leerlingendossier bij een film voor leerlingen van het 5de SO en ouder
voor de film
Een rusteloze zoektocht van een camera. Een groezelige stad vol verkeersopstoppingen en neonverlichte straatjes. Seks en maffia, zeemeerminnen en look-a-like's. Een verhaal in een verhaal in een verhaal, of toch niet? Verwarring alom. In Suzhou River maak je kennis met vier personen: Meimei, Moudan, Marda en een cameraman die het verhaal waarin hij zelf meespeelt, maar waarin je hem niet te zien krijgt, filmt. Wie is nu wie en hoe steekt het verhaal in elkaar? Dat zijn de twee prangende vragen waarop je ook na het bekijken van de film het antwoord niet lijkt te weten.
Suzhou River China 2000 83' regie: Lou Ye hoofdrolspelers: Jia Hongsheng (Marda), Zhou Xhun (Moudan/Meimei) ,Lou Ye (verteller)
over de film Ondanks de verschillende regimes die de jongste eeuw de scepter over China zwaaiden, was het wachten tot de vroege jaren ’80 vooraleer de Chinese cinema voluit z’n kansen kon gaan. Niet dat er daarvoor geen films gemaakt werden! Integendeel. De Chinese cinemageschiedenis wordt ingedeeld in (tot op heden) 6 generaties. De eerste 3 generaties, makers van heel poëtische cinema, situeren zich voor de jaren ’60. De 4de generatie, minstens even getalenteerd, werd gekortwiekt door de politieke toestand in de jaren ’60. open doek
“Suzhou River”
1
De (communistische) culturele revolutie woedde in alle hevigheid en maakte kunstenaars, ook cineasten, monddood. Films dienden enkel als propaganda voor China en het Maoïsme. De 5de generatie zorgde voor de grote doorbraak. Deze filmmakers groeiden op onder het regime van de grote leider Mao. Na diens dood kregen zij in de jaren ’80 de kans om hun carrière als cineast te ontplooien. Hun werk oogstte in het westen grote bewondering. Maar in eigen land kwamen die films op de index te staan wegens ‘te kritisch’: armoede en onderontwikkeling mochten niet aan de buitenwereld getoond worden. De censuur gebeurde heel subtiel. Films van Chen Kaige (o.a. Gele Aarde, Farewell to my Concubine, Temptress Moon) en Zhang Yimou (Het Rode Korenveld, Judou, Rode Lantaarns, Shangai Triad) werden in heel China uitgebracht op 10 kopies; dat betekent zoiets als 1 filmkopie voor heel Europa. Dit maakte het vrijwel onmogelijk om het werk van deze regisseurs in eigen land te bekijken. Gelukkig zorgde de welvarende filmbusiness in Hong Kong ervoor dat toch heel wat Chinese producties (bv. King of Masks van Wu TianMing) hun weg naar het westen vonden. 'Going to School…', van Zhou Youchao, past dan weer in de traditie van de 5de generatie. Artistiek mooie films, met veel aandacht voor de traditionele cultuur en de arme plattelandsbewoners. Door zich te concentreren op de problemen van de gewone man, kon men bescheiden commentaar geven op de toestand in het land, zonder écht kritiek te leveren op het functioneren van de grote Chinese staat. Deze fameuze vijfde generatie wordt ondertussen afgelost door een zesde. Thema's als traditie en identiteit verliezen aan belang, het veel snellere moderne leven komt in de plaats, met aandacht voor het stedelijke leven, voor jongeren die dromen van westerse verworvenheden. Sereen camerawerk ruimt plaats voor hypernerveuze beeldjes, traditionele muziek ruimt plaats voor westerse beats, preutsheid ruimt plaats voor nieuwe normen qua liefde en seks. Door te werken met heel kleine budgetten maken deze cineasten zich zo min mogelijk afhankelijk van de Chinese overheid. Een van de spilfiguren van deze 6de generatie is Lou Ye. Lou Ye werd in 1965 geboren in de stad waar hij ook opgroeide: Sjanghai. Als zoon van 2 theateracteurs, spendeerde hij een groot deel van zijn kindertijd backstage en in de kleedkamers. Zijn studies doorliep hij aan de Filmacademie van Beijing, waar duidelijk werd dat hij zich enorm liet beïnvloeden door de Europese film. Zijn eindproject 'Weekend Lover' (1994), een film waarin Lou Ye het leven van een groep misnoegde jongeren uit Sjanghai toonde, kaapte meteen de prijs voor beste regisseur weg op het Mannheim Heidelberg Film Festival. Met deze film hielp Ye bovendien de 6de generatie Chinese filmmakers te definiëren. Na enkele tegenslagen rond de financiering van nieuwe filmprojecten stapte Lou Ye over naar de televisiewereld. In 1998 keerde hij echter terug naar zijn grote passie met de oprichting van 'Dream Factory', één van de eerste onafhankelijke filmproductiehuizen in China. Het eerste project van 'Dream Factory' was 'Suzhou River'. Tijdens het Filmfestival van Rotterdam 2000 ging 'Suzhou River' in première en Lou Ye won er één van de drie Tiger Awards. Zhou Xhun won voor haar dubbelrol in de film de 'Grand Prix' op het Paris Film Festival 2000.
