Met grote onderscheiding

I N S P I R A T I E B R O N

V O O R

N I E U W E

P R O J E C T E N

Laureaten

ONDERNEMENDE SCHOOL

Met grote onderscheiding

1

Inhoud Voorwoord

pag. 3

Deelnemende scholen 2003

pag. 4

Ondernemen begint op school

pag. 5

Ondernemingszin op school

pag. 6

Laureaat basisonderwijs

pag. 8

Genomineerden basisonderwijs

pag. 10

Laureaat secundair onderwijs

pag. 12

Genomineerden secundair onderwijs

pag. 14

Laureaat hoger onderwijs

pag. 16

Genomineerden hoger onderwijs

pag. 18

Samenstelling van de jury

pag. 19

Portretten

pag. 19

De uitreiking

pag. 23

Verantwoordelijke uitgever: Jan Boulogne, directeur UNIZOVORMING Redactie: Wouter Vloebergh en Bram Verstraeten Fotografie: Erwin Donvil en Studio Dann Lay-out: Absoluut-kado

De Grote Prijs Ondernemende School 2003 is een initiatief van: in samenwerking met Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs

Met meer dan 80.000 leden is UNIZO de grootste organisatie van en voor zelfstandige ondernemers. UNIZO komt op voor de belangen en bekommernissen van starters en groei-KMO’s, actief in de handel, distributie, industrie en dienstensector. Met het initiatief “Grote Prijs Ondernemende School 2003” wil UNIZO een brug slaan tussen de onderwijs- en bedrijfswereld. www.unizo.be

Met de steun van de administratie Onderwijs

Cera Foundation verwijst naar het maatschappelijke luik van Cera Holding. Onder het motto ‘Coöperatief mecenaat met een maatschappelijke meerwaarde, beklemtoont Cera Foundation de maatschappelijke opdracht van Cera Holding. Zij doet dit door honderden projecten in het binnenland, en op beperkte schaal ook in het buitenland, financieel te steunen. De keuze valt op projecten die voldoen aan reële maatschappelijke behoeften en die duurzame effecten bereiken, voor de samenleving in haar geheel en voor de vennoten in het bijzonder.

Bovendien moeten ze de coöperatieve waarden van Cera Holding: samenwerking, solidariteit, inspraak en het respect voor het individu, weerspiegelen. Cera Foundation steunt projecten in de volgende domeinen: Medisch-sociaal, Armoedebestrijding, Land- en tuinbouw en Milieu, Onderwijs en vorming/Ondernemerschap en Kunst en Cultuur en coöperatief bankieren en verzekeren in derdewereldlanden via de Belgische Raiffeisenstichting (BRS).

CEGO-vzw is reeds meer dan 25 jaar actief als onderwijs-vernieuwer en verspreider van het ErvaringsGericht Onderwijs. Door onderzoek, ontwikkeling, nascholing en publicaties inspireert CEGO leerkrachten om kwaliteitsvol onderwijs te realiseren waarin kinderen hun talenten ten volle ontplooien. www.cego.be

www.cerafoundation.be

De Grote Prijs Ondernemende School kadert in het STEP-project binnen het EQUAL-programma en wordt ondersteund door de Europese Unie en de Vlaamse overheid. EQUAL is een programma van het Europees Sociaal Fonds (ESF). ESF draagt bij tot de ontwikkeling van de werkgelegenheid door het bevorderen van inzetbaarheid, ondernemerschap, aanpasbaarheid en gelijke kansen, en door het investeren in menselijke hulpbronnen, ESF-Agentschap (http//www.esf-agentschap.be)

Voorwoord ONDERWIJS EN ONDERNEMEN, HET KLIKT

Een spoorslag voor samenwerking Ondernemingszin stimuleren in het onderwijs blijft belangrijk. Je hoort het overal en in alle kringen: ondernemingszin creëert werkgelegenheid en welvaart en moet worden aangewakkerd. Toch blijken nog te weinig Vlamingen de stap te zetten naar het ondernemerschap. Om daar wat aan te doen, organiseert UNIZO, de Unie van Zelfstandige Ondernemers, onder meer de Grote Prijs Ondernemende School. De bekroning van drie scholen met een grote onderscheiding op het einde van vorig schooljaar rondde met succes de eerste editie van deze campagne af. Zoals u zelf kan lezen in deze brochure, gaven deze scholen, binnen een zelf ontwikkeld project, aan hun leerlingen en studenten de kans zelfstandig en in team te werken, creatief te zijn, initiatief te nemen, ideeën uit te werken en hun talenten te verscherpen. Kortom: zij stimuleerden de ondernemingszin. Dat is een goede zaak, voor de hele samenleving. Ondernemers komen immers niet uit de lucht gevallen. Ondernemerszin heeft de juiste aandacht en stimulansen nodig. Veel gevestigde ondernemers kijken terug op een grillige schoolloopbaan. Soms kregen ze ook op school te weinig kansen om hun aanleg voor zelfstandigheid en zin voor initiatief te ontwikkelen. Anderzijds formuleert de ondernemerswereld vaak overdreven verwachtingen ten aanzien van het onderwijs. Het onderwijs vervangt de opvoeding niet, de praktijk evenmin en is niet in staat alle tekortkomingen van de samenleving weg te werken. UNIZO wil daarom de verwachtingen en de kans tot samenwerking tussen onderwijs en ondernemen helder afbakenen. Daarom ook wil UNIZO zich engageren de leraren te helpen bij hun opdracht: de ondernemersgeest bij jongeren te versterken. In 2004 zullen wij daardoor ongetwijfeld nieuwe “ondernemende” scholen kunnen aanmoedigen en bekronen want ook dank zij u zal de pedagogische aandacht en praktijk voor meer ondernemingszin toenemen in het Vlaamse onderwijs. Daar ben ik zeker van. Voor UNIZO blijft het in elk geval een belangrijke prioriteit u daarin de komende jaren nog sterker te ondersteunen. Ik wens u veel leesgenot en inspiratie.

Kris Peeters,

UNIZO - gedelegeerd bestuurder

3

Deelnemende scholen 2003 BASISONDERWIJS In alfabetische volgorde van plaatsnaam

SECUNDAIR ONDERWIJS In alfabetische volgorde van plaatsnaam

HOGER ONDERWIJS In alfabetische volgorde van plaatsnaam

‘t Schommelbootje Alken

DVM - Humaniora Aalst

Gesubsidieerde Vrije Basisschool Anzegem

KTA Handelsschool Aalst

Hogeschool Gent departement BEST Aalst

Stedelijke Basissschool Beveren-Leie

Sint-Eligiusinstituut Antwerpen

Basisschool De Zonnetuin Brugge

Sint-Maarten Bovenschool Beveren

Gesubsidieerde Basisschool Drogenbos

Sint-Gabriëlcollege Boechout

Gesubsidieerde Vrije Basisschool De Meidoorn Eeklo

Sint-Augustinusinstituut Bree

BKLO Oosterlo Geel-Oosterlo

Bakkerij, slagerij en Hotelschool Ter Groene Poort Brugge

Gesubsidieerde Vrije Basisschool “De Sleutel” Genk

Sint-Vincentius- en Vrij Handelsinstituut Deinze

Sint Pietersinstituut Basisschool Gent

K.A. Erasmus Deinze

Gesubsidieerde Gemeentelijke Kleuterschool, De kleine Picasso HalleBooienhoven-Zoutleeuw

Middelbare School Sint-Franciscus Evergem

Sint-Jansschool Leuven

Sint-Jozefinstituut Geel

Bubao De Hagewinde Lokeren

Technisch Instituut Sint-Lodewijk Genk

Gesubsidieerde Gemeentelijke Basisschool Moorslede

Instituut Sint-Vincentius a Paulo Gijzegem

Stedelijke Basissschool Ninove GLS Eikenlaar Reet

Provinciale Handelsschool Hasselt Heilig-Hartinstituut Heverlee

Basisschool Glorieux Ronse

Technisch Instituut Heilige Familie Ieper

Gesubsidieerde Vrije Basisschool Ruddervoorde

Vrij Technisch Instituut Izegem

Gesubsidieerde Vrije Basisschool Sint-Amands

Sint-Godelieve-Instituut Kapelle-op-den-Bos

Gesubsidieerde Vrije Basisschool De Zonnetuin Sint-Kruis

Pleinschool Broelkant Kortrijk

Koninklijk Atheneum Geel

Virga-Jessecollege Hasselt

Middenschool de Pelichy Izegem Sint-Amandsinstituut Kortrijk

Gesubsidieerde Vrije Basisschool Simonnet Sint-Martens-Latem

Sint-Niklaasinstituut Kortrijk

Pastoor De Clerckschool Veltem-Beisem

Instituut Maria Opdracht Maasmechelen

Gesubsidieerde Vrije Lagere Oefenschool Vorselaar

Visitatie Mariakerke (Broeders van Liefde) Mariakerke

Basisschool ‘t Zwaluwnest Wachtebeke

Instituut van de Ursulinen Mechelen

Campus Mercurius KA Lommel

Sint-Lutgardisinstituut Mol Secundaire Handelsschool Sint-Aloïsius Mortsel Gemeentelijke Secundaire School Munsterbilzen Githo Nijlen Sint-Andreasinstituut Oostende Vrij Technisch Instituut Oostende Lutgardiscollege Oudergem Sint-Bertinus Campus Vrij Technisch Instituut Poperinge Onze-Lieve-Vrouwe-instituut Poperinge Sint-Jan Berchmansinstituut Puurs Handelsonderwijs Burgerschool Roeselare Sint-Janscollege Sint-Amandsberg Vrije Technische School V.T.S.3 Sint-Niklaas Technisch Berkenboom-Instituut Sint-Niklaas Handelsinstituut Regina Pacis Tielt Onze-Lieve-Vrouwe-instituut Tienen Sint-Pietersinstituut Turnhout

