Joodse vrouwen uit de geschiedenis Bemind, beroemd en berucht - 25

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • VOORJAAR 2013 • JAARGANG 26 • NR. 91

Amsterdam Klezmer Band

Joodse vrouwen uit de

Reünie Woudschoten

‘Soms loop ik na een optreden zwaar

geschiedenis

‘Belevenis-verademing-(h)erkenning

teleurgesteld het podium af - 22

Bemind, beroemd en berucht - 25

en thuiskomen’ - 33

geef

Ma Nisjtana.. Wat maakt deze Pesach anders? Uw gift aan Cefina! Maak leunend het verschil via rekening 19.18.00

Joods Nederland heeft uw steun meer nodig dan ooit! • Omdat Joods Nederland NIET zonder beveiliging kan. • Omdat U kinderen, jongeren, studenten, ouderen en (terminaal-) zieken in Joods Nederland NIET in de kou laat staan.

STEUNT

EE BIJZON EEN BIJZONDERE NDER RE A RE AVOND VOND V OND VOOR IEDEREEN IEDER REEN N VA VAN 1 12 TOT 12 120 0

CANTOR HELFGOT, CHIEF CANTOR, PARK EAST SYNAGOGUE, NEW YORK CITY PHILIPS SYMFONIE ORKEST O.L.V. JULES VAN HESSEN, FREEK BARTELS, AFTERPARTY MET DJ GEZA WEISZ EN MEER BESTEL NU KAARTEN VIA WWW.ISRAELACTIE.NL OF BEL MET 020-644 84 29 1E RANG: € 54 / 2E RANG: € 36 / STUDENT: € 18 ZAAL OPEN: 19.15 UUR - AANVANG: 20.00 UUR WWW.FACEBOOK.COM/ISRAELACTIE CONCERTGEBOUWPLEIN 10 - AMSTERDAM ARZA NEDERLAND.B’NAI B’RITH.BNE AKIWA.CIDI.CJO.FNZ.GENOOTSCHAP FNZ F Z.GENOOTSCHAP G NOO SCHA NEDERLAND NEDER NEDERLAN AN ND ISRAEL ND IS ISRA SRA RAEL RAE AEL HABONIEM.JBO.JEUGD ALIJAH NL.LJG.MACCABI.MIZRACHI HOLLAND.NIHS.NIK.PIG.TSOFIM

Weerdestein 46, Amsterdam · 020 - 442 07 82 [email protected] · www.cefina.nl Geven kan ook via een nalatenschap

IN DEZE BENJAMIN

3 HUMAN INTEREST - ROLAND KAHN

16

‘Mijn streven is om miljardair te worden maar niet alleen voor de centjes’

BENJAMIN NIEUWS

6

JOODS

8

HUMAN INTEREST

10

CULTUUR & WETENSCHAP

20

JMW PAGINA’S

30

ACTIVITEITEN

34

JOODS - JOODSE ACHTERNAMEN

8

What’s in a name? ‘De naam Goldfinger kreeg na komst van de James Bond film een totaal nieuwe dimensie’

HUMAN INTEREST - COLUMN

15

Gaby Santcroos ‘Het nieuwe leven pakken we met beide handen liefdevol aan’ SJOEK

41

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW

Edwin de Vries ‘Mijn vader heeft nooit kunnen zien wat er van me geworden is‘

20

ELAH centrum voor psycho-sociale begeleiding

Elah wenst u een fijne Pesach!

We zijn er nog! De Nederlandse oorlogsoverlevenden in Israël. En Elah staat naast ons. Word donateur en help Elah ons te helpen. Stort een bijdrage op rek. 55.05.09.615 t.n.v. Stichting Elah Nederland.

Voor meer informatie over Elah: www.elah.org.il [email protected]

20 april a.s. verschijnt

Loes Gompes Fatsoenlijk Land Porgel en Porulan in het verzet

Fatsoenlijk Land is een indringend portret van de PP-groep, die onder meer door de bescheidenheid van de leden tot op heden onbekend is gebleven. Fatsoenlijk Land vult de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog aan door het (half-)joodse verzet voor het voetlicht te brengen. ca. 200 pagina’s ISBN 978 90 361 0350 3 (XUR%RHN 'Y'YDQGH½OP

van Loes Gompes en Sander Snoep Fatsoenlijk Land (60 minuten) Lumen Film

Rozenberg Publishers Lindengracht 302 d+e 1015 NK Amsterdam [email protected] - 020 625 54 29

De drie hoofddoelen van B’nai B’rith Loge Hilleel

Help ook mee om 20 Israëlische jongeren (veelal terreurslachtoffertjes) samen met Hineni, een geweldige vakantie te bezorgen. Eind van de zomer komen ze ons mooie Nederland bezoeken. B’nai B’rith Hilleel gaat daarvoor zorgen; maar dat kunnen we niet alleen, daar hebben wij uw financiële hulp voor nodig! Geef dus gul en stort een bedrag op rekeningnummer 41.21.52.509 o.v.v. Vakantieproject. En…oh ja; wij hebben de ANBI status en uw gift is dus fiscaal aftrekbaar. Wij zeggen al bij voorbaat “hartelijk SJKOUCH!”

Voor heel veel voetbal en nog veel meer gezelligheid! Het internationale voetbalfeest vindt plaats op zondag 9 juni 2013 in Amstelveen op sportcomplex RKAVIC van 8.30 uur tot 17.00 uur

B’nai B’rith Loge Hileel helpt bij directe acties w.o. Kledinginzamelingsacties; Vakantieweek voor overlevenden van terreur in Israel. Hierdoor komen ZIJ en WIJ samen!

Voor meer informatie

Ook meedoen? Schrijf je team ‘kids, meisjes, dames of volwassen dan nu in. Let op, het aantal inschrijfplaatsen is beperkt! Meer info zie www.jomhavoetbal.nl of mail naar [email protected]

WIZO GiftShop Rijke sortering aan o.a. judaica, boeken en certificaten

Pesach Sameach Amsterdam A.J. Ernststraat 735a Telefoon 020 - 64 66 295 ma t/m do 10.00 - 16.00 uur vrij 10.00 - 13.00 uur

Enschede Prinsestraat 16 Telefoon 06 - 5133 66 50 wo en zo 11.00 - 17.00 uur

Extra koopzondagen: 17 en 24 maart van 10.00 - 16.00 uur Extra koopavond in Amsterdam donderdag 21 maart tot 20.00 uur Kom ook voor Pesach-inkopen naar de WIZO Pesachmarkten in: Utrecht NIG Utrecht, Springweg 164 17 maart: 14.00 - 16.30 uur

Den Haag Mr. Visserhuis, Th. Mann-Bouwmeesterlaan 70 17 maart: 10.00 - 15.00 uur

Bekijk onze webshop via www.wizo.nl De opbrengsten komen geheel ten goede aan onze projecten in Israël.

WIZO is ANBI gecertificeerd

6

BENJAMIN NIEUWS

Bedankt!!!

Record donaties Benjamin 2012 Beste Benjamin vrienden en donateurs, Tot onze grote verrassing heeft 2012 een recordbedrag aan donaties opgeleverd. Waar over 2011 nog 2.034 donateurs een bedrag overmaakten van gemiddeld € 17,56, is het aantal donateurs in 2012 gestegen naar 2.284 met een gemiddelde besteding van € 18,22. Zowel het aantal donateurs is gestegen (250 in aantal) als de gemiddelde besteding per donateur met € 0,66. De totale inkomsten uit donaties bedragen over 2012 daarmee € 40.673,– (in 2011 € 35.701,–). De Benjamin redactie en het MT van JMW zijn u bijzonder erkentelijk

A-TEAM

voor deze geweldige bijdragen in een tijd van economische tegenspoed. De inkomsten uit advertenties bedroegen in 2012 € 12.817,– waar deze in 2011 uitkwamen op € 11.122,–. Rekening houdend met alle kosten is het tekort van de Benjamin nog nooit zo laag geweest. Voor 2013 stellen wij onszelf ten doel om het tekort nog lager te krijgen, wij blijven doorontwikkelen en hopen samen met u ons doel te kunnen realiseren. Voor dit moment geweldig bedankt Benjamin vrienden!

JMW KOMT NAAR U TOE OP 8 PLEKKEN IN HET LAND

HET 4 MEI GEVOEL EN DE TIJDGEEST Overpeinzingen • • • •

WA N N E E R WA A R E N

Hoe voel ik mij rondom de meidagen Ga ik naar een publieke herdenking of blijf ik thuis Wil ik graag dat mijn klein/kinderen ook blijven herdenken Hoe gaan we in Nederland om met herdenken

?

D RECHT AVON G 09 APRIL UT AND MIDDA RL DE NE DOR 10 APRIL NO D EN EDA OCHT 10 APRIL BR D ARLEM AVON HA L RI 16 AP END HT OC E ER M 17 APRIL AL HTEND TTERDAM OC 17 APRIL RO AG ND ZO AG N HA 21 APRIL DE DAG ID M EN ER 25 APRIL DI

De oorlog is inmiddels meer dan 65 jaar geleden. Velen die de oorlog overleefd hebben zijn niet meer in ons midden. Toch blijven we herdenken. Een ieder op zijn eigen manier. JMW nodigt u uit om met elkaar van gedachten te wisselen n.a.v. de film waarin 3 generaties aan het woord zijn. Jules Schelvis (1921, kampoverlevende), Marga van Praag (1946, journaliste) en Mirjam van Emden (1981 medewerker Joods Historisch Museum) vertellen over hun beleving rond 4 mei.

Aanmelden en informatie www.joodseactiviteiten.nl, [email protected] of 020-577 65 66

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

7 TEKST HANS VUIJSJE

Jonet heeft de toekomst We staan weer aan het begin van een nieuw jaar en het zal niet makkelijk worden. Een liberaal-socialistisch kabinet is aangetreden dat vele miljarden moet bezuinigen. We voelen de economische recessie zo langzamerhand aan den lijve. In de hulpverlening van JMW is dat zeker ook merkbaar. De problematiek van cliënten met financiële problemen wordt schrijnender. Tussen 2011 en 2012 is het aantal met ca. 10 procent gegroeid en de nieuwe cliënten zijn aanzienlijk jonger dan voorheen. De recessie raakt ook de Joodse instellingen. Het Sinai Centrum gaat samenwerken met een grote GGZ-instelling, Arkin, en ook Beth Shalom heeft het moeilijk. Het Managementteam van JMW en de Cliënten- en deelnemersraad maken zich met name zorgen over de gevolgen van de voorgenomen bezuinigingen voor de Thuiszorg in het kader van de WMO. Voor de Joodse ouderen in en om Amsterdam is JMW-Thuiszorg een belangrijke voorziening. JMW heeft een goede naam (ruim 90 procent van de cliënten zegt JMW aan te bevelen bij vrienden en familie) en vormt voor vervolgingsslachtoffers een betrouwbare, veilige en vertrouwde dienstverlening met kennis van zaken. De Cliënten- en deelnemersraad van JMW heeft besloten zich te wenden tot de wethouder Zorg van Amsterdam, Eric van der Burg. De directie zal de wethouder uitnodigen voor een werkbezoek. JMW gaat natuurlijk door met het organiseren van mooie projecten. In april staat een reünie van Woudschoten gepland (meer hierover zie blz. 33 en achterzijde) Woudschoten was in de jaren negentig de jaarlijkse activiteit waar de naoorlogse generatie bijeen kwam en sprak over de zaken die hen als kind van vervolgingsslachtoffers, en

‘in between’ twee werelden, bezig hielden. Het wordt ook nu een activiteit waar je oude bekenden terugziet en waar de stand van zaken kan worden opgemaakt over de positie van de naoorlogse generatie in 2013. Maar 2013 wordt toch vooral het jaar van Jonet. U heeft er lang op moeten wachten, maar nu zijn we dan toch echt live! Nieuws, de Agenda, Tweets, een tsedaka-donatietool, een Jonet-Facebookgroep etc. Jonet geeft informatie, is een ingang tot Joods Nederland en vormt het gezicht van een open, tolerante, respectvolle en pluriforme Joodse gemeenschap. JMW, het Joods educatief centrum Crescas, de Vereniging Joodse Naoorlogse Generatie (JONAG), de Joodse Omroep, het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW) en Maccabi Nederland zijn er trots op dit brede platform te ondersteunen. Het is aan u als bezoekers van de site, groepsleden van de Facebooksite, vrijwilligers etc. om met ons van Jonet een unieke nieuwe Joodse beweging te maken! Bezoek www.jonet.nl! Neem deel aan de Jonet-facebookpagina! Namens JMW wens ik u een goede Pesach en heerlijke matzes met boter en bruine suiker! Hans Vuijsje Algemeen directeur

8

JOODS - JOODSE ACHTERNAMEN TEKST SAMUEL GOLDFINGER

What’s in a name? Goldfinger kreeg met komst van gelijknamige James Bond film nieuwe dimensie

Eerst maar enige achtergrondgeschiedenis! De naam Goldfinger van mijn vader komt uit Polen. De streek waar hij vandaan komt is Podhale, waar ook het prachtige Tatra gebergte zich bevindt. Mijn vader werd geboren in Chocholow, een klein (tot de Tweede Wereldoorlog merendeels bewoond door Joden) dorpje pal tegen de Slowaakse grens aan ten zuiden van Zakopane, een fraaie wintersportplaats waarover mijn vader mij vaak enthousiast heeft verteld. Deze verhalen stonden in schril contrast tot de intrieste verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Naast mijn vader hebben alleen een zus en broer het dankzij zijn heldhaftige en moedige optreden overleefd. Eenmaal gevlucht en beland in Rusland keerde hij terug naar Polen om ze hoogst persoonlijk op te halen en ook naar Rusland te brengen. Zijn ouders besloten om achter te blijven, met alle trieste gevolgen van dien. Ik weet dat mijn opa Icchok Goldfinger, een winkeltje in huishoudelijke artikelen had.

Displaced persons Goldfinger is van origine een Duitstalige Joodse naam, net als bijvoorbeeld Goldberg, Goldstoff, Silberman en Silberberg. Tijdens het Pruisische rijk zijn veel van deze namen in Polen (dat pas in 1918 weer een zelfstandige status kreeg) terecht gekomen. Mijn ouders hebben elkaar in 1943 in Oezbekistan ontmoet, ze zijn daar getrouwd en kwamen in 1948 als ‘displaced persons’ met mijn oudere broer Joelek op de armen, aan in Rotterdam. In hun gezelschap waren ongeveer vijftig andere Joodse families meegekomen, die merendeels doorreisden naar Israël. Ook voor mijn ouders lag de boot naar Israël klaar voor vertrek, maar mijn moeder wilde niet weer op pad, niet in de laatste plaats omdat ze zwanger was van een nieuw Goldfingertje, ikzelf. Na de geboorte van mijn jongere broer Harry werd besloten om voorgoed in Nederland te blijven en werd hier een gelukkig en geslaagd nieuw bestaan opgebouwd.

9

What’s in a name? Eigenlijk wat je er van wilt maken. Ik draag de naam in ieder geval met plezier en... trots!