open doek
“Suzhou River”
2
over het land Het verhaal speelt zich af in Sjanghai, een stad met 20 miljoen inwoners, die haar naam te danken heeft aan haar ligging: 'aan de zee'. Dankzij deze uiterst gunstige ligging vormt Sjanghai een ideale handelszone en is zij uitgegroeid tot China's belangrijkste financiële centrum. Bovendien staat vast dat haar economie nog steeds de snelst groeiende is ter wereld, waardoor de stad haar status als leidinggevend commercieel centrum van Azië aan het terugwinnen is. Een status die zij bezat tot aan de Tweede Wereldoorlog. Deze bloei heeft ook zijn gevolgen voor het uitzicht en de infrastructuur van de stad. Talrijke nieuwe projecten worden momenteel uitgewerkt, zoals een metronetwerk, een economische zone rond de rivieren en verscheidene winkelcentra en hotelcomplexen. Natuurlijk heeft deze snelle ontwikkeling ook zijn negatieve kanten. Zo zijn de rivieren en de lucht in Sjanghai enorm vervuild en steekt criminaliteit er meer en meer de kop op. Geografisch gezien wordt Sjanghai door de Huangpu rivier opgedeeld in twee. Alvorens uit te monden in de Yangtze, ontvangt deze rivier de sterk vervuilde Wusong rivier, ook gekend onder de naam Suzhou rivier. De Suzhou rivier is dus geen idyllisch watertje. Het is een vervuilde stroom die, vooraleer hij het centrum van Sjanghai bereikt, door een niemandsland loopt van vergane industrie, afval, betonrot en oud ijzer. De mensen die hier wonen, zijn gewend geraakt aan de milieuvervuiling en aan een zekere mate van morele pollutie. Misdaad en halve illegaliteit maken deel uit van de alledaagse normaliteit
open doek
“Suzhou River”
3
na de film
- Was de film wat je ervan verwachtte? Hoezo? - Wat vond je van de film? Waarom? - Is er iets bijzonders blijven hangen? Wat? - Wil je de film nog eens zien? Waarom/waarom niet?
- Voldeed het beeld dat je van Sjanghai te zien kreeg aan je verwachtingen? Was dit het beeld dat je van een Chinese grootstad had of zag de stad er compleet anders uit?
- 'Suzhou River' speelt zich dus af in Sjanghai. Zou je het verhaal in z'n geheel kunnen oppakken en in een stad als Brussel kunnen plakken? Waarom (niet)? Welke elementen zijn (niet) herkenbaar? Geef er een 5-tal.
- Wat denk je: is deze globalisering een algemeen verschijnsel? Zoek eens op internet of in de bibliotheek naar informatie over Mumbay (het vroegere Bombay), in Indië en Mexico City, in Mexico. Hoe is de samenleving daar? Kan je ze vergelijken met die in 'Suzhou River' of met je eigen beeld over de Europese samenleving? Op welke punten (niet)?
open doek
“Suzhou River”
4
Het verhaal is heel verwarrend en onduidelijk. Hoe steek het in elkaar? Wie is wie, om welk verhaal gaat het of zijn er meerdere verhalen? Probeer voor jezelf het geheel eens te ontrafelen. Let wel, je zoekt naar je eigen waarheid. De meeste vragen zijn open, er is niet één juist antwoord. Enkel dat wat jij voelt kan voor jou een verklaring zijn van het verhaal. - Met welk beeld begint en eindigt de film?
- In de openingsscène hoor je Meimei vragen: "Ik zal je op een dag verlaten. Zal je me blijven zoeken zoals Marda? Je hele leven?" Zij vernoemt Marda. Wat kan je hieruit opmaken? En wat als je hieraan het antwoord op de voorgaande vraag plakt? - Je krijgt aanvankelijk beelden gefilmd met een handcamera. Hoe kan je dat zien? - Welk gevoel riep dit bij je op?
- Wanneer het verhaal van Moudan en Marda begint stopt het filmen met de handcamera en wordt het beeld stabieler. Wat zou dat volgens jou kunnen betekenen?
open doek
“Suzhou River”
5
- Zijn Moudan en Meimei één en hetzelfde meisje? Welke gelijkenissen hebben zij, zowel fysiek als karakterieel? Moudan/Meimei
- Wanneer Meimei voor het eerst vertelt over Marda en Moudan zie je de cameraman vanachter het raam van zijn appartement, met zijn ogen (camera) speuren tussen de mensenmassa op straat. Hij is op zoek naar twee willekeurige personages om op de figuren van Moudan en Marda te plakken. Zijn blik vangt een jongeman op een brommertje en een meisje dat Meimei zou kunnen zijn. Zou dan Marda de cameraman kunnen zijn? Zijn er gelijkenissen tussen Marda en de cameraman in hun relatie met hun respectievelijke vriendin, in hun zijn? Welke? Of zie je alleen duidelijke verschillen? Welke?
open doek
“Suzhou River”
6
- Helemaal in het begin zegt de cameraman: "Camera's liegen niet. Wees niet boos als wat je ziet je niet bevalt." Wat als je deze zin letterlijk neemt? Wat je te zien krijgt is wat de cameraman je via zijn ogen laat zien, is wat hij zelf ziet. Dit zou moeten betekenen dat het verhaal van Moudan en Marda echt is. Toch wordt het niet meer via de ogen (de camera) van de cameraman getoond. Je krijgt het van op afstand. Het zou dus een vertekend beeld kunnen zijn, een emotioneel geladen beeld. Zou het kunnen dat het verhaal via het hart van de cameraman getoond wordt, dat het een persoonlijke inkleuring is van zijn relatie met Meimei? Maw, dat hij Marda is (of zou willen zijn) en dat Moudan Meimei is?
