zich door hun alledaagse karakter dikwijls onttrekken aan de selectieve blik van historici die migratie hoofdzakelijk als een uitzondering beschouwen. Met name de studie van Moch toont aan dat ook voor een goed inzicht in de zo bekende moderne internationale en intercontinentale migraties een bestudering van kleinschaliger vormen van migratie essentieel is. Zo stonden patronen van lokale, regionale, circulaire en kettingmigratie tijdens het ancien régime aan de basis van transatlantische migraties in de 1ge eeuw. Italiaanse seizoenarbeiders, die tot dan toe ieder jaar in Frankrijk de oogst binnenhaalden, verplaatsten hun werkterrein naar de graanvelden van Argentini ë, waarvoor ze zich als golondrinas (spaans voor zwaluwen)43 ieder jaar opnieuw weer inscheepten om na enkele maanden weer naar hun geboortedorp terug te keren. Niet zozeer -de structurele oorzaken of het karakter van migratie veranderde toen, slechts de schaal waarop deze plaatsvond. De oversteek was voor veel migranten dan ook veel minder groot en definitief dan veelal wordt aangenomen. Met name door systemen van ketting- en retourmigratie bleven de banden met de 'oude wereld', zeker in het begin, bestaan. Bovendien maakt een inpassing van migratie binnen een analyse van de werking van arbeidsmarkten, die gaandeweg de 1ge eeuw een steeds mondialer karakter aannemen, duidelijk dat de beslissing om tijdelijk of permanent ergens anders te gaan Wonen en werken pas na zorgvuldig overleg binnen het gezin (en verwanten) werd genomen. 44 Niet zozeer individuen, maar hele 'netwerken' verplaatsten zich, zoals Charles Tilly het treffend heeft getypeerd. 45 Het bekende beeld van de man zelfstandig operende vrouwen komen in deze visie niet voor -, die in een paniekreactie besluit zijn geluk elders te zoeken, alle schepen achter zich verbrandt en ontworteld ("uprooted") en gedesoriënteerd in den vreemde belandt, is daarmee als algemene kenschets definitief vergruizeld.

42

1. Lucassen, Naar de kusten van de Noordzee. Trekarbeid in Europees perspektief, 1600-1900 (Gouda 1984).

43

Zie hierover o.a. W. Nugent, Crossings. the great transatlantic migrations. 1870-1914 (Bloomington 1992) pp. \04 en 1\ 9. Moch, Moving Europeans; en D. Hoerder, People on the move. Migration. acculturation. and ethnic interaction in Europe and North America (providence/ Oxford 1993).

4S

eh. TilIy, 'Transplanted networks', in: V. Yans-McLaughlin (red.), Immigration reconsidered (New Vork etc. 1990) pp. 79-95.

27

Besluit

Het moge duidelijk zijn geworden dat op het gebied van de migratiestudies voor historici een belangrijke taak ligt. Hoewel er, met name de afgelopen vijftien jaar, veel historische studies zijn verschenen over migratie en vestiging in Nederland - zoals de door Louise Rietbergen samengestelde bibliografie in deze uitgave laat zien -, moet nog veel fundamenteel detailonderzoek verricht worden. Bovendien dienen de resultaten van dergelijk onderzoek geïntegreerd te worden in lokale, regionale en nationale geschiedenissen. Daarbij zullen ook historici en sociale wetenschappers die zich met migratie en vestiging bezighouden, zich actief moeten opstellen. Niet alleen om de nieuwe inzichten in wijdere kring ingang te doen vinden, maar ook omdat specialisatie uiteindelijk geen doel in zichzelf mag worden. 46 Met name de hausse aan 'ethnic histories' in de Verenigde Staten, die zich richten op de 'unieke' geschiedenis van allerlei immigrantengroepen, maakt duidelijk hoe contraproduktief een dergelijke isolatie ten opzichte van de algemene geschiedenis kan zijn. 47 Migratie-historici lopen dan het grote gevaar zelf bij te dragen aan de verbijzondering van het fenomeen, waardoor structurele verklaringen voor migratie en vooral ook structurele analyses van de maatschappij als geheel uit het zicht blijven. Dat het anders kan en moet, laat niet alleen het overzichtswerk van Moch voor WestEuropa zien, maar ook de in 1991 verschenen studie van Van Zanden over de economische ontwikkeling van Holland van de 14e tot de 1ge eeuw, waarin hij overtuigend aantoont dat migratie een essentiële factor vormde voor de arbeidsvoorziening van de Hollandse economie. 48 Wanneer migratie op die manier wordt ingepast in de algemene geschiedenis kunnen historici daarmee bovendien een tegenwicht bieden aan de waan van de dag waarbij de hedendaagse problemen van immigratie en minderheden als iets nieuw worden voorgesteld, iets ongehoords, maar vooral: waarbij vergeten wordt dat processen van integratie en minderheidsvorming generaties in beslag nemen. Korte-termijn successen 46

Zie hierover in meer algemene zin: L. Lucassen & W. Willems, 'Zijn er nog wel buitenstaanders? De geschiedenis van sociale groepen, Skript. Historisch tijdschrift 15 (winter 1993) no. 4, pp. 295-299. Zie ook E. Deslé, 'Historici ontdekken migranten 1. Geschiedenis van de immigratie: enkele kritische bedenkingen bij de groei van een nieuw onderzoeksterrein', in: idem e.a. (red.), Denken over migranten in Europa (Brussel 1993) pp. 33-60.

47

Zie voor een fundamentele kritiek N. Green, 'L'histoire comparative et Ie champ des études migratoires', Annales ESC, no. 6 (nov.-dec. 1990) pp. 1335-1350. Zie ook F. Caestecker, 'Historici ontdekken migranten (2). Het Europese en Amerikaanse migrantenonderzoek: sociale geschiedenis met twee snelheden', in: E. Deslé e.a. (red.), Denken over migranten in Europa (Brussel 1993) pp. 61-82.

41

. J.L. van Zanden, Arbeid tijdens het handelskapitalisme. Opkomst en neergang van de Hollandse economie 1350- 1850 (Bergen 1991). Andere voorbeelden van integratie van migratiegeschiedenis in een wijdere context zijn de dissertaties van Kooij (Groningen. 1870-1914) en O. Boonstra, De waardij van eene vroege opleiding: een onderzoek naar de implicaties van het alfabetisme op het leven van inwoners van Eindhoven en omliggende gemeenten. 1800-1920 (Wageningen 1993).

28

kunnen niet worden verwacht, maar voor korte-termijn paniek is in het algemeen al evenmin reden, zo zou op basis van historische studies kunnen worden betoogd.

29

BmLIOGRAFIE OVER DE PERIODE 1550-1994 1.

Aalst, H. van, Onder martieners en bietsers. Een zwerversleven (Amsterdam 1975)

2.

Akihary, H., 'Van Almere tot de Zwaluwenburg. Molukse woonoorden in Nederland' in: W. Manuhutu en H. Smeets (red.), Tijdelijk verblijf De opvang van Molukkers in Nederland, 1951 (Amsterdam 1991)

3.

Alkerna, E.A. (red.), 40 jaar Europese Conventie voor de Rechten van de Mens en de Nederlandse rechtsorde: staatsrechtconferentie 1990 (Leiden 1991)

4.

Amersfoort, H., Koning en Kanton. De Nederlandse staat en het einde van de Zwitserse krijgsdienst hier te lande 1814-1829 ('s-Gravenhage 1988)

5.

Amersfoort, J.M.M. van, Immigratie en minderheidsvorming. Een analyse van de Nederlandse situatie 1945-1973 (Alphen aan den Rijn 1974)

6.

Amersfoort, J.M.M. van, Immigration and the formation of minority groups: the Dutch experience 1945-1975 (Cambridge 1982)

7.

Amersfoort, J.M.M. van, De sociale positie van de Molukkers in Nederland (Den Haag 1971)

8.

Amersfoort, J.M.M. van, Surinamers in de Lage Landen (Den Haag 1968)

9.

Amersfoort, J.M.M. van, 'Van William Kegge tot Ruud Gullit; de Surinaamse migratie naar Nederland: realiteit, beeldvorming en beleid', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3, 475-490

10.

Amersfoort, J.M.M. van en C. Cortie, 'Het patroon van de Surinaamse vestiging in Amsterdam in de.periode 1968 tJm 1970', Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 64 (1973) 5, 283-294

11.

Amersfoort, J.M.M. van en B. Surie, 'Immigratieland tegen wil en dank; Nederland 1970-1985' in: H. van der Wusten (red.), Postmoderne aardrijkskunde; de sociografische traditie voortgezet (Muiderberg 1987)

12.

Amersfoort, J.M.M. van en H. van der Wusten, Marokkaanse arbeiders in Nederland (Amsterdam 1975)

13.

Arkel, D. van, 'De groei van het anti-Joodse stereotype. Een poging tot een hypothetisch-deductieve werkwijze in historisch onderzoek', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 10 (1984) 33, 34-70

14.

Arkel, D. van, 'The growth of the anti-Jewish stereotype. An attempt at a hypothetical-deductive method of historica} research', International Review of Social History XXX (1985), 270-300

15.

Arkel, D. van, 'Historisch racisme-onderzoek. Achtergronden, benaderingen, problemen', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 10 (1984) 36, 438-462 31

18.

Arkel, D. van, J.C.M. Leijten en C.W. Mönnich, Wat is antisemitisme? Een benadering vanuit vier disciplines (Kampen 1991)

19.

Asselt, G.F. van, 'De Hollandgänger', Spiegel Historiael 12 (1977), 226-235

20.

Asselt, G.F. van, 'De Hollandgänger: gastarbeid in de 1ge eeuw. De Conferentie te Oeynhausen op 27 februari 1866: een hoofdstuk uit de geschiedenis van de "Reisepredigt''', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 2 (1976), 4-41

21.

Avest, J.W. ter en H. Roozenbeek (red.), Stigmatisering en strafrecht. De juridische positie van minderheden in historisch perspectief (Leiden 1990)

22.

Baan, P. van der, ''Een eigenaardig slag volk". Onderzoek naar de woonwagen en woonschepenbewoners in Helmond, 19/3-1937, en hun voorouders (Utrecht 1986) Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht 1986

23.

Baan, P. van der, 'Woonwagenbewoners in Helmond. Het beleid van de gemeente Helmond ten aanzien van woonwagenbewoners 1890-1939' in: De Vlasbloem. Historisch jaarboek voor Helmond 7 (1986), 169-180

24.

Baan, P. van der en P. Nijkamp, Kermisvolk in Roermond (1870-1930) . Carrouselhouders, muzikanten, kramers.. . (Utrecht 1982) Kandidaatsscriptie Geschiedenis Universiteit Utrecht 1982

25.

Baart, J.M., R.E. Kistemaker en T. Levie, Exodo: Portugezen in Amsterdam, 1600-1680 (Amsterdam 1987)

26.

Bagley, C., The Dutch plural society; a comparative study in race relations (Oxford 1973)

27.

Bagley, C., 'Immigrant minorities in the Netherlands', International Migration Review 5 (1971) 1, 18-35

28.

Baker, V.J., Wooden shoes and baseball bats. A study of sociocultural integration of Americans in The Hague (Leiden 1983)

29.

Bakker, M. e.a., Hugenoten in Groningen. Franse vluchtelingen tussen 1680 en 1720 (Groningen 1985)

30.

Bank, J.Th.M. (red.), 'Immigratie in Nederland, themanummer', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3, 319- 505

31.

Bartels, D., Ambon is op Schiphol; socialisatie, identiteitsontwikkeling en emancipatie bij Molukkers- in Nederland, 2 delen (LeidenlUtrecht 1990)

32.

Bartels, D., 'Can the train ever be stopped again? Developments in the Moluccan community in the Netherlands before and after the hijackings', lndonesia (1986) 41, 23-46

33.

Bartels, D., Moluccans in exi/e. A struggle for ethnic survival (LeidenlUtrecht 1989)

34.

Beckers, J., Me hum Sinthu. Ik ben zigeuner. Gesprekken met zigeuners over de vervolging in de periode '40- '45 en de jaren daarna (Den Haag 1980)

35.

Beem, H., D. Michman, J. Michman Sanders, J. en R. Verhasselt, Pinkas: geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland (Ede/Amsterdam 1992)

32

36.

Beets, G.C.N., 'Een aanzet tot de demografie van Indische Nederlanders' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 67-79

37.

Beets, G.C.N. en J. Oudhof, 'Een schatting van de aantallen islamieten en HindoeslBoeddhisten in Nederland, 1971-1981', Sociaal-Cultureel Kwartaalblad 4 (1982) 1, 8-14

38.

Bekius, R. en W. Ultee, 'De Anneense kolonie in Amsterdam, 1600-1800', De Gids 148 (1985), 216-224

39.

Bello, C. en H. van der Kooy (red.), Observaties van een zwartwerker: over de arbeidsomstandigheden in Amsterdamse pizzeria 's (Amsterdam 1987)

40.

Benton, G. en H. Vermeulen (red.), De Chinezen (Muiderberg 1987)

41.

Berg, C.A. van den, A. Helmink en M. de Smidt, 'De plaats van de buitenlandse arbeiders in het bedrijfsleven van Enschede, een arbeidsmarktanalyse', Bulletin Geografisch Instituut Utrecht (1968), 65-36

42.

Berg, H. van den en P. Reinsch, Racisme in schoolboeken (Amsterdam 1983)

43.

Berg, W.EJ., De refugiés in de Nederlanden na de he"oeping van het Edict van Nantes (Amsterdam 1845)

44.

. Berg-Eldering, L. van de, Marokkaanse gezinnen in Nederland (Alphen ald Rijn 1978)

45.

Berg-Eldering, L. van den (red.), Van gastarbeider tot immigrant: Marokkanen en Turken in Nederland: 1965-1985 (Alphen aan den Rijn etc. 1986)

46.

Berger, J. en J. Mohr, Een zevende man: een boek met beelden en woorden over de ervaringen van gastarbeiders in Europa (Amsterdam 1975)

47.

Berghuis, e.K., Joodse vluchtelingen in Nederland 1938-1940. Documenten betreffende toelating, uitleiding en kampopname (Kampen 1990)

48.

Berkvens-Stevelinck, C., 'Prosper Marchand, Frans uitgever in de Republiek (1709-1747)', Documentatieblad 18e eeuw (1982), 59-74

49.

Berkvens-Stevelinck, C., 'De hugenoten' in: P. Blom e.a. (red.), La France aux Pays-Bas. Invloeden in het verleden (Vianen 1985) 13-49

50.

Bemtsen, P.D., Vreemdelingen in Nederland De geschiedenis van de Nederlandse vreemdelingenwetgeving en het vreemdelingenbeleid van de rijksoverheid in de eerste helft van de 1ge eeuw (Amsterdam 1987) Doctoraalscriptie 1987

51.

Best, U., 70 jaar circus in Nederland (Alkmaar 1971)

52.

Bieci, A., 'Mercanti Italiani in Amsterdam. Beniamino Burlamacchi', Saggi e documenti 2 (1981),463-501

53.

Bientjes, J., Holland und der Holländer im Urtei/ deutscher Reisenden 1400-1800 (Groningen 1967)

33

54.

Bijl, E.L., Belgische vluchtelingen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog (Utrecht 1985) Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht 1985

56.

Block, M. de, 'Asielverlening door Nederland', Internationale Spectator 26 (I972), 234-248

57.

Blom, P., M. Keyser, J. Kloters e.a., Van binnen moet je wezen ... 200 jaar circus in Nederland (Nieuwkoop 1978)

58.

Böcker, A., Turkse migranten en sociale zekerheid: van onderlinge zorg naar overheidszorg? (Amsterdam 1994)

59.

Boer, A. de en W. van Winden, Wonen in een huis op wielen. Rapport van een onderzoek naar . de woon- en verblijfsvoorwaarden der zigeuners in Zuid- Nederland (Den Bosch 1973)

60.

Bölsker-Schlicht, F., Die Hollandgängerei im Osnabrücker Land und im Emsland Ein Beitrag zur Geschichte der Arbeiterwanderung vom 17. bis zum 19. Jahrhundert (Sögel 1987)

61.

Bölsker-Schlicht, F., 'QueUen für eine Quantifizierung der HoUandgängerei im Emsland und im Osnabrucker Land in der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts' in: E. Hinrichs en H. van Zon (red.), Bevölkerungsgeschichte im Vergleich: Studien zu den Niederlanden und Nordwestdeutschland (Aurich 1988) 90-104

62.

Bongaarts, W., N. Hermans en A. Vos, Het is een wereld van verschil: woonwagenbewoners in Tilburg 1935-1990 (Tilburg 1990)

63.

Boon, H. en C. Hamers, Wie het beter weet mag het zeggen. Woonwagenbewoners aan het woord . (IJmuiden 1982)

64.

Boon, S. en E. van Geleuken (red.), Ik wilde eigenlijk niet gaan. De repatriëring van Indische Nederlanders 1946-1964 (Den Haag 1993)

65.

Borghuis, M.G.M., J.E. Ellemers en J.H.J. Vermeulen, Etnische minderheden in Nederland Een geselecteerde bibliografie van sociaal-wetenschappelijke publicaties, 1945-1986 (Muiderberg 1988)

66.

Bossenbroek, M., Van Holland naar Indië: het transport van koloniale troepen voor het Oost-Indische leger 1815-1909 (Amsterdam etc. 1986)

67.

Bossenbroek, M., Volk voor Indië. De werving van Europese militairen voor de Nederlandse koloniale dienst (Amsterdam 1992)

68.

Bossenbroek, M. en J. Kruishoop, Vluchten voor de Groote Oorlog. Belgen in Nederland 1914-1918 (Amsterdam 1988)

69.

Bots, H. en G. Posthumus Meyjes (red.), La Révocation de /'Edit de Nantes et les Provinces Unies 1685: Colloque international du tricentenaire (AmsterdamlMaarsen 1986)

70.

Bots, H., G. Posthumus Meyjes en F. Wieringa, Vlucht naar de vrijheid. De hugenoten en de Nederlanden (AmsterdamlDieren 1985)

71.

Bouw, C., J. van Donselaar en C. Nelissen, De Nederlandse Volks-Unie. Portret van een racistische splinterpartij (Bussum 1981)

72.

Bovenkerk, F. (red.), Omdat zij anders zijn. Patronen van rasdiscriminatie in Nederland (Meppel/Amsterdam 1978)

34

73 .

Bovenkerk, F., 'Over een oud en een nieuw immigranten-proletariaat', De Gids 148 (1985), 271-278

74.

Bovenkerk, F., The sociology ofreturn migration, a bibliographic essay (Den Haag 1974)

75.

Bovenkerk, F. en L.M. Bovenkerk-Teerink, Surinamers en Antillianen in de Nederlandse pers (Amsterdam 1972)

76.

Bovenkerk, F., W. Bovenkerk-Teerink en A. Eijken, Italiaans ijs. De opmerkelijke historie van de Italiaanse ijsbereiders in Nederland (Amsterdam 1983)

77.

Bovenkerk, F. en L. Ruland, 'Italiaanse schoorsteenvegers in Amsterdam', Ons Amsterdam 38 (1986), 23-26

78.

Bovenkerk, F., 'De schoorsteenvegers', Intermediair 20 (1984) 52,23-39

79.

Braber, B. en E. Braches, Zelfs als wij zullen verliezen: Joden in verzet en illegaliteit in Nederland, 1940-1945 (Amsterdam 1990)

80.

Brants, K. en W. Hogendoom, Van vreemde smetten vrij; opkomst van de Centrumpartij (Bussum 1983)

81.

Brassé, P. en W. van Schelven, Assimilatie van vooroorlogse immigranten. Drie generaties Polen, Slovenen, Italianen in Heerlen (Den Haag 1980)

82.

Breuker, Ph.H., 'Mieren yn Boazum 1', Doarpsskille 18 (1987) 8

83.

Breuker, Ph.H., 'Mieren yn Boazum 11', Daarpsskille 18 (1987) 9

84.

Brieis, J., 'De Zuidnederlandse immigratie 1572-1630', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3,331-355

85.

Brieis, 1., Zuid-Nederlanders in de Republiek 1572-1630: een demografische en cultuurhistorische studie (Sint-Niklaas 1985)

86.

Brieis, J., Zuidnederlandse boekdrukkers en boekverkopers in de Republiek der Verenigde Nederlanden omstreeks 1570-1630. Een bijdrage tot de kennis van de geschiedenis van het boek (Nieuwkoop 1974)

87.

Brieis, J., De Zuidnederlandse immigratie 1572-1630 (BussumlHaarlem 1978)

88.

Brieis, J., De Zuidnederlandse immigratie in Amsterdam en Haarlem omstreeks 1572- 1630. Met een keuze van archivalische gegevens betreffende de kunstschilders (Utrecht 1976)

89.

Bronkhorst, D., Een tijd van komen. De geschiedenis van vluchtelingen in Nederland (Amsterdam 1990)

90.

Bronsveld, A.W., Vluchtelingen en ballingen. Voor driehonderd jaren. Volksbladen ter herinnering aan de schoonste bladzijden uit onze geschiedenis (Harderwijk 1870)

91.

Brouwers-Kleywegt, H.l., C. Marinelli en E.G.M. Nuyten-Edelbroek, Italianen in Nederland; een onderzoek naar de mate van integratie van Italiaanse werknemers in Nederland (Rotterdam 1976)

92.

Bruggemeijer, B., Bewogen bestaan; een historische analyse van de fysieke en sociale milieus van de Nederlandse woonwagenbevolking (Den Haag 1980)

35

93.

Bruijn, J.R., 'De personeelsbehoefte van de VOC overzee en aan boord, bezien in Aziatisch en Nederlands perspectief, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 91 (1976), 218-248

94.

Bruijn, J.R., 'Seamen in Dutch ports: c.1700-c.1914', Mariner's Mirror 65 (1979), 327-337

95.

