Meldpunt Discriminatie Internet
Jaarverslag 2012
Meldpunt Discriminatie Internet (MDI) Het MDI is een onderdeel van de Stichting Magenta
Colofon Email MDI:
[email protected] Meldingen:
[email protected] Website: www.meldpunt.nl
Samenstelling Jaarverslag 2012: Daniël Veenboer & Ronald Eissens
De afdeling Meldpunt Discriminatie Internet van Stichting Magenta heeft sinds 31 December 2012 geen subsidie-relaties meer met overheden. Stichting Magenta en haar afdeling MDI zijn een onafhankelijke Non-Gouvermentele Organisatie (NGO) die bestaan van giften en donaties van fondsen en andere instellingen.
© 2013 Stichting Magenta, Meldpunt Discriminatie Internet, Amsterdam
Bestuur, Raad van Advies en medewerkers Het bestuur van Stichting Magenta, Meldpunt Discriminatie Internet bestaat uit: Dhr. Drs. Brieuc-Yves (Mellouki) Cadat, voorzitter Dhr. O. (Onno) Rodbard, penningmeester Mw. S.H.C. (Suzette) Bronkhorst, secretaris Mw. Dr. A. (Alexis) Aronowitz, lid Dhr. Drs. F. (Firoez) Azarhoosh, lid
De MDI Raad van Advies bestaat uit:
Prof. Dr. R. (Rik) Kaspersen, voorzitter Dhr. Cyriel Triesscheijn, lid
De medewerkers van het Meldpunt Discriminatie Internet zijn: Dhr. D. Veenboer, adjunct-directeur Mw. I. Tudor, meldingen Mw. G. Hessel, meldingen Dhr. R. Eissens, Algemeen Directeur Stichting Magenta
4
Inhoudsopgave Inleiding 1. MDI Jaarverslag 2012 in vogelvlucht. 1.1 Discriminatiegronden en cijfers: de ‘top 10’ van 2012.
6 7 9
Tabel 1. Categorieën waarover het MDI in 2012 de meeste strafbare gemelde uitingen registreerde
9
1.2 Ontwikkelingen in online discriminatie 2. Activiteiten MDI: Meldingsafhandeling en aangiften 2.1 Werkwijze MDI 2.2 Verwijdering van uitingen 2.3 Aangiftebeleid 2.4 Aangiften gedaan in 2012 2.5 Afhandeling aangiften in 2012 2.5.1.Rechtszaken 3. Overige activiteiten MDI 3.1 Samenwerking en overleg 4. Discriminatiegronden 4.1 Inleiding
9 9 10 10 11 11 13 13 14 14 15 15
Tabel 2. Uitingen per discriminatiegrond Tabel 3. Strafbare uitingen in 2012 per discriminatiegrond
15 17
4.2 Antisemitisme 4.3 Haat tegen moslims 4.4 Andere godsdiensten of levensovertuiging 4.5 Discriminatie van autochtone Nederlanders 4.6 Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid 4.7 Discriminatie van Marokkanen 4.8 Discriminatie van Turken 4.9 Discriminatie van mensen met een donkere huidskleur 4.10 Discriminatie op grond van ‘overige afkomst’ 4.11 Discriminatie op andere gronden 4.12 Uitingen per medium/locatie Tabel 4: Uitingen per medium/locatie
17 18 18 18 19 19 19 20 20 21 22 22
5. Overige resultaten in cijfers Tabel 5. Meldingen en uitingen Tabel 6. Beoordeling van de uitingen Tabel 7. Afhandeling door MDI Tabel 8. Resultaat verzoek tot verwijdering Tabel 9. Meldingen per categorie melder Tabel 10. Meldingen per bestemming
22 22 23 23 24 24 24
5
Inleiding Einde subidierelatie met de overheid. Na 15 jaar het werk van het MDI te hebben ondersteund, hebben de Ministeries van Veiligheid en Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid besloten om uit bezuinigingsoverwegingen de financiering van het MDI per 31 december 2012 te beëindigen. Dat is te betreuren en ons inziens onverstandig. De ministeries willen dat het behandelen van meldingen over discriminatie op Internet wordt gedaan door de Stichting M, een organisatie die telefonische anonieme klachten over misdaad in de samenleving aan de politie doorgeeft. Wij betwijfelen ten zeerste of de stichting M qua taakstelling, expertise en middelen in staat is om de meldingen van discriminatoire uitingen op Internet op eenzelfde adequate en zorgvuldige wijze af te handelen als het MDI. Discriminatie op Internet (en daarbuiten) is een flink probleem dat door de huidige economische situatie alleen maar zal toenemen. Gezien het grote maatschappelijk belang van een goede meldingsafhandeling heeft de Stichting Magenta besloten om het MDI te continueren. Ondertussen is er alternatieve financiering gevonden, worden er zoals gewoonlijk meldingen behandeld en aangiftes gedaan en is het voor ons ‘business as usual’. Onze werkrelaties met het Openbaar Ministerie/LECD, de politie, andere diensten en de Anti-Discriminatie Voorzieningen functioneren zoals tevoren. Daarnaast zullen wij onze werkzaamheden verbreden. Counterspeech en antisemitisme Binnen het MDI zullen wij in de tweede helft van dit jaar en gedurende 2014 ons ook gaan bezighouden met ‘Counter-speech’, oftewel het online weerspreken van discriminatie, het tegengaan van (de verpreiding van) mythes en mythe-vorming, het leveren van feiten om vooroordelen en discriminatoire ideeën te ontkrachten en het doen van positieve campagnes op deel-onderwerpen van discriminatie. De toename van discriminatie op Internet, de aard van het Internet (de grote recycler) en de mening dat op internet andere