Goldfinger een bijnaam? De naam Goldfinger kreeg met de komst van de gelijknamige James Bond film in 1965 een nieuwe dimensie. We waren ineens beroemd! Het naamplaatje van onze huisdeur (de conciërgewoning van de synagoge in Rotterdam) werd met regelmaat als souvenir meegenomen. Ook de pers had er lucht van gekregen dat er een familie Goldfinger in Nederland woonde en wisten ons te vinden. Een geënsceneerde foto op de voorpagina van de Telegraaf van de Goldfinger broers, die door schoolkinderen achterna werden gezeten, leidde bijna tot mijn voortijdige verwijdering van de middelbare school. Het schoolhoofd (een oud verzetstrijder) vond het volstrekt ongepast, dat een keurige Joodse familie zich met deze in de oorlog zeer foute krant had ingelaten. Tja... Vele van mijn jeugdvrienden hebben lang gedacht dat Goldfinger een bijnaam was. Een beetje ondeugend was ik destijds wel, maar een schurk? Nee dat niet.

Allemaal familie Ik heb in Londen ontdekt hoe Bond-schrijver Ian Fleming aan de naam Goldfinger was gekomen en wel door de firma Engelhart Gold Mining. ‘Weet u dat u de bijnaam van onze oprichter draagt’, vertelde mijn zakelijk gesprekspartner mij. Engelhart en Ian Fleming waren goed bevriend en Fleming heeft de goed bedoelde bijnaam van zijn vriend voor de schurk in zijn boek gebruikt. Mijn familienaam heeft vaak tot spellingsverwarringen geleid. Ik herinner me een brief gericht aan Samuel Coolsingel (voor een geboren en getogen Rotterdammer niet echt beledigend!). In Nederland zijn alle Goldfinger’s familie van elkaar en we hebben tot nu alleen-vertoningsrecht, we zijn de enige familie met die naam. Maar in bijvoorbeeld Antwerpen droegen enkele juweliers deze naam en in New York ontdekte ik alleen al in de telefoongids van Manhattan een kwart pagina vol met de naam Goldfinger.

Ingezonden brief In Benjamin 90 stond de achtergrond van de achternaam Tokkie beschreven. De heer Cohen Rapoport heeft hierop gereageerd met de volgende aanvulling. Zoals al werd gesuggereerd betreft de naam Tokkie een Hongaarse naam. Mij werd ooit door een Amsterdamse Tokkie vermeld dat de familie oorspronkelijk uit Tokaye kwam. Mijn leeftijdgenoten hebben op school nog moeten leren dat de beroemdste Hongaarse wijn uit deze stad kwam. Een Tokkie is dus een inwoner van of afkomstig uit Tokaye. Dror Cohen Rapoport

10 HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN TEKST JOLAN TOFF FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Het mooiste van mijn werk Het is prachtig om de skyline van Rotterdam aan te zien komen

Robert Duizend (Amsterdam), 53 jaar, woont samen met Stephanie Peper. Robert heeft twee dochters, Noa 13 jaar (de eerstgeboren Amsterdamse van deze eeuw!) en Shira 11 jaar. Beroep Ik heb 25 jaar als reisadviseur bij American Express op het Damrak gewerkt en vervolgens was ik nieuwslezer bij de radio. Eerst bij RTL en vervolgens bij BNR en het ANP. Als kind wilde ik altijd treinmachinist worden. Ik vond de trein machtig en ging als kind al met mijn vader vaak naar treinen kijken. Ik zal nooit vergeten dat ik ooit bij Hulshorst de spoorwegovergang mocht bedienen. Aanvankelijk moest je voor het beroep van treinmachinist een technische opleiding hebben. Bij mijn sollicitatie, vijf jaar geleden, was dit niet meer nodig. Er is een strenge selectie, waarbij je zowel psychologisch als medisch wordt gekeurd. Alcohol is natuurlijk taboe en zowel stabiliteit als reactievermogen zijn heel belangrijk. Het is heel gevarieerd werk. Je bent altijd op pad. Ik houd van het alleen werken en het dragen van verantwoordelijkheid, maar ook van het omgaan met de reizigers op de perrons en de collega’s. Als ik omroep bij het binnenrijden van een station voel ik me weer een nieuwslezer.

Het mooiste is de natuur. De Veluwe, het traject NijmegenArnhem met de Rijnbrug, of de duinen bij Zandvoort zijn prachtige trajecten. Ook de grote schepen bij Hoek van Holland zijn indrukwekkend evenals de skyline bij het naderen van Rotterdam. De verschillende jaargetijden en weertypen blijven mij fascineren. Mijn mooiste herinnering De geboorte van mijn dochters. Ze zijn allebei met een keizersnede ter wereld gekomen, echt een wonder om dit mee te maken. Sport Ik fiets veel en maak regelmatig NS-wandelingen, van station naar station. Joods Dat zit in mij en is bijna niet in woorden uit te drukken. Eigenlijk is het een combinatie van heden, verleden en toekomst, de tradities die ik van huis uit heb meegekregen en wil voortzetten. Joodse muziek is voor mij ook heel belangrijk, ik speel zelf viool en saxofoon. Als ik viool speel kan ik heel erg in vervoering raken. Daarnaast ben ik ook bestuurslid van de historische Gerard Dousjoel. Eten Met Chanoeka soefganiot, met Pesach matzes en op Rosj Hasjana zoete challe. Ik houd van gefilte fisch en kippensoep. Bij mijn moeder stond ouderwetse tong op tafel. Televisie Ik kijk weinig televisie, maar samen met de kinderen naar het Jeugdjournaal kijken vind ik erg leuk. Verder kijk ik graag naar ‘Twee voor Twaalf’, ‘Pauw en Witteman’, ‘De Wereld draait door’ en het Journaal. Krant Het Parool is mijn lijfkrant. Mop Ben ik heel slecht in. Ik onthoud ze niet. Boek Ik ben een slechte lezer, vooral omdat ik mij moeilijk kan concentreren. Ik ben jaloers op mensen die boeken verslinden. Wel luister ik veel naar muziek en kan ik opgaan in films.

11

is het uitzicht

Winkel De Hema, of voor kleding, America Today. Ik word niet graag benaderd door een verkoopster, wil graag zelf m’n gang gaan. Hekel aan Iemand die niet voor een fout uit durft te komen, alsof fouten niet gemaakt mogen worden. Ik heb ook een hekel aan mensen die vlak voor me gaan lopen of te dicht bij me gaan staan. Verder katten die in de tuin poepen en mensen die hun troep op straat achterlaten. Bewondering voor Mensen die hun dromen laten uitkomen of die gepassioneerd zijn, zoals musici als Leonard Bernstein, Itzhak Perlman en Isaac Stern, of kunstenaars als Chagall en Picasso. Ook mensen met doorzettingsvermogen zoals mijn vrouw. Zij heeft veel meegemaakt maar ziet toch altijd weer de zin in van het leven. Uitzicht De bergen in Zwitserland, waar je je ook heel nietig kunt voelen. Ik krijg er een ‘goddelijk’ gevoel, daar is iets wat ongrijpbaar is.

Markt De Albert Cuyp. Vooral om er met mijn dochters te lopen. Kom graag In de natuur en heerlijke steden als Parijs en Barcelona. Verder musea zoals de Hermitage in Amsterdam. In St. Paul de Vence (Zuid-Frankrijk) heb je het mooie museum Fondation Maeght met kunstwerken van Miró en Picasso. En vanzelfsprekend geniet ik altijd van mijn geboortestad en woonplaats Amsterdam! Grootste wens Gezondheid en dat iedereen van het leven mag blijven genieten. JMW Mijn vader heeft er vroeger jaren als boekhouder gewerkt. Het is nu voor mij een betrouwbare organisatie, een rots in de branding in de Joodse wereld. Je kunt er altijd op terugvallen.

12

HUMAN INTEREST - NEDERLANDSE JODEN IN HET BUITENLAND TEKST MARIANNE FUCHS

De zingende kaasboer Reynoud van Ginkel is elf jaar geleden op 53 jarige leeftijd naar Israël geëmigreerd. Daarvoor werkte hij voor JMW o.a. als hoofd van de afdeling Samenlevingsopbouw. Nu woont hij met zijn Nederlands/Israëlische partner in Herut, een moshav (collectief dorp) in het centrum van Israël. Als ik hem bel voor dit interview is hij aan het werk in zijn groentetuin en voordat ik hem iets kan vragen vertelt hij enthousiast zonder ophouden wat er allemaal groeit: bloemkool, broccoli, spinazie, bleekselderij, venkel, prei, doperwten, wortel, peterselie, aardbeien, artisjok en nog veel meer. ‘Alles wordt natuurlijk biologisch dynamisch verbouwd en ik betrek er ook de maanstand bij’, zegt hij lachend. ‘Ik ben er trots op dat ik van dit stukje onvruchtbare grond een vruchtbare tuin heb gemaakt. Bovendien is het nu 20 graden, de lucht is blauw en ik sta heerlijk te werken in de zon. Zomer en winter ben ik bezig in mijn tuin’. Ik zeg dat ik nu even jaloers op hem ben, want in Nederland is het 6 graden, grijs en het regent onafgebroken. Reynoud werkt parttime voor Elah (een welzijnsinstelling die zich bezighoudt met psycho-sociale begeleiding van Nederlandse Sjoa-overlevenden en hun familieleden). Hij organiseert onder andere met een klein team de jaarlijkse Jom Hasjoa bijeenkomst voor Nederlanders en hun familie en begeleidt filmclubs, waar documentaires uit Nederland worden vertoond op meerdere plaatsen in Israël. De Goudse Kaasmeester Sinds hij verhuisd is van de stad naar het platteland voelt hij zich op zijn plaats. Naast zijn werk voor Elah is Reynoud ook kaasboer. Door toeval kwam hij in contact met een buurman, die Israëlische zachte witte kaas maakt. Hij stelde hem voor om ook Hollandse harde kaas te gaan maken. In de 70-er jaren woonde Reynoud namelijk in Ter Idzard, Friesland op een boerderij, had daar een grote kudde melkschapen en -geiten, en heeft jarenlang zelf kaas gemaakt. Door veel te experimenteren lukt het hem nu ook in Israel typisch Nederlandse kaas te maken van

schapen- en geitenmelk: jonge, belegen en oude kaas. Met een omzet van 20 kilo per week is het een aardige hobby geworden. Hij levert op bestelling aan Nederlanders en de rest wordt verkocht in het kaaswinkeltje van de buurman. Hij wordt de Goudse kaasmeester genoemd. Een geheel andere liefhebberij van Reynoud is zingen, zowel in een zanggroep als solo. Hij zingt liederen van Jacques Brel, maar ook klassiek oa. liederen van Schubert. Af en toe treedt hij op en wordt dan begeleid door een gitarist.

13

in Israël Van de blauwe lucht word ik blij Ik vraag hem wat er prettig en minder prettig is aan het leven in Israël. ‘Wat niet leuk is, zijn de politiek en de verkiezingen.’ We spreken af om het daar maar niet over te hebben. ‘Ik vind het land mooi en interessant. Wat me aantrekt is de verscheidenheid van mensen uit verschillende culturen. Ik heb vrienden uit Europa, Noord-Afrika, Irak, Amerika en we leven allemaal met elkaar. Wat ons bindt is de liefde voor Israël. Dat klinkt misschien overdreven, maar ik houd van de verhalen over hoe ouders en grootouders hier naartoe zijn gekomen en hoe ze het land hebben opgebouwd. Ik vind het boeiend om al die verhalen te horen van mensen met allerlei andere achtergronden, dat creëert een bepaalde sfeer, ik ben toch een opbouwwerker in hart en nieren. En heel prettig is natuurlijk ook de bijna altijd blauwe lucht boven je hoofd; daar word ik blij van, zelfs al ben je een beetje depressief. Een mens wordt nu eenmaal vrolijk van warmte en licht.’

‘Een mens wordt vrolijk van warmte en zon’

Als hij in Nederland is valt het hem op, dat alles daar zo georganiseerd is, bijna overgeorganiseerd. ‘Israël heeft echt een andere cultuur, het is er losser, informeler en dat bevalt me wel. In Nederland wacht je rustig op je beurt. In Israël zorg je gewoon dat je geholpen wordt.’ Joodse feestdagen zijn hier normaal Ik vraag hem hoe hij de Joodse feestdagen viert. ‘Dat is hier zo normaal, je hoeft er niet veel voor te doen, de familie komt bij elkaar en het is er gewoon. Op Jom Kipoer ga ik naar het kleine sjoeltje in het dorp, je ontmoet er iedereen, de ramen staan open en de kinderen worden door de ramen naar binnen en buiten getild. Na afloop van de dienst staat iedereen na te praten op het dorpsplein. Je beleeft zoiets samen met het dorp; het is meer iets sociaals dan religieus. Op Sjawoe’ot (feest van de oogst) is er een feest in ons dorp en laten de bewoners hun nieuwe baby’s zien. We hebben inmiddels 1200 inwoners. Holland Hoewel hij heel tevreden is met zijn leven in Israël, staat hij nog altijd met een been in Nederland. ‘Het contact met de kinderen en vooral de kleinkinderen is heel belangrijk. Dat is de voornaamste reden dat ik een aantal keer per jaar in Nederland ben, het is altijd een feest om tijd met de kleinkinderen door te brengen. En o ja, over fietsen gesproken, er is 100 km fietsroute aangelegd in Tel Aviv en fietsen wordt in Israël steeds populairder. Zelf heb ik net een fiets met 20 versnellingen aangeschaft.’ Hij denkt lang na als ik hem vraag of hij nog iets typisch Nederlands doet zoals Sinterklaas vieren.’Nee, het enige wat we doen is Oudejaarsavond vieren. We komen bij elkaar met wat Nederlandse vrienden en luiden dan samen het nieuwe jaar in.’

14 HUMAN INTEREST TEKST REYNOUD VAN GINKEL FOTO MARIJN ALDERS

DEELNEMERS AAN DE INTERGENERATIONELE TONEELGROEP VAN ELAH

Zusje JMW zoekt vrienden Voor ondersteuning Nederlandse oorlogsoverlevenden De stichting Elah in Israël is de kleine zus van JMW. Wat JMW doet voor de Joden in Nederland, dat doet Elah voor de Nederlanders in Israël. We hebben het dan voornamelijk over de Nederlandse oorlogsoverlevenden die zich na de bevrijding in Israël hebben gevestigd en mee hebben geholpen het land op te bouwen. De jongsten zijn al weer dik in de zeventig en de oudsten ver in de negentig. Hoe ouder ze worden, des te meer vallen ze terug op hun Nederlandse wortels. Terug naar hun jeugdervaringen en hun ouderlijk huis, terug naar hun moedertaal en terug naar hun Joods-Nederlandse geschiedenis, waar de Sjoa zo’n schrijnend deel van uitmaakt.

‘Activiteiten voor Nederlandse bejaarden in Israëlische bejaardentehuizen’

Elah komt hen tegenmoet door Nederlandssprekende vrijwilligers en hulpverleners in te zetten en door speciaal voor de Nederlandse ouderen bijeenkomsten te organiseren in het hele land. En als ze niet meer naar de bijeenkomsten kunnen komen, komt Elah naar hen. Zo is er onlangs een begin gemaakt met het organiseren van kleinschalige activiteiten voor Nederlandse hoogbejaarden in Israëlische bejaardenhuizen. Juist deze oudste groep, die makkelijk geisoleerd kan raken, heeft extra ondersteuning nodig. Voor al deze activiteiten is geld nodig. Elah is hiervoor afhankelijk van fondsen en donaties. Gelukkig zijn er een paar Joodse fondsen die geld geven, maar het is niet genoeg. Daarom is Elah op zoek naar mensen die het werk van Elah in Israel belangrijk vinden en Vriend van Elah willen worden. Als iedereen een steentje bijdraagt, kan Elah de oologsoverlevenden blijven helpen, tot de laatste het licht uit doet. Je bent al Vriend van Elah bij een minimale storting van € 25,– per jaar, maar meer mag natuurlijk ook. Storten kan op bankrekening 55.05.09.615 t.n.v. Stichting Elah Nederland o.v.v. VRIEND, of door een e-mail te sturen naar [email protected] met het verzoek om meer informatie, vermeld hierbij dan wel je volledige naam en adres.