Bruijn, J.R. en E.S. van Eyck van Heslinga, 'Seamen's employment in the Netherlands (c.1600-c.1800)', The Mariner's Mirror 70 (1984), 7-20

96.

. Bruijn, J.R. en F.S. Gaastra , 'The Dutch East India Company's Shipping, 1602-1795, in a comparative perspective' in: J.R. Bruijn en F.S. Gaastra (red.), Ships, Sailors and Spices. East India Companies and their shipping in the I6th, 17th and I8th centuries (Amsterdam 1993), 177208

97.

Bruijn, J.R. en J. Lucassen, Op de schepen der Oost-Indische Compagnie. Vijf artikelen van J. de Hul/u, ingeleid, bewerkt en voorzien van een studie over de werkgelegenheid bij de VOC (Groningen 1980)

98.

Bruynseels, F., Het onderwijs aan de uitgewekenen in Nederland van einde 1914 tot begin 1919 (Amsterdam 1920)

99.

Brummer, F., Frederika: het leven van een woonwagengeneratie tussen 1900 en 1945 (Amsterdam 1984)

100.

Budike, F., Surinamers naar Nederland. De migratie van 1687 tot 1982 (Amsterdam 1982)

101.

Buis, L.S.J., Woonwagenbewoners (Lelystad 1973)

102.

Buis, H., 'Zigeuners gezien? Haal dan de was binnen!' in: J.E. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 165-175

103.

. Bundi, M., Bündner Kriegsdienste in Holland um 1700. Eine Studie zu den Beziehungen zwischen Hol/and und Graubünden von 1693 bis 1730 (Chur 1972)

104.

Buning, E., P. Overbeek en J. Verveer, 'De huisgenoten des geloofs. De immigratie van de Hugenoten 1680-1720', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3, 356-373

105.

Burger, J. en P. Bemtsen, 'De Duitse immigratie naar Amsterdam in de 1ge eeuw', Ons Amsterdam 38 (1986) 1, 59-64

106.

Caransa, A., Van school verwijderd Jood: dokumenten betreffende de verwijdering van joodse leerlingen van Amsterdamse ambachtsscholen in 1941 (Haarlem 1990)

107.

Castles, S. en G. Kosack, Immigrant workers and c/ass structure in Western Europe (Londen 1973)

108.

Cesari, C., Mercanti lucchesi ad Amsterdam nel seicento. Girolamo e Pompeo Parensi (Lucca 1989)

109.

Claassen, X., Een Indische erfenis. Het onderwijsbeleid ten aanzien van gerepatrieerde en Molukse kinderen 1945-1978 (Rotterdam 1992) Doctoraalscriptie Erasmusuniversiteit Rotterdam 1992

36

~-------~-

------------~--~- -

-----------

110.

Cleeff-Hiegentlich, F. van, "'Eerlyke smousen, hoe zien die 'er uit myn heer? !" Of hoe er in de achttiende eeuw in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden over joden werd gedacht een verkenning' in: 1. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 56-65

111.

Cleeff-Hiegentlich, F. van, 'De transformatie van het Nederlandse jodendom in de 1ge eeuw', De Gids 148 (1985), 232-242

112.

Cleintuar, G., 'Hoe vreemd mijn Holland was' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 24-33

IB.

Cleintuar, G., Indische Nederlanders: Een ontheemde bevolkingsgroep zonder toekomstbeeld (Den Haag z.j.)

114.

Cleintuar, G., 'Indische identiteit als dynamisch begrip' in: W. Willems (red.), Indische Nederlanders in de ogen van de wetenschap (Leiden 1990) 52-102

115.

Cohen, D., Zwervend en dolend. De joodse vluchtelingen in Nederland in de jaren 1933-1940. Met een inleiding over de jaren 1900-1933 (Haarlem 1955)

116.

Compaijen, J.W., Het Nederlandse asielbeleid inzake bijzondere Oosteuropese vluchtelingen, 1955-1983 (Groningen 1986) Doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Groningen 1986

117.

Comelisse-Koksma, H.G.Y., Prestaties op verbale en non- verbale tests bij Ambonese kinderen (Amsterdam 1969)

118.

Cottaar, A., 'Afhouden en ontmoedigen. Het Haagse woonwagenbeleid tussen 1900 en 1940' in: Jaarboek Die Haghe 1993 (1994), 162-203

119.

Cottaar, A., L. Lucassen en W. Willems, 'Recht of onrecht? Het 1ge en 20e-eeuwse beleid jegens zigeuners en woonwagenbewoners in West-Europa nader beschouwd' in: Recht der werkelijkheid (1990) 114-140

120.

Cottaar, A., L. Lucassen en W. Willems" 'Een zwerver verdwaald. Balans en perspectief van het onderzoek naar zigeuners en woonwagenbewoners in Nederland' in: P. Hovens en R. Dahler (red.), Zigeuners in Nederland: cultuur, geschiedenis en beleid (Rijswijk/Nijmegen 1988) 133-144

121.

Cottaar, A. en W. Willems, 'De geassimileerde Indische Nederlander: Mythe of werkelijkheid?', De Gids 148 (1985), 257-270

122.

_ Cottaar, A. en W. Willems, 'Indische Nederlanders, een ondergeschoven bevolkingsgroep' in: 1. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 121-133

123.

Cottaar, A. en W. Willems, Indische Nederlanders; een onderzoek naar beeldvorming (Den Haag 1984)

124.

Creyghton-Walraven, H.A., Belgische vluchtelingen in Amsterdam ten tijde van de Eerste Wereldoorlog (Utrecht 1990) Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht 1990

125.

Cross, M. en H.B. Entzinger, Lost illusions; Caribbean minorities in Britain and the Netherlands (Londen 1988)

37

126.

Crul, I. en R. van Loon, Wie het beter weet mag het zeggen: woonwagenbewoners aan het woord (IJmuiden 1982)

127.

Cruson, C., 'De hugenoten als refugiés', De Gids 148 (1985), 225-231

128.

Cruson, C., 'Standvastig en frivool. De beeldvorming over hugenoten' in: J. Dubbelman en J . . Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987), 38-48

129.

Cruson, C., 'Vluchtelingen in de stad. De vluchtelingenpolitiek van de Amsterdamse magistraat in de periode 1681-1685', in: C. Cruson en J. Dronkers (red.), De stad Beheersing van de stedelijke ruimte (Houten 1990) 89-109

130.

Dassen, A., C. van Eerd, K. Oppeland, Vrouwen in den vreemde. Lotgevallen van emigrantes en immigrantes (Zutphen 1994)

131.

Davids, K., 'Migratie te Leiden in 'de achttiende eeuw: een onderzoek op grond van de acten van cautie' in: H.A. Diederiks e.a. (red.), Een stad in achteruitgang. Sociaal-historische studies over Leiden in de achttiende eeuw (Leiden 1978) 146-192

132.

Debeuckelaere, G. en J. Saarloos, Woonwagenbewoners in de pers; een inhoudsanalyse van perspublikaties uit 1971 over woonwagenbewoners en woonwagenvraagstukJcen (Nijmegen 1973)

l33.

Deslé, E., R. Lesthaeghe en E. Witte (red.), Denken over migranten in Europa (Brussel 1993)

134.

Diederiks, H.A. en G.C. Quispel (red.), Onderscheid en minderheid: sociaal-historische opstel/en over discriminatie en vooroordeel, aangeboden aan professor Dik van Arkel bij zijn afscheid als hoogleraar in de sociale geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Ie Leiden (Hilversum 1987)

135.

Diederiks, H.A., 'Strafrecht en stigmatisering. De joden in de achttiende-eeuwse republiek', in: H.A. Diederiks en C. Quispel (red.), Onderscheid en minderheid (Hilversum 1987) 77-98

l36.

Dittrich, K. en D. WürzD.er, Die Niederlande und das deutsche Exil, 1933-1940 (Königstein 1982)

137.

Doesschate, J.W. ten, Asielbeleid en belangen; het Nederlandse toelatingsbeleid ten aanzien van vluchtelingen in de jaren 1968-1982 (Hilversum 1993)

l38.

Doesschate, J.W. ten, Hongaren en Tsjechoslowaken in Nederland Opvang en integratie van vluchtelingen (Groningen 1985) Doctoraalscriptie Katholieke Uiversiteit Nijmegen 1985

139.

Donselaar, J.G. van, Fout na de oorlog: fascistische en racistische organisaties in Nederland 1950-1990 (Amsterdam 1991)

140.

Donselaar, J.G. van en C. van Praag, Stemmen op de Centrumpartij; de opkomst van anti-vreemdelingen partijen in Nederland (Leiden 1983)

141.

Doomemik, J., Turkse moskeeën en maatschappelijke participatie; de institutionalisering van de Turkse islam in Nederland en de Duitse Bondsrepubliek (Amsterdam 1991)

142.

Doormalen, A. van, 'Een Belgisch dorp op de Udensche heide. De Nederlandse regering en de opvang van Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog', in: P. Luykx en A. Manning , (red.), Nederland in de wereld 1870-1950. Opstel/en over buitenlandse en koloniale politiek (Nijmegen 1988)?

•

38

~----

----

~~------~~-------

---

-

143.

Doormont, M.R. en R. Vroom, "'LittIe London". Engelse kooplieden te Rotterdam in de achttiende en het begin van de negentiende eeuw'. Rotterdams Jaarboekje (1985), 197-218

144.

Doorn, J.A.A. van, 'Over de etikettering van de Indische Nederlanders' in: W. Willems (red.), Indische Nederlanders in de ogen van de wetenschap (Leiden 1990) 103-110

145.

Drooglever, P.J., 'Pangkal Pinang en de toekomst van de Nederlandse minderheid in Indonesië' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 45-57

146.

Dubbelman, J., "De filosofie is indammen'. De eerste reactie op de komst van de Tamils' in: J. Dubbelman en 1. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 176-186

147.

Dubbelman, J. en 1. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987)

148.

. DuceIle, L., 'Repatriëring: de winst en het grote verlies' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 34-42

149.

Dun, P. van, 'Dood en begraven? Een onsmakelijke rel bij een joodse begrafenis in 1886', Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur 11 (1993) 1,4-13

150.

Egmond, F., Underworlds. Organized crime in The Netherlands 1650-1800 (Cambridge 1993)

15l.

Egmond, F., 'Zwervers, bedelaars en bandieten in de zeventiende en achttiende eeuw' in: J.W. ter Averest en H. Roozebeek (red.), Stigmatisering en strafrecht. De juridische positie van minderheden in historisch perspectief (Leiden 1990) 43-53

152.

Eisenberg-Bach, S., 'Dutch publishers of German exile literature', Quarendo 20 (1990), 216-219

153.

Eiynck A., e.a. (red.), Werken over de grens: 350 jaar geld verdienen in het buitenland (AssenlCloppenburgIHoomlLingen 1993)

154.

Ellemers, J.E., 'Indische Nederlanders en gerepatrieerden: de grootste categorie naoorlogse immigranten', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3,412-431

155.

Ellemers, 1.E., 'De migratie uit Indonesi ë als proces: meerdere beelden of toch één genuanceerd beeld?' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van . Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 80-93

156.

Ellemers, J.E., 'Migratie van en naar Nederland in historisch perspectief: een beknopt overzicht', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987), 322-330

157.

Ellemers, J .E. en R.E.F. Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden (Muiderberg 1985)

158.

Ellemers, J.E. en J.H.J. Verrneulen, Geselecteerde bibliografie van sociaal-wetenschappelijke publikaties over etnische minderheden in Nederland (Groningen 1979)

159.

Elshof, F., R. Penninx en J. Roosblad, Universitair minderhedenonderzoek; Lopend onderzoek met betrekking tot immigranten en etnische minderheden aan Nederlandse universiteiten in het najaar van 1991, een inventarisatie (Den Haag 1992)

160.

Ernrnerik-Levelt, H.G.M. van en A.W.M. Teulings, 'Buitenlandse arbeiders in de Nederlandse pers: een inhoudsanalyse van werkgevers- en werknemersperiodieken en van de dagbladpers', Hypothese, Tijdschrift voor psychologie (1966/67), 36-46

39

161.

162.

Enklaar en T. Diederik, Varende luyden: studiën over de middeleeuwse groepen van onmaatschappelijken in de Nederlanden (Assen 1956) . Entzinger, H.B., Het minderhedenbeleid. Dilemma 's voor de overheid in Nederland en zes andere immigratielanden in Europa (Amsterdam 1984)

163.

Entzinger, H.B., 'Nederland immigratieland?', Beleid en Maatschappij 2 (1975) 12, 326- 336

164.

Esch, J. van, J. Nooteboom en C. de Valk, Nieuwe Nederlanders: immigratie in Nederland 1550-1990 (Leiden 1990)

165.

Evers-Emden, B., Onderduikouders en hun Joodse 'kinderen' over de onderduikperiode: interviews met mensen die Joodse kinderen bij zich lieten onderduiken en interviews met deze Joodse onderduikers (Utrecht 1988)

166.

Ex, J., Adjustment after migration. A longitudinal study ofthe process of adjustment by refugees to a new environment (Den Haag 1966)

167.

Elich, J.H. en P.W. Blauw, ... En toch terug. Een onderzoek naar de retourmigratie van Nederlanders uit Australië, Nieuw-Zeeland en Canada (Rotterdam 1981)

168.

Fafié, Th.A. (red.), 'Nederland en de Evangelische Saltzburgers door J.C. Schultz Jacobi (18061865)', Bijdragen tot de Geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen 10 (1981), 1-221

169.

Ferrier, J.M., De Surinamers (Muiderberg 1985)

170.

Fischman, J.S., , Jewish war orphans in the Netherlands - the guardianship issue 1945-1950', Wiener Lib. Bull. 27 (1973/74), 31-36

171.

Fuks-Mansfeld, R.G., De Sefardim in Amsterdam tot 1795. Aspecten van een joodse minderheid in een Hollandse stad (Hilversum 1989)

172.

Galard, J., 'Descartes en Nederland' in: P. Blom e.a. (red.), La France aw: Pays-Bas. Invloeden in het verleden (Vianen 1985) 51-88

173.

Gans, M.H., Memorboek. Plantenatlas van het leven der joden in Nederland van de middeleeuwen tot 1940 (Baarn 1971)

174.

Geerts, R.W.M., Josien Gudden en Jos Overbekking, Woonwagenwerk, dertien jaar later: een onderzoek naar de ontwikkelingen sinds 1975 (Nijmegen 1988)

175.

Geerts, R., J. Overbekking en W. Waelen, Buitenlandse Zigeuners: een evaluatie van het gevoerde beleid (Nijmegen 1990)

176.

Geugten, T. van der, Met gemengde gevoelens: Het zelfbeeld van Indische Nederlanders (Amsterdam 1990) Doctoraalscriptie Geschiedenis Amsterdam 1990

177.

Geuns, S.J. van, Proeve eener geschiedenis van de toelating en vestiging van vreemdelingen in Nederland, tot het jaar 1795 (Schoonhoven 1853)

178.

Geyer, R.F., Buitenlandse arbeidskrachten: resultaten van een onderzoek onder Spaanse en Nederlandse werknemers in het Rijnmondgebied, I en 1I (Rotterdam 1967)

40

~-

~---~~~~---~~~~~~~~~--~--

--

179.

Gibbs, G.C., 'Some intellectual and political influences of the Huegenot emigrés in the United Provinces 1680-1730', Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 90 (1975), 255-287

180.

Gielen, C. en M. Hommerson, De boot afgehouden: het Nederlandse beleid t.a.v. de repatriëring van Indische Nederlanders op rijksvoorschotbasis, 1949-1959 (Nijmegen 1987) Doctoraalscriptie Katholieke Universiteit Nijmegen 1987

181.

Gijswijt-Hofstra, M.F. (red.), Een schijn van verdraagzaamheid: afwijking en tolerantie in Nederland van de zestiende eeuw tot heden (Hilversum 1989)

182.

Gijswijt-Hofstra, M.F., Wijkplaatsen voor vervolgden: asielverlening in Culemborg, Vianen, Buren, Leerdam en IJsselstein van de 16de tot eind 18de eeuw (Dieren 1984)

183.

Godeschalk, M., Assimilatie en heropvoeding: Beleid van de overheid en kerkelijk en partikulier initiatief ten aanzien van gerepatrieerden uit Indonesië (Nijmegen 1988) Doctoraalscriptie Katholieke Universiteit Nijmegen 1988

184.

Goei, L. de (red.), Lau Mazirel. Woonwagenvolk (Amsterdam 1987)

185.

Goei, L. de, 'Lau Mazirel en de woonwagenwet van 1968' in: P. Hovens en R. Dahler (red.), Zigeuners in Nederland (RijswijkINijmegen 1988) 145-194

186.

Gordijn, M.l. en J.G. Gosman, Parlement en minderheden: onderzoek naar de houding van het parlement ten aanzien van de problematiek van de culturele minderheden in de periode mei 1971 tot en met april 1981 (Leiden 1981)

187.

Graaff, B.G.J. de, "Strijdig met de tradities van ons volk. Het Nederlandse beleid ten aanzien van vluchtelingen in de jaren dertig' in: Jaarboek Buitenlandse Zaken 1987-1988 (Den Haag 1988) 169-187

188.

Greilsammer, M., Een pand voor het paradijs. Leven en zelfbeeld van Lowys Porquin, Piëmontees zakenman in de zestiende-eeuwse Nederlanden (Tielt 1990)

189.

Groenendael, A.J.M., Dilemma's van regelgeving: de regularisatie van illegale buitenlandse werknemers 1975-1983: een case studie naar het functioneren van regels als instrument van overheidsbeleid (Alphen aan den Rijn etc. 1986)

190.

Groenendijk, C., 'Van gastarbeider tot medeburger', Beleid en Maatschappij (1979) .2,52-63

191.

Groenendijk, C., 'Verboden voor Tukkers. Reacties op rellen tussen Italianen, Spanjaarden en Twentenaren in 1961' in: F. Bovenkerk e.a. (red.), Wetenschap en partijdigheid Opstel/en voor André J.F. Köbben (AssenIMaastricht 1990) 55-95

192.

GTÜndemann, R.W.M., Migranten, gezondheid en kontakten met de Nederlandse gezondheidszorg: een overzicht van ontwikkelingen in de periode 1975-1985, gebaseerd op onderzoekspublikaties (Leiden 1985)

193.

Haan, A.M.J. de, 'Uit de geschiedenis van de Nederlandse Vereniging ten behoeve van Zeelieden van elke nationaliteit, in 1964 Vereniging Hospitaalkerkschip "De Hoop" (1898-1972)', Jaarboek Die Haghe (1978), 101-116

194.

Haffmans, M. en P. de Mas, De gezinshereniging van Marokkanen in Nederland, 1968-1984: een onderzoek naar de omvang, de aard en de gebieden van herkomst en vestiging (Den Haag 1985)

41

--

---

195.

Halm, KJ., Het Jodinnetje: Holland 1942 (Haarlem 1991)

196.

Hamoen, C., 'De problemen van een Joodse slager in Woerden, 1785-1788', Heemtijdinghen 24 (1988), 72-76

197.

Harms, I. en T. Pollmann, In Nederland door omstandigheden (Baam/Den Haag 1987)

198.

Harmsen, P., F. van Leeuwen en M. van Rijen, 'Wetenschappelijk racisme. Vergeten aspecten in de Nederlandse geschiedenis' in: M. Hisschemó'Jler (red.), Een bleek bolwerk Racisme en politieke strategie (Amsterdam 1988) 99-117

199.

Hart, S., Geschrift en Getal. Een keuze uit de demografisch economisch- en sociaal-historische studiën op grond van Amsterdamse en Zaanse archivalia, 1600-1800 (Dordrecht 1976)

200.

Haveman, P., Zigeuners in de Nederlandse letterkunde van de 17e en 18e eeuw (Amsterdam 1985) Doctoraalscriptie Nederlands Amsterdam 1985

201.

Heek, F. van, Chineesche immigranten in Nederland (Amsterdam 1936)

202.

Heekeren, V. van, Trekkers en blijvers; kroniek van een Haags-Indische familie (Franeker 1980)

203 .

Heering, A., 'Italianen in Nederland' in: A.H. Huussen jr. e.a. (red.), Vreemdelingen ongewenst en bemind (Groningen 1991) 15-19

204.

Hees, P. van, 'Vlaamse activisten als politieke vluchtelingen in Nederland tijdens het interbellum', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3, 394-411

205.

Heijden, C.G.W.P. van der, 'Migratie en economische conjunctuur in het Oostbrabantse textielgebied, 1850-1920', Noordbrabants Historisch Jaarboek 4 (1987), 83-120

206.

Heijs, E., 'De Nederlandse nationaliteit van Indische Nederlanders. Een historische terugblik' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 58-66

207.

Hemrnendinger, J. en R. Buenting (red.), De kinderen van Buchenwald: wat is er geworden van de duizend joodse kinderen die in 1945 werden bevrijd? (Baarn 1985)

208.

Henkes, B., 'German maids in prosperous "Guldenland" (Guilderland) and the land of mornl threat: nation images and national identity during the Interbellum period', in: A. Galema e.a. (red.), Images ofthe nation. Different meanings of Dutchness 1870-1940 (Amsterdam 1993) 133158

209.

Henkes, B., 'Verschoven beeldvorming over Duitse dienstbodes in Nederland: van volgzaamheid naar verraad', Tijdschrift voor Vrouwenstudies 9 (1988), 290-308

210.

Hermens, P., Buitenlandse arbeiders in het Zuid-Limburgse kolendistrict, in het bijzonder de rol van de Duitse arbeiders in de mijnen, 1900-1930 (scriptie geschiedenis) (Tilburg 1983) Scriptie Mollerinstituut Tilburg 1983

211.