Katholieke Hogeschool St.-Lieven Aalst (Nieuwerkerken) Karel de Grote Hogeschool, Lerarenopleiding Antwerpen Karel De Grote Hogeschool, Initiële Opleiding Kleuteronderwijs Antwerpen EHSAL Europese Hogeschool Brussel, Campus Economische Hogeschool Brussel VLEKHO Business School Brussel Katholieke Hogeschool Kempen, departement Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Geel CVO Vormingsleergang voor Sociaal en Pedagogisch Werk Gent Arteveldehogeschool Gent Hogeschool Gent Katholieke Hogeschool Leuven, departement Economisch Hoger Onderwijs Heverlee Hogeschool West-Vlaanderen, departement PIH, Opleiding Multimedia & Communicatie Technologie Kortrijk Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, departement RENO Torhout

5

Ondernemen begint op school De campagne voor de Grote Prijs Ondernemende School 2003, een initiatief van UNIZO, de Unie van Zelfstandige Ondernemers, werd in september 2002 opgestart. In deze brochure vindt u een overzicht van de vorig schooljaar ingediende projecten waaraan een onafhankelijke expertenjury een grote onderscheiding heeft toegekend. Deze initiatieven blonken, volgens de jury, in hun categorie bijzonder uit en kregen de titel ‘laureaat ondernemende school’. Deze brochure sluit de campagne 2003 af.

Tegelijk wordt de Grote Prijs Ondernemende School 2004 gelanceerd. De eerder bekroonde projecten, toegelicht in deze publicatie, kunnen directies en leerkrachten ongetwijfeld inspireren om in het nieuwe schooljaar 2003-2004 een ondernemend project op het getouw te zetten voor kleuters, leerlingen of studenten.

Samen het tij keren UNIZO, de Unie van Zelfstandige Ondernemers, neemt op vele vlakken initiatieven om de ondernemersgeest in de samenleving aan te wakkeren. Ondernemerschap creëert immers werkgelegenheid en welvaart voor iedereen. Helaas daalt jaar na jaar de ‘ondernemerschapsgraad’ in Vlaanderen. Daar zijn diverse verklaringen voor. Een slabakkende economie, de berg papierwerk, de moeilijkheden om start- en investeringskapitaal aan te trekken, maar ook een tekort aan ondernemingszin zetten alsmaar minder Vlamingen aan, de stap te zetten naar ondernemerschap. Om de ondernemingszin te bevorderen heeft ook het onderwijs een bijzonder belangrijke opdracht.

Wetenschappelijk onderbouwd UNIZO ging een partnership aan met het Expertise Centrum ErvaringsGericht Onderwijs (ECEGO, KULeuven), VDAB, Hogeschool Gent en het Vlaams Instituut voor Zelfstandig Ondernemen (VIZO) om de nodige initiatieven te nemen. Dit samenwerkingsverband heet STEP en geniet de steun van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Onderwijspartner ECEGO speelt binnen STEP een wetenschappelijke voor-

trekkersrol en ontwikkelt, onder leiding van professor Laevers, pedagogische leermethodieken om de ondernemingszin te stimuleren bij kleuters, leerlingen en studenten. Om te sensibiliseren en goede praktijkvoorbeelden te verzamelen, organiseert UNIZO in samenwerking met Cera Foundation en ECEGO de Grote Prijs Ondernemende School. Omdat ondernemingszin zich op verschillende vlakken manifesteert en nuttig is voor iedereen in het leven, in het beroep of in de vrije tijd, richt UNIZO zich met deze campagne tot alle onderwijsniveaus en studierichtingen.

Editie 2004! Bij de start van het nieuwe schooljaar 20032004 lanceert UNIZO nu de tweede editie van de Grote Prijs Ondernemende School. Meer informatie daarover leest u in de nieuwe campagnefolder over de Grote Prijs Ondernemende School 2004 of surf naar www.unizo.be/ondernemendeschool.

Stimuleert uw school ondernemings zin?

Zo verliep de campagne 2003 Alle onderwijsinstellingen in Vlaanderen werden bij de start van vorig schooljaar uitgenodigd deel te nemen. 125

scholen schreven zich in met 145 initiatieven. Een jury van deskundigen beoordeelde de dossiers aan de hand van een aantal criteria: werd de zelfsturing en de creativiteit van de kleuters, leerlingen of studenten gestimuleerd, had het project een innoverend karakter, had het project een duidelijke invloed op de schoolomgeving en hoe groot was de participatiegraad van de verschillende betrokkenen bij het project, zowel kwantitatief als kwalitatief? Deze brochure beschrijft de bekroonde projecten. De jury nomineerde voor het basis- en het secundair onderwijs telkens drie projecten. Voor het hoger onderwijs waren er twee genomineerde projecten. Daaruit koos de jury één laureaat per onderwijsniveau. De uitreiking van de prijzen aan de winnaars vond plaats op 21 mei 2003.

SCHRIJF JE NU IN

VOOR DE GROTE

PRIJS ONDERNEME

NDE SCHOOL 200

4

Ondernemingszin op school Ondernemingszin. Sommigen herleiden het meteen tot de enge betekenis van geld en big business. Wanneer we echter ruimer kijken naar het begrip dan brengt het ons meteen bij een van de meest essentiële opdrachten van onderwijs.

Ondernemingszin is het vermogen om iets teweeg te brengen dat vernieuwend en grensverleggend is. Ondernemers zien wat er nog niet is. Ze hebben een neus voor kansen. Hierdoor maken ze het verschil, brengen ze innovatie. Het gaat bijvoorbeeld over jongeren die met een voorstel op de proppen durven komen, die jou signaleren dat dit of dat op school anders zou kunnen, of kinderen die in jouw klas een nieuw spel lanceren. Met hun initiatief hebben ze impact op de omgeving. De klasgenoten, de leerkracht of zelfs het schoolbeleid kunnen er niet aan voorbij gaan... Ondernemingszin beperkt zich echter niet tot ideeën hebben. Ideeën vragen om gerealiseerd te worden. Daarvoor moet je doelgericht tot actie kunnen overgaan. Je moet weten hoe je je plannen zal waarmaken. Juist omdat het over een nieuw idee of initiatief gaat, ben je genoodzaakt om in de omgeving op zoek te gaan naar niet-conventionele oplossingen om je plannen waar te maken. Bovendien moet je de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk aanwenden. Soms moet je dan iets van je fantasieën loslaten, zodat je plan toch realiteit kan worden. Ondernemingszin is het vermogen om in een bepaalde situatie kansen te zien en initiatieven te bedenken. Door optimale inzet van beschikbare middelen kunnen de nodige acties opgezet worden waardoor de waargenomen kansen gerealiseerd worden. “Ondernemen is grenzen verleggen, iets nieuws scheppen,

iets duurzaams voortbrengen dat tot de kwaliteit van het leven bijdraagt.”

Een sterke mix van zelfsturing en creativiteit. Ondernemingszin kun je zien als een sterke mix van zelfsturing en creativiteit. Zelfsturing is het aanknopingspunt, daar begint het. Iemand die zelfgestuurd is kan zijn plan trekken, weet wat hij wil en kan zijn plannen in realiteit omzetten. Voegen we aan zelfsturing een dosis creativiteit toe, dan spreken we van ondernemingszin. Het gaat over het gat in de markt zien, creatief en vernieuwend zijn in het lanceren van voorstellen, in het bedenken van oplossingen voor problemen. Naarmate ondernemingszin de omgeving en anderen inspireert wordt leiderschap belangrijk.