Ga eens op zoek naar voorbeelden in de film die deze stelling zouden kunnen staven. Of heb je grote twijfels over deze stelling? Geef dan tegenvoorbeelden.
open doek
“Suzhou River”
7
leerkrachtendossier bij een film voor leerlingen van het 5SO en ouder
voor de film
over de film Ondanks de verschillende regimes die de jongste eeuw de scepter over China zwaaiden, was het wachten tot de vroege jaren ’80 vooraleer de Chinese cinema voluit z’n kansen kon gaan. Niet dat er daarvoor geen films gemaakt werden! Integendeel. De Chinese cinemageschiedenis wordt ingedeeld in (tot op heden) 6 generaties. De eerste 3 generaties, makers van heel poëtische cinema, situeren zich voor de jaren ’60. De 4de generatie, minstens even getalenteerd, werd gekortwiekt door de politieke toestand in de jaren ’60. De (communistische) culturele revolutie woedde in alle hevigheid en maakte kunstenaars, ook cineasten, monddood. Films dienden enkel als propaganda voor China en het Maoïsme. De 5de generatie zorgde voor de grote doorbraak. Deze filmmakers groeiden op onder het regime van de grote leider Mao. Na diens dood kregen zij in de jaren ’80 de kans om hun carrière als cineast te ontplooien. Hun werk oogstte in het westen grote bewondering. Maar in eigen land kwamen die films op de index te staan wegens ‘te kritisch’: armoede en onderontwikkeling mochten niet aan de buitenwereld getoond worden. De censuur gebeurde heel subtiel. Films van Chen Kaige (o.a. Gele Aarde, Farewell to my Concubine, Temptress Moon) en Zhang Yimou (Het Rode Korenveld, Judou, Rode Lantaarns, Shangai Triad) werden in heel China uitgebracht op 10 kopies; dat betekent zoiets als 1 filmkopie voor heel Europa. Dit maakte het vrijwel onmogelijk om het werk van deze regisseurs in eigen land te bekijken. Gelukkig zorgde de welvarende filmbusiness in Hongkong ervoor dat toch heel wat Chinese producties (bv. King of Masks van Wu TianMing) hun weg naar het westen vonden. 'Going to School…', van Zhou Youchao, past dan weer in de traditie van de 5de generatie. Artistiek mooie films, met veel aandacht voor de traditionele cultuur en de arme plattelandsbewoners. Door zich te concentreren op de problemen van de gewone man, kon men bescheiden commentaar geven op de toestand in het land, zonder écht kritiek te leveren op het functioneren van de grote Chinese staat. Deze fameuze vijfde generatie wordt ondertussen afgelost door een zesde. Thema's als traditie en identiteit verliezen aan belang, het veel snellere moderne leven komt in de plaats, met aandacht voor het stedelijke leven, voor jongeren die dromen van westerse verworvenheden. Sereen camerawerk ruimt plaats voor hypernerveuze beeldjes, traditionele muziek ruimt plaats voor westerse beats, preutsheid ruimt plaats voor nieuwe normen qua liefde en seks. Door te werken met heel kleine budgetten maken deze cineasten zich zo min mogelijk afhankelijk van de Chinese overheid. Een van de spilfiguren van deze 6de generatie is Lou Ye. Lou Ye werd in 1965 geboren in de stad waar hij ook opgroeide: Sjanghai. Als zoon van 2 theateracteurs, spendeerde hij een groot deel van zijn kindertijd backstage en in de kleedkamers. Zijn studies doorliep hij aan de Filmacademie van Beijing, waar duidelijk werd dat hij zich enorm liet beïnvloeden door de Europese film. Zijn eindproject 'Weekend Lover' (1994), een film waarin Lou Ye het leven van een groep misnoegde jongeren uit Sjanghai toonde, kaapte meteen de prijs voor beste regisseur weg op het Mannheim Heidelberg Film Festival.
open doek
“Suzhou River”
8
Met deze film hielp Ye bovendien de 6de generatie Chinese filmmakers te definiëren. Na enkele tegenslagen rond de financiering van nieuwe filmprojecten, stapte Lou Ye over naar de televisiewereld. In 1998 keerde hij echter terug naar zijn grote passie met de oprichting van 'Dream Factory', één van de eerste onafhankelijke filmproductiehuizen in China. Het eerste project van 'Dream Factory' was 'Suzhou River'. Tijdens het Filmfestival van Rotterdam 2000 ging 'Suzhou River' in première en Lou Ye won er één van de drie Tiger Awards. Zhou Xhun won voor haar dubbelrol in de film de 'Grand Prix' op het Paris Film Festival 2000.
