Mei 2009 jaargang 20. Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:05

Pagina 1

3

Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE

G Special Bouw & Architectuur G Uit de file, in de lucht G Romeinen en CAD G Parametrisch ontwerpen G Onbegrensd modelleren

April/Mei 2009 jaargang 20

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:05

Pagina 2

READY. STEADY. GO. A new driving force for AutoCAD Map 3D.

AutoCAD Map 3D software is recognised as one of the leading engineering platforms for creating and managing spatial data. Today there is a need for an easy and more cost effective way to deliver AutoCAD Map 3D across organisations. To meet this growing demand Autodesk has a new partnership that will keep businesses in the driving seat with Autodesk geospatial applications.

www.autodeskandcitrix.com

Autodesk, AutoCAD Map 3D are registered trademarks or trademarks of Autodesk, Inc., in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks belong to their respective holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document. © 2009 Autodesk, Inc. All rights reserved.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:05

Pagina 3

Colofon CAD-Magazine is een vaktijdschrift voor (potentiële) gebruikers van CAD, CAM, CAE, Mapping en Visualisatiesystemen en informeert over de ontwikkelingen en toepassingsgebieden, alsmede over software- en hardware-producten, leveranciers en gebruikers. CAD-Magazine verschijnt 8x per jaar in Nederland en België. Directie/uitgever: Dhr. R. Groothuis

[email protected]

Redactie: [email protected] Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Hoofdredacteur: drs. J.F.O. van Haaften [email protected] Redacteuren: drs. E. van Rees [email protected] R. Sman [email protected] Aan deze uitgave werkten mee: Jaap Dubbelaar Jean-Pierre van Gastel Gerard IJzermans Kurt IJzermans Danny Joseph Lambert-Jan Koops Remco Takken Advertentie-exploitatie: [email protected] Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Dhr. W. Westerhof

Materialen en mogelijkheden In deze special over Bouw & Architectuur staan de verhalen van enkele gebruikers van diverse CAD-software in de bouw en architectuur centraal. Allemaal op hun eigen manier tevreden en enthousiast over het ontwerpen in 3D. Of het nou een dorp voor wezen in Tanzania is, een Romeinse boerderij of een futuristisch gebouw over de snelweg. Daarnaast ook enkele BIM-gerelateerde artikelen. Onder meer een interview met Maarten van Hezik, directeur van STABU, een artikel over een BIM-brochure die veel informatie biedt voor wie meer wil weten over het toepassen van BIM, en een artikel over de digitale bouwbibliotheek van Het Digitale Huis, een belangrijk hulpmiddel om van BIM een succes te kunnen maken. Daar blijft het natuurlijk niet bij, ook in deze special staan artikelen over andere onderwerpen. Rob Sman ging langs bij Royal Huisman waar ze luxe jachten bouwen, zelf ging ik kijken bij een seminar dat Adobe en Bentley Systems samen gaven over het delen en beheren van informatie. Van 3Dconnexion kwam de CEO langs bij de redactie, samen met de marketing manager voor Noord-Europa, om hun nieuwe 3D-muis te presenteren, die veel verbeteringen bevat ten opzichte van de nu vier jaar oude SpacePilot. In het 3D-printen volgen de ontwikkelingen elkaar snel op, in materialen en mogelijkheden. Het is nu ook al mogelijk om een werkend mechanisme in een bijna dichte behuizing te printen, door het gebruik van een ondersteunend materiaal dat later weggespoeld kan worden. Het openingsartikel is een bijzonder Nederlands succesverhaal, met behulp van SolidWorks is een voertuig ontworpen, de Pal-V, dat zowel op de openbare weg mag rijden, als dat het kan vliegen. Ideaal voor allerlei hulpdiensten zoals ANWB, ambulances en surveillerende politie, maar ook voor de particulier een manier om die tijdsverslindende en frustrerende files te vermijden.

Abonnementenservice: [email protected] Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Mw. L. Pels Ontwerp: Sander van der Kolk CMedia Productions, Emmeloord Druk: Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Uitgever: CMedia B.V. Constructieweg 17, 8305 AA Emmeloord Postbus 231, 8300 AE Emmeloord

Job van Haaften Hoofdredacteur CAD-Magazine

Abonnementen: Uitgebreide informatie over een abonnement op CAD-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice. CAD-Magazine op Internet: www.cadmagazine.nl www.cadmagazine.nl/banenmarkt www.cadplaza.nl ISSN 1386-1689 Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden overgenomen en vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

© Copyright 2009 CMedia Productions B.V. CADMagazine April/Mei 2009-3

3

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:05

Pagina 4

Doorbraak in BIM De totstandkoming van een digitaal Bouw Informatie Model (BIM), waarin alle informatie over een bouwplan consistent digitaal kan worden opgeslagen en bewerkt, is de ultieme droom van bouwend Nederland.

Informatie delen en beheren

Bouw & Civiel, Pagina 8.

Doorbraak in BIM

8

Ik bim, jij bim-t, wij bim-men

15

PIM-sala-BIM

20

Efficiënt bouwen

26

Meer dan rekenen en tekenen

35

Er is heel veel mogelijk

36

Bedrijven overleven niet zonder BIM

37

In het dagelijks leven kom je regelmatig iets tegen dat dankzij Adobe-technologie is ontstaan, van de poster in het bushokje tot bewegende beelden op een website. De mogelijkheid om PDF’s te maken, een techniek ontwikkeld door Adobe wordt zoveel mogelijk ingebouwd bij Bentley-software waardoor bijvoorbeeld ontwerpen eenvoudig zijn uit te wisselen. Reden om samen een seminar te organiseren op 17 maart jl. Platform, Pagina 24.

BIM en CAD met sfeer

38

Brug 2006 signaleert vanuit neutrale positie

41

1 april, column

19

Stap voor stap

42

Informatie delen en beheren

24

In 3D een mechanisme printen Het printen in 3D heeft veel voordelen: snel een prototype in handen, de klant een voorbeeld kunnen tonen en meer. Het wordt ook steeds beter bereikbaar en betaalbaar. Het is met een 3D-printer van Dimension al mogelijk om een mechanisme te printen zonder dat de onderdelen nog in elkaar gezet moeten worden. Hardware, Pagina 30.

Documenten beheren en printen 18 Heel visueel ingesteld

45

Romeinen en CAD

48

Parametrisch ontwerpen Beursbezoek, column

52 In 3D een mechanisme printen

30

54 59

55

Peper- en zoutstel, column

73

Slimme tools voor het toolpallet 66

Snellere 1120-serie voor CAD-gebruik

Onbegrensd modelleren

74

Sigaren, column

Nauwkeuriger navigeren

CADMagazine April/Mei 2009-3

77

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:05

Pagina 5

Vooruitgang is de traditie Al 125 jaar bouwt de firma Huisman te Vollenhove schepen. De laatste 25 jaar als Royal Huisman. Honderd jaar worden was de enige voorwaarde waaraan het bedrijf nog moest voldoen om het predicaat Koninklijke te mogen voeren. De twee andere criteria zijn: het bedrijf moet een belangrijke plaats innemen in zijn vakgebied, en van landelijke betekenis zijn. Aan beide wordt door Royal Huisman ruimschoots voldaan. Royal Huisman handhaaft zijn positie onder meer door ‘Intelligent Engineering’. Mechanical & Design, Pagina 22.

Uit de file, in de lucht Laserscannen voor betere motorproductie

6

12

Vooruitgang is de traditie

22

Zal het breken?

32

Sneller dan ooit Digital Prototyping weer een stap verder

Hoe maak je een keuze Regelmatig wordt mij de vraag gesteld wat er nu beter is voor visualisatie/animatie, 3ds Max of Maya? En vervolgens komt dan de vraag: wanneer worden beide producten samengevoegd? Concreet worden beide producten nog steeds zeer goed verkocht en hebben beide een grote groep gebruikers. Visualisatie, Pagina 60.

In deze special over Bouw & Architectuur komen enthousiaste gebruikers aan het woord van diverse CAD-software die in de bouwsector wordt gebruikt. De voorplaat is een voorbeeld van moderne architectuur, de Torre Agbar die in Barcelona is te vinden. Zie Pagina 35

Zoals Altijd Trainingswijzer

16

Agenda

28

CAD-Courant

39

Kort Nieuws

47

56

62

Wijzigen met en zonder historie 64 CADMagazine April/Mei 2009-3

Voorplaat

Hoe maak je een keuze

60

Lezersservice

78

Real-time Viewports

70

Volgende keer

78

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 6

M ECHANICAL & D ESIGN

Veel belangstelling voor ‘vliegende auto’

Uit de file, in de lucht Door Job van Haaften

Een voertuig dat zowel op de weg als in de lucht kan voortbewegen was het ideaal voor John Bakker van Pal-V. Met behulp van SolidWorks is hij met een team van mensen al een heel eind op weg om dit te verwezenlijken. Het wordt een combinatie van de carver en de gyrocopter.


6

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 7

Er is veel regelgeving, zowel nationaal als Europees, voor

Carver De carver is een smal driewielig motorvoertuig, dat lijkt op een kruising tussen een auto en een motorfiets. Bij het nemen van een bocht wordt de carrosserie inclusief het voorwiel hydraulisch gekanteld, terwijl de achteras met beide achterwielen recht op de weg blijft. Deze bijzondere eigenschap is gebaseerd op een uitvinding Carver Engineering BV uit Dordrecht. Deze nieuwe technologie wordt Dynamic Vehicle Control genoemd. Door het kantelen wordt het zwaartepunt beter verdeeld dan in een gewone auto, waardoor bochten sneller kunnen worden genomen. In de carver is plaats voor maximaal twee personen, die achter elkaar zitten, dus in tandempositie. Voor het besturen van een Carver is een normaal autorijbewijs vereist.

verkeer op de weg en in de lucht. Dat betekent dat een voertuig die de weg op mag aan allerlei eisen moet voldoen. Voor personenauto’s zijn die regels en eisen zo uitgebreid dat ze het erg moeilijk, zo niet onmogelijk, maken om een auto te maken die ook kan vliegen. Een driewielig voertuig valt onder de motoren en daar is het minder strak voor geregeld. Door uit te gaan van een carver, een driewielig voertuig dat als een motor kantelt in de bochten, en de principes van de gyrocopter, waren er meer mogelijkheden. Een gyrocopter lijkt op het eerste gezicht op een helikopter maar heeft geen door een motor aangedreven rotor. John Bakker is Chief Technology Officer bij Pal-V en vertelt over de aanpak. John Bakker: “De Pal-V wordt ’s werelds eerste vliegende auto. We hebben een team van techneuten en financiële mensen. Techneuten denken in oplossingen en financiële mensen denken vaak in problemen, maar we versterken elkaar. De keuze voor de drie wielen was omdat het dan onder de regels van motoren valt, en daar zijn er minder van dan voor vierwielige voertuigen. De grootste uitdaging was nog wel de wielophanging, vooral vanwege de luxe die we gewend zijn in de huidige personenauto’s. Maar met behulp van SolidWorks is het gelukt en er zit een motor in van 200 PK. Door het geringe gewicht valt het binnen de luchtvaartregels in een minder strak regime en zijn er veel mogelijkheden tot innovatieve ontwikkelingen.” Bakker vervolgt: “Het zwaartepunt is relatief hoog maar door de bewegingsmogelijkheden is het voertuig goed in balans. Het is te vergelijken met een beginnende skiër die de ski’s breed heeft en het zwaartepunt lager en de ervaren skiër die de ski’s dicht bijeen heeft en daardoor wendbaarder is. Het is een combinatie van twee bewezen technologieën maar als geheel iets totaal nieuws. De doelgroep is in eerste instantie de huidige groep automobilisten. Er is daardoor een groot marktpotentieel. Het is ook een ideaal voertuig voor hulpdiensten zoals hulpverlening bij ongevallen, surveillance door de politie, flying doctors, EHBO, Wegenwacht en dergelijke diensten en taken. Vooral handig doordat de Pal-V verticaal kan landen en is ontworpen voor

twee personen. De KLPD (Koninklijke Landelijke Politie Dienst) wil de eerste klant worden en het Rijk heeft al geld beschikbaar gesteld om de Pal-V te testen. Ook is er belangstelling vanuit de politie in Brandenburg (omgeving Berlijn met veel knooppunten en snelwegen), het Chinese leger en nog veel meer.”

Opstijgen Het uitklappen van de onderdelen die het van een carver tot een gyrocopter maken, en het opstijgen over een korte startbaan, kan eenvoudig geregeld worden. Bakker vertelt: “Bijvoorbeeld een korte startbaan bereikbaar vanaf parkeerplaatsen en tankstations, daar is al overleg over geweest met Rijkswaterstaat. Het zou in Nederland gerealiseerd kunnen worden dat iedereen vanaf elke plek in een straal van circa 15 kilometer een startbaan kan bereiken. Het vliegen kan nu in principe alleen overdag omdat dit op zicht gebeurt, er zal waarschijnlijk wel een vliegbrevet nodig zijn. Met een GPS-systeem in de Pal-V kunnen er meer mogelijkheden bijkomen, zoals ’s nachts vliegen wanneer ook de hoogtes van bijvoorbeeld elektriciteitsmasten en gebouwen meegenomen kunnen worden bij het navigeren. Toekomstmuziek maar wel realiseerbaar. Naar verwachting kan de Pal-V over ongeveer een jaar in productie worden genomen.”

Gyrocopter of autogyro Op het eerste gezicht lijkt een gyrocopter, ook autogyro genoemd, op een helikopter, maar bij een helikopter wordt de rotor door een motor aangedreven, zodat een helikopter de mogelijkheid heeft verticaal te stijgen en te dalen, doordat lucht actief verplaatst wordt. In een gyrocopter wordt de rotor uitsluitend in beweging gebracht door de langsstromende lucht. Deze creëert daardoor de hefkracht (lift). De voorwaartse beweging wordt ontleend aan een propeller of straalmotor. Door de hoek van de hele rotor en as te veranderen kan het toestel stijgen, dalen en sturen. Zelfs als de voortstuwingsmotor geheel uitvalt tijdens de vlucht, blijft de gyrocopter nog stabiel bestuurbaar en kan hij een zachte verticale landing maken. Hoewel het vliegen met een gyrocopter eenvoudig te leren en zeer veilig is, is het wel vereist vooraf vlieglessen te nemen en u te verdiepen in de lokale wetgeving. Ongelukken gebeuren zelden, en zijn vooral te wijten aan onoplettendheid (hoogspanningsdraden) of roekeloosheid. CADMagazine April/Mei 2009-3

www.pal-v.com www.design-solutions.nl

7

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 8

B OUW & C IVIEL

Digitale Bouw Bibliotheek

D o o r b ra a k i n B I M Door de redactie

De totstandkoming van een digitaal Bouw Informatie Model (BIM), waarin alle informatie over een bouwplan consistent digitaal kan worden opgeslagen en bewerkt, is de ultieme droom van bouwend Nederland. Een efficiënte BIM-aanpak staat of valt echter met een goed gevulde en operationele BIM-bibliotheek. Het verschijnen van De Digitale Bouw Bibliotheek van Het Digitale Huis betekent dan ook een absolute doorbraak op dit gebied. del worden opgenomen. Dat is een zeer arbeidsintensief proces, dat niet alleen veel tijd, maar ook expertise kost. De beschikbaarheid van een goede BIM-bibliotheek is dan ook een absolute randvoorwaarde voor effectief en rendabel werken met een Bouw Informatie Model. Tot nu toe was zo’n bibliotheek echter – wereldwijd – niet voorhanden. Het verschijnen van De Digitale Bouw Bibliotheek van Het Digitale Huis betekent dan ook een absolute doorbraak op dit gebied.

Dat het werken met een BIM (Bouw Informatie Model) de toekomst heeft, daarvan is zo langzamerhand iedereen in de bouw wel overtuigd. De voordelen van het werken met een Bouw Informatie Model zijn dan ook evident. Door alle informatie centraal op te slaan in één digitaal informatiemodel, wordt communicatie tussen verschillende disciplines en verschillende soorten software mogelijk. Hierdoor kunnen ontwerpers, tekenenaars, bestekschrijvers, kostendeskundigen, technische adviseurs, bouwfysisch toetsers en andere partijen met hun eigen software samenwerken aan één project en onderling gegevens uitwisselen. Door gebruik van een gezamenlijke projectdatabase zullen projectmedewerkers dan altijd dezelfde, meest actuele, informatie met elkaar delen. Optimale communicatie, consistente informatie, minder fouten en een enorme snelheidswinst zijn het gevolg. CADMagazine April/Mei 2009-3

In de praktijk Inmiddels wordt er in de praktijk volop geëxperimenteerd met het werken met BIM. Daarbij wordt duidelijk dat deze aanpak veel voordelen heeft, maar tegelijk gebiedt de eerlijkheid ook te zeggen dat er nog enkele belangrijke hobbels te overwinnen zijn. Eén van de grootste problemen is het ontbreken van een goede BIM-bibliotheek. In een Bouw Informatie Model moeten alle bouwdelen en producten worden voorzien van alle informatie die de verschillende disciplines, die met dat BIM werken, nodig hebben. Als bijvoorbeeld met een CAD-pakket een wand in het model wordt geplaatst, volstaat het niet om een geometrische 3D-voorstelling van die wand aan te maken, maar moeten ook de materiaalopbouw, de bouwfysische en constructieve eigenschappen, een bestekomschrijving, de kosten en alle andere relevante eigenschappen van die wand in het mo-

8

Digitale Bouw Bibliotheek De Digitale Bouw Bibliotheek biedt toegang tot een enorm assortiment bouwdelen en producten. Dit assortiment omvat, naast een zeer groot aantal producten van fabrikanten, ook een complete verzameling met niet-fabrikantgebonden bouwdelen. Veel bouwdelen, inclusief de bijbehorende informatie, worden ‘on the fly’ aangemaakt op basis van de eisen die de gebruiker opgeeft. Dit gebeurt met behulp van flexibele ‘bouwdeelrecepten’. Met deze recepten kunnen ook samengestelde bouwdelen gegenereerd worden. Direct bij de hand De Digitale Bouw Bibliotheek bevat alle relevante bouwkundige informatie over bouwdelen en producten. Van elk bouwdeel vindt de gebruiker CAD-tekeningen en een STABU-bestektekst. Ook is er kosteninformatie en bouwfysische informatie voorhanden en is er steeds een link naar relevante regelgeving (het Bouwbesluit). Daarmee voldoet De Digitale Bouw Bibliotheek aan de informatiebehoefte van de ‘spelers’ die aan een ontwerp werken. Het gaat

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 9

steld. Bij het opstarten van De Digitale Bouw Bibliotheek worden de data automatisch via internet gesynchroniseerd. Gebruikers kunnen ook aanvragen indienen voor de toevoeging van informatie aan De Digitale Bouw Bibliotheek.

op dit moment om ontwerpers, tekenaars, toetsers, calculators en bestekschrijvers, maar in de toekomst zal ook informatie worden toegevoegd voor andere disciplines. Iedere groep stelt zijn eigen belang in bouwdelen, werkt met zijn eigen programmatuur en zoekt naar zijn eigen type informatie. De Digitale Bouw Bibliotheek bedient al deze groepen op maat met direct bruikbare informatie. Zoeken naar informatie De Digitale Bouw Bibliotheek maakt gebruik van een revolutionair nieuw zoeksysteem. Er zijn verschillende zoekmethoden die door elkaar heen gebruikt kunnen worden en die allemaal gebruik maken van hetzelfde zoekvenster. De gebruiker spreekt de bibliotheek aan alsof het een bouwkundige collega is: met bouwkundige termen. Hij kan bijvoorbeeld de naam van een


product of een fabrikant intypen, of een eigenschap, een trefwoord, of een bouwdeeltype. Maar er kan ook worden gezocht in lijsten of op NL-SFBcodering. Zoekopdrachten kunnen stap voor stap steeds verder worden verfijnd. Door op bepaalde eigenschappen of prestatie-eisen te zoeken, kunnen abstracte bouwdelen worden gevonden, maar kunnen ook producten van fabrikanten met elkaar worden vergeleken, die dezelfde eigenschappen delen. De keuze van het juiste product wordt hierdoor aanzienlijk vereenvoudigd. Altijd up-to-date Het verder vullen en up-to-date houden van De Digitale Bouw Bibliotheek is een continu proces. Een team van tien bouwkundigen vormt de permanente ‘vulploeg’ van De Digitale Bouw Bibliotheek. Nieuwe informatie wordt wekelijks ter beschikking ge-

9

Koppelingen De Digitale Bouw Bibliotheek is (onder meer) gekoppeld aan AutoCAD ALFA en Arkey ASD, de twee bouwkundige CAD-applicaties van Het Digitale Huis en natuurlijk ook aan de STABU-bestekverwerker, het toetsingsprogramma en het calculatieprogramma van Het Digitale Huis. Later dit jaar komen ook andere koppelingen beschikbaar, waaronder een IFC-koppeling. In de praktijk betekent dat, dat nu reeds zo’n 1000 architectenbureaus in Nederland met De Digitale Bouw Bibliotheek werken. Stapsgewijs zullen deze bureaus in de komende tijd de overgang maken van de traditionele werkwijze naar het werken met het BIM van Het Digitale Huis. De Digitale Bouw Bibliotheek wordt gemaakt door De Twee Snoeken Automatisering BV. Meer informatie is te vinden op: www.digitalebouwbibliotheek.nl.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:21

Pagina 10

banen

NIEUW!

vacaturepagina’s in

Wij zijn op zoek naar een enthousiaste

Widenhorn Industriële Automatisering BV (ca. 12 medewerkers) is al 25 jaar de specialist op het gebied van productie optimalisatie met behulp van CADCAM & DNC. Onder onze klanten bevinden zich de meest toonaangevende bedrijven op het gebied van aerospace, automotive, defensie en machinebouw.

Plaats vanaf € 250,– uw vacature hier en online

SpaceClaim is ’s werelds snelst groeiende 3D CAD systeem. Door het gestaag toenemend aantal van onze klanten met SpaceClaim zijn wij op zoek naar een enthousiaste (Junior) Account Manager voor onze SpaceClaim oplossingen. Je wordt intern opgeleid door onze medewerkers en leert de basis van al onze CADCAM oplossingen en specifiek SpaceClaim. De werkzaamheden zullen gefaseerd doorgevoerd worden. Uiteindelijk wordt jij ons aanspreekpunt van onze klanten SpaceClaim. De belangrijkste taak is om bedrijven te adviseren in het optimaal toepassen van SpaceClaim met het doel nieuwe klanten verwerven. Je kan volledig zelfstandig opereren met hulp van onze backoffice. Onderstaand een afbeelding van een product met SpaceClaim getekend. Wat ga je doen? Jouw voornaamste werkzaamheden zullen o.a. bestaan uit het: • onderhouden van klantcontacten • telefonisch benaderen van potentiële SpaceClaim klanten • afspraken maken met klanten en potentiële klanten • adviseren van SpaceClaim • demonstreren van SpaceClaim • verkopen van SpaceClaim Wat verwachten wij? • HBO opleiding of gelijkwaardig werken denkniveau • dat je zelfstandig kunt werken • een klantgerichte en commerciële instelling • accuratesse en goede communicatieve vaardigheden • beheersing van de Nederlandse taal in woord en geschrift • beheersing van de Engelse taal in woord • verkoopervaring is een pre Wat bieden wij? • een veelzijdige baan in een jong team • een goede basis salariëring • een variabele beloning afhankelijk van je omzet • goede secundaire arbeidsvoorwaarden • mogelijkheid om te groeien in je functie • interne en externe opleiding van enkele weken • mobiele telefoon van de zaak Wat moet je doen? Lijkt het je een aantrekkelijke functie, spreekt onze organisatie je aan en denk jij dat jij in aanmerking komt voor deze functie, dan kun jij je sollicitatie sturen naar Widenhorn Industriële Automatisering BV, Anco Euser (Directeur), Postbus 950, 3160 AD Rhoon of mailen naar: [email protected]

WWW.CADMAGAZINE.NL CADMagazine April/Mei 2009-3

10

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:21

Pagina 11

> Kwaliteit en snelheid tegen de laagste kosten - Wereldwijd kantoren - Honderden Specialisten direct beschikbaar - Nederlandse Projectleiders - Realtime online inzicht in projectstatus www.exere.nl CADMagazine April/Mei 2009-3

11

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 12


Volkswagen verifieert en optimialiseert met Metris

L a s e rs c a n n e n vo o r b e t e re Door de redactie

De gieterij van Volkswagen in Hannover, Duitsland, past Metris laserscanning toe om de geometrie van zandvormen te inspecteren die gebruikt worden in de productie van gegoten aluminium motoronderdelen. Een laserscanner gemonteerd op een CMM legt de volledige kwetsbare zandkorreloppervlakken van zandkernen vast, wat voorheen niet mogelijk was met aanraaksondes.

Meetrapporten

die geometrische deviaties grafisch weergeven, helpen Volkswagen om direct de kwaliteit van het gehele zandkernoppervlak te evalueren. Met deze informatie komt het bedrijf tot een consistente en meer betrouwbare kwaliteitsopvolging van de machines die de zandkernen produceren. Bijkomend is de laserscanner in staat om ingewikkelde vrijevormonderdelen nauwkeurig te inspecteren, waardoor ontwerpaanpassingen tijdens de productie van aluminium motoronderdelen vermeden worden, wat veel tijd, geld en inspanning bespaart.

Contactloze inspectie van zandkernen De gieterij van Volkswagen in Hannover produceert jaarlijks meer dan 1,5 miljoen cylinderkoppen en 1,3 miljoen inlaatspruitstukken naast andere motoronderdelen, die gebruikt worden voor het vervaardigen van Volkswagen, Audi en Bentley motoren. In Hannover worden deze aluminium motoronderdelen geproduceerd door middel van de ‘hete kist’ zandkernproductiemethode. Het continue gebruik van dezelfde gietmatrijzen leidt uiteindelijk tot lichte slijtage, nadat hiermee duizenden zandkernen geproduceerd werden. Om de kwaliteit van de zandkernproductiemachines te volgen en te waarborgen, verifiëren kwaliteitsingenieurs van Volkswagen regelmatig de geometrie van de zandkernen. Telkens als er een bepaald aantal zandvormen geproduceerd is, onderwerpen ze enkele zandkernen aan een volledige geometrische 3D inspectie. Een CMM-gemonteerde Metris LC50 laserscanner scant het volledige oppervlak van de geïnspecteerde onderdelen met een snelheid van tienduizenden meetpunten per seconde. De Metris LC50 laserlijnscanner is specifiek ontworpen voor het met hoge snelheid inscannen van grotere onderdelen. Daarom duurt de volledige procedure van inspectie tot rapport slechts een dertigtal minuten voor de meeste vrijevorCADMagazine April/Mei 2009-3

12

In één seconde legt de CMM-gemonteerde Metris LC50 laserscanner tienduizenden meetpunten vast.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 13

De Volkswagen gieterij in Hannover produceert jaarlijks miljoenen motoronderdelen die terecht komen in Volkswagen, Audi en Bentley wagens.

m o t o rp ro d u c t i e monderdelen. De interface tussen de Metris laserscanner en de CMM is een vijfassige Renishaw PH10 interface. Deze unit biedt de mogelijkheid om de sonde van de laserscanner te positioneren onder verschillende hoeken, wat de scanner visuele toegang verleent tot moeilijker te bereiken deelgebieden. Metrologie-ingenieurs van Volkswagen gebruiken Metris Focus software om het CMM-stuurpad dat de scanner volgt tijdens de scanningprocedure te definiëren. Ofwel ze programmeren het scannerpad on-line bij de CMM ofwel off-line op basis van de CAD-informatie van de zandkern. In vergelijking met het ingewikkelde programmeerwerk voor aanraaksondes is de definitie van het traject voor de CMM-gemonteerde scanner veel eenvoudiger. Dit is zo omdat het volstaat voor de CMM om de laserscanner volgens een lineair of gebogen pad te verplaatsen om een partiële scan uit te voeren. Het resultaat van een zandkernscan is een wolk van miljoenen meetpunten, die een digitale 3D kopie van het ingescande oppervlak vertegenwoordigt.

Het resultaat is een puntenwolk, een digitaal 3D duplicaat van het gescande oppervlak.

ren. Dit soort informatie gebruiken ze als onderdeel van grafische inspectierapporten, die ze dan gemakkelijk kunnen uitwisselen met interne en externe partijen om hierover gericht te discussiëren en weloverwogen beslissingen te nemen.

Contactloze inspectie Na het uitvoeren van puntenwolkbewerkingen, zoals puntenreductie, ‘meshen’, overgangen aanpassen en detectie van geometrische kenmerken, lijnen Volkswagen ingenieurs het gemeten zandkernoppervlak uit met het originele CAD-model. Wanneer de gemeten en de nominale zandkernvormen uitgelijnd zijn volgens de ‘best fit’-methode, voeren ze een automatische vergelijking tussen beiden door. Op grafische meetrapporten, met kleurgecodeerde zones die de locale geometrieafwijking weergeven, trekken locaties of gebieden die buiten de tolerantie liggen meteen de aandacht. Dit inzicht op detailniveau maakt het hun mogelijk om de slijtage van de zandkerngietmatrijzen te analyse-

Kwaliteitsgarantie “Metris laserscanning is zeer doelgericht bij het evalueren van de geometrische kwaliteit van gehele zandkernonderdelen,” vertelt Frank Jeltsch, metrologie-ingenieur bij Volkswagen in Hannover, Duitsland. “het zandkorreloppervlak maakt het zeer moeilijk om betrouwbare meetdata te verkrijgen. Daarom is de contactloze Metris-technologie uitermate geschikt om nauwkeurig en efficiënt kwaliteitscontrole uit te voeren op zandkernstructuren. Onze Metris laserscanner levert betrouwbare meetresultaten af omdat deze optische sonde beschikt over een meetnauwkeurigheid van ongeveer 20 micron, wat ver onder de 200 micron diameter van één enkele zandkorrel ligt.” “Deze grafische, digitale aanpak maakt het ons mogelijk om de textuur van het zandkernoppervlak in te meten en de minste slijtage van de zandkernmatrijzen op te sporen. Nu zien we letterlijk de volledige vorm van de zandkern, en door vergelijking tussen het onderdeel en het CAD-model, zijn we in staat om lokale foutjes in het zandoppervlak consistent op te sporen en te analyseren. Dit soort kwaliteitsbewaking is zeer belangrijk in het in stand houden van topkwaliteit in de productie van zandkernen en aluminium motoronderdelen.” Naast het verbeteren van de kwaliteitsbewaking, helpt het gebruik van de Metris laserscanner om de geometrische controle vroeger in het proces te laten plaatsgrijpen. Waar laserscanning momenteel toegepast wordt op zandkernen, werden voorheen enkel bevredigende resultaten verkregen met metingen uitgevoerd op de vervaardigde aluminium motoronderdelen. Tactiele metingen leveren enkel geometrische informatie op over bepaalde specifieke inspectielocaties, maar geen enkele informatie over plaatsen die minder toegankelijk zijn voor de aanraaksonde.

Een beeld van een zandkern voor een motor-waterkoelingsreservoir in Metris Focus Scan software. CADMagazine April/Mei 2009-3

13

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 14

waterkoelingsreservoirs. Verder onderzoek toonde aan dat het ontwerp van de zandkernen in orde was, en dat de buiging ontstond tijdens het produceren van de zandkernen. “Zonder laserscanning hadden we de buiging waarschijnlijk nooit opgemerkt,” legt Frank Jeltsch uit. “En bij het evalueren van potentiële oplossingen heeft laserscanning ons geholpen de beste oplossing te selecteren om de buiging tegen te gaan.” “Het eindresultaat van deze procesverandering is een seriële fabricage die nauwkeurige en perfect uitgelijnde zandkernen aflevert voor de productie van motorwaterkoelingsreservoirs”, vertelt Frank Jeltsch. “Op deze wijze kunnen we de geometrie van prototypes reeds optimaliseren op zandkernniveau. Vroeger was het wachten tot er enkele aluminium motorwaterkoelingsreservoirs geproduceerd waren, voordat we de geometrie konden verifiëren. Door middel van deze werkwijze vermijden we op langere termijn dat we ontwerpiteraties moeten doorvoeren tijdens het aluminiumgietproces, waardoor we veel tijd, geld, inspanning en afvalmateriaal kunnen besparen.”

Kleurgecodeerde zones geven duidelijk aan waar de geometrie lokaal het meest afwijkt.

En gebaseerd op de onvolledige informatie die beschikbaar kwam, is het een hele uitdaging om numeriek oppervlakonvolmaaktheden te detecteren. Betere productiemethodiek voor zandkernen Laserscanning heeft er ook voor gezorgd dat de productiemethode voor zandkernen verbeterd kon worden. Via laserscanning hebben kwaliteitsingenieurs van Volkwagen steeds een minieme doorbuiging vastgesteld, bij de zandkernen die gebruikt worden voor de productie van motor-

G A

N A A R

www.metris.com www.volkswagen.com

W W W . C A D M A G A Z I N E . N L

En vraag een gratis proefexemplaar aan.

1

Bedragen zijn excl. 6% BTW. U ontvangt automatisch een factuur. Het jaarabonnement geldt tot wederopzegging en wordt automatisch omgezet in een regulier jaarabonnement. CAD-Magazine verschijnt 8 keer per jaar. De reguliere prijs voor een jaarabonnement is € 72,50 excl. BTW voor verzending binnen Nederland. Voor verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 98,-


14

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 15

B OUW & C IVIEL

ICT-golven in de bouwwereld

Ik bim, jij bim-t, wij bim-men Door Job van Haaften

Bij het Centre for Process Innovation in building & Construction (CPI) is een brochure verschenen over BIM. Het is bestemd voor iedereen die zich bezighoudt met het bouwproces, van voorbereidingsfase tot beheer en sloop.

