met o.a. Wie wint de Gouden Jirizaag in 2016? Waar zitten de bijen in de winter? 4 bestuursleden nemen afscheid

De boom in

WINTER - 2015

Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland

met o.a. • Wie wint de Gouden Jirizaag in 2016? • Waar zitten de bijen in de winter? • 4 bestuursleden nemen afscheid.

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Weekendwerkzaamheden:

JAARGANG 29 WINTER - 2015 De Boom In is een uitgave van Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, overeenkomsthouders, relaties en medewerkers. De Boom In wordt verstuurd in een biologisch afbreekbare folie. Redactie: Caroline Geluk Sandra Dobbelaar Luciën Calle Robert Wielemaker Foort Minnaard Gastredacteur: Karin Mol Verder werkten aan dit nummer mee: Albert Kloosterboer Martin Rijk Jan Kees Lantsheer Theo Aernoudts Piet Goddemaer Wim van Tatenhove Nettie Wilderom Advertenties: Ook uw advertentie in De Boom In? Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36 voor de mogelijkheden. Foto omslag: Een “wild”nest van honingbij, vrij hangend aan een knotwilg. Foto: Lucien Calle Foto inzetje: Ouessant ram Foto: Piet Goddemaer Met dank aan alle fotografen. SLZ heeft getracht alle rechthebbenden van de geplaatste foto’s te achterhalen. Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen gelden op de rechten van gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen.

Opmaak en drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke Oplage: 2400 ex.

Bent u notaris? Dan kunt u de notarisappels in deze boomgaard sponsoren met uw naam! Interesse? Bel ons: 0113-23 09 36. Foto: Gezina de Moor

Redactie- en bezoekadres: Klein Frankrijk 1 4461 ZN Goes Tel. 0113-23 09 36 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl IBAN NL93 RABO 0380 5172 56 Abonnement Wilt u ook De Boom In ontvangen? Voor slechts € 15,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad. Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief ISSN nummer 1876-5491 Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie. De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier.

SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode Loterij en Provincie Zeeland.

Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Bas de Maat Tel. 06-53559422 [email protected] www.steltkluut.nl

Kapsalon Nienke Ensing 06-46222419 [email protected] Hout & Co Karin Mol Tel. 0118-628293 [email protected]

Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Heemtuinwerkgroep KNNV Diet Louwerens Tel. 0113-342277 De hoogstamfruitploeg komt de natuurlijke grasmaaiers [email protected] ook regelmatig tegen. Fotograaf: Gezina de Moor Tholen www.knnv.nl/beveland Natuurvereniging Tholen Adri Mol SLZ in 2016 Natuurbeschermingsvereniging Werkgroep “Vrij Brand” Tel. 0166-604266 ’t Duumpje Er is afgelopen jaar veel veranderd voor SLZ, maar ook veel zaken blijven we gewoonTonnie doen zoals we al jaren doen. Outermans e-mail: [email protected] Gerard v. Daele Tel.geld, 0113immers - 567196 Gelukkig kunnen we altijd rekenen op onze vrijwilligers. Vrijwilligerswerk bespaart veel als het werk www.natutholen.nl Tel. 0117-301835 [email protected] door betaalde krachten gedaan moet worden, dan zou het niet gebeuren omdat daar geen financiën voor zijn. [email protected] Schouwen-Duiveland Echter, vrijwilligerswerk kost ook geld. Gelukkig kunnen we nog steeds rekenen op bijdragen van de Provincie www.duumpje.nl Heel Zeeland Actief terreinbeheer A Rocha werkgroep Zeeland Zeeland en de Nationale Postcode Loterij. Henk Dalebout 2 Walcheren Martine Krabbendam Tel. 06-20745396 4Werkgroep bestuursleden nemen afscheid Landschapsverzorging Tel. 0118-640448 e-mail: [email protected] Het bestuur bestaat uit zeven personen, die op persoonlijke titel zitting hebben. Elke [email protected] bestuurder heeft een eigen Thomas Collette www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer.html Tel.aandachtsgebied 0118-634916 http://arochanederland.ning.com zoals representatie, personeelszaken, financiën, cultuurhistorie, landbouw, overheden of Na 19.00 uur en de hele vrijdag vrijwilligerswerk. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid en de beleidsontwikkeling. Dit betekent dat Bevelanden Onderhoud wandelroutes [email protected] Pieter Voetsen jaarverslag zij de hoofdlijnen van het beleid bepalenBeheerswerkgroep en het beleidsplan,KNNV werkplan, begroting, jaarrekening Johan Vermin Werkgroep Oranjebosch Tel. 0113-230936 vaststellen. Vier bestuursleden die afscheid nemen vertellen hun ervaringen van de afgelopen jaren. 4 Tel. 0113-639620 Werkgroep Moesbosch [email protected] Welke vrijwilliger wint volgend [email protected] de Gouden Jirizaag? Peter v.d. Vliet www.landschapsbeheerzeeland.nl www.knnv.nl/beveland onderhoudt met de hulp van vrijwilligers kleine landschapselementen, zoals knotbomen, bloemdijken, meidoornTel.SLZ 0113-230936 [email protected] heggen, hoogstamfruitbomen en hooi- en rietland. Ook zijn er vrijwilligers actief op het gebied van cultuurhistorie en Noord- en Midden Zeeland Zeeuws-Vlaanderen bescherming van soorten. Om onze waardering te tonen voor hun inzet reiken we elk jaar een ereprijs uit aan één Landschapsbeheer Landschapsbeheer vrijwilliger. Deze kiezen we naar aanleidingPieter van deVoets door andere vrijwilligers ingezonden nominaties. 8 Wim Wisse Doordeweekse Tel. 0113-230936 Tel. 06-12856517 En verder [email protected] [email protected] werkzaamheden: www.landschapsbeheerzeeland.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl

Inhoudsopgave

• Paradijsvogels op Walcheren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Kerkuilen Werkgroep Zeeland én duiventil Vleermuizen • Mijn favoriete Zeeuwse element: Wim’s korenmolen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Hans Molenaar • Ommetje van Nieuwvliet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Meldingen/klachten: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Tel. 0115-612008, Mob. 06-13290370 Nanning-Jan Honingh, Alle dagen van de week: • Kleine bosjes. . . . . . . . . . . . . . . . . [email protected] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tel. . . 0113-230936 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Zeeland: schapen als ecologische www.kerkuil.com • Heel Ouessant grasmaaiers. . . . . . . . . . . . . . . . [email protected] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 • Herpetologische Bijen in destudiegroep winter. . Amfibieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Winant Halfwerk Herstellen Cultuurhistorische elementen Jaarlijkse zomertellingen (kerkzolders) • Tel.Vrijwilliger Kloosterboer. . . . . . en . . .Midden . . . . . .Zeeland . . . . . . 26 0118-217720 in de picture: Albert Sandra Dobbelaar . . . . . . . . . . . . . . . . .Noord• [email protected] Natuurwerkdag 2015 . . . . . . . . . Tel. . . .0113-230936 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nanning-Jan . . . . . . . . . Honingh . . . . . . . . . . . 28 [email protected] • Kleine cultuurhistorische elementen zoeken grote sponsoren!. .Zeeuws . . . . . .Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . 31 Steenuilen werkgroep Zeeland www.landschapsbeheerzeeland.nl Luciën Calle • AlexKort Nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 de Smet (Zeeuws-Vlaanderen) Weidevogelbescherming 0115-695890Vrijwilligersorganisaties • Tel.Overzicht in Zeeland. . . . . . . . . . . . . . . . . .Jaarlijkse . . . . . . .wintertellingen . . . . . . . . . . . . 33 Nanning-Jan Honingh Zoogdier Werkgroep Zeeland [email protected] • Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tel. . . .0113-230936 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Luciën . . . . .Calle . . . . . . . . . . . . . . . 34 Peter Boelee (Bevelanden/Walcheren) [email protected] 06-22792100 [email protected] [email protected] www.steenuil.nl De Boomwww.landschapsbeheerzeeland.nl In • Winter 2015 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

1

SLZ in 2016

Vrijwilligerswerk onder leiding van SLZ tijdens NLDoet. Fotograaf: Gezina de Moor

Door: Foort Minnaard, directeur SLZ

Op verschillende plaatsen in deze De Boom In valt te lezen dat er, net voor 2016 begint, het nodige is veranderd bij SLZ. Het kantoor is verhuisd, vier bestuursleden die er samen meer dan veertig dienstjaren op hebben zitten zijn afgetreden, twee nieuwe bestuursleden zijn er al bij gekomen en in 2016 zullen er nog twee bestuursleden bij komen. Maar naast deze veranderingen blijft er ook veel hetzelfde, want SLZ in 2016, dat doen we op de manier die al jaren goed past: we gaan enthousiast door met een heleboel activiteiten. Veel draait immers om onderhoud van landschapselementen, en dat onderhoud loopt ook gewoon door. Trouwens, ook de vele vrijwilligers en eigenaren die daar mee bezig zijn, werken in 2016 ongetwijfeld weer met volle kracht door.