Hermus, J, Hongaren en Tsjechoslowaken in Nederland Opvang en integratie van vluchtelingen (Groningen 1985) Doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Groningen 1985

212.

Hermus, J., Vlucht naar de vrijheid De Hugenoten en de Nederlanden (AmsterdamlDieren 1985)

42

- - - -

-----------

-

--------

----

-

--------

213.

Heupers, E., 'Scharenslijpers en kiekkastenvolk' , Neerlands Volksleven 1 (1964), 63-72

214.

Heuvel-Strasser, E. van den, 'Vluchtelingen- of vreemdelingenbeleid. De Nederlandse overheid en de Belgische vluchtelingen, 1914-1915', Tijdschrift voor Geschiedenis 99 (1986), 184-202

215.

Hirzel, W., "Tanta est fiducia gentis". Les régiments suisses au service des Pays-Bas (Coppet 1972)

216.

Hof, W.J. op 't, De visie op de joden in de nadere Reformatie tijdens het eerste kwart van de zeventiende eeuw (Amsterdam 1984)

217.

Hofineester, K., "'In den kerk Israëlieten" . .. en daarbuiten? De identiteit van de joodse . minderheid in Nederland 1796-1940', Ex Tempore 11 (1992), 235-243

218.

Hofineester, K., Van talmoed tot statuut: Joodse arbeiders en arbeidersbewegingen in Amsterdam, Londen en Parijs, 1880-1914 (Amsterdam 1990)

219.

Hondius, D., Terugkeer. Antisemitisme in Nederland rond de bevrijding ('s-Gravenhage 1990)

220.

Honoré Naber, S.P. I' (red.), Reisebeschreibungen von deutschen Beamten und Kriegsleuten im Dienste der Niederländischen West- und Ost- Indischen Kompagnien 1602-1797 (Den Haag 1930-2)

221 .

Hoorn, I. van en H. Oosterhof, Sporen van een koloniaal verleden: de komst van Indische Nederlanders naar Apeldoorn (Apeldoorn 1990)

222.

Hovens, P. en R. Dahler, (red.), Zigeuners in Nederland: cultuur, geschiedenis en beleid (NijmegenlRijswijk 1988)

223.

Hovens, P. en J. Hovens, Zigeuners, woonwagenbewoners en reizenden: een bibliografie Gypsies, caravandwe//ers and trave//ers: a bibliography (Rijswijk 1982)

224.

Hulst, lW. van, Kerkelijk antisemitisme: enkele voorbeelden uit Nederland en Duitsland 1920-1945 (Sliedrecht 1990)

225.

Huussen, A.H., 'Criminalisering van vreemdelingen, een minderheid in de Republiek', in: J.W. ter Avest en H. Roozenbeek (red.), Stigmatisering en strafrecht Special van Leischrift (Leiden 1990) 35-43

226.

Huussen, A.H., 'De joden in Nederland en het probleem van de toleratie' in: M. Gijswijt-Hofstra (red.), Een schijn van verdraagzaamheid Afwijking en tolerantie in Nederland van de zestiende eeuw tot heden (Hilversum 1989) 107-130

227.

Huussen, A.H. e.a. (red.), Vreemdelingen ongewenst en bemind (Groningen 1991)

228.

Huygers, H., 'De N.H.M. en Haarlem. Gastarbeid en sociaal protest als gevolg van ondernemersbeleid en conjunctuur: een staking in 1841' in: A. Doedens e.a. (red.), De strijd om het bestaan: Bijdragen tot lokale geschiedenis van Nederland in de eerste helft van de negentiende eeuw (Amsterdam 1983), 51-63

229.

Immerzeel, B., Moluks verzet WO IJ: de rol van Molukkers in het verzet in de Tweede Wereldoorlog = Perlawanan orang2 Maluku da/am Perang Dunia 11: peranan orang2 Maluku da/am per/awanan (Utrecht 1992)

43

=

230.

. Israel, J.I., 'An Amsterdam Jewish merchant of the golden age: Jeronimo Nunes da Costa (1620-1697), agent of Portugal in the Dutch Republic', Studia Rosenthaliana 18 (1984), 21-40

231.

Israel, J.I., 'The economie contribution of Dutch Sephardic Jewry to Holland's Golden Age, 1595-1713', Tijdschrift voor Geschiedenis 96 (1983),505-535

232.

Jansen, F., 'Schelden op immigranten', Hol/ands Maandblad (1984) 9, 6-15

233.

Janssens, H., 'Vrouwelijke (gast)arbeid in krisistijd. Een onderzoek naar de positie van vrouwen op de industriële arbeidsmarkt in Nederland, 1918-1939', Tijdschrift voor vrouwenstudies 4 (1983), 497-521

234.

Jong, W. de, 'The development of inter-ethnic relations in an old district of Rotterdam between 1970 and 1985', Ethnic and Racial Studies 12 (1989) 2, 256- 277

235.

Jongerius, A. en G. Mak, 'Beeldvorming. Zigeuners van 1868 tot 1904', Afdruk (1985) 16, 17-18

236.

Jonker, C., R. Kerkhoven en P. Oefner, Beleid en woonwagenbewoners in Nederland 1903-1973 (Amsterdam 1973) Doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam 1973

237.

Jüngen, J.A.G, 'Ubi bene, ibi patria? Immigranten en gevestigd Nederland, nu en vóór 1900' in: . M. Gijswijt-Hofstra (red.), Een schijn van verdraagzaamheid. Afwijking en tolerantie in Nederland van de zestiende eeuw tot heden (Hilversum 1989) 263-286

238.

Kaam, B. van, "Het trouwste deel van Nederlandsch-Indië"? De werving van Ambonese soldaten voor het KNIL' in: J. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 108-120

239.

Kappen, O. van, Geschiedenis der zigeuners in Nederland. De ontwikJceling van de rechtspositie der Heidens of Egyptenaren in de Noordelijke Nederlanden, 1420-ongeveer 1750 (Assen 1965)

240.

Kappen, O. van, 'Histoire de tsiganes aux Pays-Bas. L'évolution du statut des "paiens' ou Egyptiens dans les Pays-Bas du Nord', Acta Neerlandica Historica 11 (1968), 160-188

241.

Keesom, J. en K. Mulder, Het naadje van de kous: de geschiedenis van Joegoslavische vrouwen in Emmen (Emmen 1989)

242.

Kennett, D.H., 'An English merchant in Holland in 1737 and 1738', &onomisch en sociaalhistorisch jaarboek 35 (1972), 148-186

243.

Kerke, H. van de, 'De Taibah-moskee te Amsterdam in de geschiedenis van de Hindoestaan-Surinaamse moslims' in: R. Kloppenburg en L. Pathmamanoharan- Dronkers (red.), Religieuze minderheden in Nederland (Utrecht 1986) 33-45

244.

Ketelaar, H., 'Duitse dienstboden in Hilversum. De migratie van Duitse dienstboden naar . Hilversum in de periode van 1 januari 1919 tot 1 januari 1925', Eigen Perk 9 (1989), 9-15, 38-42

245.

Kijlstra, R.W. 'Hungarian refugees in Holland; reception, care and integration' in: G. Beijer (red.), De vluchtende mens, symbool van de samenleving (Wageningen 1960) 229-235

246.

Klein, P.W., "'Littie London": British merchants in Rotterdam during the seventeenth and eighteenth centuries', in: D.C. Coleman en P. Mathias (red.), Enterprise and Bistory. Essays in honour of Charles Wi/son (Cambridge 1984) 116-134

44

------,-

- -

--

-

- -----

-- -

--

-

247.

Knaap, GJ. en W.Chr. Manuhutu (red.), Sedjarah Maluku: Molukse geschiedenis in Nederlandse bronnen (Amsterdam 1992)

248.

Knotter, A., 'De Amsterdamse bouwnijverheid in de 1ge eeuw tot ca. 1870. Loonstarheid en trekarbeid op een dubbele arbeidsmarkt', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 10 (1984), 123-154

249.

Knotter, A. en J.L. van Zanden, 'Immigratie en arbeidsmarkt in Amsterdam in de 17e eeuw', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 13 (1987), 403-431

250.

. Kommers, J., 'Beelden van zigeuners in Nederlandse jeugd- en reisliteratuur' in: P. Hovens en R. Dahler (red.), Zigeuners in Nederland (RijswijkINijmegen 1988) 53-92

251.

Kommers, J., Kinderroof ofzigeunerroof. Zigeuners in kinderboeken (Utrecht 1993)

252.

Koopmans, J.W., 'Vreemdelingen in Hollandse dienst 1545-1588. Opmerkingen bij het werk van BrieIs', in: A.H. Huussen jr. e.a. (red.), Vreemdelingen ongewenst en bemind (Groningen 1991) 37-45

253.

Kornalijnslijper, N., 'Minderheden in de twintigste eeuw: vestigings- en trekvrijheid als toetsstenen van tolerantie' in: M. Gijswijt-Hofstra (red.), Een schijn van verdraagzaamheid. Afwijking en tolerantie in Nederland van de zestiende eeuw tot heden (Hilversum 1989) 287-309

254.

Kövi, A., 'Hongaarse immigratie na 1956', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3,446-459

255.

Kraak, J.H., P. Ploeger en F.O.J. Kho, De repatriëring uit Indonesië; een onderzoek naar de

integratie van de gerepatrieerden in de Nederlandse samenleving (Amsterdam 1958)

256.

Kreukels, L.H.M., 'Vreemd gespuis en onbedorven jongens en mannen. Buitenlanders in de Limburgse mijnen' in: J. Dubbelman en 1. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 66-76, 210

257.

Kuyer, HJ.M., Twee jaar na de vlucht; een onderzoek naar aanpassing en persoonlijkheid van Hongaarse vluchtelingen (Nijmegen 1963)

258.

Labots, 0., Franse hoer en blixemse mof. Landelijk overheidsbeleid ten aanzien van vreemdelingen en de praktijk van het strafrecht in Rotterdam in de eerste helft van de negentiende eeuw (Utrecht 1988) Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht 1988

259.

Lagendijk, A., Schakel tussen twee werelden. Repatriërings- en troepenschepen naar en van Indië 1945-1951 (Amsterdam 1991)

260.

Lalmahomed, B., Hindostaanse vrouwen. De geschiedenis van zes generaties (Utrecht 1993)

261.

Landman, N., Van mat tot minaret; de institutionalisering van de islam in Nederland (Amsterdam 1992)

262.

Langeveld, J., Naar een ideologiekritiek; Deel Il, Ideologie omtrent gastarbeid (Nijmegen 1972) Doktoraalscriptie Katholieke Universiteit Nijmegen 1972

263.

Laporte, G., Belgische geïnterneerden in Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog (Gent 1981)

45

-

264.

Leenders, J., Mijn eenzame strijd: het leven van Riny van Wesenbeeck, een woonwagenvrouw (Eindhoven 1992)

265.

Leenders, M., Ongenode gasten. Van traditioneel asielrecht naar immigratiebeleid, 1815-1938 (Hilversum 1993)

266.

Leenders, M., 'Vluchtelingen en vreemdelingen in Amsterdam. Liberale opvang tussen 1870 en 1900', Ons Amsterdam 4 (1992), 202-205

267.

Leenders, M. en W. Orth-Sanders, 'Rotterdam en de Belgische vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog', Rotterdams Jaarboekje (1992), 261-283

268.

Leget, J.N., 'Hollandgangers uit Fürstenau' in: D.F. Goudriaan e.a. (red.), Gedenkboek 19481978. Afdeling Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging (Haarlem 1979) 9-19

269.

Lestrade, P.J. 'Ketellappers, koperslagers en paraplumakers uit Auvergne' , Gens Nostra 41 (1986), 1-4

270.

Leydesdorff, S., 'Das gebrochene Schweigen. Lebensgeschichten von Oberlebenden des jüdischen Proletariats in Amsterdam', BIOS (1988) 2, 17-26

271.

Leydesdorff, S., Wij hebben als mens geleefd Hef joodse proletariaat van Amsterdam 1900-1940 (Amsterdam 1987)

272.

Linssen, G.C.P., 'De vreemdeling als gangmaker van de industriële ontwikkeling in Limburg gedurende de periode 1839-1939', Economisch en sociaal-historisch jaarboek 44 (1981), 247-266

273.

Lintum, C. te, 'Emigratie over Rotterdam in de 18e eeuw', De Gids 72 (1908), 323-335

274.

Lohmann-De Reever, M. (red.), 'Belgische vluchtelingen te Amsterdam in oktober 1914', in: Jaarboek van het genootschap Amste/odamum 69 (1976) 143-167

275.

Lourens, P. en J. Lucassen, Lipsker op de Groninger fichelwerken: een geschiedenis van de Groningse steen industrie met bijzondere nadruk op de Lipper trekarbeiders 1700-1900 (Groningen 1987)

276.

Lourens, P. en J. Lucassen, 'Mechanisering en arbeidsmarkt in de Groningse steenbakkerijen gedurende de negentiende eeuw', Jaarboek voor de geschiedenis van bedrijf en techniek I (1984), 188-215

277.

Lucassen, J., 'Beschouwingen over seizoensgebonden trekarbeid naar het westen van Nederland, _ ca. 1600-ca.l800', Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 8 (1982), 327-358

278.

Lucassen, J., Dutch long distance migration. A concise history 1600-1900 (Amsterdam 1991)

279.

Lucassen, J., 'Hannekemaaiersbrieven, 1860-1889. Een bijdrage tot de geschiedenis van de arbeidsverhoudingen in de Friese hooibouw', 1t Beaken 49 (1987), 200-229

280.

Lucassen, J., 'Joodse Nederlanders 1796-1940: een proces van omgekeerde minderheidsvorming' in: H. Berg, E. Fischer en Th. Wijsenbeek (red.), Joodse ondernemers en ondernemingen, 17961940 (Amsterdam 1994), 32-47

281.

Lucassen, J., Migrant labour force in Europe, 1600-1900. The drift to the North Sea (LondenlSydney/Wolfeboro 1987)

46

--'

.- - -

--

--

-

282.

Lucassen, J., ' Migratory labour and the defence of labour interests: experiences in pre-twentieth century Europe' in: Internationale Tagung der Historiker der Arbeiterbewegung, 22. Linzer Konferenz 1986 (Wenen 1987) 64-79

283.

Lucassen, J., Naar de kusten van de Noordzee: trekarbeid in Europees perspektief, 1600-1900 (Gouda 1984)

284.

Lucassen, J., ' The Netherlands, the Dutch and long-distance migration, in the late sixteenth to - early nineteenth centuries' in: N. Canny (red.), Europeans on the move: studies on European migration, 1500-1800 (Oxford 1994), 153-191

285.

Lucassen, J., 'Quellen zur Geschichte der Wanderungen, vor allem der Wanderarbeit, zwischen Deutschland und den Niederlanden vom 17. bis zurn 19. Jahrhundert' in: E. Hinrichs en H. van Zon (red.), Bevölkerungsgeschichte im Vergleich: Studien zu den Niederlanden und Nordwestdeutschland (Aurich 1988) 75-89

286.

Lucassen, J. en R. Penninx, Nieuwkomers: immigranten en hun nakomelingen in Nederland, 1550-1985 (Amsterdam 1985)

287.

Lucassen, J. en R. Penninx, Nieuwkomers, nakomelingen, Nederlanders. Immigranten in Nederland, 1550-1993 (Amsterdam 1994)

288.

Lucassen, J., R. Penninx, L. van Velzen en A. Zwinkels, Trekarbeid. Van de Middellandse Zeegebieden naar West-Europa. Een bibliografisch overzicht (Nijmegen 1974)

289.

Lucassen, L., 'A blind spot: migratory and travelling groups in Western-European historiography', International Review of Social History 38 (1993), 209-235

290.

Lucassen, L., 'En men noemde hen zigeuners ': de geschiedenis van Kaldarasch, Ursari, Lowara en Sinti in Nederland: 1750-1944 (Amsterdam/'s-Gravenhage 1990)

291.

Lucassen, L, "'Opgenomen in de frisheid van het Nederlandse onderwijs": gerepatrieerden en Molukkers op Nederlandse scholen, 1946-1969', in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders 1946-1964 (Den Haag 1994), 94-107

292.

Lucassen, L., 'Het onontkoombare nationaliteitsbeginsel. Een bespreking van enige recente literatuur over (im)migratie en natievorming' , Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 19 (1993) 4, 489-505

293.

Lucassen, L., 'Poepen, knoeten, mieren en moffen. Beeldvorming over Duitse immigranten en trekarbeiders in zeventiende- en achttiende kluchten' in: J. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 29-37

294.

Lucassen, L., 'Under the cloak of begging? Gypsy occupations in Western Europe in the 19th and 20th centuries', Ethnologia Europaea 23 (1993), 75-94

295.

Lucassen, L., 'The power of defmition. Stigmatisation, minoritisation and ethnicity illustrated by the history of gypsies in the Netherlands', Netherlands ' Journal of Social Sciences 27 (1991) 2, 80-91

296.

Lucassen, L., 'Stigmatisering, minderheidsvorming en etniciteit. De geschiedenis van zigeuners in _ Nederland sedert de 18e eeuw', Migrantenstudies 6 (1990) 4, 2-18

47

- -

-

-

--

-

---- -

-

--

297.

Lucassen, L., 'De weg naar Auschwitz' in: J.W. ter Avest en H. Roozenbeek (red.), Stigmatisering en strafrecht. De juridische positie van minderheden in historisch perspectief (Leiden 1990) 127-134

298.

Lucassen, L. en A. Köbben, Het partiële gelijk Controverses over het onderwijs in de eigen taal en cultuur en de rol daarbij van beleid en wetenschap (1951-1991) (AmsterdamlLisse 1992)

299.

Lucassen, L. en W. Willems 'Wanderers or migrants? The movements of gypsies from Eastern to Western Europe (1860-1940)', in: R. Cohen (red.), The Cambridge Survey of World Migration volume V: Migration in Europe, 1880-1950 (Cambridge, CUP 1994)

300.

Makaske, P., De Joodse gemeenschap van Avereest: een terugblik op het Joodse leven in de gemeente Avereest, voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (Bunne 1992)

301.

Manuhutu, W., 'Molukkers in Nederland. Migranten tegen wil en dank', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3,432-445

302.

Manuhutu, W. en H. Smeets (red.), Tijdelijk verblijf de opvang van Molukkers in Nederland. 1951 (Amsterdam 1991)

303.

MarshalI, A., The import oflabor; the case ofthe Netherlands (Rotterdam 1973)

304.

McNeill, W.H., 'Migratie in historisch perspectief, De Gids 148 (1985), 191-207

305.

Meijer, J., Hoge hoeden/lage standaarden. De Nederlandse Joden tussen 1933 en 1940 (Baarn 1969)

306.

Meijer, J., Zij lieten hun sporen achter. Joodse bijdragen tot de Nederlandse beschaving (Utrecht 1964)

307.

Meijers, H. en B. de Rooij, 'Rechtsproblemen van buitenlandse zigeuners' in: P. Hovens en R. Dahler (red.), Zigeuners in Nederland (RijswijkINijmegen 1988) 283-352

308.

Meloen, J.D., Waar een wiel is, is een wet: woonwagenbewoners, discriminatie en de gemeente 's-Gravenhage (Leiden 1990)

309.

Merriënboer, J.C.FJ. van, 'Vluchtelingen voor Hitler ongewenst in Nederland. Het beleid van de Nederlandse regering ten aanzien van Duitse vluchtelingen, 1933-1940', in: D. Mulder en B. Prinsen (red.), Uitgeweken. De voorgeschiedenis van het kamp Westerbork (Hooghalen 1989) 3854

310.

Mertens-Westphalen, H., 'De Duitser en de Hollandgänger in de kluchten uit de 17e en 18e eeuw', in: A. Eiynck e.a. (red.), Werken over de grens: 350 jaar geld verdienen in het buitenland (AssenlCloppenburgIHoornlLingen, 1993) 52-59

311.

Meulenbroek, H., 'De Duitse dienstmeisjes', Vrij Nederland, Bijlage 28 (13 november 1982), 28-47

312.

Michman, J., 'Gothische torens op een Corintisch gebouw. De doorvoering van de emancipatie van de joden in Nederland', Tijdschrift voor geschiedenis 89 (1976), 493-517

313.

Michman, J., 'Historiography of the Jews in the Netherlands' in: Dutch Jewish History. Proceedings ofthe Symposium on the History ofthe Jews in the Netherlands, 1982 (Jeruzalem 1984) 7-29

48

:!!'-" ....

-

- - - - - -

-

--

--

--

-

314.

Michman, D., The jewish refugees from Germany in the Netherlands 1933-1940 (Jerusalem 1978)

315.

Michman, D., Het liberale Jodendom in Nederland 1929-1943 (Amsterdam 1988)

316.

Michman, D., 'De joodse emigratie en de Nederlandse reactie daarop tussen 1933 en 1940' in: K. Dittrich en H. Würzner (red.), Nederland en het Duitse Exil 1933-1940 (Amsterdam 1982) 93-108

317.

MielIet, R.L., 'Immigratie van katholieke Westfalers en de modernisering van de Nederlandse detailhandel', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987) 3, 374-393

318.

Miellet, R.L., 'Westfaalse ondernemers en de opkomst van het Nederlandse grootwinkelbedrijf tot circa 1920', Jaarboek voor de Geschiedenis van Bedrijf en Techniek 3 (1986), 135-157

319.

Moch, L.P., Moving Europeans. Migration in Western Europe since 1650 (Bloomington 1992)

320.

Moore, B., Refugees from Nazi Germany in the Netherlands, 1933-1940 (DordrechtIBostonlLancaster 1986)

321.

Moore, B., Rode Hulp. De opvang van Duitse vluchtelingen in Groningerland 1933-1940 (Groningen 1986)

322.

Mulder, K., Hannekemaaiers en kiepkerels (Haren 1971)

323.