De ICT-ontwikkelingen in de bouw volgen elkaar snel op, daardoor zullen er velen zijn die door de bomen het bos, ofwel door de bakstenen het gebouw, niet meer zien. Het is en lijkt misschien complex maar ICT in de bouw is wel de toekomst; in Nedeland en over de grens wordt steeds meer met digitale bouwmodellen gewerkt. Voorbeeldprojecten Digitale bouwmodellen geven een scala aan informatie waarmee het bouwproces efficiënter en effectiever kan verlopen. Denk daarbij aan informatie over eigenschappen van materialen, planningen, budgetten, informatie over vervangbaarheid bij renovatie, onderhoud of informatie met betrekking tot gebouwklimaat. Door deze en andere informatie te koppelen, kan de BIM-gebruiker heldere afspraken maken met andere gebruikers, zoals toeleveranciers, aannemers, architecten, beheerders en eigenaren. En die heldere afspraken kunnen worden CADMagazine April/Mei 2009-3

Brochure: Ik bim, jij bim-t, wij bimmen; ICT golven in de bouwwereld Uitgever: Centre for Process Innovation in building & construction ISBN/EAN 978 90 812963 35 Aantal pagina’s: 40 Prijs: 7,50 euro Te bestellen bij de uitgever via [email protected] of tel. 015 - 278 9061.

overzien en worden waargemaakt. In de brochure wordt allereerst uitgelegd wat onder BIM wordt verstaan. Verder worden er een paar voorbeelden van projecten gegeven waarin met BIM is gewerkt, zoals bedrijfsgebouwen en een spoorbrug. Hierin komt het hele proces aan de orde en de ervaringen van de gebruikers. Dat BIM interessant is voor de aanstaande bewoner of gebruiker van een pand mag duidelijk zijn. Deze kan bijvoorbeeld virtueel door zijn appartement lopen en een goed beeld krijgen van de ruimte, interieur en omgeving.

15

Samenwerken Het werken met een BIM maakt het noodzakelijk dat veel partijen met elkaar samenwerken. Het is de bedoeling dat de informatie door alle betrokken partijen wordt uitgelezen en aangevuld. Daarvoor zijn softwareapplicaties nodig die dat aankunnen, en deze zijn voorhanden. Uitwisseling van informatie kan dus alleen plaatsvinden als de verschillende systemen een gemeenschappelijke taal spelen. De basis voor deze taal wordt gelegd door de ‘Industry Foundation Classes’ (IFC). Om de gegevens van een BIM van het bouwwerk internationaal en in de volle breedte van de bouwkolom te kunnen uitwisselen, wordt door de ‘International Alliance for Interoperability’ (IAI) gewerkt aan een open uitwisselstandaard voor BIM-informatie. Deze standaarden worden vastgelegd in een bibliotheek of objectenbibliotheek. De IAI werkt aan bibliotheekstandaarden en handboeken via de werkmethodiek ‘BuildingSmart’. Geografische informatie Het bouwmodel is een beschrijving van de (toekomstige) werkelijkheid dat met behulp van een verzameling standaarden en definities wordt vastgelegd. Dit kan aangevuld worden met geografische informatie (GIS) en ook gebruikt worden om een gebied vast te leggen: Gebied Informatie Model. Daarmee kunnen stedenbouwkundige plannen en berekeningen van grondexploitatie worden meegenomen in het model. De technologie rondom BIM is voortdurend in ontwikkeling en de aandacht vanuit de overheid is groeiende. Grote opdrachtgevers en de overheid stippelen een implementatiestrategie uit, waarbij in de nabije toekomst de toepassing van BIM wordt voorgeschreven op onderdelen. www.cpibc.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:06

Pagina 16

HOFSTEDE VAN ERKEL Hofstede van Erkel Bilderdijkkade 13a 1053 VA Amsterdam tel.: 020-6124780 fax: 020-6124730

www.cadix.nl

* AutoCAD Basis * AutoCAD Update * AutoCAD Gevorderd * AutoCAD Update * AutoCAD Mechanical

Profes sion Certiafl ication

* Inventor Suite Basis Spoed (31/2 dag) * Inventor Suite Basis Stnd. (5 dagen) * Inventor Suite Basis Extra (6 dagen) * Inventor Suite Gevorderd * Inventor Professional Basis * Inventor Release Update * Inventor Thema Training * Inventor Professional Modules * Vault

www.inventor-professional.nl

www.usginnotiv.nl

Widenhorn Industriële Automatisering is al meer dan 25 jaar specialist op het gebied van CADCAM & DNC. Wij verzorgen o.a. trainingen voor: SpaceClaim Edgecam & Partmaker JETCAM, PROfirst & AutoPOL www.wia.nl

-

3D CAD CADCAM Verspanen CADCAM Plaatbewerking

Kijk voor meer informatie op www.wia.nl

www.cadmatch.nl

www.cadcenter.nl

Uw trainingen een heel jaar lang in CAD-Magazine en op www.cadmagazine.nl voor slechts € 1300,– CADMagazine April/Mei 2009-3

16

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:07

Pagina 17

TRAININGSWIJZER TEC / CAD College BV Autodesk Authorized Training Centre

z

Autodesk trainingen standaard en op maat met trainingslocaties door het hele land.

• AutoCAD Basis • AutoCAD Update • AutoCAD Gevorderden • AutoCAD 3D • AutoCAD Optimalisatie • AutoCAD & VBA Basis • AutoCAD & VBA Gevorderden • Inventor Basis • Inventor Gevorderden • Inventor Ontwerpen • 3ds Max • Revit Basis • Revit Gevorderd

z z z z

Kijk voor ons complete aanbod op http://opleidingen.itannex.com

z z

Het CAD-Centrum TEC, ook wel genoemd het CAD College, verzorgt sinds 1984 kennis-overdracht in de vorm van CAD -opleidingen, -leerboeken en educatieve software. Bij de cursus ontvangt u een uitgebreid Nederlandstalig leer- en naslagwerk van R. Boeklagen die tevens uw docent is. U krijgt een Autodesk-certificaat bij de cursussen en een HBO-Verklaring bij de opleidingen.

AutoCAD (LT) Revit Architecture Revit Structure Autodesk NavisWorks AutoCAD Architecture AutoCAD Civil 3D AutoCAD Map 3D

opleidingen.itannex.com www.itannex.com

Autodesk HBO instituut Behaal uw HBO Verklaring! TEC biedt de mogelijkheid u verder te bekwamen tot een Autodesk Certified Engineer (ACE). U doorloopt een bepaald traject van cursussen, maakt een praktische eindopdracht, bij voorkeur passend binnen uw werk en bij uw eigen werkgever en verdedigt deze. Slaagt u, dan heeft u een Autodesk HBO Verklaring verdiend! De opleiding is inclusief materialen als boeken en software. Toelatingseisen: MBO. Studierichtingen: System Manager (AutoCAD), 3D Designer (AutoCAD/3ds Max), en Mechanical Designer (Inventor) en Architectural Designer (Revit) Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen T: (024) 356 56 77 F: (024) 354 19 31 E: [email protected] CP: Leonie Bergsma

ng met kennis!

pro Realiseer voors

Kijk op Internet www.cadcollege.nl of vraag de brochure aan.

, of updatetraining rs-, gevorderdenis die u direct Met een beginne alt u kennis in hu ha ny pa m Co tiever, & van CAD rkt meteen effec nt brengen. U we ku tijk t ak he pr k kij de in are. Be met uw CAD softw sneller én beter cadcompany.nl. w. ww op d bo an sa ng ini tra actuele

www.cadcollege.nl Holland Engineering Consultants bv (HEC) verzorgt trainingen en workshops voor de software die wij aan onze klanten kunnen leveren. Deze trainingen vinden doorgaans plaats in ons pand in Nieuwegein maar kunnen op verzoek ook op locatie gegeven worden. De trainingen hebben een hoog “hands-on” gehalte daar de praktijk nog steeds de beste leermeester is. Ons trainingsaanbod bestaat o.a. uit: 3D CAD Stromings- en warmteoverdracht Pro/ENGINEER Basis training NIKA EFD Basis training Pro/ENGINEER Update training Pro/ENGINEER voor Pro/MECHANICA Mechanisme berekeningen gebruikers Pro/ENGINEER MDO Basis training Sterkte- en stijfheidsberekeningen Pro/ENGINEER Mechanica Basis training Pro/ENGINEER Mechanica Update training Pro/ENGINEER Fatique Advisor

CAD & Company Training Centers: Alkmaar - Amsterdam - Boxtel - Emmen - Oosterhout - bij u op locatie

www.cadcompany.nl

Code P10 Pipestress Basis training P10 Pipestress Advanced training P10 Pipestress Update training Microprotol Basis training

Nieuw!!! Haal nu uw Autodesk certificering

í Autodesk Certified Associate

Databeheer Windchill PDMLink Windchill ProjectLink CM II Change management

í Autodesk Certified Professional Onze sterke punten: Ŷ Persoonlijke aandacht Ŷ Flexibel Ŷ Uitstekende trainers Ŷ Goed uitgeruste leslokalen Ŷ Gevarieerd cursusaanbod Ŷ Mogelijkheid van maatwerk Ŷ Officiële certificaten Ŷ Certificering van Autodesk Ŷ Certificering van Microsoft Ŷ Locaties: Gouda, Heerlen, Meppel,Vianen, Hasselt (be) of onsite

Kijk voor meer informatie op de website of neem contact met ons op. Holland Engineering Consultants bv Ratelaar 39, 3434 EW Nieuwegein T 030 600 60 60 F 030 600 60 61 E [email protected] W www.hecbv.nl

www.hecbv.nl

NedGraphics B.V. Ir. D.S. Tuynmanweg 10 4131 PN VIANEN tel: +31 (0)347 329 626 fax: +31 (0)347 329 666

Autodesk Authorized Training Center AutoCAD Basis AutoCAD Upgrade AutoCAD Applicatiebeheer/Gevorderden AutoCAD MAP AutoCAD Civil 3D

E-mail: [email protected] Contactpersoon: mevrouw K. van ‘t Reve Voor meer informatie: www.nedgraphics.nl www.cadac.com

CivilCenter is Autodesk Authorized Training Center (ATC) en gespecialiseerd in het ontwikkelen en verzorgen van professionele standaard en klantspecifieke opleidingen op het gebied van civil en geo/gis. Nederlandstalig, modulair, marktspecifiek, op maat en dankzij ons mobiele opleidingscentrum overal mogelijk. • AutoCAD Map3D

• AutoCAD

Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar CivilCenter [email protected] www.civilcenter.nl CADMagazine April/Mei 2009-3

AutoCAD Inventor Inventor Professional AutoCAD P&ID AutoCAD Electrical AutoCAD Architecture Revit Architecture Revit Structure AutoCAD Civil 3D AutoCAD MAP

Ź 00800 2255 22322 Ź [email protected]

www.nedgraphics.nl

• AutoCAD Civil3D

basis, vervolg & update trainingen

17

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:07

Pagina 18

H ARDWARE

Al meer dan een eeuw

Documenten beheren en printen Door Job van Haaften

Het in 1892 in Amsterdam opgerichte Rijnja Repro is geheel van deze tijd met onder meer van web-to-print en file2share. Nog altijd gaat het voor een belangrijk deel om printen en kopiëren, maar met moderne technieken en snelheid, Hans Rijnja, directeur licht de activiteiten toe.

R

ijnja Repro is met dertien vestigingen en 160 medewerkers verspreid over Nederland een grote naam in de reprografische sector. Rijnja Repro print, kopieert, scant, bewerkt en bezorgt documenten zowel in grootformaat als kleinformaat. In het grootformaat wordt met name de uitvoerende bouw, zoals bouwbedrijven, installateurs en ingenieursbureaus, en de ontwerpende bouw, dat wil zeggen architecten, adviseurs en projectontwikkelaars, bediend met het reproduceren van bouwtekeningen. Hans Rijnja: “Het familiebedrijf Rijnja Repro werd in 1892 opgericht door Pieter Liskes Rijnja. Hij was timmerman in Friesland dat indertijd een straatarm gebied was. Op uitnodiging van zijn broer, die als opzichter onder architect P.J.H. Cuypers aan het Rijksmuseum werkte, trok hij naar Amsterdam. Daar heeft hij een aantal jaar als timmerman gewerkt. Maar toen er steeds meer vraag kwam naar blauwdrukken, een techniek die enkele jaren daarvoor was uitgevonden waagde hij de sprong en startte de eerste lichtdrukkerij van Nederland. In de loop van de jaren adopteerde ons bedrijf nieuwe technieken; maar nog steeds draait het om het vermenigvuldigen van bouwen werktekeningen. In 1987 introduceerde ik, als inmiddels vierde generatie Rijnja, de eerste plotservice in Nederland. Omdat er door de opkomst van de PC en CAD-software steeds meer digitaal werd getekend. We begonnen met een CalComp A0 penplotter, maar al CADMagazine April/Mei 2009-3

Pieter Liskes Rijnja begon de eerste lichtdrukkerij van Nederland.

na een jaar werd de eerste Versatec elektrostatische kleurenplotter aangeschaft. We ontwikkelden toen zelf drivers om vanuit CAD-pakketten te kunnen plotten. Begin 1995 werd Rijnja Repro de eerste gebruiker van de Océ 9800 grootformaat printer en scanner.”

Bereiken en beheren Eind jaren negentig werd duidelijk dat de digitalisering onder invloed van de opkomst van internet een nieuwe fase inging. Rijnja Repro heeft daarom in 2001 File2Share geïntroduceerd. Dit biedt een onafhankelijk platform voor online documentbeheer voor partijen die, met name in de bouw, bij projecten samenwerken. Rijnja: “File2Share Verkenner biedt een centrale opslag voor alle projectgegevens. Zodat iedereen altijd en overal over de laatste documenten kan beschikken. Alle documenten worden op centrale servers opgeslagen. Zodat iedere deelnemer in een bouwproject die daartoe bevoegd is, via instelbare toegangsrechten, toegang heeft tot alle relevante documenten en over de meest recente versie beschikt. Bovendien is via het logboek eenvoudig te achterhalen wie, wanneer, over welke documenten heeft beschikt.” Door aan documenten met File2Share Manager taken, tijd en volgorde toe te voegen, ontstaan documentstromen. Deze documentstromen bepalen wie, wanneer, over welke documenten moet beschikken. Vervolgens wat daarmee moet gebeuren, en wie ze moet ontvangen. Met de File2Share Manager worden deze documentstromen ontworpen en beheerd. Op een-

Met de ‘lines merging’-functie van AcroPlot Pro geen zorgen meer over de laagvolgorde.

18

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:07

Pagina 19

van AcroPlot Pro hoeft de gebruiker zich geen zorgen meer te maken over de laagvolgorde. AcroPlot zorgt ervoor dat de lijnen over de kleurvlakken (solids) geprint worden en niet gedeeltelijk wegvallen, zoals zonder ‘lines merging’-functie gebeurt. AcroPlot converteert diverse veelgebruikte bestandsformaten zoals DWG, DXF, DWF en meer zonder dat het CAD-programma opgestart hoeft te worden.

Een advertentie uit 1905.

voudige wijze komen deze processen tot stand en wordt de planning doorgerekend. Rekening houdend met weekeindes, feestdagen en de eigen projectkalender. Om vervolgens op zeer duidelijke wijze te tonen waar tijdwinst wordt geboekt, of de deadlines niet gehaald, om zodoende tijdig te kunnen ingrijpen en de opleverdatum niet in gevaar te brengen. Er zijn handleidingen voor beheerders en gebruikers ter beschikking. De werkafspraken tussen alle deelnemers in een project kunnen worden gemaakt aan de hand van de protocollen. File2Share verzorgt desgewenst introductieworkshops, trainingen en advies, en het beschikt over een eigen Nederlandstalige helpdesk. Lines merging Rijnja vervolgt: “Natuurlijk is een voorwaarde voor succesvolle uitwisseling van bestanden, dat deze bestanden door de partijen voor wie de informatie bestemd is, op de correcte wijze en in goede kwaliteit geprint kunnen worden. Hiervoor zijn we een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met Cadzation, de ontwikkelaar van AcroPlot. AcroPlot stelt de CADgebruiker in staat probleemloos PDF’s te creëren vanuit CAD-toepassingen en technische tekeningen efficiënt en goed uit te plotten. Rijnja Repro is sinds 2008 exclusief distributeur van AcroPlot.” Dankzij de ‘lines merging’-functie CADMagazine April/Mei 2009-3

Web-to-print Hoewel digitale documentuitwisseling via het internet een grote vlucht neemt, is de afdruk op papier niet weg te denken. Daarom heeft Rijnja Repro een nieuwe online printen plotoplossing ontwikkeld: mijn.rijnja.nl. Rijnja vertelt: “Met deze website krijgen bezoekers ervan de beschikking over een digitale printen plotservice met landelijke dekking. Daarmee kan iedereen op elk gewenst moment en op ieder formaat documenten laten printen via het internet. Of het nu om tekeningen gaat, verslagen, bestekken, berekeningen of plattegronden, en of het nu in kleur is of zwart-wit. Door gebruik te maken van deze service kunnen alle bij een project betrokken partijen tijdig en snel over de benodigde projectdocumenten op papier beschikken, wat een substantiële bijdrage levert aan betere en snellere communicatie, want Rijnja Repro verzorgt het printen, het afwerken en bezorgen vanuit dertien vestigingen.” De status van de printopdracht is online te volgen en de beschikbare overzichten van uitgevoerde opdrachten geven controle op levertijd en facturering. Duurzaamheid Rijnja Repro neemt als grootverbruiker van papier haar verantwoordelijkheid. Daarom werkt het bedrijf uitsluitend met FSC- of PEFC-gecertificeerde papierleveranciers. Het gebruikte papier voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van milieu en duurzaamheid, is ISO 14001 gecertificeerd en voorzien van het ECF- of TCF-keurmerk. www.rijnja.nl www.file2share.nl www.mijn.rijnja.nl

19

COLUMN 1 april Jammer genoeg werk ik op woensdag thuis, anders had ik me een bult kunnen lachen om de 1 april grappen van mijn collegae. Ik heb wel contact met mijn collegae maar dat gaat digitaal, beetje chatten via Skype enzo. Niet dat ik daar vies van ben hoor, van een beetje digitale asynchrone communicatie, integendeel. Maar je mist wel wat. Hetzelfde geldt als je met elkaar telefoneert, dan kom je ook nog wel eens voor verrassingen te staan. Met name omdat je de ander niet goed begrijpt. Omdat je wat mist! Non-verbale communicatie is het wat je mist! Het gezicht van degene met wie je spreekt, spreekt vaak boekdelen. Wat dat betreft hebben de digibeten het toch maar goed en lijkt het voor ons, de digitalen een verloren zaak. We weten bijna niet meer hoe we moeten lachen, hoe we elkaar zonder wat te zeggen, slechts door naar elkaar te kijken, tot huilens toe aan het gieren krijgen. In tegenstelling tot de digibeten weet ik echter binnen luttele seconden welke grappen er vandaag zijn uitgehaald, zijn vastgelegd op internet en daar moet ik dan weer hartelijk om lachen. Ook om het feit dat ik nu al weet dat de hoofdredacteur van CAD-Magazine op mijn stukje zit te wachten, ik hem zojuist een bericht heb gestuurd dat het niets meer wordt en hem alsnog deze column op zal sturen scherp tegen 17.00 uur (deadline). Overigens, weet u wat BIM betekent? Ik hoorde het gisteren: Buitengewoon Irritant Modewoord. Hebben we toch nog gelachen vandaag! LOL ;-) ROTFL :-D Rob Roef, 1 april 2009

Rob Roef directeur vMV CAD-adviseurs bv [email protected]

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:07

Pagina 20

B OUW & C IVIEL

Informatiestromen in de bouw

PIM-sala-BIM Door Job van Haaften

Stroomlijnen van de informatiestromen in de bouw is de belangrijkste taak van de Stichting STABU. De bouwsector ondersteunen bij en attent maken op automatiseringsmogelijkheden voor informatie-uitwisseling en het invoeren van standaarden om de samenwerking zo soepel mogelijk te laten lopen.

Van Hezik vervolgt: “Heel belangrijk in onze organisatie zijn de projecten werkgroepen en de rol daarbij van onze zes projectleiders. Eén van de activiteiten van STABU is de standaard waarmee ongeveer de helft van alle bouwprojecten wordt beschreven, de andere helft bestaat uit kleine projecten en projecten uit de wegen waterbouw. Een andere activiteit is het beheer van het door Geïntegreerd Bouwen ontwikkelde Cad Afspraken Stelsel (GB CAS). Er wordt nu aan gewerkt om deze 2D-afspraken te updaten naar 3D.”

Maarten van Hezik: “Het invoeren in de bouwkundige sector van BIM gaat erg traag, ik hoop nog mee te maken dat het gemeengoed is geworden.”

Maarten van Hezik, directeur van STABU, vertelt over standaarden, internationale contacten en alles wat verder met de doelstellingen en activiteiten van STABU samenhangt. Van Hezik: “Alle koepels in de bouw zijn vertegenwoordigd in het bestuur van de stichting.” In ons gesprek blijkt telkens hoe belangrijk samenwerking is en onderlinge afstemming, daarin is dus een belangrijke taak voor STABU weggelegd. Onder de vele namen van Nederlandse instanties, stichtingen en verenigingen die de revue passeren zijn Bouwend Nederland, de Adviesraad Technologiebeleid Bouwnijverheid (ARTB), de Regieraad Bouw, PSIBouw en de Bouw Informatie Raad. CADMagazine April/Mei 2009-3

Overheid en BIM Van Hezik vertelt: “Het zou een grote stap vooruit zijn als de overheid BIM voor gaat schrijven. En de overheid is nu zover dat het BIM wil gaan promoten in de hele bouwsector, met als belangrijkste reden dat ze zelf meer grip willen hebben op duurzaam bouwen, CO2-emissie en dergelijke. Om op dat soort zaken te kunnen controleren zijn instrumenten nodig, die in een BIM voorhanden zijn. Voordat er daadwerkelijk gebouwd gaat worden, moeten dan de ontwerpen gecontroleerd kunnen worden, waarna een vergunning kan worden afgegeven. Het invoeren in de bouwkundige sector van BIM gaat erg traag, ik hoop nog mee te maken dat het gemeengoed is geworden. De architectenbureaus die ook elektrotechniek en constructie in huis hebben, gaan sneller mee in de ontwikkelingen dan de ‘alleen’ ontwerpende architecten. Ik zeg altijd PIM-sala-BIM, met PIM kom je een heel eind op weg om BIM in te voeren en dat wordt aangevuld met de IFD Library for buildingSmart. Een moeilijk punt bij de invoering

20

van BIM is wie verantwoordelijk en aansprakelijk is voor het werken van het model, wie betaalt het? Daar moeten vooraf afspraken over worden gemaakt. Verder moeten alle partijen digitaal aanleveren en dat moet communiceren.” PIM Het Project Informatie Managementsysteem (PIM) is een belangrijk product van STABU. Omdat het beheer van het bouwproces, het beheer is van informatie en informatiestromen, biedt STABU met PIM een complete infrastructuur aan de bouw, waarin alle stappen van het bouwproces zijn opgenomen. PIM is gebaseerd op Vondle, het online projectmanagement platform van Bricsys, en biedt een onbeperkt gebruik aan in de aantallen van gebruikers en projecten. Doel van PIM is dat iedere deelnemer via internet snel en efficiënt over alle relevante projectinformatie kan beschikken. Deelnemers kunnen het project volgen; opmerkingen, wijzigingen en goedkeuringen geven, maar ook tekeningen zien, termijnen in de gaten houden of op afstand communiceren. Alle data over het ontwerpproces van een gebouw worden opgeslagen in PIM. Versiebeheer zorgt ervoor dat iedereen met de juiste versie van de gegevens werkt. Verder is er in PIM een koppeling gebouwd tussen de vernieuwde Elementenmethode en de STABU-besteksystematiek, waardoor het mogelijk is informatie 'element- of bouwdeelgericht' op te bouwen via een voorlopig ontwerp, het definitieve ontwerp naar het bestek. In PIM zijn relevante bouwdocumenten verzameld zoals omtrent regelgeving, vergunningen. Alle projectdeel-

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 21

Standaard STABU-Standaard 2007 is een in boekvorm uitgegeven standaard met alle kwaliteitseisen waaraan een werk moet voldoen op zowel technisch als administratief gebied. Het boekwerk wordt iedere vijf jaar aangepast aan de recente ontwikkelingen in de bouwen installatiewereld. De standaard wordt gebruikt door opdrachtgevers, architecten, aannemers, installateurs, toeleveranciers en meer. Iedereen dient dus over de standaard te beschikken om een compleet bestek te maken.

Cursussen Om de invoering van de STABU-besteksystematiek binnen een organisatie effectief en snel te laten verlopen, wordt door SYABU een eendaagse cursus gegeven. Daarin kunnen medewerkers volledig vertrouwd raken met de systematiek. Ook is er een cursus om het lezen van de bestekken onder de knie te krijgen, een opleiding tot bestekschrijver, opfriscursus bestekschrijver, cursus actualiteit in weten regelgeving, cursus garanties in de bouw, verzekeringen in de bouw en een cursus over de rol van standaardvoorwaarden

STABU-besteksystematiek In de STABU-besteksystematiek zijn inmiddels de specificaties opgenomen van producten afkomstig van 750 fabrikanten. Deze bibliotheek is een bouwbreed informatiesysteem voor de woningen utiliteitsbouw. De opgenomen productspecificaties kunnen direct worden toegepast door de bestekschrijver.

nemers hebben één toegang, met toegangsrechten in overeenstemming met hun rol binnen het project. Om er mee te werken, hoeven de medewerkers van een project geen software te installeren, een internet browser volstaat. Van Hezik: “Het is belangrijk de mensen te trainen om informatie te delen via het internet. Met PIM kunnen partijen snel tekeningen inzien zonder het hele model te moeten downloaden. Ook kan via het toewijzen van rechten geregeld worden wie wat mag inzien en wie wat mag bewerken.” Internationale bouwbibliotheek Van Hezik: “In de bouw wordt steeds meer gebruik gemaakt van bibliotheken met bouwelementen. Omdat de internationale samenwerking en uit-

Actuele informatie regelingen De nieuwste regelingen en wijzigingen uit Den Haag en Brussel inzake contracten staan in een beveiligd gedeelte van de STABU-website.

wisseling sterk toeneemt, is een internationale bouwbibliotheek die als standaard kan gelden van grote waarde. De International Alliance for Interoperability (IAI) is daarbij een uiterst belangrijke instantie. Voor Nederland is er al eerder LexiCon ontwikkeld en via een samenwerking met Noorwegen, dat BARBi had ontwikkeld, komt nu het internationale proces in een stroomversnelling.” Er is nu een ISO Standaard 12006-3 waarin de uitgangspunten voor objectenbibliotheken in de bouw wereldwijd zijn vastgelegd. Afgelopen februari is in Washington, Verenigde Staten de IFD Library Group bij elkaar gekomen. Deelnemers uit Nederland (STABU), Noorwegen (buildingSMART Nor-

way, EPM Systems), USA (CSI, BSD) en Canada (CSC, Digicon) hebben samengewerkt om IFD Library als internationale standaard gereed te maken voor de marktimplementatie. Een belangrijke stap is de overeenkomst met EPM Systems waarin onderhoud van de IFD Library server en API webservice zijn geregeld. Voor de vervolgstappen zijn concrete werkafspraken gemaakt om 2009 het jaar van toepassingsgereedheid te maken. BIMCaseweek Van Hezik: “De BIMCaseweek is een belangrijk instrument om BIM ingevoerd te krijgen. De tweede Caseweek was al meer succesvol omdat er meer samengewerkt kon worden dankzij uitwisselbaarheid tussen de verschillende software. Het is nu nog wachten op goede voorbeeldprojecten die met BIM zijn gerealiseerd, internationaal zijn er die er. In Nederland zijn al wel deelprojecten, dit jaar verwacht ik dat de eerste kleine proefprojecten van start gaan.” www.stabu.org www.gbcas.nl www.werkenmetpim.nl www.ifd-library.org

Afgelopen februari is in Washington, Verenigde Staten de IFD Library Group bij elkaar gekomen. De deelnemers hebben samengewerkt om IFD Library als internationale standaard gereed te maken voor de marktimplementatie. Voor de vervolgstappen zijn concrete werkafspraken gemaakt om 2009 het jaar van toepassingsgereedheid te maken. CADMagazine April/Mei 2009-3

21

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 22

M ECHANICAL & D ESIGN De schepen die bij Royal Huisman gebouwd worden, zijn superjachten van dertig tot negentig meter lang.

Royal Huisman zet AutoCAD P&ID in

Vo o ru i t g a n g i s d e t ra d i t i e Door Rob Sman

Al 125 jaar bouwt de firma Huisman te Vollenhove schepen. De laatste 25 jaar als Royal Huisman. Honderd jaar worden was de enige voorwaarde waaraan het bedrijf nog moest voldoen om het predicaat Koninklijke te mogen voeren. De twee andere criteria zijn: het bedrijf moet een belangrijke plaats innemen in zijn vakgebied, en van landelijke betekenis zijn. Aan beide wordt door Royal Huisman ruimschoots voldaan. Royal Huisman handhaaft zijn positie onder meer door ‘Intelligent Engineering’.

Er wordt bij Royal Huismanop grote schaal gebruik gemaakt van AutoCAD, aangevuld met de 3D-applicatie ShipConstructor, Inventor en Autodesk Navisworks. CADMagazine April/Mei 2009-3

22

De schepen die hier gebouwd worden, zijn superjachten van dertig tot negentig meter lang, die wereldwijd als toonaangevend worden beschouwd. ‘Intelligent Engineering’ is een bedrijfsstructuur waaraan onder meer vakmanschap en kennis een bijdrage leveren. Dat vakmanschap is alom aanwezig en bouwt voort op het verleden, waarop men terecht trots is. Dat betekent echter niet dat er alleen uit het verleden wordt geput. Het hedendaagse vakmanschap wordt ondersteund door de best mogelijke technische middelen die nu verkrijgbaar zijn. Dat geldt zowel voor het bouwen als voor het ontwerpen engineeringproces. Daarom is men er ook voortdurend op zoek naar de middelen die in de toekomst nodig zullen zijn. Doorkoppelen Van de ongeveer 390 werknemers zijn er zeventig bezig met engineering. Er wordt op grote schaal gebruik gemaakt van AutoCAD, aangevuld met de 3Dapplicatie ShipConstructor, Inventor en Autodesk Navisworks. De afgelopen maanden is er ook proefgedraaid met AutoCAD P&ID voor het aanmaken van schematekeningen. Dat leidde er toe dat men het nu inzet in een huidig project.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 23

Royal Huisman’s CADmanager Lambertus Oosterveen legt uit hoe dat gegaan is: “Wij gebruiken al AutoCAD sinds 1985, Version 2.0, en hebben er geleidelijk een eigen P&ID symbolenbibliotheek en – menu voor ontwikkeld. Aanvankelijk was dit gekoppeld aan een Access-, later aan een SQL-database, zodat we de gewenste rapporten konden uitdraaien, maar ook konden doorkoppelen naar inkoop en dergelijke. Dat was vijf jaar geleden voldoende, maar nu hebben we wensen die boven die mogelijkheden uitgaan.” Erwin Wieringa, systemencoördinator, vult aan : “Wij hebben een duidelijk eisenpakket voor een P&ID CAD-systeem. In onze visie is het werken in 3D een vereiste. Hoogwaardige visualisatie is uiteraard van het grootste belang in onze branche: wij moeten een klant, bij voorkeur interactief, door het schip kunnen rondleiden en precies tonen wat hij zal krijgen. Maar ook de engineer kan in het 3D-model de exacte plaatsing van de diverse systemen en apparatuur zien. Daarom moet er een koppeling zijn tussen P&ID schema’s en het 3D-model. Wanneer bijvoorbeeld de P&ID-tekenaar een pomp in zijn schema toevoegt, moet ook de ontwerper die in ShipConstructor werkt die pomp in het 3D-model opnemen. We moeten zeker weten dat het in beide gevallen om dezelfde pomp gaat. De beperkte ruimte in een scheepsontwerp laten weinig mogelijkheden over om voor een niet passende pomp een andere plaats te vinden. Een aantal jaren geleden vroegen wij ShipConstructor of zij een P&ID zouden gaan ontwikkelen. Dat deden ze niet, maar zij wisten al wel te vertellen dat Autodesk daar wél aan werkte.” “Dat was goed nieuws voor ons” vervolgt Oosterveen: “Wij leunen zwaar op de producten van Autodesk, en door onze kennis van aanpassen en programmeren, waren we er zeker van de engineeringsystemen eenvoudig te kunnen koppelen en laten samenwerken. We wisten natuurlijk wel dat er op dat moment al langer andere P&ID systemen op de markt waren, maar wij vertrouwden er op dat Autodesk het product snel zou doorontwikkelen. We maakten een afspraak met CADTeam CADMagazine April/Mei 2009-3

voor een demonstratie en gingen vrij snel daarna tot aanschaf over.” Tijdbesparing Ondanks de nog beperkte ervaring die ze tot nu toe heeft opgedaan, zijn al direct een paar grote voordelen opgevallen. Ann van Velthuysen is één van de gebruikers: “Het gebruik is snel aan te leren, en het is een stuk sneller en praktischer dan AutoCAD. Met de Data Manager bijvoorbeeld kun je een symbool kopiëren inclusief de eraan gekoppelde informatie. Ook het automatisch trimmen en herstellen van lijnen levert een flinke tijdsbesparing op vergeleken met de uren die je in AutoCAD kwijt bent met het opschonen van tekeningen na het verplaatsen van leidingen.” Oosterveen wijst ook nog even nadrukkelijk op de controlemogelijkheden (‘validation’): “Verkeerde stroomrichtingen, niet gelijke specificaties of afmetingen bij koppelingen, en zelfs door derden toegevoegde ‘domme’ AutoCAD-entiteiten worden hiermee opgespoord. Deze tool kan alle tekeningen van een project in één keer controleren. Het duurt wel een aantal minuten, maar is veel sneller dan handmatige controle. Deze functie werd in versie 2009 toegevoegd, en is één van die vernieuwingen die ons vertrouwen in de ontwikkeling van het pakket versterken.” Ook het gebruik van DWF komt nog ter sprake. “Een project kan in zijn geheel, dus tekeningen én P&ID data, in een enkel DWF-bestand worden gepubliceerd. Een voordeel voor ons, maar bijvoorbeeld ook voor de technisch adviseur van de klant aan de andere kant van de wereld. Met Design Review kunnen opmerkingen of wijzigingsverzoeken in het DWF-bestand worden aangebracht en naar ons worden teruggestuurd, zodat we bij een volgende bespreking met de klant niet voor verrassingen staan.”