Vier componenten Binnen ondernemingszin kunnen we vier deelcomponenten onderscheiden: DE WILSFACTOR

Kinderen en jongeren met ondernemingszin kan je herkennen aan hun gedrevenheid om ‘iets’ te veranderen aan de omgeving, om in actie te schieten. Ze kunnen het niet laten om iets te doen. Ondernemende mensen worden gemotiveerd door het besef dat ze impact kunnen hebben op hun omgeving. Dit geeft hen een enorme power. Ze lijken een vat vol energie. Deze energie toont zich ook in hun doorzettingsvermogen. Eens ze van start gaan, geven ze niet meteen op. Ondernemers kunnen frustratie verdragen en op hun tanden bijten als dit hen dichter bij het doel brengt. RICHTINGSGEVOEL

Ondernemingszin Zelfsturing beheren • wil • richting • strategie • afstand

Creativiteit innoveren

Leiderschap

Ondernemende mensen hebben een duidelijk richtingsgevoel. Ze worden door ‘iets’ bewogen. Dat ‘iets’ kan een thema, een interessepunt zijn maar ook een sociale bewogenheid of een persoonlijke drijfveer zoals succes, sociale aanvaarding of zelfbehoud… Vanuit deze bewogenheid en de wetenschap dat ze impact kunnen hebben, weten ze wat ze willen. Ze kunnen richting geven aan hun leven. Bovendien zijn ze innoverend. Ze durven met een wild idee op de proppen komen. Als iemand een voorstel doet, dan geven ze er een persoonlijke kijk op en voegen er soms iets aan toe waar niemand aan gedacht had. Ze kiezen heel gericht en persoonlijk.

7

Persoonlijkheid

Ondernemingszin

Versterkers Competenties

• sociale vaardigheden • uitdrukkingsvermogen • intellectuele mogelijkheden • ...

Zelfsturing beheren • wil • richting • strategie • afstand

Creativiteit innoveren

Versterkers • motivatie • leergierigheid • verantwoordelijkheid

Ondernemingszin kansen geven op school

Leiderschap Fundament

Gezonde emotionele basis HET AAN BOORD WETEN LEGGEN, SCENARIO’S BEDENKEN

Sterke ondernemingszin laat zich ook herkennen aan het vermogen om plannen te realiseren. Dat doen ondernemers niet met een vooraf tot in detail uitgekiend werkschema. Ze stellen zich werkdoelen en weten hoe ze aan de slag kunnen gaan. Gaandeweg ontvouwt het werkproces zich. Dat stukje onzekerheid durven ze best aan. Ondertussen blijven ze heel alert op de omgeving en op het proces zodat ze indien nodig kunnen bijsturen. Soms zien ze plots elementen die bruikbaar kunnen zijn en die weten ze dan te integreren. Ondernemers houden een breed vizier. Zo kunnen ze bijvoorbeeld met meerdere taken tegelijkertijd rekening houden. Al doende anticiperen ze op wat er kan gebeuren en sturen ze bij. AFSTAND KUNNEN NEMEN

Afstand kunnen nemen, betekent dat je even blijft stilstaan, jezelf lostrekt uit waar je mee bezig bent om te kijken of je nog goed zit. Afstand nemen is met andere woorden een bewuste bijsturing van je gedrag. Het zorgt ervoor dat je jezelf niet vast rijdt en dat je bijleert. Afstand nemen kan een aanvulling of correctie betekenen op de wilsfactor. Blijf je bijvoorbeeld te hardnekkig bezig of merk je tijdig dat een bepaalde situatie niet veranderbaar is? Ook in het kiezen van een richting kan het vermogen tot afstand nemen je helpen bij de vraag ‘ben ik nog wel bezig met wat ik belangrijk vind?’. Tijdens het bedenken en uitvoeren van scenario’s betekent afstand nemen de vraag of deze werkwijze nu efficiënt is, of je het gewenste resultaat bereikt.

Fundament en versterkers (schema 2) Een gezonde emotionele basis en het nodige zelfvertrouwen vormen de voorwaarde om ondernemingszin te ontwikkelen. Zich goed voelen in de klas en op school biedt een veilige uitgangsbasis om initiatief te nemen en hiervoor uit te komen. Ondernemen is immers een stukje risico nemen om iets nieuws

kind belangrijk om in het leven op het goede spoor te blijven, om het stuur in handen te houden. Zonder zelfsturing blijf je hulpeloos, overgeleverd, aan de kant staan. Ondernemingszin gaat een stukje verder. Het zorgt ervoor dat je pro-actief kan zijn. Dat je nieuwe wegen durft inslaan, je eigen grens verlegt en iets toevoegt aan je leven.

te proberen met de mogelijkheid dat het niet altijd onmiddelijk lukt. Dan zijn acceptatie, nieuwe kansen krijgen en, het vertrouwen van leerkrachten een belangrijke steun. Ondernemingszin komt het duidelijkst tot zijn recht als er een sterke motivatie aanwezig is. Als iemand zich sterk aangesproken voelt door bepaalde inhouden of situaties heb je meer kans dat ondernemingszin ontstaat. Ondernemende leerlingen tonen daarenboven leergierigheid. In een nieuwe of onverwachte situatie zijn ze er als de pinken bij. Ze zijn gericht op anderen en nemen verantwoordelijkheid op voor wat ze doen. Op school wil voor dit luik de schoen wel eens knellen. Overvolle leerpakketten, een massa verplichte opdrachten, passief en receptief luisteren doden ondernemingszin. De mate waarin kinderen en jongeren beschikken over intellectuele mogelijkheden, over sociale vaardigheden en een vlot uitdrukkingsvermogen versterkt ondernemingszin. Ze kunnen dan ideeën beter situeren en motiveren. Bovendien kunnen ze die beter verkocht krijgen omdat ze aanvoelen wat anderen willen, hoe die er tegenaan kijken en hoe ze te overtuigen zijn. Precies deze competenties brengen de leerkracht soms op een dwaalspoor. Er zijn ook heel wat ondernemende kinderen die niet taalvaardig of sociaal vaardig zijn en daardoor minder kansen tot initiatief krijgen. Omgekeerd zijn leerkrachten soms geneigd verstandige en sociale kinderen net iets teveel ondernemingszin toe te schrijven. Tenslotte speelt ook de persoonlijkheid mee. Temperament, uitstraling en zelfkennis geven een heel eigen kleur aan de ondernemingszin van ieder individu.

Ondernemingszin voor iedereen Ondernemers in spe laten hun leerkrachten soms verzuchten “hadden de anderen daar ook maar iets van”. Aan de andere kant kan men zich de vraag stellen “moeten alle kinderen eigenlijk ondernemend zijn, ze mogen toch ook verschillen?”. Zelfsturing is voor elk

Ondernemingszin kansen geven op school kan zonder twijfel. Het vormt de kern van ErvaringsGericht Onderwijs en aanverwante onderwijsmodellen. Aan de basis ligt oog hebben voor het welbevinden van de leerling en de ontwikkeling van het zelfvertrouwen. Initiatief van leerlingen wordt gestimuleerd als je een leeromgeving aanbiedt met een sobere organisatie, beperkte maar duidelijke regels en veel ruimte om rond te lopen, iets op te zoeken, een voorstel te doen enz. Tegelijkertijd moet deze omgeving ook rijk aan inhoud zijn: naslagwerken, ICT… Boeiende opdrachten zijn cruciaal voor een open blik op de wereld. Gesprekken met leerlingen waarbij je doorboomt, met hen fantaseert of filosofeert, diverse kansen tot waarnemen, observeren, enz… voeden hun verbeeldingskracht. Leerlingen ervaren eigen voorkeuren en capaciteiten wanneer ze kunnen kiezen tussen evenwaardige alternatieven en slechts beperkte verplichte opdrachten hebben, wanneer ze zelf taken mogen verdelen, groepen kunnen samenstellen, een eigen werkplek mogen organiseren, op diverse wijzen hun gedachten kunnen vormgeven. Om te ontdekken hoe je je ideeën kan waarmaken, moet je ruimte hebben om zelf te plannen en te timen, om zelf te bepalen welke hulp je nodig hebt en aan wie je die vraagt. Je hebt leerkrachten nodig die je uitdagen om probleemoplossend te denken en een klassfeer waarin experimenteren, een eigen mening hebben en fouten maken positief benaderd wordt. Leerkrachten die beslagen zijn in het leren reflecteren tenslotte, leren hun leerlingen afstand nemen waardoor op een diepgaande manier uit ervaringen kan geleerd worden. Als school kun je er niet onderuit. Kansen geven aan ondernemingszin is werken aan een onuitputtelijke energiebron voor de toekomst. Een ondernemende samenleving met hoge levenskwaliteit wordt gevormd door ondernemende mensen die kansen zien en benutten. Om deze uitdaging aan te gaan vormen ondernemende leraars en een ondernemend schoolbeleid de hoeksteen. KU LEUVEN Departement Pedagogische Wetenschappen ExpertiseCentrum ErvaringsGericht Onderwijs Prof. F. Laevers Els Bertrands, Bart Declercq, Mieke Daems

Laureaat basisonderwijs

PROJECT 1

‘t SCHOMMELBOOTJE ALKEN

JO VERHENNEMAN Initiatiefnemer

‘Winkeltje spelen’ alsof het dagelijkse realiteit was, heel België doorkruisen en zelf je plan leren trekken, honderden liters fruitsap persen uit appels en die ‘jus’ nog verkopen ook, op straat in het verre Roemenië een toneelstuk opvoeren.... De jongelui van basisschool ‘t Schommelbootje in Alken weten onderhand hoe zelfstandig zijn in elkaar zit.