HUMAN INTEREST - COLUMN

15

Gaby Santcroos

Ballen met Pesach Met Pesach mag je plagen en hangen. Hangen op de linkerarm, waarop ik niet kan hangen, maar we roeien met de riemen die we hebben, door gespleten zeeën heen. Net zoals de Israëlieten in de tijd van de Farao deden. Misschien hadden ze geen riemen om te roeien, maar ze hadden wel ballen. Daarmee vochten ze terug, ook al werden ze geplaagd door kikkers, ongedierte, wilde dieren, veepest, zweren, hagel, sprinkhanen en de duisternis. Maar daar wil ik het vandaag niet over hebben. Wel over baby’s. De tiende plaag om precies te zijn. De plaag van de sterfte van de eerstgeboren jongetjes en beesten. Pas hierna laat de Farao de Israëlieten vertrekken. Aardige vent, die Farao. Is weer eens wat anders dan je paspoort afgeven aan een autoritair kijkende man, waarna je blij met je stempel door de douane loopt. Vrijheid van gaan en staan waar je wilt, zonder dat je kind opgeofferd moet worden, omdat jij zonodig op vakantie moet. De Israëlieten wilden niet op vakantie. Zij wilden blijven waar ze altijd zaten. Ze werden verdreven, konden hun spullen niet pakken. Ze hadden geen tijd om brood te bakken, laat staan om naar de bakker te gaan. Ze hadden wel ballen en hoop in de duisternis. Wat best moeilijk is, want als de duisternis hier valt, dan botsen we paniekerig tegen elkaar aan om kaarsen en lucifers te zoeken. Of de stoppen te laten doorslaan, als die nog niet doorgeslagen waren.

Elk jaar herdenken wij de uittocht uit Egypte, omdat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Lijden lijkt veel vanzelfsprekender. Dat herdenken we dan ook, het lijden van onze voorouders, mede voor onze vrijheid. Er zijn vele oorlogen en vele plaaggeesten, maar er zijn niet veel wonderen. De wonderen tijdens het lijden, het wonder om de hoop vast te houden. Het wonder om verder te gaan en te kijken naar de toekomst. Ik leer van Pesach om ook verder te gaan en niet alleen te focussen op het lijden, maar te focussen op de toekomst. Op geluk. Op nieuw leven, het nieuwe leven, dat we met beide handen liefdevol aanpakken. Het nieuwe leven dat in de zomer, Barouch Hasjem, zal worden geboren. Nieuw leven, omdat nieuw leven een wonder is. We hopen dat wij naast matzeballen ook ‘stoere ballen’ mogen hebben, want een gezin aangaan is prachtig, maar met een invaliderende ziekte ook een grote stap. Dankjewel voorouders, voor deze wijze lessen en de juiste ballen.

16 HUMAN INTEREST - INTERVIEW TEKST CARINE CASSUTO

De passies van Roland Kahn Mijn streven is om miljardair te worden, maar niet alleen om de centjes

Roland Kahn (60) is misschien wel de meest jongensachtige CEO van Nederland. En een met duidelijke doelen: minstens 120 worden, een miljard euro omzetten, zijn bedrijf overdragen aan zijn zoons en graag een bestendige liefde. U kent Roland Kahn wel, al is dat waarschijnlijk niet persoonlijk. Met winkels als Cool Cat, America Today, MS Mode en Saphh kleedt hij een groot deel van Nederland en dan ook nog eens in alle leeftijden. Cool Cat voor jongeren, America Today voor studenten, MS Mode voor de vrouw van middelbare leeftijd met een maatje meer en lingeriemerk Saphh voor eronder. Dat jongensachtige van Kahn heeft weinig met zijn kalenderleeftijd te maken. Het is vooral een kwestie van mentaliteit. ‘Ik ben bloedjong. Ik heb een gezond lijf, ik eet gezond en ik ken geen ouderdomsproblemen. Ik ga dus 150 worden. Nou ja, 120 dan volgens de Joodse wens. Dat gaat uitkomen. Het gaat om de dynamiek, de energie, het onbevangen en nieuwsgierig zijn zoals kinderen dat nog zijn.’ Het is dat soort onbevangenheid waarvan hij geniet als hij met zijn Colombiaanse vriendin Carolina Rios (´een blijvertje´) en haar twee kinderen (5 en 7) wakker wordt. ‘Als die ‘s ochtends op bed springen roepen ze: ‘Bah, Roland je stinkt.´ Die eerlijkheid, dat is geweldig.’ Hij heeft net gevierd dat ze zes maanden samen zijn. Kahn verhult niet dat hij verliefd is en is opgebloeid. ‘Ik krijg iedere dag zoveel warmte en liefde.’

‘If you can dream it, you can do it.’

Jong zijn zit van binnen dus, al helpt het feit dat Kahns vriendin ongeveer twee keer zo jong is waarschijnlijk ook. Inmiddels is Rios ook te zien op een groot aantal billboards als model voor Sapph. Een aantal jaar was Kahn samen met een ander model, Sylvana Simons, een verhouding die hij kenschetst als ‘desastreus’. ‘De Surinaamse, Creools bedoel ik dan, en de Joodse cultuur gaan niet goed samen, dat heb ik wel gemerkt. De slavernij en de incest in die cultuur zijn nog lang niet verwerkt. Dat maakt hen vaak boos en verongelijkt. Wij hebben toch iets om te laten zien. Kijk maar naar al die Nobelprijzen. Iedereen heeft wel een medicus in de familie. Die levensenergie, daar ben ik ontzettend trots op. Iedere Surinamer heeft een neef in de bajes. Maar goed wij lijden al 3000 jaar, dat hebben wij tot kunst verheven.’ Kahn heeft het ondernemen van geen vreemde. Opa Mendelssohn had een textielfabriek en opa Kahn handelde in stoffen. Zijn vader had een confectieatelier en ging failliet toen hij veertien was, een cruciale ervaring. ‘Mijn vader was een hele leuke, bijzondere man. Maar een ongelooflijk slechte ondernemer, een fantast. Ik kwam daar in mijn puberteit achter. Daar kregen we ook enorme ruzies over. Ik prikte door hem heen. Hij was de schijn aan het ophouden voor de buitenwereld. Achteraf had ik dat goed gezien. Hij voelde dat niet als feedback, vroeg zich niet af wat hij ermee kon. Voor hem was het een vernedering.’ Een jaar later had hij zijn eerste baan. ‘Ik stond als 15-jarig jongetje in een winkel op de Nieuwendijk en dan kwamen er mensen binnen, uit Coevorden of zo, en dan was Amsterdam natuurlijk een uitje. Ze kwamen bij ons inkopen doen en dan gingen ze met zo’n grote smile de winkel uit. Dat vond ik kicken.’ Weer een jaar later werd hij inkoopassistent bij de Bijenkorf. ‘Ik wilde winkeliertje worden en met een vader en een opa in de confectie was het logisch dat je als Joods

17

Gelovig is Kahn niet. ‘Ik heb niets met godsdienst, dat is allemaal bijgeloof, al respecteer ik andersdenkenden. Wij hebben dat verhaal zelf gecreëerd, we vertellen het onszelf. Ik geloof wel in iets hogers, maar het hogere praat niet, ook niet middels een brandend braambosje en het vergeeft ook geen zonde.’

jongetje bij de Bijenkorf ging solliciteren. Ironisch detail: Kahns hoofdkantoor zit in hetzelfde gebouw waar vroeger KBB, Koninklijke Bijenkorf Beheer, in zetelde. Samen met zijn Chinees Indonesische vrouw Gaby zette hij Cool Cat op, als tegenhanger van Salty Dog, eind jaren zeventig de meest populaire kledingzaak voor jongeren. De kat versus de hond, en Cool Cat won. Vooral omdat Kahn de smaak in de markt beter aanvoelde. Cool Cat is nog steeds het fundament van het bedrijf, maar nu een bedrijf in een hele portefeuille. En het is nog niet klaar. Kahn: ‘Mijn streven is om miljardair te worden, maar niet alleen om de centjes. Als mijn bedrijf een miljard omzet, en ik zit nu over de helft, is het bedrijf een keer de omzet waard. Dan ben je een miljard waard. Maar veel belangrijker is dat we heel veel klanten blij maken. Per saldo is alles wat we doen, de reden dat we bestaansrecht hebben, erop gericht om de klanten te maken. Als je ondernemer bent, gaat dat over mensen, over jezelf als mens, wat je uitdrukt als ondernemer, over wie de stakeholders zijn. Dat zijn natuurlijk de klanten, je medewerkers, en die medewerkers zijn afwisselend klant en dienstverlener. Uiteindelijk is iedereen dienstverlener van iedereen. En als je dat vanuit passie en liefde voor mensen doet, dan heeft je bedrijf ook een functie.’ Het is de bedoeling dat Kahn zijn bedrijf doorgeeft aan zijn twee zonen Joshua en Jonathan (Kahns dochter studeert film in Los Angeles). ‘Cool Cat was bij ons het eerste kind aan tafel. Maar een zoon is al inkoper van Cool Cat, de tweede werkt bij ING en komt in de zaak als hij zin MBA heeft gedaan.’

‘Iedere Surinamer heeft een neef in de bajes’ Eerder gelooft Kahn in Het Geheim, een filosofie geformuleerd door Rhonda Byrne, met aanhangers als Oprah Winfrey en Larry King. Het Geheim gaat uit van de wet van aantrekking, die stelt dat positief denken de sleutel is tot geluk, gezondheid en geld. ‘Dat wat je wilt moet je visualiseren, uitspreken, dan komt het op je pad. Zoals dat heet: ‘If you can dream it, you can do it.’’ Maakt Kahn wel eens fouten? ‘Zakelijk gezien niet echt, al was de expansie van Cool Cat in 1979 wel opportunistisch en in ieder geval heel optimistisch. Maar de grootste fout heb ik gemaakt in mijn privé-leven. Het mislukken van mijn huwelijk, het aandeel dat ik daarin heb gehad. Dat ik het niet overeind heb kunnen houden. Ik was zeker niet trouw, niet loyaal. Maar er lopen ook zoveel goddelijke wezens op deze aarde.’ Op Israël is hij dol, hij is er net geweest. ‘Een fantastisch land met een geweldige energie. Je voelt het overal, te heftig voor woorden. En dan al die mooie vrouwen. Alleen jammer dat het niet in Toscane ligt.’

18 HUMAN INTEREST TEKST SAMI KASPI

15 jaar Mimoena Amsterdam Mijlpaal relatie tussen Joden en Moslims

Donderdag 11 april 2013 viert Stichting Maïmon het vijftiende jubileum van Mimoena in Amsterdam op een speciale manier. Dit Joods-Marokkaans feest, dat in Marokko en andere Maghreblanden al eeuwenlang na afloop van Pesach wordt gevierd door Joden en Moslims, staat symbool voor verbroedering, wederzijdse erkenning en respect tussen verschillende bevolkingsgroepen. Ook in Amsterdam is het feest inmiddels een begrip geworden. Was het oorspronkelijke doel nog om vooral Joden en Moslims weer bij elkaar te brengen, tegenwoordig is Mimoena ook een geluid tegen het groeiende antisemitisme, Islamofobie en racisme in de maatschappij. Oorsprong van Mimoena Tijdens de Mimoena wordt gegeten van producten die door de aarde zijn geschonken. Al deze producten hebben een symbolische betekenis en te maken met vruchtbaarheid. Maar Mimoena is ook de herdenkingsdag van Rabbi Josef ben Maïmon, vader van de bekende filosoof Maimonides. Josef Maïmon was een beroemde arts uit Cordoba, die op verzoek van sultan Moulay Ismael in het jaar 1160

naar Marokko kwam om te helpen de vele ziekten die er heersten te bestrijden. Maïmon verbleef vijf jaar in Fes. In deze jaren speelde hij een belangrijke rol in het verbeteren van de contacten en het oplossen van problemen die er heersten tussen Joden en Moslims. Mede dankzij zijn inspanningen verbeterde het leven van de Joden in Marokko aanzienlijk. Daarom wordt zijn overlijdensdag, net na Pesach, herdacht door Joden uit Noord Arika, Sami Kaspi en Stichting Maïmon Sami Kaspi, oprichter van Stichting Maïmon, belooft een spectaculair programma met een prachtige modeshow door niemand minder dan de grote ontwerper van Marokkaanse origine Aziz Rebekka. Voor meer info bel 06-418 226 97, of e-mail [email protected] of t.z.t. informatie op onze website ‘stichtingmaimon/wordpress.com’

Filmpje lezing symposium ‘positie van de Joden in Nederland’ online De positie van de Joden in Nederland anno 2012 was de titel van het symposium op 24 juni 2012 ter gelegenheid van het afscheid van Harry van den Bergh en Theo van Praag van de Raad van Toezicht van JMW. De socioloog Herman Vuijsje en de historicus Bart Wallet voerden het woord en gingen in op de centrale vragen: ‘Hoe kijkt men nu tegen de Joden aan en hoe kijken de Joden aan tegen hun niet-Joodse omgeving’. Een filmpje van deze lezing is te vinden op onze website, www.joodswelzijn.nl.

<eki\\^i

Bfd^\q\cc`^eXXi[\ N@QFDXkq\dXibk Qfe[X^(.dXXik\enf\ej[X^)'dXXikmXe(($(.lli

Xk`j

JpeX^f^\<ejZ_\[\$Gi`ej\jkiXXk(L`kc\^[ffiiXYY`ae G_`c`gjfefm\iG\jXZ_ Aff[jGXXj]\\jk "gif\m\i`a dXkq\^\i\Z_k\e Qfe[X^(.dik(*\e(,lli Kf\^Xe^ö)#,'g%g%

[\c\e\e `[ d j e \ m c\ k`b\c\e ZX[\XlXi kn\\[\_Xe[j Yf\b\edXibk

A`[[`jZ_\dlq`\b

`e abdXkq\j  c` i l l k X e k\e %%%\e \e\edX Xcc\jffik

n`aegif\m\i`a LndXkq\jk 9\jk\cfgn

_l`jY\qfi^[

nn%_fccXe[

6

`XdXkq\j%ec

Beth Shalom biedt bewoners maximale zelfstandigheid, eigenheid en welzijn. in een omgeving die zo ‘thuis’ mogelijk voelt. onze bewoners krijgen naast professionele zorg, ook warme persoonlijke aandacht. we zijn zorgzaam voor elkaar en de wensen van onze cliënten staan centraal. Beth Shalom; een huis met nesjomme.