23

Het virtuele schip Oosterveen en Wieringa zijn het er over eens dat de tijdswinst maar een deel is van de winst die met het gebruik van AutoCAD P&ID geboekt wordt. “Tussen het eerste contact met een klant en de oplevering van het schip kunnen wel vier jaar verstrijken. Een paar uur besparen is wel nuttig maar niet kritisch. Het is voor ons belangrijker dat we op termijn onze wens voor een zeer brede systeemintegratie kunnen verwezenlijken”, zegt Wieringa. “We willen in staat zijn samen met de engineer van de klant door het virtuele schip te lopen, met de muis op een pomp te klikken en de door AutoCAD P&ID beheerde gegevens zichtbaar te maken, zodat we onze keuze voor juist díe pomp kunnen verklaren. Omdat we al AutoCAD, uitgebreid met ShipConstructor, gebruikten en Navisworks inmiddels ook een product van Autodesk is, was de keuze voor AutoCAD P&ID de logische keuze stap in de richting van het realiseren van ons doel.” Oosterveen voegt daar nog aan toe: “We denken ook na over het Product Lifecycle Management van het schip. We willen in staat zijn de engineers van de klant te voorzien van een volledige, en absoluut accurate en professioneel uitziende set gebruiks- en onderhoudshandleidingen op het computernetwerk van het schip. Ook aan de weergave van de P&ID tekeningen stellen we daarbij zeer hoge eisen, ze moeten weerspiegelen dat dit schip gebouwd is door een werf van de bovenste plank. We zijn op dit moment bezig AutoCAD P&ID daarvoor aan onze eisen en wensen aan te passen. Zelfs wanneer dat zou betekenen dat we iets inboeten aan snelheid, dan maakt toch de verbeterde weergave van het ontwerp van de aanpassing een succes.” Royal Huisman verkent graag nieuwe technologie, met een duidelijk doel voor ogen. Hoewel in hun visie AutoCAD P&ID nog niet precies doet wat ze willen, is er geen twijfel over dat ze het pakket wel zo ver gaan krijgen. www.royalhuisman.nl www.cadteam.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 24

P LATFORM

Samenwerking op basis van PDF

I n f o r m a t i e d e l e n e n b e h e re n Door Job van Haaften

In het dagelijks leven kom je regelmatig iets tegen dat dankzij Adobe-technologie is ontstaan, van de poster in het bushokje tot bewegende beelden op een website. De mogelijkheid om PDF’s te maken, een techniek ontwikkeld door Adobe wordt zoveel mogelijk ingebouwd bij Bentley-software waardoor bijvoorbeeld ontwerpen eenvoudig zijn uit te wisselen. Reden om samen een seminar te organiseren op 17 maart jl. “BIM is geen product maar een proces, het is een wijze van toegang tot de data en daarnaast een manier van werken en denken.”

In de meer dan vijfentwintig jaar dat Adobe bestaat is de

verder is een belangrijk kenmerk van Bentley-software de uitwisselbaarheid (interoperatbility) tussen de verschillende pakketten. Sinds december 2008 zijn de versies V8i beschikbaar.

invloed van haar technologie op het dagelijks leven alleen maar groter geworden. Veel drukwerk wordt naar de drukker gestuurd als een PDF en veel foto’s in datzelfde drukwerk zijn bewerkt met Adobe Photoshop. En dan zijn er nog bijvoorbeeld Flash, AIR (Rich Internet Applications) en veel meer technologie die gebruikt wordt op internet. De belangrijkste link met Bentley Systems is het gebruik van PDF’s die direct te maken zijn vanuit de Bentley-software, zoals Microstation of de Bentley beheeromgeving ProjectWise.

BIM is een proces Bogdan Wasylikiw is uit Engeland overgekomen om te vertellen over BIM en Bentley Systems. Wasylikiw: “BIM is geen product maar een proces, het is een wijze van toegang tot de data en daarnaast een manier van werken en denken. Daarbij is verschillende software nodig die goed kan samenwerken, geen enkel bestaand pakket is op zichzelf een volledig BIM-pakket. Microstation V8i is zo’n pakket dat geschikt is voor BIM. Met één klik kun je bijvoorbeeld van een gebouw de lijst met alle deuren oproepen, als je een deur in de lijst aanklikt kun je zien waar in het gebouw deze staat, uitgelicht en ingezoomd. Zo nodig, zijn ook alle specificaties zoals de maten en de leverancier direct in beeld te krijgen. Dat

Bentley-software De software voor de infrastructurele sector van Bentley Systems is te verdelen over ‘Civil’, ‘Plant’, ‘Building’ en ‘Geospatial’ ofwel civiel, industrie, bouw en GIS. Een groot verschil tussen Bentley en andere grote softwareontwikkelaars is dat Bentley geen gebruik maakt van distributeurs en resellers maar direct aan de klant zelf levert, CADMagazine April/Mei 2009-3

24

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 25

volgen wat de ontvangers met je document hebben gedaan, zoals inzien en printen. Een andere mogelijkheid is de boomstructuur die kan worden meegenomen uit de CAD-applicatie, dat maakt het mogelijk om bijvoorbeeld lagen aan en uit te zetten, er kan geroteerd worden, gezoomd, gepand en meer. Het maken van een 3D PDF kan direct vanuit de CAD-applicatie via import en via ‘print screen’. Een 3D PDF kan worden opgenomen in een ‘Office’-document zoals Word, Powerpoint of Excel. Daarbij blijven de mogelijkheden bestaan om in de PDF te draaien en ook een hyperlink naar een bepaald aanzicht is mogelijk, zoals voorkant, achterkant, bovenaanzicht. Van Oosterhout: “In een 3D PDF is een animatie te verwerken van bijvoorbeeld de assemblage of demontage van een apparaat of constructie, waarbij de gebruiker tijdens de animatie het object kan blijven draaien. In de animatie kan ook weer gebruik worden gemaakt van hyperlinks om bepaalde onderdelen en hun assemblage te tonen. Dat is nog eens wat anders dan een 2D Ikea-instructie.”

spaart veel werk uit, zonder deze mogelijkheid zou er waarschijnlijk een stagiair of junior designer die lijst op moeten maken, een saaie klus en nu meteen binnen handbereik zonder extra werk. Het is mogelijk om elke te gebruiken schroef of andere component in het model te zetten, de software kan dat ook aan, maar vaak is de capaciteit van de hardware gelimiteerd. Daarom worden vaak representaties gebruikt die, eenmaal gedefinieerd, telkens kunnen worden hergebruikt. Dat geeft geheugenruimte om andere belangrijke en specifieke onderdelen wel te detailleren. Er kunnen dynamische doorsnedes worden gemaakt. Dat wil zeggen, je verschuift het vlak van de doorsnee en je ziet alle details van de binnenkant van het model. Daarbij wordt één kant transparant zodat je tegen het binnenwerk aankijkt. Die doorsnede hoeft geen recht vlak te zijn, het mag gerust een schuin vlak zijn, de eigenschappen en mogelijkheden blijven gelijk. Dat kan ook worden omgezet naar een Adobe PDF-bestand in 3D, zodat dit makkelijk in de presentatie van het gebouw, aan opdrachtgevers of aanstaande bewoners, kan worden meegenomen.”

Live commentaar Om met een collega, die niet in hetzelfde gebouw aanwezig is, een ontwerp te kunnen bespreken biedt Adobe de mogelijkheid om via Acrobat.com de dienst ConnectNow aan te spreken. Dit is een gratis webconferencing dienst (max 3 deelnemers) waarmee een collega op een andere locatie op je beeldscherm kan meekijken. Zo kan je aanwijzen waar je vragen hebt, je kunt inzoomen op een detail en je collega kijkt mee. Overleg alsof je naast elkaar zit met live commentaar van je collega. Het vergelijken van twee PDF’s om te zien welke wijzigingen er zijn aangebracht in een ontwerp, is ook een optie. Dat kan niet alleen op tekst, ook met pixels en vectoren. Ofwel een verschuiving van een lijn kan getoond worden, of details in een foto die bijgewerkt zijn.

Aanvullende rechten Colin van Oosterhout van Adobe vertelt van de nieuwe mogelijkheden die PDF’s bieden. “Met Adobe Reader kunnen niet alleen PDF’s bekeken worden, ook annotaties (aantekeningen/commentaar), handtekeningen voor goedkeuring, analyses en het invullen van formulieren behoren tot de mogelijkheden. Formulieren kunnen gemaakt worden met invulvelden, en gedistribueerd via email of met een uitnodiging om die op Acrobat.com te benaderen. Daarvoor moet degene die het PDF-bestand maakt met Adobe Acrobat Pro Extended de ontvanger aanvullende rechten geven. De ingevulde gegevens kunnen op diverse manieren naar de afzender van het formulier terugkomen als respons, in een database, Excel-bestand en meer.” De gratis Adobe Reader is overigens op meer dan negentig procent van de desktops geïnstalleerd. Je kunt er ook animaties mee bekijken in Flash, zodat je een vlucht over een gebouw of een tour erdoorheen kunt maken. De PDF’s kunnen met een wachtwoord beveiligd worden, ook kunnen verschillende bevoegdheden worden meegegeven met een digitale handtekening. Een andere vorm van beveiliging is het beperken van de periode dat deze te openen is, bijvoorbeeld voor een offerte. Een oude versie van een bestand kan worden ingetrokken, door rechten in te trekken, en er kan daarbij worden gelinkt naar een nieuwe versie. Als maker/afzender kun je ook nog eens

‘Create, Manage and Share’ Met deze samenwerking van Bentley Systems en Adobe is onder meer BIM (Building Information Modeling) weer een stap dichterbij. Binnen BIM is het belangrijk informatie en data te creëren, beheren en delen ofwel ‘Create, Manage and Share’. Door het gebruik van 3D PDF’s en de mogelijkheid die vanuit de CAD-applicatie te creëren is dat een BIM-gereedschap binnen handbereik. www.adobe.nl www.bentley.nl

HOFSTEDE VAN ERKEL Training Center Inventor Professional www.inventor-professional .nl [email protected] CADMagazine April/Mei 2009-3

25

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 26

B OUW & C IVIEL

Itannex begint cursus voor BIM-managers

E f f i c i ë n t b o u we n Door de redactie

Itannex begint een cursus voor toekomstige BIM-managers. De cursisten krijgen inzicht in de hulpmiddelen om het modelleringproces in goede banen te leiden. Alex Horsman, hoofd opleidingen bij Itannex, vertelt over de cursus en de verwachtingen.

P

rojecten worden steeds complexer en afstemming binnen het bouwproces wordt steeds belangrijker. De architect, de constructeur, de aannemer en ook het landmeetkundig bureau willen in een eerder stadium kunnen sturen op het bouwen engineering proces. Er was tot voor kort niet echt een standaard met betrekking tot de samenwerking tussen de verschillende partijen. Met de introductie van het CADMagazine April/Mei 2009-3

door Building Information Modelling, kortweg BIM, is men in staat in de beginfase reeds informatie te delen volgens bepaalde afspraken, waarbij er met diverse disciplines gelijktijdig aan het bouwen engineeringmodel gewerkt kan worden. Toch is BIM nog niet bij iedereen bekend. “Door het inzetten van Autodesk-software voor een Bouwkundig Informatie Model gaat een bedrijf binnen

26

twee maanden na invoering geld en tijd besparen”, is de overtuiging van Alex Horsman. “Daarom hebben we een cursus opgezet die vooral bedoeld is voor managers, projectleiders, directeuren en andere leidinggevenden die inzicht willen krijgen in de Autodesk BIM-strategie. In een efficiënt bouwproces is het gebruik van een BIM eigenlijk niet meer weg te denken. Itannex springt in op de behoefte om een dergelijk complex proces te managen. We hebben de eerste cursussen gepland op 16 april en 14 mei 2009 in Utrecht. Inhoud Onderwerpen en vragen die tijdens de cursusdag aan de orde komen zijn onder meer: Waarom afbeeldingen in BIM-modellen worden opgeslagen, waarom de denken werkwijze verandert en op welke wijze effectief gebruik gemaakt kan worden van Geo-ICT in het bouwproces. Verder komt de intrede van de ‘modelleur’ aan bod en wordt de betekenis van 4D en 5D uiteengezet. Ook achtergronden die direct te maken hebben met de kansen die BIM biedt, de nieuwe dimensie in samenwerking met anderen en het hogere rendement met BIM worden besproken. De veranderingen in het opdrachten bouwproces van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) dienen onder andere als voorbeeld. Door het gebruik van het Autodeskplatform zijn tekenaars en ontwerpers in staat verschillende disciplines te bundelen in een BIM-model. Hierbij valt te denken aan constructeurs, bouwkundigen, installatietechnici en civieltechnici. Concreet betekent dit dat door gebruikers aan eenzelfde model wordt gewerkt. Het is dan vervolgens mogelijk om met Navisworks een visualisatie ten maken van het volledige model inclusief het 3D-terreinmodel. Hierbij kan dan ook een complete projectplanning in de tijd (4D) gesimu-

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 27

HBO-deeltijdopleiding voor CAD engineers AutoCAD • Inventor • Revit • 3ds Max

U bent een CAD engineer en heeft een MBO getuigschrift op zak. U wilt uw kennis en vaardigheden vergroten, u voelt voor specialisatie, kortom u wilt vooruit. TEC biedt een unieke opleiding die snel en gericht uw ambitie realiseert*. Bovendien mag u voortaan de titel Autodesk Certified Engineer voeren. * Inclusief uw eerste project (binnen uw werk)

ACE System Manager


Een 3D Designer heeft kennis over de nieuwste 3D tekentechnieken van AutoCAD en 3dsMax en kan deze toepassen om een geavanceerd 3D model samen te stellen. Hij kan vanuit het 3D model 2D tekeningen genereren en fotorealistische presentaties en animaties maken.

ACE Mechanical Designer Een Mechanical Designer past de nieuwste 3D modelleertechnieken toe in Inventor om *parametrische modellen samen te stellen *sneller een efficiënt mechanisch ontwerp te maken *vanuit een 3D model werken samenstellingtekeningen te genereren. Hij kan het Methodisch Ontwerpproces toepassen op elk nieuw product.

ACE Architectural Designer

NIEUW

De richting ACE Architectural Designer maakt van u een specialist in het digitaal bouwen in 3D met Revit en 3ds Max.

ised Training Ce hor n ut

Best ATC

3x

the

Examinatoren van de Hogeschool van Amsterdam

x

Nieuw: cursus REVIT

ter

www.opleidingen.itannex.com

ACE 3D Designer

of

Omscholen en subsidie Van de cursisten komt het gros naar verwachting uit de de bouw, installatiebranche, metaal, civiele techniek en (semi-)overheid. Horsman verwacht dat het totaal aantal cursisten bij Itannex komend jaar met veertig procent stijgt. “Deze ontwikkeling geeft eens te meer aan dat de bouwen installatiebranche een enorme behoefte heeft aan training en begeleiding. Vorig jaar begeleidde Itannex meer dan achthonderd cursisten. Wij weten door ervaring en contacten met klanten hoe groot die behoefte is”, zegt Horsman. Software-producent Autodesk heeft Itannex eind vorig jaar uitgeroepen tot gecertificeerd trainingscentrum (Autodesk Authorised Training Centre). Dat betekent onder meer dat alle cursusleiders één keer per jaar een proeve van bekwaamheid moeten afleggen. Daarbij wordt gelet op inhoudelijke kennis van de software en het vermogen om de lesstof over te brengen aan de cursisten. “Het is mogelijk om subsidie te verkrijgen voor het volgen van een cursus. Die besparing varieert van enkele honderden euro’s tot zelfs een volledige vergoeding. In tijden dat onze klanten de nodige uitdagingen hebben, is dit een welkome aanvulling. Juist nu is het opleiden van personeel erg aan te bevelen, omdat je op deze manier volledig uitgerust bent voor de ongetwijfeld aankomende drukkere tijden.

A

leerd worden waardoor het logistieke proces geoptimaliseerd kan worden.

Een AutoCAD System Manager is in staat om zelfstandig AutoCAD toepassingen binnen een tekenkamer te begeleiden en te beheren. Hij is op de hoogte van de modernste tekentechnieken zodat hij tekenaars kan begeleiden om zo efficiënt mogelijk te werken. Hij kent de technieken om een professionele toepassing voor AutoCAD te maken. Hij heeft bewezen dat hij deze technieken kan toepassen.

u Ben el

A utodesk

7kjêh_i[ZFkXb_i^[h

Kijk op www.cadcollege.nl voor de nieuwste boeken

Vraag de gratis informatieset aan: tel • (024) 356 56 77 • fax (024) 354 19 31 • E-mail: [email protected] • Internet: www.cadcollege.nl Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 28

De agenda bevat aankondigingen van gratis workshops, seminars, themadagen en andere kosteloze activiteiten van CAD-leveranciers en dealers. Daarnaast is er natuurlijk ook aandacht voor relevante beurzen in Nederland en België. De agenda is doorlopend en beslaat in ieder geval de evenementen tot aan de volgende uitgave van CAD-Magazine. Hiervoor kunnen beurzen, gratis seminars en workshops per e-mail worden aangemeld bij de redactie: [email protected]. Vermeld de datum, plaats, website en een korte inhoud, en geef als onderwerp van uw mail 'Agenda'.

Mei 5 - 7 mei, Construction & Shipping Industry Evenementenhal, Gorinchem www.evenementenhalgorinchem.nl 5 mei, Seminar-in-a-box: Evolueren van 2D-tekenen naar 2D-&3D-ontwerp Aalst (B) www.cadservice.be 5 mei, Seminar Eplan Platform Waalre www.eplan.nl 6 mei, Inloopdag: Digital Prototyping Workshop Gouda www.cadac.com 6 mei, Demo/Workshop SolidWorks 's-Hertogenbosch www.cadmes.com 6 mei, Sneak preview: AutoCAD Electrical Aalst (B) www.cadservice.be 6 mei, Comsol Multiphysics Modeling Workshop Maastricht www.comsol.nl

7 mei, Inloopdag Elektrotechniek Hasselt (B) www.cadac.com

13 mei, GOelan Gebruikersdag Veenendaal www.bemet.nl

7 mei, Solid Edge Introductietraining Bergambacht www.cadcenter.nl

13 mei, Seminar Eplan Blokeigenschappen Waalre www.eplan.nl

7 mei, Launch Event 2010: Bouwkundige oplossingen 's-Hertogenbosch www.icn-solutions.nl

13 mei, Seminar Eplan PPE Reeuwijk www.eplan.nl

7 mei, 2010 Itannex Launch Event Grolsch Veste, Enschede www.itannex.com 8 mei, Seminar-in-a-box: Evolueren van 2D-tekenen naar 2D-&3D-ontwerp Mechelen (B) www.cadservice.be 8 mei, Workshop Mathcad Leusden www.cadservices.nl 8 mei, Workshop Simulation Bruchem www.designsolutions.nl

6 mei, Avondsessie Tekla Structures Staal Eindhoven www.construsoft.com

11 mei, 3B Werkmethodiek Infosessie - Autodesk Revit Architecture& Structure Rotterdam www.icn-solutions.nl

6 mei, Seminar: Pro/Engineer 'Lite'-modules Breda www.gposolutions.nl

12 mei, Hands-On Workshop Pro/Engineer Nieuwegein www.hecbv.nl

6 mei, Launch Event 2010: Werktuigbouwkundige oplossingen 's-Hertogenbosch www.icn-solutions.nl

12 mei, 2010 Itannex Launch Event Rat Verlegh Stadion, Breda www.itannex.com

6 mei, 2010 Itannex Launch Event Abe Lenstra Stadion, Heerenveen www.itannex.com

12 mei, Accelerate verification of MATLAB algorithms for Embedded Systems Veldhoven www.mathworks.nl

7 - 8 mei, Architect@Work Kortrijk Xpo, Kortrijk (B) www.architectatwork.be

12 mei, Seminar NPQ Techline Bunnik www.npqcad.com

7 mei, BIMformatiedag Gouda www.cadac.com

12 mei, Océ Roadshow Resort Bad Boekelo, Boekelo www.oce.nl


AGENDA 28

13 mei, Océ Roadshow Océ Live Event Center, Venlo www.oce.nl 14 mei, TopSolid Gebruikersdag Veenendaal www.bemet.nl 14 mei, Demo/Workshop SolidWorks Gent (B) www.cadmes.com 14 mei, Workshop SolidWorks/PDM Bruchem www.designsolutions.nl 14 mei, Seminar Eplan PLC & Hardware Configurator Lummen (B) www.eplan.nl 14 mei, Océ Roadshow Ecodrome, Zwolle www.oce.nl 14 mei, PRO.File Roadshow: Bepaal nu uw PLM/DMS-strategie Antwerpen (B) www.plmxpert.nl 14 mei, Seminar: CAD is slechts het topje van de ijsberg Kasteel van Zwijnaarde, Zwijnaarde (B) www.savaco.com 14 mei, TMC MicroStation 3D bijeenkomst Witteveen+Bos, Almere www.tmc-nederland.nl 14 mei, vMV Usercafe: Visualisatiesoftware Den Haag/Scheveningen www.vmv-cad.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:08

Pagina 29

AGENDA 15 mei, AutoCAD 2010 Workshop Oss www.cadaccent.nl

26 mei, Seminar-in-a-box: Ontwerpen en routen van elektrische bedrading Aalst (B) www.cadservice.be

15 mei, AutoCAD Inventor/Digital prototyping: Simuleren en valideren van ontwerpen 's-Hertogenbosch www.icn-solutions.nl

26 mei, Avondsessie Tekla Structures BIM/Beton Roosendaal www.construsoft.com

18 mei, Seminar Eplan Fluid Zevenaar www.eplan.nl

26 mei, Océ Roadshow Zaans Museum, Zaanstad www.oce.nl

19 mei, Comsol Multiphysics Modeling Workshop Rhode Saint Genese (B) www.comsol.nl

27 mei, Autodesk Solution Tour De Kuip, Rotterdam www.issue.nl

19 mei, Hands-On Workshop Pro/Engineer Expert Framework Extension Nieuwegein www.hecbv.nl 19 mei, Revit & BIM Infosessie Rotterdam www.icn-solutions.nl 20 mei, CADTeam Plant Solutions Event AutoCAD P&ID Utrecht www.cadteam.nl 20 mei, CADTeam Plant Solutions Event Autodesk NavisWorks Utrecht www.cadteam.nl 20 mei, Hands-On Workshop Introductie in simulatie: mechanisch, aerodynamisch en discrete elementen Nieuwegein www.hecbv.nl

27 mei, CAD service Evenement: AutoCAD 2010, leader in 2D & 3D De Montil, Affligem (B) www.cadservice.be 27 mei, Comsol Multiphysics Modeling Workshop Amsterdam www.comsol.nl 27 mei, Seminar Eplan Change-Over Reeuwijk www.eplan.nl 27 mei, Seminar Eplan Schematic Generator en Optietechniek Waalre www.eplan.nl 28 mei, Workshop Typical Manager Veenendaal www.aceri.nl / www.typicalmanager.nl

28 mei, Workshop SolidWorks/PDM Bruchem www.designsolutions.nl 28 mei, Webinar Revit MEP Vanaf je werkplek www.npqcad.com 28 mei, Océ Roadshow Der Aa-kerk, Groningen www.oce.nl 28 mei, RealDolmen Autodesk Launch Event Salons de Romree, Grimbergen (B) www.realdolmen.com 29 mei, AutoCAD 2010 Workshop Oss www.cadaccent.nl 29 mei, Van 2D-tekenen naar 2D & 3D-ontwerpen Amsterdam www.cadcompany.nl 29 mei, Seminar-in-a-box: Ontwerpen en routen van elektrische bedrading Aalst (B) www.cadservice.be 29 mei, Seminar Eplan What's new Zevenaar www.eplan.nl 29 mei, Seminar Eplan PLC & Hardware Configurator Reeuwijk www.eplan.nl Juni

28 mei, Seminar Meer doen in Minder Tijd Oldenzaal www.boschengineering.nl

2 juni, Seminar Eplan Platform Zevenaar www.eplan.nl

20 mei, AutoCAD Inventor/Digital prototyping: Simuleren en valideren van ontwerpen Rotterdam www.icn-solutions.nl

28 mei, Inloopdag: Digital Prototyping Workshop Heerlen www.cadac.com

21 mei, Workshop: Databeheer met Windchill & ProductPoint Nieuwegein www.hecbv.nl

28 mei, Van 2D-tekenen naar 2D & 3D-ontwerpen Emmen www.cadcompany.nl

3 juni, Autodesk Inventor Gebruikersgroep Fontijne Grotnes, Vlaardingen www.cadac.com

25 mei, Demo/Workshop SolidWorks 's-Hertogenbosch www.cadmes.com

28 mei, Support inloopmiddag/-avond Edegem (B) www.cadcenter.be

3 juni, Sneak preview: Revit Aalst (B) www.cadservice.be

26 mei, Van 2D-tekenen naar 2D & 3D-ontwerpen Boxtel www.cadcompany.nl

28 mei, Demo/Workshop SolidWorks Almelo www.cadmes.com

3 juni, Comsol Multiphysics Modeling Workshop Groningen www.comsol.nl

3 juni, Inloopdag: Digital Prototyping Workshop Meppel www.cadac.com

Ga voor de meest actuele informatie naar de agenda op www.cadmagazine.nl CADMagazine April/Mei 2009-3

29

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 30

H ARDWARE

Dimension 3D-printers compleet met service

I n 3 D e e n m e c h a n i s m e p ri n t e n Door Job van Haaften

Het printen in 3D heeft veel voordelen: snel een prototype in handen, de klant een voorbeeld kunnen tonen en meer. Het wordt ook steeds beter bereikbaar en betaalbaar. Het is met een 3D-printer van Dimension al mogelijk om een mechanisme te printen zonder dat de onderdelen nog in elkaar gezet moeten worden.

Als je verschillende onderdelen hebt voor een model, dan kan elk onderdeel in een andere kleur worden gemaakt.

CAD2M, dealer van SolidWorks en

De Dimension SST 1200 es print tot een formaat van 254 x 254 x 305 mm. CADMagazine April/Mei 2009-3

andere software van Dassault systems SolidWorks, heeft haar diensten uitgebreid met 3D-printers van Dimension. Zelf hebben ze een Dimension SST 1200 es tot hun beschikking staan. Teun Willems van CAD2M vertelt: “Het past heel goed bij onze andere activiteiten in de CAD-, CAM-, CAE en PDM-software omdat de gebruikers daarvan steeds meer het voordeel ontdekken van 3D-printen, voor prototypes en schaalmodellen. We verkopen niet alleen de printers, ook de service en de mogelijkheid tot onderhoud kunnen we bie-

30

den.” Paul Emmerink, van de CADen CAM-helpdesk is naar Frankfurt geweest om de printer van binnen en buiten te doorgronden. Onder meer zie je steeds vaker dat een model van een huis of gebouw in 3D geprint wordt. Vroeger werden, en nog steeds worden, zulke maquettes met de hand gemaakt, heel arbeidsintensief. Materiaal en proces Emmerink: “Het materiaal waarmee geprint wordt is ABS Plus (acrylonitrile butadiene styrene), dat is er in zeven kleuren: wit, blauw, rood, groen, geel. grijs en zwart. Het materiaal zit in een cassette met een rol draad in de betreffende kleur, het materiaal wordt verhit tot 300 graden Celsius en druppelsgewijs aangebracht. Als je verschillende onderdelen hebt voor een model, dan kan elk onderdeel in een andere kleur worden gemaakt. Het materiaal kan gladgeschuurd worden en in elke andere gewenste kleur worden gespoten.” Een in CAD ontworpen model dient als STL-bestand te worden opgeslagen, de software van de printer kan deze bestanden openen, vervolgens berekent deze de benodigde hoeveelheid materiaal. Ook de benodigde tijd voor het printen wordt weergegeven. De gebruiker kan zelf de positie instellen en de schaal waarin het model geprint wordt. De voortgang van het printen is met een programma op het eigen beeldscherm te volgen, hoever het proces is, hoeveel materiaal er nog in de cartridge zit, hoeveel materiaal er nog nodig is, en meer. Op het scherm geeft de software in rood het te printen materiaal weer, en in grijs het ondersteunende materiaal dat later in een spoelbad met een soort zeepoplossing weer verwijderd wordt. Het spoelwater mag zo door de gootsteen, en is niet schadelijk voor het milieu. De printer heeft twee printkoppen, één voor het ABS Plus en één voor het ondersteunende materiaal.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 31

Op het scherm geeft de software in rood het te printen materiaal weer, en in grijs het ondersteunende materiaal.

Emmerink: “De printruimte die op de plaat in de printer nodig is, bestaat uit het te printen model en de ondersteuning. Doordat ondersteunend materiaal gebruikt wordt, kan een gesloten mechaniek geprint worden. Je kunt dus dingen printen die in werkelijkheid niet zo uit één stuk gemaakt zouden kunnen worden. Zoals een Engelse sleutel of bahco of een mechanisme met een behuizing eromheen. Je kunt dus ook de werking van het mechanisme testen en niet alleen de vorm. Bovendien is het door de software ook voor niet-techneuten mogelijk te printen, je hoeft niet thuis te zijn in het CAD-pakket.” Tijdens het printen wordt eerst de contour geprint, die dan vervolgens laagje voor laagje wordt opgevuld (laagdikte 0,254 mm). Ook kun je een hol model printen of ter versteviging met bijvoorbeeld een soort honingraatconstructie, als ondersteuning in een holle ruimte. Het mooie van het materiaal is ook dat bijvoorbeeld een clipsluiting kunt printen en die ook echt testen, omdat de clip ook werkt. Tijdens het gesprek dat we voeren


zoemt de printer achter ons zachtjes, hij maakt echt heel weinig geluid tijdens het printen. Desktop printer Kees Vanger, sales manager bij CAD2M, vertelt: “Er is nu ook een desktop printer, de uPrint van Dimension, bereikbaar voor een grote groep bedrijven. Die printer is niet alleen veel kleiner, maar ook beduidend goedkoper. De maat van de geprinte modellen is kleiner, maar je kunt een

groter model maken door die in stukken te printen en aan elkaar te plakken. Vanger: “Deze uPrint is ook heel geschikt voor technisch onderwijs waarbij snel een fysiek model beschikbaar is van een ontwerp. Of bijvoorbeeld een Universiteitsziekenhuis die protheses maakt, er zijn ook allerlei eenmalige aanpassingen mee te maken voor bijvoorbeeld een rolstoel. ”Emmerink: “ Een ander voorbeeld zijn de batterijhoudertjes die het NIOZ (Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) gebruikt voor temperatuurmetingen op zee. Daar hebben we zo’n tweehonderd stuks voor geprint met de Dimension SST 1200 es, dat was goedkoper dan het maken van een matrijs en productie van dat geringe aantal.” Er zijn ook ‘Fortus Finishing Stations’ beschikbaar die de oppervlakken van 3D-prints glad kunnen maken: een ‘Burnishing Station’ en een ‘Smoothing Station’. Het hele proces om een 3D-print van een glad oppervlak te voorzien, kost slechts enkele minuten werk, wel moet het even drogen (30-45 minuten) en is de print na 12-18 uur klaar voor een andere behandeling zoals met een vernis of verf. Vanger: “De 3D-printers van Dimension zijn een mooie aanvulling op ons pakket; rapid prototyping en rapid manufacturing zijn populair en worden steeds meer toegepast. Het gevoel dat je het product al kunt vasthouden, is veel waard voor de gebruiker. Het kan bovendien met een behoorlijke snelheid hooguit enkele uren, en het kan al vroeg in het ontwerpproces.” www.cad2m.nl www.dimensionprinting.com

De uPrint past op de hoek van een bureau en print tot een formaat van 203 x 152 x 152 mm.

31

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 32


Producten van SolidWorks om vooruit te komen

Z a l h e t b re ke n ? Door Job van Haaften

Tijdens SolidWorks World kreeg ik de gelegenheid Richard Allen, Global Product Manager, te interviewen over SolidWorks Enterprise PDM. Ook Delphine Genouvrier, Product Manager EMEA vertelde graag over SolidWorks Simulation en een demonstratie door een sumo-worstelaar onderstreepte het nut van simulatie tijdens het ontwerpproces. Wat kun je verwachten dat een scooter tijdens zijn bestaan te verduren krijgt? Gebruik simulatie daarvan zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces.

Richard Allen Richard Allen, Global Product Manager van SW Enterprise PDM, meent dat SW Enterprise PDM de meest kansrijke manier is om geld te besparen. Allen: “Honderd procent van de fabrikanten kan er veel profijt van hebben. Het zoeken van informatie kost de CAD-tekenaars dertig procent van hun tijd. Hergebruik van onderdelen, geheel of gedeeltelijk, betekent effectiever ontwerpen, voorkomen dat een onderdeel opnieuw ontworpen wordt. Een veel optredend euvel is het overschrijven van bestanden. CADMagazine April/Mei 2009-3

Dat kan doordat iemand een zelfde naam voor een nieuw bestand gebruikt, of doordat twee ontwerpers aan hetzelfde bestand werken en aan het eind van een werkdag uiteindelijk elkaars versie overschrijven, waardoor één van beiden het werk van een dag kwijt raakt. Met een goed PDM-systeem wordt dit voorkomen, het is de beste investering die een bedrijf kan doen, juist nu. Het samenwerken en delen van bestanden binnen een bedrijf met verschillende vestigingen, soms verspreid over de wereld, is en groot voordeel dat dit pakket biedt. Ook bij ‘outsourcing’ kan via Enterprise PDM worden samengewerkt op een oneindig aantal plaatsen op de wereld.” In de 2010-versie zijn diverse verbeteringen aangebracht. Allen: “Betere

32

prestatie, nog betere integratie met SolidWorks, verbeterde conversie en de afdrukmogelijkheden zijn verbeterd en eenvoudiger. Verder is het mogelijk om een ‘Shared Toolbox Library’ aan te maken, in plaats van dat iedereen voor zich bezig is. Veel van de verzoeken om wijzigingen komen van de klanten zelf, via klantbezoeken of worden via de website ingebracht, en ook tijdens deze conferentie. Elke release proberen we op enkele terreinen vooruitgang te boeken zoals: verbeteren zoekmogelijkheden, navigatiemogelijkheden, vereenvoudigen van het proces voor ontwerpveranderingen ofwel Engineering Change Orders (ECO’s), rapporteren van voortgang, het overzicht van hoever plannen achter- of voorlopen, welke documenten wachten op goedkeuring of zijn goedgekeurd.” Toekomstverwachtingen Alen: “Het bedrijf dat Enterprise PDM heeft ontwikkeld, is pas ruim twee jaar geleden aangekocht, de omzet is in die tijd verdrievoudigd. Eigenlijk zijn we nog maar net begonnen, dus zien we de toekomst rooskleurig in. De resellers van SolidWorks omarmen het product en de technische trainingen worden druk bezocht. Met name Cadmes in Nederland is heel actief en succesvol met ons product. We proberen potentiële klanten te overtuigen met voorbeelden, gebruikersverhalen van bekende en aansprekende bedrijven. We richten ons primair op onze bestaande SolidWorks-klanten maar bijna alle deze klanten hebben meer CADsystemen in huis. Onze software kan ook prima overweg met bijvoorbeeld Inventor, Pro/Engineer en Solid Edge. Daarnaast natuurlijk alle Microsoft Office-applicaties zoals Excel en Powerpoint, en illustratiebestanden zoals TIFF, GIF, JPEG en documenten zoals PDF. Eigenlijk alle bestanden die je op een PC kunt maken. Sommige van onze klanten hebben ook honderduizenden niet CAD-bestanden om te

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 33

beheren. De komende vijf jaar verwachten we een sterke groei, al zal het komende jaar zeker minder zijn, maar dat is moeilijk te voorspellen. Omdat we wereldwijd werken zie je ook verschillen per regio, in Azië gaat het beduidend minder slecht dan in de VS en Europa. De kracht van ons PDM-systeem is de eenvoud, het gemak om er mee aan de slag te gaan. Wij voelen ons de leider in gebruikersgemak onder meer omdat het echt geïntegreerd is met SolidWorks. De implementatie kan in vijf, hooguit tien dagen, van geen PDMsysteem naar een goed werkend systeem, en door het gemak in het gebruik, kan de training in twee uur. We moedigen aan om eenvoudig te starten, in fases, met als eerste fase alle documenten centraal opgeslagen en het systeem om documenten in- en uit te checken. Vervolgens kunnen in elke fase daarna meer functionaliteiten worden toegevoegd. Begin simpel en bouw het op, als iedereen het vanaf het begin kan gebruiken is er minder tijdsinvestering nodig en haken minder mensen af. Dan is de implementatie een leerproces en geen overval.” Will it Break? Een 140 kilo wegende Japanse sumoworstelaar werd tijdens SolidWorks World ten tonele gevoerd, waarom, denk je dan. Vervolgens komt er een roze miniscooter de bühne op gereden en voor zijn neus geparkeerd. ‘Will it Break?’ Na wat rek- en strekoefeningen stapt hij op en rijdt ermee rond. Vervolgens tilt hij de scooter in de lucht en smijt hem voor zich op de grond. De moraal is: wat kun je verwachten dat een scooter tijdens zijn bestaan te verduren krijgt, gebruik simulatie daarvan zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces. Al deze behandelingen, het dragen van extreem gewicht en een val, kunnen gesimuleerd worden, wat zijn daarbij de zwakke plekken, wat verbuigt of breekt, wat moet dus anders qua vorm of materiaal? Delphine Genouvrier Meer mogelijkheden aanspreken Delphine Genouvrier, Product Manager EMEA van SW Simulation, werkt nu bijna negen jaar voor CADMagazine April/Mei 2009-3

SolidWorks en is nog steeds heel gemotiveerd om haar product SolidWorks Simulation te promoten. Genouvrier: “Omdat ik zie welke voordelen het brengt voor de gebruikers. SW geeft een volledige oplossing, niet alleen het ontwerp maar ook bijvoorbeeld datamanagement (PDM) en 3DVIA Composer, een gereedschap om technische afbeeldingen te kunnen creëren. Geen stapeling van software maar een brede range van geïntegreerde producten, daarmee zijn we uniek in de CAD-wereld. Daar past SW Simulation ook bij, door de gebruiker te helpen een product te optimaliseren, het begrijpen van de mogelijkheden en die te testen tijdens het ontwerpproces en niet te wachten tot het einde als het moeilijker is wijzigingen door te voeren. Het kan daarbij gaan om machines, medische apparatuur, het maakt niet uit. Je kunt er je ideeën mee vergelijken, materialen en andere varianten; kortom ‘weten’ voordat er een fysiek prototype wordt gemaakt, en daardoor sneller en beter ontwerpen. Er is een duidelijke groei in het gebruik, het wordt beter gebruikt, meer mogelijkheden aangesproken, de klanten zien steeds meer de voordelen, is de feedback die ik van hen krijg.” Op de vraag welke verbeteringen ze verwacht in de 2010-versie antwoordt Genouvrier: “Globaal zijn er twee aspecten waar we ons op richten. Het eerste aspect is: minder denken aan een uiteindelijke test van het product, maar constant gebruik van Simulation integreren. Er wordt hard aan gewerkt om het voor de gebruiker makkelijker te maken Simulation tussendoor te gebruiken, zodat hij zich kan concentreren op het ontwerp en geen tijd hoeft te steken in het leren omgaan met de software. Het tweede aspect is: verbeteren van de prestaties, zodat de software grotere samenstellingen aan kan. Alle veranderingen die er in nieuwe versies zijn, komen er op verzoek van de gebruikers. Ze kunnen ons via onze website of via hun leverancier vragen doorgeven. Daarnaast bezoeken wij zelf ook klanten om te zien hoe ze de software gebruiken en wat ze nodig hebben. De feedback van de klanten is heel belangrijk, zij werken ermee, kennen het pakket en zij kunnen ons het beste helpen de software te verbeteren, zoals we ook nu tijdens de conferentie merken en horen.”

33

Buiten de eigen SolidWorks simulatieen analysesoftware, is er nog veel meer op de markt. In de beurshal tijdens de conferentie staan onder meer Comsol, Ansys en AMPS met stands. Hoe moet de relatie daarmee gezien worden. Genouvrier: “Voornamelijk complementair, het is software voor de meer geavanceerde analyses zoals multifysisch. Hoewel er naast SW Simulation ook SW Flow (vloeistofstroming) en SW Motion (mechanisch) zijn die prima samenwerken en gecompliceerde analyses kunnen verrichten. Vijf jaar geleden was de analyse van vloeistofstroming nog alleen iets voor wetenschappers, nu kunnen CAD-tekenaars hun ventielen en pompen testen in de hun vertrouwde omgeving. Geen outsourcing meer, maar in eigen huis dus sneller en zonder misverstanden. Ons eigen product sluit beter aan op de ontwerpsoftware van SolidWorks, is volledig geïntegreerd en daardoor vooral goed in de dagelijkse simulatievragen. Als een bedrijf met een lijst van wensen komt voor simulatiesoftware, waarin staat wat het allemaal moet kunnen, moet het niet vergeten dat niet alleen de software het aan moet kunnen. Ook de CAD-tekenaar of het ontwerpteam moet er mee kunnen omgaan. De software van een partner van SolidWorks als Ansys is bijvoorbeeld goed ondersteund maar niet geïntegreerd. Daardoor is de leercurve korter bij SW Simulation, omdat het vanuit dezelfde interface kan en overeenkomstig werkt. Een ander voordeel is dat, bij het uitkomen van een nieuwe versie, die samenwerking en integratie gegarandeerd blijft.” Bang voor negatieve effecten van de recessie is ze niet. Genouvrier: “We zien dat bedrijven juist nu de kwaliteit van hun producten willen verbeteren en minder kosten willen maken, sneller ontwikkelen van producten, om sterker te staan in de concurrentie. Daar kan SW Simulation juist een belangrijke rol spelen, daarmee kunnen ze de concurrentie een stap mee voor zijn. www.solidworks.com

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 34

WAT KUNT U BEREIKEN ALS U ZOU BESCHIKKEN OVER DE JUISTE TOOLS?

AutoCAD LT 2010 biedt met een complete reeks ontwerptools een krachtige oplossing, die u in staat stelt om elke taak complex of eenvoudig gedaan te krĳgen. ®

AutoCAD LT 2D concept- en detailleersoftware is de professionele keuze omdat we ons richten op het verhogen van uw productiviteit ®

AutoCAD LT

®

Upgrade nog vóór 15 september uw huidige LT versie en bespaar 20% op uw investering. Bezoek www.autodesk.nl/autocadlt om een trial versie van AutoCAD LT 2010 te downloaden. Bezoek www.2dcad.info voor meer info over AutoCAD LT 2010 en een overzicht van alle lopende promoties en actievoorwaarden. Autodesk, AutoCAD, and AutoCAD LT are registered trademarks or trademarks of Autodesk, Inc., and/or its subsidiaries and/or affiliates in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks belong to their respective holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document. © 2009 Autodesk, Inc. All rights reserved.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 35

B OUW & C IVIEL

Hoofdconstructeur Vericon maakt ook detailtekeningen

Meer dan rekenen en tekenen Door Lambert-Jan Koops

men tijd en geld. Het is echter Vericon zelf die profiteert van de eigen arbeid want het bedrijf voert ook de engineering van prefab betonconstructies uit. Hoonhout: “Het prefab-werk sluit goed aan op de constructietaken. Werknemers die het één kunnen, kunnen het ander in principe ook. We zijn inmiddels zo ver dat we onze 3D-modellen uit Tekla Structures gebruiken om de machines bij betonleveranciers rechtstreeks aan te sturen. We hebben recentelijk iemand aangenomen die een interface programmeert die de 3Dgegevens omzet in machinecode en alle overbodige informatie er uit filtert.”

VeriCon is een onafhankelijk allround adviesbureau voor bouwconstructies en ontwerpt, berekent en tekent constructies voor seriematige en particuliere woningbouw en utiliteitsbouw. Het bedrijf is daarnaast ook actief in engineering van prefab betonconstructies.

R

ekenen en tekenen, dat is wat de meeste constructiebureaus doen. Toen Jos Hoonhout op 1 januari 2005 in Veldhoven het bedrijf Vericon oprichtte stond hem echter een bredere opzet voor ogen. Hij vertelt: “Eigenlijk zijn er drie onderdelen waarin we ons onderscheiden van andere partijen. In de eerste plaats houden we ons erg bezig met het terugdringen van de bouwkosten. Dat is officieel niet onze taak, maar je zou het kunnen zien als extra service. Daarnaast werken we constructies uit in 3D met Tekla Structures van Construsoft. Dat heeft als voordeel dat we snel en foutloos kunnen werken en daarmee faalkosten kunnen terugdrinCADMagazine April/Mei 2009-3

gen. Onze meest onderscheidende eigenschap is echter dat we niet alleen als hoofdconstructeur werken, maar ook detailengineering doen. Vaak leveren de verschillende adviesbureaus in een bouwproject een bestek aan waar aannemers op kunnen inschrijven. Dat bestek bevat dan nog details die de aannemer zelf moet uitwerken. Door het effectief gebruik van de 3D-modellen kunnen als hoofdconstructeur dit werk al doen.” Prefab beton Het uitwerken van de details door de hoofdconstructeur scheelt de partijen die later in de bouwketen aan bod ko-

35

Veldhoven Vericon heeft inmiddels vele projecten afgerond, zo was het bedrijf de hoofdconstructeur bij een renovatieproject van Miele in Vianen waarbij het kantoor van de witgoedfabrikant volledig werd gestript en opnieuw werd opgebouwd. Het adviesbureau heeft echter zelf ook nagedacht over een opdracht. Hoonhout: “Wij wilden iets bijzonders bedenken voor Veldhoven en hebben daarom een idee uitgewerkt in Tekla, zonder dat daar een opdrachtgever achter zat. De gemeente Veldhoven werkt namelijk aan de heroriëntatie van twee industrieterreinen bij de afslag Veldhoven op de A2. Ons idee was om daar een tweetal gebouwen te plaatsen, aan weerszijden van de weg, die naar elkaar toe leunen en elkaar hoog boven het asfalt raken, als een soort omgekeerde V. De gebouwen hebben beiden een basis van 20 bij 20 meter, maar lijken voor de kijker als het ware uit de grond te wippen. We hebben ons volledig doorgerekende model inmiddels ter inzage doorgestuurd naar de gemeente, maar er is nog geen sprake van een concreet plan. Uiteraard hoop ik dat het er wel ooit van komt, want het zou er fraai uitzien: De Poort van Veldhoven.” www.vericon.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 36

B OUW & C IVIEL

Beeldbepalende kap

E r i s h e e l ve e l m o g e l i j k Door Job van Haaften

Edwin de Wild werkt iets meer dan een jaar bij MTB architecten, die zowel in Amsterdam als Apeldoorn een vestiging hebben. Eerst heeft hij bij Rau gewerkt waar ze in die periode overstapten op ArchiCAD. Zijn eerste project bij MTB architecten, ‘de Ruggestee’ in Hoenderloo, wordt binnenkort opgeleverd.

Edwin de Wild, architect bij MTB: “Bij die overstap van het door ons gebruikte 2D-tekenpakket naar ArchiCAD was de Nederlandstalige helpdesk een belangrijk voordeel, ook cursussen kon je krijgen in het Nederlands en de ondersteuning was erg goed. Wel was het een andere manier van denken, ik moest mijn routines overboord gooien en leren bouwen in 3D. Ik ben indertijd in versie 9 begonnen, daar zaten nog wat kinderziektes in. Doordat ze werken met een ‘wishlist’ waarop de wensen van gebruikers staan, loste zich dat snel op. Alle tekortkomingen en problemen werden meegenomen en nu in versie 12 zijn die er allemaal uit. Bijvoorbeeld het plotten was een ingewikkeld proces en is nu heel gebruiksvriendelijk. Je moet heel nauwkeurig kunnen werken, dat vraagt wel enige discipline want je kunt in het model niets verdoezelen. Op zich eigenlijk een heel groot voordeel, want een probleem of fout vroeg ontdekken en verbeteren is efficiënter. In een later stadium herstellen, kost je veel meer tijd. Het daagt je uit om het bouwkundig meteen goed voor elkaar te krijgen. Voor presentaties in een vroeg stadium van het ontwerp CADMagazine April/Mei 2009-3

kun je snel 2D-aanzichten genereren, als daar nog ongewenste elementen in zitten kun je dat wegpoetsen en later verwerken in je model.” Beeldbepalende kap De Wild: “Mijn eerste project hier bij MTB architecten was ‘de Ruggestee’ in Hoenderloo: een restaurant en zalencentrum bij een camping. Het wordt in mei opgeleverd en is in anderhalf jaar ontwikkeld en gebouwd. De kap is beeldbepalend: met een langzaam oplopende nok bestaat het dakvlak uit dubbel gekromde vlakken. Er zijn houten, gelamineerde spanten gebruikt, elke spant is anders, en elk dakelement vangt een deel van de tordatie op. “Het was wel wat uitzoekwerk, maar met Archicad konden we de leverancier van de dakplaten en de spantenfabrikant van de benodigde informatie voorzien. Het is natuurlijk heel erg leuk als je meteen bij je eerste project zoiets geavanceerd erin kunt stoppen, een fijne binnenkomer.”

past goed bij dit bureau, met beide voeten op de grond. Alle ontwerpen moeten betaalbaar uitgevoerd kunnen worden en daarom een bouwkundige logica in zich hebben. Het pakket heeft zoveel mogelijkheden, soms gewoon teveel. Als je iets anders dan de standaard wilt, moet je natuurlijk goed weten wat je doet, maar er kan heel veel. Het combineert ook goed met Photoshop voor achtergronden en details, je maakt een PDF of JPG en die kun je nog mooi bewerken. Het tekenen is gewoon leuk met ArchiCAD. Als het gebouwd wordt en je loopt erdoor, herken je het gebouw ook echt, dat is anders bij een 2D-tekenpakket, dan moet je het je voorstellen. We maken veel minder gebruik van maquettes, je kunt het immers laten zien in een 3D-presentatie. Er is ook een plug-in ontwikkeld ‘Virtual Building Explorer’ waarmee je een 3Dmodel kunt versturen die op elke PC is te openen.” www.mtbarchitecten.nl

Anders dan standaard “ArchiCAD is echt een gereedschap dat we heel fijn kunnen gebruiken, het

36

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 37

B OUW & C IVIEL

Verhoeven en Leenders denken aan kwaliteit

B e d ri j ve n ove rl e ve n n i e t zo n d e r B I M Door Lambert-Jan Koops

BIM is inmiddels geen vage, abstracte afkorting meer in de bouwwereld. Toch heeft nog lang niet elk bedrijf de techniek omarmd en dus zijn er nog steeds mensen en bedrijven nodig die de voortrekkersrol moeten vervullen. Eén van die bedrijven is Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders.

Nadat ze ruime ervaring hadden opgedaan bij diverse Ingenieursbureaus, zijn Henk Verhoeven en Leon Leenders op 1 oktober 1995 gestart met een zelfstandig ingenieursbureau dat bouwkundige constructies ontwerpt, berekent en tekent en de opdrachtgevers van advies voorziet. Opdrachtgevers van het bureau zijn onder andere bouwbedrijven, architectenbureaus, projectontwikkelaars, woningbouwverenigingen, zorginstellingen, ondernemers en particulieren. De projecten lopen hierdoor uiteen van verbouwingen tot grote nieuwbouwwerken in de woning-, utiliteits- en industriële bouw, alsmede bouwputten en projecten in de infrastructuur. Tijdwinst? Bij het ontwerpen, berekenen en tekenen van bouwkundige constructies maakt Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders gebruik van Revit Structure voor BIM. De basis van BIM is volgens Leon Leenders het voorkómen van fouten. “Dankzij een algemeen model is het mogelijk om informatie CADMagazine April/Mei 2009-3

uit te wisselen met betrokken partijen, waardoor gegevens niet meer handmatig hoeven te worden overgedragen. Dat voordeel is groot en voorkomt veel kosten. Ik denk dat bedrijven die niet overschakelen op BIM uiteindelijk niet zullen overleven. Niet omdat een bedrijf dat BIM implementeert direct veel tijdwinst zal boeken, maar omdat iemand die overstapt op BIM investeert in kwaliteit. Er zijn partijen die claimen dat constructeurs en architecten moeten investeren in BIM terwijl de besparing van de faalkosten ten goede komt aan andere partijen, maar dat is onzin. Als je een echt nuttige bijdrage wil leveren aan het bouwproces, dan moet je kunnen meedenken en dus optimaal samenwerken met de andere partijen.” Contact BIM is nog niet zoals het moet zijn, namelijk een standaardsysteem dat echt alle partijen met elkaar koppelt. “Nog niet iedereen in de bouwketen is er aan toe, maar wij willen niet wachten op anderen. Iemand moet de eerste stap nemen. Gelukkig worden 37

we gesteund door ICN, onze leverancier van Revit Structure, zij hebben namelijk architecten, constructeurs en aannemers met elkaar in contact gebracht bij projecten waar het gebruik van BIM geëist wordt door de opdrachtgever. Ik denk dat zoiets een goede bijdrage levert aan de acceptatie van BIM.” Zelf werkt Leenders nog aan de interne optimalisatie van BIM. “Natuurlijk is de implementatie van een dergelijke manier van werken niet binnen een dag gebeurd. Een bedrijf is als een groot schip, dat je langzaam van koers moet laten veranderen. Ten aanzien van het tekenwerk is dit in orde, maar we willen ook de berekeningen optimaliseren en overstappen van een 2D- naar een 3D-rekensysteem. Dat hadden we misschien gelijktijdig kunnen doen met de implementatie van Revit Structure, maar daar hebben we bewust even mee gewacht. In april van 2010 wordt namelijk de nieuwe Eurocode voor constructieberekeningen van kracht. Dit is een traject waar we anderhalf jaar geleden mee gestart zijn en dat inmiddels in een ver gevorderd stadium verkeerd. Daarom zijn we nu aan het onderzoeken hoe we de berekeningen gaan integreren in BIM.” www.verhoeven-leenders.nl www.icn-solutions.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 38

B OUW & C IVIEL

ARC+ versie 2009

BIM en CAD met sfeer Door de redactie

ARC+ is in een constante evolutie. ARC+ 2009 biedt een groter gemak dan voorheen, 3D-2D koppelingen en uitvoer met een betere kwaliteit. Enkele voorbeelden van verbeteringen: gevels worden automatisch voorzien van slagschaduw als de gebruiker dat wenst, de invoer voor de meeste handelingen is verminderd en de interface wijst zichzelf.

ARC+ 2009 geeft strakke CAD-tekeningen een aansprekende ‘make over’ en het maakt snel een sfeervolle, grafische ‘reclamebureau-uitstraling’. ARC+ 2009 biedt een combinatie van handgeschetste symbolen, deze symbolen zijn direct op schaal. Dit is ook toe te passen binnen een BIMwerkmethodiek (Building Information Modeling). ARC+ is er ook in een 2D-uitvoering: ARC+ Premium 2 voor wie meer traditioneel en tekentafelachtig wil werken. De ‘Sketch’-uitbreiding, een extra licentie, wordt vergezeld van ruim 1000 symbolen, deze staan in een handig menu. ARC+ is 2009 en de ‘Sketch’-licentie zijn geheel in het Nederlands. Texturen in diverse maten Vlakken zoals ruimtes, gevels of gazons worden voorzien van talloze bouwkundige materialen. De textuCADMagazine April/Mei 2009-3

ren zijn handgetekend en in diverse maten ingescand. Dit vermijdt het bekende repetitie-effect zoals de gebruiker dat wellicht kent van renderprogramma's. Er zijn voor architectuur en interieurinrichting, tuinontwerp en landschappresentaties zeer veel elementen beschikbaar. De gebruiker kan met de ‘Sketch’licentie in een handomdraai ‘makelaarstekeningen’ maken zonder externe, grafische applicaties. Alles is binnen de CAD-omgeving namelijk direct aanpasbaar en uitwisselbaar. De gebruiker kan met 46 grafische soorten bestanden uitwisselen . De compressie (zoals in jpg) wordt behouden bij het knippen en plakken van vlakken waardoor de prestatie snel blijft. Tevens worden transparante kanalen ondersteund zodat de elementen over elkaar gelegd kunnen worden.

38

2D-aanzichten De grafische vlakken en symbolen blijven met de 2D-aanzichten gekoppeld. ARC+ 2009 biedt een slimme aanzichten doorsnedebeheer vanuit het 3D-model. De 2D-aanzichten krijgen automatisch bestandsnamen. Zelf namen of coderingen bedenken, is niet meer noodzakelijk. Doordat 2D en 3D apart worden beheerd, gaat het organiseren en terugzoeken behoorlijk vlot. Teksten zijn met de ARC+ 2009 versie snel op het scherm te krijgen en op afdruk. Alle mogelijk ‘True Types’ zijn beschikbaar met dezelfde kwaliteit als in grafische programma's, hierdoor wordt een goede uitwisseling gewaarborgd. ARC+ 2009 biedt een makkelijke mogelijkheid tot printen, de instellingen per lay-out worden aan het blad gekoppeld vanuit sjablonen, zodat het printen echt een druk op de knop wordt. Voordat die afdruk wordt gemaakt kan de gebruiker schermgroot snel een voorbeeld inzien. Voor wie mooie belichtingen, en toch met gemak, wil maken, koppelt ARC+ 2009 direct aan Artlantis in het laatste versie 2-formaat. Deze uitwisseling gebeurt op basis van de 255 pennen uit het 3D-model. ARC+ is hiermee een echte BIM-oplossing. ARC+ 2009 combineert vrij 3D-modeleren, ‘slimme’ bouwelementen, hoeveelhedenberekeningen, hoge productiviteit, 2D technisch tekenwerk en grafische opmaak weergave, alles bij elkaar in dezelfde oplossing. www.cadez.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 39

Courant

Kangoeroe-woningen voor drie generaties

Pagina 1. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van CAD-Magazine

Schoon toetsenbord met Cyberclean

Wie regelmatig achter zijn computer zit heeft meer bacteriën onder zijn neus dan menig aanrecht of deurkruk bevat. Namelijk, tussen en op de toetsen. Heb jij ook nooit zin om al het mogelijke te proberen om die toetsen schoon te houden en geen resultaat te zien? Hier is de oplossing: CyberClean. Weg met de haren, kruimels, vette vingers en de bacteriën die een ware vervuiling vormen. CyberClean komt tussen de kleinste kiertjes en gaatjes. Plak het op het voorwerp dat je nu eindelijk eens goed schoon wilt krijgen, telefoon, toetsenbord noem maar op, trek het er weer af en je ziet meteen de gemene vervuiling die tussen de onbereikbare kieren vandaan komt. Eindelijk in een handomdraai schone toetsen en dat niet alleen, ook mp3-spelers, controllers en camera’s kun je er weer op en top schoon mee krijgen. Dankzij de antibacteriële formule is het zo dat tot 80% van de bacteriën voorgoed vernietigd wordt. Wanneer de kleur veranderd van het slijmerige schoonmaaksnot, is het tijd om een nieuwe aan te schaffen. www.megagadgets.nl

Pag 3.

Superhelm in 2011 Pag 2.

1 Mei | 2e jaargang | nummer 3

Tot 30 werkplekken op één PC

Speeltuin Witte Huis ontworpen in SolidWorks

Amerika’s ‘eerste dochters’ Malia en Sasha Obama klimmen, schommelen en gebruiken de glijbaan in hun eigen speeltuin die is ontworpen met SolidWorks.

TIEL - Distributeur Stebis introduceert NComputing, een oplossing waarmee meerdere personen op één PC kunnen werken, alsof ze ieder over een eigen systeem beschikken. Het aantal werkplekken kan daarbij oplopen tot dertig per PC. Deze desktop virtualisatie betekent niet alleen een aanzienlijke besparing op de aanschafkosten van apparatuur, maar ook op de energie- en onderhoudskosten. NComputing maakt gebruik van het feit dat de processor in een PC met één gebruiker de meeste tijd onbenut blijft. Door die tijd uitgekiend in te delen, kunnen gebruikers op verschillende werkplekken onafhankelijk van elkaar aan de slag. Iedere gebruiker werkt daarbij met de eigen, persoonlijke instellingen, bestanden en toepassingen, zodat de beleving van een eigen PC ontstaat. Per werkplek volstaan daarvoor een beeldscherm, toetsenbord, muis en

een compact kastje van NComputing. NComputing kent twee versies voor desktop virtualisatie.. De meest economische is de X-550 voor maximaal 11 werkplekken aan één PC. Voorwaarde is dat de PC’s niet verder dan 10 meter van elkaar en van de PC verwijderd zijn. Daarnaast is er de L-serie. Het principe daarvan is hetzelfde, zij het dat de werkplekken via een standaard Ethernet-netwerk op de centrale PC kunnen worden aangesloten. Dat geeft een vrijwel onbeperkte vrijheid wat betreft de plaatsing van de individuele werkplekken. De L-serie ondersteunt via een Ethernet-netwerk tot maximaal 30 onafhankelijke werkplekken op één centrale PC. Beide series bestaan uit de NComputing vSpace virtualisatiesoftware, insteekkaarten voor de centrale PC en één aansluitkastje per werkplek. www.stebis.nl

Rainbow Play Systems levert het ‘Kasteel’ voor Malia (10 jr.) en Sasha Obama (7 jr.) dat geplaatst wordt een paar meter van de westvleugel van het Witte Huis. Het bedrijf gebruikte SolidWorks voor de diverse componenten en subsystemen waaruit het ‘Kasteel’ is opgebouwd. Op basis van persoonlijke wensen, worden de componenten samengevoegd tot de uiteindelijke configuratie. Het ‘Kasteel’ is zo samengesteld dat de glijbaan en schommels zijn te zien vanuit de ‘Oval Office’, zodat de president een oogje op zijn dochters kan houden. www.solidworks.com

Gezichtsbedrog, leukt gebouwen op

Eemshaven krijgt eerste zeedijk met sensoren MIAMI BEACH - Renate Buser, een Zwitserse fotografe, leukt gebouwen op met gebruik van foto’s. Door de foto’s van een onderdeel van het gebouw zo te plaatsen dat ze aansluiten op de bestaande architectuur, lijken ze het gebouw te spijten, en maakt het de toren in het midden transparant. Het geeft een spanning tussen de gefotografeerde onderdelen en de werkelijkheid. Het beeld wijzigt voortdurend voor de automobilisten, die over Alton Road rijden in Miamai Beach (Florida, VS). GRONINGEN – Eemshaven in Groningen krijgt de eerste ‘echte’ zeedijk met sensoren. Met deze meetapparatuur kan op afstand constant de conditie van de dijk worden bijgehouden. Het principe van een dijk met sensoren werd eerder al uitgetest met de IJkdijk, ook in Groningen. Hierbij ging het echter om een proefdijk. De sensoren die eerder met de IJkdijk in het oosten van Groningen werden getest, bleken succesvol en nu wordt er een stuk zeedijk in de Eemshaven uitgerust met deze meetapparatuur. De sensoren komen

in een bestaande zeedijk bij de Eemshaven. Deze speelt geen rol bij de directe zeewering van de provincie Groningen, maar staat wel in contact met de zee. Daardoor is er geen enkel risico. Waterschap Noorderzijlvest heeft de dijk voor de test ter beschikking gesteld. Met de sensoren kan de sterkte van de dijk constant in de gaten worden gehouden. Vanuit het buitenland is al interesse getoond voor de ‘dijk van de toekomst’. De IJkdijk is een initiatief van onder meer de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM), Deltares, de organisatie van waterschappen STOA en TNO.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:09

Pagina 40

Pagina 2. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van CAD-Magazine

1 Mei | 2e jaargang | nummer 3

Gelijk krijgen is leuker dan gelijk hebben Superhelm voor Nederlandse soldaten in 2011

GIESBEEK – Een schoon toetsenbord en schone werkplek helpen om verspreiding van griep te voorkomen. Ter Hoeven & Partners krijgen daarmee gelijk, dat schoonmaken van de werkplek niet alleen voor het oog is. Sinds 1996 verzorgt Ter Hoeven & Partners de reiniging van computers, toetsenborden, telefoons en andere randapparatuur voor meer dan 1000 bedrijven in Nederland en België. De klanten van het bedrijf kiezen voor een schone werkplek omdat dit beter oogt, prettiger werkt en de spullen langer meegaan.

Dat het regelmatig grondig reinigen van o.a. toetsenborden en telefoons ook op de fysieke gezondheid een positief effect heeft wordt steeds duidelijk. Zeer onlangs vroeg Arbo-dienstverlener Achmea Vitale aandacht voor hun conclusie dat een schone werkplek bij kan dragen aan het voorkomen van de verspreiding van het griepvirus. (Zie o.a. Algemeen Dagblad 14 januari j.l.) Altijd fijn om te merken dat je niet alleen gelijk hebt, maar ook gelijk krijgt. Bij Ter Hoeven & Partners was dit al langer bekend - en niet alleen in verband met het griepvirus. Naast de regelmatige reiniging van apparatuur ontwikkelde het bedrijf daarom een desinfectant waarmee toetsenborden, telefoons en andere randapparatuur behandeld kunnen worden. Bacteriën en virussen hebben op een behandeld oppervlak geen kans meer om zich te vermenigvuldigen. Bovendien blijft de desinfectant circa één jaar actief voorkomen dat de apparatuur een bron van besmetting kan worden. Een schonere, hygiënischere en daardoor prettigere werkomgeving. www.thp.nl

Energieleverende woningen voor Coevorden

DEN HAAG – Nederlandse militairen gaan vanaf 2011 een nieuwe helm dragen die minder weegt, beter zit en meer bescherming biedt. De helm is modulair, ofwel deze bestaat uit verschillende delen die afneembaar zijn. Naast veiligheid geeft de helm volgens de ontwerpers in uitgeklede vorm ook een vriendelijker aanzien. Dat kan van pas komen als er contact met bevolking wordt gezocht, aldus de ontwerpers. Dit geldt ook voor de bril; er zijn varianten waarbij de ogen zichtbaar zijn. Iets dat nu vaak nog niet het geval is. Testen Als de testen voor de Galea (Romeins voor helm) goed uitpakken kunnen vanaf 2011 zo’n 5.500 soldaten van de nieuwe helmen gebruik maken. De nieuwe helm weegt zon 1100 gram en staat door de precieze pasvorm stevig op het hoofd. Nieuwe onderdelen op de Galea zijn losse nek-, kaak- en oorstukken. Op de helm zijn ergonomi-

De energieneutrale Eco Iglo van Intact Ecodesign.

COEVORDEN - Energieneutrale woningen zijn in opkomst. Maar het bedrijf Seinen Projectontwikkeling gaat in het Drentse Coevorden nog een stap verder en ontwikkelt hier de eerste energieleverende woningen. Momenteel werken veel ontwikkelaars hard aan woningen met een zo laag mogelijke EPC-waarde. De EPC (energieprestatiecoëfficiënt) geeft een indicatie van het gebouwgebonden energieverbruik van woningen. EPC-0-woningen hebben netto geen gebouwgebonden energieverbruik. ‘Waar andere ontwikkelaars hard werken aan EPC-0,6-woningen in anticipatie op de Europese EPC-eis van 0,4 in 2015, gaan wij nog een stap verder’, legt Henk Seinen, directeur van Seinen Projectontwikkeling uit. ‘In Coevorden gaan wij drie woningen realiseren die niet EPC-0, maar energienota-0 zijn. Dat betekent dat het totale energieverbruik in de woning volledig gecompenseerd wordt door de energie die de woning opwekt.’ Overdag zullen zonnepanelen op het dak van de huizen de benodigde elektriciteit aan de woningen leveren. Om de huizen betaalbaar te houden, heeft Seinen

Projectontwikkeling ervoor gekozen om het teveel aan opgewekte elektriciteit te leveren aan een lokaal energiebedrijf. Na zonsondergang krijgen de woningen stroom teruggeleverd van dit bedrijf. Een aantal maatregelen moet ervoor zorgen dat de woningen in principe zelfs meer energie kunnen produceren dan ze verbruiken. Een grote energiebesparing wordt gemaakt op de warmtepompen. De woningen in Coevorden krijgen er namelijk geen. Vlak onder de zonnepanelen op het dak wordt warmte gehaald. Deze warmte wordt via de wanden van de woningen getransporteerd en opgeslagen onder de fundering van de huizen. Verwarmingsunits in het huis verspreiden de warmte vervolgens waar gewenst. Doordat de woningen volledig energieneutraal zijn, kan Seinen Projectontwikkeling een vaste woonlast garanderen. Met de bouw van de drie woningen – één twee-onderéén-kap en één vrijstaande woning – is nog niet begonnen. Zodra de toekomstige bewoners zijn geselecteerd, gaat de ontwikkeling van start. Wel staat vast dat de woningen nog dit jaar worden opgeleverd. www.seinen-nieuwbouw.nl

sche aansluitingen voor nachtkijkers aangebracht. Tegen hevige warmte komt tussen hoofd en helm mogelijk een goed ventilerend airco-systeem. Volgens ontwikkelaar Jan Brouwer van TNO zijn de helmen zo sterk dat militairen nog zelden boven op de schedel gewond kunnen raken. “Ook zoeken we nu naar uitbreiding van de bescherming voor hals, nek en gezicht, zonder dat de hedendaagse soldaat er als een ridder uitziet”, aldus Brouwer. De huidige helm van Nederlandse militairen stamt uit de jaren negentig. Op grond van ervaringen tijdens missies in oorlogsgebieden, waaronder Uruzgan, hebben ontwerpers van TNO en Defensie de zogenoemde Galea bedacht. Op een beurs in Praag werd het ontwerp met een innovatieprijs beloond. Op de vraag welke CAD-software is gebruikt voor het ontwerpen en welk pakket voor simulatie en analyses werd geen antwoord gegeven: militair geheim? www.tno.nl

Kangoeroe-woningen voor drie generaties DEN HAAG - Regeringspartij CDA wil op grote schaal kangoeroe-woningen laten bouwen. In de woningen leven opa en oma, hun kinderen en hun kleinkinderen samen. Dat is volgens Tweede Kamerlid Mirjam Sterk (CDA) ideaal voor het combineren van werk en zorg. In kangoeroehuizen of familiehuizen zorgen in het meest ideale geval de grootouders voor de kleinkinderen. De ouders kunnen ondertussen met een gerust hart naar hun werk. Op hun beurt helpen de ouders de opa en oma als zij hulp nodig hebben. En als het goed is: het is gezellig. ‘De zorg voor kinderen en ouderen is beide zwaar. Dit kan een oplossing zijn’, zegt parlementariër Sterk in De Telegraaf. Het Christen-Democratische Kamerlid bracht haar idee in tijdens een debat met PvdA-minister Jacqueline Cramer (VROM). Sterk wil dat Cramer soepel is met het de regelgeving rond kangoeroehuizen. www.elsevier.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:11

Pagina 41

B OUW & C IVIEL

Neutrale controle door virtueel bouwen

B ru g 2 0 0 6 s i g n a l e e rt v a n u i t n e u t ra l e p o s i t i e Door Lambert-Jan Koops

Bruno Bartelds besloot in de herfst van 2006 om het bedrijf Brug 2006 op te richten. Een bedrijf met pretenties, zo blijkt uit de doelstelling: Brug 2006 zet zich in om het bouwproces aantoonbaar te verbeteren door middel van virtueel bouwen.

Verschrikkelijk.

Dat is het woord waarmee Bartelds het bouwproces in Nederland omschrijft. De manier waarop alle ontwerpgegevens houtje-touwtje aan elkaar worden geknoopt tijdens de ontwerpfase is hem een doorn in het oog. “Het is toch raar dat alle data beschikbaar zijn, maar dat de gegevens van de installateur, de constructeur en de architect niet bij elkaar passen.” Omdat er zo vaak conflicten zijn tussen de verschillende modellen van betrokken partijen in de bouw, - een luchtkanaal loopt door een deur of een staalprofiel sluit niet aan op een wand -, moeten veel problemen op de bouwplaats worden opgelost. Dat kost tijd en geld en Bartelds heeft dan ook al veel bouwers na afloop van een project horen verzuchten dat ze het graag nog een keer zouden willen doen, omdat het dan in één keer goed zou gaan. Dat deed hem besluiten om het virtueel bouwen als dienst aan te bieden. “Met het door ons gebruikte Allplan van Nemetschek is het goed mogelijk om het gehele bouwproces in 3D volledig door te lopen en daarbij alle knelpunten


in kaart te brengen. Dat is de eerste keer bouwen. Door die knelpunten op te lossen, voordat alle onderdelen met vrachtwagens aangeleverd worden op de bouwplaats, is het mogelijk om hele veel tijd en geld uit te sparen tijdens het ‘tweede keer’ bouwen.” Allemaal correct? Voor BAM Utiliteitsbouw in Den Haag voerden Bartelds en zijn collega’s een controle uit voor de British School Leidschenveen. Hierbij keken de medewerkers van Brug 2006 of de onderdelen op de uitgewerkte productietekeningen wel overeenkwamen met de eisen die het ontwerp er aan stelde. Hierbij bleek dat de meeste onderdelen op zichzelf correct waren overgenomen, maar dat ze niet in elkaar te zetten waren zoals de architect dat bedoeld had. De aluminium felsplaten die de dakbedekking vormen, hadden een dusdanige kromming dat ze tegen de onderliggende stalen dakplaten bogen waardoor er op verschillende plaatsen geen ruimte meer was voor de tussenliggende isolatielaag. “Dat was een

41

probleem dat op de bouwplaats niet zo maar op te lossen was geweest en in het productieproces moest worden aangepast,” zo stelt Bartelds. “De projectleider van BAM Utiliteitsbouw is dan ook zeer tevreden met zijn keus om dat stuk door ons in Allplan virtueel te laten bouwen.” Geen oordeel Brug 2006 wil zich vooral opwerpen als neutrale katalysator in het bouwproces: het bedrijf geeft aan waar de knelpunten zitten, maar sleutelt niet aan de (deel)ontwerpen. Dat is belangrijk zo stelt Bartelds: “Wij geven alleen aan dat sommige dingen niet mogelijk zijn. De betrokken ontwerpers zijn het beste in staat om samen te bedenken welke oplossing voor het probleem de beste is. Dan toetsen wij vervolgens de oplossing weer, want daar zijn wij goed in.” www.brug2006.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:23

Pagina 42

B OUW & C IVIEL

S t a pvo o r s t a p Met SketchUp bouwen in Tanzania

Door Job van Haaften

In Mkuranga, Tanzania, verrijst een klein dorp voor 320 weeskinderen, gebouwd door Tanzanianen, die bij de bouw begeleid worden vanuit Nederland. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van het gratis 3D-pakket SketchUp, met een laptop op de bouwplaats in plaats van een stapel papieren. Vol passie vertelt Kees Dwarshuis over het project waarbij SketchUp een onmisbaar communicatiemiddel is.

K

ees Dwarshuis is één van de betrokkenen vanuit Nederland, hij ontwierp de gebouwen en begeleidt de bouw vanuit Nederland. De fotorapportages vanuit Tanzania over de voortgang, volgen stap voor stap de filmbeelden van het SketchUp-programma. Andere belangrijke vrijwilligers in Nederland, naast Kees Dwarshuis, zijn onder meer Ton Willemsen, voorzitter van de Malaika organisatie en Ted Koch die zich met name bezighoudt met de website en de financiën. In anderhalve week Dwarshuis: “Ik ben meteen SketchUp fan geworden toen ik na anderhalve week al mijn eerste gebouw van het project kon maken. En dat slechts na het volgen van de 24 free tutorials op internet. Bij Design8 heeft Kees Dwarshuis inmiddels een cursus voor gevorderden gevolgd. CADMagazine April/Mei 2009-3

Hij vertelt: “Het Malaika Children Village project in Tanzania is in vele opzichten een bijzonder project. Allereerst omdat het project door de lokale Tanzanianen zelf wordt gebouwd, verder door zijn modulaire opbouw met een zeer hoge repetitiegraad, het werken met lokale materialen, en de grote eenvoud van de bouw. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van driedimensionale bouwinstructies, gemaakt als animaties in SketchUp. Dat werkt veel beter dan papieren tekeningen, het ontwerp ligt zo dichter bij de belevingswereld van de lokale bevolking, zij hoeven geen 2D-tekeningen te leren lezen. 3D is visueel en direct te begrijpen. Het project kan als voorbeeld gezien worden voor andere projecten, omdat het ontwerp en de methode toepasbaar zijn in alle tropische ontwikkelingslanden. Vanuit ontwikkelingsorganisaties is inmiddels grote belangstelling ge-

42

toond voor het ontwerp en masterplan van dit dorp, dat een uiterst gunstige prijs/kwaliteitsverhouding heeft. Het is dus geen eenmalig project, maar door de beschikbare 3D-bouwdocumentatie en instructies en de modulaire opzet, kan het ontwerp zo ‘uit de kast gehaald worden’. Met geringe aanpassingen kan het zo op een andere locatie worden gebruikt, waardoor optimaal gebruik gemaakt wordt van de inspanning van alle adviseurs, die bij het oorspronkelijke ontwerp betrokken zijn.” Instructie met animaties De 3D-modellen laten aan de bouwers precies zien hoe gemonteerd wordt, ze geven de maten aan, hoe diep een spijker ergens in moet, hoe lang en dik een bout is, hoe de aansluiting van de afvoer is. Alles is zichtbaar en vindbaar in de animaties en de 3D-modellen. Iedere werknemer kan zo zijn instructies krijgen en al het nodige vinden in SketchUp, dat beschikbaar is op de bouwplaats in een laptop. Een timmerman maakt er de ramen mee, anderen maken de balken, de stenen worden zelf gebakken en langzaam krijgt alles vorm. Dwarshuis: “De watertoevoer en afvoer is zo eenvoudig mogelijk ontworpen, om het makkelijk maakbaar te houden en te zorgen dat er weinig onderhoud nodig is. Alle details voor de manier van werken zijn steeds in SketchUp terug te vinden.” “De aannemer wordt per uur betaald en de timmerman per afgeleverd raam of afgeleverde balk, dat werkt in die cultuur beter dan het bedrag in één keer. Al het regenwater wordt opgevangen en op ingenieuze wijze ondergronds afgevoerd en kan gebruikt worden voor de akkers. De gebouwen zijn met elkaar verbonden door overdekte paden om de bewoners te beschermen tegen zowel de zon als de zware regenval in de regentijd. Alle glasloze ramen, ventilatieblokken en gebouwopeningen zijn voorzien van versterkt muskieten-

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:23

Pagina 43

Vrijwilligers en sponsors Dat het project voor zo weinig geld is neer te zetten, is te danken aan de inzet van vrijwilligers, de sponsors en natuurlijk door van lokaal aanwezige materialen, lokale aannemers en werknemers gebruik te maken. Bijvoorbeeld terreinmeters van een Haags ingenieursbureau die naar Tanzania afreisden om het terrein in te meten. ABT in Delft dat alle constructies door heeft gerekend, HEadviseurs zorgde voor het ontwerp van alle installaties, en Oranjewoud voor het ontwerp van wegen en terreinontwikkeling. Verschillende leveranciers en bedrijven hebben zich aan het project verbonden door materiaal en diensten te schenken voor de realisatie van de eerste fase voor 40 kinderen. GTI in Nieuwegein zorgt voor de productie van de staalconstructies, Stafa Holland BV schenkt bevestigingsmiddelen en Willems Ankers BV de ver-

gaas om de bewoners te vrijwaren van insecten. Het gehele dorp is gebouwd op natuurlijke dwarsventilatie en alle daken zijn zodanig vormgegeven dat er geen direct zonlicht binnenvalt, waardoor er zonder dure airconditioning toch een aangenaam binnenklimaat blijft.” Ontstaan Op initiatief van de in Nederland wonende Jamilla Koch heeft een enthousiaste groep vrijwilligers besloten om te helpen weeskinderen in Tanzania weer een toekomst te geven. Jamilla is zelf geboren en opgegroeid in Tanzania. Haar moeder helpt al sinds Jamilla’s jeugd zo veel mogelijk straatkinderen. Zij nam kinderen op in haar huis en gaf ook dakloze kinderen dagelijks te eten. Malaika-Kids is dus van oorsprong een Tanzaniaans initiatief. Dwarshuis: “Het idee is toen ontstaan om een dorp te bouwen voor deze weeskinderen, die veelal hun ouders hebben verloren aan ziektes zoals AIDS. Om hun leven zoveel mogelijk ‘normaal’ te laten zijn, zijn de eenheden als een woonruimte voor een gezin opgebouwd, met twee slaapzalen voor respectievelijk vijf jongens en vijf

zinkt stalen stabiliteitsconstructies. DHL zorgde voor het vervoer van een grote container met materiaal voor het dorp en De Boer staalconstructies de bouw en levering van de eerste watertoren. Leica stelde meetapparatuur ter beschikking, terwijl Wavin zorgde voor de riolering en waterleidingen. Kees Dwarshuis: “Het is het enthousiasme en de deskundigheid die herkend worden door alle partijen die zich aan dit project hebben verbonden. Stichtingen die zich richten op ontwikkelingsprojecten hebben het project inmiddels ook ontdekt. De Anton Jurgens Stichting, Stichting True Blue en diverse serviceclubs hebben reeds bijgedragen aan dit project. Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland, heeft zich ook voor dit bijzondere ontwikkelingsproject uitgesproken.

meisjes. De kinderen worden begeleid en opgevoed door twee ‘moeders’ die elkaar kunnen afwisselen, zij ontvangen hiervoor een gedegen opleiding bij S.O.S.-kinderdorpen.” Organisatie In Nederland is Malaika-Kids Nederland opgericht om van hieruit te ondersteunen met het maken van het ontwerp, de sponsoring en de organisatie, dat wil zeggen de structuur daarvan, verder doen de Tanzanianen al het werk. In Tanzania zorgt de lokale organisatie, de Malaika-Kids Orphanage Foundation voor de uitvoering van het project. Doordat buiten Tanzania met vrijwilligers wordt gewerkt, gaat 98 procent van het geld, tot nu toe, naar de lokale bouwers en materialen. In het bouwbudget is vijf jaar exploitatie inbegrepen. Wanneer er behoefte aan blijft en de budgetten zijn rond te krijgen, dan kan er zo een volgende serie gebouwd worden. Het hele plan omvat 32 ‘gezinnen’ van tien kinderen, klaslokalen en sportvelden, en een dergelijk plan kan elders ook weer neergezet worden. Er zijn concrete plannen om te komen tot gedeeltelijke zelfbekostiging door het bouwen van lodges, winkels, proeftuin en werkplaatsen. Op dit moment is er in Dar-es-Salaam een opvangcentrum, een verbouwd woonhuis, waar 29 kinderen wonen. Er zijn daarnaast 16 kinderen die bij familie konden worden ondergebracht via het Relatives Support Plan en die op allerlei manieren worden gesteund, zoals met schoolboeken, kleding en voedsel. Het Malaika-Kids Kinderdorp is voor


43

de kinderen die echt niemand meer hebben en waar niemand meer voor zorgt. Het terrein is inmiddels ontsloten met een 600 meter lange weg en bouwrijp gemaakt. Een waterput en watertoren zijn geplaatst en de bouw is in volle gang. Lokale en nationale overheden worden betrokken bij het project. Zo is de grond ter beschikking gesteld door de lokale overheid en is de ambassadeur van Tanzania in Londen beschermheer. Dat het project in Tanzania ook zeer gewaardeerd wordt, bleek uit de Uhuru-fakkel die ze vorig jaar kregen voor het project. Dat is een prijs voor het beste ontwikkelingsproject, toegekend door Tanzanianen zelf. www.malaika-kids.nl www.design8.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:11

Pagina 44

READY. STEADY. GO. A new driving force for AutoCAD Map 3D.

AutoCAD Map 3D software is recognised as one of the leading engineering platforms for creating and managing spatial data. Today there is a need for an easy and more cost effective way to deliver AutoCAD Map 3D across organisations. To meet this growing demand Autodesk has a new partnership that will keep businesses in the driving seat with Autodesk geospatial applications.

www.autodeskandcitrix.com

Autodesk, AutoCAD Map 3D are registered trademarks or trademarks of Autodesk, Inc., in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks belong to their respective holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document. © 2009 Autodesk, Inc. All rights reserved.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:11

Pagina 45

B OUW & C IVIEL

Steeds opnieuw rangschikken


Een jaar of acht terug begon Joop van Diest te werken met Arc+. De voornaamste reden was dat behalve de buitenschil ook het interieur in ontwerpen werd meegenomen, en dat is in 2D nog veel slechter voor te stellen dan het gebouw zelf. Arc+ model en Artlantis rendering van een interieur door ASK Breda.

Hij is net terug uit Brazilië waar hij dankzij Arc+ een project heeft gekregen. Van Diest doet voornamelijk projecten voor Yildiz uit Almere, die zijn gespecialiseerd in daken geveltechniek, en zij kunnen door deze samenwerking ook hele bouwprojecten aanpakken. Van Diest: “Als je eenmaal de opzet in je hoofd hebt, kun je snel presenteren. Arc+ is heel visueel ingesteld en dat is heel handig omdat de meeste mensen het bouwkundig inzicht hebben van een hijskraan. We verbazen onze klanten nog steeds met hoe visueel we kunnen presenteren. Met andere CAD-software is ook heel veel mogelijk, maar om de plaatjes te kunnen maken, heb je vaak een extra pakket nodig dat duur is en dat je ook weer eerst moet leren gebruiken. Vanuit Arc+ en Render Pro is dat relatief eenvoudig en niet zo kostbaar. Tot voor kort was het nog moeilijk om een mooie glans aan te brengen op een bol vlak, maar nu kan dat heel makkelijk met Artlantis. Deze software is allemaal relatief laag geprijsd en je kunt er van alles bijkopen aan bibliotheken, precies die bibliotheken die je nodig hebt. Misschien is Arc+ in dat alles niet uniek, maar wel in combinatie met het CADMagazine April/Mei 2009-3

gebruikersgemak. Je kunt met Arc+ en Artlantis redelijk fijn detailleren, zodat een opdrachtgever een goed beeld krijgt van hoe het eruit gaat zien. Het renderen en visualiseren is zo makkelijk onder de knie te krijgen dat het mij, als 65+er, in één dag lukte.” Trottoirs in ontwerp Het project in Brazilië is een bedrijfsgebouw voor een wasserij met een woning erboven en wat kleine winkeltjes beneden. Van Diest: “Het terreinoppervlak is twintig meter (front) bij vijftig meter, daar gaat nog tien meter af voor het relax-gedeelte: zwembad, barbecue en dergelijke, dat daar echt niet mag ontbreken. Aan de voor- en zijkant gaat ook nog een paar meter af voor de trottoirs, daar moet een eigenaar zelf voor zorgen in Brazilië. De winkelruimtes, die verhuurd gaan worden, zijn kleine hokjes van zes tot tien vierkante meter, dat zijn ze daar zo gewend. Mede dankzij de visualisatie kreeg ik het project toegewezen.” Showroom Een klant van Yildiz in Amsterdam wilde een showroom voor marmer en sanitair op een industrieterrein.

45

Van Diest: “Veel gebouwen op dat terrein zijn kubusvormige hallen met wat platen en glas erin. Een opdrachtgever zegt al snel dat iets niet nodig is, omdat het anders te duur wordt. Wij kunnen er met Arc+ best wat meer van maken zonder dat het meteen duurder wordt, bijvoorbeeld wat schuine delen. Het blijft natuurlijk gereedschap, je hebt ook je eigen creativiteit nodig om iets te bedenken dat binnen het budget blijft. Omdat de software zo makkelijk werkt, kun je ook vrij snel laten zien dat een idee van een opdrachtgever niet goed uitpakt, je maakt zo even een voorbeeld. In Artlantis kun je makkelijk materialen binnenhalen in een bibliotheek, en componenten zijn eenvoudig aan te passen en weer te gebruiken in een nieuw project. Het hele ontwerpproces is steeds een opnieuw rangschikken van materialen en componenten. Primair verzin je niets nieuws, wat je neerzet is een vertaalslag van wat de klant wil.” www.cadez.nl

20-04-2009

11:11

Pagina 46

È;Xebqà8iZ_`:8; nèe\en\giàjmiX^\eÉ

[_i%@i%>%GfZfie`#XiZ_`k\Zk$8iZ_`k\Zk\eYlifì%?\ei`C\cflg#NXi[\i

MijdXikpki(#9f\[Xg\jk#?fe^Xià\ 8iZ_`k\Zk1>pi^p=XqXbXj :fejlckè^8iZ_`k\Zk1A\XeGXlcM`^l`\i

CAD93:CAD 2-2006

N`\^f\[bàbk#b`\jkmffi8iZ_`:8; 8iZ_`:8; `j [\ d\\jk mfcc\[`^\ \e Õ\o`Y\c\ fekn\igfgcfjjè^ è [\ 9@D ZXk\^fi`\% 8iZ_`:8; () jZffik fgje\c_\`[#fekn\ig\e\e[fZld\ekXk`\[ffi_\kèkif[lZ\i\emXeÊdlck`$gifZ\jjfijlggfikË#\\ee`\ln jpjk\\dmffimc`\j^\m\cj\e*;[fZld\ekXk`\%C\\jnXkfeq\^\Yil`b\ijmè[\efgnnn%blYljè]f%ec%

>\c[ifgj\n\^+.#,-((J:<è[_fm\e#K"*(' +')(*(0,'#nnn%blYljè]f%ec

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:12

Pagina 47

Het is de twintigste jaargang van CAD-Magazine, dat in april 1990 voor het eerst verscheen. In de aanloop naar dat jubileum, passeren enkele ‘oude nieuwtjes’ de revue. Wat toen nieuws was, is nu zo verouderd dat het vreemd aandoet.

erp, tuur- en landschapontw sengrafische en verkooppre rtaties, schoonheids- en haa en verzorging, cosmetische er. me en en ing ass gebitsaanp tie isa ual vis de or vo e Het ide die per kap een bij ontstond en klanten een idee wilde gev ging hoe hun kapsel eruit zien.

vaak Ontwerpers kampen een ze e ho em ble met het pro h isc list rea en l sne design zo gemogelijk aan opdracht en. ter sen pre en nn ver(s) ku figra w Vie 3D age New Im vities lica app are tw sche sof tige sualiseren de toekoms met omgeving via een link AutoCAD en de realiteit. New Het Amerikaanse ikImage Industries Inc. ontw echit arc or vo are tw kelt sof

ad, geplaatst in eo image van een zwemb Opbouw van een 3D-vid realistische een . Vervaardigd uit z’n toekomstige omgeving D gemaakte CA in l videocamera en een foto-opname met een stil View. 3D ge ulp van New Ima constructieschets met beh

www.isdgroup.nl ISD Benelux Het Zuiderkruis 33 5215 MV ’s-Hertogenbosch +31 (0)73 615 38 88 +31 (0)73 615 38 99 [email protected]

» Met parametrische én dynamische modelleertechnieken » Voor plaatwerk, machine-, staal-, metaal- en installatiebouw » Betere performance, ook bij grote samenstellingen


47

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:12

Pagina 48

B OUW & C IVIEL

Presentatie is heel belangrijk


Een boerderij uit de tijd van de Romeinen ontworpen met Revit Architecture, klinkt vreemder dan het is. In het archeologisch themapark Archeon worden niet alleen oude technieken toegepast, en een Romeinse dakpan misstaat niet in een Revit-bibliotheek.

Jack

Veldman, directeur van het Archeon, en Ton Veenman, architect, vertellen over het project: een museumboerderij. Het is een getrouwe reconstructie van een gebouw waarvan in Rijswijk de materiele resten zijn gevonden. Die resten, samen met wat er verder over Romeinse en lokale bouwkunst bekend is, hebben gere-

sulteerd in het Revit-ontwerp van een geromaniseerde Bataafse boerderij. Veldman: “De Provincie Zuid-Holland huurt straks een deel van deze gereconstrueerde boerderij voor het tentoonstellen van een deel van de provinciale archeologische vondsten. In Alphen ligt het Provinciaal archeologisch depot, maar daar is geen ruimte voor tentoonstellingen en hier combineert het goed met de publieksfunctie van het Archeon. Veenman: “De reconstructie van deze boerderij is 25 procent groter dan het origineel in Rijswijk, maar qua uiterlijk zal het daar heel dichtbij komen. Het is de boerderij geweest van een Bataafse boer die, om Romeins over te komen, zijn boerderij heeft verbouwd en van ‘Romeinse’ gevels heeft voorzien. Het is een typisch voorbeeld van Romeinse invloeden in Nederland.” Om de gebouwen en aankleding ervan archeologisch en historisch verantwoord te maken, beschikt het Archeon over een netwerk van vrijwilligers van diverse universiteiten, die daarin adviseren.

Archeon, de wereld van de geschiedenis! Doe de prehistorie, beleef de Romeinse tijd en ervaar de middeleeuwen. Geschiedenis saai? Niet in Archeon, u maakt deel uit van de geschiedenis. Er staan 43 huizen en gebouwen, deze hebben ooit allemaal echt bestaan in Neder land. In en bij de gebouwen wonen mensen die eruitzien en leven zoals onze voorouders. Met deze “archeotolken” kunt u een praatje maken of u helpt ze bij iets wat ze aan het doen zijn. Elke dag zijn er in Archeon volop activiteiten zoals schminken, vlotvaren, exerceren met Romeinse soldaten, kalligraferen en boogschieten. Als afsluiting: een spannend gladiatorengevecht in de Arena!

Tweede kaartje voor de halve prijs!

Van nu af aan in Revit Veenman: “Groot voordeel van Revit is dat je een nietuitgewerkt concept al kunt tonen aan de opdrachtgever en belanghebbende, bijvoorbeeld gedeputeerden van de Provincie. Je kunt een goede indruk geven van het werke48

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:12

Pagina 49

Archeon In het Archeon staan op dit moment 43 gebouwen en hutten, reconstructies vanaf de prehistorie (oudste hut ca 6.000 voor Christus) tot en met de Middeleeuwen. Dit in tegenstelling tot het Openluchtmuseum in Arnhem dat originele en reconstructies van bestaande gebouwen heeft vanaf ongeveer 1400. Het Archeon probeert de historie zo levend mogelijk te brengen, de gebouwen en straten worden ‘bewoond’ door zogenaamde Archeotolken, en het publiek kan meedoen in allerlei activiteiten . Het ‘bewonen’ en het onderhoud zijn beide zeer arbeidsintensief, ook veel onderhoud wordt daarom door de grote vrijwilligersvereniging gedaan. Buiten Nederland zijn diverse vergelijkbare parken, onder meer in Denemarken.

lijke uiterlijk. Ook kun je vrij snel een doorsnede maken en die is weer makkelijk op te schuiven zodat je direct een nieuwe doorsnede hebt. Ik ben ook bezig een aantal Middeleeuwse huizen in Revit te zetten, dat kan goed van pas komen als die gebouwen verplaatst of aangepast moeten worden. Je kunt ze binnen Revit in een levensechte omgeving plaatsen, er een filmpje van maken en er tussendoor wandelen of er doorheen. Nieuwe projecten voor het Archeon zet ik nu van begin af aan in Revit, heb je het er eenmaal in staan dan kun je alles snel bewerken, en voorbeelden laten zien bij presentaties. De binnenkant van dit nieuwe gebouw wordt geheel gericht op de museumfunctie, die moet deels flexibel zijn voor wisselende tentoonstellingen. De boerderij krijgt een moderne geïsoleerde gevel met daarop houten planken met stucwerk ertussen, waardoor het uiterlijk identiek is aan de oorspronkelijke opbouw van een houten frame en gevlochten wanden met leem bedekt. Er worden enkele stalen balken gebruikt die met hout worden omkleed. Dat gebeurt alleen met dit gebouw, alle andere worden zo veel mogelijk authentiek nagebouwd. Het dak van de boerderij wordt riet, maar dat isoleren we ook nog. De

dakpannen zijn originele Romeinse pannen, die worden in Italië nog steeds gemaakt. Voor de gebruikte componenten kon de bibliotheek van Revit gebruikt worden en Demodus, die werd aangevuld en enkele componenten aangepast. Eenmaal een component gebruikt, dan is het makkelijk te hergebruiken.” Veldman: “De planning is dat de bouw dit najaar start, en de bouw zal ruim een jaar duren. Onder meer omdat het verwarmingssysteem nog ontworpen moet worden en er moet rekening mee worden gehouden hoe dat ingebouwd moet worden. De aannemer en installateur zullen dezelfde zijn als bij eerdere projecten, er zijn immers mensen nodig van wie je weet dat ze kunnen meedenken.” www.archeon.nl www.cadac.com www.ab-visie.nl

Een geromaniseerde Bataafse boerderij die dienst gaat doen als museum.

Tempel van Nehalennia, beschermgodin van vissers en zeelui, in het Archeon. CADMagazine April/Mei 2009-3

49

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 50

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 51

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 52

P LATFORM

AutoCAD 2010 deel 2

Pa ra m e t ri s c h o n t we rp e n Door Jean-Pierre van Gastel

In dit tweede deel over de nieuwe mogelijkheden in AutoCAD 2010, komt een groot aantal tamelijk spectaculaire vernieuwingen aan bod. Parametrisch ontwerpen in AutoCAD was eigenlijk nog ongeveer het enige dat ontbrak aan dit populaire tekenprogramma. verschillende constraint-icoontjes of met het GEOMCONTRAINT-commando. Tijdens het aanbrengen van constraints verschijnt er een klein icoontje in beeld, dat aangeeft welke constraint de gebruiker aan het aanbrengen is, opdat het goed duidelijk blijft. De volgorde van klikken is overigens ook van belang. Het object dat als tweede geselecteerd wordt, zal aangepast worden aan de hand van de aangebrachte constraint. Uiteraard worden beide objecten beïnvloed als een constraint later wordt aangepast.

Afbeelding 1.

In AutoCAD 2010 is het voor het eerst mogelijk om een 2D-ontwerp te parametriseren, waardoor er in zeer korte tijd verschillende varianten aangemaakt kunnen worden. Om een parametrisch model op te zetten, wordt er in AutoCAD 2010 gebruik gemaakt van zogenaamde geometrische en bemating-‘Constraints’. Nu is de term constraint waarschijnlijk al langer bekend bij de gemiddelde tekenaar/constructeur. De eerste keer dat ik persoonlijk te maken kreeg met constraints was in 1995 toen Genius 13 (werktuigbouwkundige applicatie die tegenwoordig AutoCAD Mechanical heet) voor AutoCAD 13 werd geïntroduceerd. Dit waren uiteraard alleen 2D-constraints en dat is wat AutoCAD 2010 ook biedt. 3D-constraints bestaan natuurlijk ook, maar die komen we tegen in bijvoorbeeld Autodesk Inventor. Alle nieuwe constraint-mogelijkheden bevinden zich op de ‘Parametric Ribbon’ die deel uitmaakt van de ‘2D Drafting and Annotation workspace’. Geometrische constraints worden aangebracht op 2D getekende eleCADMagazine April/Mei 2009-3

menten, waarmee er relaties worden gelegd tussen objecten, punten of tussen een object en het coördinatensysteem. Zo kunnen twee of meer cirkels te allen tijde concentrisch blijven, wat er ook gebeurt met de positie en radius van de cirkel. Lijnen kunnen een relatie krijgen zodanig dat ze altijd parallel ten opzichte van elkaar blijven, wat er ook gebeurt, zie afbeelding 1. Zo is er een hele set met constraints beschikbaar om geometrische relaties tussen diverse elementen vast te leggen. Dit aanbrengen kan door gebruik te maken van een set met

Afbeelding 2.

52

AutoConstrain Het aanbrengen van constraints kan ook geheel automatisch verlopen door AutoCAD 2010 zelf te laten zoeken naar geometrische relaties. Met het AutoConstrain-commando, terug te vinden in de ‘Ribbon’, zullen automatisch de constraints aangebracht worden die binnen een bepaalde tolerantie vallen. Zo zal een getekende rechthoek automatisch de ‘coincident’, ‘horizontal’, ‘perpendicular’ en ‘parallel’ constraint toekennen. De gebruiker kan overigens wel bepalen welke constraints er worden toegekend en in welke volgorde. Deze keuze kan gemaakt worden in het ‘Constraint Settings’-dialoogvenster vanuit de ‘Ribbon’ of door middel van het CONSTRAINTSETTINGS-dialoogvenster, zie afbeelding 2. Om een duidelijk overzicht te verkrijgen van alle constraints die al zijn aangebracht op een model, kan de gebruiker de zogenaamde ‘constraintbar’ in de ‘Ribbon’ gebruiken. Met het icoontje ‘Show’, ‘Show All’ of ‘Hide All’ worden automatisch de constraints zichtbaar al dan niet onzichtbaar. De constraints worden overigens transparant weergegeven, waarbij de gebruiker zelf de volledige controle heeft over de mate van trans-

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 53

parantie. Zodra de gebruiker met de muis een constraint aanraakt in beeld, komt automatisch de naam van de constraint tevoorschijn, en wordt er gestippeld weergegeven welke geometrie wordt aangestuurd op basis van deze constraint. De verschillende constraints in AutoCAD 2010 zijn overigens een ‘Coincident’ (twee punten liggen altijd op elkaar), ‘Colinear’ (twee lijnen uitgelijnd met elkaar in het verlengde), ‘Parallel’ (twee lijnen altijd parallel met elkaar), ‘Perpendicular’ (twee lijnen altijd loodrecht), ‘Tangent’ (lijn altijd rakend aan een cirkel/boog), ‘Concentric’ (twee cirkels of bogen altijd gecentreerd), ‘Horizontal’ (een lijn altijd horizontaal), ‘Vertical’ (een lijn altijd verticaal). Dit zijn de constraints waarop automatisch gezocht wordt bij het automatisch proces van constraints toekennen. Daarnaast kan de gebruiker zelf nog een zogenaamde ‘Fix Constraint’ plaatsen, die als basispunt dient van waaruit het model wordt aangestuurd. Dit zogenaamde ‘Fixed’-punt zal zich nooit verplaatsen. Het mooie van constraints is overigens dat de gebruiker deze direct kan testen door met behulp van de ‘Grips’ de geometrie aan te passen. Alle aangebrachte constraints zullen hierbij direct hun werk doen. Daarnaast is er nog een ‘Equal Constraint’ waarmee de lengte van een lijn, de radius van een boog of cirkel gelijkgesteld kan worden met andere lijnen, bogen of cirkels. De ‘Symmetric Constraint’ kan gebruikt worden om lijnen of punten symmetrisch te maken aan beide zijden van een ‘centerlijn’. De laatste constraint is de ‘Smooth Constraint’ die gebruikt kan worden bij ‘Splines’. Om de constraints die zijn aangebracht snel te verwijderen, kan de gebruiker de ‘Delete Constraints’-knop gebruiken in de ‘Ribbon’ waarmee de objecten geselecteerd dienen te worden waarvan hij de constraints wil verwijderen. Bemating De volgende stap na het aanbrengen van de geometrische constraints, is het plaatsen van de zogenaamde ‘Dimensional Constraints’. Hiermee wordt een 2D-ontwerp voorzien van diverse maten waar de gebruiker een parameter aan kan koppelen. Tijdens CADMagazine April/Mei 2009-3

Afbeelding 3.

het aanbrengen van deze maten, kan de gebruiker direct de waarde van de maat intypen die hij wil hebben, waardoor de geometrie direct wordt aangepast. Kortom het is nu mogelijk om redelijk snel een schets te maken en daarna pas aan te geven wat de verschillende afmetingen moeten worden. Met behulp van de ‘Dimensional Constraints’ kan de gebruiker horizontale, verticale, uitgelijnde, radius-, diameter- en hoekbematingen aanbrengen, zie afbeelding 3. Tevens is er een mogelijkheid om gewone maatvoering te converteren naar een parametrische maatvoering. Bij elke maat komt er automatisch een parameter tevoorschijn die start met een letter, zoals bijvoorbeeld d1=25. Na het toekennen van een waarde, wordt de maat automatisch op slot gezet, waardoor de gebruiker niet meer in staat is door middel van

de ‘Grips’ de afmetingen aan te passen. Tijdens het aanbrengen van maatvoering kunnen er ook direct wiskundige expressies worden aangebracht. Zo kan de gebruiker bijvoorbeeld een horizontale maat baseren op een verticale maat, vervolgens gedeeld of vermenigvuldigd met een getal. Via de nieuwe ‘Parameters Manager’ kan de gebruiker zelf een eigen parameter aanmaken met bijvoorbeeld de naam ‘diameter’ of wat dan ook, zie afbeelding 4. Deze eigen gemaakte parameters kunnen gekoppeld worden aan bestaande maatvoering door dit aan te geven in de ‘Parameters Manager’. Zodra de gebruiker de waarde aanpast van een zelfgemaakte parameter, worden automatisch alle maten aangepast. De weergave van parameters in de tekening is standaard de naam en de expressie. Via het ‘Constraint Settings’dialoogvenster kan de gebruiker dit zelf nog aanpassen, zodat bijvoorbeeld alleen de naam of de expressie zichtbaar is. Samengevat is dit een grote stap vooruit om zeer snel een 2D-ontwerp te parametriseren, zodat je verschillende varianten nooit meer hoeft uit te tekenen. In het volgende artikel ga ik verder in op hoe deze parameters gebruikt kunnen worden in een standaard symbool.

Afbeelding 4.

53

Jean-Pierre van Gastel [email protected] is freelance redacteur voor CADMagazine. Voor dit onderwerp zie ook: www.autodesk.nl.

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 54

H ARDWARE

HP breidt grootformaat printportfolio uit

S n e l l e re 1 1 2 0 - s e ri e vo o r C A D - g e b ru i k Door Remco Takken

HP heeft bekend gemaakt dat het haar grootformaat portfolio uitbreidt met een reeks nieuwe multifunctionele en werkgroepprinters, softwareoplossingen en media. Hiermee wil HP zijn klanten helpen kostenbesparingen te realiseren en de efficiency te vergroten.

tifunctionals: de T1120 SD-MFP, de T1120 HD-MFP en de 4520 HDMFP; een scanner: de 4520 Scanner; vier nieuwe software-applicaties: SCP reprocontrol, Serif Poster Designer Pro, HP Instant Printing Utility 2.0, HP Accounting Excel 2.0; en vier media-gerelateerde producten, die voornamelijk bestaan uit milieuvriendelijker en onder alle printomstandigheden plat blijvende papiersoorten.

HP Designjet 4020 voor onder meer tekeningen, plattegronden, presentaties en renderingen.

De nieuwe producten, oplossingen en grootformaat media bieden werkgroepen in de marktsegmenten geografische informatiesystemen (GIS), architecten- en ingenieursbureaus en bouwbedrijven (AEC) en Mechanical CAD onder andere de volgende voordelen: hogere productiviteit, kostenbesparingen, betere verbindings- en beveiligingsmogelijkheden, beter beheer van de printen imaging-infrastructuur en kostenbeheersing. De producten en oplossingen kunnen dankzij geavanceerde mogelijkheden goed worden geïntegreerd in de IT- of netwerkomgeving. HP’s grootformaatdivisie lanceert deze lente drie nieuwe printers: de T1120, de 4020 en de 4520; drie mulCADMagazine April/Mei 2009-3

54

T1120/ SD en HD MFP De ‘kale’ uitvoering van de T1120 moet worden gezien als de snellere opvolger van eerdere modellen als de dj800, j900, t1100 en de 1000-serie. Vooral bij piektijden zal de hogere printsnelheid opvallen. De meer uitgebreide Designjet T1120 SD-MFP is een gebruiksvriendelijke en betaalbare oplossing voor kleine tot middelgrote technische bedrijven, CAD-afdelingen en overheden die hun kosten voor uitbesteding willen verlagen met een ‘in house'-apparaat dat print-, kopieer- en CIS-scantechnologie (Contact Image Sensor) bevat. De SD-versie is nog steeds de ‘lichtgewicht’ in de 1120-productlijn, maar denk dan ook aan het feit dat de organisatie alles zelf in de hand kan houden met deze redelijk complete ‘one-vendor’-oplossing. De nieuwe HD-versie is duurder, maar ook beter toegerust voor gebruik in grafische omgevingen. Designjet 4020/4520 Deze geüpdate serie is bedoeld voor grote bedrijven, de publieke sector en repro’s die grootformaattekeningen, plattegronden, presentaties, renderin-

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 55

COLUMN Beursbezoek

HP Designjet T1120 MFP voor kleine tot middelgrote technische bedrijven.

gen en posters kostenefficiënt willen produceren. De verbeterde capaciteit maakt het mogelijk om ook zonder personeel te kunnen blijven doordraaien. Deze printerserie maakt gebruik van de HP ‘Double Swath'technologie om tot 100 A1/D-prints per uur te produceren zonder verlies van beeldkwaliteit, nauwkeurigheid of stevigheid. Nieuwe software HP introduceert naast de printers ook vier nieuwe software-oplossingen. Serif Poster Designer Pro for HP is geschikt voor architecten of CADprofessionals die zelf posterpresentaties maken, met gebruik van talloze snel toegankelijke templates, die eventueel ook naar eigen smaak in te richten zijn. De Instant Printing Utility 2.0 functioneert in feite als printsneltoets. De software maakt een snelle preview mogelijk en stelt gebruikers in staat met één muisklik een batch HP-GL/2-, Adobe PDF- of Microsoft PowerPoint-bestanden te printen. De Accounting Excel Tool 2.0 houdt het gebruik van de printer bij, rapporteert en is geschikt voor het maken van printfacturen en rekeningen. Speciaal voor de ‘grote’ 4000-serie biedt SCP Reprocontrol productieoperators meer flexibiliteit in automatisering, standaardisering en consisCADMagazine April/Mei 2009-3

tent kleurenmanagement in de productie-workflow. Niet golven De nieuwe printmaterialen omvatten naast enkel materialen voor displays en banners voor binnen en buiten onder meer: HP Recycled Bond Paper: een papiersoort voor de dagelijkse technische printbehoeften met een beperkte milieu-impact van het printen. Het is chloorvrije en bestaat volledig uit gerecycleerd papierafval. Het kan HP Designjet-gebruikers helpen te voldoen aan interne of externe milieuregelgeving zonder op kwaliteit in te leveren. HP Cockle-free Coated Papers: papiersoorten die grafische en technische klanten een prima beeldkwaliteit bieden en deze blijven plat tijdens en na het printen. De HP Cockle-free Coated Papers zijn samen met originele HP-inkten op kleurstofbasis en HP Vivera pigmentinkten ontwikkeld. Ze golven niet bij printwerk met een hoge inktdekking en produceren diepe kleuren en een intens zwart, ook bij hoge druksnelheden. Klanten kunnen kiezen uit HP Cockle-free Heavyweight Coated Paper 170 g/m2 of het lichte HP Cockle-free Coated Paper 100 g/m2. www.hp.com/go/designjet/supplies

55

Kredietcrisis of niet je kunt geen vakblad openstaan of er staat wel een aankondiging voor een beurs in. De belangstelling om beurzen te bezoek is dit jaar extra groot. Ja natuurlijk is dat zo, de hele economie is stilgevallen. Op kantoor is niet veel te doen en wat er ligt kan morgen of overmorgen ook wel worden gedaan. Lekker een dagje uit. Een paar uurtjes over de beursvloer slenteren, folders meenemen, hier en daar een praatje maken of een stevige discussie beginnen, goodies verzamelen, workshop bijwonen, uitgebreid een demonstratie bekijken en natuurlijk vroeg naar huis. Volkomen begrijpelijk. In deze tijd moet je niet te veel directe interessante leads verwachten maar onderschat het ook niet. Er is misschien geen geld om nieuwe investeringen te doen, maar er is wel tijd voor gedegen onderzoek en informatieanalyse zodat besluitvorming, als de geldkraan weer begint te druppelen, snel kan plaatsvinden en de euro’s goed uitgegeven kunnen worden. Met andere woorden als het werkvolk, vakbroeders en beslissers nu de tijd hebben om een beurs te bezoeken, dan moet u zorgen dat u op de beursvloer staat. De kredietcrisis is geen probleem maar een kans!

ing. Willem Barendsz

Na het groot succes van vorig jaar organiseert CAD Magazine in samenwerking met More Business Events ook dit jaar weer het CAD CAM Event en wel op 18 en 19 november 2009 in het Euretco Expo Center in Houten. Noteer die datum alvast in uw agenda of informeer naar de mogelijkheden om een stand in te richten. Kijk voor meer informatie op www.cadcamevent.nl

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 56


Synchronous Technology ook gunstig voor analyse

Sneller dan ooit Door Rob Sman

Het is alweer een jaar geleden dat de CAD-wereld verrijkt werd met een nieuwe term: Synchronous Technology. Deze technologische doorbraak van Siemens PLM Software moest voor een revolutie gaan zorgen in een wereld waarbij voor de massa (Mechanical) ‘solid-modelling’ automatisch betekende: parametrisch, ‘feature-based’ en ‘history-based solid-modelling’. Iedereen is het er zo langzamerhand wel over eens dat die eigenschappen naast voordelen ook beperkingen en rompslomp met zich meebrengen. Synchronous Technology bood een uitweg.

Toevoegen en verwijderen met hetzelfde commando.

S

ynchronous Technology maakt direct-modelling mogelijk. Een methode om modellen te kunnen bewerken, die door verschillende leveranciers onder uiteenlopende namen onder de aandacht wordt gebracht. Overigens is in dit blad al meermalen aandacht besteed aan de mogelijkheden van Synchronous Technology in Solid Edge. Eerst maar even een paar woorden over het waarom van direct-modelling. History Natuurlijk waren er al geruime tijd software-ontwikkelaars met een eigen, ándere aanpak, maar in de meeste, en toch zeker de populairste, solid-modellers zijn veel elementen van een model qua vorm of afmeting afhankelijk van andere elementen of van een gegeven (parameter). De maten kunnen een parametrische relatie hebben bijvoorbeeld, of van een extrusie wordt de CADMagazine April/Mei 2009-3

hoogte begrensd door een ander vlak. In dit laatste geval kan die extrusie dan ook niet bestaan als het bepalende vlak niet aanwezig is. Het traject dat doorlopen is om het model in zijn huidige staat te krijgen, ligt als ‘history’ opgeslagen in een history-based CAD-systeem. In een non-history-based CADsysteem ligt dat niet vast. Het ‘nadeel’ van history-based werken is dat niet altijd van te voren kan worden overzien wat de consequenties zijn van de aanpak die gevolgd is, en ook voor derden die aan het model moeten werken, met dezelfde software als die waarin het origineel is gemodelleerd, kan het onduidelijk zijn hoe het model in elkaar zit. Er zijn ook voordelen te noemen. In een history-based systeem zal bij een uitgehold onderdeel, een ‘shell’, de holte zich aanpassen wanneer achteraf de buitenzijde van het onderdeel wordt

56

gewijzigd. Een non-history-based systeem kent vaak wel een ‘shell’-functie, maar wanneer er geen relatie wordt gelegd tussen de buiten- en de binnenkant, wordt het lastiger het model te wijzigen met behoud van de correcte holte. En dan is er nog het ‘feature’-aspect, dat in beide systemen kan voorkomen. In een niet-feature-based systeem worden de vormen bereikt op de meest elementaire wijze. Een rond gat is gewoon een cilinder die materiaal verwijdert. Een verzonken gat zou je kunnen maken uit twee afzonderlijke gaten. Dat laatste zou is in een feature-based systeem vaak opgenomen in een ‘gat’functie die allerlei informatie over het gat, zoals diameters, dieptes, en de eventuele aanwezigheid van schroefdraad en de afmetingen daarvan, in één keer verwerkt. Een afronding, of fillet, is ook een goed voorbeeld van een feature, en ook de eerder genoemde shell. ‘Direct modelling’ staat toe het model te bewerken zonder kennis nodig te hebben van de ‘history’, de aanwezige parameters of features. Afhankelijk van het systeem blijft ondanks die directe ingreep meer of minder van de aanwezige informatie intact. ‘Direct modelling’ is niet alleen handig om heel snel eigen modellen te bewerken, maar juist ook om onderdelen afkomstig uit andere CAD-systemen aan te passen. Analyse Zowel in Siemens’ ‘mid market’-oplossing Velocity Series als in het meer high-end gepositioneerde NX ‘product

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 57

development system’, is Synchronous Technology geïmplementeerd. Solid Edge is het CAD-onderdeel van de Velocity Series, in NX zijn meerdere ontwerppakketten voorhanden. NX is een zeer breed systeem van onderling geíntegreerde modules. In een volledig ‘product development system’ mogen analysemogelijkheden natuurlijk niet ontbreken. Ze zijn dan ook ruimschoots voorhanden, en ook volledig in NX geïntegreerd. Het grote voordeel hiervan, vergeleken met het gebruik van standalone analysepakketten, is uiteraard dat dit een veel snellere cyclus oplevert voor het verwerken van de resultaten. Als input voor het proces kan direct gebruik worden gemaakt van het model, en ook de uitkomst kan direct teruggekoppeld worden en in het model worden verwerkt, waarna ter controle opnieuw een berekening kan worden uitgevoerd. Guy Wills en Christophe Vandevelde, respectievelijk manager Digital Product Development Team en senior consultant bij Siemens, toonden mij enige tijd geleden deze mogelijkheden. “Door de integratie bespaart de gebruiker zich het converteren en verder voor analyse preparen van het model. Dat kan een factor drie tot tien verschil maken.” zegt Guy Wills : “En dat natuurlijk niet alleen voor de eerste analyse, maar als meerdere iteraties nodig blijken, maakt het steeds weer dat verschil. Hierdoor komen resultaten vaak te laat beschikbaar, en dat kan er toe leiden dat er naderhand kostbare verbeteringen moeten worden doorgevoerd. Het is dus van groot belang dat design en analyse synchroon blijven lopen.

Hier kan Synchronous Technology ook nog een belangrijke bijdrage leveren, omdat de engineer die de analyse uitvoert vaak onbekend is met de werking van het CAD-systeem, en zich al helemaal niet wil verdiepen in de ‘history’

van het model. Tóch moet hij wel het één en ander aan het model kunnen aanpassen, want het CAD-model is vaak niet precies dat wat je wilt doorrekenen. Allerhande details dragen vaak niets bij aan de uitkomst, maar vertragen wel de berekeningen. Die details kunnen dus verwijderd worden: ‘idealization’ noemen we dat.” Op dit punt neemt Christophe Vandevelde het woord, en voegt er de daad bij. In een korte demonstratie in NX wordt duidelijk hoe het in zijn werk gaat. “De functies op de Synchronous Modeling toolbar zijn alles wat je nodig hebt om die ‘idealization’ te kunnen uitvoeren. In totaal zo’n veertien functies, die vaak zeer intuïtief werken. Kenmerkend voor ‘direct mo-

deling’ is de interactieve uitvoering op het grafische scherm. Om een vlak te verplaatsen klik je het aan en versleept het eenvoudig met het getoonde hulpmiddel. Makkelijk is ook het verwijderen van ongewenste vlakken, een hijsoog bijvoorbeeld, en het dichten van openingen in het model. Ook features als afrondingen en afschuiningen kunnen zo snel verwijderd worden. Allerhande filtermogelijkheden versnellen en verbeteren de selectie van onbelangrijke geometrie.” Tot nu beperkte de uitleg zich tot relatief eenvoudige aanpassingen van het model, maar Synchronous Modeling is tot meer in staat. “Wanneer bijvoorbeeld een volume moet worden verkregen voor een CFD-analyse, het zogenaamde ‘Fluid Domain’, dan zou dat bij gebruik van de traditionele CAD-tools toch wel het één en ander aan werk vergen. Met Synchronous Modeling is het echter weinig werk.” Tijdens het uitspreken van deze zin heeft Christophe een model van een inlaatspruitstuk geladen en met slecht een paar klikken is alleen de ‘inhoud’ op het scherm zichtbaar. “Vier keer klikken slechts.” voegt hij er aan toe. Conclusie Alles bij elkaar genomen valt niet te ontkennen dat ‘direct modelling’, onder welke naam dan ook, een zeer nuttige aanvulling is. Voor zowel het bewerken van modellen door niet-CADgebruikers als de mogelijkheid om nog ‘iets te kunnen’ met data van derden is het eigenlijk onontbeerlijk, en levert altijd forse tijdwinst op. www.plm.automation.siemens.com

&$'-2%6QO HQJLQHHU\RXUIXWXUH !&$'YDFDWXUHVEHQMLMJRHGJHQRHJ" CADMagazine April/Mei 2009-3

57

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 58

EEN DOORGEDREVEN GEGEVENSBEHEER WINT STEEDS MEER AAN BELANG Autodesk geeft u alvast 5 redenen waarom Autodesk Vault Workgroup uw ontwikkelingsprocessen versnelt en uw bedrijfsinvesteringen optimaliseert.

HERKENT U VOLGENDE UITDAGINGEN?

?i^[jce[_b_àe\p[b\iedce][b_àec ekZ[h[l_i_[ileehZhkae\dWp_Y^j j[hk]j[l_dZ[d5

?i^[jW\ij[cc[dlWdkmX[Zh_`\i# ijWdZWWhZ[dc[jZ[_dZkijh_[# ijWdZWWhZ[d[[dk_jZW]_d]leehk5

>[[\jf[hied[[biecij[lhe[]e\ ed][m[dij[je[]Wd]jejedj# m[hf[dZ_[de]d_[jp_`dlh_`][][l[d" mWjb[_ZjjejZkh[\ekj[dj`_Z[diZ[ fheZkYj_[5

>[XX[dj[Wcb[Z[d"X_dd[de\Xk_j[d Z[edjm[hfW\Z[b_d]"je[]Wd]deZ_] jej^[jZ_]_jWb[fhejejof[ZWjmehZj X[mWWhZ[dX[^[[hZ_d7kjeZ[ia LWkbj"cWWhX[iY^_aa[dp[d_[jel[h [[d][bZ_][7kje97:#b_Y[dj_[5

;hlWWhjk^[jl[hpWc[b[dlWd ¼Yehh[Yj[½edjm[hfh[l_i_[ileeh^[j_d XWjY^fbejj[dlWd[[dfhe`[YjWbi[h] bWij_]"j_`Zhel[dZ[d[[dl[hêe]Z[ aWdief\ekj[d5

1

INTUITIEF REVISIEMANAGEMENT >ekZ[[d][iY^_[Z[d_iX_`lWdZ[h[l_i_[ilWdkmc[jLWkbjX[m[haj[ ZWjW"j[hm_`bkmleehjZkh[dZl[hX[j[h_d]_dkmedjm[hfWWdXh[d]j$C[jZ[ edjm[hf][iY^_[Z[d_iWWdkml_d][hjeff[d"akdd[d][Xhk_a[hi][cWaa[b_à ekZ[j[a[d_d][dj[hk]l_dZ[dWbih[\[h[dj_[e\ecj[fh_dj[d$H[ZkY[[hZ[ aWdiefedjm[hf#[dfheZkYj_[\ekj[dZeehl[_b_]^[_Zje[j[fWii[def ZWjWh[l_i_[i"[da[bje[]Wd]j[][l[djejZ[¼Yehh[Yj[½h[l_i_[lWd[[d edjm[hfWWd][Xhk_a[hiZ_[je[]Wd]ce[j[d^[XX[d$

2

AANPASBARE VEILIGHEIDS- EN TOEGANGCONTROLE 8[l[_b_]kmedjm[hf[df[h\ebZ[he\p[b\if[hX[ijWdZ1c[j7kjeZ[iaLWkbj Meha]hekfakdjkp[b\efXWi_ilWdZ[edjm[hfijWjkiX[fWb[dm_[je[]Wd] ^[[\jjejX[fWWbZ[Åb[i[dm_[X[ijWdZ[daWdm_`p_][d"Zeehl[hiY^_bb[dZ[ h[Y^j[dje[j[a[dd[dWWdj[a[d_d][dW\^Wda[b_àlWd^kdijWjki_d^[j ][^[b[fheY[i$:Wdap_`Z[Æ[n_X[b[X[l[_b_]_d]akdjkYedjheb[h[dm_["mWWh [dmWdd[[hje[]Wd]ah_`]jjejZWjW"peZWjZ[`k_ij[][Xhk_a[hiWbj_`Zje[]Wd] ^[XX[djejZ[`k_ij[ZWjWef^[j`k_ij[cec[dj$

3

BEDRIJFSSTANDAARDEN STIMULEREN >[bfkmX[Zh_`\p_`dijWdZWWhZ_iWj_[Ze[b[dj[X[h[_a[dZeeh][Xhk_aj[ cWa[dlWdce][b_à^[Z[dWbiWkjecWj_iY^[X[ijWdZX[dWc_d][d ][WkjecWj_i[[hZ[YWj[]eh_iWj_["d[jWbi[_][dZeciX[b[_Z$8[^Wbl[X[Zh_`\i# ijWdZWWhZ[d"cWWaj^[jLWkbj#ie\jmWh[^[j][cWaa[b_à[hecj[m[ha[d Yed\ehcijWdZWWhZ[dWbi?IE/&&&[dHe>I$

4

TOEGANG VOOR LEDEN VAN DE WERKGROEP ZONDER CAD

8_[ZZ[^[b[m[ha]he[fZ[ce][b_à^[_ZecZ[[bj[d[c[dWWd^[j edjm[hffheY[i"eead_[j#97:#][Xhk_a[hi$7bij[Wcb[Z[dje[]Wd]ah_`][d" akdd[dp_`dZWjWZ_[h[b[lWdj_ileeh^[jZ_]_jWb[fhejejof[je[le[][d"h[# l_i[h[d[dX[^[h[d"e\p[dkZ[[bk_jcWa[dlWd^[jcWdW][c[dje\WdZ[h[ edjm[hfZ_iY_fb_d[i$

VAULT WORKGROUP MINDER ADMINISTRATIE. MEER INNOVATIE

5

GEREEDSCHAPPEN OM ONTWERPDATA IN BATCH TE PLOTTEN 9h[[h"X[^[[he\^[h][Xhk_afh_dj#e\fbejjWa[dleehX[^[[hZ[X[ijWdZ[d peWbilebb[Z_][edZ[hij[kd_d]leeh^[jmWj[hc[ha[d[dW\ij[cf[b[d$ H[ZkY[[hZ[j_`ZZ_[mehZjX[ij[[ZWWdWZc_d_ijhWj_[l[jWa[dZeeh][Xhk_a j[cWa[dlWdZ[LWkbjFbejCWdW][h$

Autodesk Vault Workgroup

Leehc[[h_d\ehcWj_[el[hZ[7kjeZ[ia#efbeii_d][d"ikh\dWWh mmm$WkjeZ[iai[c_dWhi$Yec%cel_[i%lWkbjmeha]hekf

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 59

H ARDWARE

SpacePilot Pro

N a u w ke u ri g e r n a v i g e re n Door Job van Haaften

3Dconnexion heeft een nieuwe 3D-muis op de markt gebracht, een verbeterde versie van de SpacePilot: de SpacePilot Pro. Deze is speciaal bestemd voor MCAD en biedt onder meer een viermaal nauwkeuriger navigatie en een LCD-scherm dat als tweede beeldscherm dienst kan doen.

De nieuwe muis is vanaf 16 april beschikbaar. Om hem te presenteren kwamen Dieter Neujahr, CEO van 3Dconnexion, en John Moseley, marketing manager voor Noord-Europa, begin april op bezoek bij de redactie. De SpacePilot is inmiddels vier jaar oud en nog steeds het belangrijkste product van 3Dconnexion. Er is daarom extra zorg besteed aan het nieuwe product, dat een opvolger kan worden voor de SpacePilot. Viermaal nauwkeuriger Er zijn enkele belangrijke vernieuwingen en verbeteringen: De navigatie is viermaal zo nauwkeurig, wel even wennen maar voor de ervaren gebruiker een aanwinst. De nauwkeurigheid is overigens naar wens aan te

de bediening. Het vergt een zeer geringe inspanning van arm, pols en hand, en veelgebruikte opdrachten zijn direct met de vingertoppen te benaderen.

passen. Er is een kleuren LCD-scherm met ‘workflow assistant’, het biedt e-mail, agendaitems en takenlijsten in één oogopslag en kan naar believen worden aangepast. Er zijn vijf nieuwe navigatieknoppen met dubbele functies, de knoppen kunnen meer functies hebben door het onderscheid tussen kort indrukken en vasthouden. Via sneltoetsen is er toegang tot 32 verschillende aanzichten van het model waaraan gewerkt wordt. De SpacePilot Pro detecteert automatisch welke toepassing/software er actief is, en wijst de functies aan de knoppen toe, standaard of door de gebruiker aangepast. Het kleuren LCDscherm geeft daarbij aan welke functies zijn toegewezen aan de knoppen. De nieuwe muis heeft een zachte polssteun die de hand van de gebruiker in verhouding tot de controllerknop in de juiste positie plaatst voor

Samenspel De symmetrische vorm en plaatsing van de functieknoppen zorgen ervoor dat het apparaat met beide handen gebruikt kan worden. De meeste gebruikers zullen de 3D-muis in combinatie met een gewone muis gebruiken, waarbij de 3D-muis met de linkerhand wordt bediend. De controllerdop in het centrum van de muis werkt net zo als bij de andere 3D-muizen van 3Dconnexion alleen dus viermaal nauwkeuriger indien gewenst. Door de controllerdop voorzichtig op te tillen, in te drukken of te draaien kan de gebruiker pannen, zoomen en roteren in het model waar hij aan werkt. Gelijktijdig kan hij opdrachten en functies selecteren en in combinatie de gewone muis gebruiken, waarbij het samenspel van beide handen zeer veel mogelijkheden en snelheid oplevert. Zoals eerder met andere 3D-muizen is gedaan, zal Rob Sman de SpacePilot Pro aan een test onderwerpen. Daarvan zal hij in het volgende nummer van CAD-Magazine verslag doen. www.3dconnexion.com


59

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:13

Pagina 60

V ISUALISATIE

Autodesk 3ds Max of Autodesk Maya

The Day the Earth Stood Still, Weta Digital, met dank aan en copyright 20th Century Fox. Door Jean-Pierre van Gastel

Regelmatig wordt mij de vraag gesteld wat er nu beter is voor visualisatie/animatie, 3ds Max of Maya? En vervolgens komt dan de vraag: wanneer worden beide producten samengevoegd? Concreet worden beide producten nog steeds zeer goed verkocht en hebben beide een grote groep gebruikers.

markt. In die tijd onder de naam Kinetix, wat op dat moment de divisie binnen Autodesk was. Later kocht Autodesk het bedrijf Discreet Logic op en is de naam van de divisie veranderd in Discreet. Vandaag de dag is er geen onderscheid meer en worden de producten aangeboden vanuit de Media & Entertainment divisie. Maya, oorspronkelijk ontwikkeld door het bedrijf Alias, heeft een nog langere historie. Autodesk Maya is met versie 2009 toe aan een tienjarig bestaan, maar in 1985 bracht het bedrijf Alias het product Alias versie 1 uit. In het jaar 1995 werd het bedrijf Alias samengevoegd met het bedrijf Wavefront en deze combinatie bracht in 1998 de eerste versie van Maya op de markt. In 2006 besloot Autodesk om het bedrijf Alias, dat op dat moment de grootste concurrent was van 3ds Max, over te nemen. Het was overigens Autodesk niet te doen om het product Maya maar om de Studio Tools die ook ontwikkeld werden door Alias en gebruikt worden door elke autofabrikant ter wereld om een conceptmodel op te zetten.

Afbeelding 1.

Omdat ze beide dus bestaansrecht hebben, is het samensmelten van deze producten niet aan de orde en blijft Autodesk ze beide volop ontwikkelen. Voor het maken van een keuze tussen 3ds Max of Maya moet de gebruiker een aantal zaken op een rijtje zetten.

Ontwerpvisualisatie Autodesk 3ds Max wordt in de Benelux het meest toegepast binnen de zogenaamde ontwerpvisualisatie. Zestig procent van de gebruikers is terug te vinden in de architectuur voor zowel interieur als exterieur. Daarnaast is de opkomst van visualisatie/animatie in de civiele richting goed waar te nemen. Ditzelfde geldt ook voor de zoge-

Hoe het kwam Autodesk 3ds Max is natuurlijk het ‘eigen’ Autodesk-product en is sinds 1990 op de markt. Destijds natuurlijk onder het DOS-platform. Na vier versies onder DOS bracht Autodesk in 1996 3D Studio Max onder Windows op de CADMagazine April/Mei 2009-3

60

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 61

naamde maakindustrie, variërend van consumentenproducten tot de automobielindustrie. Autodesk zelf positioneert 3ds Max als meest belangrijke product voor ontwerpvisualisatie en noemt het wel ‘de AutoCAD voor visualisatie’ om aan te geven hoeveel het product gebruikt wordt. Tweede belangrijkste markt is de gamesindustrie waarbij Nederland inmiddels ook goed op de kaart staat. Daarnaast wordt 3ds Max gebruikt voor special effects in film, maar in mindere mate dan Autodesk Maya. 3ds Max heeft alleen een Windows-versie, wat op zich wel jammer is. Filmindustrie Maya wordt het meest toegepast in de filmindustrie. Dit heeft er vooral mee te maken dat Maya een compleet open structuur heeft, waarmee de gebruiker met behulp van Phyton of MEL (Maya Embeded Language) kan gaan scripten. Alles wat de gebruiker in Maya kan maken, kan met behulp van scripts worden geautomatiseerd. Dit gaat zelfs zover dat complete algoritmes zelf geschreven kunnen worden. Nu heeft 3ds Max ook wel een scriptomgeving (Maxscript), maar daarmee kan er niet direct in de kernel geprogrammeerd worden. Daarnaast is Maya erg populair in de filmindustrie omdat het product tal van special effects in real-time kan afspelen. Maya is beschikbaar voor zowel Windows alsook voor Mac OSX en Linux. Een ruimere keus dus, waardoor de keuze tussen 3ds Max en Maya al eenvoudiger kan worden gemaakt. Maya wordt ook veel toegepast voor het ontwerpen van complexe vormen. Maya biedt gebaseerd op ‘Nurbs’-curven een zeer hoge nauwkeurigheid (tot de zevende graad curves), waarmee er nauwkeurige modellen tot stand gebracht worden. Het leren werken met Maya is wel een heel stuk lastiger dan leren werken met 3ds Max. Persoonlijk vind ik dat de interface van Maya beter in elkaar zit, omdat bijna alle mogelijkheden via rechtermuisknopmenu’s zijn op te roepen. Ditzelfde geldt voor het maken van eigen materialen. Maya werkt met de zogenaamde ‘HyperShade’ waarin elk deel van een materiaal een zogenaamde ‘Node’ is die verbindingen heeft naar andere materialen, zie afbeelding 1. Kortom visueel heel erg duidelijk vergeleken met de 3ds Max materiaal-editor. Met betrekking tot de rendering zit er niet veel verschil in. Beide producten maken gebruik van Mental Ray. De opzet van een Mental Ray-materiaal is overigens wel complexer dan in 3ds Max. Indien een gebruiker data vanuit een ander Autodesk-product wil gebruiken, om daar een professionele visualisatie of animatie van te maken, kan de keuze tussen beide producten een stuk makkelijker worden. 3ds Max biedt namelijk veel en veel meer mogelijkheden met betrekking tot het inlezen van DWG-bestanden, Inventor-bestanden en Revit Architecture-bestanden. Maya daarentegen biedt weer wel mogelijkheden om een bestand uit de Autodesk StudioTools in te lezen of zelfs bestanden van concurrerende producten, zoals SolidWorks en ProEngineer, op basis van de ‘Direct Connect’ plug-in. CADMagazine April/Mei 2009-3

Afbeelding 2.

Snel effecten aanpassen Maya onderscheidt zich vooral in 3ds Max op het gebied van ‘Particle systems’ die te gebruiken zijn voor regen, stof, explosies en andere visuele effecten. Dat betekent niet dat 3ds Max dit allemaal niet kan, maar daar moet de gebruiker vaak eerst een simulatie doen voordat dit te zien is in de ‘Viewport’, zie afbeelding 2. Maya laat bijna alles real-time zien in de ‘Viewport’, zodat het aanpassen van een bepaald effect vele malen sneller gaat. 3ds Max is op andere gebieden weer heel erg sterk. Denk bijvoorbeeld aan het linken van een DWG-bestand, zodat het automatisch wordt aangepast zodra er iets verandert in het DWG-bestand. Of het gebruik van 3D-karakters. Met behulp van ‘Character Studio’ kan er binnen enkele seconden al een 3D-karakter in beeld komen lopen, iets dat in Maya echt uren tijd kost. Daarnaast biedt Maya tal van zogenaamde ‘Paint Effects’ waarmee de gebruiker gras, struiken, bloemen op objecten of in de ‘Viewport’ kan schilderen en dat alles in real-time. Deze kunnen vervolgens, indien gewenst, geconverteerd worden naar daadwerkelijk 3D geometrische vormen. Maya bestaat uit twee smaakjes. Maya Complete en Maya Unlimited. Maya Complete is al voldoende voor het 3D-ontwerp, animatie en wat basiseffecten. Maya Unlimited bevat echter de extra delen ‘Fur’, ‘Hair’, ‘nCloth’, ‘nParticles’ en Maya Live om live video te gebruiken in combinatie met 3D-modellen. Het grote verschil zit hem echter in de prijs. Maya Complete is de helft goedkoper dan Maya Unlimited. Beide producten behoren tot de meest gebruikte 3D-producten ter wereld en worden wijd verspreid ingezet op tal van gebieden. Voor het maken van een keuze tussen 3ds Max of Maya is het nogmaals van belang om een aantal zaken goed op een rijtje te zetten, om vervolgens de juiste keuze beslissing te nemen. Uiteraard is de uitwisseling tussen 3ds Max en Maya redelijk goed geregeld door Autodesk, op basis van het FBX-formaat. Jean-Pierre van Gastel [email protected] is freelance redacteur voor CAD-Magazine. Voor dit onderwerp zie ook: www.autodesk.nl.

61

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 62


Inventor 2010

Digital Prototyping weer een Door Rob Sman

Het voorjaar brengt weer een hele nieuwe generatie van de producten van Autodesk. Vooruitlopend op de serie artikelen die we aan Inventor 2010 zullen besteden, is een algemeen overzicht op zijn plaats. Het gaat namelijk bij Inventor deze keer om vernieuwingen en veranderingen die heel wat verder gaan dan het oppoetsen van de functionaliteit van de vorige versie.

De Command Locator helpt ervaren gebruikers op weg met de ribbon

Tegen de tijd dat u dit leest, is de nieuwe Inventor op de markt en zal in ieder geval duidelijk zijn hoe de producten uiteindelijk zijn gaan heten. Op het moment dat ik dit schrijf is dat nog niet duidelijk. Enerzijds is aangekondigd dat de naam veranderd zou worden van Autodesk Inventor in AutoCAD Inventor, omdat voor producten, waarbij AutoCAD bij de levering is inbegrepen, dat in de naam terug moet komen. Anderzijds wordt in vrijwel alle documentatie, die me ter beschikking staat, nog de naam Autodesk Inventor gebruikt. Gebleven, en uitgebreid, zijn de verschillende versies: Ten eerste ‘Suite’ voor de basisfunctionaliteit. Even voor de niet-Inventor-kenners. ‘Basis’ betekent het volledige modelleren van onderdelen, inclusief plaatwerk, en samenstellingen, alsmede het aanmaken van tekeningen daarvan. Ook hoogwaardige visualisatiemogelijkheden zijn aanwezig. Met de ‘Simulation CADMagazine April/Mei 2009-3

Suite’ worden mogelijkheden voor sterkte- en stijfheidsberekening toegevoegd en kunnen dynamische analyses worden gedaan. De ‘Routed Systems Suite’ biedt het modelleren van elektrische bekabeling en leidingwerk. Nieuwe smaak Helemaal nieuw, maar niet onverwacht is de Tooling Suite. Eindelijk is er nu een module voor het ontwerpen van (spuitgiet-)matrijzen; jaren geleden werden er al door Autodesk in kringen van ingewijden demonstraties van dergelijke functionaliteit gegeven. Met de overname van Moldflow mocht wel verwacht worden dat er iets ging gebeuren op het terrein van de matrijzenbouw. In deze module zijn taken als het bepalen van de deling, het dichten van openingen en dergelijke in hoge mate geautomatiseerd. Ook analyse is mogelijk, wat weer leidt tot voorstellen tot optimalisatie, zoals de locaties voor aanspuitingen. Overigens zijn ook in

62

het modelleren van onderdelen functies toegevoegd ten behoeve van ‘Plastic Part Design’. En slotte is er dan nog de ‘Professional Suite’, waarin alle voornoemde modules zijn opgenomen. Met name de meer uitgebreide functionaliteit van de extra modules dragen hun steentje bij aan het door Autodesk gepropageerde ‘Digital Prototyping’, waarmee een ontwerp gevalideerd kan worden voordat het gebouwd wordt, waarmee de hoge kosten voor fysieke prototypen sterk gereduceerd kunnen worden. Workflow Het zat er natuurlijk al aan te komen: ook de gebruikersinterface van Inventor is op het gebruik van de ‘Ribbon’ gebaseerd. De meningen over de ribbon zijn verdeeld, maar ik blijf er erg positief over. Dit werd al eerder besproken in ‘Een lintje voor Inventor’ in CAD-Magazine 6/2008. De ribbon-tab ‘Get Started’ bevat een aantal ondersteunende functies, die de gebruiker kunnen helpen bij het wennen aan het gebruik van de ribbon. De ‘Command Locator’ bijvoorbeeld vergelijkt de locatie van een functie uit de oude gebruikersinterface met die in de nieuwe. Wie niet aan de ribbon kan of wil wennen, kan in de opties kiezen voor de ‘Classic UI’, hoewel je dan gewaarschuwd wordt voor het verlies aan ‘ease of use’. Andere werkmethodes Op het gebied van part- en assemblymodelling is een aantal essentiële vernieuwingen ingevoerd. Deze gaan veel verder dan gewoon maar een nieuwe functie hier en daar, en laten heel andere werkmethodes toe. Een ‘Block’ is een bekend begrip voor AutoCADgebruikers. Ze doen nu ook hun intrede in Inventor. In de sketch-omgeving van een part, kunnen elementen in de sketch worden gebundeld in een ‘Block’. Door meerdere ‘Blocks’ aan te maken wordt de sketch als het ware een 2D-samenstelling, waarin de ‘Blocks’ met sketch-constraints kunnen

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 63

sta p verder De Plastic Part feature Grill maakt ventilatieopeningen met een eenvoudige sketch

worden verbonden. De ‘Blocks’ kunnen worden ‘genest’ zodat subsamenstellingen ontstaan, die net als echte samenstellingen al dan niet ‘Flexible’ gemaakt kunnen worden. Met deze werkwijze kunnen makkelijk onderdelen voor de juiste werking van een mechanisme geconstrueerd worden. Aanvullende functionaliteit laat toe om de onderdelen uit te werken in 3D, waarbij de sketch-constraints kunnen worden omgezet naar assembly-constraints. Al met al een hele nieuwe invalshoek voor het ‘skeleton-modelling’. Een tweede grote verandering is de komst van ‘multibody parts’. Waar voorheen een onderdeel per definitie uit één stuk (‘body’) bestond, mogen dat nu meerdere stukken zijn. Dit komt vooral het ontwikkelen van plastic onderdelen ten goede, doordat de aanpak vereenvoudigd wordt. Een voorbeeld is de behuizing van een elektronisch apparaat, waarbij een ontwerper zich in de eerste plaats heeft bekommerd om de uiterlijke vorm, en die als één part heeft gemodelleerd. Bij het uitwerken van dat ontwerp zal het model in twee helften moeten worden gedeeld. Nu was dat al mogelijk, maar moest na het uitvoeren van een ‘Split’ iedere helft afzonderlijk worden opgeslagen, en konden daarna de twee helften in een CADMagazine April/Mei 2009-3

samenstelling weer worden samengevoegd. Nu kunnen de twee helften direct naast elkaar in één onderdeel blijven bestaan en verder worden bewerkt. In het geval van plastic onderdelen komen daar ook de nieuwe ‘Plastic Part Features’ goed van pas. Ventilatieopeningen, pasranden, klikverbindingen en dergelijke kunnen snel en eenvoudig worden geconstrueerd, en voor beide producthelften goed op elkaar worden afgestemd omdat beide body’s in het onderdeel aanwezig zijn. De ‘Combine’-functie laat toe body’s aan en bij elkaar te voegen, van elkaar af te trekken of te doorsnijden. Een interessant alternatief voor ‘Derived Component’. Overigens wel een mogelijkheid die sinds mensenheugenis in ‘Mechanical Desktop’ voorhanden was. Van deze voorganger van Inventor was de versie 2009 de laatste. Krimpfolie Op het gebied van samenstellingen vallen ook een paar zaken direct op. In de browser mogen nu folders gedefinieerd worden waarin de onderdelen gegroepeerd kunnen worden zonder een subsamenstelling te vormen. ‘Assembly’constraints vormen geen belemmering voor het verplaatsen van de onderdelen naar de folders. Een welkome aanvulling op de mogelijkheden een samen-

63

stelling overzichtelijk te houden, of om snel eigenschappen aan de onderdelen mee te geven door de eigenschappen van de folder te wijzigen, zoals bijvoorbeeld de ‘Enabled’-status. Een krachtige nieuwe methode om in een ‘Level of Detail’ (LOD) een subsamenstelling te vervangen door een afgeleid vereenvoudigd model is de ‘Shrinkwrap’-functie. Hiermee kan in één klap een (sub-)samenstelling gereduceerd worden tot een part met exact de juiste vorm en afmetingen. De kleuren blijven behouden, ook bij de standaardinstelling die alleen oppervakken genereert. Een solid als output is ook mogelijk. Met ‘Shrinkwrap Substitute’ kan de oorspronkelijke samenstelling worden vervangen door het afgeleide onderdeel. Opvallend is dat Autodesk dit ook nadrukkelijk ziet als een mogelijkheid tot het uitwisselen van gegevens met derden die slechts over de ‘Envelope’ van het ontwerp hoeven te beschikken. Niet alles wat er nieuw uitziet is dat ook echt: ‘Make Layout’ valt op als onbekende functie op het ‘Component-panel’ van de ‘Assembleribbon tab’. Het is echter niets meer dan het aanmaken van een nieuw part, waarin het ‘Origin’ automatisch komt te liggen op het ‘Origin’ van de samenstelling. De bedoeling is dit part te gebruiken voor het ontwerpen vanuit een 2D-samenstelling, zoals hierboven beschreven onder ‘part-modelling’. Uiteraard is dit slechts een greep uit de vele vernieuwingen. Er is domweg geen ruimte om het nu ook nog te hebben over de verbeteringen op het gebied van tekeningen, ‘Sheet Metal parts’, ‘Design Accelerators’, de ‘Tooling’-module, of de geheel nieuwe technologie van de ‘FEAAnalyse’. Gelukkig ligt er nog een heel jaar voor ons tot de volgende release, dus genoeg tijd om op een aantal van die zaken uitgebreid in te gaan in de volgende artikelen. www.autodesk.nl/inventor

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 64


Solid Edge Tips & Tricks

Wijzigen met en zonder historie Door Jaap Dubbelaar

De grote verschillen, tussen het traditioneel werken en de manier die gebruik maakt van de nieuwe ‘Synchronous Technology’, worden vooral duidelijk bij het wijzigen van modellen. In dit artikel wordt dit aan de hand van een tweetal voorbeelden besproken. Het wijzigen van een traditioneel ‘history-based’ model waarbij afhankelijkheden in de ‘feature’ -opbouw extra handelingen vragen.

Onbewuste afhankelijkheden Het eerste voorbeeld is een model uit de ‘Training’ map die op iedere PC, na installatie van Solid Edge, te vinden is. Dit machineonderdeel is geheel op de traditionele wijze opgebouwd. Dus met ‘features’, schetsen en parameters. Hierdoor is een model ontstaan met een ‘feature tree’ van zeven bewerkingen. Zoals gebruikelijk met allerlei bewuste maar wellicht ook onbewuste afhankelijkheden daartussen. Wijzigingen in de parameters om de afmetingen te wijzigen, resulteren steeds in een correcte update van de geometrie. Op deze manier zijn de grote voordelen van het parametrisch modelleren ook duidelijk. Het wordt echter een ander verhaal zodra een wijziging noodzakelijk is in de vorm, en vooral zodra de wijziging niet voorzien was waardoor afhankelijkheden in de ‘feature’ opbouw in de weg kunnen staan. Stel we willen de volgende wijziging uitvoeren: Het rechter montagevlak moet in plaats van haaks onder een hoek van 135 graden komen te staan ten opzichte van het andere montagevlak (afbeelding T1 & T2). Om deze wijziging in het ‘history-based’ model uit te voeren, openen we de L-vormige schets van de eerste ‘Protrusion’ (afb. T3) en wijzigen deze door het rechter gedeelte onder 135 graden te zetten (afb. T4). Hiervoor is een aantal aanpassingen noodzakelijk in de ‘schetsconstraints’ zoals de horizontaal-verticaal eigenschappen die verwijderd moeten worden. Nadat de schets gewijzigd is, wordt deze afgesloten en zal de ‘feature’-opbouw worden geüpdate. In dit voorbeeld resulteert dit niet direct in een correct model. In het oorspronkelijke ontwerp werd namelijk voor de constructie op de bovenzijde gebruik gemaakt van een schetsvlak, dat onder 45 graden stond van het rechter montagevlak. Deze afhankelijkheid zorgt er nu voor dat dit vlak meedraait door de zojuist uitgevoerde wijziging. Dit betekent dat de schets evenwijdig met het bovenvlak komt te liggen (afb. T5) met als resultaat een ‘error’ voor ‘Protrusion 2’ waarna ook de volgende ‘features’ niet kunnen worden gecreëerd. Ook deze verschijnen in de ‘error’ modes in de ‘feature tree’ (afb. T6). Om het probleem van het gedraaide schetsvlak op te lossen wordt ‘Protrusion 2’ geopend en wordt het rechter montagevlak geselecteerd als nieuw schetsvlak (afb. T7).

Er wordt wel gezegd: "Al is de constructeur nog zo snel, de wijziging achterhaalt hem wel." Ieder ontwerp ondergaat de nodige wijzigingen om uiteindelijk in productie genomen te worden. Vaak wordt meer tijd besteed aan wijzigingen dan aan de eerste opzet. Juist tijdens het wijzigen van modellen worden de verschillen tussen ‘hystory-based’ en ‘history-free’ werken duidelijk. CADMagazine April/Mei 2009-3

64

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 65

versele STEP-formaat geïmporteerd. Dit resulteert in een model zonder enige ‘feature’-opbouw, en kan dus niet worden gewijzigd op de traditionele manier via schetsen en parameters. Solid Edge beschikte al voor de ontwikkeling van ‘Synchronous Technology’ over ‘Direct modelling’-functies als ‘Move Face’ en ‘Rotate Face’ voor het kunnen uitvoeren van plaatselijk geometriewijzigingen. Deze kunnen ook worden toegepast op Het wijzigen van het model met ‘Synchronous Technology’. geïmporteerde modellen, maar geven slechts beperkte mogelijkheden. In het hier gebruikte voorbeeld (afb. S3) dient de lengte van de De schets bevindt zich nu weer in de juiste oriëntatie en arm aangepast te worden. Omdat de schuine zijden hierde schuine bovenconstructie komt weer correct tevoordoor ook onder een andere hoek komen te staan, is dit schijn (afb. T8). Hierna blijft alleen de ‘Hole feature’ nog met de ‘Move Face’-functie niet uit te voeren. in storing staan omdat deze een ‘parent’ kwijt is geraakt, Ook hier levert de ‘Synchronous Technology’ een snelle doordat het vlak waar deze op is aangebracht nieuw is geen doeltreffende oplossing. De gebruiker selecteert alleen creëerd door alle voorgaande wijzigingen (afb. T9). Ook het gat aan de rechter zijde van het model. Het ‘Steering dit probleem is op te lossen door de ‘feature’ te openen en Wheel’ komt weer tevoorschijn (afb. S4) en de verplaathet nieuwe schetsvlak te selecteren (afb. T10). Als resulsingsrichting wordt gekozen. Vervolgens wordt de getaat verschijnt vervolgens het geheel correcte model. wenste verlenging ingegeven (afb. S5). Tijdens de verSynchronous Technology plaatsing van het gat zorgen de, in eerdere artikelen beVoeren we dezelfde geometriewijziging uit middels de sproken ‘Live Rules’, er voor dat ook de cilindrische buinieuwe ‘Synchronous Technology’ dan zijn veel minder tenzijde wordt mee verplaatst. Ook alle aangrenzende handelingen noodzakelijk. De gebruiker kan direct op de vlakken en afrondingen worden geheel automatisch geplaats waar wijzigingen noodzakelijk zijn ingrijpen zoncorrigeerd (afb. S6). der zich daarbij zorgen te Een tweede manier om deze maken om afhankelijkheden wijziging uit te voeren is het tussen ‘features’, schetsen of plaatsen van een ‘PMI’-maat parameters. over de afstand tussen de In de eerste stap worden de twee gaten (afb. S7). Deze vlakken geselecteerd die gemaat kan vervolgens worden draaid dienen te worden. Dit geselecteerd en eenvoudig zijn de beide zijden van het van waarde worden gewijrechter aansluit vlak en de zigd door aan het muiswiel montagegaten (afb. S1). Na te draaien of door een ander de selectie verschijnt het getal in te typen (afb. S8). ‘Steering Wheel’. Deze Ook hier zijn het weer de wordt opgepakt bij de hoofd‘Live Rules’ die er voor zoras terwijl de ‘Shift’ toets gen dat de gehele geometrie wordt ingedrukt en losgelacorrect update. ten op rechter boven ribbe van het model. Deze dient Jaap Dubbelaar is freelance redacteur voor als rotatie-as. Door nu op de CAD-Magazine. Voor dit ‘torus’ van het ‘wheel’ te onderwerp zie ook: klikken wordt een draaiing van de geselecteerde geomewww.solidedge.com en trie inclusief de aangrenzenwww.solidedge.nl. Eventuele vragen of opmerkingen de vlakken gestart (afb. S2). zijn welkom via Na ingave van 45 graden is de gehele wijziging gereed. solidedge.benelux.plm@sieEen aanpassing van een geïmporteerd model via het mens.com. Er wordt hier ‘history-free’ ge‘Steering Wheel’ en via een ‘PMI’-maat. werkt dus er zijn geen gevolgen voor de rest van de geometrie. Geïmporteerde modellen Het tweede voorbeeld betreft een model dat oorspronkelijk niet in Solid Edge is gemodelleerd. Het betreft een model uit een ander CAD-systeem en het is via het uniCADMagazine April/Mei 2009-3

65

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 66

P LATFORM

Tuning AutoCAD

Slimme tools voor het toolpalet Door Gerard en Kurt IJzermans

In de serie over het toolpalet van AutoCAD, hebben wij in de vorige afleveringen kunnen zien dat met een goede inrichting van het toolpalet veel gemak en tijdwinst kan worden verkregen. Zo werd in een voorbeeld een tool gemaakt voor het arceren waarmee het aantal muisklikken werd teruggebracht van acht naar twee. Het gebruiksgemak wordt verder vergroot als het toolpalet ook wordt uitgerust met tools voor veelgebruikte gewone commando's en commando's die zijn aangepast aan de aard van het tekenwerk.

Afbeelding 2: Eigenschappen van het via een lijn verkregen tool.

zijn uitgerust, heeft dezelfde functie als de toolbars. Het is dan ook niet vreemd om het toolpalet als de opvolger van de toolbars te zien. Maar de verschillen zijn groot. Waar een toolbar als statisch wordt ervaren en vaak in de weg staat, is het toolpalet dynamisch. Het kan zo worden ingesteld dat het openvouwt als de cursor over de titelbalk wordt bewogen (auto-hide) en stoort dan minimaal. Een ander toolpalet kan met één muisklik worden voorgezet, terwijl voor een andere toolbar verschillende muisklikken nodig zijn. Bovendien blijft de vorige toolbar op het scherm staan en neemt, als deze nog nodig is, daardoor extra ruimte in beslag. Ook het aanmaken van nieuwe tools voor het toolpalet is vrij eenvoudig. Na de smaakmaker waarin het gemak van het toolpalet werd aangetoond en een artikel over het aanmaken van tools voor het invoegen van blokken zijn nu de alledaagse AutoCAD-commando's aan de beurt. Want ook gewone commando's op het toolpalet kunnen een bijdrage leveren in het verhogen van de productiviteit.

Afbeelding 1: Commando’s in het dialoogvenster Customize User Iinterface.

Dergelijke tools zijn eenvoudig aan te maken en kunnen toch krachtig zijn. Wat te denken bijvoorbeeld van een tool voor het plaatsen van tekst waarmee de tekst in één actie met de juiste tekststijl en de gewenste teksthoogte op de daarvoor bestemde layer wordt geplaatst? Toen Autodesk in de vorige eeuw toolbars in AutoCAD introduceerde, werden deze in het algemeen als min of meer vanzelfsprekend aanvaard. Dit kwam niet in de laatste plaats doordat de introductie in de eerste echte Windows-versie van AutoCAD plaatsvond. De toolbars werden daardoor vooral gezien als een verworvenheid van Windows. Het toolpalet waar de huidige versies mee

Alle in dit artikel genoemde eigenschappen van en mogelijkheden in AutoCAD 2010 gelden ook voor AutoCAD LT 2010. CADMagazine April/Mei 2009-3

66

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 67

opties is ‘Bylayer’ de gebruikelijke instelling. Voor objecten die op een specifieke layer moeten worden getekend, kunnen slimme aangepaste tools worden gecreëerd door deze layer in de tooleigenschappen te definiëren. Op die manier worden speciale tools verkregen die een flinke bijdrage leveren aan het veraangenamen van het tekenwerk. Macro’s Door het invoeren van een commando wordt doorgaans een reeks acties in gang gezet. Het gehele proces verloopt interactief met de gebruiker via de commandoregel, de tekening-editor en dialoogvensters. Al deze acties kunnen met een reeks besturingstekens worden beschreven in een macro. Hiervoor is geen programmeerkennis nodig. Voor de meeste macro's volstaat het om naast de te gebruiken AutoCAD-commando's slechts een handvol besturingstekens te kennen. In de tabel van afbeelding 4 is een overzicht gegeven van enkele belangrijke besturingstekens voor standaard macro’s.

Afbeelding 3: Eigenschappen van het vanuit de CUI gesleepte tool.

Code ^C ken. spatie ;

` Een commando is net zo eenvoudig op het toolpalet te plaatsen als bijvoorbeeld een arceertool. Een tool voor het commando ‘line’ kan bijvoorbeeld worden verkregen door een getekende lijn te selecteren en deze aan een segment, niet aan een grip, naar het toolpalet te slepen. Het resultaat is een ‘line’-tool, dat bij nadere beschouwing deel uit maakt van een ‘flyout’ met een achttal basis ‘draw’-commando’s. Een dergelijke tool kan ook worden verkregen door het commando ‘Line’ vanuit de gebruikersinterface, de CUI, naar het toolpalet te slepen. Het dialoogvenster van de CUI, zie afbeelding 1, kan onder meer worden geopend door met de rechtermuisknop op de rand van het toolpalet te klikken en vervolgens de optie ‘Customize Commands…’ te selecteren. Ook de via de CUI verkregen tool maakt deel uit van een ‘flyout’. Bij het vergelijken van de eigenschappen van de twee ‘line’-tools worden de verschillen duidelijk. De eigenschappen van het via de getekende lijn verkregen tool laten geen naam, afbeelding of omschrijving zien. Verder staan in de algemene eigenschappen de specificaties waarmee de lijn getekend is, zie afbeelding 2. Om hiervan een tool voor algemeen gebruik te maken moet dit worden aangepast. In de eigenschappen van het tool dat vanuit de CUI is gesleept staan wel een naam, een afbeelding en een omschrijving. De parameters van de algemene eigenschappen van deze tool zijn allemaal ‘neutraal’ ingesteld met als waarde ‘-- use current’, zie afbeelding 3. De eigenschappen van deze tool zullen eveneens moeten worden aangepast. De flyout uitvoering van de tools kan in de eigenschappen worden uitgeschakeld door in het ‘Command’-gedeelte de optie ‘Use flyout’ op ‘No’ te zetten. In de optie ‘Command string’ verschijnt dan een macro met het bij de toolafbeelding behorende commando. Om een ‘draw’tool geschikt te maken voor algemeen gebruik, dienen in de eigenschappen de opties ‘Layer’, ‘Linetype scale’, ‘Plot style’, ‘Text style’ en ‘Dimension style’ doorgaans op ‘-- use current’ te worden ingesteld. Voor de overige CADMagazine April/Mei 2009-3

\ @

Omschrijving Cancel. Een actief commando wordt afgebroEnter Enter. Een enter kan in een macro met een spatie of een puntkomma worden aangegeven. In sommige gevallen, zoals aan het eind van een macroregel is een spatie onzichtbaar. Vandaar dat het beter is een puntkomma te gebruiken om verwarring te voorkomen. Pauze voor gebruikersinvoer. Herhaalt het laatst opgegeven punt.

Afbeelding 4: Tabel met enkele besturingtekens voor macro’s.

Naast de 'draw'-tools waarmee objecten aan de tekening worden toegevoegd, zijn er ook ‘modify’-tools voor het bewerken van de getekende objecten. Tools voor deze commando's kunnen vrijwel alleen vanaf de CUI naar het toolpalet worden gesleept. Als voorbeeld wordt hier het commando ‘Break at Point’ genomen, een uitbreiding op het bewerkingscommando ‘Break’. Met ‘Break at Point’ kan een object in een punt worden gebroken. Als het commando naar het toolpalet wordt gesleept kunnen, als dat nodig is, de eigenschappen worden aangepast, zie afbeelding 5. Als eerste valt de macro in ‘Command line’ op, ^C^C_ break \_f \@. Als deze geschreven wordt als ^C^C_break;\_f;\@;, zijn de enters ook zichtbaar. Met name de enter aan het einde wordt gemakkelijk over het hoofd gezien. Na het commando wordt met een backslash (\) een pauze ingevoegd om de gebruiker de gelegenheid te geven het object te selecteren waarop de actie moet worden uitgevoerd. Dan volgt het subcommando ‘first’ (_f) van het commando ‘Break’, gevolgd door een enter en een backslash voor een pauze om het punt aan te wijzen waar het object moet worden gebroken. In het reguliere ‘break’-commando is dit het eerste punt, AutoCAD vraagt hierna om het tweede punt. In de macro is hiervoor een pauzepunt ingelast met een tweede backslash die direct gevolgd wordt door @ en enter. Hiermee wordt het als

67

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 68

Are You a

Pro

ENGINEER? Afbeelding 5: Eigenschappen van het commando ‘Op één punt breken’.

laatste geselecteerde eerste breekpunt ook als tweede punt ingevoerd, met als resultaat dat het object op dit punt wordt gebroken. De algemene eigenschappen van deze tool staan standaard ingesteld op ‘-- use current’. Met het gebruik van deze tool wordt niets aan de eigenschappen van het aan te passen object veranderd.

rogressive ] D Design esign without without compromise compromise with with [ BBee PProgressive Pro / EENGINEER N G I N E E R ®, tthe he m most ost ttrusted rusted 33D D CCAD A D software sof t ware ffor or ttrue rue eengineering ngineering professionals professionals the the w orld oover. ver. world P r of i ci ent ] FFrom rom conceptual conceptual design, design, through through [ BBee Proficient ttooling, ooling, m achining aand nd m ore. [ B machining more. Bee PProlific r o l i f i c ] SSoo pproduct roduct changes changes made made aanywhere, nywhere, uupdate pdate everywhere. everywhere. r o / EENGINEER N G I N E E R ] LLearn earn why why this this simple, simpl e, yet y et [ BBee a PPro powerful tool tool is is the the professional’s professional’s choice. choice. Visit V i s i t: powerful

PTC.com P T C . c o m / ggo o / bbeapro eapro

©2009 © 2009 Parametric Parametric Technology Technology Corporation Corporation (PTC). (PTC). PTC, PTC, the the PTC PTC logo, logo, and and Pro/ENGINEER Pro/ENGINEER are are trademarks trademarks or or registered registered trademarks trademarks of of PTC. PTC.

Teksttool Doorgaans worden in een tekening slechts enkele tekststijlen toegepast die meestal al in de template-tekening zijn aangemaakt. In het algemeen worden deze stijlen ook gebruikt in toepassingen zoals maatvoering, ‘Mleaders’ en tabellen. Voor de voorbeelden van de teksttools wordt uitgegaan van een tekststijl ‘ISOTekst’ met het font ‘ISOCPEUR’ en een teksthoogte van 0. De tekst moet op de daarvoor aangemaakte en aan de teksthoogte gerelateerde layers worden geplaatst, bijvoorbeeld ‘Tekst 2.5mm’ en ‘Tekst 5mm’. Het commando ‘Multiline Text…’ van de CUI kan het beste als basis dienen voor de teksttools en naar het toolpalet worden gesleept. Via de eigenschappen kan zo’n tool dan worden aangepast en op maat gemaakt, zoals afbeelding 6 laat zien. Om in de ‘Command string’ van de eigenschappen een geschikte macro in te vullen kijken we eerst naar het verloop van het commando ‘Mtext’. AutoCAD vraagt na het activeren een eerste punt en vervolgens een tweede punt om de breedte van het tekstvak op te geven. Als opties kunnen, voordat het tweede punt wordt opgegeven, onder andere de teksthoogte (H), de rotatie (R) of de tekststijl (S) veranderd worden. Omdat in ons voorbeeld in de tekststijl een teksthoogte van '0' is gedefinieerd zal in de commandoregel van een teksttool in ieder geval de ‘h’ optie moeten worden gebruikt. De toe te passen tekststijl kan in de algemene opties onder ‘General’ worden gespecificeerd. Voor een teksttool waarmee ‘multiline’ tekst met een hoogte van 2,5 millimeter kan worden geplaatst, kan dan een macro worden gemaakt. Deze begint, zoals vrijwel iedere commandomacro met twee keer de tekenreeks '^C'. Hiermee wordt

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 69

een eventueel actief commando afgebroken. Met de reeks ^C^C wordt bereikt dat ook een ‘genest’ commando wordt afgebroken, een commando dat door een ander commando is geactiveerd. Na de ^C's volgt vrijwel altijd het eigenlijke commando, voor ons voorbeeld '_mtext', gevolgd door een enter (;). AutoCAD vraagt vervolgens om het eerste punt van het tekstvak op te geven. Met een backslash (\) pauzeert de macro om de gebruiker in de gelegenheid te stellen dit punt op te geven. Vervolgens moet de teksthoogte worden opgegeven. Hiervoor wordt met ‘h’ de optie ‘Height’ geactiveerd. Na een enter wordt de gewenste hoogte ingegeven, hier is dat 2.5, gevolgd door weer een enter. Hierna loopt de macro automatisch door en wordt de gebruiker in de gelegenheid gesteld het tweede punt van het tekstvak op te geven. In macrotaal luidt deze uitgebreide macro dan: ^C^C_mtext;\h;2.5;. Afbeelding 6 laat verder in de optie ‘Layer’ zien dat de slimme tool het commando uitvoert op de layer ‘Tekst 2.5mm’ en in de optie ‘Text style’ dat voor de tekst de tekststijl ‘ISOtekst’ wordt toegepast. Voor de overige variabelen van het teksttool laat de afbeelding de daarvoor gebruikelijke instellingen zien. Voor tekst met een hoogte van 5 mm kan de teksttool van de tekst van 2,5 mm worden gekopieerd. In de nieuwe teksttool wordt in de naam en de beschrijving de ‘2.5’ vervangen door ‘5’ evenals in de macro en de layer-optie. De macro voor deze tool luidt dan: ^C^C_mtext;\h;5;. De waarde van de optie ‘Layer’ voor deze tool is dan ‘Tekst 5mm’.

Afbeelding 7: Eigenschappen van een maatvoeringscommando.

op een daarvoor bestemde layer wordt geplaatst, bijvoorbeeld de layer ‘Maatvoering’. Met een slimme maatvoeringstool kan de maatvoering in één commando in de juiste stijl op de juiste layer worden geplaatst. Hiervoor wordt, ook weer vanuit de CUI, die een groot aantal maatvoeringscommando's bevat, het gewenste maatvoeringscommando naar het toolpalet gesleept, bijvoorbeeld ‘Dimension Linear’. Dit resulteert weer in een tool in een ‘flyout’, die desgewenst in de eigenschappen kan worden uitgeschakeld. In de eigenschappen kunnen de instellingen van het tool gedetailleerd op de inmiddels vertrouwde wijze aan de behoeftes worden aangepast, zie afbeelding 7.

Maatvoeringstool In een tekening wordt doorgaans één type maatvoering gevoerd die in de ‘Dimension Style’ is gedefinieerd. Eender als de tekststijlen is het gebruikelijk om zo’n maatvoeringsstijl al in de template-tekening te definiëren. Voor ons voorbeeld wordt uitgegaan van een maatvoeringsstijl ‘Maatvoering’ waarin onder meer gedefinieerd is dat hierin gebruik wordt gemaakt van de tekststijl ‘ISOtekst’ en een teksthoogte van 2,5 mm. Ook voor de maatvoering is het net als voor tekst gebruikelijk dat deze

Wie zijn terughoudendheid omtrent het toolpalet eenmaal heeft overwonnen, zal ook aanvoelen dat dit een praktisch, flexibel en krachtig hulpmiddel is. Het is dan ook niet gewoon een aanvulling op de vertrouwde werkmethoden, maar een voorziening die past bij het huidige AutoCAD. Gerard en Kurt IJzermans zijn freelance redacteuren van CAD-Magazine. Voor eventuele vragen of opmerkingen zijn de auteurs bereikbaar per e-mail: [email protected]. Voor meer informatie over dit onderwerp zie: www.autodesk.nl.

Afbeelding 6: Macro in de ‘Command string’.


69

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 70

V ISUALISATIE

Autodesk 3ds Max Design 2010

Re a l - t i m e Vi e w p o rt s Door Jean-Pierre van Gastel

In het vorige artikel over de nieuwe mogelijkheden in 3ds Max Design 2010, zijn de belangrijkste verschillen met 3ds Max 2010 classic- of de entertainment-versie al aan bod gekomen. Om die reden zullen de komende artikelen gaan over vernieuwingen die in beide producten zijn opgenomen.

Afbeelding 1.

Afbeelding 2.

Een waarneembare trend in 3ds Max Design 2010 is dat

open te klappen, kan de gebruiker direct de actieve ‘Viewport’ aanpassen naar een andere ‘Viewport’ zoals een Front, Left, Right enzovoorts.

het allemaal steeds gebruikersvriendelijker wordt. Neem bijvoorbeeld de drie nieuwe menu’s die direct linksboven in elke ‘Viewport’ zichtbaar zijn. Het eerste menu dat wordt weergegeven in de vorm van een klein plusteken, is direct met behulp van de muis open te klappen. In dit menu worden er bijvoorbeeld mogelijkheden geboden om direct een andere ‘Viewport’ actief te maken, waarbij de huidige selectie behouden blijft. Voorheen kon dit alleen door met behulp van de rechtermuisknop in een andere ‘Viewport’ te klikken of door met behulp van de linkermuisknop op de naam van de andere ‘Viewport’ te klikken. Het maximaliseren of minimaliseren van een actieve ‘Viewport’ is ook terug te vinden in dit eerste nieuwe ‘Viewport’-menu. Daarnaast zijn veelgebruikte instellingen, zoals de ‘Statistics’, die informatie geven over de huidige scene met betrekking tot het aantal polygonen en punten, direct oproepbaar. Ook het ‘Grid’ is met dit snelmenu vrij snel aan of uit te zetten. Zodra een ‘Viewport’ wordt gebruikt als ‘Camera Viewport’, is het mogelijk om de camera of het bijbehorende ‘target’ direct vanuit dit menu te selecteren, zie afbeelding 1. Erg handig om vervolgens de eigenschappen van de camera aan te passen. Denk hierbij aan de gebruikte cameralens, perspectief of scherptediepte-instellingen. Tevens zijn in dit menu het ‘SteeringWheel’ en de ‘ViewCube’ in te stellen of volledig uit te schakelen. Met deze laatste optie in het menu, kan de gebruiker direct naar de ‘Viewport’-configuratie gaan om bijvoorbeeld de lay-out van de gebruikte ‘Viewports’ aan te passen. Het tweede menu laat direct zien welke ‘Viewport’ er actief is door de naam hiervan weer te geven. Door dit menu met behulp van de linkermuisknop CADMagazine April/Mei 2009-3

Review Het derde en tevens laatste menu biedt de meest verregaande vernieuwingen. Met de menuopties bovenin het menu, is de huidige weergave van de ‘Viewport’ snel aan te passen. Bijvoorbeeld van een draadmodelweergave (‘Wireframe’) naar een ingekleurd model (‘Shaded View’). Om de in 3ds Max 2008 geïntroduceerde ‘Review’ aan te zetten, hoeft de gebruiker niet meer allerlei lastige rechtermuisknopmenu’s te gebruiken. Dit kan nu allemaal op een centrale plaats in het direct toegankelijke ‘Viewport’-menu in het ‘Lighting and Shadows’-gedeelte. De eerste instelling die we overigens hier tegenkomen, heeft te maken met het feit of 3ds Max gebruik maakt van het standaard aanwezige licht in de

Afbeelding 3.

70

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 71

ervoor dat dit hoge bereik van kleuren wordt omgezet naar bruikbare kleuren voor een standaard monitor. Overigens elke moderne digitale fotocamera heeft instellingen op het gebied van ‘Exposure’, terug te vinden in ISO-waarden of ‘Exposure Values’. De volgende stap is natuurlijk het activeren van schaduw in de ‘Viewport’. Dit gebeurt ook vanuit hetzelfde ‘Viewport’-menu. In het ‘Viewport’-configuratiemenu kan de gebruiker overigens instellen of hij harde of zachte schaduw wil zien in de ‘Viewport’. Industrial Light & Magic Om nog meer diepte in een render te verkrijgen bestaan er zogenaamde ‘Ambient Occlusion’-technieken. Deze technieken zorgen voor een subtiel zachte schaduw waar objecten elkaar tegenkomen. Deze ‘Ambient Occlusion’ moest voorheen gerenderd worden en kan in 3ds Max Design realtime worden weergeven in de ‘Viewport’ vanuit het ‘Viewport’-menu, waardoor er nog veel meer detail is te zien in het 3D-object, zie afbeelding 5. De kwaliteit van de ‘Ambient Occlusion’ is nog te verfijnen in het ‘Viewport’-configuratiescherm, op deze plaats zijn ook de instellingen terug te vinden van de zachte schaduw, gebaseerd op de positie van lampen. Dit alles gecombineerd met de hardwarematige weergave van texturen is echt een bijzondere verbetering. Gewoon real-time rendering, wat concreet betekent dat je niet meer op de knop ‘render’ hoeft te drukken en moet wachten. Nee, de weergave in de ‘Viewport’ is al van dermate hoge kwaliteit dat bij wijze van spreken een ‘printscreen’ van de ‘Viewport’ al voldoende is. Dit alles is nog maar de eerste stap van real-time rendering. Op basis van Maxscript kan ook het indirect licht in real-time worden weergeven in de ‘Viewport’,

Afbeelding 4.

‘Viewport’ (‘Default Lighting’) of van de zelf geplaatste lichtbronnen. Dit is overigens natuurlijk alleen te zien in de ‘Viewport’, zie afbeelding 2. Zodra de gebruiker zelf een lamp gaat plaatsen, gaat voor de rendering het standaard aanwezige licht direct uit, zie afbeelding 3. Om vervolgens optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden van de videokaart (direct 3D gebaseerd), is de volgende stap het daadwerkelijk aanzetten van de zogenaamde ‘Hardware Shading’ wat direct een zeer goed resultaat oplevert voor de directe reflecties van het licht. De techniek die hiervoor gebruikt wordt, heet ‘Review’ en is in 3ds Max Design 2010 inmiddels toe aan versie 3. In 3ds Max Design 2009 was de weergave in de ‘Viewport’ en de huidige rendering nog veel te groot. Exposure Control De oorzaak van dat ‘te groot zijn’ is dat de zogenaamde ‘Exposure Control’ niet zichtbaar was in de Viewport. 3ds Max Design 2010 laat de actieve ‘Exposure Control’ in real-time zien in de ‘Viewport’ wat echt weer een grote stap voorwaarts is in real-time rendering, zie afbeelding 4. ‘Exposure Control’ is nodig om de grote hoeveelheid van licht en kleur te kunnen weergeven op een monitor. In 3ds Max Design worden kleuren tot 32-bit berekend, terwijl een standaard monitor niet meer dan 8-bit kan weergeven. ‘Exposure Control’ ofwel ‘Tone Mapping’ genoemd, zorgt


Afbeelding 5.

71

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 72

Eén PDF

om uw bestand probleemloos af te drukken, te archiveren en te verstrekken aan derden.

AcroPlot Pro maakt de perfecte PDF van uw

technische tekening De voordelen van AcroPlot Pro voor u op een rij: s Snel en eenvoudig compacte PDF bestanden creëren s PDF aanmaken zonder het CAD pakket op te starten s Batchgewijs converteren en benoemen van bestanden en tabbladen s Ondersteuning van lines merge, zonder extra handelingen s Volgorde van de af te drukken bestanden is te beïnvloeden Zonder lines merging

Met lines merging

s Uitstekende afdrukkwaliteit, ongeacht het formaat s Maximaal resultaat tegen minimale kosten

Compleet tot uw dienst Rijnja Repro staat compleet tot uw dienst. Wij leveren, met 13 vestigingen, uw tekeningen op tijd op elke gewenst locatie in heel Nederland. U vindt onze vestigingen op www.rijnja.nl. Wilt u meer weten over AcroPlot Pro, neem dan vrijblijvend contact op met Dave Kallenbach op nummer

030 28 49 321 of mail naar: [email protected].

rijnja repro

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 73

COLUMN Peper- en zoutstel

Afbeelding 6.

waardoor er zelfs ‘Color Bleeding’ (een 3D-object waarvan de kleur afgeeft op een ander 3D-object) wordt weergegeven, zie afbeelding 6. Of het effect van scherptediepte, dat normaal zeer rekenintensief is, in real-time in de ‘Viewport’, zie afbeelding 7. Hoogstwaarschijnlijk zal er op de tweede DVD van 3ds Max een script staan, waarmee al deze extra verborgen mogelijkheden zijn aan te zetten in de ‘Viewport’. Op het moment van dit schrijven is de uiteindelijke versie van 3ds Max Design 2010 nog niet beschikbaar, maar dit is vanuit betrouwbare bron. En dan nog maar te zwijgen over het weergeven van de ‘Environment’-kleur en reflecties gebaseerd op een HDR-bestand (High Dynamic Range) allemaal in real-time in de ‘Viewport’. Kortom 3ds Max Design 2010 maakt optimaal gebruik van de GPU (Graphics Processor Unit) op de grafische kaart, waardoor de processor niet wordt belast op het moederbord. Alleen al voor deze nieuwe ‘Viewport’-mogelijkheden is 3ds Max Design 2010 de moeite waard. In het volgende artikel zal ik uitgebreid terugkomen op de honderd nieuwe mogelijkheden die de ‘Ribbon’ biedt op het gebied van ‘Modeling’ en ‘Texturing.

Afbeelding 7.

Jean-Pierre van Gastel [email protected] is freelance redacteur voor CAD-Magazine. Voor dit onderwerp zie ook: www.autodesk.nl.


73

Enkele weken geleden zat ik in een hotel in Helsinki te ontbijten met een gekookt ei op mijn bord. Nietsvermoedend pakte ik het zoutvaatje en begon te strooien. Pas na enkele seconden had ik in de gaten dat er peper op het ei lag. Was ik nu zo dom of..? Nee het was toch echt het zoutvat. Dat maakte ik op uit het feit dat ik het wit porseleinen vaatje met drie gaatjes in m'n handen had en de variant met één gat nog op tafel stond. Analyserend als altijd schoot het door me heen dat er twee mogelijkheden waren. Ofwel iemand van het hotel had een fout gemaakt, ofwel de Finnen hebben andere gewoontes. Het duurde nog enkele seconden voordat ik besefte dat in de valkuil was gevallen die ik in mijn vakgebied, BIM, angstvallig probeer te vermijden. Mijn opvattingen binnen BIM projecterend op het peper- en zoutstel kwam ik tot de slotsom dat er helemaal geen peper- en zoutvaatjes bestaan. Voordat u aan mijn verstandelijke vermogens begint te twijfelen, vertel ik u mijn gedachten op dat vroege uur. Na mijn ogen nog een keer uitgewreven te hebben, keek ik opnieuw naar wat er voor me op tafel stond. Daar stonden twee porseleinen vaatjes, één met drie gaatjes en één met één gat. Niet meer en niet minder. Op basis van eerdere ervaringen veronderstelde ik dat de variant met de drie gaatjes gebruikt zou worden voor het zout. Niets bleek minder waar. Ik was slachtoffer geworden van verwarring van wezen en functie. In het dagelijkse taalgebruik komt dit veel voor. Als er bij de metaalhandel een stuk HEA-profiel in het schap ligt, wordt dit veelal aangeduid met de term: stalen balk. Echter, pas door toepassing in horizontale toestand voor het overbrengen van verticale krachten naar de uiteinden, wordt het een balk. Als we ditzelfde ding verticaal gebruiken noemen we het een kolom en als we er drie schuin in de grond steken noemen we het kunst. Dus let in het vervolg eens beter op uw woorden en probeer daarbij wezen en functie te onderscheiden.

Arie van Kranenburg directeur Arkey Systems

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 74

B OUW & C IVIEL

Conceptual Mass in Revit 2010

O n b e g re n s d m o d e l l e re n Door Danny Joseph

Verlekkerd kijk ik soms in architectuurboeken naar moderne architectuur met vloeiende en glooiende vormen. Tot nu toe konden we al aardig wat vormen ook in Revit modelleren, maar zodra het over ‘Nurbs’ en ‘Lofts’ ging, dan had Revit de hulp van andere software nodig om deze aan te maken. Met de komst van de nieuwe ‘Conceptual Mass’-tool kan Revit 2010 dit voortaan zelf. In dit artikel laat ik zien hoe het werkt en wat je er mee kunt.

Schelpvormen in Revit zonder de hulp van andere software.

R

evit werkt met ‘Families’. Dit zijn de intelligente bouwstenen van een Revit-model. ‘Families’ zijn van verschillende ‘Object Styles’. ‘Walls’, ‘Windows’, ‘Floors’, zijn van verschillende ‘Object Styles’. Eén van de soorten is de ‘Mass Family’. Deze objecten zijn bedoeld om de massa van een gebouw mee te modelleren. Eenmaal gemodelleerd kan deze massa worden gebruikt om gebouwvolume, vloeroppervlak en de vormgeving van het gebouw mee vast te leggen. Zo krijgt de gebruiker al heel snel inzicht in het ontwerp, nog voor het gematerialiseerd is. De gemaakte massa kan daarna ‘beCADMagazine April/Mei 2009-3

plakt’ worden met wanden, vloeren, vliesgevels en daken. Dit is een snelle manier om een compleet ontwerp op te zetten. Tot nu toe werden gebouwmassa's met dezelfde soort modelleergereedschappen ontworpen als elke andere ‘Family’. Door ‘Extrusion’, ‘Blend’, ‘Revolve’ en’ Sweep’ te combineren, is een grote hoeveelheid vormen aan te maken, maar niet alle soorten vormen. Op het moment dat de gebruiker een aantal gebouwsecties vloeiend in elkaar wilden laten overgaan, dan was dit met Revit niet goed te realiseren. In Revit 2010 is gekozen voor een geheel nieuwe modelleerbewerking voor het aanmaken

74

van ‘Mass Families’. Deze nieuwe modelleur maakt het mogelijk om vloeiende gebouwvormen snel en eenvoudig op te zetten, wat een enorme vooruitgang betekent. Reference Bij het modelleren van ‘Families’ zijn ‘Reference Planes’ erg belangrijk. Lijnen, cirkels en bogen zijn op een ‘Refence Plane’ geplaatst. Verschuift de gebruiker het vlak, dan gaat de op het vlak geplaatste geometrie vanzelf mee. ‘Reference Lines’ hebben de beschikking over meerdere werkvlakken. Over de lengte van de lijn bevinden zich twee kruisende werkvlak-

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:15

Pagina 75

Allerlei krommingen zijn nu mogelijk in een ‘Solid’.

ken, en door de eindpunten gaat nog een loodrecht vlak. Met Revit 2010 komt er nu ook een ‘Reference Point’ bij. Dit is een punt in de ruimte, die in de X-, Y- en Z-richting drie kruisende werkvlakken heeft. ‘Reference Points’ worden op een werkvlak geplaatst en zijn daarna vrij in alle richtingen te verplaatsen. Spline Een ‘Spline’ is een kromme die door punten in de ruimte loopt. Selecteert de gebruiker een aantal ‘Reference Points’, dan biedt Revit aan een kromme te tekenen die door alle geselecteerde punten gaat. Als de kromme punten bevat die in één vlak liggen, dan kan deze kromme worden geëxtrudeerd. Als de kromme open is, ontstaat er een ‘Surface’, en als de kromme gesloten is, dan ontstaat een ‘Solid’.

hij een kromme en loodrecht daarop een gesloten vorm, dan krijgt hij een ‘Sweep’. Tekent hij een lijn en in hetzelfde vlak een gesloten kromme, dan is het resultaat een ‘Revolve’. Revit gebruikt de lijn automatisch als de as voor het omwentelingslichaam. Tekent de gebruiker een aantal ‘Spline curves’ in parallelle vlakken achter elkaar, dan ontstaat er de ‘Nurbs’. Dit is een afkorting van ‘Non Uniformal Rational Bspline Curve Surface’, een vlak met een behoorlijk vrije en golvende vorm. Omdat alle ‘Splines’ door ‘Refence Points’ gaan, is de resulterende vorm

‘Loft’, ‘Nurbs’ en andere vormen Als de gebruiker bij de functie ‘Create Form’ meer dan één kromme heeft geselecteerd, dan is Revit in staat hiermee de meest uiteenlopende vormen aan te maken. Een ‘Loft’ ontstaat als de gebruiker op een aantal, meestal parallelle vlakken, verschillende secties heeft getekend. Tekent CADMagazine April/Mei 2009-3

goed te sturen. De punten kunnen van maatvoering en labels worden voorzien, waardoor ook achteraf de vorm kan worden gemanipuleerd, met behoud van dezelfde uitgangspunten. Dit is bijzonder want in de meeste software is het niet mogelijk om vrije vormen te modelleren, en als dat wel kan, dan kan deze niet makkelijk achteraf worden aangepast. In Revit kan dit nu wel, waardoor Revit opeens geschikt wordt voor architecten die tot nu toe allerlei verschillende software samen moest gebruiken om vrije vormen aan te maken.

Het menu waarin de tools te vinden zijn.

75

CAD93:CAD 2-2006

23-04-2009

09:14

Pagina 76

®

HP raadt Windows Vista Business aan.

Pixelicious.

Alle nieuwe ATI FireGL (SBĔTDIF,BBSUFOPOEFSTUFVOFO%JSFDU9 ®WPPSPQUJNBMFQFSGPSNBODF TM TM

Complete Image Production - Taylor James

3D Powerbundle - ATI FirePro & HP Workstation TM

ATI FirePro™ V3700 Grafische Kaart en de HP xw4600 Workstations staan garant voor een perfecte combinatie van snelheid en stabiliteit. Voorheen was een dergelijke grafische performance alleen beschikbaar in een hoger prijssegment; nu is deze toegankelijk voor elk budget. De prijs-prestatie verhouding zal u overtuigen, of u nu werkzaam bent in Design of Engineering. Meer informatie over deze actiebundel (BPW480ET12) kunt u vinden op: Productinformatie: www.hp.nl/workstations Bestelinformatie : 0800 – 266 72 72 (09:00 – 17:00uur)

Legitieme Windows Vista® Business met downgrade naar Legitieme Windows XP Professional installatie naar keuze Intel® Core™ 2 Duo E8500 (3,16 GHz, 6 MB L2 Cache, 1333MHz FSB) Intel® X38 Express Chipset 2GB DDR2-800 500GB SATA-vaste schijf (3 GB/s; NCQ; 7200 RPM) 16x DVD +/- RW SATA SuperMulti Brander HP 16-in-1 Media Card Reader + FireWire ATI FirePro™ V3700 256MB grafische kaart HP LP2275 22” Professional Widescreen TFT 3 Jaar On-Site garantie

Actiebundel BPW480ET12 Bestelnummer

Bundelprijs

© 2009 Hewlett-Packard Development Company, LP. Alle rechten voorbehouden. Advanced Micro Devices, Inc. AMD, het AMD Arrow-Logo, ATI, het ATI-Logo en ATI FireGL zijn merken van Advanced Micro Devices. Tussentijdse prijswijzigingen voorbehouden.

€ 1.187,-

ex. BTW

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:16

Pagina 77

COLUMN Sigaren

Bij het tekenen van een aantal ‘Spline curves’ in parallelle vlakken achter elkaar, ontstaat er de ‘Nurbs’.

Oppervlak verdelen Na het aanmaken van een ‘Solid’ of ‘Surface’ kan een vlak worden opgedeeld met de functie ‘Divide Surface’. Nu ontstaan U- en V-grid. De grid-verdeling is in beide richtingen aan te passen. Op deze verdeling past dan weer een ‘Surface Pattern’. Het vlak kan in vierkanten, driehoeken, achthoeken en visgraatmotieven worden verdeeld. Alsof dit allemaal nog niet genoeg is kan een ‘Curtain Pattern’ in dezelfde vorm als het oppervlaktepatroon. Wie denkt dat dergelijke architectuur niet voorkomt heeft het mis. Langs de snelweg A2 bij Maarssen vinden we een autoshowroom ontworpen door ONL, met precies het soort vormgeving als Revit 2010 nu mogelijk maakt. Maakbaarheid Je kunt nog zo mooie vormen bedenken, maar het moet natuurlijk maakbaar blijven. Uitgaan van simpele basisvormen, zoals cirkel (boog) en rechthoek kan toch een complexe gewelfde vorm opleveren. Bij de ‘Spline’ liggen de punten vast waardoor de curve gaat. Het hangt van het soort curve af, hoe

de vorm precies is. Dit is veel moeilijker in de praktijk vast te leggen. Feit is dat zonder de computer dergelijke vormen niet te maken zijn. Vaak worden ook vanuit het 3D-model rechtstreeks de machines aangestuurd. Er zijn zelfs al voorbeelden in de praktijk waar de elementen een dubbele kromming hebben. Wat voor de auto-industrie misschien heel gewoon is, maar niet voor de meestal wat traditionelere bouw. In dit artikel nam ik u mee op reis in de wereld van conceptuele vormen. In Revit 2009 was een ‘Swept Blend’ nog het uiterste staaltje van vormvernuft. Nu met de komst van Revit 2010 vervallen de beperkingen compleet. De modelleermogelijkheden zijn haast onbegrensd. De weerspiegeling in concrete gebouwen zal waarschijnlijk best snel volgen. Danny Joseph [email protected] schrijft freelance voor CAD-Magazine. Voor meer informatie over dit onderwerp: www.autodesk.nl/revitarchitecture.

Wat een boel hufters op de weg! Halen ze niet rechts in en snijden ze je vervolgens, dan vergeten ze op zijn minst om hun knipperlicht te gebruiken om te waarschuwen voor hun asociale gedrag. Of eigenlijk is het puur egoïsme. Zij moeten natuurlijk ergens op tijd zijn, maar de rest van de weggebruikers ook. Vaak rijden ze ook nog in van die grote bakken, zodat je voor je eigen veiligheid wel moet wijken en voel je jezelf een Calimero. Het is al wat vreemd als je, terwijl je de maximumsnelheid rijdt, in de meest rechtse van vier rijstroken moet rijden, maar ach, daar heb je verder weinig last van. Wil je alleen eens een vrachtwagen inhalen, dan is het tussen die bumperklevende massa, moeilijk een gaatje te vinden. Geen voorrang geven is ook zo’n leuke. Zit je op de rotonde, schiet er eentje voor je langs en kun je weer remmen. Of op een kruispunt eentje die denkt er nog even voor te kunnen, maar zijn optrekkend vermogen en mijn snelheid toch wat verkeerd inschatte. En als je dan denkt dat het alleen jongemannen zijn, die hun hormonen nog niet in bedwang kunnen houden, dan heb je het verkeerd. Net werd ik rechts ingehaald door een sigarenrokende vijftiger met absurd hoge snelheid, die vervolgens bij zijn strekoefening van het rechterbeen van pedaal moest wisselen, omdat zijn voorganger een gewone snelheid had. En ja, zeker ook vrouwen zitten er tussen die asociale bende. Nou mijn sigaar is op zijn end, raampje open, weg is ie.

Het vlak kan in vierkanten, driehoeken, achthoeken en visgraatmotieven worden verdeeld.

Jan de Flint


77

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:29

Pagina 78

Servicepagina De doelgroep

CAD-Magazine op Internet

CAD-Magazine wordt in Nederland en België verspreid onder (potentiële) gebruikers van PC CAD, GIS, Visualisatie en andere ontwerpproducten, binnen industriële ondernemingen, productie-, bouw-, installatie- en civieltechnische bedrijven, ingenieurs-, technische advies-, ontwerpen architectenbureaus, de centrale, lokale en provinciale overheden, nutsbedrijven, instellingen voor middelbaar en hoger technisch onderwijs, dealerorganisaties en leveranciers in de CAD-branche.

www.cadmagazine.nl, www.cadmagazine.nl/banenmarkt www.cadplaza.nl Voor info en aanvraag abonnementen: [email protected]

Informatieservice Onder elk artikel staat de website van de producent of dealer vermeld. Geïnteresseerden kunnen hiermee zelf informatie opzoeken over de besproken onderwerpen.

Abonnementen 2009

Gegevens onjuist?

Een abonnement op CAD-Magazine vraagt u aan via de website www.cadmagazine.nl. De prijs voor een jaarabonnement (acht opeenvolgende nummers) bedraagt € 75,– excl. 6% BTW. Deze prijs geldt voor verzending binnen Nederland. Voor verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 98,-. Het abonnement wordt automatisch verlengd. Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk, dienen twee maanden voor het verstrijken van het abonnementsjaar in ons bezit te zijn.

Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van CADMagazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u deze adresdrager met gecorrigeerde gegevens in een gesloten envelop te retourneren aan: CMedia B.V. Antwoordnummer 1036 8300 VB Emmeloord (NL). U kunt wijzigingen ook via e-mail verzenden naar [email protected]

Password Profiteer van de voordelen van het abonnement op CAD-Magazine! Met uw persoonlijke password krijgt u toegang tot alle archief op de website www.cadmagazine.nl.

In CAD-Magazine 4 - 2009

Adverteerdersindex Adobe

www.adobe.nl

79

AMD

www.amd.com

76

Autodesk

www.autodesk.nl

44

zich niet beperkt tot SolidWorks. Zijn ver-

Autodesk/Pollux

www.autodesk.nl

80

haal is gebaseerd op het boek van Stephen

Autodesk/Prodesk

www.autodesk.nl

58

Cadac

www.cadac.nl

CAD jobs

www.cadjobs.nl

57

SolidWorks Users’, maar zijn verhaal is toe-

CADKoop

www.cadkoop.nl

50, 51, 71

pasbaar voor alle CAD-gebruikers.

Duoteq

www.duoteq.nl

31

Exere

www.exere.nl

11

Hofstede van Erkel

www.inventor-professional.nl

25

H&R werving en selectie

www.hr-wervingenselectie.nl

11

ISD Benelux

www.isdbenelux.nl

47

Kubus

www.kubusinfo.nl

46

CMT staat voor Cold Metal Transfer.

Man & Machine

www.manandmachine.nl

34

Koude metaaloverdracht dus, een nieuwe

Nedgraphics

www.nedgraphics.nl

lastechnologie, die korte metten maakt met

Primat Projectservice

www.primat.nl

11

PTC

www.ptc.com

68

Rijnja

www.rijnja.nl

72

Tec Cad College

www.cadcollege.nl

27

Widenhorn Automatisering

www.wia.nl

10

Zeven gewoontes voor succes Jason Pancoast hield een verhaal tijdens SolidWorks World, maar met een inhoud die

R. Covey: ‘The Seven Habits of Highly

2

Effective People’ uit 1989. Hij maakt ervan: ‘The

7

Habits

of

Highly

Effective

VDL SYSTEMS investeert in robotlastechniek Met het Fronius CMT-TPS3200 lasproces van MOTOMAN heeft VDL SYSTEMS in Uden een uniek lasprocedé in huis gehaald.

9

een aantal ‘onoplosbare‘ lasproblemen bij het robotlassen van RVS plaatwerkconstructies.

CAD-Magazine verschijnt omstreeks 12 juni 2009. CADMagazine April/Mei 2009-3

78

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:17

Pagina 79

80 70 60 50 40 30 20 10 0

ADOBE ACROBAT 9 PRO EXTENDED ®

®

De rijkste en boeiendste PDF-communicatie bieden, altijd en overal

Maak en deel professioneel werk overal met vrijwel iedereen. Bundel alle mogelijke typen inhoud — inclusief documenten, spreadsheets, e-mails, afbeeldingen, video, 3D en kaarten — in één gecomprimeerde en georganiseerde PDF-portfolio. Werk samen via gedeelde documentrevisies. Maak interactieve formulieren en verzamel eenvoudig gegevens. Bescherm en beheer vertrouwelijke informatie. En breid Acrobat-functies uit naar gebruikers van de gratis Adobe Reader®-software.

Meer informatie: www.adobe.nl/acrobatproextended

CAD93:CAD 2-2006

20-04-2009

11:17

Pagina 80

HOE U MET REVIT® ARCHITECTURE VOOR BIM EEN BETER SYSTEEMONTWERP KUNT ERVAREN.

Werk zoals u denkt door software te gebruiken die specifiek is ontworpen voor het modelleren van bouwkundige informatie (BIM) en bereik sneller beter inzicht, een verbeterde ontwerpcoördinatie en kwalitatief hoogwaardige resultaten. Kijk voor meer informatie op www.autodesk.nl/ architectureliveevents

Revit® Architecture 2009

Revit® Architecture is doelgericht ontwikkeld voor het modelleren van bouwkundige informatie (BIM), de sleutel voor duurzaam ontwerpen. Een wĳziging aan het ontwerp wordt automatisch gecoördineerd door uw hele project. Hierdoor zĳn uw ontwerpen en documentatie altĳd consistent en compleet.

Kĳk voor meer informatie op www.autodesk.nl/revitarchitecture

Autodesk en Revit zijn geregistreerde handelsmerken van Autodesk, Inc., in de Verenigde Staten en/of andere landen. Alle andere merknamen, productnamen en handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaars. Autodesk behoudt zich het recht voor om productaanbiedingen en specificaties op ieder tijdstip en zonder kennisgeving aan te passen, en is niet verantwoordelijk voor eventuele typografische of grammaticale fouten in dit document. © 2008 Autodesk, Inc. Alle rechten voorbehouden.

Mei 2009 jaargang 20. Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE

Recommend Documents