Muus, Ph.J., 'Vijfentwintig jaar migratie van Marokkanen naar Nederland', Geografisch Tijdschrift 24 (1990), 87-92

324.

Muus, Ph.J. en R. Penninx, Immigratie van Turken en Marokkanen in Nederland; een analyse van de ontwikkeling tussen 1970-1990, een vooruitblik op te verwachten immigratie en de . consequenties voor beleid (Den Haag 1991)

325.

Noordegraaf, L., 'Buitenlanders in de Republiek' in: F. Wieringa (red.), Republiek tussen vorsten; oranje, opstand, vrijheid, geloof (Zutphen 1984) 119-128

326.

Nusteling, H.P.H., 'The Netherlands and the Huguenot émigrés' in: J.A.H. Bots en G.H.M. Posthumus Meyjes (red.), La Révocation de I'Edit de Nantes et les Provinces Unies (AmsterdamlMaarssen 1986) 17-34

327.

Odeijn, H., "'Op weg naar werk ver van huis". Marokkaanse emigratie in historisch perspectief, Migrantenstudies 9 (december 1993) no. 4, 34-47

328.

Obdeijn, H., 'Van internationale forens tot immigrant: Marokkaanse en Turkse migranten in Nederland', Tijdschrift voor Geschiedenis 100 (1987), 460-474

329.

Oberman, H.A. en F.Oberman, (red.), Wortels van het antisemitisme: christenangst en jodenramp in het tijdperk van humanisme en reformatie (Kampen 1983)

330.

Ooijen, D.A.Th., ''Je moet weg hier komen mensen wonen'~ Woonwagenbeleid in Nederland 1890-1990 (Den Haag 1993)

331.

Ooijen, H. van (red.), De islam in West-Europa, in het bijzonder in Nederland: een bibliografie m.b.t. de islam en islamitische immigranten en de reactie van de samenleving, 1970-1991 = a . bibliography of islam and islam ic immigrants and society 's reactions, 1970-1991 (Nijmegen 1991)

49

-

-

-

-------

332.

Oostindië, G. en E. Maduro, In het land van de overheerser 1/: Antillianen en Surinamers in Nederland 163411667-1954 (DordrechtiCinnaminson 1986)

333 .

Peucker, P.M., Heerendijk. Hernhutters in IJsselstein, J736-1770 (Utrecht 1991)

334.

Paasman, B., 'Mens of dier? De beeldvorming over negers in de tijd voor de rassentheorieë·n ' in: 1. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 92-107

335.

Pennartz, PJJ., Een inventariserend onderzoek van gemigreerde woonwagenbewoners over de periode 1965 tlm 1970 (Wageningen 1971)

336.

Penninx, R., Immigrants and organised labour in the Netherlands as a field of research in social history (1989)

337.

Penninx, R., 'International migration in Western Europe since 1973: developments, mechanisms and controls " International Migration Review 20 (1986) 76, 951- 972

338.

Penninx, R., Minderheidsvorming en emancipatie: balans van kennisverwerving ten aanzien van immigranten en woonwagenbewoners 1967-1987 (Alphen aan den RijnlBrussel 1988)

339.

Penninx, R., 'Research and policy with regard to ethnic minorities in the Netherlands; an historical outline and the state of affairs', International Migration 22 (1984), 345-366

340.

Penninx, R., Wie betaalt, bepaalt? De ontwikkeling en programmering van onderzoek naar migranten, etnische minderheden en woonwagenbewoners 1955-1985 (Amsterdam 1988)

341.

Penninx, R., H.C. van Renselaar en L. van Velzen, Onderzoek Turkijë. 197411975, Conclusies en beleidsaanbevelingen, NUFFICIIMWOO (Den Haag 1975)

342.

Penninx, R. en L. van Velzen, Kaste-vorming in Nederland?: buitenlandse arbeiders in de Nederlandse economie, ontwikkelingen en beleid Cs-Gravenhage 1976)

343 .

Philips, J.F.R., 'Een terreinverkenning omtrent de omvang en richting van de migratie in Maastricht en Zuid-Limburg tijdens de achttiende eeuw' in: Liber Amicorum Edm. MA.H. Delhougne (Roermond 1982), 137-170

344.

Poeze, H.A. e.a., In het land van de overheerser. Deel I: Indonesiërs in Nederland 1600-/950 (Dordrecht 1986)

345.

Pollman, T. en J. Seleky, Terug op de Molukken. Lunetten. Moluks dorp in Nederland (Hoevelaken 1986)

346.

Pollrnann, T. en J. Seleky, Istori-istori Maluku. Het verhaal van de Molukkers (Amsterdam 1979)

347.

Pot, G.P.M., 'Het beleid ten aanzien van bedelaars, passanten en immigranten te Leiden', Leids

Jaarboekje 79 (1987), 82-95 348. 349.

Potts, Lydia, The world labour market. A history of migration (London 1990) Praag, C.S. van, 'Het overheidsbeleid inzake allochtone groepen' in: H. Verwey-Jonker (red.),

Allochtonen in Nederland (Den Haag 1971) (bron) 350.

Preedy, S.E., Negers in de Nederlanden, 1500-1863 (Nijmegen 1984)

50

.-

351.

Prins, W.F., 'Fugitieven en passanten', Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afd. Letterkunde, Nieuwe Reeks 43 (1980) 2

352.

Puffelen, A.E. van, 'Deutsche Auswanderung nach Holland im 18. Jahrhundert, erläutert am Beispiel des Bergischen Landes' , Zei/schrift Berg. Geschichtsverein 87 (1974/76), 51-76

353.

Puijenbroek, FJ.M. van, Beginnen in Eindhoven. Allochtoon ondernemingsinitiatief in de negentiende eeuw (Eindhoven 1985)

354.

Quik, H.G., Thuisgekomen in Nederland: Indische Nederlanders en gerepatrieerden in de wetten voor oorlogsgetroffenen (Leiden 1988)

355.

Ramakers, J., "Hier is een schuld te voldoen!' Het huisvestingsbeleid voor repatrianten, vergeleken met joodse vluchtelingen' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 108-120

356.

Ramakers, J., "'Maar de Joden zijn toch slechte mensen ... ". Nederlandse katholieken en Joden vanaf de Joodse emancipatie tot de tweede helft van de negentiende eeuw' , Kleio 27 (1986) 10, 9-15

357.

Ramakers, J., "'Godsmoordenaars en adderengebroed". Het antisemitische vijandbeeld bij de Nederlandse katholieken in de negentiende eeuw', in: H. Righart (red.), De zachte kant van de politiek Opstellen over politiek en cultuur (Den Haag 1990) 88-106

358.

Ramakers, J., 'De houding van Nederlandse katholieken tegenover de joden, 1900-1940' in: D. van Arkel e.a. (red.), Van oost naar west. Racisme als mondiaal verschijnsel (Baam!Den HaagIBrussel 1990) 87-100

359.

Rath, J., Minorisering: de sociale constructie van 'etnische minderheden' (Amsterdam 1991)

360.

Rath, J., K. Groenendijk en R. Penninx' De erkenning en institutionalisering van de islam in België, Groot Brittannië en Nederland', Tijdschrift voor Sociologie 14 (1993) 1, 53-76

361.

Reijnders, C., Van 'Joodsche Natiën' tot Joodse Nederlanders. Een onderzoek naar getto- en assimilatieverschijnselen tussen 1600 en 1942 (Amsterdam 1969)

362.

Rijsdijk, A., 'De opvang van Indische Nederlanders: Een kille thuiskomst', Intermediair 21 (1985) 5, 55-63

363.

Rijsdijk, A., Repatriëring en opvang van Indische Nederlanders. Departementaal beleid 1945-1958 (Amsterdam 1985) Doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam 1985

364. .

Ringeling, A.B., Beleidsvrijheid van ambtenaren. Het spijtoptantenprobleem als illustratie van de activiteiten van ambtenaren bij de uitvoering van bel~id (Alphen aan den Rijn 1978)

365.

Ruland, L., De Friulaanse terrazzowerkers (Utrecht 1986)

366.

367.

Sansone, L., Schitteren in de schaduw; overlevingsstrategie ën, subcultuur en etnische identiteit van Creoolse jongens en jonge mannen uit de lagere klasse in Amsterdam: 1981-1991 . (Amsterdam 1992) Schelven, A.A., Omvang en invloed der Zuid-Nederlandsche immigratie van het laatste kwart der 16e eeuw (Den Haag 1919)

51

_

_

_

____

__

_~ _ _

__

_

368.

Schie, H.AJ. van, 'Restitution of economie rights after 1945' in: 1. Michman (red.), Dutch Jewish History (Jeruzalem 1984) 401-420

369.

Schlüter, D., 'De invloed van trekarbeid op een heksengeschiedenis', Vo/kscu/tuur 5 (1988) 3, 40-51

370.

Schöffer, 1., 'The Jews in the Netherlands: the position of a minority through three centuries', Studia Rosenthaliana 15 (1981), 85-100

371.

Schöffer, 1., 'Abraham Kuyper and the Jews' in: J. Michman (red.), Dutch Jewish History (Jeruzalem 1984) 237-259

372.

Schoonheim, C.M., Het encu/turatieproces bij in Neder/and gevestigde academici-vluchtelingen uit Oost-Europa (Utrecht 1962)

373.

Schuster, J., 'The State and Post-War Immigration into the Netherlands: The Racialisation and Assimilation of lndonesian Duteh' , European Journa/ of lntercultura/ Studies 3 (1991), 47-58

374.

Schutzman-Wider, J.,lndonesian women in The Hague: c%nial immigrants in the metropolis (New Vork 1967)

375.

Schwegman, M., 'Lagen der werkelijkheid. Italiaanse en Nederlandse vrouwen tijdens het interbellum', Jaarboek Vrouwengeschiedenis 2 (1981), 11 0-131

376.

Seeligmann, S., Bibliographie en historie. Bijdrage tot de geschiedenis der eerste Sephardim in Amsterdam (Amsterdam 1927)

377.

Seppen, G. en W.A.C. Walraven, Vreemdelingen en grensbewaking. Handleiding tot de kennis van het vreemdelingenvraagstuk en de grensbewakingsvoorschriften (Alphen aan den Rijn 1950)

378.

Sietaram, K., Onderontwikkeld gebied in eigen land; de woonwagensamenleving als sociaal-pedagogische opgave (Assen 1969)

379.

Sijes, B.A. e.a., Vervolging van zigeuners in Nederland 1940-1945 (Den Haag 1979)

380.

Sikkema, JJ., 'Een desa in Fryslän. Molukse moslims in Nederland 1951-1969', in: Skript 15 (1993) 4, 325-332

381.

Silva Rosa, J.S. da, Geschiedenis der Portugeesche Joden te Amsterdam (1593- 1925) (Amsterdam 1925)

382.

Slootmans, C.J.F., 'Florentijnen en Pisanen op de Bergse jaarmarkten', Ghulden Roos 41 (1981), 21-36

383.

Slootweg, D. en Ellen Derksen (red.), Boekoe Pienter Besar: 30 jaar Pasar Malam in Den Haag (Den Haag 1988)

384.

Snel, H. en D. Verdooner, Trouwen in Mokum (' s-Gravenhage 1991 )

385.

Snoek, J.M., De Nederlandse kerken en de joden 1940-1945: de protesten bij Seyss-Inquart: hulp aan joodse onderduikers: de motieven voor hulpverlening (Kampen 1990)

52

=

Jewish marriage in Amsterdam: 1598-1811

1'!IIIIIÎiIk....---!

386.

Sogner, S., 'Young in Europe around 1700: Norwegian sailors and servant-girls seeking employment in Amsterdam' in: J.P. Bardet, F. Lebrun et R. Ie Mée (red.), Mesurer et comprendre. Mélanges en I 'honneur de Jacques Dupaquier (Parijs 1993)

387.

Springer, F., 'Dagboek van een repatriant' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 15-23

388.

Stichting Huisvesting Alleenstaanden, In het goede kosthuis. Een halve eeuw gezellenhuizen in de mijnstreek (Hoensbroek 1965)

389.

Surie, H.G., 'De gerepatrieerden' in: H. Verwey-Jonker (red.), Allochtonen in Nederland (Den Haag 1971) 47-110

390.

Swart, A.H.J., De toelating en uitzetting van vreemdelingen (Deventer 1978)

391.

Tanja, J., 'Brabantse monsieurs, vlaamsche yveraers en Brabantse monsieurs Hollandtsche botticheyt' in: J. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 20-28

392.

Tanja, J., 'Een zeldzaam volk genegen om te dwalen. Over heidenplakkaten en heidenjachten in de Nederlanden 1420-1730' in: J. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 49-55

393.

Theunissen, H. e.a., Topkapi & Turkomanie. Turks-Nederlandse ontmoetingen sinds 1600 (Amsterdam 1989)

394.

Timmermans, p.e.w., De basisschool voor ieder. Een historische schets van de ontwikkeling van . . standenonderwijs naar anti-racistisch onderwijs en de plaats van de allochtone leerlingen daarin (Utrecht 1987)

395.

Tinnemans, W., Een gouden armband Een geschiedenis van mediterrane immigranten in Nederland (1945-1994) (Utrecht 1994)

396.

Tinnemans, W. (red.), L 'ltalianità: de Italiaanse gemeenschap in Nederland (Amsterdam 1991)

397.

Tschudi, P. von, Geschichte der deutschen Evangelischen Gemeinde im Haag (Göttingen 1932)

398.

Vaart, S.P. van der, Het Nederlandse vluchtelingenbeleid in de periode 1933-1940 (Utrecht 1981) Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht 1981

399.

Vaillant, R.E.F., 'Aantekeningen bij onderzoek naar de sociale positie van Indische migranten' in: W. Willems (red.), Bronnen van kennis over Indische Nederlanders (Leiden 1991) 131-143

400.

Valk, L.A. van der, 'Landverhuizersvervoer via Rotterdam in de negentiende eeuw', Economisch en sociaal-historisch jaarboek 39 (1976), 148-171

401.

Valkhoff, Z. en J. Withuis (red.), Leven in een niet-bestaan: beleving en betekenis van de joodse onderduik: een onderzoek naar de geschiedenis van acht joodse vrouwen die tussen 1942 en 1945 in Nederland ondergedoken waren (Utrecht 1992)

402.

Van immigrant tot emigrant: I JO jaar Hindostaanse immigratie (UtrechtlDen Haag 1983)

403.

Veetman, I. (red.), Uitgeweken: een vluchteling in Nederland: over Duitse vluchtelingen in Nederland 1933-1940 (Hooghalen 1990)

53

404.

Vellinga, M.L. en W.G. Wolters, ' De Chinezen' in: H. Verwey-Jonker (red.), Allochtonen in Nederland (Den Haag 1971)

405.

Vellinga, M.L. en W.G. Wolters, De Chinezen van Amsterdam. De integratie van een etnische minderheidsgroep in de Nederlandse samenleving (Amsterdam 1966)

406.

Verdeyen, R.W.R., België in Nederland 1914-1919. De vluchtoorden Hontenissen en Uden (Den Haag 1920)

407.

Vermeulen, H., Etnische groepen en grenzen; Chinezen, Surinamers en Turken (Weesp 1984)

408.

Vermeulen, H. e.a., De Grieken (Muiderberg 1985)

409.

Verwey-Jonker, H. (red.), Allochtonen in Nederland (Den Haag 1971) (2e druk 1973)

410

Verwey-Jonker, H. (red.), Ambonezen in Nederland (Den Haag 1959)

411.

Verwey-Jonker, H. en P.O.M. Brackel, The assimilation and integration ofpre- and postwar refugees in the Netherlands (Den Haag 1957)

412.

Visser, P., Broeders en vreemdelingen. Een studie van de opvang van Oost-Europese joodse emigranten in Nederland in de jaren 1881-1933 tegen de achtergrond van het Nederlands-joodse acculturatieproces (Amsterdam 1988) Doctoraalscriptie Amsterdam 1988

413.

Voorneman, R.N., Een onbekende groep Indische migranten: spijtoptanten uil Indonesië' (Amsterdam 1989) Doctoraalscriptie Amsterdam 1989

414.

Waar hebben we het aan verdiend?: ervaringen van mensen uit een woonwagen (Aduard 1981)

415.

Wensveen, J.H.P., Onze trekkende bevolking (Apeldoorn 1959)

416.

Wentholt, R., Buitenlandse arbeiders in Nederland; een veelzijdige benadering van een complex probleem (Leiden 1967)

417.

Wernink, J.H.A., Woonwagenbewoners, sociologisch onderzoek van een marginale groep (Assen 1959)

418.

Wieringa, F., Dongfeng-Oostenwind Chinezen in Nederland (Amsterdam 1990)

419.

Willems, W. (red.), Bronnen van kennis over Indische Nederlanders (Leiden 1991)

420.

Willems, W. (red.), Indische Nederlanders in de ogen van de wetenschap (Leiden 1990)

421.

Willems, W. (red.), Sporen van een Indisch verleden 1600-1942 (Leiden 1992)

422.

Willems, W. en A. Cottaar, Het beeld van Nederland. Hoe zien Molukkers, Chinezen, woonwagenbewoners en Turken Nederlanders en zichzelf? (Baarn 1989, herdruk 1994)

423.

Willems, W., A. Cottaar en D. van Arkel, 'Indische Nederlanders. Van marginale groep tot succesvolle migranten?' in: D. van Arkel e.a. (red.), Van oost naar west. Racisme als mondiaal verschijnsel (BaamlDen Haag/Brussel 1990) 34-51

54

424.

Willems, W. en L. Lucassen , 'Beeldvonning over zigeuners in Nederlandse encyclopediee'n (1724-1984) en hun wetenschappelijke bronnen' in: P. Hovens en R. Dahler (red.), Zigeuners in Nederland (RijswijkINijmegen 1988) 5-52

425.

Willems, W. en L. Lucassen , 'The church of knowiedge. Representations of gypsies in Dutch encyclopedias and their sources' in: M.T. Salo (red.), JOO years of gypsy studies (Cheverly, Maryland 1990) 31-50

426.

Willems, W. en L. Lucassen, 'Indische Nederlanders in een migratie-perspectief in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 3-12

427.

Willems, W. en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Neder/anders (1946-1964) (Den Haag 1994)

428.

Willems, W. en L. Lucassen, Ongewenste vreemdelingen. Buitenlandse zigeuners en de Nederlandse overheid: 1969-1989 (Den Haag 1990)

429.

Winckelmann, F. von, 'De commissie Wemer getoetst: Indische Nederlanders en de sociale dienst in Amsterdam' in: W. Willems en L. Lucassen (red.), Het onbekende vaderland. De repatriëring van Indische Nederlanders (1946-1964) (Den Haag 1994) 121-128

430.

Winckelmann, F. von, Indische Nederlanders en gerepatrieerden in Amsterdam: Een onderzoek naar sociale integratie in de periode 1953-oktober 1957 (Amsterdam 1991) Doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam 1991

43l.

Wintennans, JJ.C., Belgische vluchtelingen in Eindhoven 1914-1919 (Tilburg 1985)

432.

Wittennans, T., Socialorganization among Ambonese refugees in Holland (Amsterdam 1991, oorspr. 1955)

433.

Wolff, S. de, Geschiedenis der Joden in Nederland. Laatste bedrijf (Amsterdam 1946)

434.

Wubben, HJJ, "Chineezen en ander Aziatisch ongedierte": lotgevallen van Chinese immigranten in Nederland, 1911-1940 (Zutphen 1986)

435.

Wubben, H., 'Als Chinees immigrant in vooroorlogs Amsterdam', Ons Amsterdam 39 (1987), 121-126

436.

Wuite, R., Den Haag, zijn zigeuners en hun vervolging (Den Haag 1989)

437.

Voors, J., Een volk op doortocht. Zigeuners tijdens de 2e wereldoorlog (Amsterdam 1981)

438.

Voors, J., Wij zigeuners (BrusseVDen Haag 1967)

439.

Zanden, J.L. van, Arbeid tijdens het handelskapitalisme. Opkomst en neergang van de Hollandse economie 1350-1850 (Bergen 1991)

440.

Zeven, B., 'Balancerend op de rand van Nederland: de Chinese minderheid in de jaren 1910-1940' in: G. Benton en H. Venneulen (red.), De Chinezen (Muiderberg 1987) 40-64

441.

Zeven, B., Balancerend op de rand van Nederland. Een historisch onderzoek naar het ten aanzien van de Chinese minderheid gevoerde overheidsbeleid in de jaren 1918-1940 (Groningen 1984) Doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Groningen 1984

55

442.

Zeven, B., 'Van Chinezenreserves en pindamannen. De kijk van Nederlanders op Chinezen in de jaren 1910-1940' in: J. Dubbelman en J. Tanja (red.), Vreemd gespuis (Amsterdam 1987) 77-9 1

443 .

Zeven, B., 'Van pindatrommel tot Chinees restaurant. Chinezen in Nederland: een vergeten minderheid', VU magazine 14 (1985), 147-151

444.

Zevenbergen, C. en B. Oosterwijk (red.), Toen zij uit Rotterdam vertrokken: emigratie via Rotterdam door de eeuwen heen (Zwolle 1990)

445.

Zilverberg, S.B.J., 'Vluchtelingen in Nederland in de 17e eeuw', in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden deel 9 (Haarlem 1980) 319-321

446.