Beth Shalom is een multifunctioneel en karakteristiek zorgcentrum met de joodse identiteit en heeft vestigingen in Amsterdam en Amstelveen. Mensen met een joodse achtergrond en mensen met affiniteit voor de joodse leefwijze kunnen gebruik maken van ons zorgcentrum. ER OOR ME RAAK V P S F A N G E ID IN MAAK E RONDLE AT IE O F IN F O R M

Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

www.ziekenhuisamstelland.nl

U kunt bij ons terecht voor: oor de d agelijkse verzorging • zelfstandig wonen, met hulp voor dagelijkse ngen • zelfstandig wonen in aanleunwoningen • dagactiviteiten voor thuiswonenden van 65 jaar of ouder • somatische en psychogeriatrische verpleging voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen wonen • revalidatie na medische ingreep

Beth Shal

m

UW EIGEN THUIS ME T ZORG, WARMTE EN VEILIGHEID

KASTELENSTRAAT 80, AMSTERDAM, T. 020 661 15 16 • GROENELAAN 7, AMSTELVEEN, T. 020 347 21 11 WWW.BETHSHALOM.NL

20 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW TEKST YONINA / WWW.YONINA.NL

Als ik in sjoel ben voel Edwin de Vries over schrijven en spelen

Edwin de Vries, gepassioneerd scenarioschrijver en acteur, heeft ondermeer gespeeld in De Pianist, Wie is er bang voor Virginia Woolf, de trilogie films van Frans Weisz. Daarnaast schreef hij het scenario voor de zeer succesvolle musical Soldaat van Oranje en de tv-serie Dokter Deen. Edwin is getrouwd met de bekende actrice Monique van de Ven. Deze boeiende en warme persoonlijkheid deelt zijn passies. Je bent geridderd in de Orde van de Nederlandse Leeuw voor je betekenisvolle bijdrage aan de Nederlandse cultuur. Wat betekent dat voor jou persoonlijk? Het is een hele mooie hoge onderscheiding waar ik mij zeer vereerd door voel. Het was voor mij een totale verrassing. Mijn vrouw en vrienden wisten ervan maar hielden het voor mij verborgen. Mijn broer speelt in Soldaat van Oranje de rol van adjudant van de Koningin. Die rol speelde ik vroeger ook. Er werd aan mij gevraagd of ik deze rol nog één keer wilde spelen maar na het eindapplaus bleek dat ik in de val was gelokt en kreeg ik de onderscheiding. Heb jij keuzes gemaakt in jouw leven die een turning point waren? Toen ik besloot acteur te worden was dat zeker een turning point in mijn leven. Ik zat op het gymnasium en mijn vader had bedacht dat ik daarna zou gaan studeren. Hij wilde graag dat ik advocaat zou worden. Op een gegeven moment dacht ik: dit wil ik helemaal niet, ik wil toneelspeler worden. Mijn vader was daar totaal op tegen. Het heeft hem veel moeite gekost om te accepteren dat ik naar de toneelschool zou gaan. In het eerste jaar van de toneelschool is hij overleden, hij heeft nooit kunnen meemaken wat er van me geworden is.

Hoe heeft je Joods zijn een effect op je belevenis en het schrijven van toneelstukken? Eigenlijk kan je wel zeggen dat het meest wat ik geschreven heb in mijn leven, te maken heeft gehad met Joods zijn. Ik zat in de toneelvoorstelling van Leedvermaak. Door deze voorstelling ben ik me meer in het Jodendom gaan verdiepen en heb hierover toneelstukken geschreven. Ik heb Left Luggage gemaakt, wat natuurlijk ook heel erg over het Joodse verleden gaat, daarnaast heb ik de Ontdekking van de Hemel geschreven. Nu ben ik bezig met een film over cabaret in het concentratiekamp Westerbork, Westerbork Blues. Mijn vader was hiervoor een grote inspiratiebron. Hij zat zelf niet in Westerbork maar zijn vriendinnetje was wel naar Westerbork vervoerd. Zij zat in het cabaret. Mijn vader heeft toen zijn hele verzetswerk laten liggen omdat hij haar terug wilde hebben en dat is hem wonder boven wonder ook gelukt. Je bent scenarioschrijver en acteur. Versterkt het ene beroep het andere? Jazeker. Ik ben begonnen als acteur maar ben daarbij al vrij snel gaan schrijven. In feite is het dezelfde bron waar je uit put, namelijk je verbeelding. Ik kan me makkelijk inleven in een scene. Ik ben toevallig in het scenarioschrijven gerold. In de jaren 80 heb ik het Monster van Liefde geschreven, dit werd gespeeld door de Toneelgroep Baal en was een enorm succes. Daarom heb ik maar besloten om er mee door te gaan. De afwisseling tussen schrijven en acteren vind ik heel prettig. Soms ben ik teveel aan het schrijven en heb ik het gewoon weer even nodig om naar de basis, acteren, terug te gaan. Om weer even te voelen hoe het is om voor een publiek te staan. In Soldaat van Oranje heb ik dit kunnen combineren. Als acteur zijn er zoveel personages die je speelt. Je hebt een extra kans om die levens te leven, ook als scenarioschrijver. Wat doet het met je? Ik ben een acteur die een rol van binnenuit benadert. Je begint elke keer vanuit het niks, je hebt alleen een tekst

21

ik me wel thuis Je deelt een gemeenschappelijke passie met je vrouw Monique van de Ven. Versterkt het jullie band? Monique en ik hebben eigenlijk nooit zoveel samengewerkt. We hebben dat ook een beetje afgehouden. Dokter Deen is eigenlijk de eerste keer dat ik iets voor haar heb geschreven en dan weet ik ook precies wat ik voor haar moet schrijven. Ik weet hoe ze praat, ik weet wat ze speelt. Ik hoor haar gewoon praten. En dat merk je ook aan Monique, die voelt zich helemaal thuis in die tekst. En natuurlijk nemen we ook dingen mee uit onze verhouding. Zij is dan vrijgezel in die serie maar ze heeft wel een vriend. Die vriend zegt af en toe dingen die ik tegen haar zeg en andersom. Voor de rest begrijpen we elkaar heel erg goed, we zijn gewoon maatjes, op een hele goede manier en dat al vijfentwintig jaar.

op papier. Dat karakter moet je je helemaal eigen maken. Je zoekt in jezelf naar bepaalde dingen die met de rol te maken hebben en die stop je in die rol. Soms verander of transformeer je helemaal en soms neem je gewoon dingen mee van jezelf en verander je niet heel erg wezenlijk. Dat is ook altijd wat ik probeer met het schrijven. Eigenlijk speel ik in mijn gedachten alle rollen die ik schrijf. Who is afraid of Virginia Woolf, dat is zo ontzettend goed geschreven dat ik me er zelf in verloor. Het was echt zo dat ik na twee uur dacht, wat is er met me gebeurd vanavond. Het is heerlijk als dat lukt, dat je ergens helemaal in kan verdwijnen, dat je niet meer het gevoel hebt dat je staat te spelen, maar dat het gewoon vanzelf komt. Dat zei Jeroen Krabbé ook tegen me over die voorstelling, je bent een totaal andere man, je vergeet helemaal dat jij het bent. Dat vind ik wel een hoogtepunt als je dat bereikt.

Je vader Rob de Vries was ook een beroemd acteur. Hij was degene die het Dagboek van Anne Frank naar Nederland haalde wat ik fantastisch vind. Ik heb nog een bandje van het gesprek van hem met Otto Frank uit 1956. Het Dagboek van Anne Frank was toen net uit in Amerika. Mijn vader speelde in Nederland de vader van Anne in het toneelstuk. Dat hebben stuk is wel zo’n zevenhonderd keer uitgevoerd. Ik heb het toneelstuk als kind gezien en mij is altijd bijgebleven dat er na afloop niet geapplaudisseerd werd. Het was doodstil Ik vond dat zeer indrukwekkend. Wat betekent het Jodendom voor jou? Toen ik het boek Left Luggage aan het bewerken was tot script, heb ik me verdiept in de Chassidische leer. Ik moest sterk denken aan de Joodse morele ideeën die mijn vader aan mij heeft overgebracht. Ik ga af en toe naar sjoel omdat ik het fijn vind. Ik ga niet vaak maar als ik er ben dan denk ik ja, thuis. Het geeft ook een versterkend gevoel.

22 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW TEKST ESTHER SCHOLTENS FOTOGRAFIE MIKE HAM

Amsterdam Klezmer Band 1 band, 7 mannen, 6 muziekstijlen

De Amsterdam Klezmer Band bestaat 15, of eigenlijk 16 jaar. Het jaar 2012 was een feestjaar, waarin de jubileumcd Mokum uitkwam en de band maandenlang door het land toerde. ‘Misschien feesten we gewoon door tot aan ons 20e jubileum’, grapt Gijs Levelt (trompettist). In Zaandam woon ik een concert bij om te horen hoe de Klezmerzaken ervoor staan. Als ik de theaterzaal van het Zaantheater binnenkom moet ik wel even slikken. Het eerste woord dat bij me opkomt is sfeerloos: tl-licht, stoelen tot aan de achterwand, blauw, kaal en helemaal niets dat doet vermoeden dat De Amsterdam Klezmer Band hier over anderhalf uur zal optreden. Ik denk terug aan een cd-presentatie in Paradiso van drie jaar geleden. Er werd gedanst, gedronken en gezongen. Enigszins bezorgd neem ik op één van de voorste stoelen plaats en wacht af tot de band klaar is met de soundcheck en ik mijn vragen kan stellen. Maar dan komt Alec Kopyt naast me zitten. We raken in een soundcheck overschreeuwend gesprekje verwikkeld. Alec: ‘De band bestaat vijftien jaar en was een echte klezmerband, maar de muziek die we nu maken is sindsdien samengegaan met allerlei andere muziekstijlen, zoals met Roma- en Balkanmuziek. Af en toe hebben we binnen de band discussie over de naam. Die dekt de muzikale lading niet meer. Daar staat tegenover dat de naam bekend is bij

het grote publiek.’ Alec komt uit Odessa. Hij kent de klank van klezmer, als ook heel wat oude Joodse liedjes van vroeger, maar schrijft nu toch vooral eigentijdse teksten, voornamelijk in het Russisch. Kopuyt: ‘Drie leden van de band zijn Joods: Maar ach, wat is Joods? Daar kun je het lang over hebben... heel lang’. Tournee Na de soundcheck volg ik Gijs en Joop van de Linde (trombone) naar de kleedkamer. Zo’n kleedkamer met lampjes rond de spiegel en te weinig ruimte. Gijs vraagt: ‘Zal ik je een geheimpje verklappen? Ons jubileumoptreden in Paradiso (januari 2012) was niet het 1000ste optreden, zoals we iedereen, inclusief publiek en pers, hadden wijsgemaakt. We hebben dat getal naar beneden afgerond. 1000 klinkt beter dan 1200 toch?’ De tournee bracht de band op festivals, langs feesten, maar ook in theaterzalen. Joop: ‘Het is een ander soort uitdaging, spelen in zo’n zaal: De akoestiek is beter, we zijn minder bezig met het opzwepen van het publiek en meer met de muziek. Wanneer we op een bruiloft spelen is het publiek altijd wel enthousiast. Men is tenslotte gekomen om feest te vieren. Spelen op een bruiloft is dan ook heel leuk, maar ook spannend. Je voelt toch een zekere verantwoordelijkheid.’

23

Gijs: ‘Maar het lukt ons bijna altijd om ook het theaterpubliek zo bij de muziek te betrekken dat er geklapt en gedanst wordt. Eerlijk gezegd vind ik een optreden mislukt als het publiek niet loskomt’. Jasper de Beer (contrabas): ‘Wat niet betekent dat wij een concert per definitie als geslaagd beschouwen, omdat het publiek blij was. Muziek maken is uiteindelijk een persoonlijke ervaring, die bijvoorbeeld ook beïnvloed wordt door privézaken’. Gijs: ‘Het komt zelfs voor dat ik na een concert zwaar teleurgesteld in de kleedkamer kom, terwijl de rest van de band feestviert over een supergeslaagd concert. Heel raar’. Swingend publiek Alec is er ook bij komen zitten en voegt toe: ‘Je moet wel vermelden dat Job Chajes er vanavond niet bij is. Hij is de grote gangmaker’. Ik bespeur enige zorg over de afwezigheid van Job. Hij wordt vervangen door altsaxofonist Stanislav Mitrovic uit voormalig Joegoslavië die, zo blijkt tijdens het concert, speelt met de bladmuziek voor zijn neus. Hetzelfde geldt voor de vervangende klarinettist Akos Laki, die voor de gelegenheid een iPad aan zijn muziekstandaard heeft vastgetaped. De tonen volgen elkaar zo snel op dat ik bijna niet geloof dat deze muziek überhaupt van blad te lezen is. De klarinet van Akos danst en huilt, schuurt en zingt. Alhoewel het publiek van een zekere leeftijd is, maakt de band de belofte van een geslaagde avond waar: meeklappen wordt meedeinen en

wie meedeint staat al snel van zijn stoel op. Aan het eind van het concert wordt wild gedanst. Gesprongen zelfs! Een oude dame komt overeind en zich vastklampend aan haar rollator swingt ze fanatiek mee. Eind 2013 gaat de band opnieuw de theaters in. De reeks concerten wordt voorbereid met de hulp van theaterregisseur Dick Hauser. Dat is bepaald geen kleine speler en de bandleden kijken uit naar de samenwerking. Ik vraag me af wat een regisseur zoal toevoegt? Gijs: ‘Hij weet als geen ander hoe je de muzikale spanningsboog opbouwt. We zijn overigens niet van plan andere theatrale vormen te gebruiken, zoals dans of toneel. De muziek moet natuurlijk wel voor zich spreken’. Het resultaat van deze samenwerking is vanaf oktober t/m december 2013 te bewonderen in twintig tot dertig Nederlandse theaterzalen. Ik zou zeggen: Hou de website in de gaten en komt het zien! De Amsterdam Klezmer Band bestaat uit: Job Chajes (altsaxofoon, werd vervangen door Stanislav Mitrovic), Janfie van Strien (klarinet, werd vervangen door Akos Laki) Gijs Levelt (trompet), Joop van de linde (trombone), Theo van Tol (accordeon), Jasper de Beer (contrabas) en Alec Kopyut (percussie en zang). Website: www.amsterdamklezmerband.com