2

SLZ gaat met dezelfde personele bezetting als in 2015 door met onder meer ondersteuning van vrijwilligersgroepen, organisatie natuurwerkdag, onderhoud van het wandelnetwerk, bacterievuurcontrole, onderhoud aan kleine bosjes, advisering van eigenaren, ervenabonnementen en hoogstamabonnementen, advisering van het agrarisch collectief Poldernatuur, realisatie van dorpsboomgaardjes, onderhoud van historische grensstenen en oude begraafplaatsjes, verzorgen van scholingsactiviteiten, hoogstamfruitdagen, erfgoeddag in het landschap (samen met stichting Cultureel Erfgoed Zeeland en stichting Het Zeeuwse Landschap). Er komen ook nieuwe activiteiten aan. Samen met de stichting Cultureel Erfgoed Zeeland gaan we historische boerderijen inventariseren,

en we gaan aan de slag met vrijwilligerswerk op historische landgoederen en buitenplaatsen. We verwachten dat er twee projecten kunnen starten via Europese subsidieprogramma’s: een project gericht op het bevorderen van de leefomstandigheden van onder meer de wilde bijen in moderne productieboomgaarden, en een project gericht op het verbeteren van de leefomstandigheden van allerlei soorten op bedrijfsterreinen en op en rond terreinen van recreatiebedrijven. Het gaat nu wat te ver om al die activiteiten van getallen te voorzien, de planning staat in het werkplan 2016 en de resultaten komen uiteindelijk in het jaarverslag 2016 terecht, maar één voorbeeld valt te geven. We verwachten dat in 2016 3.000

vrijwilligers 47.000 uur zullen werken, dat komt overeen met de inzet van meer dan 30 arbeidsplaatsen. Dat gaat uiteraard niet voor niets. Er wordt gegeten en gedronken, er zijn vervoermiddelen nodig, er is gereedschap nodig, er moet materiaal gekocht worden, er moet voldaan worden aan veiligheidseisen, er moet kennis van zaken zijn bij de vrijwilligers zelf of via begeleiding door een voorman van SLZ, met de eigenaren moet geregeld worden welk werk gedaan kan worden en hoe het gedaan kan worden, enzovoorts. SLZ heeft becijferd dat de hiermee gemoeide kosten om en nabij € 650.000 bedragen, de vrijwilligersuren worden dan gratis ingezet. Hoe wordt dit gefinancierd? De grootste bijdrage komt van de provincie Zeeland: € 350.000; de vrijwilligers nemen zelf € 50.000 voor hun rekening (voor alle kleine kosten die ze zelf maken), de eigenaren nemen € 150.000 voor hun rekening (verzorgen van eten en drinken, financiële bijdragen), de Nationale Postcode Loterij draagt € 50.000 bij, en tenslotte komt er € 50.000 uit allerlei andere bronnen (gemeenten, waterschap, fondsen, sponsors).

Voldoende gereedschap aanwezig! Fotograaf: Gezina de Moor

De Boom In • Winter 2015 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland

3

Willem de Landgraaf. Fotograaf: SLZ

4 bestuursleden nemen afscheid

den over de eigen kwaliteiten en activiteiten” vindt hij. ‘’Het zou goed zijn om zelfbewuster en zakelijker naar buiten te treden.” Kortom: Willem is trots op onze organisatie.

Door: Nettie Wilderom, medewerker SLZ

Een flinke verandering in de samenstelling van het bestuur aan het eind van 2015: niet eerder stapten er 4 bestuursleden, waaronder de voorzitter, allemaal tegelijk op. Aan het eind van hun periode heb ik ze gevraagd naar hun ervaringen. Voorzitter Lous Coppoolse vertelt dat hij in het voorjaar van 2003 een delegatie van SLZ in zijn GS-kamer bij de Provincie ontving. Zij stelden hem de vraag of hij voorzitter wilde worden en hij stemde toe. Tegenwoordig is het statutair mogelijk maximaal 3 termijnen van 4 jaar lid te zijn van het bestuur. Die twaalf jaar lopen nu ten einde. Zo’n 5 maal per jaar vergadert het bestuur van SLZ. ‘’Het bestuur heeft als taak de stichting in goede banen te leiden’’ zegt Lous, ‘’ze helpt SLZ de beoogde doelstellingen te verwezenlijken en financieel gezond te blijven. Relaties moeten goed onderhouden worden en men moet in gesprek blijven met externe partijen” Maar vergaderen is niet het enige wat de

4

bestuursleden deden in SLZ-verband. “Veel plezier heb ik beleefd aan de uitstapjes in het veld met SLZ medewerkers en vrijwilligers” vertelt Lous, “Samen de handen uit de mouwen steken, onder deskundige begeleiding van een SLZ-er. Leuk, maar ook erg nuttig: je wordt meer betrokken, omdat je ervaart wat er op de werkvloer tot stand gebracht wordt, en hoe dat gaat. Ik raakte onder de indruk van de enorme diversiteit aan planten en dieren, en de kennis daarover die aanwezig is onder de medewerkers van onze stichting. En doordat we weten met welke ingrepen zo’n ecologisch systeem vitaal gehouden kan worden, kan SLZ een positieve bijdrage leveren aan de instandhouding van de biodiversiteit.”

Lous Coppoolse. Fotograaf: SLZ

Penningmeester Willem de Landgraaf is ook al heel lang lid van het bestuur, zo’n 15 jaar. Hij begon dus nog onder de oude voorzitter, dhr. Hietkamp. In het begin was er een bescheiden begroting, zegt Willem. Het personeelsbestand was toen ik begon ook kleiner dan dat het nu is. Willem is blij met die groei, en dat we een financiële buffer hebben kunnen opbouwen voor moeilijker tijden. Omdat hij dicht bij kantoor woont liep Willem geregeld binnen voor een praatje. Dit vond hij leuk, leerzaam en goed voor de betrokkenheid bij het werk en de medewerkers. Als hoogtepunt noemt hij de excursie ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan van SLZ, met personeel en bestuur in ZuidEngeland. ‘’Van de penningmeester mocht het allemaal niet teveel kosten natuurlijk’’, zegt hij “dus het onderdak was sober en de maaltijden waren eenvoudig. Maar het was heel gezellig, met de gepassioneerde medewerkers van SLZ, die bekwaam en deskundig zijn. SLZ is soms te beschei-

Nog eerder dan Willem en Lous was Jan Bostelaar al bestuurslid bij SLZ. Vanaf eind jaren tachtig heeft hij verschillende periodes (met tussenpozen) in ons bestuur gezeten. Eerst als vertegenwoordiger van de Walcherse gemeenten. Toen een periode namens het Waterschap. Vervolgens als vertegenwoordiger van de gemeente Veere en tenslotte op persoonlijke titel. Via zijn contacten met gemeenten, waterschap en provincie heeft hij de belangen van SLZ behartigd. Tijdens zijn bestuurslidmaatschap zijn er veel momenten geweest die indruk op hem hebben gemaakt,


Jan Bostelaar. Fotograaf: SLZ

5

MarleenVermeer Fotograaf: onbekend

Ambachtsweg 6 4458 DA ’s-Heer Arendskerke tel. 0113-563551 [email protected]

www.vansabbenbv.nl

Boerderijrestaurant & streekpakketwinkel www.debaeckermat.nl +31 (0)115 45 38 32

Aannemersbedrijf

STURM b.v. voor al uw

NIEUWBOUW VERBOUW ONDERHOUD BOSBOUW, LOON-, GROND-, CULTUURTECHNISCH- & STRAATWERK

Schellachseweg 1a 4352 AJ Gapinge tel: 0118 591447 / fax: 593556

Kerkring 7 | 4444AB ‘s-Heer Abtskerke | t: 0113-311363 | f: 0113-311318 | email: [email protected]