Zwitser, H.L., De militie van den staat; Het leger van de Republiek der Verenigde Nederlanden (Amsterdam 1991)

56

BRONNENOVERZICHT OVER DE PERIODE 1945-1993 HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN A. Bij de afdeling semi-statisch archief aanwezige bronnen

Uit het departementsarchief (1945-1990) Code 3: Juridische aangelegenheden Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 313.122 Krijgsgevangenen uit Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk in Nederland (1946-1951), map 433-436 Krijgsgevangenen op naam en verzoeken om invrijheidlating (1946-1951), map 1271-1409 Code van archiefstuk(ken): 313.123 Verzorging van krijgsgevangenen (1946-1950), map 450 Klachten over behandeling van Duitse krijgsgevangenen (1946-1949), map 451 Code van archiefstuk(ken): 317.292 Kanselarijrechten: - Nationaliteitsaangelegenheden (1950-1952), map 4748 - Paspoortaangelegenheden (1946-1954), map 4749 - Visumaangelegenheden (1950-1954), map 4750 - Verificatie paspoortgegevens verklaringen van vestiging (1954), map 4751 Code van archiefstuk(ken): 318 Asielrecht: - Kopieën (1951-1952), map 4814 - Gedeserteerde Poolse vissers (1952-1953), map 4815 - Inlichtingen omtrent asielrecht (1950), map 4822 Code van archiefstuk(ken): 321.121 Vrijlating van Duitse krijgsgevangenen die reeds voor de oorlog in Nederland woonden (19461951), map 372 Rode Kruis als beschermende mogendheid voor in Nederland gedetineerde Duitsers (1946-1949), map 374 Tewerkstelling Duitse krijgsgevangenen in Nederland; deel I (1946-1954)

57

-

-

-

Code van archiefstuk(ken): 321.210.3 Nationaliteit van bepaalde groepen van personen; allerlei zaken over Nederlandse nationaliteit, zoals nationaliteit van kind uit nietig huwelijk geboren, kinderen van Nederlandse moeder (al dan niet erkend door de vreemde vader), Nederlandse vrouwen gehuwd met vijandelijke onderdanen, Nederlandse vrouw gehuwd met vreemdeling, Poolse nationaliteit in Nederland; deel I (1945-1954), map 4985-4990 Code van archiefstuk(ken): 321.210.4 Nationaliteit van personen, onderzoek: - Onderzoek naar de nationaliteit van personen, op naam (1945-1954), map 4994-6574 Code van archiefstuk(ken): 321.211 Verkrijging en terugverkrijging nationaliteit (naturalisatie): - Afwijzing hematuralisatie van Nederlandse ex-SSers (1948), map 6578 - Naturalisatie van vier personen (1946-1954), map 6587-6590 Code van archiefstuk(ken): 321.23 Rechtsgelijkheid (hier o.a. discriminatie van bepaalde bevolkingsgroepen): - Rechtspositie vreemdelingen algemeen, antisemitisme, rechtspositie Duitsers (1946-1954) Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 313.121 Tewerkstelling van Duitse krijgsgevangenen in Nederland; deel 11 (1955-1958) Code van archiefstuk(ken): 313 .122 Opsporing en inlichtingen vreemdelingen: - Duitse krijgsgevangenen in Nederland (1957-1959) Code van archiefstuk(ken): 317.292 ICanselarijrechten: - Nationaliteitsaangelegenheden; deel 11 (1957) - Paspoortaangelegenheden; deel 11 (1955) - Visum aangelegenheden; deel 11 (1955-1964) Code van archiefstuk(ken): 318 Asielrecht: - Inlichtingen in verband met asielverlening (1958-1964) - Richtlijnen asielverlening commandanten van de Nederlandse marine (1956) - Asiel-verlening op naam, enkele zaken (1961-1964)

58

--

~

Code van archiefstuk(ken): 321.210.3 Nationaliteit van bepaalde groepen of personen: - Nationaliteit Polen in Nederland; deel II (1955) - Nationaliteit Ambonezen (1958-1963) Code van archiefstuk(ken): 321.210.4 Nationaliteit van personen, onderzoek: - Onderzoek naar nationaliteit personen, alfabetisch (1955-1964) Code van archi efstuk(ken): 321.211 Verkrijging en terugverkrijging nationaliteit: - Hernaturalisatie van Nederlandse emigranten die het Nederlanderschap verloren in het land van vestiging (1959) - Uitspreekbare namen bij naturalisatie (1958) - Formulieren ambtsberichten naturalisatieverzoeken; deel I (1961-1964) Naturalisatie op naam; alfabetisch (1962-1964) Code van archiefstuk(ken): 321.212.12 Processen-verbaal inzake kennisgeving t.b.v. Nederlanderschap: - Wet op Nederlanderschap, weigeringen; deel II (1955-1964) Behoud van Nederlanderschap (kennisgeving Nederlanderschap) op naam, alfabetisch (19621964) Code van archiefstuk(ken): 321.213 Verlies Nederlandse nationaliteit: diverse dossiers Code van archi efstuk(ken): 321.27 Overige grondwettelijke vrijheden (o.a. vrije meningsuiting): - Politieke activiteiten van vreemdelingen; deel I (o.a. vrije meningsuiting) (1959-1964) Code van archiefstuk(ken): 322.0 Strafrecht: - Wet op Justitiële Documentatie en Uitvoering; deel I en

n (1955-1958,

1959-1960)

COde van archiefstuk(ken): 322.01 Signalering personen (die in het opsporingsregister voorkomen): - Overeenkomst met België inzake inlichtingen betreffende Nederlandse personen die zich in België vestigen en omgekeerd; deel n (1957-1958) - Signalering van personen op naam, alfabetisch (1955-1964) COde van archiefstuk(ken): 322.101 Doorzending van dossiers, strafregisters en strafbladen: - Strafbladen vreemdelingen in Nederland; deel I en n (1956-1958, 1959-1964) 59

-

-

~-

-

-

-

---

- -

-

--

Code van archiefstuk(ken): 322.102 Inlichtingen betreffende gevangenen in Nederland: - Arrestatie Marokkanen (1961) - Diverse dossiers op naam, alfabetisch (1955-1964) Code van archiefstuk(ken): 322.22 Uitwijzing: - Eventuele uitwijzing (en toelating) van Franse OAS-leden; deel I (1962-1964) - Uitwijzing op naam, alfabetisch (1955-1964) Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 313.122 Opsporingen en inlichtingen vreemdelingen: - Inlichtingen (1965), map 399 - Duitse krijgsgevangenen in Nederland (ook tewerkstelling, deel 11) (1965), map 401 Code van archiefstuk(ken): 317.292 Paspoortaangelegenheden (1966-1973) Code van archiefstuk(ken): 321.210.2 Nationaliteitswetgeving: - Ontwerp van Wet op Nederlanderschap (1971-1972), map 2014 - Nationaliteit van kinderen tussen 27-12-1949 en 29-12-1951 in Suriname en de Ned. Antillen geboren kinderen (1967), map 2015 - Naturalisatie minderjarige kinderen (1968), map 2017 - Verklaring van het Nederlanderschap i.V.m. dubbele nationaliteit; deel 11 (1967-1973) - Nationaliteit van inwoners Suriname en Ned. Antillen; deel III (1966-1971), map 2021 Code van archiefstuk(ken): 321.210.3 Nationaliteit van bepaalde groepen en personen: - Dubbele nationaliteit van gezinsleden diplomatieke ambtenaren (1974), map 2070 - Nationaliteit/naturalisaties van personen afkomstig uit Nieuw-Guinea (papoea's) (1965-1969), map 2071 - Nationaliteiten Ambonezen; deel m (1966-1974), map 2072 - Nationaliteit Marokkanen (1972), map 2073 Code van archiefstuk(ken): 321.210.4 Onderzoek naar de nationaliteit van personen: - Algemeen, inlichtingen (1968-1974), map 2077-2081 - Onderzoek naar nationaliteit, op naam, alfabetisch (1965-1974), map 2082-5185

60

~.

Code van archiefstuk(ken): 321.211 Verkrijging en terugverkrijging nationaliteit (naturalisatie): - Inlichtingen inzake naturalisatie; deel III (1965-1973), map 5210 - Naturalisatieverzoeken van Indonesiërs; deel III (1968), map 5213 - Naturalisatie van: Australiërs, Belgen, Duitsers, Indonesiërs, Italianen, Portugezen (1965-1974), map 5215-5231 Code van archiefstuk(ken): 321.212.10 Behoud van oorspronkelijke nationaliteit in geval van naturalisatie (1973), map 6307 Code van archiefstuk(ken): 321.23 Rechtsgelijkheid; hier o.a discriminatie van bepaalde bevolkingsgroepen, rassenvervolging, rechtspositie van de vrouwen vreemdelingen: - Discriminatie Zuidmolukkers (1966-1974), map 6789 - Klacht (1972-1973), map 6790 - Rassendiscriminatie: opvangen van personen afkomstig uit Indonesië en de West (1965-1974), map 6791 Code van archiefstuk(ken): 321.27 Overige grondwettelijke vrijheden; o.a. vrije meningsuiting: Politieke activiteiten van vreemdelingen; hierin Comité Angola, studentenvereniging Politeia, Stichting Door de eeuwen trouw, Anti-Franco betoging (1965-1973), map 6804 Code van archiefstuk(ken): 322.02 Opsporingsregister: - Signaleringslijst afvoering personen (1968-1974), map 6865 - Signaleringslijsten; deel IV (1965-1968), map 6866 - Idem; deel V (1969-1973), map 6867 Code van archiefstuk(ken): 322.22 Uitwijzing ingevolge rechtelijk vonnis: - Evt. uitwijzing (en toelating) van Franse OAS-leden; deel - Dossiers op naam (1964-1966), map 10151-10156

n (1965),

Blok: 1975-1985 COde van archiefstuk(ken): 317.292 Wet op de kanselarijrechten/visumaangelegenheden (1983), map 1366 COde van archiefstuk(ken): 318 Asielrecht: Diplomatieke asielverIening (1975-1984), map 1378

61

map 10150

--

---

- - - - - - - - - - - - --~-~------~----------

Code van archiefstuk(ken): 321.210.2 Nationaliteitswetgeving: - Inlichtingen omtrent en toezending van de nationaliteitswetgeving (1975-1984), map 15081509; 64, 443-444 Code van archiefstuk(ken): 321.210.3 Nationaliteit van bepaalde groepen en personen: - Nationaliteit Molukkers (1976-1978), map 1561 Code van archiefstuk(ken): 321.210.4 Onderzoek naar de nationaliteit van personen: - Inlichtingen omtrent nationaliteit, algemeen (1975-1982), map 65-67; 449-461 - Dossiers van onderzoek naar nationaliteit van bepaalde personen (1975-1984), map 2113; 2349-2354; 2114-2115; 462 Code van archiefstuk(ken): 321.211 Verkrijging en terugverkrijging nationaliteit (naturalisatie): - Naturalisatie en hematuralisaties van mensen uit diverse landen (1975-1984), map 1582-1602; 480 Code van archiefstuk(ken): 321.26 Kiesrecht: - Kiesrecht voor niet-Nederlanders bij gemeenteraden en deelgemeenteraden (1980-1983), map 492-493 Code van archiefstuk(ken): 321.27 Overige grondwettelijke vrijheden (o.a. vrije meningsuiting): - Politieke activiteiten van vreemdelingen en Nederlanders (1976-1984), map 1683 Code van archiefstuk(ken): 322.0 Strafrecht: - Beleid ter bestrijding van racisme begaan door buitenlandse mogendheden (1984), map 1716 Code van archiefstuk(ken): 322.1 Strafvordering, procedure: - Berechting Syriërs (1975-1976), map 1793 - Paspoort delicten (1975-1984), map 245-246; 541-542

62

-~.

~

Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 40 Nederland: - Klacht onregelmatige uitleiding naar België: correspondentie over onregelmatige uitleiding naar België van Spanjaarden en de klacht van de Belgische regering daarover (1950-1951), doos 1, omslag 10 - Klachten over politie-optreden; correspondentie over: arrestatie van Chinezen zonder in kennis stelling daarvan aan de Chinese Consul, repatriëring Chinese onderdanen, optreden van de Utrechtse politie tegen Chinezen, diverse individuele klachten (1945-1952), omslag 11 Code van archiefstuk(ken): 413.02 Nederland: - Inlichtingen aan vreemde diplomatieke en consulaire vertegenwoordigers over vreemdelingen in Nederland; Correspondentie over inlichtingen over Italianen, Polen, Portugezen en Saarlanders (1947-1954), omslag 28 - Verstrekken van inlichtingen omtrent vreemdelingen afkomstig uit Indonesië; Correspondentie over inlichtingen t.b.v. de PTT over Indonesische sollicitanten (1952-1953), omslag 29 - Omstandigheden van Chinezen in Nederland; Correspondentie over het leven van Chinezen in Nederland en rantsoenen voor Chinese zeelieden (1948), omslag 30 Code van archiefstuk(ken): 413.1 België-Nederland; grenspassen: - Correspondentie over de weigering van de Belgische douane om buitenlanders, voorzien van Nederlandse grenspassen, door te laten (1952-1954), omslag 60 COde van archiefstuk(ken): 413.110 Nederland: - Wetgeving op het gebied van vreemdelingen; Correspondentie over inlichtingen over de Nederlandse vreemdelingenwetgeving (1953), omslag 201 - Behandeling van Belgen en Luxemburgers; Correspondentie over: vreemdelingencirculaire inzake .grensoverschrijding van Belgische onderdanen, toepassing van de vreemdelingenvoorschriften, behandeling van Belgen en Luxemburgers met betrekking tot de deviezenbepalingen (1949-1950), omslag 202 - Reispapieren voor in Nederland gevestigde Chinezen; Correspondentie over: problemen rond de verlenging van paspoorten van Chinezen, gezien de omwenteling in China (1950-1951), omslag 203 - Meldingsplicht voor Duitsers; Correspondentie over: visa voor Duitse zakenlieden, meldingsplicht voor Duitsers in Nederland, het verlenen van onderdak aan buitenlanders in Nederland (1950-1951), omslag 204

63

- Registratie van Indonesiërs; Correspondentie over een verzoek van het Indonesisch Hoge Commissariaat om medewerking aan de registratie van in Nederland verblijvende Indonesische staatsburgers (1952), omslag 205 - Registratie van Spanjaarden; Correspondentie over registratie van Spanjaarden in Nederland (1954), omslag 206 - Meldingsplicht Zuidslaven; Correspondentie over de afschaffing van de meldingsplicht voor Zuidslaven in Nederland (1953), omslag 207 Code van archiefstuk(ken): 413.111.0 Nederland; toezending vervallen Poolse paspoorten aan het Poolse gezantschap: - Correspondentie over het terugzenden van vervallen Poolse paspoorten aan het Poolse gezantschap in verband met het verkrijgen van het Nederlanderschap van de gebruikers (1954), omslag 231 Code van archiefstuk(ken): 413.111.1 Nederland; richtlijnen inzake paspoorten aan Indonesiërs (Ambonezen) in Nederland: - Correspondentie over het verstrekken van of Nederlandse paspoorten of vreemdelingenpaspoorten aan Ambonezen (1952-1954), omslag 267 Code van archiefstuk(ken): 413 .111.2 Nederland; diverse instructies en circulaires: - Instructie inzake paspoorten voor uit Ned.-Indië gerepatrieerde personen; instructie inzake paspoortafgifte aan 'gelijkgestelde' Indonesiërs (1946-1955), omslag 278 Code van archiefstuk(ken): 413.111.4 Nederland: - Afgifte van vreemdelingenpaspoorten, beleidsdossier; Correspondentie met de posten en de Commissarissen van de Koningin; instructies; terugkeer-visa op vreemdelingenpaspoorten (1945-1953), omslag 297 - Afgifte van vreemdelingenpaspoorten aan Ambonezen; Beleidsdossier inhoudende de verzoeken: Ambonese muziekgezelschappen; Ambonese onderwijzeres; leden Evangelisch Molukse Kerk (1953-1954), omslag 298 Code van archiefstuk(ken): 413.111.9 Algemeen; reisdocumenten voor vluchtelingen: - Correspondentie over reisdocumenten voor vluchtelingen op basis van het verdrag betreffende de status van vluchtelingen, Genève 28 juli 1951 (1948-1954), omslag 306 Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Indonesië; visum instructie Indonesië: - Correspondentie over: belangenbehartiging door Nederland bij afgifte van Indonesische visa aan vreemdelingen tot 17 januari 1953 (1953); moeilijkheden bij verrekening kanselarijrechten; immigratierechten; ontschepingsgelden (1950, 1949-1954), omslag 330 64

~

~~-

-~~-_.

-

~

Code van archiefstuk(ken): 413.12 Nederland; afgifte bewijs van Nederlanderschap aan gelijkgestelde Indonesiërs: - Nationaliteitskwesties van Indonesiërs (1952-1954), omslag 380 Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Nederland; toelating algemeen: - Correspondentie over: inlichtingen over en beleid inzake toelating in Nederland; terugkeer naar Nederland van elders gewoond hebbende vreemdelingen; toelating van Italianen; vreemdelingencirculaire; oponthoudsrecht voor vreemdelingen; verwijderen van ventende vreemdelingen; verklaring ter bevordering van vestiging van vreemdelingen; behandeling van zakelijke aangelegenheden inzake toelating door gemeenten met vreemde diplomatieke vertegenwoordigingen; toelating van vreemdelingen ter gelegenheid van congres van de Fédération International des Archives de Film; toelating van Joden; toelating van in het buitenland geboren Nederlanders (1945-1952), omslag 446 Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Nederland: - Verblijfsvergunningen algemeen; Correspondentie over een voorstel van vreemdelingen een vergoeding te heffen voor een verblijfsvergunning (1948), omslag 447 - Wijziging vreemdelingenreglement KB 1918, kosten verblijfsvergunning; Besluit van 21 november 1953 (Staatsblad 523) houdende nadere wijziging van het vreemdelingenreglement (Staatsblad 521 van 1918) (1952-1954), omslag 448 - Toelating van groepen personen; De Ahmadiyyah beweging, Belgen, Duitsers, staatloze Joden, Hongaren, Luxemburgers, Oekraïners (met name gelovigen), Oostenrijkers, Filippino's, Poolse arbeidskrachten en Tsjechoslowaken (1945-1954), omslag 449-451 - Toelating op naam; Gegevens over toelating van personen (1945-1952), omslag 452 Code van archiefstuk(ken): 413.132 Nederland: - Uitleiding Duitse staatsburgers; Correspondentie over: uitleiding Duitse staatsburgers, o.a. operatie Black Tulip; uitleiding Duitsers uit Kerkrade; inlichtingen over verwijdering van Duitsers uit diverse landen (1945-1953), omslag 497-498 - Commissie inzake de voorgenomen verwijdering uit Nederland van ongewenste personen van Duitse nationaliteit; Correspondentie over verwijdering van Duitsers uit Nederland: instelling commissie op 9 februari 1946; notulen van de vergaderingen; gegevens over gebeurtenissen tijdens de oorlog; de namen welke ter sprake komen tijdens de vergaderingen (1946-1949), omslag 499 - Uitleiding van personen; Lijsten en gegeven van personen die uit Nederland zijn geleid (19461952), omslag 500

65

Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 40 Nederland; klachten van vreemdelingen over optreden van douane-ambtenaren, politie enz. (1956-1964), map 23-26 Code van archiefstuk(ken): 413.02 Inlichtingen omtrent personen: - Periodieke opgaven betreffende het aantal in Nederland geregistreerde vreemdelingen aan het CBS (1955), map 60 Inlichtingen aan diplomatieke en consulaire vertegenwoordigers over vreemdelingen 10 Nederland (1957-1964), map 65 - Crimineel en politiek antecedenten-onderzoek van emigranten (1955-1957), map 66 - Gegevens betreffende Belgen en Luxemburgers in Nederland (1956-1962), map 71 Code van archiefstuk(ken): 413.03 Beveiliging van personen: - Gedeserteerde Poolse schepelingen (1953-1960), map 80 Code van archiefstuk(ken): 413.1 Personenverkeer: - Verdragspositie; notawisseling tussen Nederlandse en de Belgische regeringen inzake de vergemakkelijking van het reisverkeer voor houders van vluchtelingenpaspoort, 's-Gravenhage, 16 februari 1955 (1955-1961), map 100 - Verdragspositie; Nederlands-Luxemburgse notawisseling inzake de vergemakkelijking van het reizigersverkeer voor houders van een vluchtelingenpaspoort, Luxemburg 4 mei 1955 (19551961), map 101 - Afschaffing visumplicht voor houders van vluchtelingenpaspoorten (1955-1956), map 102, 105 en 107 - Verdragspositie; overeenkomst tussen Nederland en Frankrijk inzake het reisverkeer van vluchtelingen, Parijs 15 februari 1957 (1957), map 108 - Ontwerp-akkoord tussen Frankrijk en de Benelux-landen inzake het recht op terugkeer van werkende vluchtelingen (1963), map 109 - Verdragspositie Benelux-Zwitserland; overeenkomst inzake het reisverkeer van vluchtelingen en Overeenkomst inzake het recht op terugkeer van werkende vluchtelingen, Bern 14 mei 1964 (1964), map 114 - Afschaffing visa voor vluchtelingen recht op terugkeer vluchtelingen-werknemers zeemansboekjes (1957-1962), map 115 - Afschaffing visum voor vluchtelingen (1957-1963), map 116 - Frankrijk-Nederland; recht op terugkeer van werkende vluchtelingen (1963), map 188 - Nederland-Verenigd Koninkrijk; afschaffing visa voor vluchtelingen (1956-1957), map 305 - Vereenvoudiging grensformaliteiten, reisformaliteiten voor vluchtelingen map 348-359

