Literatuurlijst samengesteld door de Stichting Werkgroep Herkenning
Aarts, Petra G.H., Jeanette Eland, Rolf J. Kleber en Jos M.P. Weerts. Weerts. De joodse naoorlogse generatie;
onuitwisbare sporen? Instituut voor psychotrauma, Utrecht 1991. Meningen en inzichten uit de hulpverlening aan tweede generatie Joodse Nederlanders , waarin duidelijke analogieën met de hulpverlening aan kinderen van foute ouders. Arnoldussen, Paul en De Lange, Albert. Albert. Finale Mei; Het einde van de oorlog in Nederland. De Arbeiderspers, Amsterdam, Antwerpen 1995 BarBar-On, Dan. Dan Legacy of silence; Encounters with children of the Third Reich. Harvard University Press 1989. Barnouw, David. David. Van NIVO tot Reichsschule; Nationaal-socialistische onderwijsinstellingen in Nederland;
Nederlandse meisjes in Duitse vakantiekampen, zomer 1940. Staatsuitgeverij, 's Gravenhage 1981. Barnouw, David e.a. 1940-1945; Onverwerkt verleden. Hes uitgevers, Utrecht 1985 Barnouw, David. David. Rost van Tonningen; fout tot het bittere eind. Walburg Pers, Zutphen 1994 Rijksinst. Voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam 1994 Barnouw, e.a. Oorlogsdocumentatie ’40 – ’45 Zevende Jaarboek van het RIOD Walburg Pers, Zutphen / RIOD 1996. Begemann, F.A. De oorlog van mijn ouders. Interviews met kinderen van oorlogsslachtoffers Stichting ICODO, Utrecht 1992 Begemann, F.A. Het onvertelbare; Een verkennend onderzoek naar psychotherapie met oorlogsgetroffenen. Swets & Zeitlinger 1991. Onderzoek naar zowel hulpverlening aan de eerste generatie oorlogsgetroffenen als aan hun kinderen. Belinfante, Belinfante, A.D. In plaats van Bijltjesdag; de geschiedenis van de bijzondere rechtspleging na de Tweede
wereldoorlog. Assen 1978. De vernederende en beschamende behandeling van de gearresteerde NSB-ers in de speciaal voor hen ingerichte interneringskampen. Bergmann, Bergmann, MS; Jucovy, ME; Kestenberg, JS (Uitg.) “Kinder der Opfer - Kinder der Täter; Psychoanalyse und
Holocaust”. Frankfurt am Main 1995. Fischer Taschenbuch 1998. Vertaling van: “Generations of the holocaust” . New York 1982. Berkelaar, W. De schaduw van de bevrijders. Geallieerde oorlogsmisdaden tijdens WO II. Walburg Pers, Zutphen 1995 Berserk, P. De tweede generatie; herinneringen van een NSB-kind. Utrecht/ Antwerpen, 1985. Autobiografie met als doel het verleden te verwerken. Besier, G.A. De groene hel. Serro, Bunne 1994. Beschrijving van de geschiedenis van de NSB'ers die in Suriname in een concentratiekamp hebben gezeten en hun behandeling na terugkomst in Nederland.