Buurtweg 6 4696 RV Stavenisse T: 0166 65 32 46

E: [email protected] W: www.hagebouwadvies.nl M: 0629 15 63 11

n Brandveiligheid

n Bouwkundig tekenwerk

n Bouwadvies

n Beheer en Onderhoud

n Bouwbegeleiding

n Directievoering en

n Bouwkundige

Toezicht

keuringen

n Kostencalculatie

n Second opinion

n Vergunningen

6

* sfeervolle locatie voor familiefeesten, bruiloften * personeelsbijeenkomsten met outdoor activiteiten en lunch of diner * teambuildingsdagen met trainers mogelijk

voor informatie : www . twistvliet . nl mail : landgoed @ twistvliet . nl N ico M esu , tel . 0118-594757

vertelt Jan. “In de eerste jaren vond ik vooral de inzet van het personeel en vrijwilligers bewonderenswaardig: wat een werk werd er verzet met de zeer eenvoudige en soms tweedehands gereedschappen en vervoermiddelen!”. Jan vindt de realisering van de diverse wandelroutes en de vele erfbeplantingen die onder begeleiding van SLZ aangelegd zijn, erg mooie projecten. Hij vindt de deskundigheid en betrokkenheid van het personeel met landschap en erfgoed bijzonder. Jan herinnert zich een werkdag in het Schouws duingebied. ‘’Er werd een bijzonder plantje aangetroffen en dan lagen er binnen de kortste keren drie medewerkers op hun knieën te discussiëren over de naam van dat plantje. En ook de excursie naar een kerkhof op Zuiddorpe is me bijgebleven: dat ze dan met -3 graden uitgebreid met een loupe de korstmossen op een kerkmuurtje bestuderen.” Hij heeft ook goede herinneringen aan het jaarlijkse wilgen knotten met de andere bestuursleden, met na afloop een goed gesprek en een drankje bij de potkachel. Jan vindt de adviesfunctie van SLZ voor het behoud van het landschap erg belangrijk. Voor relatief weinig geld kan SLZ veel tot stand brengen. Marleen Vermeer is in september 2013 gestart als bestuurslid. Zij heeft zich gericht op vrijwilligers en burgerparticipatie, zaken waarmee ze in haar baan bij ZB planbureau (voorheen Scoop) ook bezig houdt. Marleen vertelt: “De natuurwerkdag in Terneuzen vorig jaar was heel leuk om mee te maken. Er werden volop bomen geknot. Dat er op die dag zoveel vrijwilligers tegelijk op de been waren,

dat was fantastisch! Ook de bijeenkomst met SLZ-medewerkers op een oude begraafplaats vond ik bijzonder. Ik wist nog niet dat dit ook bij het werk van SLZ hoort. Het is de moeite waard om dit erfgoed te bewaren en toegankelijk te maken. De reden dat ik afscheid neem van het bestuur is dat het mij aan voldoende tijd ontbreekt om meer in te brengen dan dat ik nu doe. Alleen de vergaderingen bijwonen vind ik erg mager. Ik heb bewondering voor al die mensen die zoveel bijdragen aan het mooie landschap in Zeeland. Succes allemaal!” Op 27 november nam SLZ officieel afscheid van de scheidende bestuursleden. Zij hebben op die dag alle vier een hoogstamfruitboom geplant in de Hof van Heden, te Oostkapelle. Het SLZ bestuur bestaat uit zeven personen. De overige drie zijn Ria Geluk, Jo Timmers en Rinus van ’t Westeinde; zij blijven in functie. De opvolgers van Jan, Willem, Lous en Marleen zijn deels al bekend; René Verhulst als nieuwe voorzitter en Thomas Colette als bestuurslid voor de sector ”vrijwilligers”. Ze zullen in een volgende editie van “De Boom In” aan u worden voorgesteld.


7

Welke vrijwilliger wint volgend jaar de Gouden Jirizaag? Door: Caroline Geluk, medewerker SLZ

Duizenden Zeeuwen zetten zich in door waardevol vrijwilligerswerk te doen bij SLZ en vinden hier een leuke en zinvolle tijdsbesteding. SLZ zorgt voor de professionele ondersteuning. Jaarlijks zijn vrijwilligers ruim 33.000 uur actief in het landschap! Het economische belang van dit vrijwilligerswerk is enorm en zou met beroepskrachten onbetaalbaar zijn. Daarom zetten wij elk jaar een vrijwilliger in het zonnetje door het uitreiken van de ‘Gouden Jirizaag’. We zien deze ereprijs graag als het symbool voor de waardering van de bijdragen van alle vrijwilligers en vrijwilligersgroepen.

Gouden Jirizaag Foto: SLZ

8

Wie wordt de winnaar van 2016? Alle bij SLZ aangesloten vrijwilligers mogen een collega-vrijwilliger (of een groep/team) nomineren. Deze vrijwilliger kan onderdeel uitmaken van een groep / organisatie, maar ook individueel / onafhankelijk opererende vrijwilligers komen in aanmerking. Uiteraard moet deze vrijwilliger wel voldoen aan een aantal voorwaarden: • De vrijwilliger heeft zich op verschillende manieren onderscheiden (langdurig, speciaal thema, buitengewone inzet, etc.). • Hij/zij is op een van de volgende terreinen actief met een accent op ‘veldwerk’: - soortenbeheer (weidevogels, vleermuizen, amfibieën, vlinders, insecten, enz.) - cultuurhistorie (inventarisatie, restauratie, beheer, oude fruitrassen, enz.) - wandelnetwerk (ontwerp, aanleg, beheer, enz.) - landschapsbeheer (knotten, hoogstamfruit, enz.) Bijvoorbeeld een vrijwilliger die zich al tientallen jaren inzet voor de steenuil, zich jarenlang sterk maakt voor de restauratie van een cultuurhistorisch element, zich inzet als coördinator van een wandelnetwerk, al jarenlang enthout verzorgt voor oude fruitrassen of al tientallen jaren deel uitmaakt van een beheerwerkgroep etc. Indienen nominatie Wil je iemand nomineren die aan de voorwaarden voldoet? Stuur dan VÓÓR 1 maart 2016 een e-mail naar [email protected] met daarin informatie over de genomineerde

en waarom jij vindt dat hij/zij de Gouden Jirizaag moet winnen. Let op! Het moet goed en duidelijk naar voren komen wat de reden is dat je hem/haar nomineert, wat zijn/haar kwaliteiten zijn en dat hij/zij voldoet aan de voorwaarden. Met andere woorden: Waarom moet deze persoon de Gouden Jirizaag krijgen. De jury moet op basis van jouw informatie een keuze maken! De motivatie is dus erg belangrijk. Fotomateriaal erbij is altijd leuk! Alle op tijd ingezonden nominaties worden beoordeeld door de onafhankelijke jury en een winnaar wordt gekozen. SLZ-medewerkers (ook als die als vrijwilliger actief zijn), zijn uitgesloten om de Gouden Jirizaag te winnen.

Winnaars Gouden Jirizaag voorgaande jaren: 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Han Muller en Sjaak Herman geen vrijwilligersdag Wim vd Kamer en Hennie vd Hemel Luud Persijn Willy Verbist en Wivina Luykxs Thomas Collette en Jan de Wilde geen vrijwilligersdag Fons de Beijn Kees Wisse Ton de Koning Luciën Boerjan Henk Dalebout Cees Luijsterburg Walter Berentsen Jan Dingemanse Eddy Dobbelaar Chris Louwerse


9

Paradijsvogels op Walcheren

In de praktijk De dagelijkse praktijk van het verwezenlijken van dit doel is daardoor heel gevarieerd: het afzetten van hakhout percelen en het vinden van een smid die gietijzer smeedwerk kan restaureren. Een gesprek met de Gemeente over een nieuw te bouwen paardenstal, lijnen uitzetten met een landschapsarchitect over de restauratie van de parkaanleg, overleg met de Rijksoverheid over rangschikking onder de Natuurschoonwet en de restauratie van de 19e-eeuwse oranjerie.

In deze rubriek gaan we op bezoek bij de eigenaren van de parels in het landschap, de mooie erven, buitenplaatsen en boerderijen waar je als passant naar kijkt en van geniet. Woont u zelf ook op z’n mooie locatie en voelt u zichzelf een echte ‘Paradijsvogel’? Stuur dan uw verhaal naar de redactie van De Boom In: [email protected]

Doorzicht naar ‘Het grote huis’ in het voorjaar

Buitenplaats Zeeduin Door: Jan Kees Lantsheer, mede-eigenaar buitenplaats Zeeduin In de vorige stukjes over Paradijsvogels ging het over mensen die hun bijzondere plek recent hadden bemachtigd en vol plannen en energie aan het werk zijn gegaan om er een paradijs van te maken. Nu een heel andere situatie: Zeeduin is al sinds 1864 in het bezit van mijn familie; mijn Betovergrootvader erfde het in dat jaar van een studievriend die geen nazaten had. Inmiddels is de familie groter geworden en loopt de 7e generatie hier rond. Om de

10

buitenplaats (park en bos, huizen, moestuin en oranjerie, hofstede Duno met akkerland en weiden, een minicamping en paardenstalling en twee vakantiehuizen) in stand en bij elkaar te houden, hebben we er een landgoed BV van gemaakt met 16 familieleden-aandeelhouders die allemaal hun steentje bijdragen. Geen bewuste keuze Voor niemand in onze familie is het een bewuste keuze geweest om tijd en energie in een landgoed te steken. Het was er gewoon: van jongs af aan is eenieder ermee opgegroeid en neemt het een bijzondere plek in zijn of haar leven in. Er heeft zich een vanzelf-

sprekende overtuiging genesteld om er verantwoordelijk mee om te gaan en het door te geven aan de volgende generatie. De vraag doet zich dan voor wàt je precies wil doorgeven: wat zijn de belangrijke waarden van het landgoed. Wij hebben, zolang ons dat gegeven is, het doel om de structuur en het gebruik van Zeeduin zoveel mogelijk in overeenstemming te houden met het oorspronkelijke idee. We streven naar behoud en versterking van natuur-, cultuur- en monumentale waarden. Want dat is, de combinatie van natuur en cultuur, de kern van dit landgoed.