over het land Het verhaal speelt zich af in Sjanghai, een stad met 20 miljoen inwoners, die haar naam te danken heeft aan haar ligging: 'aan de zee'. Dankzij deze uiterst gunstige ligging vormt Sjanghai een ideale handelszone en is zij uitgegroeid tot China's belangrijkste financiële centrum. Bovendien staat vast dat haar economie nog steeds de snelst groeiende is ter wereld, waardoor de stad haar status als leidinggevend commercieel centrum van Azië aan het terugwinnen is. Een status die zij bezat tot aan de Tweede Wereldoorlog. Deze bloei heeft ook zijn gevolgen voor het uitzicht en de infrastructuur van de stad. Talrijke nieuwe projecten worden momenteel uitgewerkt, zoals een metronetwerk, een economische zone rond de rivieren en verscheidene winkelcentra en hotelcomplexen. Natuurlijk heeft deze snelle ontwikkeling ook zijn negatieve kanten. Zo zijn de rivieren en de lucht in Sjanghai enorm vervuild en steekt criminaliteit er meer en meer de kop op. Geografisch gezien wordt Sjanghai door de Huangpu rivier opgedeeld in twee. Alvorens uit te monden in de Yangtze, ontvangt deze rivier de sterk vervuilde Wusong rivier, ook gekend onder de naam Suzhou rivier. De Suzhou rivier is dus geen idyllisch watertje. Het is een vervuilde stroom die, vooraleer hij het centrum van Sjanghai bereikt, door een niemandsland loopt van vergane industrie, afval, betonrot en oud ijzer. De mensen die hier wonen, zijn gewend geraakt aan de milieuvervuiling en aan een zekere mate van morele pollutie. Misdaad en halve illegaliteit maken deel uit van de alledaagse normaliteit
'Een vervuilde rivier als bron van verhalen' "Ik wilde al heel lang een film maken over de rivier Suzhou", zegt Lou Ye, regisseur van 'Suzhou He (Suzhou River). Lou Ye groeide op aan de oevers van deze smerige, door en door vervuilde rivier, die dwars door Sjanghai stroomt. "De rivier is de moeder van deze stad. Maar niemand durft er oog in oog mee te staan omdat hij zo vies is. Ik denk zelf dat als je er rechtstreeks in zou kijken, je je eigen jeugdvrienden zou zien, en de stad waarin je opgroeide. Je leven zou aan je voorbijtrekken." In zijn film gebruikt Lou Ye de Suzhou rivier als een bron van verhalen. In een eenvoudige, maar effectieve documentairestijl vertelt 'Suzhou He' een dubbele liefdesgeschiedenis. De verteller bevindt zich achter de camera; we krijgen hem niet te zien. Hij heeft een verhouding met het danseresje Meimei, en via haar komt hij in contact met de motorkoerier Marda. Marda is verantwoordelijk voor de verdwijning van het meisje Moudan, dat als twee druppels water op Meimei lijkt, en ooit zijn geliefde was. open doek
“Suzhou River”
9
Beide liefdesverhalen kennen een tragisch eind. Of toch niet? "Als een verhaal afloopt", zegt Lou Ye, "gaat alles gewoon door. Het enige verschil is dat je er niet meer door de camera naar kijkt." Lou Ye (1965) is één van de succesvolste regisseurs van de zogenaamde 'nieuwe generatie' filmmakers in China. Zijn eerste lange speelfilm 'Weekend Lover', werd bekroond op het filmfestival van Mannheim. In 1997 begon hij met de productie van Super City, het eerste digitale filmproject in China, dat tot nu toe al tien lange speelfilms heeft opgeleverd van verschillende jonge regisseurs. Lou Ye: "Ik had het gevoel dat niemand de nieuwe regisseurs van China wilde helpen - mezelf incluis. Dus moeten we elkaar helpen. Bijna alle regisseurs van de nieuwe generatie hebben meegedaan aan het project. We begonnen met z'n tienen, maar inmiddels zijn het er al dertig of veertig. De producties verschillen onderling. Sommige zijn erg goed, andere niet. Het is waar dat we allemaal tegen moeilijkheden oplopen, maar beetje bij beetje penetreren we op deze manier de Chinese filmindustrie; we brengen leven in de brouwerij."
Pauline Kleijer, 29/1/2000
'Cameraman houdt van zeemeermin' "'Suzhou River' hoort tot het genre van de onromantische romantiek. Het is een bijzonder originele film. Het hoofdpersonage, de centrale minnaar, krijgen we nooit te zien, want we beleven het verhaal letterlijk door zijn ogen… …Soms lijkt het erop dat we minder door de ogen dan door de videocamera van het hoofdpersonage kijken… …Ga voor deze film niet op de eerste rij zitten. Als de camera heel los vanuit de hand bediend wordt, is het tijd om afstand te nemen, zoniet val je over je eigen voeten wanneer je nadien de zaal verlaat. De camera staat nooit stil, er wordt voortdurend heen en weer gezwenkt, er worden opvallend grove zoombewegingen gemaakt en het beeld is vaker onscherp dan scherp. Ook de montage is bijzonder bruusk… …'Suzhou River' is meer dan een origineel verhaalexperiment. De film verraadt een groot talent voor sfeer en ritme. Spontaan komt Wong-Kar Wai voor de geest, maar dan een meer gestructureerde versie. De vertolkingen zijn levendig, vooral van de vrouwelijke hoofdrol Zhou Xhun, die de twee meisjesrollen voor zich neemt en daarvoor op het filmfestival van Parijs een onderscheiding kreeg. Verder won de film prijzen op Cinema Novo in Brugge en op het filmfestival van Rotterdam."
20/09/2000 Erik Martens
open doek
“Suzhou River”
10
na de film
bedoeling Natuurlijk wil je weten wat de leerlingen vonden van de film. Door hen te bevragen leer je hen te spreken voor een groep en te luisteren naar de mening van anderen. Even belangrijk is het om jezelf, als leerkracht, vooraf even dezelfde vragen te stellen. Het is een eenvoudige, maar vaak effectieve manier van voorbereiden.
werkwijze Je kan de leerlingen zowel individueel de vragen in hun dossier laten invullen of hen als groep bevragen. Als leerkracht kan je misschien enkele opvallende antwoorden noteren, om ze later in de nabespreking opnieuw naar voor te brengen.
mogelijke vragen - Was de film wat je ervan verwachtte? Hoezo? - Wat vond je van de film? Waarom? - Is er iets bijzonders blijven hangen? Wat? - Wie wil de film nog eens zien? Waarom/waarom niet? - Heeft er nog iemand vragen over de film?