24 CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN

Tirtsah Levie Bernfeld

EEN KWESTIE VAN SMAAK Het interieur van Amsterdamse Joden in de zeventiende eeuw

Makkumer tegels rond de haard en een schilderij van de (Amsterdams Portugese) Snoge aan de ene kant en uitzicht over de Middellandse Zee of het Meer van Kinneret aan de andere: groot was mijn verbazing, decennia geleden, toen ik voor het eerst mijn Hollandse tantes in Israël bezocht. Zij waren toch zo overtuigd van hun keuze voor Israël en hadden Nederland achter zich gelaten na alles wat hen daar was overkomen. Waarom dan in hun huis nog herinneringen aan Holland? Immigranten als cultuurdragers Maar zo simpel ligt het niet want immigranten staan erom bekend in hun nieuwe onderkomen nog altijd vast te houden aan de cultuur van hun land van herkomst. In feite zijn zij zogenaamde cultuurdragers en nemen zij behalve hun spullen ook hun culturele erfgoed mee de grens over. Net als nu, was het in de zeventiende eeuw niet anders, maar dan niet zozeer onder Asjkenazim. Die laatsten kwamen in Amsterdam vaak broodarm aan en als dat niet zo was, hadden zij eerder vrij geïsoleerd geleefd van hun nietJoodse omgeving. Daarom hechtten zij zich minder aan een typisch Duits of Pools interieur, maar was het vooral de intellectuele bagage die er toe deed met bibliotheken vol boeken over de Joodse traditie. Leven op het Iberisch schiereiland Anders dan Asjkenazim leken Portugezen zich in zeventiende-eeuws Amsterdam het meest op hun gemak te voelen tussen spullen van Iberische afkomst. Zij waren als Conversos (Joden en hun afstammelingen die sinds de veertiende eeuw op het Iberisch schiereiland vrijwillig of gedwongen tot het katholicisme waren overgegaan) op het Iberisch schiereiland betrekkelijk goed geïntegreerd. Vooral de welgestelden onder hen maten zich met de hoge burgerij en de aristocratie aldaar en dat kwam ook in hun materiële keuzes tot uitdrukking. Spullen naar Amsterdam Als men het zich dus kon veroorloven, stuurde men de mooiste (Iberische) spullen van thuis vooruit naar Amsterdam, liet men die naderhand overkomen of kocht men die in Amsterdam. Als wereldhandelscentrum en stapelmarkt importeerde die stad immers alles overal vandaan. Het is dan ook niet verbazingwekkend om in Amsterdamse huizen, bewoond door Portugezen, Spaanse stoelen, Spaanse

tafels, Spaanse kabinetten en Spaanse kisten aan te treffen of Portugese ledikanten, Portugees aardewerk, Iberische juwelen (in een enkel geval voorzien van een kruis) en zelfs portretten van de koning en koningin van Spanje aan de muur! Identiteit En dat brengt ons bij de identiteit van Portugezen. Die was zoals bij ieder persoon, complex en tegenstrijdig, met een diversiteit aan elementen zonder enige hiërarchie: katholiek, Joods, Spaans en Portugees, kosmopolitisch, you name it. Die gelaagde en complexe identiteit kwam ook in hun interieur tot uitdrukking. Terwijl het leek alsof Portugezen in Amsterdam omringd door Iberisch erfgoed zich nog in Spanje en Portugal waanden en tegelijkertijd net als de Europese bourgeoisie van die tijd een internationale allure aannamen, onderstreepten zij met hun schilderijen van de Snoge of Erets Israël en met hun Judaïca uitgestald op de fraaiste plekken in huis, hun trots op een nieuw veroverd of heroverd aspect van hun identiteit, namelijk de Joodse. Die trots was sterk gefundeerd: immers voor behoud van dat Joodse erfgoed hadden velen onder hen onnoemlijk veel geleden door vervolgingen van de Inquisitie. Huis en haard hadden zij verlaten om in vrijheid een nieuw bestaan op te bouwen en van ‘Nieuwe Christenen’, ‘Nieuwe Joden’ te worden. Kortom Dat onder nieuwkomers thuis veel aangetroffen wordt dat herinnert aan vreemde verre oorden, moet ons dus niet verbazen, nu niet en ook niet in het verleden. Als wij de Amsterdamse boedelinventarissen van zeventiendeeeuwse immigranten erop naslaan, was zoiets toen ook al heel gebruikelijk. Joden in zeventiende-eeuws Amsterdam vormden daarop geen uitzondering. Hun interieur getuigde vaak van een identiteit, die divers was, complex en tegenstrijdig maar daarom niet minder fascinerend. Voor meer zie Tirtsah Levie Bernfeld, ‘Matters Matter: Material Culture of Dutch Sephardim (1600-1750)’, Studia Rosenthaliana 44 (2012), pp. 191-216. TIRTSAH LEVIE BERNFELD IS HISTORICA, WAS EERDER CONSERVATOR VAN HET JOODS HISTORISCH MUSEUM EN IS NU ALS ONAFHANKELIJK ONDERZOEKSTER WERKZAAM, ONDERMEER ALS UNIVERSITAIR DOCENT AAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM.

CULTUUR & WETENSCHAP - LITERATUUR TEKST ROSE SPIJKERMAN

Bemind, beroemd en berucht Joodse vrouwen uit de Nederlandse Geschiedenis

Op 14 februari werd in Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam het boek 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis gepresenteerd en vond tevens de opening van de gelijknamige tentoonstelling plaats. Historica Els Kloek was van mening dat beroemde, beruchte, opvallende en inspirerende vrouwen onder de aandacht moesten komen. In samenwerking met ruim driehonderd deskundigen is zij ruim tien jaar bezig geweest met het schrijven van wetenschappelijke, korte en overzichtelijke artikelen over vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, van de vroegste tijden tot nu. Opvallend aan deze verzameling is dat er vrij veel Joodse vrouwen tussen staan. Over een paar van deze vrouwen, bekend of onbekend, zal ik wat meer vertellen. Bijzondere vrouwen De oudste Joodse vrouw in het boek is Hanna van Recklinghausen (geboren voor 1332- gestorven na 1349). Zij staat bekend als de een van de eerste bekende zakenvrouwen van Nederland. Samen met haar vader, en mogelijk ook nog andere familie, zat zij in een maatschap van Joodse financiers. Hoewel bijzonder, is het niet uitzonderlijk dat Joodse vrouwen in de Middeleeuwen onderneemsters waren. Mits de Joodse wetten werden nageleefd mocht zij werken en werd het zelfs aangemoedigd om te leren lezen en schrijven. Een mooi verhaal, waar mythe en waarheid door elkaar lopen, beschrijft de Joodse bekeerlinge Maria Nunes (1575na 1612). De Portugese familie van Maria bekeerde zich tot het katholicisme toen aan het eind van de vijftiende eeuw alle Joden van het Iberisch schiereiland werden verbannen. Op de vlucht voor de inquisitie werd hun schip gekaapt door de Engelsen. Eenmaal in Londen zou zij een aanzoek van een Engelse hertog hebben afgewezen en zelfs koningin Elisabeth hield haar niet tegen toen zij aangaf naar Amsterdam te vertrekken om zich daar tot het Jodendom te bekeren. Zij werd door een Joodse geschiedschrijver omschreven als symbool van Joodse standvastigheid,

allerlei avonturen trotserend om tot haar geloof terug te kunnen keren. Zeer bekend is de eerste vrouwelijke student, arts en feministe Aletta Jacobs (1854-1929). Zij was als arts zeer maatschappelijk betrokken geweest door haar hulp aan arme vrouwen en kinderen in Amsterdam, maar is vooral bekend door haar strijd voor vrouwenkiesrecht. Het zat haar dwars dat zij als vrouw steeds werd beperkt in haar mogelijkheden. Zo mochten vrouwen niet alleen naar de schouwburg, lid worden van de bibliotheek of zich verkiesbaar stellen. Zij werd daarom presidente van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, schreef over de vrouwenbeweging, correspondeerde met andere feministes en reisde de hele wereld over in haar strijd voor vrouwenkiesrecht, dat in 1919 werd verkregen. Tot slot de jazztrompetiste en bandleidster Clara de Vries (1915-1942). Hoewel veel te vroeg omgebracht in Auschwitz, heeft zij een indrukwekkende carrière gehad met tournees over de hele wereld. Eerst speelde Clara in een jazzorkest dat volledig uit vrouwen bestond, wat zeker in Europa volkomen nieuw was. In 1935 begon zij haar eigen orkest: Clara de Vries and her Jazz-ladies. Zij was blijkbaar zo goed, dat zelfs de grote Louis Armstrong diep onder de indruk van haar was. Tijdens de oorlog wilde zij helaas niet van onderduiken weten. Dit zijn er natuurlijk maar een paar, wat te denken van bordeelhoudster Jurrentje Weinthal (1812-1877), revueartieste Heintje Davids (1888-1975), kunstenares Fré Cohen (1903-1943), journaliste Jeanne Roos (19162001) of fotografe Eva Besnyö (1910-2003). Allemaal bijzondere vrouwen die op hun eigen manier geschiedenis hebben geschreven. Voor meer informatie: www.vrouwenlexicon.nl De tentoonstelling is van 15 februari t/m 20 mei 2013 te zien in Bijzondere Collecties op de Oude Turfmarkt 129.

25

26 CULTUUR & WETENSCHAP - ETEN EN OPETEN TEKST RAYA LICHANSKY & LEA VAN COEVERDEN

Memories... seiderviering Rotterdam Traditioneel in het Atlanta Hotel

Er werd een heel jaar naar uitgekeken. De seideravond van de Joodse Gemeente Rotterdam die traditiegetrouw in het Atlanta Hotel in Rotterdam was. Er waren voor ons, en dan heb ik het over mijn leeftijdgenoten, vele redenen om ons op die avond te verheugen. Ik heb het dan over eind jaren ’50. De belangrijkste reden was dat het in elk geval heel erg laat werd en we zonder straf thuis konden komen want onze ouders waren er meestal ook. De tweede reden was dat we legaal wijn mochten drinken, vier verplichte glazen, oj, vei, wat een straf was dat. De derde reden was dat er gerookt mocht worden, mits we de sigaret aan de reeds brandende kaarsen aan zouden steken. De vierde reden dat we met heel veel jongeren bij elkaar waren en er regelmatig pauzes waren, waarbij we heerlijk konden bijsmoezen. De vijfde reden was dat er behalve matzes ook heel veel lekker eten was. Als je eenmaal de eerste zit van die 40-jarige woestijn-schjlepp had doorstaan. De zesde reden was dat er in de soep altijd heerlijke matzeballen dreven.

De zevende dat de charoset, het zoete cement van rozijnen, kaneel, wijn en amandelen, royaal in grote schalen op de tafels stond en wij ons daar dan vervolgens ook royaal tot aan de ellebogen in lieten zakken. De achtste reden was dat het verhaal van de Uittocht uit Egypte eigenlijk een heel bijzonder indrukwekkend verhaal was. Verteld door een van de meest inspirerende rabbijnen uit mijn jeugd, Opperrabbijn van Rotterdam Levi Vorst z.l. De negende reden was dat er zoveel mensen bij elkaar waren die elkaar in de naoorlogse jaren weer hadden gevonden en alles vierden wat er te vieren viel. Ook het verhaal van Pesach. En de tiende reden was dat er over tien plagen werd verteld maar dat wij, in onze tijd, geen van die plagen mee hadden hoeven te maken. Aan het eind van de avond, wanneer iedereen voldaan, lichtelijk aangeschoten, leunend op de linkerarm zong over het chad gadja, het arme lam, verheugden we ons alweer op de volgende seideravond...

27

Pesach recept Luchtige mokka-hazelnoottaart Bakken zonder bloem en zonder boter, én zonder matzes, het kan echt! 4 eieren 150 g fijne tafelsuiker 150 g geroosterde hazelnoten, ongezouten 2 zakjes instant-espressokoffie 2 tl cacaopoeder 1 el aardappelmeel olie voor het invetten van de vorm 1/8 l slagroom 1 el koffielikeur poedersuiker

• Verwarm de oven voor op 190 graden (boven- en onderwarmte). • Vet een springvorm van 24 cm in met olie, leg een passend stuk bak-papier op de bodem (zie tip 1). • Splits de eieren boven twee kommen. • Maal de hazelnoten met 1 el suiker heel fijn. • Klop de eiwitten stijf, voeg halverwege de helft van de suiker toe. • Klop in de andere kom de eidooiers met de rest van de suiker, de espresso en de cacao en het aardappelmeel tot een luchtige massa. • Spatel de dooiers en hazelnoten beetje bij beetje door de eiwitten, zorg dat de massa maximaal luchtig blijft. • Schep het deeg in de vorm en bak de taart in ca. 40 minuten gaar en laat hem afkoelen in de vorm. Afwerking Neem de taart uit de vorm en snijd hem horizontaal doormidden (met een groot, scherp broodmes of met ijzergaren, tip 2). Klop de slagroom stijf met 1 el poedersuiker en de likeur. Verdeel de slagroom op de onderste taarthelft, leg de tweede taarthelft erop. Stuif er poedersuiker overheen er serveer! Tip 1 vouw een vierkant stuk bakpapier in vieren, blijf dubbelvouwen tot een smalle punt ontstaan. Leg de bakvorm ondersteboven, leg het stuk papier met de punt op het midden en knip het uitstekende papier eraf. openvouwen en bingo: een passende bodem voor de vorm! Tip 2 neem een stuk ijzergaren van ca. 60 cm, wikkel de uiteinden om je wijsvinger en ‘zaag’ met de strakgespannen draad de taart horizontaal doormidden.

JMW GAAT PATHÉ THE BABY DINSDAG 28 MEI 2013 Regisseur: Deborah van Dam Indrukwekkende, ontluisterende reconstructie van de onderduiktijd van de Joodse baby Anneke Kohnke (1940), die nu in Amerika leeft. Na de oorlog wordt haar leven bepaald door schuldgevoelens, verpletterend stilzwijgen en een gebrek aan herinneringen. Met behulp van interviews, archieffilmpjes en oude familiefoto’s reconstrueert regisseur Deborah van Dam een spannende zoektocht, waarbij de ene na de andere onthulling opduikt over de eerste vier jaar van haar leven. Een film over een zoektocht die het leven van Anneke Kohnke 70 jaar na dato volledig op z’n kop zet. WIZO-literatuurprijs 2013

Boeken boeien en binden

Elk jaar reikt WIZO de literatuurprijs uit aan de schrijver die onze lezers het best vinden. Kijk op wizo.nl/literatuurprijs wie de WIZO-literatuurprijs 2012 heeft gewonnen. Lees mee voor de literatuurprijs 2013.

• Iedereen kan zich aanmelden, jong of oud, man of vrouw, joods of niet • Doe mee met je leesclub of stel er zelf een samen

• Lees ten minste drie van de zes genomineerde boeken

• Start meteen of later, maar uiterlijk in het voorjaar van 2013.

Meer informatie en aanmelden via wizo.nl/literatuurpris of bel (020) 646 30 17. Volg WIZO op Facebook, Twitter en internet, ook voor evenementen.

de genomineerden

De Duivenhoudsters Alice Hoffman

A.J. Ernststraat 735a, 1082 LJ Amsterdam T (020) 646 30 17 E [email protected] www.wizo.nl/literatuurprijs 59.96.33.077 t.n.v. Stichting WIZO Cultuur

7456-WIZO-210x133-v4.indd 1

Top 10 IDFA

12

publieksfavorieten 20

Nacht over Westwoud Wanda Reisel

Tweede persoon enkelvoud Sayed Kashua

Beste Vriend

Het raadsel Spinoza Irvin Yalom

Verrassing ( verhalen) Etgar Keret

Robert Vuysje

01-11-12 09:59

Regisseur Deborah van Dam is aanwezig om na de film in gesprek te gaan met het publiek Plaats: Verzetsmuseum, Plantage Kerklaan 61A Amsterdam Tijd: 14.00 tot 16.30 uur Entree: € 7,50, direct reserveren en betalen via iDeal of www.joodseactiviteiten.nl Aanmelden: [email protected] / 020-577 65 66. Betalen aan de zaal.

Schrijf je online in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

SEKSUEEILK MISBRU Je n ee m t h et je h el e le ve n m ee

www.joodseactiviteiten.nl

In de media is in de afgelopen maanden regelmatig geschreven over misbruik van minderjarigen. Zo heeft de Commissie Samson onlangs de uitkomsten van haar onderzoek gepubliceerd over misbruik van minderjarigen, die onder de verantwoordelijkheid van de overheid in instellingen en pleeggezinnen zijn geplaatst. Deze berichten kunnen ook bij personen met een Joodse achtergrond pijnlijke herinneringen oproepen. Binnen onze gemeenschap hebben zich immers na de Sjoa situaties voorgedaan waarin jeugdigen werden misbruikt. Ook nu in 2013 kunnen deze pijnlijke zaken voorkomen. JMW en het Sinai Centrum hebben gezamenlijk besloten om actief hulpverlening aan te bieden voor diegenen die daar individueel, dan wel in groepsverband over willen spreken. Indien u behoefte heeft aan een gesprek over ervaringen die u in dit kader heeft meegemaakt (of ervaringen die uw kinderen kort geleden hebben meegemaakt), kunt u zich aanmelden via tel. 020-577 68 88 of een bericht sturen naar [email protected]. Uw aanmelding wordt vanzelfsprekend -zoals al onze hulpverleningscontacten- vertrouwelijk door een maatschappelijk werker van JMW behandeld.