Leerlingen trokken zich schitterend uit de slag

CONTACT ‘t Schommelbootje Dieregaertstraat 9 3570 Alken Tel: 011 72 92 26 Fax: 011 72 92 26 [email protected] www.schommelbootje.be

Naast het opzetten van een eigen schoolwinkel zouden ze een reis ondernemen naar Roemenië en zich daar uit de slag proberen te trekken, met het openbaar vervoer heel België doorkruisen en in een willekeurige stad een verrassingsopdracht uitvoeren. En als ‘toetje’ een driegangenmenu voor hun ouders bereiden. Het vijfde en zesde leerjaar van ‘t Schommelbootje in Alken mikten met hun project ‘Zelfstandigheid’ recht in de ondernemersroos.

Leren rekenen met winst en verlies Initiatiefnemer Jo Verhenneman: “Bij ons tweejarig project werden twintig leerlingen van ongeveer twaalf jaar betrokken, dag in, dag uit. We zijn een bij uitstek erva-

ringsgerichte school, waar je van in de kleuterklas gestimuleerd wordt tot zelfstandig werken. De handen uit de mouwen steken dus, alsmaar oplossingen zoeken en het heel kritisch aan boord leggen, dààr draait het bij ons allemaal om. Zo blijkt het opstarten van een winkel in de school elk jaar een grote uitdaging. De kinderen klopten bij zelfstandigen en KMO’s aan met de vraag of ze producten konden aankopen waarvan de vervaldatum haast verstreken was. Enkele bakkers bijvoorbeeld waren blij dat ze

hun zondagse resttaarten niet meer hoefden weg te gooien en hun ‘overschot’ volwaardig aan de man konden brengen via de school. Bovendien maakten de scholieren écht winst. En er verdwenen minder producten in de afvalcontainer, wat het milieu ten goede kwam. De kinderen werkten dit jaar intens samen met een groothandel in vegetarische gerechten: elke dinsdag werd daar het restant aan worsten, gehakt en schnitzels opgehaald tegen een symbolische prijs. Ook de overtollige kalen-

“Winkeloverschotten verkopen is nuttig. Maar de kinderen hielden ook ‘hun’ boekhouding én stock bij”

9

ders en jeugdboeken van een boekhandel konden zo worden aangekocht. Hoogtepunt was de verkoop van vierhonderd zelfgemaakte ‘quiches’. En op een herfstige woensdagnamiddag raapten kinderen én ouders in een boomgaard achthonderd kilo afgevallen appels. Ze werden tot vijfhonderd liter fruitsap geperst en verkocht. Daarnaast

Een ander belangrijk onderdeel van het project was de zoektocht in eigen land. Leerkracht Jo Verhenneman: “De leerlingen moesten zich per twee met het openbaar vervoer naar een willekeurige stad begeven en daar enkele opdrachten uitvoeren. De kinderen zouden zo goed en zo kwaad als dat kon stadsplannen lezen, uurtabellen uitpluizen of

Het project in ‘t kort • Het project ‘Zelfstandigheid’ van ‘ervaringsgerichte’ school ‘t Schommelbootje uit Alken (basisonderwijs) bestond uit vier delen : het runnen van een winkel, met de winst uit de verkoop een reis naar Roemenië maken, een verrassingstocht door België met motiverende opdrachten én het zelf koken van een driegangenmenu voor de ouders. • De nadruk lag op ‘zelfstandig werken’ als een continu proces, met aandacht voor elke dag te realiseren concrete projecten.

“Zelfstandigheid is een continu proces, waaraan elke dag concreet wordt gewerkt”

• Het ging om een totaalaanpak: de leerlingen bouwen verder methodes op die in de lagere jaren werden ontwikkeld én toonden hun vaardigheid in zowel leuke als leerzame activiteiten.

waren de jongelui verplicht om, heel zelfstandig, elke dag een boekhouding met inkomsten en uitgaven bij te houden, te leren rekenen met winst en verlies, en een stock te beheren”.

Het oordeel van de jury

Kriskras door België en... Roemenië De winst van de verkoopactie moest dienen voor een ander onderdeel van het project, een reis naar Roemenië. De kinderen kregen de kans om een paar dagen te logeren bij een Roemeense familie: een heuse ‘cultuurschok’, ook al omdat het ging om een ‘vreemde’ omgeving en taal. En samen met de Roemeense kinderen werkten de Alkense jongeren een soort ‘bewegingstheater’ op straat uit.

het internet gebruiken. Eén begeleidende volwassene mocht enkel tussenkomen als er gevaar dreigde”. Laatste luik van het project was het samenstellen van een driegangenmenu voor een ontmoeting met alle ouders. De kinderen kochten alle ingrediënten zélf, maakten ze klaar en boden ze aan hun ouders aan in een tot restaurant omgetoverd klaslokaal. Jo Verhenneman: “In elk onderdeel van dit project werden de twaalfjarigen aangezet tot ondernemend denken en doén, zichzelf sturen en met ideeën omgaan. Ik heb ze op elk van die punten in die twee jaar ontzettend zien groeien”.én

Het project van ‘t Schommelbootje in Alken werd om meerdere redenen verkozen. Vanwege de hoge graad van creativiteit, initiatiefzin en innovatie. Omdat de winkel zaken verkocht die anders zouden worden weggegooid: een sociaal en ecologisch verantwoorde aanpak. Door de uitdagende en leuke opdrachten (oriëntatie, koken,..) werden zelfstandigheid en zelfsturing zeer sterk bevorderd. Belangrijk was ook dat leerlingen -van het basisonderwijs!- elke dag een boekhouding bijhielden en opvolgden. In de vier opdrachten voelden de kinderen zich nauw met elkaar én met de school verbonden. En ze hadden ruimschoots inspraak in elke fase van het project.

Genomineerde basisonderwijs

Basisschool Sint-Pietersinstituut Gent

Een echt circus op het getouw zetten. Die klus klaarden 430 leerlingen en 25 begeleiders van het Sint-Pietersinstituut-basisschool in Gent het voorbije schooljaar. Leuk, leerrijk én creatief.

School werd één grote circusfamilie

Directeur Dirk Heyndrickx: “Voor de uitbouw van ‘Circus Sint-Pieters stelt voor’ zetten de vijfde- en zesdeklassers zelf de tent op, samen met de circusfamilie. De kinderen gingen op ontdekkingstocht en leerden hun talenten ten volle gebruiken. Ze namen ook verantwoordelijkheid op. Er kwam heel wat bij kijken: affiches tekenen en inkleuren, een eigen programma klaarstomen,... Kinderen die liever ijsjes verkochten of gewoon het

geest van de kinderen opborrelden. De ouders reiken regelmatig eigen ideeën aan. Daarnaast proberen we een brug te slaan naar de schoolomgeving: buurtbewoners blijken erg in hun nopjes met onze aanpak en zijn uiterst nieuwsgierig. Voorts werden we enkele jaren geleden aangeduid als één van de dertig pilootscholen in Vlaanderen op het vlak van kinderparticipatie, we kregen de titel van ‘laureaat kindercultuurambassadeur’ en

“Kinderen die liever ijsjes verkochten of gewoon het doek wilden openen, kwamen óók aan de bak” doek wilden openen, kwamen óók aan de bak. En de kleuters knutselden hun eigen kostuum. Ook het bedenken van de muziek was een hele opdracht. Kortom: elke schakel was belangrijk. In overleg met de artiesten werden de diverse technieken aangeleerd. Nadien werd er duchtig geoefend. De ouders konden kledij helpen ontwerpen of instaan voor de cafetaria. Aansluitend bij dit project stelden de jongelui ook hun eigen ‘kinderkrant’ samen”.

“In elk kind zit een duidelijke ondernemingsdrang”

CONTACT Basisschool Sint-Pietersinstituut Meersstraat 131 9000 Gent Tel: 09 221 56 54 Fax: 09 245 35 72 www.smic.be/basis_spi_gent/ [email protected]

“Belangrijke elementen waren overleg en inspraak. We bouwen een school uit waarbij de kinderen méédenken via een onlangs opgestart kinderparlement. Als je ze de kans biedt om in vergaderingen hun ‘gedacht’ te zeggen, komt er heel wat uit de bus: de ombouw van de toiletten, speeltuigen op de speelplaats, de computertafels, het zijn stuk voor stuk zaken die in de ‘ondernemende’

de uitbouw van onze schoolbibliotheek werd bekroond met de Droomdiedarisprijs. Bij dat alles sluit ons circus-totaalproject nauw aan. Dat past dus in een hele ‘schoolse’, maar toch volop ‘ondernemende’ strategie: kinderen laten genieten van het onderwijs zodat ze hun eigenwaarde leren kennen, een positief zelfbeeld krijgen en geprikkeld worden om hun talenten te gebruiken. In elk kind zit heel wat ‘ondernemingsdrang’”.

Het project in ‘t kort De leerlingen zetten samen een echt circusproject op. Iedereen kon zelf een opdracht kiezen en daarvoor verantwoordelijkheid opnemen. Het project verliep in samenwerking met een echt circus.

Genomineerde basisonderwijs

11

Het hele dorp onderneemt ‘Onze school, een ondernemend dorp in ‘t klein’ was de leidraad voor het project van de stedelijke basisschool Beveren-Leie. Liefst 140 kleuters en 206 leerlingen én zo’n 25 ouders werden erbij betrokken.

Directeur Jan Meersman: “Om kinderen én ouders kennis te laten maken met het ondernemerschap, werkten we samen met onder meer de plaatselijke UNIZO-afdeling. Er werd een werkgroep ‘ondernemende school’ opgericht en leerlingen en ouders konden op verschillende manieren meewerken. Ter voorbereiding van het school- en dorpsfeest einde mei, stuurden we bijvoorbeeld een brief naar alle ouders met de vraag om te willen meewerken, ondernemende ideeën aan te brengen en materiaal te verzamelen. Het hele jaar door besteedden directie, leerkrachten én kinderen volop

Stedelijke Basisschool Beveren-Leie

doe-opdrachten, werden een heleboel eigenschappen aangemoedigd: creativiteit, zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, verantwoordelijkheidszin, leiderschap en leren samenwerken. Resultaat: een heel brede kijk op ondernemerschap en ondernemingszin, bij jongelui én ouders. Daarnaast leerden de plaatselijke ondernemers de onderwijswereld terdege kennen. Ook al ging het om een éénmalig project, toch blijven de krachtlijnen van het zelfstandig ondernemen ook gelden in de globale visie en aanpak van de school. Zo plannen we binnenkort bezoekjes aan onder meer een bankkantoor en een bakker,

“Voor alle doe-opdrachten lag het initiatief bij de kinderen. Zij ondernamen écht” aandacht aan het zelfstandig ondernemen. Op de slotmanifestatie werd het schooldomein omgetoverd tot een volwaardig ondernemend dorp. Alle mogelijke bedrijven uit distributie, ambacht en dienstverlening waren actief op het ‘dorpsplein’, de speelplaatsen dus. Voor alle doe-opdrachten lag het initiatief bij de kinderen: zij ondernamen écht”.

CONTACT Stedelijke Basisschool Koning Albertstraat 41 8791 Beveren-Leie Tel: 056 71 39 50 Fax: 056 72 82 35 www.beveren-leie.be [email protected]

“Kinderen kregen zelfvertrouwen en leerden doorzetten” “Zo konden de kleuters kapper of kapster ‘spelen’, of het vak van garagist uitoefenen door een autowrak deskundig te beschilderen en te ontmantelen. De kinderen uit de lagere afdeling konden op voorhand kiezen uit een aantal zelfstandige beroepen: bloemist, fietsenmaker, veilingmeester, zelfstandig bankagent.... Door de grote betrokkenheid van de jongelui bij de voorbereiding én de

of willen we samen met enkele zelfstandigen etalages en showrooms keurig versieren. Het enthousiasme van directie, leerkrachten, ouders én natuurlijk de honderden kinderen spoort ons aan om op de ingeslagen weg voort te gaan”.

Het project in ‘t kort Op het schoolfeest van einde mei 2003 werd de speelplaats van de school omgetoverd tot een volop ondernemend dorp. Alle kinderen, talrijke ouders en zelfstandige ondernemers namen aan deze manifestatie deel.

Laureaat secundair onderwijs

PROJECT 2

GEMEENTELIJKE SECUNDAIRE SCHOOL MUNSTERBILZEN JEAN-MARIE NEVEN Coördinator Het ontwikkelen van ‘schoolmobielen’ om les te geven aan straatkinderen in ZuidAmerika was niet alleen een technologische uitdaging, maar confronteerde de leerlingen van de gemeentelijke secundaire school Munsterbilzen ook met de derdewereldproblematiek. Een verhaal over grote motivatie en sterk sociaal bewustzijn.

Leerlingen maken schooltjes voor straatkinderen Het project ‘Mobiele Schooltjes’ is een groepswerk van de afdeling Mechanische Vormgevingstechnieken. De leerlingen van zowel de tweede als de derde graad helpen eraan mee. Ze bouwen uitschuifbare panelen samen tot compacte ‘boxen’, leslokalen waar straathoekwerkers in Zuid-Amerika straatkinderen opvangen en leren lezen, schrijven en rekenen.

Leren en werken met elkaar verstrengeld

CONTACT Gemeentelijke Secundaire School Appelboomgaardstraat 2 3740 Munsterbilzen Tel: 089 41 22 20 Fax: 089 50 22 46 [email protected] www.gsm-munsterbilzen.be

Technisch adviseur en coördinator van de technische leerkrachten Jean-Marie Neven: “Aan dit project werkten 33 leerlingen en zes begeleiders mee. Onze leerlingen zijn heel sterk gemotiveerd en raken zich bewust van de vaak penibele sociale omstandigheden in Bolivië en Guatemala. Daarnaast krijgen ze een aantal essentiële technieken onder de knie: ontwerpen, monteren, assembleren, ... En leren ze omgaan met machines en materialen. Die vaardigheden komen later, als ze op de werk-

vloer staan, ongetwijfeld goed van pas. De flexibele ‘schooltjes’ zijn immers technisch zeer geavanceerde werkstukken. Ze kwamen bovendien tot stand met medewerking van drie bedrijven uit onze omgeving. In die ondernemingen kunnen onze leerlingen niet enkel stage lopen. De bedrijven steunen ons ook volop bij de uitwerking van ons project, en bezorgen ons gereedschappen en machines. Dat alles wakkert de ondernemingszin bij de scholieren sterk aan. Door de grote mediabelangstelling voor de Mobiele Schooltjes, is de vraag van onder meer het Rode Kruis wereldwijd zo groot, dat de productie van deze systemen wel moét bestendigd worden. Het is de bedoeling om, na goedkeuring door de overheid en in over-

leg met onder meer de VDAB, een zogenaamd ‘spin off’-bedrijfje op te richten dat binnen de vijf jaar vijftig Mobiele Schooltjes bouwt. Op die manier leggen we meer dan ooit de link met de realiteit van het ondernemen: leren en werken worden dan helemààl met elkaar verstrengeld. Ons project houdt onze leerkrachten én leerlingen zo bezig, dat ze er zelfs in hun vrije tijd druk mee in de weer zijn. Ere wie ere toekomt: met bezieler Arnoud Raskin van de vzw Mobile School werd intens samengewerkt”.

“Liever iets wíllen dan iets moéten maken” Jean-Marie Neven: “Eigenlijk deed de héle school mee. Onder meer in de levensbeschouwelijke lessen werden alle leerlingen ge-

“Via de Mobiele Schooltjes leren de jongelui een technologisch proces opbouwen én worden ze zich bewust van de derdewereldproblematiek”

13 “Bedrijven uit de buurt steunen ons niet alleen bij de realisatie, maar bezorgen ons ook regelmatig gereedschappen en machines”

Het project in ‘t kort • Het project ‘Mobiele Schooltjes’ van de gemeentelijke secundaire school Munsterbilzen loopt in samenwerking met de vzw Mobile School, dat flexibele school’boxen’ ontwikkelt voor Zuid-Amerika. De schooltjes geven ‘straatkinderen’ de kans onderwijs te volgen. • Leerlingen van de tweede graad (productie) en de derde graad (planning en productie) werken concreet mee, maar ook in andere lessen komt het project regelmatig aan bod. • Het voorbije schooljaar werden vijf mobiele schooltjes gemaakt. Door het grote succes zijn er plannen om een ‘spin off’ -bedrijfje op te richten voor de productie van vijftig nieuwe schooltjes. informeerd en gesensibiliseerd. Sedert het begin van het schooljaar tot aan de paasvakantie werd er steevast enkele dagen per week gewerkt aan de mobiele scholen, telkens door een andere klas. In tijden van toegenomen materialisme en individualisme confronteren we onze leerlingen met de derdewereldproblematiek, zodat ze ten volle beseffen wat er zich allemaal in de wereld afspeelt. Dankzij de samenwerking met Arnoud Raskin zagen we heel snel in dat iets moéten maken al gauw verandert in iets wíllen maken. We verbeterden het prototype van de initiatiefnemer, maakten elk schooltje lichter en sterker, en beschermden het tegen weer, diefstal en geweld, zonder de weerbaarheid en werkbaarheid te ondergraven”. Binnen de afdeling Mechanische

Vormgevingstechnieken wordt ook ‘vakoverschrijdend’ gewerkt. Technische vakken vormen uiteraard de hoofdmoot, maar ook aardrijkskunde, Engels en levensbeschouwelijke lessen zijn belangrijk. Dat stimuleert de groepsgeest. Daarnaast groeide in de school van Munsterbilzen een solidariteitsactie, met de nodige financiële steun voor de vzw. Elke Mobiele School geeft ieder jaar liefst drieduizend lessen aan straatkinderen, die anders nooit onderwijs zouden krijgen. Naast de media tonen ook politici, bedrijven én scholen grote belangstelling. Jean-Marie Neven: “We koppelen creativiteit en innovatie aan sociaal engagement. En we creëren een behoorlijk aantal jobs. Vrijwel alle leerlingen voelen zich intens betrokken bij het project”.

Het oordeel van de jury Het project van de gemeentelijke secundaire school Munsterbilzen is een begeesterend humanitair initiatief vanuit een ondernemende technische onderwijsrichting. Alle leerlingen kunnen hun steentje bijdragen en krijgen veel kansen om te ondernemen, zowel sociaal als technisch. Het is opvallend dat de leerlingen zeer gemotiveerd zijn. Door de grote weerklank in onder meer de media en de plannen om een ‘spin off’-bedrijfje op te richten, krijgt het project een nog grotere impact en stimuleert het de tewerkstelling aanzienlijk. De leerlingen voelen zich ook sterk verbonden met de school én bij het humanitaire karkater van de Mobiele Schooltjes.

Genomineerde secundair onderwijs

Technisch Instituut Sint-Lodewijk Genk

Het zesde jaar Industriële Wetenschappen van Technisch Instituut Sint-Lodewijk in Genk ontwikkelde in samenwerking met plaatselijke apothekers een gloednieuwe zalf tegen droog eczeem.

Zinvolle zoektocht naar zalf Initiatiefnemer Staf Haex: “De heilzame werking van de vloeistof geitenmelkwei tegen droog eczeem is bekend. Maar dat product is op langere termijn nauwelijks te gebruiken. Daarom wilden we zelf, in overleg met apothekers en een laboratorium, een gel of crème op punt stellen met een hoge concentratie aan geitenmelkwei én met een langdurig effect. Bij een apotheek in Bilzen fabriceerden de studenten vier verschillende gels, en na experimenten bleek één daarvan -op basis

nieuwe wereld voor hen open. Ze merkten hoe in die kringen alles uiterst professioneel wordt aangepakt en gingen zélf ook niet over één nacht ijs. De apothekers gaven zeer nuttig advies en duidden aan welke oplossingen haalbaar waren. Als de grondstoffen niet voorradig waren in het labo, zorgden de apothekers daar wel voor. Aan dit innoverende project werkten de jongelui met heel veel inzet en passie. Teamwork stond voorop bij de derde graadsleerlingen in hun wetenschap-

“Onze leerlingen werkten prima samen met de plaatselijke zelfstandige ondernemers. Ze analyseerden, evalueerden, planden, testten, stuurden bij en bereidden de zalf” van natuurlijke grondstoffen- helemaal aan de verwachtingen te beantwoorden en nog veilig te zijn ook. Onze leerlingen werkten prima samen met de plaatselijke zelfstandige ondernemers. Ze analyseerden, evalueerden, planden, testten, stuurden bij en bereidden de zalf. Kortom: ze doorliepen de volledige cyclus van productlancering. De apothekers waren opgetogen over de samenwerking met de jongeren én over het behaalde resultaat. De crème werd bezorgd aan vrienden en kennissen met droog eczeem”.

CONTACT Technisch Instituut Sint-Lodewijk Mosselerlaan 110 3600 Genk Tel: 089 35 69 51 Fax: 089 30 34 76 www.tisl.be [email protected]

pelijke zoektocht naar oplossingen. Vooral de technische en praktische aspecten vormden een grote uitdaging. Het zelf fabriceren van een zalf schonk de leerlingen uiteindelijk een heel grote voldoening”.

Het project in ’t kort De zesdejaars industriële wetenschappen uit Genk ontwikkelden een nieuwe zalf op basis van

“Techniek en praktijk waren de grote uitdagingen”

geitenmelkwei. Dat gebeurde in

“De nieuwe zalf blijft lang houdbaar, kan makkelijk uitgewreven worden op de huid en geeft bovendien een goed gevoel. Vaak werden de leerlingen geconfronteerd met patiënten die eczeem hebben. Door contacten met apothekers en andere ondernemers ging er een

kers. De studenten werden bij alle

samenwerking met enkele apothefacetten van de ‘research’ betrokken: contacten leggen, testen, presenteren van de resultaten.

Genomineerde secundair onderwijs

De teamspirit van een tijdschrift Een echt tijdschrift samenstellen, uitgeven én aan de man brengen. Dat deden de leerlingen EconomieWiskunde en Economie-Moderne Talen van het Oostendse Sint-Andreasinstituut met hart en ziel.

Ook al was er een grote groep jongeren bij betrokken, de harde kern vormden de zesdejaars Economie. Vooraf staken ze hun licht op bij een aantal zelfstandige ondernemers. Ook voor advertenties klopten de leerlingen aan bij zelfstandigen en KMO’s. De Oostendse ‘entrepreneurs’ werden opgenomen in het circuit van een zoektocht. Via een etalagewedstrijd werden lezers-consumenten spe-

15

SintAndreasinstituut Oostende

mers konden er wat van opsteken. Teksten en foto’s werden door de leerlingen gekozen of samengesteld. Heel vaak inspireerden de leerkrachten hun leerlingen door ze bepaalde opdrachten (schrijven, een website maken,…) mee te geven. Wat van start ging als een eenmalig initiatief, zou wel eens bestendigd kunnen worden. In de loop van dat ene schooljaar groeiden de leerlingen volop

Projectbegeleider “In de loop van het schooljaar Sabine Menu: groeiden de leerlingen heel duidelijk in hun verantwoordelijkheid” lenderwijs tot bij die ondernemers geloodst. Bewust hielden we grote winkelketens op afstand. Omdat het tijdschrift gebaseerd is op schoolvakken, heette het aanvankelijk sChOOL Magazine, later gewoon Cool Magazine. De leerlingen ‘brainstormden’ herhaaldelijk. Iedereen kreeg een welomlijnde taak toebedeeld: een beperkt marktonderzoek uitvoeren, of logo’s creëren, reportages schrijven, interviews afnemen, foto’s maken, advertentieruimte verkopen… De studenten werden allemààl een onmisbare schakel in het productie- en verkoopsproces.

CONTACT

“Gebeten door de ondernemingsmicrobe”

Sint-Andreasinstituut Steense Dijk 151 8400 Oostende Tel: 059 27 37 37 Fax: 059 27 76 30 www.st-andreasinstituut.be [email protected]

“Dat groepsgeest, of teamspirit, ontzettend belangrijk is bij ondernemen, hebben de leerlingen voortdurend ervaren. Flexibiliteit, tegenslagen overwinnen, kosten beheersen, vechten tegen de ‘deadline’, nooit de moed laten zakken,… dààr kwam het op aan. En ook de deelnemende zelfstandige onderne-

in hun verantwoordelijkheid. Ze overtroffen zich door de lat heel hoog te leggen en drongen diep door tot in de zowel creatieve als commerciële wereld van de media. Ze werden, net als ikzelf, gebeten door de ondernemingsmicrobe en gingen er voor de volle honderd procent voor”.

Het project in ’t kort De Oostendse zesdejaars maakten een vakkundig magazine en gaven het ook echt uit. Cool Magazine wortelde in een aantal schoolvakken. De leerlingen doorliepen alle stappen van het technische, redactionele en commerciële proces en waren elk voor een welomschreven taak verantwoordelijk.

Laureaat hoger onderwijs

PROJECT 3

Hogeschool West-Vlaanderen, opleiding Multimedia en Communicatie Technologie

Derde editie van een wedstrijd voor multimediaprojecten, zeg maar van geanimeerde websites tot spetterende informaticaspelletjes. De studenten ‘Multimedia en Communicatie Technologie’ van de Hogeschool West-Vlaanderen in Kortrijk leren er de sector mee doorgronden, en ondernemingen maken kennis met de allernieuwste technologieën. Multimediamadness heet het project.

RONALD BASTIAENS Coördinator

“Competentie en competitie”

CONTACT

Hogeschool West-Vlaanderen Dep. PIH, Opleiding Multimedia & Communicatie Technologie Graaf Karel de Goedelaan 5 8500 Kortrijk Tel: 056 24 12 11 Fax: 056 24 12 24 www.pih.be www.multimediamadness.be [email protected]

Multimedia en Communicatie Technologie (MCT) is een ‘bachelor’ opleiding van het PIHdepartement aan de hogeschool West-Vlaanderen in Kortrijk. MCT organiseert een wedstrijd voor studenten uit het hoger en middelbaar onderwijs met een website om zich creatief uit te leven. Via deze ‘award’ komen de jongeren in contact met bedrijven uit de sector. Programmatie, interactie, video-editing,... moeilijke termen voor ‘gewone’ begrippen uit de informaticawereld. Maar deelnemen is belangrijker dan winnen.

“Studenten én ondernemers worden er beter van” Indiener van het project, ingenieur Ronald Bastiaens: “Vanaf het begin van het academiejaar

werken onze studenten aan hun multimediaproject. Zo leren ze de multimediatechnologie tot in de details kennen en gebruiken. En komen ze in contact met mogelijke stageplaatsen en jobs: een buitenkans voor wie een eigen bedrijf wil opstarten en ‘managen’. De docenten moeten zich permanent bijscholen om op de hoogte te blijven van de nieuwste technologieën en trends. Derde partner zijn de bedrijven: zij maken kennis met een voor Vlaanderen unieke opleiding,

leren ‘concullega’s’ uit de multimedia beter kennen, worden geconfronteerd met de nieuwste technologieën en profileren zich op zo goed mogelijke wijze naar mogelijke klanten toe. De competitie verloopt in verschillende categorieën, telkens ondersteund door labolessen. Regelmatig kunnen de studenten programmatorisch en organisatorisch bijsturen. Zo brengen zij hun ondernemerschap heel concreet in praktijk. Vóór de uitreiking van de trofeeën, worden honderden

“Bedrijven leren een voor Vlaanderen unieke opleiding in de multimediasector kennen en maken kennis met de nieuwste technologieën en trends”

17 Het project in ‘t kort • Het project Multimediamadness van de hogeschool WestVlaanderen, opleiding MCT (‘bachelor’), is een wedstrijd voor multimediaproducten. Studenten kiezen zelf aan welke categorieën zij deelnemen. • Door deze competitie komen studenten volop in contact met ondernemers uit de sector, met stagemogelijkheden en kansen op een job. • De wedstrijd wordt ondersteund door een website: www.multimediamadness.be. Het gaat om een jaarlijks initiatief, dat sedert 2001 op het getouw wordt gezet.

“Al van in het eerste multimediaopleidingsjaar worden studenten geconfronteerd met alle aspecten van het runnen van een eigen bedrijf” uitnodigingen verstuurd naar bedrijven. De ondernemingen worden vaak ‘gebriefd’ over de stand van zaken in de competitie. Aan Multimediamadness wordt een ‘jobhappening’ gekoppeld, waar bedrijven en studenten elkaar ontmoeten. De docenten leggen de lat heel hoog en de kwaliteit van het MCT-diploma is navenant. De opleiding volgt de snel evoluerende multimediamarkt op de voet en probeert ze zelfs een stapje vóór te zijn”.

“KMO’s zijn thuis in onze MCT-afdeling” Al van in het eerste multimediaopleidingsjaar worden de studenten in Kortrijk geconfronteerd met het beheren (‘managen’) van eigen projecten. Planning, technologische haalbaarheid, creativiteit, ... met deze en andere aspecten krijgen de jongelui te maken. Begeleider Ronald Bastiaens: “De studenten moeten het eve-

nement bekijken als een klant. Regelmatig maken ze een stand van zaken op. De tussentijdse presentaties en de uiteindelijke jurering worden door mensen uit het bedrijfsleven gewikt en gewogen. Multimedia Madness brengt heel wat KMO’s in contact met nieuwe ontwikkelingen in de sector. De MCT-afdeling van onze hogeschool is voor KMO’s een interessant en makkelijk toegankelijk kanaal voor informatie uit de wetenschappelijke en industriële wereld. Wij zijn géén adviesbureau, maar laten technieken en technologieën wel vlot doorstromen naar KMO’s. Het is niet evident om ‘naar buiten’ te komen met werk van studenten, maar onze mensen durven dat toch aan. We hebben, vanzelfsprekend, ook een website: www.multimediamadness.be”

Het oordeel van de jury Het project Multimediamadness van de MCT-opleiding aan de hogeschool in Kortrijk stimuleert in hoge mate de creativiteit en ondernemingszin van de studenten. Dit heeft voor een groot stuk te maken met de aard van de opleiding en het competitieve karakter van de wedstrijd waardoor de jongeren voor een grote uitdaging staan. Ook heel wat zelfstandige ondernemers worden bij de wedstrijd betrokken. De winnaars van de ‘award’ krijgen licenties van softwarepakketten, waardoor ze vlotter een eigen bedrijf kunnen opstarten. Het initiatief heeft een wervend karakter en een grote impact op de schoolomgeving. Ook studenten secundair onderwijs kunnen deelnemen. De ‘bachelor’-opleiding bestaat nog maar sinds kort en zou binnenkort worden uitgebreid.

Genomineerde hoger onderwijs

Departement Economisch Hoger Onderwijs KH Leuven

Om laatstejaarsstudenten bedrijfsbeheer te stimuleren tot het ondernemerschap, richtten zes studenten hoger onderwijs Economie van de Katholieke Hogeschool Leuven een volwaardig marketingadviesbureau op.

Marketingadvies op KMO maat Coördinator Jan Van hoe: “Het ging om een ‘Small Business Project’, een initiatief waarbij studenten hoger onderwijs kennis maken met de opstart van een eigen zaak. Zes laatstejaarsstudenten Marketing-Bedrijfsbeheer werden geselecteerd. Zij richtten het adviesbureau CreaX Consultancy op. Ikzelf en mijn collega-begeleider probeerden de studenten een aantal vaardigheden bij te brengen: heel zelfstandig werken, op zoek gaan naar klanten, voorrang geven aan bepaalde zaken, taken verdelen, delegeren,... Eerst focusten de laatstejaarsstudenten zich vooral op po-

bedrijfsaanbod was een volgende opdracht. Zo zouden de mensen van CreaX Consultancy voor een informaticabedrijf een wereldwijde concurrentieanalyse uitvoeren. Overleg met klanten resulteerde in contracten én de verkoop van diensten. De studenten startten een échte onderneming op. Ze beschouwen dit project als een voorafspiegeling van een latere zelfstandige loopbaan. Theorie werd in praktijk gebracht, of het nu om klantenwerving, boekhouding of om BTW-aangifte ging. Op die manier ontstond in onze school een nieuwe aanpak: een écht bedrijf uitbouwen

“De studenten beschouwen dit marketing-project als een model of voorloper van een latere zelfstandige loopbaan”

CONTACT Katholieke Hogeschool Leuven, Departement Economisch Hoger Onderwijs Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel: 016 39 92 92 Fax: 016 40 42 83 www.echo.khleuven.be [email protected]

tentiële klanten, na ettelijke telefoontjes en mailings. Een belangrijk aspect vormde het realiseren van een ‘businessplan’ voor het eigen bedrijf. Veel tijd slorpte het zoeken van een geschikte naam op. Wat de keuze van activiteiten betreft, ging het vlotter: folders of brochures opstellen, interne en externe analyses uitvoeren, prospectie,... Uitgangspunt was het gegeven dat de meeste KMO’s te weinig geld of ruimte hebben om een eigen voltijds ‘marketeer’ in dienst te nemen”.

“Theorie concreet uitgewerkt in de bedrijfspraktijk” “Elke student moest solliciteren voor een bepaalde functie in het bedrijf. Om startkapitaal bijeen te brengen, ging iedereen individueel op zoek naar aandeelhouders. De jongeren zochten ook contact met ‘peterbedrijven’. Klanten zoeken en ze confronteren met het

en runnen, maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen. Zo werden de grenzen van het klassieke onderwijs verlegd. Met de opgedane ervaring kunnen de studenten later hun voordeel doen.”

Het project in ’t kort Studenten

van

de

Katholieke

Hogeschool Leuven zetten een KMO-project op het getouw: een adviesbureau

gespecialiseerd

in

het verstrekken van advies op het vlak van marketingcommunicatie. De onderneming Creax werkte met een aantal reële klanten.

19

Samenstelling van de jury

JURYVOORZITTER Rik Donckels, Gedelegeerd Bestuurder Cera Holding. IN ALFABETISCHE VOLGORDE: Anne-Marie Vandromme: zelfstandige ondernemer (opleiding en consulting in informatica, lay out, webdesign). Jan Depoortere: pedagogisch adviseur. Voorheen werkzaam bij de Algemene Pedagogische Begeleidingsdienst van het VSKO. Zetelde ook in de VLOR, Raad Basisonderwijs. Johan Bortier: directeur UNIZO-Studiedienst.

Ondernemende leerling, ondernemende leerkracht en een ondernemende ondernemer.

Johan Struyvelt: bedrijfsleider van VegaTrainingservices, voorzitter RAR Midden-Brabant. Micheline Goossens: Directeur Centrum voor Voortgezette Opleidingen VLEKHO. Micheline Scheys: afdelingshoofd van de afdeling Beleidscoördinatie, administratie Onderwijs. Rina Vandormael: nascholer bij CEGO, 20 jaar ervaring als kleuteronderwijzeres. Willy Vermorgen: sectorverantwoordelijke Onderwijs-Arbeid bij het Gemeenschapsonderwijs.

UNIZO ging op zoek naar een ondernemende leerling, leerkracht en ondernemer. Resultaat: drie boeiende portretten van drie ondernemende persoonlijkheden.

Naam: Tom Winkelmans Leeftijd: 31 jaar Zaakvoerder van Art of Confusion

“Tom zit hier niet op zijn plaats, maar komt er wel” Tom Winkelmans: “Een echte ‘primus inter pares’ ben ik nooit geweest. Tot het derde middelbaar volgde ik ‘wetenschappen B’. Daarna schakelde ik over naar de ‘menswetenschappen’. Ik vond de lessen te theoretisch en ik draaide eigenlijk veel liever plaatjes en organiseerde fuiven met vrienden in mijn vrije tijd. We sleutelden onze eigen draaitafels in elkaar en van aluminium dozen en lampen maakten we echte discolichten. Ik was geen moeilijke leerling en zeker geen ‘krapuul’, maar haalde liever grappen uit. Ik was ook niet op mijn mond gevallen, zie je. Tijdens de oudercontacten vertelden mijn leerkrachten dat ik hier niet op mijn plaats zat, maar dat ik er wel zou komen en mijn plan zou trekken. Ze zagen ook wel dat ik dingen gedaan kreeg en dat ik goed kon organiseren. Na het middelbaar ging ik studeren aan de Sociale Hogeschool en volgde criminologie aan de KULeuven. Daar is niet veel van terecht gekomen. Vier dagen per week ging ik als DJ werken. Ik was nooit thuis en er was nooit tijd om te studeren. Ik werkte ook mee tijdens het festival Werchter en verschillende grote concerten. De naam ‘Art of Confusion’ bestond toen al. Op mijn 21 ben ik zelfstandig geworden en later heb ik een vennootschap opgericht. Sindsdien ben ik blijven groeien in mijn job. Art of Confusion is intussen een volwaardig bedrijf gespecialiseerd in enerzijds klank en licht en anderzijds ‘special effects’. We maken bijvoorbeeld ‘inflatables’, dat zijn enorme opblaasbare constructies die bewegen. We verzorgen onder andere het dansevenement I love Techno, Sfinx en grote bedrijfsfeesten en werken voor zeer diverse klanten. Soms gebeurt het wel eens dat ik mijn leerkrachten van vroeger tegenkom op zulke evenementen. Die trekken dan grote ogen en zeggen: “we wisten wel dat je er ging komen”. Ik kan echt zeggen dat ik mijn droom heb waargemaakt. Ik heb van mijn passie, mijn beroep kunnen maken. Ik wil niets liever. Ik geniet volop van de vrijheid en ik kan mijn creativiteit botvieren. Als ik iets bedenk, dan doe ik dat ook. Het is een geweldige ervaring als het event dat je technisch ondersteund een succes wordt.”

21

Project verkiezingen Nathalie Mast: “Toen ik in het derde leerjaar zat, wist ik reeds dat ik juffrouw wou worden. Waarom juist weet ik niet, maar lesgeven zit bij mij duidelijk in het bloed. Ik was zelf een goede leerling, de leerkrachten hadden me graag en ik ging met plezier naar school, ook later in het middelbaar onderwijs. Ik volgde er een technische opleiding ‘mode-kleding’. Nadat ik mijn diploma haalde, was ik vastbesloten verder te studeren, maar ik twijfelde tussen de opleiding ‘Regentaat Lichamelijke Opvoeding’ en ‘Regentaat Lager Onderwijs’. Omdat ik heel sportief was, koos ik sportkot. Ik werd uiteindelijk toch juffrouw en geef reeds meer dan drie jaar les. Vorig schooljaar, tijdens de verkiezingen, heb ik een project op touw gezet in de klas dat ik achteraf gezien eigenlijk had kunnen indienen bij UNIZO voor de Grote Prijs Ondernemende School 2003. Ik deelde de klas op in groepjes en gaf elk groepje de opdracht een eigen partij op te richten met een eigen programma en een bijhorende affiche en folder. Het was ongelooflijk om te zien hoe enthousiast mijn leerlingen aan de slag gingen. En leerlingen die ik anders moeilijk kan motiveren, stonden nu te popelen om meer te kunnen doen. Ze duidden een lijsttrekker aan, gingen hun programma voorstellen in de 4de en de 5de klas en gingen veel verder dan wat ik hen gevraagd had. Ze hadden allen één doel voor ogen: de verkiezingen winnen. Veel werk gebeurde tijdens de knutselnamiddagen en tijdens andere lessen gaf ik uitleg over de verkiezingen, wat een politieke partij is, waarom er verkiezingen zijn, enz. Tenslotte maakten we met de klas echte stemformulieren en een echt stemlokaal zodat de kinderen hun stem konden uitbrengen. Achteraf zijn sommige partijprogramma’s zelfs echt uitgevoerd! Sommige leerlingen hebben bijvoorbeeld zonder enige begeleiding van de leerkrachten een voetbaltoernooi tussen de klassen opgezet waarbij ze scheidsrechters aanstelden, reglementen en tijdsschema’s opstelden, de scores bijhielden, enz. In het verlengde van dit project, ga ik misschien volgend jaar met de klas een bezoek brengen aan het parlement en natuurlijk komen er volgend jaar weer verkiezingen aan. Wie weet kunnen we het project uitbreiden en nog meer leerlingen betrekken …”

Naam: Nathalie Mast Leeftijd: 25 jaar Leerkracht basisonderwijs, 6de studiejaar

“Samen twee jaar werken aan Jamboree” Naam: Maarten Van Gassen Leeftijd: 17 jaar Leerling: 6de middelbaar elektromechanica Maarten Van Gassen: “Ik ga graag naar school. Ik zit in een toffe klas met allemaal andere jongens. Er zitten geen meisjes in onze klas, dat is jammer. Vooral de technische vakken vind ik interessant. Ik denk dat ik een goede leerling ben en eigenlijk kom ik goed overeen met mijn leerkrachten. Na het middelbaar onderwijs ga ik zeker voortstuderen. Welke richting ik dan ga volgen, heb ik nog niet besloten, maar het zal zeker een technische richting worden. Ik twijfel tussen ‘Graduaat elektromechanica’ en ‘Industrieel ingenieur’. Gelukkig heb ik nog een jaar om te beslissen. Vooral in mijn vrije tijd neem ik veel initiatief en organiseer ik vaak. Een aantal maanden geleden ben ik bijvoorbeeld met 10 scoutsvrienden op Jamboree gegaan in Thailand, dat is een internationale scoutsbijeenkomst die drie weken duurt. Samen hebben we 2 jaar lang heel wat activiteiten georganiseerd om de reis te kunnen betalen. Op het einde van de rit hadden we samen 12.394 euro verzameld en konden we vertrekken naar het buitenland. Samenwerken met 10 vrienden, elk met een eigen karakter, was niet altijd een evidentie. Ik heb geleerd dat om goed samen te werken je moet luisteren naar de anderen, dat je af en toe moet kunnen toegeven en dat je moet opkomen voor de dingen die je echt belangrijk vindt. Zowel de reis als de organisatie vooraf vond ik zeer leuk. Vooral het gevoel dat we samen iets bereikt hebben, was ongelofelijk. Op school probeer ik ook actief deel te nemen, maar de sfeer op school is natuurlijk helemaal anders. Het is er minder sociaal en open en dat nodigt niet direct uit om iets te ondernemen. Ik zit met mijn vrienden van de scouts ook veel meer op één lijn. In de school zat ik tot voor kort in de leerlingenraad. Helaas kon ik na een tijdje niet meer komen omdat ik tegelijkertijd Franse bijles kreeg van een leerkracht. Samen met een vriend heb ik in het kader van een project ‘gezond leven’ ook een fietstocht in elkaar gestoken voor de klas. Dat was best leuk. Een vriend van me die één jaar ouder is heeft vorig schooljaar een reis georganiseerd voor het zesde middelbaar. De leerkrachten vroegen aan de leerlingen naar waar ze een schoolreis wilden maken en vroegen hen te onderzoeken hoe de organisatie van de reis het best kon aangepakt worden. Uiteindelijk heeft die vriend van me een reis naar Praag helpen organiseren. Dit schooljaar zit ik in het zesde middelbaar. Misschien kan ook ik mijn steentje bijdragen want na de organisatie van de Jamboree in Thailand heb ik in ieder geval al een pak ervaring.”

23

De uitreiking

UNIZO, de Unie van Zelfstandige Ondernemers bundelt op deze site alle activiteiten van UNIZO over ‘onderwijs en ondernemen’. U vindt er een heleboel achtergrondinformatie over de projecten. De site wordt geregeld aan het verloop van de Grote Prijs Ondernemende School aangepast. Ga dus geregeld eens een kijkje nemen en blijf op de hoogte.

www.unizo.be/ondernemendeschool