bedoeling Leerlingen ontdekken gelijkenissen in hun leefwereld en een leefwereld die voor hen onbekend is. Zij ervaren daarbij de globalisering van wereldsteden.
werkwijze Samen met de leerlingen ga je, aan de hand van onderstaande vragen, op zoek naar herkenningspunten in twee op het oog verschillende werelden. Je kan de leerlingen ook de vragen in hun dossier laten invullen.
wat heb je nodig -een atlas -internet -boeken met landeninformatie -
open doek
“Suzhou River”
11
mogelijke vragen - Voldeed het beeld dat je van Shangai te zien kreeg aan je verwachtingen? Was dit het beeld dat je van een Chinese grootstad had of zag de stad er compleet anders uit? - 'Suzhou River' speelt zich dus af in Shangai. Zou je het verhaal in z'n geheel kunnen oppakken en in een stad als Brussel kunnen plakken? Waarom (niet)? Welke elementen zijn (niet) herkenbaar?
- vervuiling en industrie zijn alom - hetzelfde geldt voor verkeer - anonimiteit - uiteraard is liefde overal het centrale thema, de spil van het leven - de chaos en de snelheid van het leven - traditie en cultuur lijken er aan belang te moeten inboeten - de vervaging van normen en waarden -… - Wat denk je: Is deze 'globalisering' van Sjanghai een algemeen verschijnsel? Zoek eens op internet of in de bibliotheek naar informatie over Mumbay (het vroegere Bombay), in Indië en Mexico City, in Mexico. Hoe is de samenleving daar? Kan je ze vergelijken met die in 'Suzhou River' of met je eigen beeld over de Europese samenleving? Op welke punten (niet)?
bedoeling Deze opdracht zorgt ervoor dat de jongeren voor zichzelf duidelijkheid krijgen over de film door over het verhaal in discussie te gaan. Tegelijkertijd krijg je een reconstructie van het verhaal, wordt het hele verhaal nog eens op een rijtje gezet.
werkwijze Laat de leerlingen in kleine groepjes nadenken over onderstaande vragen. Zij duiden in hun eigen groep een verslaggever aan, een tijdsbewaker (iemand die ervoor zorgt dat alle vragen aan bod kunnen komen en zorgt dat over niets anders gepraat wordt), en iemand die het gesprek leidt, (die zorgt dat iedereen aan bod kan komen). Na ongeveer 15 minuten ronden zij hun gesprek af. Je kan de tijd aanpassen indien nodig. Iedereen gaat in een kring zitten, waarna de verslaggevers de bevindingen van hun groep naar voor brengen. De anderen kunnen hierop reageren en aanvullingen doen. Let wel, je bent samen met de leerlingen niet op zoek naar een sluitend antwoord. Het aanvoelen van een film en van beelden berust op persoonlijke interpretatie. Geen enkele antwoord is zinniger dan een ander. Maak dit aan de leerlingen duidelijk. Ook onderstaande verklaringen zijn een verzameling van ons eigen aanvoelen, aangevuld met ideeën en gevoelens, geven door de regisseur en diverse personen uit de pers. Je kan de leerlingen de vragen in hun dossier laten beantwoorden. Individueel wordt het ontrafelen van een verhaal als dat van 'Suzhou River' echter een enorme klus. Het is daarom een aanrader te kiezen voor groepswerk.
open doek
“Suzhou River”
12
tips voor het leiden van een groepsgesprek - Voor je aan een groepsgesprek begint is het belangrijk eerst jezelf, bij wijze van voorbereiding, te bevragen. Door zelf eerst na te denken over het onderwerp krijg je er voeling mee en kom je niet zo snel voor verrassingen te staan. - Zet jezelf bij het bord en noteer toonaangevende opmerkingen. Op deze manier blijft iedereen een overzicht houden en kan ernaar terug verwezen worden in de loop van het gesprek. - Zorg dat iedereen mekaar kan zien, bv door de stoelen in een kring te zetten. - Bewaak het tempo. Zorg dat niet te snel heen en weer gesproken wordt want dan gaat de helft van de opmerkingen verloren. Dit kan je doen door het stellen van tussenvraagjes als: - Wat bedoel je precies? - Herhaal dat nog eens? - Vat dat eens kort samen. - Zeg dat eens in 1 of 2 woorden. - Bedoel je dit: …? - Als gespreksleider doe je zelf niet mee aan de discussie. Zorg wel dat je betrokken bent en benoem je rol. - Probeer het onderwerp te bewaken. Vaak wordt, door het geven van voorbeelden en het daarop verder brouwen, afgeweken van het eigenlijke onderwerp. - Hou in elk geval de klok in de gaten. Na 45 minuten babbelen heeft het gesprek waarschijnlijk het beste gehad. Rond de discussie af met een eventuele conclusie. Let wel, je bent met je groep niet op zoek naar een sluitend antwoord. Het proces van het samen denken, het uiten van een mening en het luisteren naar elkaar primeert.
mogelijke vragen 1.
Met welk beeld begon de film?
De film begint met een zwart beeld, waarna je het water van de Suzhou rivier te zien krijgt. Het is de cameraman die op een boot zit en je krijgt het beeld te zien via hem.
2. Met welk beeld eindigde de film?
De film eindigt opnieuw met een blik van de cameraman, vanaf een boot, op de Suzhou rivier.