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodsmaatschappelijkwerk.nl

CULTUUR & WETENSCHAP - JOODSE FEESTDAGEN TEKST AVIVA PELS

Een nieuwe jurk voor Pesach? Uitzonderlijk verhaal met wonderlijke afloop

In vele midrasjim (verhalende Joodse verklaringen) verschijnt de navi (profeet) Elyahoe als helper in nood. Hij zou nooit van deze aarde zijn verdwenen en zich weer kenbaar maken voor de komst van de Masjiach (Messias). Bij elke brit mila (besnijdenis) staat een speciale stoel voor hem klaar. Op de Seideravond(en) schenken we een beker wijn voor hem in... in de hoop dat hij zal komen. Maar de onschatbare waarde van de Esjet Chajil, de sterke, traditionele Joodse vrouw, komt ook naar voren in oude verhalen waarin hij een rol speelt. Mondelinge overlevering Naast de oude verhalen, mythen en legenden die Joden elkaar generaties lang hebben doorgegeven zijn er verhalen van de laatste eeuw vastgelegd. Uitzonderlijke gebeurtenissen die een verhaal met wonderlijke afloop opleverden. Een relatief jonge geschiedenis is doorgegeven door Nechama Chranzitsky. Oorspronkelijk afkomstig uit Litouwen (niet ver van de stad Vilnius) beleefde zij haar jeugdherinneringen waarover zij vertelde aan haar schoondochter, die ze op schrift stelde. Grootmoeder & kleindochter In het dorp van mijn schoonmoeder (Nechama) woonden maar een paar honderd mensen. Nechama bezat als twaalfjarig meisje twee jurken: een voor sjabbat en een voor door de week. Haar grootmoeder schonk haar gewoonlijk nieuwe jurken voor Pesach en Rosj Hasjana. De jonge Nechama kon haast niet wachten tot zij een nieuwe jurk kreeg. Toen stierf haar grootmoeder en zij zou tijdens Pesach haar oude jurk moeten dragen. Gevonden voorwerp Op het dorpsplein vond Nechama een buideltje met geld. Ze bedacht dat ze hiervan nieuwe Pesachkleding zou kunnen kopen. Maar haar vader gooide roet in het eten. Hij was een eenvoudige houtbewerker en een eerlijke zakenman. De Halacha (Joodse wetgeving) gebiedt ons een gevonden voorwerp terug te geven aan de eigenaar,

leerde hij Nechama. Haar teleurstelling was groot. In het dorpje maakte haar vader bekend dat er een gevonden geldbuidel kon worden opgehaald door de oorspronkelijke eigenaar, die er een omschrijving van zou kunnen geven. Tot hun ontzetting meldde zich een lokaal bekende gannef (dief), leider van een roversbende. Maar hij kon het voorwerp nauwkeurig beschrijven en Nechama gaf de geldbuidel terug. Geen nieuwe Pesachjurk! Evacuatie Kort daarna brak de Eerste Wereldoorlog uit en vrijwel alle dorpelingen vluchtten naar Vilnius. Omdat deze stad veiliger leek, verbleef men daar gedurende enige tijd. Na terugkeer naar hun dorp (Myshagal) ontdekten de bewoners tot hun ontzetting dat hun bezittingen grotendeels waren verdwenen. De huizen waren geplunderd en beschadigd. Tenslotte… Slechts een huis had alle vandalisme en inbraak volmaakt doorstaan: het huis van Nechama en haar vader. Het was al die tijd bewaakt door de leider van de roversbende. Hij had er steeds op toegezien dat niets uit hun huis zou verdwijnen. Een goede naam De goede naam van Nechama en haar vader was zoals in Misjlee (Spreuken) wordt vermeld: van grotere waarde dan rijkdom. Bron: Conference on alternative Jewish education, Illinois, 1985 Barbara Rush (ed.) The Book of Jewish Women’s Tales, 1994/1997

29

30 JMW - EITZES VAN ESTHER TEKST ESTHER SCHOLTENS

Een verhaal van twee levens: In deze rubriek geeft Esther Scholtens een kijkje in haar werk als maatschappelijk werker bij JMW. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op voorbeelden uit de praktijk, maar zijn uiteraard geanonimiseerd.

Kun je elkaar als familie vrij laten? Man, 72 jaar: Mijn broer en ik hebben zolang ik me kan herinneren een moeizame relatie. Hij is zeven jaar ouder dan ik en is degene die voor de oorlog onze biologische ouders nog heeft gekend. Hij werd in 1934 geboren en ik in 1941. Tijdens de oorlog was ons gezin op verschillende adressen ondergedoken. Mijn ouders werden in 1943 verraden en op transport gesteld. We hebben ze nooit meer teruggezien. Mijn broer kwam na de oorlog bij een Joodse oom terecht en ik bleef bij mijn onderduikouders. Ik schrijf uiteindelijk, omdat er een zware juridische strijd is gevoerd tussen de Joodse oom en mijn onderduikouders. De Joodse voogdijinstelling ‘l Ezrath Hajeled’ vond dat ik in een Joods gezin moest opgroeien, terwijl mijn onderduikouders mij niet wilden laten gaan. Hoe dan ook, mijn broer heeft een totaal andere jeugd gehad dan ik want hij leefde in de stad, ging naar Joodse les, maar werd ook overstelpt met verhalen over oorlog en vervolging. Ik woonde op een boerderij, wist ternauwernood wat Jodendom was en de oorlog was een gedane zaak. Daar werd niet of nauwelijks over gesproken. Mijn broer en ik zagen elkaar eenmaal per maand. Dan ging ik een weekend naar Amsterdam, of kwam hij een paar dagen naar ons dorp. Ik voelde me helemaal niet thuis in het gezin van mijn oom. Hij was in mijn ogen een vreemde vogel die dagen achtereen achter het raam een pijp zat te roken. Mijn tante was een levendige vrouw die haar gezin met drie kinderen vol overgave bestierde. Mijn broer voelde zich daar als een vis in het water, maar ik merkte dat hij zich op onze boerderij niet prettig voelde.

Naarmate we ouder werden namen de bezoekjes af, totdat ze helemaal stopten. Onlangs nam mijn broer weer contact met mij op. Hij wil naar Auschwitz om daar kaddiesj te zeggen voor onze ouders en ik moet mee. Daar heb ik direct nee op gezegd! Wat heb ik daar te zoeken? Ik weet niet eens wat dat is, kaddiesj. Nu is mijn broer kwaad. Ik heb een mail van hem ontvangen waarin hij me beschuldigt van verraad en schrijft dat ik geen respect heb voor de nagedachtenis van onze ouders. Ik sta op het punt het contact met mijn broer op te zeggen. Hij kan mijn keuze blijkbaar niet accepteren. Als je elkaar als familie niet vrij kan laten, wat is familie dan waard?

Eitze Laat ik bij het eind van uw brief beginnen. Uw broer en u zijn boos op elkaar. Ik vermoed dat u zich beiden onbegrepen voelt. Vanuit het perspectief van uw broer bezien is het ondenkbaar dat een zoon geen kaddiesj (gebed voor de doden) voor zijn vermoorde ouders wil zeggen. Van uw kant bekeken getuigen de verontwaardiging van uw broer en zijn beschuldigingen aan uw adres van weinig empathie. Hij heeft blijkbaar geen kaas gegeten van uw belevingswereld. En volgens mij is dat precies wat er spaak loopt. U heeft beiden een totaal verschillend referentiekader van waaruit u de oorlog en het verlies van uw ouders bekijkt. Het enige wat de relatie tussen u en uw broer kan herstellen is kennis van en begrip voor de onderlinge verschillen.

31

mijn broer en ik

Wanneer u bij mij in de spreekkamer zou zitten zou ik u vragen: ‘Waarom wil uw broer dat u meegaat naar Auschwitz?’ Laten we even aannemen dat u dan zou antwoorden: ‘Hij vindt dat we onze ouders moeten herdenken.’ Ik: ‘En waarom is dat zo belangrijk voor hem?’ Ik weet niet wat u dan zou antwoorden, maar ik vermoed of hoop het volgende: ‘Hij heeft herinneringen aan hen, hij heeft zijn leven lang verhalen over oorlog en vervolging gehoord. Hij is naar Joodse les geweest en weet wat kaddiesj is...’ Juist. Zo bekeken is het helemaal niet vreemd dat hij hen in Auschwitz wil herdenken, toch? Bovendien wil hij die ervaring delen met het andere kind van zijn ouders, namelijk zijn broer. Stel nu eens dat uw broer bij mij in de spreekkamer zat. Ik zou hem vragen: ‘Hoe komt het eigenlijk dat uw broer niet meewil naar Auschwitz? Welk beweegreden zit daar achter?’ In het beste geval zou uw broer zeggen: ‘Hij heeft onze ouders nooit gekend. Hij is zonder oorlog, vervolging en Jodendom opgevoed. Het staat te ver van zijn roots.’ Ik zou daar als maatschappelijk werkende aan toevoegen: ‘Bovendien is hij gered door zijn onderduikouders. Het kan zijn dat zijn loyaliteit naar hen hem ervan weerhoudt met u mee te gaan. Een andere mogelijkheid: Hij heeft zo

weinig met zijn oorlogsverleden en het verlies van zijn familie gedaan, met andere woorden: hij is nooit aan verwerking toegekomen, dat nu naar Auschwitz gaan een te grote stap is. Wat als de emoties die u al jaren onder ogen ziet, hem ineens overvallen?’ Kortom, de wens van uw broer om samen met u uw ouders te herdenken is heel begrijpelijk en uw keuze om niet mee te gaan in feite ook. Het is soms niet eenvoudig een emotionele kwestie vanuit het perspectief van een ander te bekijken. Hoe tegenstrijdig het ook lijkt, daarvoor moet u juist een beroep doen op uw ratio/verstand. Bekijk de situatie van een afstandje en blijf vooral niet hangen in woede en verontwaardiging. Dat is contraproductief en zal de relatie tussen u en uw broer onmogelijk maken. Dan is de keuze om het contact helemaal te verbreken inderdaad snel gemaakt, terwijl een broer met wie u zo nu en dan, in een ontspannen sfeer, een kopje koffie kunt drinken, soms al heel veel waard is. Herkent u zich in bovenbeschreven situatie? Neem dan gerust contact met JMW op. Een aantal gesprekken met een maatschappelijk werkende kan helpen de relatie tussen u en een familielid in stand te houden en zelfs te verbeteren.

Pijnlijke verrijking In de nasleep en verwarring van menselijk geweld kunnen relaties scheef groeien. Pijn gaan we liever uit de weg. Toch is het goed om de confrontatie aan te gaan, al vraagt dat veel moed. Sommige traumaverschijnselen kunnen hardnekkig zijn. Maar innerlijke relaties kunnen worden geheeld. Psychiater Fedia Jacobs (Sinai Centrum) schreef er een aangrijpend, hoopgevend en bevrijdend boek over: ‘Pijnlijke verrijking: rouw en herboren relaties in de slagschaduw van oorlogsgeweld’. € 14,95 ISBN: 978-90-77557-93-8 of bij Uitgeverij Totemboek, ook bij bol.com te bestellen.

Fedia Jacobs houdt een inleiding op 14 april in het West-Indisch Huis in Amsterdam: zie achterzijde.

32 JMW - BSP

Benjamin Servicepaket Voor € 17,50 per jaar kunt u lid worden van het Benjamin Service Pakket. Met dit (gezins) lidmaatschap kunt u gebruik maken van allerlei aanbiedingen, zorg en gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op www.benjaminservicepakket.nl. Naast de algemene diensten hebben wij ook een aantal ‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en In je nopjes aan de knopjes.

Nieuwe prijzen JMW a la carte De prijs van de maaltijden van JMW a la carte zijn per 1 februari verhoogd naar € 18,– per maaltijd. Bent u lid van het BSP dan krijgt u € 3,50 korting op de maaltijd tegen inlevering van een strip van uw strippenkaart. De strippenkaarten zijn te verkrijgen bij JMW afd. 50+. 020-577 65 88

Sari’s Kookpunt Een door u zelf samengestelde maaltijd bij u thuis en persoonlijk voor u bereid. Voor € 7,50 en de ingrediënten. Informatie op www.benjaminservicepakket.nl of 020-577 65 88

Vrijwilliger gezocht Wij zijn op zoek naar mensen die het leuk vinden om voor iemand te koken tegen een kleine vergoeding. Sari’s Kookpunt zoekt nieuwe vrijwilligers. Informatie bij [email protected] of 020-577 65 88

Gastvrouw gezocht Wie vindt het leuk om iedere dinsdag avond gastvrouw/ heer te zijn bij JMW a la carte. Zelfstandige ouderen kunnen om 17.00 uur gezamenlijk eten in Beth Shalom. De gastvrouw/ heer heeft tot taak om het geld voor deze maaltijd te innen. Wij bieden u een heerlijke gratis maaltijd. Informatie bij [email protected] of 020-577 65 88

Informatie bij JMW afd. 50+ 020-577 65 88 van maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 17.00 uur of via e-mail [email protected]. U kunt zich ook direct aanmelden via onze site of door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin. Stuur deze naar JMW o.v.v. Lidmaatschap Benjamin Service Pakket. Bent u lid en wilt u gebruik maken van een van onze diensten dan kunt u bellen naar bovenstaand telefoonnummer. Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring Ledenservice 0900-1866 (onze samenwerkingspartners). Binnen 48 uur wordt u verder geholpen door de desbetreffende dienstverlener.