66

-

.....-

-- -- ---

-~--- -

-

- Verdragspositie; Europese overeenkomst over de afschaffing van visa voor vluchtelingen, Straatsburg, 20 april 1959 (1957-1963), map 367 - Overeenkomst inzake afschaffing visa voor vluchtelingen - Toepassing (1962-1964), map 365-366 Code van archiefstuk(ken): 413 .111.1 Personen, paspoorten en instructie: - Afgifte paspoorten in verband met schijnhuwelijken (1955-1958), map 471 - Uitreiking aan Indonesiërs (Ambonezen) (1956-1964), map 473 - Paspoort aanvrage van met Indonesiërs gehuwde vrouwen i.v.m. op 1-9-1958 van kracht geworden Indonesische nationaliteitswetgeving (1959), map 520 Code van archiefstuk(ken): 413.111.4 Vreemdelingenpaspoorten: - Molukken; afgifte vreemdelingenpaspoort aan de leden van Evangelische Molukse Kerk (19551969), map 567 Code van archiefstuk(ken): 413.111.9 Andere paspoorten (o.a. vluchtelingenpaspoorten): - Reispassen voor Hongaarse vluchtelingen (1956-1958), map 592 - Vluchtelingen visa (1958), map 593 - In Duitsland afgegeven vluchtelingenpaspoort (1955-1956), map 594 - Reisdocument voor vluchtelingen; ook mandaatverklaringen (1955-1964), map 595 - Inlichtingen over afgifte van een vreemdelingenpaspoort aan Indonesiërs (1959), map 596 Code van archiefstuk(ken): 413.112.0 Visa!Algemeen: - Permanente adviescommissie vreemdelingen (1962), map 599 Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Instructies: - Inlichtingen viséLkosten voor vreemdelingenpaspoorten (1957), map 601 - Visa afgifte Hongaren door het Westen (1962), map 602 Code van archiefstuk(ken): 413.130 Toelating, uitleiding: - Hongarije; registratie Hongaarse onderdanen in het buitenland (ook inlichtingen over Hongaren in Nederland) (1956), map 841

67

Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Toelating: - Inlichtingen omtrent vestiging in Nederland (1954-1955), map 979 - Garantieverklaringen voor kosten van levensonderhoud en dergelijke gedurende verblijf in Nederland van vreemdelingen uit Indonesië (1955), map 981 - Toelating van Canadese staatsburgers in Nederland zonder visum (1955), map 982 - Toelating van personen uit landen achter het ijzeren gordijn (1955), map 983 - Toelatingsprocedure voor vluchtelingen (1955-1957), map 986 - Toelating personen afkomstig uit de Ned. Antillen en Suriname (1962-1963), map 987 - Vestiging in Nederland van in Indonesië woonachtige de facto staatlozen, afkomstig uit OostEuropa (1959-1960), map 988 - Toelating in Nederland en eventuele vestiging in Suriname van de in 1950 op NNG asiel verleende Toegoenezen (1962-1964), map 990 - Toelating van Dominicanen (1964), map 991 - Toelating Duitsers (1960), map 992 - Toelating Joden uit Egypte (1957-1958), map 993 - Herziening Vreemdelingenwet 1849; herziening Wet tot het verrichten van arbeid door vreemdelingen 1934 (1959-1964), map 994-995 - Toelating Zuidmolukkers (RMS-Permesta Ambonezen) (1962-1965), map 996 - Vestigingsverzoeken uit Indonesië; regeling tot doorzending naar Raad van State om voorziening ingevolge de wet BAB (1963-1964), map 997 - Afgewezen vestigingsverzoeken (1960-1964), map 999-1000 - Toelating en verblijf van vreemdelingen in verband met werkvergunningen (inlichtingen) (1953, 1954, 1955-1964), map 1001-1002 - Toelating Hongaren in Nederland honorering praevisa (1956-1959), map 1003 - Proces Ambonezen in WNG tegen de staat in verband met toelating in Nederland (1963), map 1005 - Toelating spijtoptanten/gelijkgestelden (1959-1964), map 1007 - Toelating Indonesiërs (1957-1959), map 1008 - Toelatingsbeleid van in NNG vertoevende niet-Nederlanders (1962), map 1010 - Toelating Spijtoptanten werkzaam bij de oorlogsgravenstichting (1964-1965), map 1011 - Toelating en illegaal verblijf van Chinezen in Nederland (1961-1964), map 1012 - Veiligstelling van Papoea's in Nederland wegens lijfsgevaar op N.W.-Guinea (1962-1964), map 1013 - Toelating Indonesiërs; rijksvoorschot voor passagekosten (pensioen-betaling spijtoptanten) (1957-1964), map 1014 - Toelating van personen (gegevens geordend op naam), map 1015-1026 - Toelating Cubanen en Dominicanen op de Ned. Antillen (1961-1964), map 1027 - Toelatingsregelingen voor de Ned. Antillen en Suriname (visumverleningen en toezending vreemdelingen etc.) (1956-1964), map 1028 - Stukken van de Raad van Europa over de ondertekening van het Europees vestigingsverdrag (1955-1964), map 1143-1153

68

-

~

-

- -- -----

~

- - - - - - -------

-

Code van archiefstuk(ken): 413.132 Uitleiding ongewenste personen: - Belgische verstekelingen (1956-1957), map 1154 - Joegoslavische verstekelingen (1957-1958), map 1155 - Ontwerp-verdrag inzake verstekelingen (1956), map 1156 - Overeenkomst inzake uitleiding van personen van Nederland naar België en omgekeerd (19551959), map 1157 - Verdragspositie; notawisseling inzake de verwijdering van ongewenste personen, Brussel 14-11958 (1958-1959), map 1158 - Benelux-West-Duitsland; overeenkomst inzake het overnemen van personen aan de grens (1957-1964), map 1159 - Benelux-Frankrijk; overeenkomst tussen Benelux en Frankrijk inzake het overnemen van personen aan de gemeenschappelijke grens, Parijs 16 april 1964 (1964), map 1160 - Benelux-Oostenrijk; ontwerp-overeenkomst inzake overname van personen aan de grens en inzake het verblijf van vluchtelingen, Wenen 15 februari 1965 (1963-1964), map 1161 - Duitsland West-Nederland; overeenkomst vergemakkelijking overname personen aan de grens: notawisseling Duitse en Nederlandse regering inzake het vergemakkelijken van het overnemen van personen aan de grens, Bonn 19 september tot 10 oktober 1958 (1958-1964), map 1165 - Nederland; wettelijke bepalingen t.a.v. verstekelingen (1955), map 1171 - Uitwijzing van vreemdelingen (1956), map 1172 - Ned. Antillen; ongewenste personen (1960), map 1173 - Nederland-Oostenrijk; overname van personen aan de grens (1955-1958), map 1174 Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 40 Nederland; klachten van vreemdelingen over optreden douane-ambtenaren, politie etc. (19651974), map 00028-00039, delen 06-17 COde van archiefstuk(ken): 413.02 Algemeen; inlichtingen aan vreemde diplomatieke en consulaire vertegenwoordigers over vreemdelingen in Nederland (1965-1974), map 00084-00087, delen 03-06 Algemeen; inlichtingen in verband met huwelijk (nooddossier) (1965-1966), map 00088 Algemeen; inlichtingen in verband met huwelijken Mohammedanen (1964-1968), map 00089 Nederland; gegevens betreffende Belgen en Luxemburgers in Nederland (1965), map 00128 Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 40 Algemeen; klachten buitenlanders over optreden Nederlandse douane en politie-ambtenaren (1975-1984), map 235-650

69

Code van archiefstuk(ken): 413.02 Nederland; algemene inlichtingen aan diplomaten en consulaire vertegenwoordigingen over vreemdelingen hier te lande (1975-1974), map 259-260, 792-793 Nederland; opsporing vermiste levensgezellen Latijnsamerikaanse vluchtelingen (1976), map 794 Code van archiefstuk(ken): 413.03 Nederland; bescherming van personen aan wie Nederland asiel heeft verleend (1976-1983), map 814 Nederland; veiligheid van buitenlandse werknemers (met betrekking tot de Grijze Wolven) (1975-1983), map 813 Code van archiefstuk(ken): 413.111.1 Nederland; paspoortinstructie inzake afgifte Nederlandse paspoorten aan Molukkers (1975-1983), map 1089 Code van archiefstuk(ken): 413.111.30 Nederland; paspoortinstructies; o.a. afgifte vreemdelingenpaspoorten (1975-1984), map 272, 1080 Nederland; afgifte tijdelijk paspoort aan vreemdelingen (1980-1981), map 1140 Code van archiefstuk(ken): 413.111.31 Nederland; aanvraag en afgifte paspoorten t.b.V. Molukkers (1977-1983), map 1257 Nederland; aanvraag Nederlands paspoort door Surinamers (1975-1982), map 1258 Code van archiefstuk(ken): 413.111.41 Nederland; aanvraag vreemdelingenpaspoorten (1975-1984), map 157, 1522-1530 Code van archiefstuk(ken): 413.111.42 Nederland; vervallen en ongeldig verklaarde vreemdelingenpaspoorten (1975-1984), map 158, 1531-1532 Code van archiefstuk(ken): 413, 111.43 Nederland; geweigerde vreemdelingenpaspoorten (1975-1984), map 159-161, 1533-1540 Code van archiefstuk(ken): 413.111.9 Algemeen; aanvragen vluchtelingenpaspoorten (1975-1984), map 374-375, 1551-1556 Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Benelux; toezending weekrapporten opgemaakt door de koninklijke marechaussee betreffende de inreis van vreemdelingen (1975-1984), map 383-386, 1670-1673

70

---

~-----

~--~-

- - - ----

-,-----

--

-

--

-

---

--

-

--------

Code van archiefstuk(ken): 413.131 Algemeen; inlichtingen inzake Poolse asielzoekers in diverse landen (1982-1984), map 1888 Algemeen; vluchtelingenbeleid diverse landen inzake Oosteuropese asielzoekers (1981-1983), map 1887 Algemeen; West-Europa - Pakistan: toelating Pakistani (1982), map 2114 Benelux; toelating Russische Joden vanuit Israël (1975), map 1895 Bondsrepubliek Duitsland-Nederland; uitwisseling van gegevens met betrekking tot asielzoekers o.a. Turkse asielzoekers, map 1909 Chili; toelatingsbepalingen o.a. voor in Nederland verblijvende ballingen (1978), map 1902 Nederland-Suriname; overeenkomst tussen Nederland en Suriname inzake binnenkomst en verblijf en vestiging van wederzijdse onderdanen (1975-1982), map 2067-2071 Nederland-Zweden; overleg inzake toelating van Turken (1981), map 2077 Nederland; Raad van State: algemeen, koninklijke machtigingen en toezending van uitspraken (1978-1980), map 1975 Nederland; achtergrond-informatie in verband met toelating als vluchteling (1983-1984), map 1951-1952 Nederland; adviescommissie voor vreemdelingenzaken, vergaderingen (Ministerie van Justitie) (1982-1984), map 1959 Nederland; afgewezen vestigingsverzoeken (1975-1981), map 412-429, 1958 Nederland; behandeling van Surinamers bij aankomst in Nederland (1980), map 2062 Nederland; eventuele toekenning van vergunningen tot verblijf aan hier te lande verblijvende Pakistani o.a. in verband met vestiging van Pakistaanse firma's in Nederland (1975-1984), map 544, 2048-2051 Nederland; gezinshereniging buitenlandse werknemers (1982), map 1960 Nederland; goud en kostbaarheden van Vietnamese vluchtelingen (1979-1981), map 2086 Nederland; hervestigingsgarantie t.b.v. de ontscheping van bootvluchtelingen die worden gered door schepen varend onder Nederlandse vlag (1984), map 1961 Nederland; illegaal verblijf in Nederland (1980-1984), map 1962 Nederland; ingetrokken vergunningen tot verblijf (1975-1984), map 404-405, 1964 Nederland; inlichtingen inzake toelating in Nederland van personen (1975-1984), map 398-403, 1966-1969 Nederland; inlichtingen leefklimaat adoptiekinderen (1982), map 1965 Nederland; instructies aan de posten inzake asielzaken (1983), map 1971 Nederland; machtiging voorlopig verblijf t.b.v. adoptiekinderen (1980-1984), map 1953-1957 Nederland; mensenrechten-aspecten bij asielkwesties (1983-1984), map 1972 Nederland; nieuwe Vreemdelingenwet (1975-1984), map 411, 1973 Nederland; Oosteuropese asielzoekers (1984), map 2047 Nederland; optierecht (1977-1981), map 538, 1974 Nederland; overleg met Justitie inzake toekenning status van vluchtelingen: o.a. beleidsstukken (1975-1984), map 432-446, 451,453-454, 1963, 1978 Nederland; overleg Justitie inzake toekenning status van vluchtelingen op naam A-Z (19751980), map 447-450, 452, 439 Nederland; Poolse asielzoekers (1980-1984), map 2054-2055 71

Nederland; regeling beroep administratief bezwaar (1983-1984), map 1980-1983, 406-409, 1979 Nederland; regeling beroep administratieve beschikking, alfabetisch op naam (1975), map 410 Nederland; regeling met betrekking tot het uitnodigen van vluchtelingen (1983-1984), map 1979 Nederland; restitutie waarborgsom inzake aanvraag en toezending standaardformulieren (19821984), map 1977 Nederland; toelating van personen, op naam (A-J) (1980-1981), map 1943 Nederland; toelating Antillianen (1979), map 1988 Nederland; toelating Aziaten en Oegandezen als gevolg van gezinshereniging (1974-1983), map 2046 Nederland; toelating van Basken, map 1989 Nederland; toelating van Bolivianen (vluchtelingen) (1976-1982), map 430-431, 1990 Nederland; toelating Chilenen (vluchtelingen) (1975-1982), map 509-511 Nederland; toelating en verblijf van Marokkanen (1976-1984), map 2044-2045 Nederland; toelating Ethiopische vluchtelingen (1981-1984), map 1992-1995 Nederland; toelating Hongaren (1975-1984), map 1996 Nederland; toelating Hongkong-Chinezen (1975-1984), map 2078 Nederland; toelating Imams (1983-1984), map 1997 Nederland; toelating in Nederland van Koerdische vluchtelingen (1975-1984), map 512-514, 2038-2039 Nederland; toelating van Indiërs (1978-1982), map 1998 Nederland; toelating Irakezen: o.a. regeling met betrekking tot Iraakse Joden (1982-1984), map 2033 Nederland; toelating Iraniërs (1980-1984), map 2034-2036 Nederland; toelating Joodse vluchtelingen uit het Midden Oosten in Nederland en andere landen (1978-1982), map 2037 Nederland; toelating Latijnsamerikaanse vluchtelingen (1976-1984), map 515-537, 2040-2043 Nederland; toelating, op naam (onvolledig) (1977-1984), map 1944-1950 Nederland; toelating orthodoxe christenen (1976-1980), map 539-543 Nederland; toelating Papua Molukse popgroep Black Brothers en hun activiteiten in diverse landen (voor de onafhankelijkheidsbeweging in Westelijk Nieuw-Guinea) (1980-1984), map 2053 Nederland; toelating Papua vluchtelingen (1978-1983), map 2052 Nederland; toelating Roemenen (1982-1984), map 2056-2057 Nederland; toelating Russische krijgsgevangenen: o.a. kamervragen (1984), map 2058 Nederland; toelating Singaporanen (1981), map 2059 Nederland; toelating van Spaanse leerkrachten tot Nederland (1975-1984), map 2060 Nederland; toelating van Surinamers (o.a. met betrekking tot voogdij kwestie) (1975-1984), map 548-550, 2064-2066 Nederland; toelating van Turken (1981-1984), map 552, 2072-2075 Nederland; toelating van Turkse geestelijke leiders (1980-1982), map 2076 Nederland; toelating van Uruguese vluchtelingen (1976), map 553 Nederland; toelating van vluchtelingen (1975-1984), map 455-458, 1984-1987

72

-

~

.-.

---~

--

Nederland; toelating van vluchtelingen uit Indo-China (1975-1984), map 210-223, 459-505, 1999-2011, 2013-2031 Nederland; toelating van Zigeuners (1975-1984), map 2087, 554 Nederland; toelating van Zuidafrikanen (1976-1984), map 2088-2089 Nederland; toelatingsbeleid Chinezen (1979-1982), map 1991 Nederland; uitwijzing en ongewenst-verklaring van vreemdelingen (1975-1976), map 563-564 Nederland; verzoek om intrekking signalering, map 640 Code van archiefstuk(ken): 413.132 Nederland; bepaling inzake uitleiding (1977-1979), map 2150 Nederland; ongewenst verklaarde Syriër (1982-1983), map 2152 Nederland; uitleiding algemeen (1978-1982), map 2151 Nederland; uitleiding en ongewenste verklaringen van vreemdelingen (1977-1984), map 21562161 Nederland; uitleiding van Hongkong-Chinezen (1976-1982), map 2153 Nederland; uitleiding illegaal in Nederland verblijvende arbeiders (1975-1977), map 2149 Nederland; uitleiding van illegaal in Nederland verblijvende Surinamers (1982-1984), map 2154 Code van archi efstuk(ken): 431.0 Chili; toelating en tewerkstelling van Chileense artsen in Nederland en Suriname (1975-1980), map 2410 Blok: 1985-1990 COde van archiefstuk(ken): 40 Nederland; klachten van buitenlanders over het optreden van de Nederlandse politie (1985-1988), map 0013, 00014-00017 COde van archiefstuk(ken): 413.131 Nederland; machtiging voorlopig verblijf (1985-1987), ± 7 dozen COde van archi efstuk(ken ): 413 .111. 0 Nederland; vreemdelingenpaspoorten (1985-1986), map 00087 COde van archiefstuk(ken): 413.111.9 Nederland; reisdocument voor vluchtelingen (1985-1986), map 00740-00769 COde van archiefstuk(ken): 413 .111.43 Nederland; weigering afgifte vreemdelingenpaspoorten op naam A-Z (1985-1986), map 0073600739 COde 6: Economie, migratie en arbeid BlOk: 1945-1955 73

Code van archiefstuk(ken): 660.1 China-Nederland; overeenkomst betreffende arbeidsvoorwaarden voor Chinese Zeelieden aan boord van Nederlandse schepen Italië-Nederland; Nederlands-Italiaanse overeenkomst en verdragspositie betreffende Italiaanse arbeiders in de Nederlandse mijnen, Rome, 4 december 1948 (1948-1949) Italië-Nederland; Italiaanse klacht betreffende de interpretatie van de regeling behorende bij het Verdrag Aanwerving Italiaanse Arbeidskrachten voor Nederlandse Kolenmijnen, stukken betreffende de verzekering van familieleden van Italiaanse mijnwerkers (1954) Code van archiefstuk(ken): 660.2 Unilaterale regelingen: - Nederland; bepalingen vreemdelingenarbeid t.a.v. Indonesiërs (1952-1953) - Nederland; bemoeiing visadienst met arbeid door vreemdelingen in Nederland verricht (19451946) Code van archiefstuk(ken): 664.30 Tewerkstelling algemeen: - Nederland; inschakeling van de Nederlandse vertegenwoordiging bij het onderzoek naar de vakbekwaamheid van buitenlandse arbeidskrachten (1946) - Nederland; Nederlandse selectieteams voor aanwerving van arbeidskrachten uit Duitsland (displaced persons) (1948) Code van archiefstuk(ken): 664.32 Nederland algemeen; richtlijnen aan de posten betreffende het verrichten van arbeid door buitenlanders in Nederland (1948) Nederland; Zuidslavische en Poolse refugees in Egypte voor Nederlandse mijnen Nederland-Duitsland; Duitse arbeidskrachten in Nederland; deel I (1952) Nederland-Duitsland; Duitse grensarbeiders in Nederland en signalering als ongewenste vreemdeling; deel 1 (1954) Nederland-Hongarije; Hongaarse meisjes naar Nederland (1947-1948) Nederland-Israël; Israëlische arbeidskrachten naar Nederland (1954) Nederland-Palestina; verzoek van Palestijnse diamantbewerkers om in Nederland te werken (1946-1947) Nederland-Italië·; Italiaanse arbeidskrachten naar Nederland (1947-1954) Nederland-Italië·; uitwisseling van Italiaanse mijnwerkers tegen Nederlandse steenkool Nederland-Oostenrijk; regeling voor plaatsing van Oostenrijkse dienstboden in Nederland (19481950) Nederland-Polen; werving van Poolse arbeidskrachten uit legereenheden die niet naar hun land willen terugkeren voor de Nederlandse mijnen (1945-1947) Ned. Antillen-Portugal; klachten over de levensomstandigheden van Portugese arbeiders op Curaçao (1945-1946) Nederland-Sovjet-Unie; Baltische vluchtelingen in Nederland en Russisch protest (1947)

74

_..-

~=--~-

--- --~

- -- - -

Nederland-Zuid-Slavië'; Zuidslaviërs als leerling bij het Ned, Scheepsbouwkundig Proefstation te VVageningen (1950) Code van archiefstuk(ken): 669.2 Duitsland; Duitsers ter opleiding naar Nederland Indonesië; vakopleiding van Indonesiërs in Nederland Pakistan; vestiging van Nederlandse industrieën in Pakistan en scholing van Pakistaanse arbeiders in Nederland (1948-1950) Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 65 Nederland-Mozambique; emigratie Mozambicanen naar Nederland (1956) Nederland-Turkije; emigratie Turken naar Nederland (1955) Algemeen; Intergovernmental Committee for European Migration (lCEM) , constitute 19 oktober 1953 en vocational training (1955-1963) Code van archiefstuk(ken): 660,1 Bilaterale en multilaterale regelingen; overeenkomsten en verdragen: - Griekenland-Nederland; besprekingen inzake de werving van Griekse arbeiders; deel I (19621964) - Italië-Nederland; overeenkomst inzake aanwerving van Italiaanse arbeiders voor tewerkstelling in Nederland: beleidsdossier (1960-1964) - Italië-Nederland; verdrags-positie met betrekking tot de overeenkomst tussen de Nederlandse en Italiaanse regering betreffende de aanwerving en tewerkstelling van Italiaanse arbeiders in Nederland, 's-Gravenhage, 6 augustus 1960: protocol tot wijziging van bovengenoemde Overeenkomst 's-Gravenhage 6 september 1965 (1960-1964) - Malta-Nederland; werving van Maltese arbeidskrachten voor Nederland (1964) - Nederland-Polen; werving van Poolse arbeiders (1961-1964) - Nederland-Spanje; overeenkomst inzake de aanwerving van Spaanse arbeiders voor de tewerkstelling in Nederland, Madrid 8 april 1961 (1960-1961) - Nederland-Spanje; verdragspositie met betrekking tot de overeenkomst tussen Nederland en Spanje inzake migratie, aanwerving en tewerkstelling van Spaanse arbeiders, Madrid 8 april 1961 (1960-1961) - Nederland-Turkije; overeenkomst tussen Nederland en Turkije betreffende de migratie, de aanwerving en tewerkstelling in Nederland van Turkse arbeiders, 's-Gravenhage 1 augustus 1964 (1963) - Nederland-Turkije; verdragspositie met betrekking tot de wervingsovereenkomst tussen Nederland en Turkije betreffende de migratie en de aanwerving en tewerkstelling in Nederland van Turkse arbeiders, 's-Gravenhage 1 augustus 1964 (1964-1965)

75

-

- -

~.

-

--

Code van archiefstuk(ken): 660.2 Unilaterale regelingen en bepalingen: - Nederland; Nederlands beleid en regelingen t.a,v. buitenlandse arbeidskrachten (interdepartementale commissie) (1961-1964) Code van archiefstuk(ken): 664,32 Vreemdelingen: - Nedèrland algemeen; richtlijnen aan de posten inzake het verrichten van arbeid door buitenlanders in Nederland - Nederland-Algerije; tewerkstelling van Algerijnen in Nederland (1964) - Nederland-Denemarken; werving van Deense arbeidskrachten (1956) - Nederland-West Duitsland; Duitse grensarbeiders in Nederland en signalering als ongewenste vreemdeling (1955-1957) - Nederland-West Duitsland; Duitse arbeidskrachten in Nederland (1955-1957) - Nederland-Griekenland; Griekse arbeidskrachten naar Nederland (1955-1956) - Nederland-Hongarije; tewerkstelling van Hongaren in Nederland (1957-1959) - Nederland-Ierland; Ierse arbeidskrachten naar Nederland (1956-1963) - Nederland-India; tewerkstelling van Indiërs in Nederland (1961-1964) - Nederland-Indonesië'; ontslag Indonesische bedienden op Nederlandse schepen (1958) - Nederland-Indonesië'; Indonesische arbeiders in Nederland (1956-1963) - Nederland-Irak; tewerkstelling van Irakezen in Nederland (1963-1964) - Nederland-Iran; tewerkstelling Iraanse arbeiders in Nederland (1963-1964) - Nederland-Italië'; Italiaanse arbeidskrachten naar Nederland, ook arbeidsconflicten (1955-1962) - Nederland-Marokko; tewerkstelling Marokkanen in Nederland (1963-1964) - Nederland-Mexico; tewerkstelling Mexicanen in Nederland (1961) - Nederland-Oostenrijk; Oostenrijkse arbeidskrachten naar Nederland (1956-1957) - Nederland-Pakistan; tewerkstelling Pakistani in Nederland (1961-1964) - Nederland-Filippijnen; tewerkstelling van Filipijnen in Nederland (1962-1964) - Nederland-Polen; aanmonstering van Poolse zeelieden op Nederlandse en buitenlandse schepen - Nederland-Portugal; Portugese arbeidskrachten in Nederland (1964) - Nederland-Sovjet Unie; inlichtingen over Russische arbeidskrachten die hebben gewerkt in Nederland (1959-1962) - Nederland-Spanje; Spaanse arbeidskrachten in Nederland: werving, conflicten, samenstelling en vergadering gemengde commissie, interdepartementale besprekingen inzake toelating buitenlandse arbeiders en gezinsleden (1961-1964) - Nederland-Turkije; tewerkstelling van Turken in Nederland - Nederland-Verenigd Koninkrijk; overleg inzake werving van Engelse arbeidskrachten voor Nederland (1962) - Nederland-Verenigd Koninkrijk Overzeese Gebiedsdelen; Malta; tewerkstelling van Maltese werkkrachten in Nederland (1963-1964) - Nederland-Zuid Slavië; tewerkstellingen Zuidslavische arbeidskrachten naar Nederland (met name mijnwerkers) (1963)

76

- Nederland-Overzeese Gebiedsdelen; werkmogelijkheden voor buitenlandse arbeidskrachten in de Ned. Overzeese Rijksdelen (1955-1964) - Ned. Antillen; voorkeur voor Antilliaanse arbeidskrachten boven arbeidskrachten uit de BritsWest-Indische-Gebieden bij de oliemaatschappij op Aruba Code van archiefstuk(ken): 669.2 Vreemdelingen: - Polen; Polen naar Nederland (1957-1960) Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 660.1 Benelux: - Regelingen inzake immigratie buitenlandse arbeidskrachten in de Benelux en coördinatie sociaal beleid Benelux regeringen (1971) Griekenland- Nederland VP: - Wervingsovereenkomst met Griekenland; Athene, 13-9-1966; deel II (1965-1970) Italië, algemeen: - Overeenkomsten tussen Italië en andere staten inzake de werving en emigratie arbeidskrachten; deel II (1965) Italië-Nederland VP: - Overeenkomst tussen de Nederlandse en de Italiaanse regering betreffende de aanwerving en tewerkstelling van Italiaanse arbeiders in Nederland, 's-Gravenhage, 6 augustus 1960 - Protocol tot wijziging van b.g.-overeenkomst; 's-Gravenhage, 6 september 1965; deel II (19651966) - Idem; deel III (1969-1973) Marokko- Nederland VP: - Overeenkomst inzake de aanwerving en tewerkstelling van Marokkaanse werknemers in Nederland; Den Haag, 14-5-1969; deel I (1965-1968) - Idem; deel II (1969-1971) Marokko- Nederland: - Beleid inzake de wervingsovereenkomst; Den Haag, 14-5-1969 (1969) Nederland-Portugal: - Werving Portugese arbeiders; deel II (1970-1971) Nederland-Tunesië' VP: - Overeenkomst tussen Nederland en Tunesië inzake de aanwerving in Tunesië en de tewerkstelling in Nederland van Tunesische werknemers; Den Haag, 8-3-1971; deel I (19651970) - Idem; deel II (1971) Nederland_ Zuid Slavië VP: - Overeenkomst inzake de regeling van tewerkstelling van Zuidslavische werknemers in Nederland; Belgrado, 9-3-1970 (1968-1971)

77

-

~

-

-- -

Code van archiefstuk(ken): 660.2 Nederland: - Nederlands beleid en regelingen t.a.v. buitenlandse arbeidskrachten; deel 11 (1970) - Idem; deel 111 (1971-1974) - Inlichtingen over de wetgeving betreffende uitoefening beroepen (1966-1972) - Besluit tot vervallenverklaring van de Wet van 22-4-1937 inzake regeling uitoefening van beroepen en bedrijven door vreemdelingen (1964, 1966-1972) - Nota Buitenlandse gastarbeiders; deel I (1974) - Idem; deel 11 (1974) - Commissie toekomstige arbeidskrachten; deel 1(1970-1971) - Idem; deel 11, met document-dossiers (1971-1972) Code van archiefstuk(ken): 664.32 Algemeen: - Conferentie 14-17 september 1965 te Schotten (West-Duitsland) inzake de sociale begeleiding van de buitenlandse werknemers en hun gezinnen; conferenties betreffende internationale uitwisseling van ervaringen over gastarbeiders (1965-1973) Nederland: - Tewerkstelling van buitenlandse arbeidskrachten in Nederland (o.m. inlichtingen); deel I-VI (1965, 1965-1966, 1966-1967, 1968-1969, 1970-1971, 1972-1974) - Correspondentie inzake nota Buitenlandse werknemers (1972-1974) Nederland-Algerije: - Tewerkstelling Algerijnen in Nederland; deel 11 (1965-1966) Nederland-Canada: - Tewerkstelling Canadezen in Nederland (1965-1969) Nederland-Egypte: - Tewerkstelling arbeidskrachten uit Egypte in Nederland (1970-1973) Nederland-Finland: - Tewerkstelling Finnen in Nederland (1966-1971) Nederland-Ghana: - Ghanese arbeidskrachten in Nederland (1965-1966) Nederland-Griekenland: - Griekse arbeidskrachten naar Nederland; deel 11 (1965-1974) Nederland-Ierland: - Ierse arbeidskrachten naar Nederland; deel 11 (1970-1971) Nederland-India: - Tewerkstelling Indiërs in Nederland; deel 11 (1965-1966) Nederland-Indonesië' : - Tewerkstelling Indonesiërs in Nederland (1970-1973) Nederland-Irak: - Tewerkstelling Irakezen in Nederland; deel 11 (1974)

78

------~

_.".

-

---

-

-

-

-

-

- - -

-

-

--

-

Nederland-Iran: - Tewerkstelling Iraanse arbeiders in Nederland; deel II (1965-1966) N ederland-Italië': - Italiaanse arbeidskrachten naar Nederland; deel IV (1965-1974) Nederland-Jordanië' : - Jordaanse werkkrachten in Nederland (1965) Nederland-Korea, Zuid-: - Tewerkstelling Koreaanse arbeidskrachten in Nederland (1970-1972) Nederland-Malta: - Tewerkstelling Maltezers in Nederland; deel II (1966-1967) Nederland-Marokko: - Moeilijkheden van het wervingsbureau te Casablanca (1971-1974) Nederland-Marokko: - Tewerkstelling Marokkanen in Nederland; deel II en m (1965-1970, 1971-1974) Nederland-Mexico: - Mexicaanse arbeidskrachten naar Nederland; deel II (1965) Nederland-Nigeria: - Tewerkstelling van Nigerianen in Nederland (1965-1974) Nederland-Pakistan: - Tewerkstelling Pakistani in Nederland; deel II (1966-1974) Nederland-Filipijnen: - Tewerkstelling van Filipijnen in Nederland; deel II (1965-1974) Nederland-Portugal: - Portugese arbeidskrachten naar Nederland; deel II (1965-1974) Nederland-EI Salvador: - Tewerkstelling Salvadoriaanse arbeidskrachten in Nederland (1969-1970) Nederland-Spanje: - Spaanse arbeidskrachten naar Nederland; deel II (1965-1974) Nederland-Spanje: - Correspondentie wervingskantoor met Sociale Zaken; deel I-IV (1968-1969, 1969-1970, 1970, 1970) Nederland-Verenigd Koninkrijk: - Tewerkstelling Engelse gastarbeiders in Nederland (1974) Nederland-Syrië' : - Tewerkstelling van Syriërs in Nederland; deel II (1965-1974) Nederland: - Tewerkstelling Tsjechoslowaken in Nederland (1971) Nederland-Tunesië' : - Tewerkstelling van Tunesiërs in Nederland (1965-1974) Nederland-Turkije: - Turkse arbeidskrachten naar Nederland; deel II-IV (1965, 1968-1972, 1972-1974) Nederland-Turkije: - Mishandeling kinderen van Turkse gastarbeiders door Nederlandse pleegouders (1973) 79

--

-

--

-

-

--

-

-

Nederland-Uruguay: - Tewerkstelling in Nederland van arbeiders uit Uruguay (1968-1971) Nederland-Verenigd Koninkrijk Overzeese Gebiedsdelen: - Inlichtingen inzake arbeidsmogelijkheden voor buitenlandse arbeidskrachten in de Nederlandse overzeese rijksdelen; deel IJ (1967-1974) - Tewerkstelling arbeiders uit Britse Overzeese Gebiedsdelen in Nederland; deel III Nederland-Zuid Slavië: - Tewerkstelling van Zuidslaven in Nederland; deel IJ (1965-1973) Nederland-Zweden: - Tewerkstelling van Zweden in Nederland (1973) Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 6264-6267 Intergovernmental committee for European migration (lCM) (met stukken over migratie van vluchtelingen uit Chili, Indo-China en Oost-Europa) (1975-1984) Code van archiefstuk(ken): 65 Migratie: - Griekenland-Nederland; comité inzake problemen van Griekse migratie in Nederland (1984), map .3337 - Suriname; emigratie van Surinamers naar Nederland en eventuele remigratie (1975-1984), map 3359 Code van archiefstuk(ken): 660.1 Arbeid: - Marokko-Nederland; bijeenkomsten gemengde commissie ex-wervingsakkoord Marokkaanse werknemers in Nederland, 's-Gravenhage 14 mei 1969 (1983-1984), map 3457 - Nederland-Suriname; overeenkomst tussen Nederland en Suriname over het verblijf en vestiging van wederzijdse onderdanen, verdragspositie (1975), map 3459 - Nederland; algemeen beleid inzake afsluiten van wervingsovereenkomsten, aanwerving en tewerkstelling ga'itarbeiders (1976), map 3458 - Nederland; informatie inzake buitenlandse werknemers (1977-1978), map 3464 - Nederland; instelling van de Commissie buitenlandse werknemers (1976), map 3465 - Nederland; terugkeerprojecten gastarbeiders, beleid (1975-1982), map 3474 - Nederland; Wet Arbeid Buitenlandse Werknemers (1979-1984), map 3476 - Nederland; wijziging van het besluit vrijstelling van arbeidsvergunningen voor Indonesische onderdanen in Nederland (1975), map 3467 - Nederland; tewerkstelling in Nederland van arbeidskrachten uit Chili, VAR, Frankrijk, Hongarije, Irak, Italië, Joegoslavië, Marokko, Pakistan, Portugal, Spanje, Tunesië, Turkije, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, (1975-1984), map 3670-3678, 3681-3688 - Nederland-Marokko; Marokkaanse vereniging Amicales (1975-1982), map 3679

80

-

-

-

-

--

----

--

-

- Nederland-Marokko; bijstand aan voonnalig ambtenaar van het wervingskantoor te Casablanca (1975), map 3680 - Nederland; gemeentelijke- en provinciale jaarverslagen inzake buitenlandse werknemers (1975), map 3666 - Nederland; tewerkstelling buitenlanders (1982-1984), map 3667-3669 Code 7: Sociale aangelegenheden Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 710 Nederland; medische hulp van Letten en toelating buitenlandse artsen in Nederland (1945) Code van archiefstuk(ken): 712 Indonesië Chinese vluchtelingen van Sumatra (1946-1948) Code van archiefstuk(ken): 724.0 Hongarije Kindertransporten: Hongaarse kinderen naar Nederland (1947-1949) Code van archiefstuk(ken): 725.40 Repatriëring van verschillende naar het buitenland geëmigreerde Nederlanders; verschillende dossiers Code van archiefstuk(ken): 725.41 Repatriëring naar Nederland uit verschillende landen: o.a. repatriëringsinstructies, repatriëring Van zeelieden, Indonesiërs, mislukte emigranten, katholieke priesters, ongewenste Nederlanders uit Egypte, KNIL-militairen, verschillende mensen uit de Sovjet-Unie, aan lager wal geraakte Nederlanders uit Indonesië (1953-1954) COde Van archiefstuk(ken): 726 Belangenbehartiging van vreemdelingen en staatlozen, hierbij ook vluchtelingenprobleem COde van archiefstuk(ken): 726.0 Algemeen; internationale rapporten inzake vluchtelingen-probleem, overeenkomsten tussen Nederland en andere landen inzake vluchtelingen COde van archiefstuk(ken): 726.1 Nederland: - Stukken interdepartementale commissie voor vluchtelingenzaken (1947) - Rapporten over toelatingsbeleid, stukken van de nationale commissie voor vluchtelingenhulp, samenwerking met andere departementen; vluchtelingen uit China en Roemenië (400 Joodse kinderen), Oekraine, Baltische Staten, Zuid-Slavische landen, Tsjechoslowakije en zeeliedenvluchtelingen (1946-1947)

81

-

-

------

------

-

-

----

-- --

-

----

-

Code van archiefstuk(ken): 726.4 Repatriëring Ambonese KNIL-militairen; deel I (1953-1954) Code van archiefstuk(ken): 730.01 Attestatie de Vita; deel I (onder meer wijziging fonnulieren in verband met vennelding naturalisatie en huwelijk) (1949-1953) Code van archiefstuk(ken): 731.6 Pensioenen van in Nederland verblijvende gewezen Ambonese militairen; deel I (1951) Code van archiefstuk(ken): 74 Scandinavisch zeemanstehuis te Rotterdam; deel I (1947-1952) Stichting ' gerepatrieerde Nederlanders, reeds voor 1940 in Duitsland woonachtig, te Amsterdam (1948-1951 ) Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 721.10 Onderhandelingen tussen Nederland en Noorwegen inzake vestiging van een medisch centrum t.b.v. Noorse zeevarenden in Rotterdam (1963-1964) Code van archiefstuk(ken): 724.3 Opname van buitenlandse kinderen in Nederlandse gezinnen; deel I (1963-1964) Code van archiefstuk(ken): 725.0 Maatregelen t.b.V. personen die een zwervend bestaan leiden (consulaire bijstand); deel I (19601962) Code van archiefstuk(ken): 725.41 Repatriëring naar Nederland: - Personen (alfabetisch), maatregelen t.b.V. gerepatrieerden, repatriëring Nederlanders uit verschillende landen, bijschrijven Indonesische kinderen in Nederlandse paspoorten, spijtoptanten (1960) Code van archiefstuk(ken): 725.42 Repatriëring Surinamers en Antillianen (1964-1968) Code van archiefstuk(ken): 725.43 Andere repatriëringen A-Z (1955-1964)

82

~.

--~~

Code van archiefstuk(ken): 726.0 Belangenbehartiging van vreemdelingen en staatlozen: - Internationale rapporten over vluchtelingen-probleem, vluchtelingenconferentie Genève (1957) - Correspondentie met vluchtelingen (1955) - Commissie-stukken over het Europese vluchtelingenvraagstuk (1954-1957) - Sociale positie van vluchtelingen in Nederland (1955) - Raad van Europa (1956) Code van archiefstuk(ken): 726.1 Hulp en bijstand aan vluchtelingen: - Namen (alfabetisch), aanvragen om hulp etc., personalia (1956) - Hulp aan Joodse vluchtelingen (1955) - Jaarverslagen Stichting Ned. Federatie voor Vluchtelingenhulp (1961) - Hongaarse vluchtelingen (o.a. tewerkstelling in Overzeese gebiedsdelen) (1957-1958) - Geldinzamelingen, gezinsherenigingen (1956-1962) - Zeelieden-vluchtelingen, hulp aan studenten-vluchtelingen (1955-1956) - Toelating 250 vluchtelingen-gezinnen (1955-1956) - Opnemen difficult cases in Nederland (1956-1958) - Ned. Federatie voor Vluchtelingenhulp (1955-1962) - Interdepartementale commissie vluchtelingen (1957-1963) - Opgave van in Nederland toegelaten vluchtelingen (1959) - Ambonezen (1959) - Tijdelijke toelating Zuid-Slavische vluchtelingen (1961-1962) COde van archiefstuk(ken): 726.2 Ondersteuningsregeling voor vluchtelingen (1956) COde van archiefstuk(ken): 726.4 Repatriëring: - Indonesiërs, Polen, Ambonese KNIL-militairen, Sovjet-burgers, Ambonezen-lijsten, op naam (1955-1964) COde van archiefstuk(ken): 730.01 Attestatie de Vita: - Legalisatiekosten, afschaffing legalisaties, inlichtingen COde van archiefstuk(ken): 74 SOCiale en Humanitaire Verenigingen: - Soevereine militaire orde van Malta, o.a. vertegenwoordiging in Nederland, Scandinavisch Zeemanstehuis in Rotterdam BlOk: 1965-1975

83

-

-

-

-

--

-

--

- -

--

---

--

Code van archiefstuk(ken): 725.10 Onderhandelingen tussen Nederland en Noorwegen inzake vestiging van een medisch centrum t.b.v. Noorse Zeevarend en in Rotterdam; deel 11 (1965-1967), map 862 Code van archiefstuk(ken): 725.41 Repatriëring naar Nederland: - Uit Indonesië, map 4050 - Spijtoptanten (1965-1967), map 4076 - Repatrianten op naam (alfabetisch) (1965-1974), map 4077-4107 - Surinamers en Antillianen (1964-1973), map 4108-4109 - Andere repatriëringen (alfabetisch, 11 dossiers), map 4112 a Code van archiefstuk(ken): 726.0 Belangenbehartiging van vreemdelingen en staatlozen (o.a. het vluchtelingenprobleem): - Inlichtingen omtrent kampen in Nederland (1966), map 4118 - Vluchtelingencampagne 1966 (1965-1969), map 4117 - Crisis Intervention Centre Amsterdam (1973), map 4119 - Ned. Stichting van Noodleidende Duitsers in Nederland (Deutsche Hilfsverein) (1972), map 4120 - Adressen vluchtelingen, (1966-1971), map 4121 - Stichting Ned. Centrum Buitenlanders (1972), map 4122 Code van archiefstuk(ken): 726.1 Hulp en Bijstand: - Algemeen; inlichtingen vreemdelingen (1967), map 4124 - Tewerkstelling Palestijnse vluchtelingen (1965), map 4128 - Overeenkomst betreffende zeelieden Vluchtelingen 1-1-1969 (1969), map 4130 - Jaarverslagen en mutaties personeel van de Stichting Ned. Fed. van Vluchtelingenhulp (1971), map 4131 - Vluchtelingen in Nederland op naam (1965-1974), map 4210-4213 Code van archiefstuk(ken): 726.4 Repatrië ring: - Surinaamse verstekelingen (1965), map 4217 - Bemiddeling bij repatriëring vreemdelingen (1973), map 4220 - Gezinshereniging Ambonezen in Nederland (1966-1974), map 4221-4225 Code van archiefstuk(ken): 731.6 Pensioenen: - Pensioenen Ambonezen (1968), map 4433 - Pensioen-kwesties gerepatrieerde Molukkers (1971-1974), map 4434

84

~"

Code van archiefstuk(ken): 74 Sociale en Humanitaire Verenigingen: - Stichting Lutuli, in 1970 opgerichte vereniging tegen rassendiscriminatie (1970-1973), map 4533 Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 70 Sociale voorzieningen: - Sociale voorzieningen in Nederland (1975-1984), map 11-14 Code van archiefstuk(ken): 721.2 Krankzinnigenzorg: - Buitenlanders in Nederlandse inrichtingen (1975-1984), map 248-249 Code van archiefstuk(ken): 724.3 Zorg voor pleegkinderen: - Opname buitenlandse kinderen in Nederlandse pleeggezinnen (1975-1984), map 286 Code van archiefstuk(ken): 726 Belangenbehartiging van vreemdelingen en staatlozen: - Opvang en begeleiding buitenlandse werknemers en (voormalige) Rijksgenoten (1978), map 553 - Besprekingen inzake Marokkaanse minderheden in Nederland (1983-1984), map 566 - Besprekingen inzake Turkse minderheden in Nederland (1982-1984), map 567 - Distributie nota Minderheden (1983), map 565 - Minderhedenbeleid in Nederland (1980-1984), map 561-564 - Schrijfmachines t.b.v. vluchtelingen-opvang (1984), map 569 - Welzijnswerk t.b.v. Marokkanen in Nederland (1976), map 568 Code van archiefstuk(ken): 726.1 Hulp en bijstand: - Vluchtelingenbeleid, o.a. humanitaire hulp vluchtelingen map 57-580 - Remigratie van Chileense vluchtelingen (1982-1985), map 593 - Beleid t.a.v. vluchtelingen-opvang (1979-1983), map 636 - Personeelskosten Ministerie van CRM i.v.m. vluchtelingen-opvang (1980), map 638 - Chileense hulpverlening remigratie (1984), map 637

85

Code van archiefstuk(ken): 726.4 Repatriëring: - Gezinshereniging Ambonezen in Nederland (1975-1977), map 682 - Repatriëring naar Nederland uit Indonesië (1980), map 683 - Inlichtingen inzake gezinshereniging (1978-1980), map 686 - Repatriëring Ambonezen, o.a. kosten (1975-1977) - Repatriëring Surinamers (1976-1980) Code van archiefstuk(ken): 731.0 Verzekeringen en voorzieningen: - Misbruik van Nederlandse sociale voorzieningen o.a. op naam (1977-1984), map 741-745 Code van archiefstuk(ken): 731.3 Invaliditeitsverzekering, keuringen gastarbeiders i.v.m. WAO, op naam (1979-1984), map 775789 Code van archiefstuk(ken): 731.4 Kinderbijslag: - Aangelegenheden betreffende kinderbijslag buitenlandse werknemers, algemeen en op naam (1979-1984), map 790-795 Code van archi efstuk(ken): 731.6 Ouderdomsverzekeringen: - Pensioenen, KNIL-pensioenen, (1981-1984), map 884 Code van archiefstuk(ken): 74 Sociale en humanitaire verenigingen: - Soevereine militaire orde van Malta, o.a. vertegenwoordiging in Nederland (1977), map 753 - Zeemanstehuizen en zeemanskerken in Nederland (1976), map 983

Uit het archief van het Unie Secretariaat (1950-1953) N.B. Dit is een commissie-archief. Stukken met betrekking tot naturalisatie van Indische Nederlanders, Nederlandse ambtenaren in dienst van de Republik Indonesia Serikat en ex-KNIL militairen

86

N.B. De volgende archieven zijn posten-archieven.

Uit het archief van de ambassade te Abidjan, Ivoorkust, Boven-Volta, Dahomy, Niger en Togo (1965-) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.112.2 Afgifte van Nederlandse visa; o.a. stukken met betrekking tot Biafraanse vluchtelingen (19671973), map 36

Uit het archief van de ambassade te Rabat, Marokko (1945-1974) Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1945-1965 Code van archiefstuk(ken): 664.32 Tewerkstelling van Marokkanen in Nederland Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.130 Voorwaarden binnenkomst Marokkanen in Nederland (1966-1971), map 47 Ongewenste personen en uitleiding van Marokkanen uit Nederland (1965-1970), map 48 Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 610.1 De Nederlands-Marokkaanse Kamer van Koophandel: stukken betreffende subsidies, inspectiebezoeken en verslagen (1965-1974), map 60-63 Code van archiefstuk(ken): 664.32 Marokkaanse arbeiders in Nederland, algemeen (1972), map 106 Marokko; universitair project Gemeente Universiteit te Amsterdam: REMPLOD-onderzoek gastarbeiders (1974-1975), map 107 Onderzoek terugkeer buitenlandse werknemers (1974-1975), map 108 Ontwerp-verdrag sociale voorzieningen (1965-1970), map 109 Werving van Marokkaanse arbeiders (1969-1971), map 110 87

Wervingsbureau Rabbat (1971-1974), map 111 Werving van buitenlandse arbeiders, verlening van visa (1970-1974), map 112 Uit het archief van het consulaat te Istanbul, Turkije (1955-1975)

Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Werk in Nederland voor Turken (1962), map 86 Code van àrchiefstuk(ken): 413.1 Turkse verpleegsters voor de psychiatrische inrichting Groot Gaffel, map 87 Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 664.3 Werk verzocht in Nederland door Turken (1962-1964), map 114 Werkverschaffing Turken in Nederland (1962-1964), map 115 Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 413.13 Asielverlening (1984) Uit het archief van de ambassade in Ankara, Turkije (1955-1984)

Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 664.3 Bureau werving Turkse arbeiders (1964-1974) Code 3: Juridische aangelegenheden Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 331.01 Verificatie formulieren van Turken in Nederland (1975-1983)

88

Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 413.120 Klachten over toelating personen in Nederland (1980-1983) Code van archiefstuk(ken): 413.13 Asiel-aanvragen niet-christelijke Turken (1979-1984) Code van archiefstuk(ken): 413.131.2 Toelating in Nederland van Turkse christenen (1979-1984) Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 664.31 Gastarbeiders in buitenland: Turks beleid (1980-1984) Code van archiefstuk(ken): 664.32 Werkgelegenheid in Nederland; tewerkstelling buitenlandse arbeidskrachten (1970-1982) Terugkeerproject veevoederfabriek (1970-1983) Terugkeer gastarbeiders Rompa-Turktas project (1977-1979) Terugkeer gastarbeiders (1974-1976) Bureau werving Turkse Arbeiders (1970-1980) Uit het archief van de ambassade in Athene, Griekenland (1965-1974)

Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.13 Toelating/vestiging vreemdelingen in Nederland (1966-1975) Uit het archief van de ambassade in Baghdad, Irak (1965-1974)

Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 656 Arbeid in Nederland (migratie) (1968-1974)

89

Uit het archief van de ambassade in Stockholm, Zweden (1955-1974) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.131 Toelating in Nederland (1965-1974), doos 2 Code 7: Sociale aangelegenheden Blok: ' 1965-1975 Code van 'archiefstuk(ken): 726.1 Overeenkomst zeelieden-vluchtelingen (1965-1974), doos 6 Uit het archief van de ambassade in Semarang, Indonesië (1950-1957) Code 3: Juridische aangelegenheden Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 321.21 Stukken betreffende nationaliteit (verlieslherverkrijging), doos 38-52 Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 65 Repatriëring; stukken betreffende richtlijnen inzake het verlenen van bemiddeling bij repatriëring vanuit Indonesië: enkele individuele gevallen als voorbeeld van repatriëring; het register van repatriërings-gevallen in het jaar 1951 (1950-1955), doos 93 Uit het archief van het consulaat in Singapore (1965-1974) Code 3: Juridische aangelegenheden Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 317.221 Verkrijging en terugverkrijging nationaliteit (1965-1974), map 155 Code van archiefstuk(ken): 317.221 Verkrijging en terugverkrijging nationaliteit (1961-1965), map 160

90

Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.112 Visum instructie (1959-1964; 1970-1971) Visa aanvragen Ambonezen (1970) Aanvragen voor visa Nederland (1971-1975) Vestiging in Nederland van enkele inwoners uit Singapore (1955-1968), map 193-197 Belangenbehartiging vreemdelingen en staatlozen (1956-1968), map 392-393 Uit het archief van het commissariaat te Bandung, Indonesië (1950-1957)

Code 3: Juridische aangelegenheden Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 321.210 Nationaliteit algemeen I: - stukken betreffende instructies en richtlijnen inzake nationaliteitsbepaling in het kader van de interpretatie van de Nederlandse wetgeving op dit gebied (1950-1957), map 192 Nationaliteit algemeen 11: - afschriften van stukken betreffende instructies en richtlijnen inzake nationaliteitsbepaling in het kader van de interpretatie van de Nederlandse wetgeving op dit gebied (1950-1957), map 193 Nationaliteit op naam: - stukken betreffende onderzoek naar en vaststelling van de nationaliteit van individuele personen (alfabetisch geordend) (1950-1957), map 195-254 Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 413.11 Reisdocumenten: - bewijzen van Nederlanderschap: stukken betreffende de organisatie, instructies en procedurele regeling inzake het uitreiken van paspoorten (1950-1952), map 371 Visa, nchtlijnen e.d.: - richtlijnen inzake de procedures en wijze met betrekking tot de verstrekking van visa in het algemeen en aan Indonesisch staatsburgers in het bijzonder (schematisch overzicht), map 372 Visa, register van afgifte: - register van afgifte van visa aan personen, chronologisch (1950-1957), map 373 Visa, persoonsregisters van aanvragen in behandeling: - registers van personen inzake in behandeling zijnde visum-aanvragen, alfabetisch (1957), map 374-375 91

~----~----------~~~----~~~~~~--~~~~~~~~--~--

Visa, persoonsregisters t.b.v. aanvragen: - registers van personen t.b.v. visum-aanvragen met vermelding van politieke partij, o.a. personen voorkomend in de provinciale en gemeentelijke verkiezingslijsten West Java, alfabetisch (z.d.), map 376-377 Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 65 Emigratie, algemeen: - stukken betreffende het jaarverslag van de emigratie-afdeling van het Hoge Commissariaat over 1955; bagage-vrijdom en rijksvoorschotten voor uit Indonesië emigrerende Nederlanders (1956-1957), map 460 Code 7: Sociale aangelegenheden Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 725.0 Repatriëring, algemeen: - stukken betreffende richtlijnen inzake het verlenen van bemiddeling bij repatriëring vanuit Indonesië, in het bijzonder de repatriëring op 's-rijks voorschotbasis, alsmede verslagen van contactambtenaren aan boord van schepen met repatrianten met bestemming Nederland (19501957), map 501 Repatriëring op naam: - stukken betreffende het verlenen van bemiddeling bij repatriëring vanuit Indonesië in individuele gevallen, alfabetisch geordend (1950-1957), map 502-503 Uit het archief van de ambassade te Boedapest, Hongarije (1955-1984)

Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 412 Asielrecht, deportaties (1951-1952) Code van archiefstuk(ken): 413.23 Visa aan vreemdelingen (1951-1956) Code van archiefstuk(ken): 413.24 Asielverlening (1952-1956) Blok: 1955-1965 92

Code van archiefstuk(ken): 413.112.2 Visa (1960-1964) Code van archiefstuk(ken): 413.130 Toelating van vreemdelingen, asielverlening (1954-1964) Code 7: Sociale aangelegenheden Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 726.1(4) Hulp, bijstand en repatriëring van Hongaarse vluchtelingen (1957-1962) Code van archiefstuk(ken): 74 Stichting hulpactie Hongarije; sociale en humanitaire instellingen in Nederland (1955-1963) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefinilieu Blok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 413.13 Visa voor, asielverlening aan en toelating van Hongaren (1975-1984) Code van archiefstuk(ken): 413.112.0 Wet Buitenlandse Arbeiders (1975-1984) Code 6: Economie, migratie en arbeid Slok: 1975-1985 Code van archiefstuk(ken): 664.1 Uitwisseling van arbeidskrachten (1975-1984) Code van archiefstuk(ken): 664.32 Tewerkstelling van Hongaren (1975-1984)

Uit het archief van de ambassade te Boekarest, Roemenië (1955-1974) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefinilieu Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Visuminstructie (1958-1962) Benelux; vreemdelingenverkeer (1960-1961) 93

Code van archiefstuk(ken): 413.112.2.2/3 Roemenië; visa (1957-1964) Code van archiefstuk(ken): 413.112.23 Maandelijkse opgaaf visum-aanvragen (1961-1964) Code van archiefstuk(ken): 413.131 Toelating Nederland (z.d.) Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1955-1965 Code van archiefstuk(ken): 650 Migratie (1959-1960) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.112 Stukken met betrekking tot het verlenen van visa, instructies, aanvragen (1965-1974) Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Asielverlening, machtiging voorlopig verblijf en toelating Nederland (1965-1974) Uit het archief van de ambassade te Bern, Zwitserland (1945-1974) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Asielverlening, toelating en vestiging in Nederland (1966-1974) Stukken met betrekking tot asielverlening door Nederland (1972-1974) Toelating in Nederland (1966-1974) Stukken met betrekking tot visa verlening (1965-1974) Uit het archief van de ambassade te Beiroet, Jordanië en Libanon (1945-1984) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1975-1985

94

~

-

--

-

Code van archiefstuk(ken): 413.112 Bemiddeling visum (1983-1984) Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Benelux visum-instructies (1976-1984) Code van archiefstuk(ken): 413.112.12GS Visum-aanvragen: bemiddeling (1977-1979) Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Visum-aanvragen (1976-1984) Code van archiefstuk(ken): 413 .112.2 Visa-afgifte voor Nederland in Libanon (1979-1984) Code van archiefstuk(ken): 413.1l2.3GS Visum-verlening voor Nederland in Libanon (1979-1980) Code van archiefstuk(ken): 413.13 Asielverlening (1974-1984) Code van archiefstuk(ken): 413 .131 Voorschriften toelating en verblijf in Nederland (1976-1983) Code 7: Sociale aangelegenheden Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 725.41 Lima, ambassade in Peru (1939-1961) Toelating van vreemdelingen en asielverlening (1954) Afgifte visa aan vreemdelingen (1951-1952) Visa aan vreemdelingen, asielverlening (1950-1956) Uit het archief van de Ambassade te Belgrado, Republiek Joegoslavië (1945-1954, 19681972) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1945-1955 COde van archiefstuk(ken): 413.111.4 Instructies en regelingen betreffende vreemdelingenpaspoorten: afwijzende reactie van de ZuidSlavische regering op de instelling van een Nederlands vreemdelingenpaspoort (1947-1948) 95

Code van archiefstuk(ken): 413.232 Communistische activiteiten in Nederland: de activiteiten van een bepaalde vereniging; repatriëring van Slovenen (1947-1949) Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1945-1955 Code van archiefstuk(ken): 664.32 Tewerkstelling van buitenlanders in Nederland: inlichtingen over mogelijkheden voor Zuidslavische gastarbeiders in Nederland (1954) Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413.112.1 Stukken met betrekking tot visa (1965-1970) Code van archiefstuk(ken): 413.119 Identiteitsbewijs voor zeevarenden (1967-1968) Code van archiefstuk(ken): 413.120 Grensbewaking Nederland (1972-1974) Code van Toelating Toelating Toelating

archiefstuk(ken): 413.131 en uitleiding Nederland vreemdelingen, I (1968-1972) vreemdelingen in Nederland (1973-1974)

Code 6: Economie, migratie en arbeid Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 664.32 Tewerkstelling buitenlanders in Nederland (1965-1974) Wervingsovereenkomst Nederland - Zuid-Slavië (1969-1970) Werving Zuidslavische mijnwerkers (1965-1967)

Uit het archief van de ambassade te Berlijn Code 4: Aangelegenheden van openbare orde, openbare zedelijkheid, openbare gezondheidszorg, openbare veiligheid, volkshuisvesting, leefmilieu Blok: 1945-1955

96

Code van archiefstuk(ken): 413.24 Toelating van vreemdelingen in Nederland Stukken met betrekking tot de rijksvreemdelingendienst (1946) Blok: 1965-1975 Code van archiefstuk(ken): 413 Stukken met betrekking tot visa-verlening (1973-1974) Uit het archief van het consulaat te Basel, Zwitserland, 1946-1973)

Stukken met betrekking tot visa verlening en weigering (1946-1948) Uit het archief van de ambassade te Bogota, Ecuador, (1945-1974)

Stukken met betrekking tot visa verlening en toelating, hulp aan vluchtelingen en studenten in Nederland Uit het archief van de ambassade te Bonn, West-Duitsland (1945-1974)

Stukken met betrekking tot visa-instructies; visa voor vreemdelingen en vluchtelingen; stukken over Duitsers werkzaam in Nederland (met name de grensarbeiders); gastarbeiders en Duitse studenten en wetenschappers in Nederland Uit het archief van de ambassade te Buenos Aires, Argentinië en Paraguay (1955-1984)

Stukken met betrekking tot visum-verlening, toelating tot Nederland en de Ned. Antillen, Argentijnse vluchtelingen in Nederland, tewerkstelling in Nederland en Argentijnse studenten in Nederland Uit het archief van de ambassade te Canberra, Australië (1955-1964)

Stukken met betrekking tot visa verlening, toelating tot Nederland en Suriname, van Indische Nederlanders die naar Australië zijn gevlucht en desertie uit het Koninklijk Ned.-Indisch Leger (KNIL)

Uit het archief van het consulaat te Canton, China (1945-1951)

Stukken over de Chinese emjgratie-politiek (1943-1946) Registratiefonnulieren en evacuatie van Nederlandse onderdanen van Chinese afkomst (19431950) Stukken betreffende de repatriëring van ex-rekruten van het KNIL uit Brits-Indië (1945-1946)

97

Uit het archief van de ambassade te Caracas, Venezuela (1955-1974)

Stukken met betrekking tot visa-verlening en toelating in Nederland, mogelijkheden tot emigratie naar Venezuela voor repatrianten uit Indonesië (1951-1958) en Venezolaanse studenten in Nederland Uit het archief van het vice-Consulaat te Cienfuegos, Cuba (1945-1963)

Stukken met betrekking tot visa voor Cubanen Uit het archief van de ambassade te Colombo, Ceylon (1945-1972)

Stukken over visa, toelating (met lijsten geordend op naam) en vestiging van vreemdelingen in Nederland, (1953-1971) Inlichtingen omtrent vestiging in Nederland (1965-1972) Ceylonse arbeidskrachten in Nederland en stukken van Nederlandse werkgevers (1966-1969) Uit het archief van de ambassade te Cyprus (1975-1984)

Stukken betreffende visa verlening (met lijsten geordend op naam) (1976-1984) en asielaanvragen (1975-1983) en Cypriotische studenten in Nederland (1975-1976, 1981-1984)

Uit het archief van de ambassade te Dacca, Bangladesh (1965-1984)

Stukken betreffende visa en toelating in Nederland (instructie en registers); studenten uit Bangladesh in Nederland; tewerkstelling van buitenlanders in Nederland; asiel-aanvragen en inlichten over politieke vluchtelingen Uit het archief van de ambassade te Damascus, Syrië (1955-1974)

Stukken betreffende visa, toelating en uitleiding van Syriërs, Palestijnse vluchtelingen en anderen (correspondentie, instructie en registers van personen), bepalingen voor arbeidsmigratie naar Nederland en lijsten met namen van studenten waarvan de aanvragen om in Nederland te studeren waren goedgekeurd en aanvragen die waren afgewezen Uit het archief van de ambassade te Dar Es Salaam, Tanzania (1950-1974)

Stukken met betrekking tot visa (o.a. visa-verlening aan vluchtelingen), migratie naar en studeren in Nederland

98

,.

~~--

-

-

---

-

--

-

.- - -

--

-----

Uit het archief van het consulaat te Frankfurt, West-Duitsland (1955-1964) Stukken betreffende visum instructies, toelating, vestiging en uitwijzing Uit het archief van de ambassade te Gaborone, Botswana (1965-1984) Stukken betreffende visa-verlening, aanvragen en verlening van asiel, Nederlandse beurzen voor studenten uit Botswana en vluchtelingen Uit het archief van de ambassade te Havanna, Cuba, Haïti, Dominicaanse Republiek, Nicaragua, Costa Rica, Panama, Honduras, Guatemala, EI Salvador (1945-1964) Stukken betreffende het recht van asielverlening van het consulaat generaal, asielverlening (o.a. berichtgeving en correspondentie over Cubaanse vluchtelingen op de Ned. Antillen); visa; nationaliteit van Haïtiaanse en Dominicaanse vrouwen die met Nederlandse zeelieden zijn getrouwd; persoonlijke gegevens van zeelieden varend op Nederlandse schepen en berichtgeving en correspondentie over Nederlandse studiebeurzen Uit de"archieven van de consulaten te Guatemala Stad, Tegucigalpa, San Salvador, Managua, San José, Puntarenas, Panama Stad en Colon, resp. Guatemala, Honduras, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica en Panama Blok: 1955-1979 Stukken betreffende visa, asielverlening (o.a. aan Cubanen-, toelating en uitleiding) Uit het archief van de ambassade te Helsinki, Finland (1955-1974) Stukken betreffende de rehabilitatie van Indische oorlogsslachtoffers, repatriëring naar Nederland, Nederlandse studiebeurzen, visa-verlening en visum instructie, toelating, uitleiding en vreemdelingenbeleid N.B. Stukken over de visuminstructie voor de periode 1955-1964 zijn vernietigd Uit het archief van het consulaat te Hong Kong (1945-1982) Stukken betreffende afgifte van visa en instructies inzake visa, vreemdelingenpaspoorten, toelating van vreemdelingen in Nederland, migratie algemeen, de tewerkstelling van Chinese Werknemers (o.a. onderwijzers) uit Hong Kong in Nieuw-Guinea vluchtelingen en repatriëring naar Nederland (o.a. van Ned~rlandse vrouwen getrouwd met Chinezen)

99

-----