Verpotten van de Orangerieplanten


11

CAMPING UITSPANNING BOERENGOLF

Karnemelkshoek

Barentsweg 2 4389 TW Ritthem Tel: 0118-472683/06-30077323/06-23318949 [email protected] www.karnemelkshoek.nl 12

Prooijenseweg 26 4332 RD Middelburg tel: 0118-613984 fax: 0118-642038 www.kaasboerderijschellach.nl

AUTHENTIEKE KALKEN KRIJTVERVEN

VERKRIJGBAAR BIJ DECO HOME GOES

Prachtig plaatje in de avondzon. Alle foto’s: Jan Kees Lantsheer

Levend kunstwerk Gelukkig doen we dat niet allemaal alleen en, nog belangrijker, geeft het veel voldoening om te zien dat velen ervan kunnen genieten. De buitenplaats is net een levend kunstwerk zeg ik wel eens en daar hoort ook levendigheid bij. Zo helpen verschillende vrijwilligers met zichtbaar plezier: dit voorjaar bracht SLZ een groep mensen bijeen die het eeuwenoude pad langs het Hoge Dijkje opknapte, elk jaar komen vrienden helpen met het krenten van de druiven en

nemen weer anderen de verantwoordelijkheid op zich voor het verpotten van de kuipplanten. En zo zijn er ook vele bezoekers: op Monumentendag, de nacht van de nacht, de fietstocht van Serious Request, de wandelroutes (i.s.m. SLZ) en nog zo wat. Alles overziend staat de buitenplaats er bloeiend bij en zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet. Van mijn Grootvader is bekend dat hij dat destijds, vlak na de inundatie, niet voor mogelijk hield. Zo zie je maar.


13

Onder de titel “verweesd en verliefd”, werd recentelijk bij de officiële her-ingebruikstelling van korenmolen de Graanhalm in Gapinge een herinneringsboekje uitgegeven. Hierin wordt boeiend over het heden en verleden van deze molen en het molenerf geschreven, onderbouwd met fraai fotomateriaal. Het feit dat schrijvers en samenstellers van dit boekje allen uit Gapinge komen, maakt het nog extra bijzonder.

Mijn favoriete Zeeuwse element In deze rubriek zijn we op zoek naar de favoriete elementen van onze vrijwilligers in Zeeland. Zij komen vaak op schitterende plaatsen of zien soms bijzondere elementen. Heeft u ook een favoriet element? Mail het ons! [email protected]

Wanneer ik vanuit mijn tuin naar de Gapingse molen kijk en deze weer in vol ornaat zie draaien, stel ik tevreden vast dat een voor mij favoriet historisch element in Gapinge weer in oude luister is hersteld. Het beeldbepalende silhouet van noord oost Walcheren is weer compleet. En niet alleen ik geniet ervan maar uit alle windstreken strijken de belangstellenden neer op het terras na een bezoek in de molen. Dorpsgemeenschap Dit werd mogelijk door de inzet van de Gapingse dorpsgemeenschap die zich hier sterk voor maakte, zowel met menskracht als met inzet van financiële middelen. Alleen al dit, heeft het stichtingsbestuur zeer gemotiveerd om deze restauratie op te pakken. Natuurlijk gaven de subsidiebijdragen van de provincie Zeeland, POPII-Europees Fonds voor Plattelandsontwikkeling en de Hollandse Molen met Bankgiroloterij gelden, als grote subsidieverstrekkers, hierbij financieel de doorslag.

Wim’s korenmolen én duiventil Door: Wim van Tatenhove, voorzitter Stichting ‘Korenmolen De Graanhalm’

14

Korenmolen de Graanhalm in Gapinge Fotograaf: Wim van Tatenhove

Oude stenen duiventil Zowel de molen als het oude “varkenskot” konden eind augustus 2015 weer in gebruik worden genomen. Alleen de unieke oude stenen duiventil, met een aparte monumentenstatus, wacht nu nog op restauratie. Wij (Stichting ‘Korenmolen De Graanhalm’) werken er hard

De oude duiventil, inmiddels is het bovenste gedeelte ook al gesneuveld…. Fotograaf: Karin Mol

aan om dit in de loop van 2016 af te ronden. We zijn er nog voor aan het sparen. Op het terras onder de balie van de Graanhalm kun je genieten van een bakje “leut” en de activiteiten in en rondom de molen gade slaan. De enthousiaste vrijwillige molenaar leid je graag rond in de molen en geeft uitleg hoe met eenvoudige middelen een ingenieus proces in gang gezet wordt door de kracht van de wind. Onder in de molen is een molenwinkeltje met diverse verschillende producten die te maken hebben met de molen, onder andere het boekje. De opbrengsten welke hiermee worden verkregen worden ingezet voor het toekomstige molenonderhoud. Een interessante stopplaats met veel bezienswaardigheden, voor jong en oud, is hiermee aan de drukke toeristische fietsroute van Veere naar Serooskerke toegevoegd. De gezamenlijke inzet van een kleine dorpsgemeenschap maakte dit grote project mogelijk en dat voelt goed!


15

weer te bereiken. Hiermee worden de wandelmogelijkheden in het gebied rondom Nieuwvliet vergroot, voor zowel eigen bewoners, dagrecreanten als verblijfstoeristen. Het ommetje wordt opgenomen in het wandelnetwerk Zeeland (WNZ). Routebewegwijzering wordt uitgevoerd in de huisstijl van het WNZ.

Ommetje van Nieuwvliet Door: Martin Rijk, projectleider VVV Zeeland

Binnen het ‘Op Zuid project Revitalisering verblijfsrecreatie’, is één van de vijf pilots de businesscase Boerenhoeve/versterking recreatieve infrastructuur Nieuwvliet. Er zijn middelen beschikbaar gekomen gericht op de kwaliteitsverbetering van het toeristisch product Nieuwvliet. De prachtige omgeving van Nieuwvliet nodigt uit om eropuit te trekken. Het is een ideale plek om te wandelen, fietsen, hardlopen, mountainbiken of paardrijden… Er is de afgelopen maanden door allerlei betrokken partijen hard gewerkt om de infrastructuur voor al die activiteiten te versterken en verbeteren.

16

Ommetje Nieuwvliet Akkerweg Fotograaf: Iman Labruyère

7 kilometer wandelpad In overleg met de ondernemersvereniging van Nieuwvliet is er een bewegwijzerd ommetje voor wandelaars gerealiseerd. Het ommetje heeft een totale lengte van ruim 7 km en loopt deels over boerenland rond het dorp Nieuwvliet. Het nodigt de wandelaar uit niet alleen de stranden maar ook het mooie achterland te ontdekken. Dit wandelommetje loopt via de Boerenhoeve aan de Sint Jansdijk over boerenland naar het bos van Erasmus. Vervolgens kan men op de Mettenijendijk over boerenland de oversteek maken naar de Nieuwehovendijk, om middels een lusvormig wandelpad langs aanwezige bunkers het “oude” dorp Nieuwvliet te bereiken om tenslotte via de Sint Jansdijk de Boerenhoeve

De weg ernaar toe Februari jl. is gestart met het voeren van gesprekken met stakeholders. In nauw overleg met onder andere de ondernemersvereniging en dorpsraad van Nieuwvliet, gemeente Sluis als opdrachtgever, Impuls Zeeland en de betrokken grondeigenaren is een mooie route uitgestippeld. Vervolgens is er vergunning bij Waterschap Scheldestromen aangevraagd om onder meer routebordjes en een bruggetje over een watergang te kunnen plaatsen. Onder begeleiding en uitvoering van Stichting Landschapsbeheer Zeeland en lokale aannemers zijn nieuwe (gras)paden aangelegd. Ook zijn afspraken gemaakt over beheer en onderhoud van zowel de beheerobjecten als

de (boerenland) paden voor de komende 10 jaar. Het ommetje wordt nog in 2015 opgeleverd. Dit ommetje is een resultaat van een goede samenwerking tussen diverse partijen en iets waar de ondernemersvereniging en alle inwoners van Nieuwvliet trots op mogen zijn. Promotie route VVV Zeeland heeft een kaartbeeld van het ommetje ontwikkeld. Tevens wordt er een display met routeboekje ontwikkeld, die lokale recreatieondernemers in hun bedrijf kunnen plaatsen. Tot slot worden er op diverse locaties rond Nieuwvliet panelen met informatie over diverse routes rond het dorp geplaatst en wordt er een promotie filmpje ontwikkeld. Dit project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van Op-Zuid.