normen gelden voor beschaafd gedrag dan in de fysiek wereld zorgen ervoor dat ook andere methodes om onine discriminatie te bestrijden belangrijk worden. Om te beginnen zullen wij ons daarbij richten op de momenteel grootste component van gemelde uitingen: Antisemitsime en Holocaust ontkenning. Dat degelijke uitingen nog steeds een belangrijke deel van alle gemelde discriminatoire uitingen uitmaken (thans 28 %) is gezien de ervaringen van de afgelopen jaren niet verrassend maar wel zorgwekkend. Het kleine formaat van de Joodse gemeenschap in Nederland in acht nemend is het bizar dat antisemitisme en Holocaust ontkenning zo’n hoge vlucht nemen. Helaas is het hedendaagse antisemitisme bezig mainstream te worden, in ieder geval op Internet. De Holocaust en de Tweede Wereldoorlog verzinken langzaam in de vergetelheid en de manier waarop er wordt herdacht – en vooral wat word herdacht – schept verwarring en gooit daders en slachtoffers op één hoop. Diverse schrijvers en publicisten behandelen het onderwerp zo relativerend (iedereen een beetje fout of goed, niet zwart, niet wit maar grijs) dat het morele ijkpunt dat de Holocaust biedt
6
voor discriminatiebestrijding – en niet alleen voor het bestrijden van antisemitismevergeten langs de kant van de weg blijft liggen. De voortdurende wisselwerking tussen Internet en de fysieke wereld zorgt ervoor dat negatieve uitingen en beweringen in een draaikolk van voortdurend herhalende discriminerende uitingen terechtkomen, die een zeer groot bereik hebben. De rol die Internet heeft op jongeren wordt nogal eens onderschat. Bij het ter perse gaan van dit verslag is er een –helaas snel voorbijgaande- lichte opwinding over Turkse jongeren op TV die vanuit kritiek op Israel antisemitisme bedrijven – iets wat op internet aan de orde van de dag is. Hoe scholieren denken over Joden kun je dan ook daar terugvinden. Wij zullen onze ‘counterspeech’ activiteiten de komende jaren uitbreiden van antisemitisme naar de andere vormen van discriminatie. Meldingsafhandeling en het doen van aangiftes zullen echter een component zal blijven van de werkzaamheden, vooral voor wat betreft uitingen die duidelijk aanzetten tot discriminatie en/of geweld tegen groepen.
1. MDI Jaarverslag 2012 in vogelvlucht. In 2012, het 15e jaar van het MDI, ontvingen wij wat minder meldingen en uitingen dan in 2011. De grootste categorie van discriminatie in 2012 is antisemitisme (28% van alle gemelde uitingen). In 2012 staat Discriminatie van moslims op de tweede plaats, als derde komt discriminatie op basis van overige afkomst of nationaliteit. Het MDI heeft in 2012 923 meldingen ontvangen over 1033 unieke uitingen. Het aantal meldingen en gemelde uitingen is daarmee wat gedaald. Ook het aantal uitingen dat door het MDI als strafbaar is beoordeeld, is gedaald; van 651 in 2011 naar 449 in 2012. Het valt niet gemakkelijk te duiden waarom, maar rondkijkend op Internet zien wij een flinke toename over de hele linie van discriminerende uitingen. Mogelijk neemt de bereidheid tot het doen van meldingen iets af. Net zoals het voorgaande jaar blijkt dat het overgrote aandeel van uitingen wordt geproduceerd door reageerders op interactieve websites (689 uitingen). Ook de sociale media spelen een steeds grotere rol; in 2011 ontving het MDI over Facebook 81 meldingen, 32 over Hyves, 69 over Twitter en 23 over Youtube.
2000 1500 Meldingen 1000
Uitingen Strafbare uitingen
500 0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
7
Het aantal gevallen waarin er sprake was van ‘aanzetten/oproepen tot geweld’ bleef in 2012 ongeveer gelijk. Van 157 in 2011 tot 150 over 2012. Naast de oproepen tot geweld registreerde het MDI ook nog eens 12 gevallen van bedreiging en stalking. Zoals in de inleiding al vermeld is, is antisemitisme de grootste categorie in 2012. Er werden in deze categorie 285 uitingen gemeld, waarvan er 177 als strafbaar werden beoordeeld. Discriminatie van moslims staat op een tweede plaats met 196 gemelde uitingen, waarvan er 93 als strafbaar werden beoordeeld. Discriminatie van overige afkomst of nationaliteit neemt een derde plaats in met 151 gemelde uitingen, waarvan 42 uitingen als strafbaar zijn beoordeeld. Opvallend in 2012 is het hoge aantal aangiftes. In 2012 deed het MDI achttien keer aangifte van overtreding van art. 137c t/m 137g van het Wetboek van Strafrecht. Dit is opvallend hoog gezien de voorgaande jaren (14 in 2011, 4 in 2010 en 6 in 2009). Deze stijging is te verklaren door een toename van het aantal meldingen over uitingen op Twitter. Twitter is tot op heden niet welwillend mee te werken aan de verzoeken tot verwijdering van het MDI. Dit heeft tot gevolg dat bij strafbare uitingen op Twitter het MDI uiteindelijk vrijwel altijd overgaat tot het doen van aangifte.