Sari’s kookpunt Voor 65+ers

Een lekkere warme maaltijd door uzelf samengesteld bij u thuis gebracht

www.benjaminservicepakket.nl

JMW - ACTIVITEITEN

33

TEKST KARIEN ANSTADT

Woudschoten... een begrip! Belevenis-verademing-(h)erkenning en thuiskomen

Dit schreef iemand ons die aan een van de gespreksgroepen voor de naoorlogse generatie had deelgenomen. Eind jaren ’70 verscheen er een artikel van een jonge Joodse journaliste, Helene Weijel, in de Haagse Post over het opgroeien bij ouders die vervolgd waren geweest. Het was een artikel waarin veel Joden, geboren tussen 1945 en 1955, zich herkenden. Het was de start van de bewustwording van de na-oorlogse generatie. Natuurlijk pikten wij als JMW-ers deze signalen ook op. JMW had altijd al zorg gedragen voor diegenen die de oorlog als volwassene hadden meegemaakt. Halverwege de jaren ‘80 gingen wij ons in toenemende mate inzetten voor de na-oorlogse generatie en voor diegenen die kind waren tijdens de oorlog. In 1990 vond een grote conferentie voor de na-oorlogse generatie plaats. Het was een driedaagse bijeenkomst in Woudschoten en de opkomst was enorm. Deelnemers konden meedoen aan gespreksgroepen, workshops en natuurlijk veel met elkaar kletsen, dansen en lekker eten. Woudschoten werd een begrip. Er werden vele contacten gelegd en (liefdes)relaties aangegaan. Negen maanden later werd er zelfs een Woudschoten-kindje geboren. Joodse cafe’s Op veel plaatsen in Nederland werden Joodse cafés opgezet om elkaar informeel te ontmoeten. Er werd in groepen gepraat over alles wat met Joods zijn te maken had; oorlog,vergeelde foto’s, angsten, relatie met ouders, niet durven zeggen dat je Joods bent, wantrouwen naar mensen, antisemitisme, Israël, geheimen in het gezin, intieme relaties, opvoeding kinderen, scheidingen... noem maar op. Velen voelden zich emotioneel weggecijferd. Hoewel ze in materiele zin vaak niets te kort waren gekomen, hadden ze altijd het gevoel gehad in de schaduw te staan van wat hun ouders hadden meegemaakt. Het was een verademing om te horen dat er eigenlijk niets mis met je was, maar dat het hoorde bij een tijdgeest, waarbij vaak beschadigde ouders moeite hadden hun leven weer op te pakken. Ze

hadden geen ruimte voor de emoties en ontwikkeling van hun kind. In 1992 volgde de conferentie voor de ondergedoken kinderen, eveneens met gespreksgroepen. Ook voor hen was Joodse identiteit een belangrijk thema, maar ook: het aangaan van bindingen en de relatie met kinderen en kleinkinderen, Gedurende tien jaar, van 1990 tot 2000 kwamen we jaarlijks bijeen in Woudschoten met steeds nieuwe gespreksonderwerpen en interessante sprekers. Nu, in 2013, zijn we benieuwd hoe het iedereen vergaat en verheugen we ons er op iedereen weer te zien. Voor wie wil, gaan we een beetje terugkijken naar toen, maar het accent ligt vooral op nu en de toekomst. Er zijn diverse workshops en lezingen. We nodigen jullie van harte uit om deel te nemen aan onze speciale bijeenkomst op zondag 14 april. Maar niet alleen oud Woudschotengangers zijn welkom. Heb je ooit deelgenomen aan een gespreks- of schrijfgroep van JMW, en vind je het leuk om elkaar weer te ontmoeten meld je dan aan. Kon je er nooit bij zijn, maar ben je alsnog geïnteresseerd? Natuurlijk ben je dan ook zeer welkom. De bijeenkomst wordt gehouden op een prachtige locatie in het centrum van Amsterdam: het West-Indisch Huis. Voor meer info zie ook deze achter pagina. Heb je nog vragen of suggesties laat het ons weten, tel 020-577 65 66 of [email protected]

34 ACTIVITEITEN - AGENDA

ALMERE

Samen koken

Di Z’n Koffie 13 maart Verkoop van 2e hands cd’s, dvd’s en boeken, iedereen kan zijn/haar cd’s, dvd’s of boeken te koop aanbieden. 27 maart i.v.m. Pesach zijn wij woensdag gesloten. (zie vrijdag 29 maart) 29 maart LET OP: vrijdag i.p.v. woensdag, Pesach matsebrunch met gremsjeliesj en

Wie wil er een aantal kooklessen geven voor ouderen met weinig kookervaring. Het gaat vooral om vleesgerechten. Of bent u degene die als cursist mee wilt doen? Laat het mij weten! Mireille Oei: [email protected] 020-577 65 88

APELDOORN HaMakor geen JMW groep Koffieochtend Iedere eerste en derde donderdag van de maand van 10.30 - 12.30 uur V&D Velperplein, Arnhem Aanmelden: Fred Senator 057-554 23 15

BREDA

iedereen maakt er wat lekkers bij. 10 april Ilanit v/d Zon van het adviesbureau

Finjan Koffie ochtend

Innerstyles (voor uiterlijke presentatie en

Reünie ‘Woudschoten’

Elke tweede woensdag van de maand

imago) geeft ons advies met stijlanalyses.

14 april Voor deelnemers aan de Woud-

Vanaf 10.30 tot 12.00

We beginnen precies om 10.00 uur.

schoten Conferenties voor de naoorlogse

Matze brunch op zondag 31 maart

17 april JMW film vertoning en nagesprek

generatie maar ook voor de mensen die

Van 11.00 tot 13.00 uur

over Het 4 mei gevoel en de tijdsgeest

gespreksgroepen/cursussen bij JMW

Aanmelden verplicht voor de matze brunch

27 april Bingo! We beginnen om 10.00 uur

hebben gevolgd Inspirerende workshops

bij Joop 076-542 22 78 of [email protected]

en gaan door tot 12.00 uur.

over toen en nu.

Bijeenkomsten iedere woensdag vanaf

Gespreksgroepen, lezing,

Bejachad Matze Brunch

9.30 uur inloop koffieochtend in de buurt

nterviews

Op donderdag 28 maart

DEN BOSCH

van Parkwijk.

van 12.00 tot 14.00 uur

Informatie en opgave: Judith Heslenfeld

In het prachtige West-Indie huis

Aanmelden verplicht

036-532 81 35 en Yvonne Zurel

Amsterdam van 13.30 tot 18.00 uur

Telefoon Ingrid 073-521 48 05

036-549 04 05

Informatie en aanmelden:

[email protected]

[email protected]

AMSTERDAM

020-577 65 66

Afdeling 50+

DEN HAAG Mitzwe Bar

28 maart Matzelunch

Nieuw elke tweede zondag van de maand

Van 12.00 tot 14.00

ARNHEM

Zondag 10 februari bijeenkomst

Beth Shalom Kastelenstraat 80,

Sjmoes-Inn geen JMW groep

Aanvang 10.30 tot 12.00 uur

Amsterdam

Koffieochtend

Zondag 10 maart van 10.30 tot 12.00 uur

Aanmelden en informatie:

Bijna iedere derde vrijdag van de maand

Let op: Matze Brunch op

[email protected] of 020-577 65 88

van 10.00 - 13.00 uur

Donderdag 28 maart van 13.00 tot

Iedereen is welkom

15.00 uur

17 april Dagtocht

Kosten € 2,–

U moet zich hiervoor aanmelden bij

Aanmelden en informatie:

Aanmelden: Channa Alliki 055-542 08 63

Betty Braat 0172-430 628, of

[email protected]

of [email protected]

[email protected]

020-577 65 88

Alle bijeenkomsten zijn in de Brasserie van het nieuwe mr L.E. Visserhuis in Den Haag

HAARLEM / BLOEMENDAAL Tsevet

JMW gaat Pathé

- 28 mei van 14.00 tot 16.30 uur

The Baby

28 maart Matzemaaltijd met heerlijke gerechten 16 april JMW film vertoning en nagesprek over Het 4 mei gevoel en de tijdsgeest

Plaats: Verzetsmuseum, Plantage Kerklaan 61A Amsterdam Tijd: 14.00 tot 16.30 uur Entree: € 7,50, direct reserveren en betalen via iDeal of www.joodseactiviteiten.nl Aanmelden: [email protected] / 020-577 65 66 Betalen aan de zaal

21 mei Interessante bijeenkomst 23 juni Wandelen in Amsterdam met Daniël Metz met als thema Lief en Leed aan de Jodengrachten Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur Informatie: 023-526 22 81, of [email protected]

35

Gezocht vrijwilliger voor de Gooise Nesjomme! Lijkt je het leuk om een maandelijkse koffieochtend te organiseren samen met drie anderen in Hilversum? Ben je een goede gastvrouw of heer en vindt je het leuk om over een cultureel programma na te denken? Neem dan contact op met Barbara Tanenbaum via [email protected], of via 020-577 65 66 voor meer informatie, of kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder ‘vacatures vrijwilligerswerk’

VENLO 31 maart Pesachlunch Aanvang: 12.00 uur Hotel Wilhelmina Venlo Aanmelden: [email protected], of 020-577 65 66. Kosten € 15,–

ZAANDAM Koffiebijeenkomst

HEILOO

ROTTERDAM

29 maart Gezellige matzebrunch met

Tsafon

Joffie Koffie

veel lekkers

31 maart Matzebrunch met heerlijke mat-

27 maart i.v.m. Pesach zijn wij woensdag

1 mei Sjmoesochtend

zes met beleg

gesloten (zie donderdag 28 maart)

29 mei Marga van Praag geeft een lezing

17 april Gezellige bijeenkomst

over het door haar geschreven boek onder-

22 mei Wees welkom bij deze gezellige

28 maart donderdag i.p.v. woensdag de Pesach matsebrunch

bijeenkomst

17 april JMW film vertoning en nagesprek

26 juni Sjmoesochtend

19 juni Leuke bijeenkomst met een film ter

over Het 4 mei gevoel en de tijdsgeest

afsluiting van het seizoen

22 mei Koffieochtend met een bezoek

Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start

steund met liedjes van Max van Praag

van de Jonet vrijwilliger uit Rotterdam,

ZWOLLE

Maurice Mol

28 maart Weer een gezellige Pesach matze-

bijeenkomsten 20.00 uur, behalve Pesach

brunch met salades en matzes in Zwolle.

(31 maart) om 13.00 uur

Bijeenkomsten iedere derde woensdag

Informatie: Judith Heslenfeld via

Informatie: 072-533 31 27, of

van de maand van 10.30-12.30 uur LJG

[email protected]

[email protected]

Rotterdam. Informatie: 0180-314 539

HEERENVEEN

Bijeenkomsten iedere laatste woensdag van de maand van 10.00 tot 12.00 uur

Sjemoe’ot

Café Jom Risjon (Koffie op zondag)

Informatie: Erna Houtkooper-Barend

3 april Matzelunch Aanvang 12.00 uur

Een NIEUWE NAAM voor de extra koffie-

06-224 731 71

10 april JMW film vertoning en nagesprek

middag (Koffiekrans) in Rotterdam!

of [email protected]

over Het 4 mei gevoel en de tijdsgeest

Wat? Speciaal voor 70+ers. Heeft u be-

8 mei Jom Jeroesjalajiem - Galit Tuvya en

hoefte aan meer gezelligheid?

Janet vd Molen

U bent van harte welkom op deze nieuwe

12 juni Boottocht Aanvang 9.30 uur

sjmoesochtend voor iedereen met een

Gezellige en informatieve bijeenkomsten

Joodse achtergrond.

op de tweede woensdag van de maandag.

Waar? Bij het oude Joodse verzorgingshuis

Informatie: http://smoezen.Israël-online.nl

te Rotterdam

Aanmelden: Gineke van Dam

Adres: Laurens Blijdorp

0514-541 193, of

Schimmelpenninckstraat 31

[email protected]

3039 KS Rotterdam 1ste verdieping (bij het restaurant)

HILVERSUM

Wanneer? Elke eerste zondag van de

Jom Hasjoa-herdenking

Gooise Nesjomme

maand van 11.00 tot 13.00 uur.

We danken wederom de besturen voor het vertrouwen om namens alle Joodse organisaties in Nederland de Jom Hasjoa-herdenking te organiseren. Dit jaar is de herdenking gepland op: zondagavond 7 april om 19 uur wederom in de Hollandsche Schouwburg, Plantage Middenlaan 24 te Amsterdam

28 maart (LET OP gewijzigde datum en locatie!) Matze koffie in St. Joseph

Voor meer informatie en aanmelding

25 april huiskamerkoffie

kunt u contact opnemen met:

23 mei excursie naar de synagoge van

Frieda van Koot 015-262 39 40 of

Alkmaar!

06-23179105, of met Engeline Lermer

27 juni Koffie Nesjomme in St. Joseph

010-437 49 04 of 06-300 084 10

(LET OP gewijzigde datum en locatie!) Bijeenkomsten iedere derde donderdag van de maand, mits anders vermeld. Informatie: Edith Bernards-Baas 035-541 47 50, of [email protected]; www.gooisenesjomme.nl

36 JMW - ACTIVITEITEN

Groepen en Cursussen Joodse identiteit, lust? Last? Deze gespreksgroep is bedoeld voor mensen met een Joodse achtergrond die met elkaar van gedachten willen wisselen over belangrijke thema’s zoals: Joodse identiteit, familie, relaties en het dagelijks leven. In deze groep zullen de thema’s worden bekeken met de bril van nu, vanuit het besef dat iedereen zijn eigen geschiedenis met zich meedraagt. Door herkenning van de verhalen van anderen is het de bedoeling dat je meer inzicht krijgt in je eigen situatie. Zes bijeenkomsten één keer per twee weken, kosten € 45,–

Joodse cultuur op één zondag Leren over het dagelijkse Jodendom van geboorte tot graf en alles er tussenin. Kosten € 22,50, inclusief lunch

Kind in de oorlog, 65 jaar later De oorlog is zo lang geleden, maar gevoelsmatig zeker niet. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt, kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van angst, onveiligheid, eenzaamheid en gemis aan dierbaren ervaren. Als je dit herkent, praat dan mee in een groep van gelijkgestemden, waarbinnen je je veilig kunt voelen. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Naoorlogse Generatie groep Hoe kun je last hebben van de oorlog van je ouders? Je hebt de oorlog zelf niet meegemaakt, maar je bent wel opgevoed door ouders die zelf vervolgd werden en veel familie hebben verloren. Wat heeft dat voor invloed op je (intieme) relaties, je stemmingen, je maatschappelijk functioneren, je Joodse binding? Door met elkaar van gedachten te wisselen kun je een beter inzicht in je eigen situatie krijgen. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Kinderen van Joodse vaders Je hebt een Joodse vader en een niet Joodse moeder en voelt je niet geaccepteerd in de Joodse wereld. Vaak voel je je solidair met de Joden, maar tegelijkertijd heb je soms het idee dat je een buitenstaander blijft. Hoor je nu bij de Joodse wereld of de nietJoodse wereld? Waar ligt je loyaliteit? Hebben anderen dat ook, hoe gaan ze er mee om? Wil je meepraten, meld je dan aan. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Help! Ik ben met een Israëli getrouwd... Voor iedereen met een Israëlische partner. Een relatie met iemand uit een ander land, Israël, kan vaak inspirerend en verrijkend zijn. Maar soms zijn de verschillen in cultuur zo groot dat je elkaar niet meer goed begrijpt. Het wordt dan een uitdaging om goed met elkaar te blijven communiceren. Wordt er veel geschreeuwd of juist gezwegen? Begrijp je elkaars lichaamstaal? Zijn er misverstanden over het Iwriet of Nederlands taalgebruik? Moet je altijd stipt op tijd komen of mag het een uurtje later worden? Komt de familie uit Israël (te) vaak logeren of is de Israëlische familie (te) gastvrij? Word je als nietJoodse vrouw geaccepteerd? Worden de kinderen verwend of juist te strak gehouden? Over deze dilemma’s gaan we met elkaar in gesprek. Partners zijn ook welkom. Vier bijeenkomsten, kosten: € 30,–

www.joodsmaatschappelijkwerk.nl > Gespreksgroepen en Cursussen

37

Foute man; heb ik weer... Als liefde meer verdriet dan vreugde brengt en het lukt je niet om los te laten. Je gevoel voor eigenwaarde en (zelf)inzicht zeggen je: houd er mee op... maar je blijft toch ‘hangen’... Herken je bovenstaande? Heb je dit (vaker) meegemaakt. Ben je bang om een nieuwe relatie aan te gaan, die weer kan mislukken? Deze gespreksgroep bekijkt, stap voor stap hoe je de aantrekkingskracht van ‘foute’ mannen kunt herkennen. Wat maakt dat je voor hem valt en hoe komt het dat je jezelf wijsmaakt dat hij echt van je houdt? Hoe kun je loslaten en niet weer in deze valkuil stappen? Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Ik hier, mijn familie daar... • Je zoon woont in Israël en je mist je kleindochter • Je vader is ernstig ziek en je kan niet bij hem zijn • Je kan niet helpen bij de bevalling van je zus • Op Joodse feestdagen en andere highlights ben je er niet bij • Je kan niet passen op je kleinkind We zijn kosmopolieten, reizen de wereld rond en wonen ver weg van familie en vrienden. Het kan je leven verrijken, maar het heeft ook een keerzijde. Hoe ga je om met gevoelens van eenzaamheid, schuld en twijfels als je ouders of (klein)kinderen in het buitenland wonen?