3. In de openingsscène hoor je Meimei het volgende vragen: "Ik zal je op een dag verlaten. Zal je me blijven zoeken zoals Marda? Je hele leven?" Zij vernoemt Marda al meteen. Wat kan je hieruit opmaken? En wat als je hieraan het antwoord op de twee voorgaande vragen plakt?
Het begin van de film is tegelijk ook het einde van de film. De hele situatie rond Moudan en Marda heeft zich al afgespeeld, anders zou de naam Marda niet gevallen zijn in de eerste scène. De relatie tussen Meimei en de cameraman is al verbroken bij aanvang van de film, een besef dat versterkt wordt door de vertellende verhaallijn. Het verhaal wordt duidelijk niet beleefd maar verteld van op een beschouwende afstand. 4. Je krijgt aanvankelijk beelden gefilmd met een handcamera. Hoe kan je dat zien? Welk gevoel riep dit bij je op?
Het beeld is heel onstabiel en geeft steeds een zicht van op ooghoogte. Je krijgt het gevoel alsof je door de ogen van de cameraman kijkt. Je wordt als het ware persoonlijk aangekeken en aangesproken door Meimei. Het beeld is tegelijk heel koel en intens. Je ziet door de ogen van de cameraman maar niet via zijn hart. Wanneer Meimei en de cameraman op het bed open doek
“Suzhou River”
13
handjeklap doen zie je de twee handen van de cameraman in beeld. Dit maakt dat je nog meer het gevoel krijgt dat je door zijn ogen kijkt en niet alleen door zijn camera. Wanneer komt hier verandering in? Wanneer stopt het film met de handcamera en wordt het beeld terug stabieler?
Daar waar het verhaal van Marda en Moudan begint, stopt het filmen met de handcamera. Je krijgt een verhaal van op afstand, een niet getinte weergave. 5. Het verhaal is heel verwarrend en onduidelijk. Hoe steek het in elkaar. Wie is wie, om welk verhaal gaat het of zijn er meerdere verhalen? Probeer voor je eigen het geheel eens te ontrafelen. 6. Zijn Moudan en Meimei één en hetzelfde meisje? Welke gelijkenissen hebben zij, zowel fysiek als karakterieel? -
-
ze hebben precies hetzelfde uiterlijk ze zijn allebei even speels ze zijn beiden tamelijk onvoorspelbaar ("soms verdween ze voor dagen, zonder iets te zeggen. Dan dook ze weer op alsof er niets was gebeurd. Het maakte me gek." Ook Moudan kan verrassend uit de hoek komen. Op een avond wil ze, totaal onverwacht en zonder aanleiding mee naar het appartement van Marda. Ze daagt Marda ook regelmatig uit (vb om sneller te rijden op de moto) ze hebben allebei iets met een zeemeermin (Meimei verkleedt zich als zeemeermin en Moudan krijgt een zeemeermin cadeau en nadat zij in de rivier sprong verandert zij in een zeemeermin) ze hebben allebei een tijdelijke 'vlindertattoo' ze breken allebei definitief met hun relatie door te verdwijnen. …
7. Wanneer Meimei voor het eerst vertelt over Marda en Moudan zie je de cameraman vanachter het raam van zijn appartement, met zijn ogen (camera) speuren tussen de mensenmassa op straat. Hij is op zoek naar twee willekeurige personages om op de figuren van Moudan en Marda te plakken. Zijn blik vangt een jongeman op een brommertje en een meisje dat Meimei zou kunnen zijn. Is dit Meimei? En zo ja, zou dan Marda de cameraman kunnen zijn? Zijn er gelijkenissen tussen Marda en de cameraman in hun relatie met hun respectievelijke vriendin, in hun zijn? -
zowel Marda als de cameraman leren hun geliefde kennen via een opdracht de opdrachtgever is in beide gevallen de uitbater van de nachtclub. na hun eerste kennismaking blijven ze het meisje regelmatig terug zien. de mannen voelen zich goed in het gezelschap van Meimei/Moudan en worden langzaam om haar gesteld. Beider geliefde verdwijnt spoorloos.
8. Welk groot verschil is er tussen de twee mannen?
- Marda blijft zijn geliefde zoeken, de cameraman niet. Helemaal in het begin zegt de cameraman: "Camera's liegen niet. Wees niet boos als wat je ziet je niet bevalt." Wat als je deze zin letterlijk neemt? Wat je te zien krijgt is wat de cameraman je via zijn ogen laat zien, is wat hij zelf ziet. Dit zou moeten betekenen dat het verhaal van Moudan en Marda echt is. Toch wordt het niet meer via de ogen (de camera) van de cameraman getoond. Je krijgt het van op afstand. Het zou dus een vertekend beeld kunnen zijn, een emotioneel geladen beeld. Zou het kunnen dat het verhaal via het hart van de cameraman getoond wordt, dat het een persoonlijke inkleuring open doek
“Suzhou River”
14
is van zijn relatie met Meimei? Maw, dat hij Marda is (of zou willen zijn) en dat Moudan Meimei is? Ga eens op zoek naar voorbeelden in de film die deze stelling zouden kunnen staven. Of heb je grote twijfels over deze stelling? Geef dan tegenvoorbeelden.