8
1.1 Discriminatiegronden en cijfers: de ‘top 10’ van 2012.
2011
2012
Uitingen
Strafbaar
Uitingen
Strafbaar
Antisemitisme
252
165
285
177
Discriminatie van Moslims Discriminatie op basis van overige afkomst of nationaliteit ‘Anti-zwart racisme’ of Afrofobie Discriminatie van Marokkanen Discriminatie op basis van seksuele voorkeur Discriminatie van Turken Discriminatie van Autochtone Nederlanders Discriminatie op basis van geslacht Discriminatie van Roma en Sinti
319
122
196
93
520
212
151
42
182
86
99
43
141
52
132
53
88
25
60
26
44
15
27
21
40
8
33
10
17
3
12
0
10
6
15
13
1.2 Ontwikkelingen in online discriminatie In 2012 zijn, net als in voorgaande jaren, populaire social media websites zoals de profielenwebsites Hyves en Facebook en de videosite YouTube, maar ook Twitter een belangrijke bron van discriminerende uitingen. Het contact met deze websites is doorgaans goed, veel van de social media websites werken goed mee en meestal lukt het dan ook om discriminerende uitingen op deze sites snel verwijderd te krijgen. Twitter is echter een uitzondering op deze regel. Twitter blijft onverminderd aan populariteit winnen, maar is vooralsnog niet bereid mee te werken aan onze verzoeken tot verwijdering. Derhalve is het zeer moeilijk om uitingen verwijderd te krijgen. Zoals al eerder gesteld is dit de oorzaak van het hoge aantal aangiftes in 2012. Ook dit jaar is bij de registratie van de gemelde uitingen onderscheid gemaakt tussen interactieve websites (waaronder interactieve weblogs en webfora) en websites die niet interactief zijn. Bij een uiting op een interactieve website werd vervolgens gekeken of deze uiting gedaan is door een bezoeker van de website of door de
9
moderator, beheerder of eigenaar van de website. Van het totaal aantal strafbare uitingen bleek 72% te staan op een interactieve website. Van de strafbare uitingen op een interactieve website was vervolgens 76% afkomstig van een bezoeker van de site. Interactieve websites zorgen dus net als in voorgaande jaren voor het overgrote deel van de strafbare uitingen bij het MDI. Uitingen per type website (interactief / niet interactief) en soort uiting (geplaatst door gebruiker / geplaatst door beheerder of eigenaar)
1200
Strafbare uitingen
1000 800
Niet strafbare uitingen
600 Totaal aantal uitingen
400 200
Uitingen geplaatst door bezoeker
0 Interactieve websites
Niet interactieve websites
Uitingen geplaatst door eigenaar of beheerder
In 2012 werd voor 387 uitingen een verzoek tot verwijdering gestuurd, waar in 303 gevallen gehoor aan werd gegeven. Het verwijderingspercentage ligt daarmee in 2012 op 78%. Dit betekent dat 78% van de uitingen waarover een verzoek tot verwijdering is gestuurd ook daadwerkelijk is verwijderd. Dit cijfer is hoger lager dan het percentage over 2011, maar lager dan in 2010.
2. Activiteiten MDI: Meldingsafhandeling en aangiften De belangrijkste activiteit van het MDI is het afhandelen van meldingen. Hieronder wordt uitgelegd welke werkwijze het MDI hanteert bij het afhandelen van meldingen en het verzoeken tot verwijderen van uitingen. De cijfers per discriminatiegrond zijn terug te vinden in hoofdstuk 4 Discriminatiegronden en de overige cijfers in hoofdstuk 5 Resultaten in cijfers. Daarna wordt stilgestaan bij het aangiftebeleid van het MDI en worden alle aangiften kort besproken. Tot slot wordt uitgelegd wat in 2012 met de aangiften van het MDI is gebeurd. 2.1 Werkwijze MDI Het MDI ontvangt alleen meldingen per e-mail. Om een melding in behandeling te kunnen nemen, is het noodzakelijk om te weten welke uiting een melder discriminerend vindt en waar deze uiting zich op het internet bevindt. Als de uiting kan worden teruggevonden en in Nederland wordt gehost of op Nederland is gericht, dan toetst het MDI op basis van de wet en de jurisprudentie of de uiting ook strafbaar is. Als dat het geval is, dan wordt doorgaans een verzoek tot verwijdering gestuurd. Het MDI is in eerste instantie gericht op het laten verwijderen van discriminerende uitingen op het internet. Deze werkwijze levert op de korte termijn een duidelijk resultaat op: de gemelde uiting is niet meer online. Voor melders is het belangrijk om te zien dat het doen van een melding nut heeft. Daarnaast probeert het MDI beheerders van websites ertoe te bewegen de door hen beheerde sites te modereren en discriminerende uitingen zelf te verwijderen. Het sturen van verzoeken tot
10
verwijdering is daartoe een belangrijk middel. Op deze manier hoopt het MDI discriminerende uitingen te voorkomen. 2.2 Verwijdering van uitingen Het MDI doet niet over alle gemelde strafbare uitingen een verzoek tot verwijdering. Als de uitingen op een website worden aangetroffen waar al een aangifte tegen loopt, dan worden de uitingen aan het aangiftedossier toegevoegd. Ook wordt altijd eerst gecontroleerd of een strafbare uiting nog online staat, indien dit niet zo is wordt vanzelfsprekend geen verzoek tot verwijdering verstuurd. In 2012 werd over 387 van de 449 gemelde strafbare uitingen een verzoek tot verwijdering ingediend, dat is 86%. Vorig jaar lag dit percentage nog op 79%. In 2010 was dit 84%. Dit hoge percentage verzoeken tot verwijdering in 2012 is te verklaren door het lage aantal uitingen dat is toegevoegd aan een lopend aangiftedossier. Voor deze uitingen wordt doorgaans geen verzoek tot verwijdering gestuurd. In 2012 zijn 18 strafbare uitingen toegevoegd aan een lopend aangiftedossier, tegenover 97 in 2011. Van de verzoeken tot verwijdering is 78% opgevolgd. Dat betekent dat het MDI in totaal 67% van de gemelde strafbare uitingen van het internet heeft laten verwijderen. Dat percentage is veel hoger dan vorig jaar (55%). Ook bij dit percentage speelt het verschil in het aantal uitingen dat is toegevoegd aan een reeds bestaand aangiftedossier een grote rol. Een verzoek tot verwijdering wordt bijna altijd verstuurd naar de eigenaar of beheerder van de website (zie hoofstuk 5 tabel 3). De provider zelf wordt vrijwel nooit benaderd enerzijds omdat deze veel minder bemoeienis heeft met de inhoud van een website, anderzijds omdat wij van mening zijn dat de eigenaar of auteur van mogelijk discriminerend materiaal de eerste verantwoordelijke is. Bovendien heeft de ervaring geleerd dat als een website bij een provider offline wordt gehaald, die zeer snel bij een nieuwe provider weer online staat.
2.3 Aangiftebeleid Er wordt overwogen om aangifte te doen indien degene die verantwoordelijk is voor het plaatsen en/of het openbaren van een discriminerende uiting niet wil meewerken aan het verzoek tot verwijdering. Het MDI streeft ernaar altijd een verzoek tot verwijdering te sturen, echter bij sommige extreme uitingen, recidivisme of in andere gevallen, doet het MDI soms aangifte zonder eerst een verzoek tot verwijdering te hebben gestuurd. Een spoedige afhandeling van aangiften en vervolging is van groot belang voor het werk van het MDI. Weliswaar is het MDI in eerste instantie gericht op het doen van verzoeken tot verwijdering, maar als deze procedure niet effectief blijkt is een adequate strafrechtelijke aanpak de enige manier om tegen strafbare uitingen op te treden. Het MDI voelt zich hierin gesteund door de aanwijzing discriminatie (2007A010), waarin staat dat in discriminatiezaken op voorhand wordt aangenomen dat opportuniteit aanwezig is.
11
Een succesvolle afhandeling van aangiften is dus noodzakelijk als “stok achter de deur” voor het werk van het MDI. Daarnaast helpt jurisprudentie het MDI om uitingen beter te beoordelen. De belangrijkste reden voor een goede strafrechtelijke aanpak van discriminerende uitingen is om te laten zien dat niet alles mag op het internet: ook op het internet kent de vrijheid van meningsuiting grenzen. Het nadeel van een aangifte is dat er vaak jaren verstrijken tussen het moment van aangifte en een eventuele veroordeling. Juist voor discriminerende uitingen op het internet is het van belang dat een aangifte zo snel mogelijk wordt opgepakt. Discriminerende uitingen op het internet blijven immers staan, in tegenstelling tot de meeste uitingen die buiten het internet worden gedaan. Dit heeft tot gevolg dat mensen keer op keer kunnen worden beledigd door dezelfde uiting. Zeker nu met behulp van zoekmachines met gemak (en vaak onbedoeld) ‘oude’ uitingen kunnen worden opgeroepen, is het zaak dat aangiftes snel worden opgepakt. 2.4 Aangiften gedaan in 2012 In 2012 deed het MDI achttien keer aangifte van overtreding van art. 137c t/m 137g van het Wetboek van Strafrecht. Dit is opvallend hoog gezien de voorgaande jaren (14 in 2011 en 4 in 2010). Reden hiervoor is, zoals eerder aangegeven in paragraaf 1.2, een stijging van het aantal meldingen omtrent discriminerende uitlatingen op Twitter. Per aangifte worden vaak vele uitingen tegelijk meegenomen. Hieronder worden drie zaken kort besproken. 1. Allemaal Politiek In maart 2012 ontving het MDI een melding over een website waarop discriminatie van Marokkanen te vinden was. De website betrof een politieke website, waar ook een forum aanwezig was waar gebruikers met elkaar in discussie konden gaan over bepaalde onderwerpen. Enkele reacties op dit forum gingen naar onze mening de grens van het toelaatbare over, zo stond er onder andere: "Fred, Waarom reageer je nog op deze commentaren (...) Het heeft ons miljarden gekost aan frauduleuze uitkeringen o.a, naar Marokko , en ons opgezadeld met een verloren generatie van uit het Rifgebergte afkomstige geiten neukers , loverboys , werkschuw hangtuig en criminelen. Ziehier de multiculti dream van de Partij van de Armenvangeest. " "Zoek jij maar fijn een site op waar jij je thuis voelt tussen je eigen allochtone kamelen bevredigers , analfabeten en ander hangtuig zoals lover boys , drugs dealers en gebruikers , lekker in een groep opereren stelletje laf tuig. Het is jammer te moeten opmerken dat er geen enkel andere vreemde groepering in Nederland verblijft die zoveel tegenstand opwekt als jouw groep vagina marokkanen". "Lol , we gaan dus nu over op het uitbuiten van de geigende marokkaanse taktiek van het Calimero Syndroom " Ikke zijn klein en de anderen zijn groot en niet aardig tegen mij ". Klopt wij zijn niet aardig tegen marokkanen Terroristen fanclubs , loverboys , werkschuw opgeschoten hang tuig , drugs gebruikers en criminelen , deze kunnen rekenen op een sloot van stront"
12
Na meerdere verzoeken tot verwijdering heeft het MDI in juni aangifte gedaan tegen de beheerder van de website. 2. Stichting Visie In maart 2012 ontving het MDI een melding over een Nederlandse website met antisemitische teksen. Deze teksten waren veelal afkomstig uit bekende antisemitische boekwerken als ‘The Biological Jew’. Op de website stonden onder meer uitingen als: "(…) One of the specialized modifications of the Jew is his ability to suck the blood of the gentile host without alarming his victim, weakening it without being discovered, through the highly sophisticated and refined instruments and techniques which the Jew has developed over a period of centuries for these specific purposes, and which have no counterpart in any other species. (…) What, then, does the gentile host have left? The seemingly inevitable doom of being slowly bled to death, after which the parasites will leave the body of their victim and seek another host. (…) The Jewish community has developed a number of degenerative types of disease, such as blood disorders, cancers of various kinds, and other forms of physical degeneration, which are directly attributable to their mode of parasitic existence, and to the physical degeneracy which it produces.
." Nadat verzoeken tot verwijdering van het MDI niet werden gehonoreerd, deed het MDI in april aangifte tegen de beheerder van de site. 2. Discriminerende e-mails In 2008 heeft het MDI reeds een keer aangifte gedaan tegen een persoon die via de email teksten over moslims stuurde naar allerlei personen. Deze persoon is in 2011 vrijgesproken door de rechtbank. In 2012 ontving het MDI opnieuw meldingen van personen die ongevraagd e-mails kregen toegestuurd met discriminerende uitlatingen over moslims. Het MDI besloot in juli opnieuw aangifte te doen, nu wij van mening zijn dat de uitingen de grens van het toelaatbare overschrijden. 2.5 Afhandeling aangiften in 2012 Begin 2012 waren er zeventien aangiften in behandeling bij het Openbaar Ministerie uit eerdere jaren. De oudste aangifte dateert uit 2008. In de loop van 2012 zijn tien aangiften geseponeerd. 2.5.1. Rechtszaken In de loop van 2012 zijn drie aangiften van het MDI voor de rechter geweest. In februari 2012 heeft het Openbaar Ministerie (OM) een man op een zogheten TOM zitting een geldboete van 400,- aangeboden omdat hij discriminerende uitingen had geplaatst op het nazistische internetforum Stormfront.
13
In de zomer van 2012 heeft de beheerder van vervang.nl een taakstraf opgelegd gekregen van 20 uur, wegens het niet verwijderen van strafbare teksten op zijn website. Eind 2012 is er een zitting geweest in zake de rechtszaak tegen Jeroen de Kreek. Tijdens deze zitting heeft dhr. De Kreek de rechtbank gewraakt wegens de schijn van partijdigheid van de rechters, waardoor er een wrakingskamer bijeens moest komen om hierover te oordelen. Uiteindelijk is dit wrakingsverzoek afgewezen en zal de zitting binnenkort worden hervat.
3. Overige activiteiten MDI Samenwerking en overleg Art.1 In 2006 was het MDI lid van de Landelijke Vereniging van Antidiscriminatiebureaus en Meldpunten (LVADB). De LVADB ging op in een nieuwe vereniging, Art.1, welke ondertussen alweer is vervangen door twee nieuwe branche-verenigingen van AntiDiscriminatie Voorzieningen (ADV’s), het LBA en het SAN. Het MDI heeft regelmatig overleg met de ADV’s aangesloten bij het LBA en het SAN en stuurt melders die melding maken van discriminatie in de fysieke wereld (niet op internet) door naar de ADV’s . De ADV’s sturen op hun beurt meldingen van discriminatie op het internet door naar het MDI Overleg OM, Politie en MDI Het MDI heeft ongeveer vier keer per jaar overleg met het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie van het Openbaar Ministerie (LECD), het Landelijke Expertise Centrum Diversiteit van de politie en de politie Amsterdam-Amstelland. Dit overleg heeft ten doel: • • • •
De lopende aangiften van het MDI te bespreken De afhandeling van aangiften bespoedigen Afspraken maken over de manier waarop de strafrechtelijke aanpak van discriminatie op Internet kan worden verbeterd De politie en het OM een beeld te geven van wat er ‘speelt’ op het internet.
International Network Against Cyber Hate (INACH) Het MDI / Magenta is lid en mede-oprichter van INACH (www.inach.net),een internationaal netwerk met 20 leden verspreid over 19 landen in Europa, de Verenigde Staten en Canada. INACH legt zich toe op het bestrijden van discriminatie op het internet door middel van educatie, het verwijderen van uitingen en legal action. In de praktijk is dit netwerk ook bijzonder nuttig om informatie uit te wisselen
14
en van elkaars ervaring en deskundigheid te profiteren. In 2012 was het MDI aanwezig op de members meeting in Amsterdam en tevens bij de jaarlijkse conferentie, die dat jaar in Berlijn plaatsvond. Workshops In 2012 heeft het MDI onder andere een workshop gegeven aan de politie. In deze workshop stond het herkennen van discriminerende uitingen door politieagenten centraal.
4. Discriminatiegronden 4.1 Inleiding Het MDI registreert uitingen van discriminatie op internet, onder meer op discriminatiegrond, om inzicht te krijgen in de maatschappelijke ontwikkelingen in deze. Het MDI gaat daarbij uit van de in het Wetboek van Strafrecht1 genoemde discriminatiegronden, te weten: ras, godsdienst of levensovertuiging, hetero- of homoseksuele gerichtheid, geslacht en lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap. In onderstaande tabellen wordt het totale aantal bij het MDI gemelde uitingen per discriminatiegrond weergegeven en het aantal uitingen daarvan dat door het MDI als strafbaar is beoordeeld. Ook het aantal uitingen dat als tendentieus is beoordeeld, is in de laatste tabel meegenomen.
Tabel 2. Uitingen per discriminatiegrond
Meest voorkomende categorieën
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Antisemitisme
371
296
399
414
252
285
Discriminatie van Moslims Discriminatie van Marokkanen
365 208
346 259
182 109
276 210
319 141
196 132
Discriminatie op grond van overige afkomst 155
225
135
202
520
151
'Anti-zwart racisme' of Afrofobie Discriminatie van homoseksuelen Discriminatie van Turken
215 87 104
121 132 52
164 61 22
182 88 44
99 62 27
1
243 79 36
Art. 137c t/m g van het Wetboek van Strafrecht
15
Discriminatie op grond van ras Discriminatie van Roma en Sinti Discriminatie van Aziaten Discriminatie van autochtone Nederlanders ‘Anti-zwart racisme’ of Afrofobie Discriminatie van Marokkanen Discriminatie van Turken Overige afkomst
2007 2 7 50
2007 16 4 44
2008 2 18 24
2009 30 2 26
2010 10 5 40
2012 15 15 33
243 208 36 155
215 259 104 225
121 109 52 135
164 210 22 202
182 141 44 520
99 132 27 151
Discriminatie op andere gronden
totaal
Strafbaar
Geslacht Handicap Seksuele gerichtheid Leeftijd
12 5 62 12
0 0 26 0
Antisemitisme Antisemitisme Waarvan holocaust-ontkenning
2006 463 45
2007 371 33
2008 296 48
2009 399 53
2010 414 82
2011 252 56
2012 285 100
Discriminatie op grond van religie/levensovertuiging
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Islam
473
365
346
182
276
319
196
Andere religie of levensovertuiging
30
24
49
35
28
17
18
Discriminatie op andere gronden
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Geslacht
17
21
14
8
10
17
12
Handicap
14
5
5
7
12
7
5
Leeftijd
1
6
2
2
7
1
12
Seksuele gerichtheid
93
79
87
132
61
88
62
16
Tabel 3. Strafbare uitingen in 2012 per discriminatiegrond
Discriminatie op grond van ras
totaal
strafbaar
Discriminatie van Roma en Sinti Discriminatie van Aziaten Discriminatie van autochtone Nederlanders ‘Anti-zwart racisme’ of Afrofobie Discriminatie van Marokkanen Discriminatie van Turken
15 15 33 99 132 27
13 4 10 43 53 21
Antisemitisme
totaal
strafbaar
Antisemitisme Waarvan holocaust-ontkenning
285 100
177 75
Discriminatie op grond van religie/levensovertuiging
totaal
Strafbaar
Islam Andere religie of levensovertuiging
196 18
93 11
4.2 Antisemitisme “" Vieze kkr joden laat ze allemaal dood vallen:S ik hoop dat ze snel allemaal dood gaan! vieze KKR JODEN:S opgek****rt met ze vieze gore beesten dat ze zijn:S:S Ze mogen van mij ALLEMAAAL DOOODD!!"” (Deze uiting is naar aanleiding van een verzoek van de website verwijderd) Ook in 2012 is het aantal uitingen van antisemitisme dat bij het MDI is gemeld erg hoog. 285 uitingen van antisemitisme werden gemeld, waarvan er 177 door het MDI als strafbaar zijn beoordeeld. Van de gemelde uitingen hadden 100 uitingen mede betrekking op het ontkennen van de holocaust. Het MDI heeft over 136 uitingen een verzoek tot verwijdering gestuurd. Inzake de uitingen waar geen verzoeken tot verwijdering voor zijn verstuurd, zijn er 13 uitingen bijgevoegd in een lopend aangiftedossier, zie bijvoorbeeld onder andere paragraaf 2.4.1. Van de 136 uitingen waarvoor een verzoek tot verwijdering is vestuurd, zijn 110 uitingen verwijderd. Van de overige niet verwijderde uitingen is in de meeste gevallen aangifte gedaan. Een aantal meldingen betrof uitingen op de site www.radioislam.org. Tegen deze site is al eerder aangifte gedaan. Deze site wordt gehost in de Verenigde Staten. Via onze Amerikaanse collega’s in het INACH netwerk proberen wij nu actie te laten ondernemen. Sinds de oprichting van het MDI in 1997 is antisemitisme op het internet onverminderd hevig aanwezig. Vooral uit extreemrechtse hoek, van oudsher goed vertegenwoordigd op het internet, zijn nog steeds sterk antisemitische geluiden te horen. Evenals afgelopen jaren is de meerderheid van de strafbaar antisemitische
17
uitingen te vinden op mainstream webforums en op grote interactieve websites. Maar ook enige individuen die van Antisemitisme en Holocaust ontkenning hun levensdoel hebben gemaakt en dat via websites uitdragen leveren een flinke bijdrage aan het aantal meldingen. Ook leidt kritiek op het beleid van Israel vaak tot antisemitisme. 4.3 Haat tegen moslims In 2012 zijn bij het MDI 196 uitingen van haat tegen moslims gemeld, waarvan er 93 als strafbaar zijn beoordeeld. Over 89 uitingen heeft het MDI een verzoek tot verwijdering gestuurd aan het beheer of de eigenaar van de site, waarvan uiteindelijk 62 uitingen zijn verwijderd. Van de overige niet verwijderde uitingen is in de meeste gevallen aangifte gedaan. ‘Los daarvan zou ik ook liever gerichte militaire acties zien tegen de moslims zelf dan tegen hun boekjes.’ (uiting is op verzoek van het MDI verwijderd.) Moslims krijgen als groep de afgelopen jaren veel aandacht in het publieke debat. Sinds de aanslagen van 11 september 2001, de moord op Theo van Gogh en de opkomst van rechtspopulistische geluiden in de politiek is de toon van het publieke debat verscherpt. Dit is ook merkbaar op het internet. Waar het publieke debat over moslims op straat, op televisie en in kranten al heftig wordt gevoerd, is de drempel tot het doen van beledigende uitingen op het internet laag en worden moslims dan ook vaak op zeer grove manier beledigd. 4.4 Andere godsdiensten of levensovertuiging In 2012 ontving het MDI 18 uitingen die betrekking hadden op groepen mensen die een andere religie of levensovertuiging aanhangen dan de islam. Dit aantal is ongeveer gelijk aan de afgelopen jaren. Van deze 18 uitingen betrof het in 11 gevallen een strafbare uiting. In de meeste gevallen was de discriminerende uiting gericht tegen christenen. " Het is eigenlijk wel jammer dat er geen JG'tjes meer aan de deur komen, achter mijn deur bevindt zich namelijk een hekje, en een klein zetje volstaat dat ze hun nek breken en dan zijn er weer 2 minder, een zegen voor wie dan ook die niet tot de wg behoort" (JG staat voor Jehova Getuigen) (uiting is na verzoek verwijderd.) 4.5 Discriminatie van autochtone Nederlanders In totaal zijn in 2012 33 uitingen gemeld die waren gericht tegen autochtone Nederlanders, waarvan er 10 als strafbaar zijn beoordeeld. Dit is iets lager dan vorige jaar (40 gemelde uitingen, waarvan 8 strafbaar) " 'julli vuile tering kaas landers wollah als ik iemand die iets over morakane zegt ik slacht hem als een varken" (uiting na verzoek verwijderd.)
18
Het MDI behandelt elke melding gelijk en met de grootste zorgvuldigheid. Ook autochtone Nederlanders zouden de weg naar het MDI moeten kunnen vinden. De communicatie strategie die het MDI in 2009 ontwikkelde, sluit bij deze wens aan. Het MDI heeft voor 6 uitingen een verzoek tot verwijdering gestuurd, waarvan er 5 zijn verwijderd. Evenals de afgelopen jaren zijn veel van de strafbare uitingen gericht tegen autochtonen gedaan op websites waar ook andere groepen werden gediscrimineerd. 4.6 Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid Het MDI registreerde in 2012 60 uitingen gericht tegen homo’s en lesbiennes, waarvan er 26 als strafbaar werden beoordeeld. Het aantal gemelde uitingen is daarmee weer iets gedaald ten opzichte van vorig jaar ( 88 uitingen, waarvan 25 strafbaar). " God heeft man EN vrouw gemaakt, en niet alleen man, drm is homo zijn kanker.” (uiting stond op Twitter en is niet verwijderd. Tegen de gebruiker is op grond van deze en andere uitingen aangifte gedaan) Net als in 2011 werd de meerderheid van de uitingen van discriminatie van homo’s over 2012 aangetroffen op websites gericht op de Marokkaanse gemeenschap, zoals Marokko.nl. Ook op Twitter waren in 2012 enkele discriminerende uitingen jegens homoseksuelen te vinden. Overigens werden de uitingen op de eerste site altijd na verzoek verwijderd. Het MDI heeft voor 23 uitingen een verzoek tot verwijdering gestuurd, waarvan er 17 zijn verwijderd. De overige 6 niet verwijderde uitlatingen betroffen uitingen op Twitter, die zoals eerder gezegd vooralsnog niet bereid is mee te werken aan onze verzoeken tot verwijdering en waarvan aangifte is gedaan. 4.7 Discriminatie van Marokkanen In 2012 ontving het MDI melding van 132 uitingen inzake discriminatie van Marokkanen, waarvan er 53 als strafbaar werden beoordeeld. Dit is iets lager dan in 2011, (141 gemelde uitingen, waarvan 52 strafbaar). Voor 44 uitingen werd een verzoek tot verwijdering gestuurd, daarvan werden er 36 uitingen verwijderd. Van de 8 niet verwijderde uitingen is aangifte gedaan. " 'vuile vieze kutmakakken allemaal de kogel geven weg ermee teringvolk harrynac01 1 week geleden, 26 likes'" (Deze uiting stond op YouTube en is na verzoek verwijderd.) 4.8 Discriminatie van Turken Het MDI ontving melding van 27 uitingen van discriminatie van Turken. Hiervan werden er 21 als strafbaar beoordeeld. Dit ligt voor wat betreft het aantal gemelde uitingen wat lager dan het aantal van vorig jaar (44 in 2011), maar qua strafbare uitingen hoger (15 in 2011). Voor 20 uitingen is een verzoek tot verwijdering
19
gestuurd, de overige uiting is toegevoegd aan een lopend aangiftedossier. Van de 20 uitingen zijn er 17 na een verzoek tot verwijdering verwijderd. Van de overige uitingen is aangifte gedaan, zie paragraaf 2.4.2. "Wat is een Turk met een mes in zijn rug? Weet ik ook niet, maar het klinkt wel leuk" (Uiting is na verzoek verwijderd) 4.9 Discriminatie van mensen met een donkere huidskleur In 2012 kreeg het MDI melding van 99 uitingen van discriminatie van mensen met een donkere huidskleur. Van deze uitingen werden er 43 als strafbaar beoordeeld. Dit is lager dan in 2011 (182 uitingen, waarvan 86 strafbaar). Er is voor 37 uitingen een verzoek tot verwijdering verstuurd, daarvan zijn er 22 uitingen verwijderd. Van enkele niet verwijderde uitingen is aangifte gedaan. " Half mens, half beesten. Zoals honden hun prooien verscheuren zonder enige wroeging of moreel, verwacht ik ook niet veel van negers. Neem nu de Afrikaanse landen met negers. Niks anders dan verkrachtingen, moorden, enz. Cultuurkwestie? Zou kunnen.. maar wel erg toevallig dat alle landen met grote populaties negers in regel primitief zijn.” (Uiting na verzoek van MDI verwijderd) 4.10 Discriminatie op grond van ‘overige afkomst’ Het MDI heeft in haar registratieprogramma de categorie ‘overige afkomst’. In deze categorie worden uitingen van discriminatie die betrekking hebben op algemene termen als buitenlander, immigrant, allochtoon geregistreerd. Ook discriminatie op basis van een nationaliteit die niet in een van de andere categoriën is opgenomen wordt hierin geregistreerd. Het aantal gemelde uitingen over 2012 in deze categorie is 151. Daarvan achtte het MDI er 42 strafbaar. In 2012 heeft deze categorie een enorme daling laten zien, in 2011 werden er namelijk nog 520 uitingen gemeld waarvan 212 strafbaar werden geacht. Dit is vooral vanwege het feit dat in 2011 een specifieke melder veel meldingen heeft gedaan over discriminatie van Polen. Dit leverde vorige jaar derhalve een enigszins vertekend beeld op. Voor 40 uitingen is een verzoek tot verwijdering gestuurd, waarvan er 26 zijn verwijderd. Van de overige uitingen is veelal ofwel aangifte gedaan, of ze zijn toegevoegd in een lopend aangiftedossier. “Ze komen hier alleen om hun hand op te houden. Daar heeft Nederland niks aan. Er zijn tientallen landen waar ze heen kunnen. Maar ze gaan natuurlijk naar het 3e beste land in de wereld om te zijn. Nederland. Ook is het Feit dat de criminaliteit bij de immigraten vele malen hoger ligt. Dat zijn Feiten, in opsporing verzocht zijn 9 van de 10 "licht of donker getinte mensen. Parasieten zijn het.” (uiting is op verzoek van het MDI verwijderd)
20
4.11 Discriminatie op andere gronden In deze paragraaf worden discriminerende uitingen besproken, die betrekking hebben op andere (en kleinere) categorieën en gronden dan die in eerdere paragrafen zijn behandeld. ' "Roma's veroorzaken altijd en overal ellende, het doet me een deugd om te zien dat langzaam aan groepen burgers het recht in eigen handen nemen wanneer de overheid blijft falen.' (uiting na verzoek van het MDI verwijderd) Tegen Roma en/of Sinti zijn 15 meldingen geregistreerd, waarvan er 13 als strafbaar zijn beoordeeld. Daarmee is het aantal uitingen ten opzichte van 2011 weer wat gestegen (10 gemelde uitingen, waarvan 6 strafbaar). Voor 9 uitingen is een verzoek tot verwijdering gestuurd, waarvan er uiteindelijk 8 zijn gehonoreerd. Over Aziaten zijn in 2012 15 uitingen bij het MDI geregistreerd, waarvan er 4 als strafbaar zijn beoordeeld. Deze 4 uitingen zijn na verzoek tot verwijdering niet verwijderd, waarna er aangifte is gedaan. Met betrekking tot de discriminatiegrond ‘handicap’, die pas sinds een paar jaar is toegevoegd aan de anti-discriminatieartikelen van het Wetboek van Strafrecht, ontving het MDI meldingen van 5 uitingen, die allen als niet strafbaar werden beoordeeld. Over discriminatie op grond van geslacht registreerde het MDI in 2012 12 uitingen, waarvan er geen enkele als strafbaar werden beoordeeld. De discriminatiegrond ‘geslacht’ is in het basisartikel omtrent discriminatie uit het Wetboek van Strafrecht, artikel 137c WvS, niet opgenomen. Dit komt omdat de antidiscriminatiebepalingen in de eerste plaats in het leven zijn geroepen ter bescherming van minderheidsgroeperingen. Mannen en vrouwen zijn dit uiteraard niet en worden derhalve niet beschermd door het basisartikel 137c WvS. De grond ‘geslacht’ komt wel terug in artikel 137d WvS, het artikel inzake aanzetten tot haat of discriminatie, waarvan in 3 gevallen sprake was. De term geslacht heeft ook betrekking op transgenders.
21
4.12 Uitingen per medium/locatie Tabel 4: Uitingen per medium/locatie
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Websites
838
877
1086
812
1117
1132
769
Web- en discussieforums Weblogs Video Email & spam MP3’s of andere geluidsfiles (via P2P netwerk of webpagina) Overige (Usenet nieuwsgroepen, chatboxen, Internet Relay Chat)
515 265 14 16 4
383 165 88 48 5
225 94 60 24 -
364 79 94 16 1
242 112 55 29 -
308 83 64 13 -
119 53 18 23 -
69
14
8
11
9
1
22
Het MDI neemt meldingen in behandeling over discriminatie op het Nederlandse deel van internet. Het internet omvat meer dan alleen het World Wide Web. Het internet behelst ook digitale communicatievormen als email, P2P (bijvoorbeeld Bittorrent of Soulseek), chat, nieuwsgroepen, online gaming en Second Life. Zoals uit bovenstaande tabel blijkt, betreft het overgrote deel van de meldingen bij het MDI websites en een kleiner deel discussiefora en weblogs. Het MDI toetst ook of de gemelde uitingen openbaar zijn en onderneemt in beginsel slechts stappen als de uitingen inderdaad openbaar online staan. In het openbaar houdt in dat de uiting door het publiek waargenomen kan worden. Vrijwel alle websites, webfora, weblogs en dergelijke zijn openbaar. Men hoeft immers slechts de URL in te typen en de pagina's verschijnen op het beeldscherm. Bij hoge uitzondering is een website beveiligd met een password dat slechts in beperkte kring bekend is. Bij veel webfora en weblogs kunnen slechts geregistreerde leden berichten plaatsen. Hieruit zou afgeleid kunnen worden dat dergelijke weblogs en webfora niet openbaar zijn. Dit is niet het geval. Berichten zijn ook voor niet-geregistreerde leden te lezen. Daarnaast is het lidmaatschap doorgaans een volledig geautomatiseerd proces waarbij iedereen lid kan worden, zonder daarvoor toestemming van het beheer van een forum te hoeven vragen.
5. Overige resultaten in cijfers Tabel 5. Meldingen en uitingen
Aantal meldingen Aantal uitingen
2006 1135 1728
2007 1049 1581
2008 1226 1501
2009 1238 1377
2010 1174 1572
2011 1039 1624
2012 925 1035
22
Tabel 6. Beoordeling van de uitingen
Strafbare uitingen ex 137 c t/m g Sr. Geen exacte locatie ontvangen, niet toetsbaar Geen exacte uiting ontvangen, niet toetsbaar Niet (meer) aanwezig op internet, niet toetsbaar Tendentieus Niet strafbaar Kinderporno of anders n.v.t. Totaal
2006 984
2007 1078
2008 899
2009 574
2010 684
2011 651
2012 449
59
70
28
23
13
12
21
52
41
36
46
44
18
37
129
103
101
130
169
132
75
185 295 4
28 231 0
0 437 0
76 528 0
71 582 9
117 661 3
24 343 0
1728
1581
1501
1377
1572
1624
1035
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
0
0
0
0
4
-
6
45
0
0
2
2
-
-
11
2
2
2
13
5
10
4
2
2
2
4
2
-
30
15
49
36
33
19
14
79
8
10
9
1
12
12
5
2
10
0
10
6
30
4
5
1
0
8
-
1
584
825
770
486
588
510
356
162
130
91
25
21
97
18
60
89
38
11
0
-
2
0 984
0 1078
0 899
1 574
0 684
651
449
Tabel 7. Afhandeling door MDI
Geen verzoek: stappen door derden Geen verzoek: melder onderneemt zelf stappen Geen verzoek: doorverwezen naar MDI buitenland Geen verzoek: e-mail (spam) Geen verzoek: locatie in buitenland Geen verzoek: reeds verwijderd Verzoek: aan buitenlandse provider Verzoek: aan Nederlandse provider Verzoek: rechtstreeks aan plaatser of eigenaar Bijgevoegd in bestaand aangiftedossier Geen verzoek, uitingen bijzonder extreem, direct aangifte gedaan Bestemd voor aangifte Totaal
23
Tabel 8. Resultaat verzoek tot verwijdering
Strafbare uitingen Verwijderd na verzoek tot verwijdering Niet verwijderd na verzoek tot verwijdering NVT (geen verzoek gestuurd, zie paragraaf 2.2) Totaal
2006 535
2007 748
2008 708
2009 407
2010 520
2011 363
2012 303
15
84
66
65
86
153
84
434
246
125
102
78
135
62
984
1078
899
574
684
651
449
Tabel 9. Meldingen per categorie melder
Aantal meldingen Individuen, bedrijven en organisaties Meldpunt of ADB Andere belangenbehartigers Totaal
2006 1109
2007 957
2008 1173
2009 1164
2010 1112
2011 1001
2012 853
15 11 1135
43 44 1049
23 28 1224
37 35 1236
34 28 1174
25 12 1039
43 20 925
Aantal meldingen 2006 Bestemd voor het MDI 808 (mogelijke discriminatie op het internet) Discriminatie in fysieke wereld 186 (doorgestuurd naar relevante instelling)
2007 792
2008 916
2009 960
2010 863
2011 831
2012 719
197
244
252
272
171
154
Kinderporno Overig (spam, hacking, etc.) Totaal
2 58 1049
6 58 1224
6 20 1238
3 36 1174
3 34 1039
52 925
Tabel 10. Meldingen per bestemming
8 133 1135
24