Al deze dilemma’s gaan we in een groepsgesprek uitdiepen. Je hoort hoe anderen er mee om gaan en komt misschien tot nieuwe inzichten. Drie bijeenkomsten, kosten: € 22,50

Deel je ervaring! Heb je deelgenomen aan één van de groepen of cursussen en wil je je ervaringen met anderen delen? Schrijf het ons: [email protected]

Informatie en aanmelden Mail naar [email protected] of bel naar Marianne Fuchs 020-577 65 66. Voorafgaand aan de groep vindt een kennismakingsgesprek plaats.

GROEPSWERK TEAM

De tekengroep is op zoek naar nieuwe mensen. Iedere maandagochtend tussen 10.30 en 12.30 uur wordt er getekend (zonder begeleiding). Huis van de Wijk, A.J. Ernststraat 112 1082 LP Amsterdam. Kosten € 1,– per keer Informatie: 020-577 65 88

Meld je aan voor de nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de twee maandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

38 JONET TEKST KEMAL RIJKEN FOTOGRAFIE WIRJO HARDJONO

Het bruisende bad dat Jonet heet Bij babbelen onder het genot van kosjere natjes en droogjes

Online werken heeft grote voordelen zoals de snelheid waarmee je kunt communiceren met elkaar en het bereik dat je hebt om informatie met grote groepen mensen te delen. Maar online werken heeft ook een nadeel: je ziet de mensen uit je netwerk bijna nooit in het echt. Om een quote van de binnenkort aftredende koningin Beatrix te gebruiken: mensen communiceren met elkaar door middel van korte berichtjes en persoonlijk contact vervaagt. Natuurlijk hoeft het niet zo negatief te zijn als de Majesteit schetst, maar soms is het fijn als je elkaar in levende lijve kunt treffen.

Museum te komen. Daar zouden we de site presenteren en het glas heffen op ons mooie project. De organisatie van een dergelijke avond heeft veel om handen. Niet alleen moet je mensen uitnodigen, je moet er ook voor zorgen dat de catering klopt (zeker zeshonderd kosjere hapjes), dat de techniek in orde is en de inhoudelijke aankleding van de avond klopt. Met hulp van bestuursvoorzitter Hans Vuijsje, leden van het kernteam – Michel Kotek en Anat Harel – en de mensen van het JHM is het gelukt om terug te kunnen kijken op een fantastische avond die velen niet zullen vergeten.

Bij Jonet proberen we hier een goede modus operandi in te vinden. Los van mailen, Facebooken, Whats Appen en Twitteren, spreken we ook daadwerkelijk met elkaar af. Op donderdag 7 februari was er zo’n moment: de grote lanceringsborrel van Jonet. Van te voren hadden we zeker 150 mensen uit organisaties van Joods Nederland uitgenodigd om naar het museumcafé van het Joods Historisch

Na zeven uur ’s avonds druppelde het museumcafé langzaam vol. Omdat Jonet een platform wil zijn voor alle Joodse gezindten hebben we een variëteit aan mensen uitgenodigd. Van gelovig tot niet-gelovig en van links tot rechts. Ook was er een aantal vrienden van Joods Nederland aanwezig die uiteraard interesse hebben in Jonet. In totaal kwamen er zeker honderd mensen op de borrel af.

39

Oude bekenden zagen elkaar weer, schudden handen en babbelden bij onder het genot van kosjere natjes en droogjes. Op de achtergrond klonk klezmermuziek van het duo Kochawiem. Rond half acht hield voorzitter Hans Vuijsje zijn speech waarin hij het karakter van Jonet benadrukte. ‘Jonet is een ontmoetingsplek voor iedereen die zich verbonden voelt met de Joodse gemeenschap. Of je nu Joodse ouders hebt of niet, iedereen met een Joodse achtergrond is welkom. Jonet is tolerant en vrijblijvend. Jonet verbindt en verdeelt niet. Daarnaast is Jonet vernieuwend en verbindt het oude en nieuwe organisaties’, aldus Vuijsje. Vervolgens was het mijn beurt om op een groot scherm de site aan het publiek te laten zien. Het is altijd leuk als mensen belangstelling hebben voor wat er is gemaakt. Iedereen was één en al oor. Na de homepage, nieuwsberichten, agenda-pagina en donatietool te hebben doorgenomen, was het tijd voor onze Facebook-pagina.

KEMAL RIJKEN OVERHANDIGT EEN FLESJE PROSECCO AAN JOLANDE DROP

Op Facebook kunnen mensen ons volgen door onze pagina aldaar te ‘liken’. Je zegt dan dat je de pagina ‘leuk’ vindt en hem wilt blijven volgen. Toevallig hadden we op donderdag de honderdste ‘like’ al binnen. Facebooker en JMW-mede-werker Jolande Drop was de gelukkige. Onder de klanken van de oude spelshowtune van Prijzenslag riep ik Drop naar voren. Verrast en verbaasd kwam ze naast me staan. Ze kreeg een flesje kosjere prosecco en was zo blij als een kind. Toen ze weer het publiek inliep, was het de beurt aan Michel Kotek om de vriendensite Jingles te presenteren. Ook dat ging goed. De rest van de avond stond in het teken van het bruisende bad dat Jonet heet. Het was geweldig om iedereen in levende lijve te ontmoeten. Mensen: bedankt voor jullie gezelschap. Waarschijnlijk komen we elkaar weer virtueel tegen op Jonet.nl.

ROSE SPIJKERMAN EN LISE VAN DEN ANKER

VOOR IEDEREEN MET JOODSE ACHTERGROND • Gratis tot 1 mei • De nieuwste functies • Veilig & vertrouwd

[email protected]

Op Jingles maak je nieuwe vrienden en ontmoet je oude bekenden Bepaal zelf of je alleen voor vriendschap gaat, of meer. Jingles focust zich op Nederland, België en Duitsland en is tweetalig (NL en ENG). Schrijf je nu gratis in en maak maandelijks kans op een gratis abonnement.

I’m waiting to meet you!

www.jonet.nl/jingles Powered by JMW

JMW - JOODSE VRIENDEN

41

Sjoek Klein Joods koor in Zwolle zoekt

Marietje de Haan, ondergedoken bij Pierre

rolmodellen zijn Ofra Haza & Noa

dirigent en leden

en Lien van Heur op de Hoogstraat, Mariet

(Achinoam Nini).

Kachol Lawan is er voor iedereen die zich

Rotteveel uit Rotterdam (?), gewoond bij

Zoek bandleden, zangles, PR, manager,

verbonden voelt met het Joodse leven.

moeder en dochter Worms in de Veld-

producer, webdesigner, videodirector.

We zingen op donderdagavond van 20.00-

straat en Sjaantje (achternaam onbekend),

[email protected]

22.00 uur. Koorervaring is niet nodig.

gewoond bij Sjang en Bertha Jacobs, Rijks-

Merci, Pauline

contact: [email protected]

weg. Mijn naam is Abraham Rosenberg, na

Welkom zondag 14 april bij een optreden

de oorlog in Baarlo bekend als Broertje of

Wie gaat er mee naar Joods Berlijn?

in de synagoge 15.00 uur na de rond-

Paul Gielen, ondergedoken bij de dames

In het najaar van 2013 wil JMW een reis or-

leiding.

Gielen op de Veldstraat; mijn broer Wim

ganiseren naar Joods Berlijn. We gaan van

(Salomon) was ondergedoken bij Neel en

maandag t/m vrijdag en zullen de nadruk

Ondergedoken in Baarlo (lb.)

Dora Berben in de Vergelt.

leggen op de vele oude en nieuwe Joodse

In het Noord Limburgse dorp Baarlo

Reacties graag naar

locaties. Denk bijvoorbeeld aan het Joods

hebben Joodse kinderen ondergedoken

[email protected]

museum, de ‘nieuwe’ synagoge in de Oranienburgstrasse met het Judaïca centrum,

gezeten waarover tot op vandaag niet gesproken wordt. Graag zou ik met hen in

Zangeres/buikdanseres

en natuurlijk het Holocaust monument.

contact komen om ervaringen uit te wis-

wil professionaliseren

Tevens brengen we bezoeken aan het

selen en om eventueel een bijeenkomst te

Zangeres/buikdanseres wil professiona-

Joods cultureel centrum van de Joodse

organiseren. Enkele namen van kinderen

liseren en songs, albums in het Arabisch,

gemeente en het Joods verzorgingshuis.

die in Baarlo waren ondergedoken, of er in

Hebreeuws, Jemenitisch uitbrengen. Ik ben

Natuurlijk is er tijd om te shoppen op de

ieder geval na de oorlog nog enkele jaren

Nederlandse met de zielsurgentie om in

beroemde Kurfurstendam en het grootse

gewoond hebben (het is niet zeker of dit

deze talen te zingen. Wil mix maken van

warenhuis van Europa KDW.

allemaal Joodse kinderen waren): André

motieven van deze roots, bijbelse teksten,

Bent u geïnteresseerd neem dan contact

(achternaam onbekend) uit Amsterdam,

sufi gebeden, Jemenitische melodieën,

op met Mirjam Samson:

ondergedoken bij bakker Jacques en

ritmes met moderne beat en mijn persoon-

[email protected]

Johanna Janssen in de Dorpsstraat,

lijke reis verpakt in de woestijnwind. Mijn

of 020-577 65 66

Jingles Jingle 612 Gezocht: Gezellige mensen

Jingle 615 Ondernemende vrouw van 53

tief en nog lang niet aan ’t einde van mijn

(omgeving Amstelveen/Amsterdam) om

met een Joodse achtergrond, niet religieus,

bestaan. Ik woon in Amsterdam.

de zondag nog leuker te maken. Ik ben

zou het leuk vinden om een man te ont-

een vrouw van 59, hou van films, theater,

moeten in of rond Amsterdam. Ik ga graag

Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep.

steden bezoeken, wandelen en natuurlijk

naar de film, het theater, een tentoonstel-

Wij plaatsen uw berichtje gratis in de

lekker eten! Tot ziens!

ling en naar buiten, lekker wandelen of

volgende Benjamin en zenden de binnen-

fietsen. Leuk als je reageert!

gekomen reacties aan u door.

zeer vitaal, brede culturele belangstelling,

Jingle 616 Ik zoek als 72 jarige weduwe

Wilt u reageren op een van de oproepen,

mobiel, tikkeltje dominant, zoekt kennis-

contact met een Joodse man omdat ik voel

stuur ons uw brief in een gesloten envelop

making met een wat jongere vrouw met

dat dit past bij het zoeken naar verbinding

met linksboven in de hoek het nummer van

charme, warmte en geestelijke bagage,

met mijn roots. Er is altijd herkenning bij

uw keuze. Wij sturen uw gesloten

voorkeur Amsterdam.

ontmoetingen met Joodse vrienden. Mijn

envelop door aan de geadresseerde.

vader komt uit een Portugees Joodse fami-

‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

Jingle 614 Vrouw 74 jaar zoekt leuke

lie maar is door omstandigheden katholiek

De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amster-

mensen om mee te corresponderen.

geworden. Ik heb een jonge krachtige

dam’ of per mail [email protected].

vrouwelijk uitstraling, ben o.a. beelden ac-

www.joodsevrienden.nl

Jingle 613 Een wat oudere heer (89),

42 JMW BUREAUS

Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond op afspraak 020-577 65 77 [email protected] Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026-445 12 89 [email protected]

COLOFON De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (92) verschijnt in juni 2013. Hoofdredacteur Michel Kotek

Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070-355 56 72 [email protected]

Redactie Karien Anstadt, Marianne Fuchs, Esther Scholtens, Jolan Toff en Jacqueline de Boer (secretariaat), Lea van Coeverden (tekstcorrectie).

Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040-243 45 45 [email protected]

Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam Tel. 020-577 65 18 (redactie) Tel. 020-577 65 66 (abonnementadministratie) E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info

Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur woensdag 9.30 - 11.30 uur 053-431 85 02 [email protected]

Advertentieverkoop Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235

Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected] Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010-466 86 66 [email protected]

Vormgeving Dickhoff Design, Amsterdam Druk Hega Offset, Rijswijk Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het Pesach nummer is 29 april 2013.

Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

www.joodseactiviteiten.nl

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Abonnement voor buitenlandse Benjamin abonnees Stopzetting van de gratis verspreiding van de Benjamin aan de groep buitenlandse Benjamin abonnees heeft tot een toestroom van nieuwe buitenlandse donateurs geleid. Vanaf een jaarlijkse donatie van € 25,– ontvangen de buitenlandse abonnees de Benjamin ook in de toekomst gratis. De minimale donatie is toereikend om de jaarlijkse portokosten te bekostigen. Buitenlandse Benjamin lezers kunnen er ook voor kiezen om voor de verschijning van het laatste Benjamin nummer een e-mail te ontvangen met een link naar de te downloaden Benjamin. Deze laatste service is gratis, wat de redactie nodig heeft is slechts een online registratie met uw voorkeuren. Ga hiervoor naar www.debenjamin.info. Voor vragen weet u ons te vinden.

Antwoordbon 91 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.

Ik wil deelnemen aan

Ik maak graag gebruik van

Ik wil graag informatie over de gesproken

Joodse identiteit, lust? Last?

het Benjamin Servicepakket

Benjamin.

Joodse cultuur op één zondag

€ 17,50 uitsluitend per

Ik wil meer informatie over:

Kind in de oorlog, 65 jaar later

automatische incasso.

Naoorlogse Generatie groep

Bankrekening:

Kinderen van Joodse vaders Help! Ik ben met een Israëli getrouwd...

Burgerlijke staat:

Ik wil graag deelnemen aan de vriendenkring van het

Foute man; heb ik weer...

Ongehuwd

Gehuwd

Joods Zorgcircuit en ontvang ook graag de nieuws-

Ik hier, mijn familie daar...

Weduwe

Weduwnaar

brieven van het Joods Zorgcircuit (2 maal per jaar).

datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Samenwonend

Deze bon zenden naar: JMW - Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ amsterdam

REÜNIE ZONDAG 14 APRIL 2013

Woudschoten in Amsterdam Naoorlogse generatie kijkt terug en vooruit Reünie, maar dat niet alleen! Was je ooit in Woudschoten of heb je deelgenomen aan een gespreksgroep? Dan mag je deze middag niet missen!

Kom ook herinneringen ophalen en contacten hernieuwen!

Programma: Ontvangst met koffie/thee en gebak Welkom Interview met Marianne Fuchs Kies uit: Gespreksgroep over toen en nu met Marianne Fuchs en Ella Oesterman Inleiding door Fedia Jacobs (psychiater) met nagesprek over oorlogstrauma en herstel band ouder/kind Workshop verhalen vertellen ‘Reinventing Yourself’ met Lisa Lipkin Max van Weezel ‘tweede generatie’ en Natascha van Weezel ‘derde generatie’ gaan met elkaar in gesprek Aangeklede borrel Bijzondere afsluiting

Aanmelden via [email protected] of 020-577 65 66, betalen op BRON: WIKIPEDIA - AUTHOR: S. SEPP

www.joodseactiviteiten.nl met iDeal of aan de zaal. Locatie West-Indisch Huis, Herenmarkt 99, Amsterdam (bij de Haarlemmerstraat) Tijd 13.30 - 18.00 uur Entree € 17,50

Schrijf je online in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl