De dynastie Wolfers
Meesters in meer dan zilver De laatste grote overzichtstentoonstelling over de Wolfers-dynastie in het Museum Bellerive in Zürich dateert van 1993. Inmiddels is het onderzoek naar de familie en het bedrijf veel verder gevorderd. Werner Adriaenssens is medesamensteller van de nieuwe Wolfers-tentoonstelling in het Design Museum Gent.
Philippe Wo/fers, Sa/omé, 1926, ivoor
8
9
De dynastie Wolfers
MEER DAN PHILIPPE
kon worden blootgelegd gaat de tentoonstelling voor de
Omstreeks 1900 was de naam van de firma Wolfers Frères
eerste maal niet alleen over Philippe, maar over de hele
uitgegroeid tot een internationaal begrip. Hij stond ga
Wolfers dynastie die vanaf 1850 tot 1958 op internatio
rant voor kwalitatief en esthetisch hoogstaand zilverwerk
naal gebied gold als een kwaliteitslabeL
en juwelen. Meer nog, wanneer de journalisten schreven over een van de vennoten, Philippe Wolfers, dan werden
VAN EENMANSZAAK TOT
zijn creaties overladen met superlatieven. Naam en faam
BELANGRIJK ZILVERATELIER
dankte Wolfers Frères aan een uitgekiende bedrijfsstme
In 1850 stichtte Louis Wolfers, een zilversmid afkomstig
tuur waarbinnen de artistiek directeur Philippe Wolfers,
uit Minden (Duitsland) een atelier in Brussel waar hij uit
die instond voor de creatie van het zilverwerk en de juwe
sluitend zilver voor de groothandel produceerde. Hoewel
len, zich kon profileren als een kunstenaar die een belang
het atelier al snel uitgroeide tot een van de belangrijkste
rijke plaats wist te verwerven op de Belgische kunstscène
van Brussel, verschilde de productie nauwelijks van deze
van het fin de siècle. Wegens zijn
van
specifieke stijl wordt hij steevast
smeden. Als groothandel lag de
de
concurrerende
zilver
in een adem genoemd met Victor
klemtoon op het vervaardigen
Horta, Henry van de Velde, Paul
van gebruikszilver als koffie -en
Hankar en Gustave Serrurier
theeserviezen, plateaus en klein
Bovy, allemaal namen die op het
zilver uitgevoerd in neostijlen.
visitekaartje van de Belgische art
Het waren voornamelijk de uit
nouveau prijken. Daarom wijdde
zonderlijke voorwerpen die op
het
toenmalige
Museum
voor
Sierkunst, nu Design Museum
bestelling
werden
vervaardigd
die er kwalitatief en stilistisch
Gent, al in 1979 een belangrijke
uitsprongen.
tentoonstelling aan het werk van
Door zijn zonen op jonge leeftijd
Philippe Wolfers. De laatste gro
kennis te laten maken met alle
te overzichtstentoonstelling ging
aspecten van de edelsmeedkunst,
in 1993 door in het Museum
confronteerde Louis Wolfers ze
Bellerive in Zürich. Meer dan
met de specifieke problemen ver
een decennium later is het onder
bonden aan het metier. Philippe
zoek, hoofdzakelijk gefundeerd
werd hoofd van de ontwerpaf
op het nagelaten Wolfers-archief,
deling, Max nam de financiële
veel verder gevorderd. Naast ver
aspect van het bedrijf waar en
rassende
feiten
werden
totaal
Robert volgde de nieuwste fabri
nieuwe inzichten gegeven die het
catietechnieken op de voet. Hun
succes verklaren van een bedrijf
neef, Albert Wolfers, zou de al-
dat draaide als een goed geoliede
gemene leiding waarnemen. Die
machine. De geschiedenis weerhield enkel de naam van
uitgekiende structuur bezorgde het atelier wereldfaam
Philippe Wolfers omdat alleen hij op de voorgrond trad.
met naast de fabrieken en een uiterst luxueuze winkel
Achter de schermen vervulden de vennoten echter een
te Brussel niet alleen verkaapspunten in de belangrijkste
evenwaardige rol die juist toeliet dat Philippe zich artis
steden van België, Frankrijk en Duitsland.
tiek volledig kon ontplooien.
Dankzij zijn huwelijk met Sophie Willstädter in 18 85 kon
Het wetenschappelijke onderzoek dat meer dan tien jaar
Philippe Wolfers zich inkopen in de zaak van zijn vader.
in beslag nam, kon de bewaarplaats van een groot aantal
Vanaf dat ogenblik zou de productie worden gekenmerkt
ongekende stukken achterhalen. Voor het Design Mu
door een grotere artistieke input waarmee het bedrijf de
seum Gent was het dus de hoogste tijd om een nieuwe
vinger aan de pols hield van de heersende artistieke ten
tentoonstelling aan het onderwerp te wijden. Vanzelf
densen zoals het japonisme en de vrije interpretatie van
sprekend neemt het werk van Philippe Wolfers daar een
de neo-Lodewijk-XV-stijl die uitmondde in de voor Wol
centrale plaats in. Maar gezien het volledige raderwerk
fers zeer typische en succesrijke Maraudeur-reeks, geken• • •
10
.
Philippe Wolfers en koningin Elisabeth in de Gioconda zaal op de internationale tentoonstelling voor moderne decoratie in Parijs, 1925 Philippe Wolfers en lsidore de Rudder, koffieservies Marau deur, zilver, 1885-1895 DESIGN MUSEUM GENT
De dynastie Wolfers
ENSE.\IBLE
GIOCONOA
.
(Bmrb. M<�nmwr11 ,t c•e, pilot., Par1 i .)
SALLE A ,\lANGER. (Ph. WoJro:N, statua!rc a Bnaxcllu.)
LA TAI.IZ Okl$ÄE, L'orf�\·rcric: ckstin« pilt Ph. Wolfcrsf exkutk ct Cditéc par Wolfcts FrtrcJ � Bruxdltl.-l.escrisUlux: dessinl:a par Ph. Wotfcn; d:kuto.'.l pat lt.t Crisrallnio du Vai-Saint-t..mber1.- LA fafmcc: dr:sslnéc par Ph. Wolfcrs; exkutk par Ja Faltn�rit Kcrami•• La Loul'i(rt,- La nappc ct lts sous-bols: dosin\!1 par Ph. Wolft'H; txkl.lt& pat I'Associauon nationale du Dcntdllhc:• btlacs.
Philippe Wolfers, gedekte tafel in het Gioconda-ensemble
merkt door de applicatie van als volsculptuur uitgewerkte
sieraden illustreren de wijze waarop Philippe enerzijds
putti. Zij werden uitgewerkt door Isidore de Rudder. De
het bedrijf diende en anderzijds inspeelde op de heersende
rol van deze beeldhouwer was voor Philippe Wolfers cru
tendensen. Sinds 1890 produceerde het bedrijf Wolfers
ciaal. Hij leerde hem niet alleen beeldhouwen maar hij
juwelen. Philippe Wolfers gaf die creaties een nieuwe im
introduceerde hem ook in het artistieke milieu van het
puls door onder eigen naam artistiek hoogstaande unieke
fin de siècle. Vanaf 1894 zou Philippe Wolfers door de
creaties te produceren. Zoals René Laligue introduceerde
Tentoonstelling 'De dynastie Wolfers, meesters in zilver'
firma ook worden uitgespeeld als sterontwerper. Als kun
Philippe Wolfers de reductiemachine die hem in staat stel
stenaar exposeerde hij zowat in heel Europa onder eigen
de miniatuursculptuurtjes in te werken in zijn unica. Zij
naam kunstwerken in zilver, brons, ivoor en kristal. De
sloegen niet alleen in als een bom in het artistieke Brus
boodschap die werd uitgedragen was duidelijk: elk object
selse milieu, ook internationaal werden zij weerom be
Open van dinsdag tot
van Wolfers Frères was ook een ontwerp van de geroemde
sproken als één van de hoogtepunten van de welbezochte
en met zondag van
kunstenaar Philippe Wolfers.
salons.
{
Nog tot en met
9 april 2007
I0
Toen omstreeks 1902 de art nouveau op een dood spoor
EEN ARTISTIEKE DUIZENDPOOT
zat achtte Philippe Wolfers de tijd rijp om zich te herori
Het ontwerp van zilverwerk en juwelen voor de firma
enteren. De miniatuursculptuurtjes uit zijn juwelen deden
Wolfers Frères was de hoofdactiviteit van Philippe. Daar
hem evolueren naar de beeldhouwkunst. Die discipline
naast bewandelde hij als artiest zowat alle disciplines van
zou tot 1929, het jaar van zijn overlijden, zijn hoofdacti
de toegepaste kunsten. Hij ontwierp kristallen voorwer
viteit zijn. Daarmee maakte hij zoals weinige kunstenaars
pen die gemakkelijk konden wedijveren met de creaties
van zijn generatie de overgang van de art nouveau naar de
tot
IB.uur
Gesloten op maandag Design Museum Gent
5 9000 Gent Tel. 09 267 99 99
Jan Breydelstraat
www.designmuseum gent.be Het boek, geschreven door de samenstellers
van de toen immens populaire Emile Gallé en Daum Frè
art deco. Ondertussen bleef hij ontwerpen leveren voor
van de tentoonstelling
res, hij blonk als geen ander uit als ivoorsnijder en als
zilverwerk voor de familiale onderneming.
Werner Adriaenssens
ontwerper van unieke juwelen werd hij de Belgische René Lalique genoemd. De unieke juwelen van Philippe Wol
en Raf Steel, verscheen bij uitgeverij Pandora
COMME•BACK EN OPVOLGING Hoewel Philippe Wolfers al de pensioen
onder de titel De Wolfers dynastie. Van art nouveau naar art deco. Het kost
fers zijn zowel letterlijk als figuurlijk
gerechtigde leeftijd had bereikt, bleef hij
schitterend: als geen ander was hij
de artistieke koers van Wolfers Frères be
de tentoonstelling en in
palen. In 1925 zette hij na het mondiale
de boekhandel.
een colorist met edelstenen. Zijn
Philippe Wolfers, Plumes de Paan, I 898, goud, briljant, opaal en robijn
12
1nfn
PRJVE-COLLECllE
49 euro en is te koop op
Het atelier van Philippe Wolfers met gipsmodel van Caresse du Cygne, 1896 Ch. Geets & Marcel Wolfers, Ondine, 1938 KONING BOUDEWIJNSTICHTING IN DEPOT IN HET ATOMIUM
conflict het bedrijf opnieuw op de kaart met zijn Giocon
het bedrijf een serieuze crisis en ging de zaak over in han
da-ensemble dat als eyecatcher werd ingezonden voor de
den van derden.
internationale tentoonstelling voor decoratieve kunsten van Parijs in 1925. Het somptueuze interieur bestaande
VOOR FIJNPROEVERS
uit meubilair vervaardigd uit mahonie, ebbenhout en
De hoofdbekommernis bij de samenstelling van de ten
ivoor, het zilverwerk, het kristal en de beeldhouwwer
toonstelling is de correcte weergave van het historische
ken werden door de internationale jury bekroond met
verhaal, gekoppeld aan een juiste selectie van objecten.
de Grand Prix, de hoogste onderscheiding. In december
Daarbij is veel aandacht besteed aan nooit eerder getoon
1929 overleed Philippe Wolfers vrij onverwacht.
de stukken. Vele objecten zullen na de expositie niet meer
Zoals zijn vader, werd de zoon van Philippe, Marcel Wol
getoond worden. Naast een representatief geheel van zil
fers, al op jonge leeftijd ingewijd in de zaak. De knaap
verwerk en adembenemende juwelen brengt de tentoon
verdeelde zijn tijd tussen de lessen beeldhouwkunst die
stelling ook topbeeldhouwwerken van Philippe Wolfers,
hij kreeg van Isidore de Rudder en de taken die hem wer
zoals het monumentale Femme au Paon.
den toebedeeld in de zaak Wolfers Frères. Hij koos echter
Het wetenschappelijke onderzoek dat aan de basis ligt
niet onmiddellijk voor het bedrijfsleven daar hij zich eerst
van de tentoonstelling is gepubliceerd in een boek. Naast
wou ontplooien als beeldhouwer. Pas na het overlijden
diepgaande analytische teksten die geen enkele figuur en
van zijn vader kwam Marcel in de zaak. De rol van Mar
aspect van het bedrijf onbelicht laten, is het een rijkelijk
cel Wolfers is in die hoedanigheid ambigue. Enerzijds kon
geïllustreerde publicatie geworden die ook een berede
hij zich ontwikkelen als een beeldhouwer en lakkunste
neerde catalogus van het persoonlijke oeuvre van Philippe
naar die een zekere reputatie genoot, anderzijds moest hij
Wolfers omvat. Een blijvend naslagwerk voor vele genera
zich na de dood van zijn vader waarmaken als artistiek
ties dat de naam van Wolfers definitief op de wereldkaart
hoofd van de familiale onderneming. Voor de creatie van
van de Europese kunstnijverheid zet.
het zilverwerk werd voornamelijk een beroep gedaan op
Werner Adriaenssens
Omer de Waegh die bij Wolfers een zeer eigenzinnige art
Geaggregeerd licentiaat in de Kunstwetenschappen en Archeologie. Sinds 2000
decostijl introduceerde.
is hij conservatorvan de afdeling Decoratieve Kunsten en Kunstnijverheden van de
Met Marcel wist Wolfers Frères op gebied van zilverwerk
twintigste eeuw in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (Brus
de artistieke markt tot 1958 te domineren. Daarna kende
sel).
•
13