Ommetje Nieuwvliet Nieuwehovendijk Fotograaf: Iman Labruyère


17

Drukkerij Zoeteweij Molendijkseweg 2, 4401 NM Yerseke T +31(0)113 571404 E [email protected], I www.dzy.nl

Dorpsboomgaard Hof van Heden Door: Sylvia Tuinder, medewerker SLZ

Op 27 november jl. hebben de heer Han Polman, Commissaris van de Koning en de heer Philippe Beukenhorst, predikant van de Protestantse Gemeente Oostkapelle de ‘Hof van Heden’ in Oostkapelle officieel geopend door het aanplanten van de eerste boom. Overige bomen werden geplant door schoolkinderen van ‘De Lispeltuut’ samen met de werkgroep, diakenen, belangstellenden en bestuursleden van SLZ. Deze nieuwe hoogstamboomgaard bevat oude fruitrassen, hazelnoten en een Zeeuwse haag. Een hoogstamboomgaard is een karakteristiek element in het landschap van Zeeland. Op landgoederen en buitenplaatsen op Walcheren waren ze vaak aanwezig. Het is een bron van voedsel voor mens en dier. Deze Hof van Heden wordt een plek waar bewoners samen appels, peren en pruimen kunnen oogsten en samen bezig zijn.

Noordhoeksewegeling 3 Kapelle-Biezelinge 0113-341170 www.bermanfruitplants.com

Commissaris van de Koning Han Polman plant de eerste boom. Foto’s: Robert Wielemaker

Kom eens kijken! Namens de werkgroep ‘Hof van Heden’: Protestantse Gemeente Oostkapelle, Stichting Landschapsbeheer Zeeland, de Dorpsraad van Oostkapelle en de werkgroep Duurzaam Oostkapelle is iedereen van harte welkom aan de Grijpskerkseweg te Oostkapelle. Route: even voorbij de Aagtekerkseweg richting Grijpskerke, aan de rechterkant, naast de volkstuinen, gelegen achter de grote houten schuur.

Schoolkinderen van De Lispeltuut planten de haag.

Diakonie Protestantse Gemeente Oostkapelle

Leenhouts’ Aannemings Bedrijf b.v.

www.leenhoutsoostburg.nl telefoon 0117 - 47 40 00

Werkgroep Duurzaam Oostkapelle

nieuwbouw restauratie verbouw asbestsanering erkend restauratieaannemer 18


19

Kleine bosjes

Het ringen van bomen doen we om meer ‘staand dood’ te krijgen. Foto: SLZ

Door: Robert Wielemaker, medewerker SLZ

Al meer dan 10 jaar zijn we bezig met het project “Kleine bosjes in Zeeland”. Voor meer dan 100 bosjes hebben we inmiddels een plan gemaakt en zijn onze vrijwilligersgroepen met begeleiders langs geweest om selectief te dunnen of soms wat aan te planten. De meeste eigenaren van bosjes schakelen ons in om wat meer structuur in het bos én het beheer te krijgen. Want voor een optimaal (ecologisch) rendement is dit kritisch dunnen wenselijk. Om dit structureler te kunnen uitvoeren én aanbieden voeren we per 1 januari 2016 een ‘bosjes abonnement’ in. De laatste jaren lopen de aanvragen voor adviesplannen iets terug en blijven de werkdagen in de bosjes nagenoeg op hetzelfde peil. Mede daarom is besloten om de opzet van het project iets aan te passen zodat de eigenaren (particulier én overheden) “automatisch” contact houden én de deskundige hulp van onze vrijwilligers kunnen verwachten.

Regelmatig stuiten we op oude markeringen in het bos. Foto: SLZ

20

Wensen eigenaar Naast het willen verhogen van de natuurwaarden, spelen er dikwijls nog andere zaken in het bos. Vaak ligt er een wandelpad door het bos of staat er een kippenhok dat vrij van beplanting moet worden gehouden. Tijdens een werkdag nemen we die wensen van de eigenaar mee zodat het bosje ook beleefbaar blijft voor de menselijke bewoners.

Bewoners van Sint Maartensdijk dunnen het bosje tijdens de Natuurwerkdag. Foto: Annemiek Slootweg

Heel wat particuliere eigenaren voelen zich betrokken en zijn trots op hun eigen bos. Menigeen wil ook graag zelf het werk uitvoeren, maar dit loopt vaak vast op een aantal zaken. De één heeft er gewoonweg geen tijd voor. De ander maakt wel plannen, maar durft eigenlijk niet de knoop door te hakken waardoor het blijft bij het markeren van bomen in het bosje. Het blijft ook moeilijk uit te leggen, dat het soms ecologisch gezien goed is om bepaalde bomen te verwijderen, zeker wanneer de bomen ouder en dikker zijn. Om die mensen op weg te helpen kan SLZ een adviserende rol vervullen.

Een abonnement, en dan? De kosten van dit abonnement zijn € 50,- per jaar. Hierdoor kan de SLZ medewerker die het bos adviesplan heeft gemaakt bijvoorbeeld aanvullend bij een werkdag aanwezig zijn. Wanneer er geen werkdagen nodig zijn, dan kan deze SLZ medewerker langs komen om vrijblijvend advies te geven omtrent het onderhoud in het bos. Hij/zij zal dan met de eigenaar een rondje door het bos lopen en nuttige adviezen geven over het beheer van het bos. Uiteraard ontvangt de eigenaar tevens ons contactblad “De Boom in” en verdere kleine voordelen. Ons uiteindelijke doel van het abonnement is dat we “frequent” met boseigenaren én het bos in contact komen.

Mocht je meer willen weten over de vernieuwde project opzet, heb je vragen, wil je hulp bij het beheer van je bos(je) of juist zelf aan de slag? Lees op: www.landschapsbeheerzeeland.nl wat we kunnen doen of bel met ons: 0113-230936.

Karakter Ieder bosje heeft een eigen karakter, ook al is er in het verleden ongeveer hetzelfde aangeplant. Er zijn namelijk zo veel verschillende factoren die van invloed zijn op het bos, dat we zelden twee gelijkende bosjes zijn tegengekomen. En dat is maar goed ook. Ecologisch gezien is die verscheidenheid juist wenselijk.

In dit bos gebruiken we het afkomende hout voor een (natuurlijke) speelhut. Foto: SLZ


21

Ouessant schapen als ecologische grasmaaiers Door: Piet Goddemaer, erfeigenaar van Hoeve met de Zwart Rand te Sas van Gent Bij onze verhuis naar een boerderij in het buitengebied van de gemeente Terneuzen kwam flink wat “tuinonderhoud” kijken. Het grootste gedeelte van de grasoppervlakte werd gemaaid, dit vroeg in het groeiseizoen wekelijks enkele uren eentonig en lawaaierig werk. Vooral in de boomgaard was het vele draaien en keren , voorzichtig rijden zonder de bomen te beschadigen, een tijdrovende bezigheid. Schapen zou-

22

Alle foto’s: Piet Goddemaer

den ons een mooi alternatief kunnen bezorgen, niet alleen omdat we dan op de graasweiden geen gras meer hoeven te maaien, maar vooral omdat we dan een natuurlijk alternatief hebben voor onze lawaaierige en milieubelastende grasmaaier (oude tractor). Bretagnese schapen Voor ons dienden die schapen aan een aantal kenmerken te voldoen, gemakkelijk in verzorging, resistent ras, rustige karakters, het kunnen lammeren zonder hulp en liefst ook nog eens een streling voor het oog. Na enig zoekwerk en rondvragen bij schapenhouders zijn we uiteindelijk bij het Ouessant ras uitgekomen. Dit is een schapenras dat genoemd is naar het eiland Ouessant voor de kust van Bretagne, het barre klimaat en de schrale gronden zorgden door de eeuwen heen voor een klein schapenras. Door deze barre omstandigheden werpen de ooien doorgaans maar één jong per jaar. De rammen hebben prachtig gedraaide hoorns. De schapen wegen tussen de 15 en 20 kg en zijn van oorsprong zwart van kleur, de schofthoogte is slechts 45 cm !

Hoeveel schapen per m2 Als voorbereidende werken zijn we toen gestart om twee weiden af te bakenen met schapendraad , één weide in de oude boomgaard met eenvoudige stal en één weide achter onze moestuin. Op een mooie dag zijn we onze nieuwe kudde gaan ophalen, 7 schapen in het totaal, waarvan één volwassen ram, drie volwassen ooien en drie lammetjes. Ondertussen hebben we drie jaar ervaring met de Ouessant schapen en zijn uiterst tevreden met het resultaat. De kudde varieert tussen de vier en tien dieren naargelang zomer of winter, in het begin was het wel even zoeken naar de gepaste hoeveelheid schapen voor onze weide. De twee weides zijn samen ongeveer 1500 à 2000 m² groot en de bedoeling is om tijdens de winterperiode niet te moeten bijvoederen. Tot nu toe zijn we daar zeer goed in geslaagd, er is voldoende gras voor de schapen in alle seizoenen. 8 kilo vlees Elk jaar hebben we lammetjes en die komen volledig zelfstandig ter wereld , een plezier om die kleine diertjes al na 10 minuten op hun pootjes te zien staan! We laten elk jaar de rammetjes slachten , het vlees is werkelijk overheerlijk. De smaak wordt blijkbaar beïnvloed door het feit dat ze enkel gras te

eten krijgen. Een rammetje van het voorjaar brengt in oktober (dan moeten ze zeker weg bij de kudde om inteelt te vermijden) ongeveer 8 kg netto vlees op. Er is in de voorbije drie jaar nooit een veearts bij de schapen moeten komen! Ze zijn ook niet zo kieskeurig wat betreft hun voedsel, buiten brandnetels lusten ze de meeste planten wel. Geen dorst Wat ons wel heel uitzonderlijk leek, is dat je deze Ouessants nooit water hoeft te geven (ten minste niet als ze groen gras hebben). Ze hebben voldoende aan het water dat in de planten zit. Ze zijn erg rustig en maken niet constant mekkerende geluiden zoals bij sommige andere rassen, je kan ze makkelijk handtam maken. Enkel de rammetjes durven al eens een “bokje” te geven als je in de buurt komt. Ze zitten zomer en winter buiten, dag in dag uit, weer of geen weer. Onderhoudsarm en milieuvriendelijk Aangezien het geen noodzaak is om ze te scheren , hebben wij dit ook nog nooit laten doen. Ze zien er daardoor alleen wat meer verwilderd uit. De Ouessant schapen zijn goed vertegenwoordigd in Vlaams Brabant en in Nederland dien je wat meer naar het noorden te gaan om ze te kunnen kopen. Wat ons betreft een heel milieuvriendelijke manier om een stuk grasland onderhoudsarm te houden.


23

eitjes. Ze kunnen de bevruchting van de eitjes reguleren. Uit onbevruchte eitjes ontwikkelen zich vrouwtjes, uit bevruchte eicellen komen de mannetjes.

Bijen in de winter Door: Luciën Calle, medewerker SLZ Van het voorjaar tot diep in het najaar gonst het van de bijen. Maar waar zitten al die beesten ’s winters als het vriest? Er zijn wel 358 verschillende soorten bijen in ons land en die hebben allemaal verschillende manieren om de winter door te komen. Honingbijen De bekendste soort is wel de door de mens gehouden honingbij. Deze bijen overwinteren als volwassen dieren met duizenden exemplaren bij elkaar in een bijenkorf. Daar zitten ze droog en is er voldoende voedsel. Een enkele keer komt het voor dat er een “wild” volk buiten probeert te overwinteren. Meestal lukt dat niet goed. Door het vele vocht (met schimmels als gevolg) en ook wel de koude sterven deze bijen vaak af. Zelfs nesten die goed verscholen in boomholten zitten redden het vaak niet. De honingbij is heeft als gedomesticeerde soort ook voor het overwinteren onze hulp nodig.

24

Blauwe metselbij bij nesthol in dood stuk hout. Alle foto’s: Luciën Calle.

Wilde bijen En waar overwinteren al die wilde bijen dan? Veel van die soorten maken nesten in de grond of in hout. Bijen die in het voorjaar vliegen leggen in die nestjes eitjes, waaruit zich datzelfde jaar nog larven ontwikkelen. Veel van deze soorten overwinteren dan als pop of als volwassen insect. Als in het voorjaar de temperatuur op loopt zijn ze direct klaar om uit te vliegen. Bijen die tot laat in het najaar doorvliegen, overwinteren vaak in eistadium, of als klein larfje. De ontwikkeling tot volwassen bij gaat dan het volgende voorjaar en zomer door. Hommels hebben een wat afwijkende methode. Daarvan overwinteren alleen de koninginnen. Hoe kunnen deze zich dan voortplanten als alle mannetjes dood zijn? Deze dames hebben in het voorgaande seizoen gepaard en hebben al die tijd de zaadcellen bewaard. Pas in het voorjaar maken ze een nest en beginnen met het leggen van

Enkele tips In veel tuinen zijn in open stukjes bodem, die door de zon beschenen wordt, nestjes van bijen aanwezig. De celletjes zitten vaak op ruim een decimeter diepte, zodat ze goed beschermd zijn tegen de vorst. Je kunt op die plekjes dus wel de grond bewerken, maar doe dat dan wat oppervlakkig, zodat de meeste celletjes gespaard worden. Een flink deel van de soorten overwintert in hout. En inderdaad, ook in je kachelhout. Als je de haard stookt, weet dan dat daarbij vele duizenden insecten en andere ongewervelden verbrand worden. Niet alleen bijen, maar ook kevers, larven van vlinders, vliegen ed. Vanzelfsprekend gaan we hier niet pleiten om helemaal geen haard meer te stoken. Maar je kunt misschien iets ter compensatie doen. Spaar ook eens een

Deze foto is van voor de winter. Het volk heeft de winter niet overleefd. Alle bijen zijn dood en het nest is wat gehavend door vraat van vogels.

Schuddebeurs rond 1910 uit de Historische atlas

dode boom in de tuin. Of leg hier en daar wat houtblokjes neer die mogen verteren. De beste plekjes daarvoor zijn droge plekjes, liefst in de zon. Of maak een insectenflat, waar de dieren ook kunnen overwinteren (zie voor een instructie de SLZ website). Dan hebben die soorten ook in jouw tuin kans om te overleven. Met die wetenschap geniet je nog meer van het knapperende houtvuurtje…

Fraaie lindelaan van huize Potter te Noordgouwe


25

Vrijwilliger in de picture:

Albert Kloosterboer Door: Albert Kloosterboer, vrijwilliger Werkgroep Landschapsverzorging Walcheren én Hout@Co

Albert aan het knotten. Fotograaf: WLW

26

Mijn naam is Albert Kloosterboer, geboren in 1955 in Almen, een mooi dorpje in de achterhoek tussen Zutphen en Lochem. Mijn ouders hadden een gemengd boerenbedrijf, half landbouw half veeteelt en ik werkte al van jongs af aan mee op de boerderij. Mijn vader, boer in hart en nieren, had graag gezien dat ik het bedrijf zou voortzetten, maar ik voelde toch te weinig voor dat vak en wilde een heel andere kant op. Na de middelbare school in Zutphen ben ik naar de zeevaartschool in Amsterdam gegaan en heb daar het diploma Stuurman Grote Handelsvaart gehaald. Vervolgens heb ik bijna negen jaar als stuurman gevaren bij de rederij Nedlloyd. Met vrachtschepen over alle wereldzeeën. Vaak lang van huis, maar veel gezien. Een mooie tijd. In 1982 getrouwd en in Vlissingen komen wonen. Om meer thuis te zijn ben ik in 1984 loods geworden op de Westerschelde en na 29 jaar in 2013 met Functioneel Leeftijds Pensioen gegaan.

te houden geeft voldoening. Wat voor werk ik doe maakt mij niet zoveel uit. Bij WLW is wilgen knotten de hoofdmoot, maar grasharken in de duinpannen bij Valkenisse of aan het Veerse Meer is ook leuk als afwisseling en nuttig voor het in stand houden van leefgebieden voor o.a. vlinders en bijen. Mooi vind ik ook dat je op prachtige plekjes op Walcheren komt waar je anders niet snel komt of zelfs niet mag komen. Trekdijk, Blikkendijk, Vroondijk en Sloeveer zijn

Wat te doen na je pensioen? Als je pensioendatum nadert, ga je als vanzelf nadenken over wat te doen met al die vrije tijd die op je af komt, zeker als je, zoals ik, geen hobby’s hebt die veel tijd vergen. Vrijwilligerswerk, en dan het liefst in de natuur, ligt al snel voor de hand. Via Frans en Ria Bos, al jaren vrijwilliger bij zowel Werkgroep Landschapsverzorging Walcheren (WLW) als bij Hout@Co, kwam ik begin 2013 bij de club van Thomas Collette. Later dat jaar kwam er een plekje vrij bij Hout@Co en kon ik ook daar aan de slag.

Aan het werk met Hout@Co. Fotograaf: Hout@Co.

Mooie locaties Bezig zijn in de natuur met een enthousiaste groep mensen is leuk om te doen en het idee dat je meehelpt het landschap in stand

zo een paar plekken waar ik tot voor kort geen weet van had. Met Hout@Co komen we vooral bij particulieren en is bomen omzagen (niet door mij overigens) en afvoeren de hoofdmoot. Vaak beloond met iets lekkers bij de koffie en een enkele keer zelfs soep na einde werk. Als afsluiting van het seizoen is er dan bij WLW nog een altijd goed verzorgde en boeiende dagexcursie. Favoriet gereedschap Drie jaar geleden had ik nog nooit van een jirizaag gehoord. Nu is het mijn favoriete stuk gereedschap en heb ik er één in eigen beheer. Ik hoop, als mijn gezondheid het toelaat, dit nuttige werk nog lang te mogen doen.


27

Werken aan de Stromenweg te Middelburg Fotograaf: Frank Husslage

In de ondersteuning naar de groepen is er eigenlijk niets is veranderd. Als het goed is hebben de meesten niet veel gemerkt van de veranderingen.

Natuurwerkdag 2015 Door: Robert Wielemaker, medewerker SLZ Voor de 15e keer was het ‘Natuurwerkdag’ op de eerste zaterdag van november. In heel Nederland kunnen mensen op deze dag aansluiten bij de lokale natuurvereniging, dorpsraad of bewonersgroep die actief is in het natuur- en landschapsbeheer. Op deze manier kunnen de groepen nieuwe vrijwilligers werven of meer bekendheid krijgen. Zo ook in Zeeland.

28

In Zeeland hadden we dit jaar 24 locaties waarbij 859 deelnemers hebben geholpen. Daaronder bevonden zich weer vele nieuwe vrijwilligers, die mogelijk aansluiten bij de plaatselijke vereniging. In heel Nederland gingen iets meer dan 14.000 mensen op 524 locaties aan het werk. Nieuw dit jaar was dat de landelijke organisatie nu in handen is van LandschappenNL. Dit is de overkoepelende organisatie van Landschapsbeheer en de Landschappen. Zij hebben samen een nieuw logo gekregen.

Lekker sjouwen in de Heemtuin bij de Hollandse Hoeve in Goes. Fotograaf: Marc Willems

Gezien de financiële situatie van onze stichting hebben we ons iets meer toegelegd op het verkrijgen van financiële middelen om de groepen van goed gereedschap te blijven voorzien. Dit is redelijk gelukt. Naast een bijdrage van nagenoeg alle gemeenten (behalve Vlissingen) hebben we een bijdrage ontvangen van Zeeland Refinery en Heigo.

Voor iedereen die binnenkort een nieuwe agenda gaat kopen, of deze misschien al heeft gekregen: zaterdag 5 november 2016 is het weer Natuurwerkdag! We hopen dat jullie weer massaal meedoen en nieuwe mensen meenemen naar de lokale natuurvereniging. Naast de vele buurtbewoners kwamen er ook negen vluchtelingen vanuit het AZC helpen bij speelhof Hoogerzael. Fotograaf: Bert Metselaar


29

Kleine cultuurhistorische elementen zoeken grote sponsoren! Door: Theo Aernoudts, medewerker SLZ Grenadierweg 15 4338 PG Middelburg Postbus 8021 4330 EA Middelburg Tel. 0118-629353 E-mail [email protected]

:

Hulster Boomverzorging

LEO DE VISSER TUINMACHINE

S E R V I C E

REPARATIE, ONDERHOUD EN VERKOOP VAN TUIN- EN PARKMACHINES

De Zompe 28 4353 RT SEROOSKERKE Telefoon : 0118-593547

Bomen snoeien, vellen of planten? [email protected] www.tuinmachine-service.nl

M: 06-33032122 E: [email protected] W: www.hulsterboomverzorging.nl Gecertiﬁceerd European Treeworker en VTA boomveiligheidscontroleur

Boomkwekerij en groenbedrijf

Afgelopen 15 jaar zijn er veel cultuurhistorische elementen opgeknapt met subsidie van de Provincie Zeeland, gemeentes en Nationale Postcode Loterij. De laatste jaren hebben wij bij enkele gemeentes nog wat kleine elementen kunnen herstellen dankzij de bijdragen die bedrijven in het gemeentelijk herstructureringsfonds storten. Een aantal gemeentes heeft er voor gekozen om o.a een bijdrage te leveren aan het behoud en herstel van kleine elementen in hun gemeente. Omdat er nog steeds vraag is om kleine elementen te herstellen zullen we op een creatieve wijze sponsoring aan bedrijven moeten vragen. Onder de noemer van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en het behoud van het cultureel erfgoed denken we dat bedrijven toch enthousiast te maken moeten zijn! Zo denken we aan het herstel van een bakkeet door een bakkerijbedrijf / meelfabriek. Bij het herstel van een wagenhuis zou je kunnen denken aan een carrosseriebedrijf.

Lei- en dakbomen zomer- en winter groenblijvend ook bladhoudend

Bol- en sierbomen

in diverse soorten en maten

Fruitbomen

in vele soorten en maten, ook hoogstam

Oude fruitbomen in soorten en maten

Bezorging en plaatsing mogelijk Wij verzorgen ook complete beplantingslijsten. Tevens uw adres voor tuinontwerp, tuinaanleg en onderhoud. Wemeldingse Zandweg 10, Kapelle T 0113 342944 | M 06 11395456 www.defruittuin.com [email protected] Openingstijden: Ma-Di-Wo op afspraak Do-Vr-Za 09.00 - 17.00 uur

Onze kwekerij is geopend vanaf 23 oktober

MOTORZAAG?

Het Weegbrughuisje in St. Philipsland is geopend op 7 november jl. Foto: Theo Aernoudts

Ook een idee? Onlangs vond de opening plaats van de weegbrug in Sint Philipsland. Een project waar de Heemkundige Kring St Philipsland zich vol voor heeft ingezet. Door doorzettingsvermogen, actief bedrijven benaderen voor een financiële bijdrage of een bijdrage in natura, zijn ze er in geslaagd een vervallen weegbrug met weeghuisje in ere te herstellen. Een andere wijze zou kunnen zijn dat projecten gekoppeld kunnen worden aan bedrijfsnamen. Het verhuisbedrijf ‘De Zwaluw’ zou iets kunnen betekenen voor onderdak van diverse zwaluwsoorten of firma Bogaard zou iets kunnen betekenen bij de aanleg van dorps-boomgaarden. Mocht u nu contacten hebben met bedrijven die op deze manier een bijdrage willen leveren aan ons landschap, dan zien we dit met belangstelling tegemoet! Maar ook als particulier zijn er mogelijkheden. Stel u heet Bakker, Kerkhof, Wielemaker, de Smidt enz. dan kunnen wij wel een goede naam-gerelateerde bestemming vinden voor uw donatie! Ook als u niet direct een link heeft met een van de projectthema’s of onderdelen, is uw donatie uiteraard van harte welkom. Wij horen uw ideeën graag! Mail naar [email protected]

Bakhuisje Oranjedijk in IJzendijke Foto: Sandra Dobbelaar

WWW.R2GROENTECHNIEK.NL


31

Kort nieuws Verhuizing SLZ Vanaf half november houden we kantoor aan het nieuwe pand aan Klein Frankrijk 1, 4461 ZN te Goes het telefoonnummer blijft 0113-230936.

Groen en Doen Voor wie een voucher heeft aangevraagd voor Groen en Doen: als het goed is heb je al bericht gekregen of deze is toegekend. Op dit moment zijn er, voor zover wij weten, 28 vouchers toegekend aan groepen waar SLZ mee samenwerkt. Wij zijn blij met de mogelijkheden die dit biedt voor het versterken van de kennis over natuur en landschap en de kwaliteit en veiligheid van het beheerwerk.

