METHODEN Ik werk met diverse coachingmethoden. Welke ik gebruik hangt af van de situatie. Aandacht, luisteren en echt contact maken komen op de eerste plaats. Kernkwaliteiten (Ofman) Met deze methode kun je onderzoeken wat jouw aandeel is in een conflictsituatie. Ook kan het zijn dat je wilt weten wat jouw rol is in een succesvolle samenwerking. Je sterke kanten zet je vaak ongemerkt in, omdat ze voor jou zo vanzelfsprekend zijn. Alleen als je dat te nadrukkelijk doet, kan dat tot irritaties en conflicten leiden. Met de door Ofman ontwikkelde methode van het “kernkwadrant” krijg je meer inzicht in hoe dit uitpakt. Met het kernkwadrant ontdek je wat je kernkwaliteiten zijn. Voorbeelden van kernkwaliteiten zijn daadkracht, flexibiliteit, zorgzaamheid, inlevingsvermogen en moed. Naast je kernkwaliteit staat een valkuil, een allergie en een uitdaging. Gezamenlijk vormen ze een kernkwadrant. De kunst is om het kernkwadrant sluitend te krijgen. Het geheel moet kloppen. Door enkele kernkwadranten te maken, krijg je meer inzicht in jouw uitdagingen.
Het voorbeeld van een kernkwadrant laat zien wat er kan gebeuren als je de kernkwaliteit daadkracht te nadrukkelijk inzet. Dan kom je in je valkuil en gaan anderen je verwijten maken en je drammerig vinden. Ook is er de mogelijkheid dat jij allergisch reageert op anderen (of anderen op jou). Als jij daadkrachtig bent, heb je doorgaans moeite met mensen die passief zijn. Te vaak in je valkuil schieten of allergisch reageren leidt tot conflicten. Om dat te voorkomen heb je meer van je uitdaging nodig. Een uitdaging is een eigenschap die je kernkwaliteit
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 1
aanvult. In het voorbeeld van daadkracht als kernkwaliteit, is geduld een uitdaging. Een uitdaging is een kwaliteit die je in anderen bewondert. Wanneer je kernkwaliteit en uitdaging in balans zijn, schiet je minder snel in je valkuil. Ook roep je minder snel conflicten op bij mensen die de tegenovergestelde eigenschap hebben. Je kan flexibeler reageren op mensen en situaties die zich voordoen. Enneagram Het enneagram is een praktisch instrument om jezelf en anderen beter te leren begrijpen en je bewust te worden van je automatismen. Het enneagram onderscheidt negen persoonlijkheidstypen. Deze typen verschillen van elkaar in kwaliteiten, valkuilen, temperamenten en waarden. Ieder type gaat anders om met veranderingen, stress en conflicten. Inzicht in jouw kenmerkende persoonlijkheidstype(n) geeft je handvatten voor het verbeteren van de samenwerking met anderen. Een enneagramtest geeft een eerste indicatie van de persoonlijkheidstypen die er voor jou uitspringen. Daarna onderzoeken we wat echt bij je hoort, door naar je kernkwaliteiten, valkuilen en waarden te kijken.
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 2
Ieder type heeft een aantal sterke kwaliteiten en valkuilen. Met behulp van het kernkwadrant kunnen deze concreet worden gemaakt. Het type van de leider is assertief, maar een valkuil is dat hij weinig ruimte geeft aan anderen. Een harde werker wil graag resultaten boeken, maar let soms te weinig op de gevoelens van andere mensen. Daarnaast is er de neiging om bij stress of ontspanning aspecten van een ander type over te nemen. Dat geeft kansen om je meer bewust te worden van je uitdagingen. Het type harde werker is bij stress beter in staat zaken vanuit verschillende invalshoeken te bekijken. Bij ontspanning is er meer ruimte voor twijfel. Met het enneagram krijg je inzicht in de basispatronen die bij ieder persoonlijkheidstype horen. Het gaat dan over de manier waarop je de wereld waarneemt en wat automatisch de aandacht trekt. Voorbeelden van automatismen zijn: bezig zijn met wat anderen nodig hebben, mogelijke bedreigingen, behoefte aan controle of dominantie, oog hebben voor kansrijke opties of mogelijkheden om te scoren. Door je van je automatismen bewust te worden, krijg je ruimte om er anders mee om te gaan. Ook wordt ieder type gekenmerkt door één bepaalde kernmotivatie die onbewust wordt nagestreefd. Die kan je leren kennen door te onderzoeken wat je eerste gevoelsmatige reactie is in een bepaalde situatie. Voorbeelden van kernmotivaties zijn: gezien willen worden, gewaardeerd willen worden, een verlangen naar vrijheid, veiligheid en zekerheid, plezier. Door je bewust te worden van wat je onbewust drijft, leer je begrijpen hoe jij de werkelijkheid bekijkt. Je wordt je meer bewust van jouw bril. Dat is een eerste stap om op een andere manier naar situaties te kijken en er anders op te reageren. Archetypen (Jung) Archetypen zijn psychologische karakters in levensverhalen. Archetypen werden al in de oudheid gebruikt in verhalen over goden en godinnen. Zo belichaamt Apollo het archetype van de uitblinker, de held. Hem worden de kwaliteiten toegedicht van wilskracht, discipline en het vermogen om een doel te bereiken. Archetypen vertellen iets over bepaalde aspecten van je persoonlijkheid, je behoeften en motivaties. Het inzicht welke archetypen in je leven spelen, helpt je bewust te worden van je authentieke zelf. Ook helpt het om andere mensen beter te begrijpen. Ik maak hiervoor gebruik van de ‘Pearson-Marr Archetype Indicator (PMAI)’ test. Pearson en Marr onderscheiden twaalf archetypen. Voorbeelden van archetypen zijn de optimist, de leider, de wijze, de nar en de magiër. De test is gebaseerd op het werk van Jung. Pearson en Marr hebben op basis van jarenlang onderzoek en toepassing deze test verder ontwikkeld. Op www.capt.org kun je een vragenlijst invullen en jouw archetypen ontdekken. Met deze test begrijp je beter je eigen levensverhaal en de rollen die jij daarin speelt.
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 3
Oplossingsgerichte benadering (De Shazer) De oplossingsgerichte benadering is gebaseerd op een pragmatische en positieve houding. Wat voor jou werkt vaker doen, helpt je vooruit. Stilstaan bij succesmomenten en in detail bekijken hoe deze zijn bereikt, geeft zelfvertrouwen. Daarnaast gaat het erom te stoppen met wat niet werkt. Vaak betekent dit iets heel anders doen. Door iets heel anders te doen en buiten de gebaande paden te denken, ontdek je dat er alternatieven zijn. Ook het zoeken naar uitzonderingen, momenten waarop een probleem niet optreedt, is een manier om inzicht te krijgen in oplossingen die werken. Een uitgangspunt van de methode is dat praten over de dingen die jij wilt realiseren, je meer hoop geven. Praten over oplossingen creëert oplossingen. Door stappen te zetten die je dichter bij je doelen brengen, zullen de achterliggende oorzaken van je problemen minder belangrijk worden. De rol van de coach is je ondersteunen bij het concreet maken van de veranderingen die je wilt bereiken. En je helpen bewust te worden van je hulpbronnen en mogelijkheden. De nadruk ligt meer bij wat je al hebt bereikt en de vaardigheden waarover je al beschikt. Met je coach ga je op zoek naar de kleine stappen die je vooruit helpen en waardoor de sneeuwbal gaat rollen. Een kleine verandering van houding of een geringe gedachtewijziging kunnen een groot verschil maken. Kleine en simpele stappen zijn eenvoudiger te zetten. Op zoek gaan naar de kleine veranderingen die jij al hebt bereikt, is een eerste stap. Met behulp van schaalvragen (van 0 tot 10) kan de vooruitgang die je boekt worden gevisualiseerd. De rol van de coach is je helpen bij het vinden van aanwijzingen die erop duiden dat je vooruitgang boekt. Roos van Leary De roos van leary is een methode om te onderzoeken hoe jij en anderen op elkaar reageren en met elkaar communiceren. Je krijgt inzicht in het ontstaan van conflictsituaties en hoe je die dan weer positief kunt beïnvloeden. De methode maakt een onderscheid tussen bovenen onder gedrag. En tussen meebewegen en tegen bewegen. Initiatieven nemen, keuzes maken en centraal willen staan zijn kenmerken van boven gedrag. Een afwachtende houding innemen, om goedkeuring vragen en jezelf relativeren zijn voorbeelden van onder gedrag. Meebewegen uit zich onder andere in samenwerken, behoefte aan overleg, betrokkenheid en het belang van de relatie voorop stellen. Tegengedrag is een gerichtheid op het eigenbelang, kritisch zijn en anderen willen overtuigen van het eigen gelijk.
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 4
Met deze uitersten in gedragingen worden vier kwadranten onderscheiden die worden verfijnd tot een schema met acht verschillende posities: de interactieroos van Leary. Mensen hebben de neiging om vanuit een bepaald automatisme op anderen te reageren. Boven gedrag roept onder gedrag op en omgekeerd. Samen gedrag roept samen gedrag op en tegen roept tegen op. Op deze wijze zijn er verschillende interactiepatronen te onderscheiden. Wanneer jij, je partner of je collega steeds vanuit een bepaalde positie handelen, kan dat moeilijkheden opleveren. Vastzitten in de tegen-onder positie kan leiden tot negatief gedrag, bijvoorbeeld kritisch zijn om het kritisch zijn. Door teveel bezig zijn met samenwerking kun je aan daadkracht inboeten. Anderen kunnen dan blijven hangen in passiviteit. Door bewust vanuit een andere positie te handelen, stimuleer je de ander om zich anders op te stellen en anders te reageren. Met je coach kun je onderzoeken vanuit welke positie jij het meest handelt en wat veel voorkomende automatische reacties zijn.
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 5
Krachtenveldanalyse Bij deze methode leer je onderscheid te maken tussen bevorderende en belemmerende krachten in je omgeving en jezelf. Je kan het zien als een persoonlijke analyse van je sterke en minder sterke punten, kansen en bedreigingen. Wat helpt je vooruit en wat belemmert je? Wie zijn er belangrijk in jouw omgeving en wat kunnen die voor je betekenen? Welke kansen en bedreigingen dienen zich aan? Een krachtenveldanalyse geeft je inzicht in jouw mogelijkheden en hulpbronnen die je brengen naar vernieuwing. Krachtenveldanalyse In mij
Bevorderend Kernkwaliteiten, zoals creativiteit, doorzettingsvermogen, moed, daadkracht Fysieke en mentale gezondheid Presentatie
Belemmerend Valkuilen Angsten, irrationele gedachten Bepaalde gewoonten Slaap- en eetpatronen Woonsituatie Financiële situatie
In mijn omgeving
Partner en belangrijke vrienden Rolmodellen Belangrijke personen in je netwerk Familie
Woonomgeving (buren) Werkomgeving (leidinggevende, collega’s)
Met je coach ga je onderzoeken wat je kan doen om bevorderende krachten te versterken en belemmerende krachten te verminderen. De kunst is te zoeken naar synergie tussen bevorderende krachten in jezelf en je omgeving. De rol van de coach is je helpen bij het maken van keuzes en een stappenplan. Tijdmanagement (Covey) Veel mensen ervaren dat ze niet toekomen aan zaken die er echt toe doen. Veel tijd besteden aan zaken die energie kosten in plaats van energie opleveren geeft stress. Het doel van deze methode is je bewust worden van de activiteiten die belangrijk en nietbelangrijk voor je zijn. Dat is een onderzoek naar de waarden in je leven, de zaken die echt tellen. Door meer tijd te investeren in activiteiten die echt belangrijk voor je zijn, voorkom je dat je vooral met de urgente zaken bezig bent. De blik wordt meer op de lange termijn doelen gericht. Tijdmanagement Belangrijk
Urgent
Minder-niet urgent
Onbelangrijk .
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 6
Door je tijd bij te houden, krijg je inzicht in de keuzes die je maakt. Je activiteiten kun je rangschikken in de bovengenoemde matrix. Dat geeft een eerste indruk van de tijd die je per kwadrant besteed. Daarna kun je met je coach meer in detail analyseren wat maakt dat bepaalde activiteiten belangrijk en urgent zijn. Wat je kunt doen om bepaalde activiteiten te vereenvoudigen of te delegeren. En wat je belemmert om tijd vrij te maken voor activiteiten die niet-urgent, maar wel belangrijk zijn. De meeste mensen staan vaak versteld van de hoeveelheid tijd die ze besteden aan ogenschijnlijk belangrijke zaken die uiteindelijk niet zo bevredigend zijn.
Coachingmethoden – www.petervandelaak.nl
Pagina 7