-
Als je er van uitgaat dat wat de camera toont de cameraman zelf niet bevalt dan is dat een teken dat hij zich te zien krijgt zoals hij van zichzelf vindt dat hij niet is. Hij gaat op zoek naar een verpersoonlijking van Moudan en Marda. Hij plaats Meimei duidelijk in de rol van Moudan. Waarom zou hij dan zomaar een willekeurig persoon de rol van Marda laten vertolken? Het is toch veel logischer dat hij dan ook zichzelf in de rol van Marda plaatst. Dit leidt dan weer tot het logische gevolg dat hun eigen leven in beeld wordt gebracht, hun eigen relatie. Alleen krijg je andere facetten van hun zijn, hun persoonlijkheid, te zien. Een voorbeeld hiervan kan volgende scène zijn: Meimei vraagt aan Marda "Wil je nog wat drinken?". "Nee", antwoord Marda, "Ik wil alleen maar zeggen dat wij elkaar vroeger gekend hebben." Je kan dit interpreteren als het uiteen groeien van de twee.
Ook de scène waarin Meimei zegt: "Ik dacht niet dat Moudan ooit bestaan had, maar nu besef ik dat het allemaal waar was. Hij heeft niet gelogen", kan vertaald worden naar een confrontatie van Meimei met haar andere ik, in de persoon van Moudan." Ook komt Marda op een gegeven moment op bezoek bij de cameraman. Kijkt de cameraman hier tegen zichzelf aan? Wordt hij hier geconfronteerd met zijn eigen geweten? De handcamera wordt hier ook opnieuw gebruikt. Het verhaal van 'Moudan en Marda' geeft een ander zicht op hun relatie. De gelijkenissen tussen de twee personages lijken treffend. De 'twee' relaties lopen ook gelijk op, houden gelijke tred. De confrontatie met de twee dode lichamen na het ongeval kan dan een symbolische weergave zijn van de breuk in de relatie tussen Meimei en de cameraman. Beiden ontkomen op dat moment niet aan de harde, confronterende realiteit. "Ben ik het meisje waarnaar je op zoek bent?", vroeg Meimei eerder aan Marda. Het ongeval geeft je een soort van antwoord op deze vraag. De cameraman heeft geprobeerd Meimei te doorgronden. Zij is een heel mysterieus meisje. Door echter het mysterie te ontrafelen, door op zoek te gaan naar de (een) waarheid, verdwijnt de geheimzinnige spanning, de betovering, komt de ontnuchtering. Soms verdwijnt Meimei voor dagen zonder dat de cameraman weet waar het meisje is. Leeft zij een dubbelleven? Misschien werkt zij op de dagen dat zij verdwenen is wel in de kruidenierszaak waar Marda haar vindt? Op het moment van het ongeval stopt het zoeken van Marda/de cameraman naar Moudan/Meimei. Hij heeft haar gevonden, wat meteen het einde van de relatie betekent. Wanneer het zoeken voorbij is blijft er voor hem niets meer over. De vraag die Meimei in de eerste scène (die tegelijk de laatste is) stelt is een zekerheid en geen vraag. "Ik zal je verlaten op een dag. Zal je me blijven zoeken, zoals Marda? Je hele leven?", "Ja", "Je liegt". De relatie is ten einde. De cameraman is weer alleen met zichzelf zoals hij zichzelf ziet. Marda is verdwenen, dood.
open doek
“Suzhou River”
15
wat anderen schrijven over de film "… Onze protagonist is dus een videast. Hij biedt overal in Sjanghai zijn diensten aan: hij filmt trouwpartijen, verjaardagsfeesten, seksfuiven, het maakt niet uit. En als de klant niet tevreden is, is het niet zíjn schuld. Hij doet niets anders dan registreren. We zien met de ogen van de verteller en we horen ook voortdurend zijn verhaal naast de beelden. De vertelstem is van Lou Ye zelf en dit voice over-gedeelte is knap uitgewerkt, met een leuke tekst, heel droog en gevat. Het verhaal komt op gang wanneer onze cameraman een opdracht krijgt van de eigenaar van de Happy Bar. Hij moet een zeemeermin filmen. In de bar staat een groot aquarium en daarin voert het danseresje Meimei in zeemeerminplunje een onderwaternummer op voor de klanten. De protagonist wordt verliefd op de zeemeermin en vice versa. Op een dag laat Meimei de naam Marda vallen, een jongeman die de laatste tijd in de buurt is opgedoken. Dat personage inspireert de verteller tot een vreemde fantasie. Vanaf dat moment neemt de film een meer traditionele vorm aan. Het principe van de subjectieve camera wordt even terzijde geschoven: Marda is nu de hoofdpersoon. De videast verdwijnt op de achtergrond. De status van dit tweede verhaal is erg flou. Het lijkt wel alsof de verteller het ter plekke fantaseert. Alsof hij lukraak uit de collectie grote verhalen sprokkelt: wat liefde en passie, een kidnapping, een misdaad, en nog een passionele zelfmoord erbij. Bij momenten aarzelt hij, alsof hij even naar inspiratie moet happen. Ook in dit tweede verhaal staat een liefdesrelatie centraal. Marda is een koerier die met zijn bromfiets pakjes bestelt in Shangai. Hij wordt verliefd op Moudan om haar nadien te verraden. En dan komen beide verhalen samen. Marda die zijn meisje is kwijtgeraakt in het verleden, duikt op in de Happy Bar en herkent in Meimei, de zeemeermin, zijn Moudan. Het realiteitsgehalte wordt nu helemaal onzeker. Is Marda een gek, of verbeeldt de verteller zich alles gewoon? Het gegeven wordt alsmaar complexer om dan plotseling in een verbazingwekkende eenvoud en eenduidigheid te eindigen. Met een verrassend onromantische pointe."
Eric Martens, 20/9/2000
"… Het ongemakkelijke gevoel van ontheemding dat de personages aankleeft, komt tot uiting in de grauwe, bijna documentaireachtige stijl waarin het armoedige leven aan de oevers van de Suzhou-rivier in beeld wordt gebracht. Boeiend is ook de bijdrage van de onzichtbare verteller die zichzelf in het begin van de film introduceert als een videomaker voor bruiloften en partijen. Net als de motorrijder is hij gefascineerd door het ongrijpbare danseresje en kennelijk is hij verantwoordelijk voor veel van de getoonde opnamen van haar. Maar de verteller maakt de kijker ook deelgenoot van gebeurtenissen waar hij nooit bij kan zijn geweest. Deze beelden moeten dus gemaakt zijn door een andere verteller – naar we mogen aannemen regisseur Lou Ye. Door het subtiele gegoochel met vertelperspectieven, de rusteloze cameravoering en de gelaagde verhaalconstructie is 'Suzhou River' een film die in eerste instantie eerder het hoofd lijkt aan te spreken dan het hart. Maar naarmate de film dieper ingaat op de obsessieve liefde voor hoofdrolspeelster Zhou Xun –die geregeld wordt getoond in de superromantische gedaante van een zeemeermin– wordt het steeds gemakkelijker om mee te gaan in het aan de oppervlakte borrelende liefdesverhaal. Het tragische slotakkoord mist zijn emotionele uitwerking dan ook niet."
Fritz de Jong
"In de film wordt de vraag gesteld: "Zul je altijd naar me blijven zoeken?". Normaal wordt in films gevraagd: "Zul je altijd van me blijven houden?". Bij dit laatste ga je er vanuit dat twee mensen bij elkaar blijven, terwijl uit jouw vraag blijkt dat je je geliefde uiteindelijk kwijt zult raken. Waarom wordt er in 'Suzhou River' juist die eerste vraag gesteld? open doek
“Suzhou River”
16
"Je kunt nooit voor altijd bij elkaar blijven. Je moet dus wel vragen: "Zul je altijd naar me blijven zoeken?" In de film hebben de hoofdpersonages geaccepteerd dat dit zo is, maar de een blijft toch nog zoeken naar de ander. Door dit zoeken naar de ander kun je de liefde weer terugvinden en betekent dit dat deze liefde heel erg diep zit. In het gewone leven is deze manier van zoeken onmogelijk, maar in een liefdesverhaal kan alles. Het is mooi te fantaseren over liefde die in het echte leven niet mogelijk is. Op die manier kun je jezelf tevreden stellen. Het gewone saaie leven en de dagelijkse sleur worden hierdoor een beetje minder."
Waarom heeft u er voor gekozen om met een handcamera te filmen?
"Ik had weinig tijd om de film op te nemen. Met zo’n handcamera kun je snel werken. Het is makkelijk en je hebt bovendien heel veel vrijheid. Een andere reden is natuurlijk dat in de film de cameraman het verhaal vertelt en dat zijn leven bestaat uit het opnemen van films. Door het gebruiken van een handcamera wordt de verteller van het verhaal gekarakteriseerd.""
door Hanneke Kloosterhuis, Ger Rakhorst , L'Empire du Cinéma
bedoeling Als de leerlingen er zin in hebben kan je nog verder doorbomen over een paar vragen die de film ongetwijfeld oproept. Leren luisteren naar mekaar en het uiten van een eigen mening staan ook hier weer centraal.
werkwijze Aan één bepaalde uitspraak van de cameraman worden een aantal vragen opgehangen. Je kan er één (of meerdere) uitpikken en in de groep gooien. Ook de tips voor het leiden van een groepsgesprek kunnen hier van pas komen. (Heb je hierna zin om de praktische filosofie te leren kennen: zie onderaan bij 'interessante adressen)
mogelijke vragen - "Camera's liegen niet. Dus wees niet boos als wat je ziet je niet bevalt". 1. Betekent 'niet liegen' hetzelfde als 'de waarheid zeggen'? 2. Kan je ook niet de waarheid zeggen zonder te liegen? 3. Is liegen hetzelfde als fantaseren? 3. Zijn begrippen als 'waarheid' en 'liegen' persoonsgebonden, maw, kan iets voor iemand de waarheid zijn en voor iemand anders een leugen? 4. Als vraag 3 een feit is, bestaat er dan wel zoiets als 'waarheid' en 'leugen'?
open doek
“Suzhou River”
17
bibliografie & interessante adressen
bibliografie
www.upcomingmovies.com/suzhouriver.html www.rialtofilm.nl www.uk.imdb.com www.filmfestivals.com www.virtualexploration.com www.chinavista.com www.bridgewell.com www.standaard.be http://www.volkskrant.nl http://www.strandrel.com/comingsoon/suzhou_river.html www.parool.nl www.utrechtsnieuwsblad.nl www.mrqe.com
interessante adressen
Alfa/Vlio Koning Albertstraat 15 2300 Turnhout 014/41.94.39
[email protected] Opendoek Warandestraat 42 2300 Turnhout 014/41.94.94
[email protected] praktische filosofie
Zeno Lange Kongostraat 54 2060 Antwerpen 03/236.31.83
[email protected] Antwerpse Volkshogeschool/Stichting Lodewijk de Raet Uitbreidingsstraat 470 2600 Berchem-Antwerpen 03/239.18.92
[email protected] dit dossier is een publicatie van Alfa vzw, ism KHK dep. Lerarenopleiding, iov OpenDoek, gefinancierd door DGIS
open doek
“Suzhou River”
18