BlauwendraadBlauwendraad-Doorduijn, Duke. Duke. Niemandsland. Amber-Amsterdam 1989. Weergave van wat schrijfster heeft meegemaakt ten gevolge van de keuze van haar vader voor de NSB. Blom, J.C.H. In de ban van goed en fout. Inaugurale rede. UVA 1983. Pleidooi voor nadere , meer analytische, geschiedkundige bestudering van de tweede wereldoorlog. Blom, Blom, J.C.H. Crisis, bezetting en herstel; Tien studies over Nederland 1930-1950. Nijgh en van Ditmar, Den Haag 1989. Een geschiedkundige beschrijving van jodenvervolging, verzet en collaboratie vanaf de crisisjaren tot 1950. Boom, Bart van der. der. Kees van Geelkerken; De rechterhand van Mussert Veen, uitgevers, Utrecht/Antwerpen 1990. Bosschenbroek, Martin. De Meelstreep. Deel 1 uit serie van drie boeken over Terugkeer en opvang van oorlogsgetroffenen na de Tweede Wereldoorlog. Uitgave van de Stichting SOTO in opdracht van regering. Bert Bakker Amsterdam 2001. Bree, Mieke de. Het vreselijke zwijgen. Merweboek, Sliedrecht 1994. Schrijfster wil het stilzwijgen over het verleden van haar vader doorbreken om haar leefwereld met anderen te kunnen delen. Brendler, Konrad Konrad en Rexilius, Günter. Drei Generationen im Schatten der NS-Vergangenheit. Bergische Universität Gesamthochschule Wuppertal. Band 4 / 1991. Browning, Christopher. Doodgewone mannen. Een vergeten hoofdstuk uit de jodenvervolging. De Arbeiderspers, Amsterdam 1993 Buruma, Ian. Ian Het loon van de schuld. Over de wijze waarop Duitsland en Japan hun oorlogsverleden hanteren. Atlas Amsterdam 1994. Clingendael Instituut / Nationaal Comité 4 en 5 mei. Ideaal en identiteit. Een nieuwe zoektocht na 50 jaar vrijheid. Sdu Uitgevers, Den Haag 1995. Diederichs, Monika. “Wie geschoren wordt moet stil zitten.” De omgang van Nederlandse meisjes met Duitse militairen. Uitgeverij Boom Amsterdam 2006. Drolshagen, Ebba D. “Nicht ungeschoren davonkommen; Das Schicksal der Frauen in der besetzten
Ländern, die Wehrmachtsoldaten liebten”. Hamburg 1998. Eefting, Henk. Henk. De Bijzondere Rechtspleging 1944 – 1952; Rampzalige gevolgen voor politieke delinquenten
en collaborateurs.” Uitgeverij Aspekt 2007. Faber, Sjoerd en Gretha Donker. Donker Bijzonder gewoon; Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (1944-
2000) en de ‘lichte gevallen’. More 2000. Haarlem Ferron, Louis. Louis Hoor mijn lied, Violetta. De Bezige Bij Amsterdam, 1982. Roman, waarin een 70-jarige leraar Duits zijn levensgeschiedenis vertelt, waarin collaboratie met de Duitsers in de tweede wereldoorlog een sleutelrol speelt.
Flothuis, M, e.a., redactie. Kinderen van de oorlog; getuigenissen uit de emotionele nalatenschap van '40-
'45. SUN/ Nijmegen 1990. Uitgegeven in samenwerking met de Stichting Kunstenaarsverzet. Mensen met verschillende achtergrond vertellen hoe zij omgaan met de erfenis van de oorlog in hun leven. Frank, Niklas. Vader ik haat je; een afrekening. SUN, Nijmegen 1990. De zoon van een naaste medewerker van Hitler gaat op zoek naar de achtergronden van zijn vader en ontdekt hoe monsterlijk en tegelijk hoe normaal de groten van het Derde Rijk waren. Franssens, JeanJean-Paul. Paul Een gouden kind. De Harmonie Amsterdam 1991. Een biografische roman, waarin de auteur een deel van zijn jeugd beschrijft, als kind van een NSB-er. Franssens, JeanJean-Paul. Paul Een goede vader. De Harmonie Amsterdam 1994. Schrijver probeert hier in het reine te komen met zijn vader, die in de tweede wereldoorlog collaboreerde met de Duitsers. Gijn van, Attie. Prima Rinse appelstroop. Uitg. Kwadraat. Utrecht 1996. Gilbert, Martin. Nooit meer. De geschiedenis van de holocaust. The house of books. Vianen 2001. Goldhagen, Daniel Jonah. Jonah Hitler’s gewillige beulen. Standaard uitgeverij 1996. Vertaling. Gool, van, Jac. Foute boel. Haarlem, 1981. Autobiografie van een 15-jarige jongen uit een NSB-gezin. Gosewins, Catharina. Een licht geval. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 1980 Autobiografische roman. Graaff, Theo de en Wendela Weidema. Weidema Interview van Wendela met Theo de Graaf, psychiater, over de
problemen van de derde generatie. Bulletin Herkenning zomer 2002. Grass, Günther. De rokken van de ui. Uitgeverij Meulenhoff Amsterdam 2006 Groen, Koos. Landverraad: De berechting van collaborateurs in Nederland. Unieboek, Weesp 1984. De behandeling van gearresteerde NSB-ers in de speciaal voor hen ingerichte interneringskampen. Heer, Hannes. Vernichtungskrieg.. Verbrechen der Wehrmacht 1941 – 1944. Hamburger Edition, Hamburg 1996 Hartman, Evert. Oorlog zonder vrienden. Lemniscaat 1979. Zoon van een fanatieke NSB-er gaat steeds meer twijfelen aan de juistheid van de keuze van zijn vader. Herkenning, Herkenning, Stichting Werkgroep. Werkgroep Werkgroep Herkenning 20 jaar. 1982-2002. Een schetsmatige geschiedenis van de zelfhulporganisatie voor kinderen en kleinkinderen van ‘foute ouders’ en kinderen van Duitse militairen. Herkenning 2002 Utrecht. Heijden, Chris van der. Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Uitgeverij Contact. Amsterdam 2001. Himmler, Katrin. De gebroeders Himmler; Een Duitse familiegeschiedenis. Uitgeverij Meulenhoff. Amsterdam 2007. Hirschfeld, Gerhard. Bezetting en collaboratie; Nederland tijdens de oorlogsjaren 1940-1945. H.J.W.Becht, Haarlem 1991. Auteur onderzoekt de vele vormen van samenwerking met de bezetter en de uiteenlopende beweegredenen ervoor. Het gaat uitdrukkelijk niet om rechtvaardiging of om morele veroordeling.
Hoefnagels, Peter. De Vleesheuvel. Ad Donker, Rotterdam 1982. Roman over een onmogelijke liefde tussen een student en een meisje dat na de oorlog werd kaalgeknipt omdat ze fout was geweest. Hofman, Jaap. De collaborateur; een sociaal-psychologisch onderzoek naar misdadig gedrag in dienst van de
Duitse bezetter. Boom, Meppel 1981. In dit proefschrift zoekt de schrijver zoekt antwoord op de vragen: wie waren collaborateurs, waarom en in welke mate. Hij doet dit aan de hand van 52 psychiatrische rapporten van mensen die ernstige oorlogsmisdaden gepleegd hebben. Hoof, Frans van. Dubbele tongen en giftige pennen; Het verhaal van een NSB-kind. Van Reemst Houten 1997 Hooven, A., ten. Lemmingen. Agathon, Bussum 1982. Roman beschrijft de rampzalige invloed van het fascisme op een later moment in iemands leven . Houten, Boudewijn van. Fout. Manteau, Antwerpen 1987. Het verslag van het leven van een fout gezin vóór, in en na de oorlog; exemplarisch voor veel verborgen NSB-verledens. Houwink ten Cate, J.Th.M. en N.K.C.A. in 't Veld. Veld Fout; getuigenissen van NSB'ers. SDU, 's Gravenhage 1992. De getuigenissen op de televisie van een aantal NSB'ers over hun keuze voor de NSB en voor NaziDuitsland, met een geschiedkundige toelichting van de schrijvers. ICODO. Stichting (Informatie- en Coördinatieorgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen). Kwartaalblad ICODOICODO-Info 9696- ¾. Themanummer De naoorlogse generatie. November 1996. Utrecht. Jong, Gerrie de, René Kok en Eric Somers. Somers Naar Eer en Geweten. Gewone Nederlanders in een ongewone tijd 1940-1945. ‘Persoonlijke keuzes die doodgewone mensen moesten maken: werken of staken, protesteren of niet, gehoorzamen of tegen de draad ingaan’. Interviews met ooggetuigen en intensief gebruik van dagboeken, brieven en memoires. Waanders Uitgevers, Zwolle ISBN 90 400 9530 2 Jongbloed, Aad. Aad. Standort Holland. Duitse soldaten over hun oorlogstijd in Nederland. Walburg Pers, Zutphen 1995 KalshovenKalshoven-Brester, Hedda. Ik denk zoveel aan jullie. Een briefwisseling tussen familieleden in Nederland en Duitsland in de periode 1920-1949. Pandora/Uitgeverij Contact 1990 Kampman, Dick. Dick. Verwerking. Teksten over de verwerking van de collaboratiegeschiedenis. Eigen uitgave. Kelder, Jan Jaap. Jaap. De Schalkhaarders. Nederlandse politiemannen naar nationaal-socialistische snit. Veen, uitgevers, Utrecht/Atwerpen, 1990 Kemenade, Frederieke van. De blauwe vlinder. Uitgevrij Kok, Kampen 1993 Autobiografische roman over de naoorlogse jaren. Dirk Ayelt Kooiman. Kooiman. Montijn 1982 Krondorfer, Björn. Björn Remembrance and reconciliation. Encounters between young Jews and Germans. Yale University. New Haven 1995 Kromhout, Bas. Bas. Fout gebroren. The verhaal van kinderen van foute ouders. Uitgeverij Contact 2004.
Lagrou, Pieter. he Legacy of Nazi Occupation. Patriotic Memory and National Recovery in Western Europe, 1945- 1965. Cambridge University Press Lange, Herman de. de Oorlogen, megadoden en massamoorden in de 20e eeuw. In: ‘Vrede en veiligheid’ vol. 30. 2001. no.2 Letterie, Martine. De schaduw van het verleden. Uitgeverij Ellessy. Arnhem 2001. Letterie, Martine. De klassenfoto. Uitg. Herinneringscentrum Kamp Westerbork 2004 Lewin, Lisette. Een hart van prikkeldraad. Uitg. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 1988 Linde, J.F. van der , e.a. Op hoog bevel van elders. Kinderen en Kamp Vught 1943 – 1949. Uitg. van St. Brabantse Regionale geschiedbeoefening 1995 Lindt, Martijn. Als je wortels taboe zijn; verwerking van levensproblemen bij kinderen van nationaal-
socialisten. Kok, Kampen 1993. Proefschrift. De schrijver zoekt aan de hand van gevalsstudies antwoord op de vraag tot welke problematiek de achtergrond van kinderen van foute ouders heeft geleid en wat heeft bijgedragen aan de verwerking ervan. Loo, Tessa de. De Tweeling. De Arbeiderspers Amsterdam 1993. Luykx, Paul & Pim Slot. Een stille revolutie? Cultuur en mentaliteit in de lange jaren ’50. Uitgeverij Verloren Hilversum 1997 Meyers, Jan. Mussert; Een politiek leven. Open Domein. De Arbeiderspers Amsterdam 1984. Matthee, Zonneke. Voor Volk en Vaderland; Vrouwen in de NSB 1931-1948. Uitgeverij Balans, 1997 Morren, Jos. Jos Wetenschapper Begemann bij uitgever ICODO: “Je kunt bijna niet verwerken zonder
maatschappelijke erkenning”. In: “De kareoler” Vol. 61 2001. no 6. Neut, Tailiet van der (et al). Niet vanzelfsprekend: een dialoog tussen kinderen van de oorlog. Uitgave ter gelegenheid van 10-jarig bestaan van KOMBI. 2001 Noorlag, Alie. Een leven lang gezwegen. Getuigenissen van voormalige NSB ers en hun familie. Uitgeverij Profiel Bedum 2007. Oegema, Jan. Jan. Een vreemd geluk; De publieke religie rond Auschwitz Uitgeverij Balans. Amsterdam 2003 Piersma, Hinke (red.) Mensenheugenis; Getuigenissen. Deel II in serie van drie boeken over Terugkeer en Opvang na de Tweede Wereldoorlog. SOTO. Bert Bakker, Amsterdam 2001. Posner, Gerald. De kinderen van Hitler; gesprekken met zonen en dochters van de belangrijkste Nazi-
leiders. Leuven, Kritak 1993. Rijke, Rinnes. Niet de schuld, wel de straf. Van Holkema en Wahrendorf, Bussum 1983. Herinneringen van een NSB-kind dat uit lijfsbehoud bij de Hitler Jugend terechtkomt. Rijke, Rinnes. Op zoek naar erkenning; de strijd van een NSB-kind om een plaats in de na-oorlogse
samenleving. Vervolg op: Niet de schuld, wel de straf. Van Holkema en Wahrendorf, Weesp 1985.
RIOD (nu NIOD). Drs. A.H. Paape (inleiding). Het proces Mussert. Sijthoff, Amsterdam 1987. Romein, Peter. Snel, streng en rechtvaardig; Politiek beleid inzake de bestraffing en reclassering van ‘foute’
Nederlanders. 1945-1955. De Haan 1989. Romijn, Peter. Burgemeesters in oorlogstijd; Besturen onder Duitse bezetting. Uitgeverij Balans, Amsterdam 2006 Scheub, Ute. Het valse leven. Over het nazi-verleden van mijn vader. Meulenhoff, Amsterdam 2006. Oorspronkelijk in het Duits (Piper Verlag) Schneiders, Lies & De Pater, Wendie. (Red.). Lotgenotenhulp bij oorlogsgetroffenen, hun
partners en kinderen. Utrecht : Stichting ICODO, 2001. Hoofdstuk 2 J. Lansen. / Oud worden met de oorlog : de betekenis van het vrijwilligerscontact. ISBN 90-72171-47-0, ISBN 9072171-47-0 Schneider, Helga. Helga De brandstapel van Berlijn. Uitg. Wereldbibliotheek. Amsterdam 2002. Sichrovsky, Peter. Schuldig geboren; kinderen van Nazi's. Bruna, Utrecht 1987. Kinderen van oorlogsmisdadigers leven nog steeds in de schaduw van hun ouders. De fascinerende neerslag van een zwaar beladen generatie. Somers, Erik en Pier, Mark. Mark. Archievengids van de Tweede Wereldoorlog, Nederland en Nederlands Indië. Walburg Instituut/Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, Zutphen 1994 Een overzicht van alle archieven van WO II in Nederland. Spruit, Inge, P. Onder de vleugels van de partij; kind van de Führer. Wereldvenster, Bussum 1983. Op basis van de biografische gegevens van een heel jonge jongen, die via de NSB en de Jeugdstorm gedrild wordt tot SS-er, wordt precies beschreven hoe dit systeem werkte en gebaseerd was op onvoorwaardelijke gehoorzaamheid aan de leiders met als gevolg de totale vernietiging van ieder persoonlijk initiatief. Venema, Adriaan. Kleine oorlog. SDU-uitgeverij, ’s Gravenhage 1990. Interviews met diverse mensen over hun jeugd gedurende WO II. Veld, dr. N.K.C.A. in ‘t. De SS in Nederland. Sijthoff, Amsterdam 1987. Over de rol en de organisatie van de SS Veld, Renee in ’t. ’t. Uit liefde voor de Führer. Walburg Pers, Zutphen 1995. VermeulenVermeulen-Brauckman, Sophia J. Omkijken naar later. Kok, Kampen 1990. Bij toeval komen zeven vrouwen achter elkaars oorlogsverleden. Dit heeft gevolgen voor henzelf en voor hun kinderen. Verschueren, Roel (Vlaamse schrijver). Zwijg als je praat. Lemmens, Valkenburg aan de Geul 2008. Een confronterende familieroman, voor een groot deel autobiografisch. Spanningen tussen de generatie die nog altijd zwijgt en de eigen generatie die wil weten.
Visser, Hanna. Het verleden voorbij. Merweboek, Sliedrecht 1989. Een indringend egodocument over hoe het is een NSB-kind te zijn en zich hieraan te ontworstelen. Bevat tevens een duidelijk en algemeen beeld van de houding van de maatschappij tegenover kinderen van foute ouders, toen en nu. Volkmann, HansHans-Ehrich. Ende des Dritten Reiches – Ende des Zweiten Weltkriegs. Eine perspekivische Rundschau. Piper, München/Zürich 1995. Wetenschappers onderzoeken de gevolgen van het keerpunt 1945 en maken de balans op van de diverse ontwikkelingen. VorstVorst-Thijssen, T. en N. de Boer. Daar praat je niet over. Kinderen van foute ouders en de hulpverlening. Onderzoek naar de vaak moeizame zoektocht van kinderen van foute ouders naar goede hulpverlening. Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn/NIZW, Utrecht 1995. Tweede druk met toevoeging van historisch perspectief. Te bestellen bij het NIZW, de St. Werkgroep Herkenning en via de boekhandel. Vrijenhoek, Irene. Oorlogskinderen. Kinderen in Nederland tijdens de Duitse bezetting. Stichting Hulplijn voor oorlogsgetroffenen, Amsterdam 1995. Wassenaar, Jaitsche. It pak fan us heit. Algemene Fryske Underrjocht kommisje, Ljouwert 1993. Dit boek is geschreven vanuit de belevingswereld van een klein meisje dat de oorlog bewust heeft meegemaakt, terwijl haar vader lid was van de NSB. WertheimWertheim-Cahen, Truus. Getekend bestaan; Beeldend-creatieve therapie met oorlogsgetroffen. Icodo, Utrecht, 1991. Werkstukken van oorlogsgetroffenen voorzien van toelichting. WibautWibaut-Guilonard, Tineke, Anny van Rij Maass en Lean Lean Holthuizen. 1945....en de kinderen zwegen. St. Educatieve Beeldvorming Vervolging, Onderdrukking en Verzet., 1991. Een videoband en boekje waarin aan de orde komt hoe leerlingen van het Vossiuslyceum direct na de oorlog met hun ervaringen omgingen en hoe dit in de rest van hun leven heeft doorgewerkt. Wijgh, Hanneke. Mijn eigen kleine oorlog. Uitg. Mets en Schilt. Amsterdam ISBN 978 90 5330 406 8 Withuis, Jolande. Erkenning; Van oorlogstrauma naar klaagcultuur. Uitgeverij De Bezige Bij,Amsterdam 2002 Withuis, Jolande. Na het kamp; Vriendschap en politieke strijd. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 2005 Wolfswinkel, Rolf. Tussen landverraad en vaderlandsliefde; de collaboratie in naoorlogse proza. University Press, Amsterdam 1994. Proefschrift waarin een beeld wordt geschetst van de collaborateurs en hun samenwerking met de vijand tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de hand van de Nederlandse literatuur van na 1945. Zee, Nanda van der. Om erger te voorkomen. De voorgeschiedenis en uitvoering van de vernietiging van het Nederlandse Jodendom tijdens de Tweede Wereldoorlog. Uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam 1997 Zee, Sytze van der. Potgieterlaan 7; Een herinnering. Prometheus, Amsterdam 1997.
Zee, Sytse van der. 25.000 landverraders; De SS in Nederland / Nederland in de SS. Kruseman, Den Haag, 1976. Zwaan, J. Van, redactie. redactie De zwarte kameraden; een geïllustreerde geschiedenis van de NSB. Van Holkema en Wahrendorf, Weesp 1984