Abonnement De Boom In NLDoet 2016 Vanaf 2016 voeren we een betaald abonnement in voor de papieren versie van De Ook dit jaar kan via www.nldoet.nl een bijdrage Boom In, dit blad wat u nu leest dus. Wie tot € 400 gevraagd worden voor uitvoering van notaris? Dan kuntdagen u de notarisappels nog een gedrukt exemplaar wil ontvangen klussen. In Bent 2016uzijn de NLDoet op 11 en in dezeondersteunt boomgaard sponsoren uwbij naam! vragen we om een bijdrage van € 15,- per 12 maart. Graag SLZ jullie met weer Interesse? Bel ons: 0113-23 09 36. jaar. Uiteraard ontvangen onze vrijwilligers, klussen in natuur en landschap of het stads/ Foto: Gezina de Moor JAARGANG 29 overeenkomsthouders, eigenaren met een dorpsgroen. Denk aan acties voor flora en fauna, WINTER - 2015 abonnement en andere direct betrokkenen erfgoed, educatie. Denk aan bestaande en aan nog wel de papieren versie gratis. nieuwe activiteiten. Idee voor groepen landschapsRedactiebezoekadres: De gratis Boom Inalternatief is een uitgavebieden van Stichting Als we Landschapsbeheer De Boom In beheer: benutenNLDoet als afsluiting van jullie Klein Frankrijk 1 Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden digitaal aan. Heeft u hierin interesse? Geef seizoen. 4461 ZN Goes aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland, uovereenkomsthouders, dan op via [email protected] De NLDoet bijdrage Tel. 0113-23 09 36 kan (deels) ingezet worden relaties en medewerkers. onder vermelding datinueen Debiologisch Boom afbreekbare In digi- folie. voor de huur van SLZ gereedschap op jullie [email protected] De Boom In wordt verstuurd www.landschapsbeheerzeeland.nl taal wilt ontvangen. dag. SLZ kan dus zorgen voor gereedschappen Redactie: en materialen (huur pakket, bv. zagen, takkenIBAN NL93 RABO 0380 5172 56 Caroline Geluk Sandra Dobbelaar Luciën Calle Duurzaam goed doel scharen, ladders), maar ook bv. werkvoorbereiding Robert Wielemaker Foort Minnaard Abonnement Gastredacteur: Mol De Stichting Karin Regionale Bestrijding Varkens als maaiwerk, voorafgaand aan plaggen of t.b.v. Wilt u ook De Boom ontvangen? Invasie (SRBVI) in Oost Zeeuws Vlaanderen van broedvogels. Het In maaisel kan dan op de Voor slechts € 15,- per jaar ontvangt u Verder werkten aan dit nummer mee: heeft jarenlang gestreden tegen de grootwerkdag worden afgevoerd. We zijn benieuwd ons kwartaalblad. Albert Kloosterboer Martin Rijk Jan Kees Lantsheer schalige varkensinvasie in Oost Zeeuws naar jullie reacties of vragen ! via Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via Theo Aernoudts Piet Goddemaer Wim van Tatenhove www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief Nettie Wilderom Vlaanderen. Na de laatste, voor de SRBVI [email protected] (06-46645990). positieve uitspraak van de Raad van State, ISSN nummer 1876-5491 Advertenties: isOok de uw doelstelling van de SRBVI behaald. Als Laat je eigen walnoten persen tot olie advertentie in De Boom In? gevolg daarvan men09besloten om de Op zaterdag januari 2016 bieden de mogeStichting 9 Landschapsbeheer Zeelandwe zet zich in voor Bel Ton de Koning, heeft tel. 0113-23 36 behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen. voor de mogelijkheden. stichting op te heffen. lijkheid aan Zeeuwen om hun eigen walnoten voor meer informatie. Het resterende saldo wilde men graag voor oogstZie tewww.landschapsbeheerzeeland.nl laten (koud)persen tot notenolie. Goed Foto omslag: Een “wild”nest van honingbij, vrij hangend aan een duurzaam doel bestemmen. Om die gedroogde walnoten kunnen in schaal worden De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. een knotwilg. Foto: Lucien Calle reden heeftOuessant de SRBVI de aangeboden. 1 kg noten in schaal levert ongeFoto inzetje: rambesloten Foto: Piet om Goddemaer Met dank alle fotografen. gelden teaan bestemmen voor het project veer aan 200ml olie op. Met behulp van sociale SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode SLZ heeft getracht alle rechthebbenden van de geplaatste foto’s te achterhalen. “Ieder dorp zijn hoogstamboogaard” in instellingen worden deze harde noten gekraakt Degenen die desondanks menen aanspraken te kunnen doen gelden op de Loterij en Provincie Zeeland. rechtenZeeuws-Vlaanderen. van gebruikte foto’s worden verzocht contact met ons op te nemen. en manueel gesorteerd. Begin mei organiseren Oost Vanuit SLZ willen we deenSRBVI hartelijk danken voor de we een terugkom dag waarbij de olie kan worden Opmaak drukwerk: Drukkerij Zoeteweij, Yerseke bijdrage. opgehaald. Meer info op de SLZ website. Oplage: 2400 ex.

32

Vrijwilligers organisaties in Zeeland Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt, neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.

Weekendwerkzaamheden: Zeeuws-Vlaanderen Natuurbeschermingsvereniging de Steltkluut Bas de Maat Tel. 06-53559422 [email protected] www.steltkluut.nl Natuurbeschermingsvereniging ’t Duumpje Gerard v. Daele Tel. 0117-301835 [email protected] www.duumpje.nl Walcheren Werkgroep Landschapsverzorging Thomas Collette Tel. 0118-634916 Na 19.00 uur en de hele vrijdag [email protected] Werkgroep Oranjebosch Werkgroep Moesbosch Peter v.d. Vliet Tel. 0113-230936 [email protected]

Doordeweekse werkzaamheden:

Alle dagen van de week: Heel Zeeland: Herpetologische studiegroep Amfibieën Winant Halfwerk Tel. 0118-217720 [email protected] Steenuilen werkgroep Zeeland Alex de Smet (Zeeuws-Vlaanderen) Tel. 0115-695890 [email protected] Peter Boelee (Bevelanden/Walcheren) [email protected] www.steenuil.nl

Kapsalon Nienke Ensing 06-46222419 [email protected] Hout & Co Karin Mol Tel. 0118-628293 [email protected] Tholen Natuurvereniging Tholen Adri Mol Tel. 0166-604266 e-mail: [email protected] www.natutholen.nl Schouwen-Duiveland Actief terreinbeheer Henk Dalebout Tel. 06-20745396 e-mail: [email protected] www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer.html

Bomenbuurt ’s Gravenpolder Mevr. D. de Koning Tel. 0113-311813 [email protected] www.knnv.nl/beveland Heemtuinwerkgroep KNNV Diet Louwerens Tel. 0113-342277 [email protected] www.knnv.nl/beveland Werkgroep “Vrij Brand” Tonnie Outermans Tel. 0113 - 567196 [email protected] Heel Zeeland A Rocha werkgroep Zeeland Martine Krabbendam Tel. 0118-640448 [email protected] http://arochanederland.ning.com

Bevelanden Beheerswerkgroep KNNV Johan Vermin Tel. 0113-639620 [email protected] www.knnv.nl/beveland

Onderhoud wandelroutes Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Noord- en Midden Zeeland Landschapsbeheer Pieter Voets Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Zeeuws-Vlaanderen Landschapsbeheer Wim Wisse Tel. 06-12856517 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Kerkuilen Werkgroep Zeeland Hans Molenaar Tel. 0115-612008, Mob. 06-13290370 [email protected] www.kerkuil.com

Vleermuizen Meldingen/klachten: Nanning-Jan Honingh, Tel. 0113-230936 [email protected]

Herstellen Cultuurhistorische elementen Sandra Dobbelaar Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Jaarlijkse zomertellingen (kerkzolders) Noord- en Midden Zeeland Nanning-Jan Honingh Zeeuws Vlaanderen Luciën Calle

Weidevogelbescherming Nanning-Jan Honingh Tel. 0113-230936 [email protected] www.landschapsbeheerzeeland.nl

Jaarlijkse wintertellingen Zoogdier Werkgroep Zeeland Luciën Calle 06-22792100 [email protected]

Agenda

Bij het versch ijnen van dit nummer zijn vastgesteld de definitie . Mocht er ee ve data en p n datum bek rogramma onze website en d zijn dan zulle nog niet (agenda) ze n we dit zo tten. spoedig mo gelijk op Mocht je als vrijwilliger/e igenaar beh graag. Kijk vo oefte hebben or de meest aan een curs actuele agen us dan hore da op www n we het .landschapsb eheerzeelan Tevens zulle d.nl/agenda n er in ieder . e regio excu Kijk voor de rsies worden meest actuel g eorganiseerd e agenda o . p www.land schapsbehee rzeeland.nl/ 9 januari agenda. Notenolie van eigen 16 januari w alnoten Aanplant d orpshoogst januari Ovezande a mboomga Basis cursu ard s Hoogstam februari V o g fr elwaarde u it bomen sno Cursus He rkennen b eien 10 maart o m W e alcheren n en struik Boomfeest en dag 11+12 ma W art NL Doe alcheren t 5 april heel Nederl and Cursus We rken langs mei h e e l d N e e w d e e rland g Excursie N issenhuten mei Goes Voorlichtin gsbijeenko Zeeuws-Vla mst teken anderen bastaardsa , tijn rups, b mei ereklauw Goes Excursie g ebied van mei S ti ch ti n g De Zwaa Zeeuwse b i oerderijen 28 mei Nieuw-Haa cursus mstede open dag Popkensbu mei rg W alcheren met divers Cursus we e excursies rken met d Juni Sint Lauren e zeis Cursus Eco s logisch ma aibeheer Beveland Beveland

met o.a. Wie wint de Gouden Jirizaag in 2016? Waar zitten de bijen in de winter? 4 bestuursleden nemen afscheid

Recommend Documents