Meer kredietverschaffing voor de economie: tenuitvoerlegging van de kapitaalverhoging van de EIB en gezamenlijke Commissie-EIB-initiatieven
Gezamenlijk verslag van de Commissie en de EIB aan de Europese Raad 27-28 juni 2013
Meer kredietverlening voor de economie: tenuitvoerlegging van de kapitaalverhoging van de EIB en gezamenlijke initiatieven van de Commissie en de EIB SAMENVATTING
Na de door de Europese Raad in 2012 overeengekomen kapitaalverhoging heeft de Europese Investeringsbank (EIB) haar investeringsactiviteiten aanzienlijk opgevoerd. Deze activiteiten sorteren een anticyclisch effect op de Europese economie. Hoewel pas over een paar jaar een beeld kan worden gekregen van het uiteindelijke effect ervan, zijn er nu al duidelijk resultaten zichtbaar. Dankzij de forse stijging van het contractvolume en dankzij de sterkere nadruk op de kmo's en de kwetsbare landen zullen meer investeringen en banen worden gegenereerd in de sectoren waarin deze in hoge mate nodig zijn. Het is van essentieel belang om de gezamenlijke inspanningen voort te zetten en ervoor te zorgen dat de beschikbare middelen op doeltreffende wijze worden doorgesluisd naar de reële economie. Met het oog daarop werken de Europese Commissie en de EIB nauw samen aan de ontwikkeling van nieuwe initiatieven om de kmo's te ondersteunen. Door de middelen van de EU met die van de EIB te combineren, sorteert de EIB-kredietverlening meer effect op de gebieden waarop dit sterk gewenst is.
Achtergrond In 2012 heeft de Europese Raad besloten tot een kapitaalverhoging. Het begint duidelijk te worden dat dit een effectief en krachtig middel is geweest om de anticyclische investeringsactiviteiten van de EIB te bevorderen, de kredietverlening in de economie weer op gang te helpen en de groei en werkgelegenheid te ondersteunen. Door de gunstige kredietvoorwaarden die de bank in alle lidstaten kan bieden (dankzij de hoogste kredietstatus die zij als uitgevende instelling op de kapitaalmarkten geniet) kan de marktfragmentatie in Europa worden tegengegaan. In dit verband ligt de nadruk op steun aan de meest kwetsbare landen. Onder de koepel van de faciliteit voor groei en werkgelegenheid zal de kredietverlening van de EIB in de EU in de periode 2013-2015 met maximaal 60 miljard EUR kunnen toenemen. Dit komt neer op een stijging van 49 % ten opzichte van het vóór de kapitaalverhoging beoogde niveau voor de EU. Voor dit extra volume moet een goede toegang tot de kapitaalmarkten behouden blijven. Daarvoor is het weer nodig dat de bank in staat blijft om beleggers in en buiten de EU te bedienen. Door deze extra EIB-activiteiten wordt EU-breed naar verwachting zo'n 180 miljard EUR aan extra investeringen mogelijk. Met de extra middelen zal steun worden verleend aan levensvatbare projecten in alle lidstaten, waarbij de nadruk ligt op: i) innovatie en vaardigheden, ii) toegang van de kmo's tot financiering, iii) een efficiënt gebruik van hulpbronnen en iv) strategische infrastructuur. Met het gecombineerde effect van de toegenomen EIB-kredietverleningscapaciteit, de gespecialiseerde activiteiten van het Europees Investeringsfonds (EIF) en de gezamenlijke
1
financiële instrumenten van de Commissie en de EIB, waaronder nieuwe initiatieven in het komende meerjarig financieel kader (MFK), wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de groei en de werkgelegenheid voor de komende jaren.
Resultaten van de EIB-activiteiten in de eerste helft van 2013 In de eerste vijf maanden van 2013 is duidelijk te zien geweest dat de kapitaalverhoging tot extra kredietverlening van de bank leidt. In de EU is het contractvolume met gemiddeld 66 % toegenomen (inclusief de bijzondere inspanningen in de programmalanden) ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Naast de gestegen volumes komen er aanvullende producten beschikbaar. Zo komt in Griekenland via de nieuwe handelsfinancieringsfaciliteit (die begin juni is gesloten) naar verwachting 1,5 miljard EUR aan middelen vrij en zijn de eerste transacties die steun krijgen uit het Griekse garantiefonds, in januari 2013 gesloten. Dankzij de versterkte kapitaalbasis heeft de EIB haar risicotolerantie kunnen aanpassen. Verwacht wordt dat deze een verdere ontwikkeling zal doormaken naargelang van de economische situatie. Het is de bedoeling dat de transacties voor eigen risico in het kader van activiteiten met een hoger risico in de EU – de zogeheten speciale activiteiten – zullen toenemen tot 7,8 miljard EUR in 2013, waarvan 5,5 miljard EUR op de balans van de EIB komt (tegen 1,5 miljard EUR in 2012). De uitbreiding van de kredietverlening in de EU spitst zich toe op de kmo's omdat zij de motor van Europese groei en werkgelegenheid vormen: er wordt momenteel gewerkt aan een opwaartse bijstelling van de oorspronkelijke doelstelling van 13,6 miljard EUR aan kredietverlening aan de kmo's naar 15,9 miljard EUR, tegen 10,7 miljard EUR in 2012. Verwacht wordt dat samen met het EIF kredietverleningscontracten met de kmo's worden ondertekend in de orde van grootte van 19,1 miljard EUR. Het effect op de schepping van nieuwe en het behoud van bestaande werkgelegenheid is significant: de EIB gaat ervan uit dat haar kredietverlening voor projecten op het gebied van infrastructuur, een efficiënt gebruik van hulpbronnen en de kenniseconomie alleen al in 2013 rechtstreeks werk oplevert voor ongeveer een half miljoen mensen. Voorts blijft elk jaar voor naar schatting 2 miljoen mensen werkgelegenheid in stand in kmo's en midcapbedrijven die EIB- of EIF-financiering ontvangen.
Gezamenlijke Commissie-EIB-initiatieven De Commissie en de EIB hebben in nauwe samenwerking risicodelingsinstrumenten ontwikkeld en ingevoerd waarbij de EU-begroting en de EIB-kredietverleningscapaciteit als hefboom fungeren. Het projectobligatie-initiatief is met negen al goedgekeurde projecten in zes landen een van de meest zichtbare voorbeelden daarvan. In samenwerking met het EIF zijn soortgelijke instrumenten ingezet om kmo's en grotere bedrijven te ondersteunen. In het komende MFK zal via programma's als de Connecting Europe Facility, COSME, Horizon 2020 en via de Europese structuurfondsen en investeringsfondsen naar verwachting meer gebruik worden gemaakt van financiële instrumenten. Al het bovengenoemde is in het afgelopen jaar van de grond gekomen. Terwijl er al tekenen zijn die op een verbetering wijzen, mag voor de komende jaren een nog duidelijker effect op de economie worden verwacht.
Wat is verder nog mogelijk? Met het EIB-initiatief "Vaardigheden en banen - Investeren voor de jeugd" zullen kmo's beter toegang krijgen tot financiering voor investeringen in opleiding, werkgerelateerde vaardigheden en bedrijfsinterne cursussen. In combinatie met het naar voren halen van het
2
Commissie-initiatief voor de werkgelegenheid onder jongeren en een versnelling van de investeringen in jongeren via het Europees Sociaal Fonds zal de werkgelegenheid onder jongeren in Europa naar verwachting een verdere stimulans krijgen. De Commissie en de EIB onderzoeken de mogelijkheden voor gezamenlijke risicodelingsmechanismen binnen het nieuw Meerjarig Financieel Kader (MFK), waardoor lidstaten vrijwillig delen van de Structuurfondsen voor dit doel zouden kunnen bestemmen. Met name is er een voorstel voor een gezamenlijk instrument waarin EU-middelen die in COSME en Horizon 2020 beschikbaar zijn worden samengebracht met 10 miljard EUR speciaal daartoe uitgetrokken ESIF-middelen, in samenwerking met de EIB / het EIF, zodat extra kredieten voor kmo's beschikbaar komen. De Commissie heeft drie opties voorgesteld die in de periode 2014-2020 een hefboom van tot 100 miljoen EUR kunnen opleveren, afhankelijk van het aandeel van de lidstaten, de aanpassingen in de ontwerp-wetgeving voor de Europese structuur- en investeringsfondsen en de timing en de reacties van de financiële markten. De EIB en het EIF bekijken, samen met de Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB), hoe de financiering voor kmo's het best kan worden versterkt, de securitisatiemarkt nieuw leven kan worden ingeblazen als een kanaal om meer middelen vrij te maken en risico's duurzaam te spreiden over de economie.
3
Gezamenlijk verslag van de Commissie en de EIB aan de Europese Raad Meer kredietverlening voor de economie: tenuitvoerlegging van de kapitaalverhoging van de EIB en gezamenlijke initiatieven van de Commissie en de EIB 1.
Inleiding
In juni 2013 heeft de Europese Raad een pact voor groei en werkgelegenheid aangenomen met een reeks beleidsmaatregelen ter bevordering van een slimme, duurzame, inclusieve, hulpbronnenefficiënte en banenscheppende groei. Gelet op de gelijklopende behoefte om de kredietstromen naar de economie op gang te brengen, was een van de maatregelen waarover de Europese Raad in het pact overeenstemming heeft bereikt, een verhoging van het kapitaal van de EIB met 10 miljard EUR. Deze kapitaalverhoging heeft tot doel de kapitaalbasis van de EIB te versterken en dus de kredietverlening voor 2013-2015 tot 60 miljard EUR te kunnen uitbreiden en daarbij tot 180 miljard EUR vrij te maken voor bijkomende investeringen. Deze verhoogde kredietverleningscapaciteit wordt gespreid over de hele Europese Unie, met inbegrip van de meest kwetsbare landen. In dit belangrijke streven naar een verhoging van de financiering van de economie hebben de EIB en het EIF hun synergieën uitgebreid en heeft het EIF zijn activiteiten in samenwerking met financiële overheidsinstellingen in de lidstaten verder ontwikkeld, met name om risicokapitaal te bevorderen en de opleving van de securitisatiemarkten in Europa te ondersteunen. Tegelijkertijd is aan de EIB en de Commissie gevraagd nieuwe instrumenten te ontwikkelen als hefboom voor de EIB-ondersteuning voor groei en banen in Europa. In juni 2013 zal de Europese Raad de tenuitvoerlegging van het pact voor groei en werkgelegenheid evalueren en daarbij bijzondere aandacht schenken aan maatregelen die het scheppen van banen tot doel hebben en de financiering van de economie stimuleren om snelwerkende groeimaatregelen mogelijk te maken. De Commissie en de EIB werd verzocht verslag uit te brengen over de manier waarop het pact en de daarin begrepen kapitaalverhoging van de EIB is gebruikt.
2.
Economische en financiële context
Hoewel er grote vooruitgang is geboekt in het bestrijden van de crisis en het versterken van de instellingen, blijft de economische toestand zorgen baren. Het verlichten van de spanningen op de financiële markten heeft niet ten volle doorgewerkt in de reële economie. De investeringen in de EU zijn de voorbije zeven kwartalen gekrompen, met een versnelde terugval aan het einde van 2012. Tegelijkertijd brengt de noodzaak om de houdbaarheid van de schuld te verzekeren mee dat in lidstaten met een hoge schuldenlast weinig ruimte is voor nationale contracyclische maatregelen. De omstandigheden op de arbeidsmarkt in de EU en in de eurozone zijn sinds einde 2012 verder verslechterd ten gevolge van zwakke economische activiteit en aanpassingen op de arbeidsmarkt. De kredietmarkten blijven versnipperd en de reële volumes van kredietverstrekking aan nietfinanciële ondernemingen zijn de jongste jaren gekrompen in tal van lidstaten, met grote onderlinge verschillen. De uiteenlopende niveaus van kredietverlening hebben blijkbaar niet
4
alleen te maken met de kredietwaardigheid van de leningnemer maar ook met de geografische ligging, hetgeen zou wijzen op grote verschillen in de financieringsvoorwaarden voor ondernemingen in de interne markt. Naast de grensoverschrijdende variatie in bankkrediettarieven zijn ook de renteverschillen tussen leningen aan kleine ondernemingen en die voor grote ondernemingen sinds einde 2011 toegenomen. Het pact voor groei en werkgelegenheid vormt een belangrijk antwoord op de uitdagingen waarvoor de EU staat. De kapitaalverhoging van de EIB en een intenser gebruik van gezamenlijke instrumenten voor risicodeling van de Commissie en de EIB, samen met synergieën tussen de gespecialiseerde activiteiten van de EIB en van het EIF, zijn belangrijke elementen voor de slaagkansen van het pact. Nu de EIB-faciliteit voor groei en werkgelegenheid (GEF) van start is gegaan, maakt de EIB zich nog sterker om de impact van de door haar gefinancierde projecten voor banen en groei te monitoren. De EIB zal bij haar raad van bestuur ook regelmatig verslag uitbrengen over deze projecten. De EIB blijft haar financiering afstemmen op projecten met een hoog economisch rendement, hetgeen ervoor zorgt dat individuele investeringsprojecten aanzienlijk bijdragen tot de economische groei. De ruimere impact op de EU-economieën zal nog veel groter zijn door de indirecte effecten van investeringen en zal naar verwachting het sterkst te voelen zijn in de lidstaten die momenteel te kampen hebben met zeer hoge werkloosheidscijfers. Voorbeelden van projecten Innovatie & vaardigheden
Een Spaanse wereldleider in hernieuwbare-energietechnologie, met name in zonnewarmte, kan een beroep doen op een innovatieve regeling voor het delen van kredietrisico's, die door de Commissie en de EIB sàmen is opgezet. Dankzij de EIBfinanciering kan de onderneming verder werken aan de ontwikkeling van de nieuwe generatie installaties, met nog meer capaciteit om de opgevangen energie op te slaan en om te zetten in stroom. Het project zal rechtstreekse banen opleveren voor zo'n 750 O&O-medewerkers in Spanje en er zijn een groot aantal leveranciers uit de hele EU bij betrokken.
In Ierland steunt de EIB een project waarbij in totaal 49 scholen betrokken zijn. Dit project zal zorgen voor meer plaatsen op scholen en zal de onderwijsfaciliteiten in het hele land verbeteren. Dit project levert rechtstreekse voordelen op voor meer dan 30 000 leerlingen en zorgt voor betere leerfaciliteiten waar dat het hardst nodig is. Gebouwen zullen voldoen aan de strengste normen inzake energie-efficiëntie. Het project levert voor ongeveer 2 400 mensjaren werkgelegenheid op en zal vooral ten goede komen aan kleinere bouwbedrijven. Deze investering in onderwijs is van cruciaal belang om een antwoord te bieden op de demografische uitdagingen in Ierland en om jongeren de vaardigheden te geven die zij nodig hebben in een snel veranderend economisch klimaat.
In Frankrijk heeft de EIB financiering verschaft aan een grote automobielproducent om te investeren in technologie voor elektrische auto's die de impact van het autorijden op het milieu zal verminderen. De EIB zal O&O financieren en zal een nieuwe generatie efficiënte en betaalbare elektrische en hybride elektrische auto's helpen te ontwikkelen. Het nieuwe voertuigplatform zal uitgerust zijn met een eenvoudiger en veel goedkopere aandrijflijn (motor en versnellingsbak) en een
5
lichtgewicht koetswerk. De investering zal rechtstreeks goed zijn voor zo'n 3 200 mensjaren van hooggeschoolde technici en wetenschappers.
De EIB steunt de bouw van nieuwe onderwijs- en onderzoeksgebouwen, maar ook de herinrichting en modernisering van onderzoeks- en onderwijsvoorzieningen van tien universiteiten buiten de regio Groot-Helsinki (Finland), waar meer dan 100 000 studenten studeren. Dit project wil voor een revolutie in het onderwijs zorgen door nieuwe locaties te ontwerpen die de beste ondersteuning bieden voor leren, studeren en het creëren van nieuwe kennis. De verschillende moderniseringsprojecten moeten de bestaande voorzieningen ook beter bruikbaar maken, maar ook helpen te bezuinigen op de exploitatiekosten. Dankzij deze modernisering zouden de CO2emissies met naar raming 10% moeten kunnen worden teruggebracht.
De EIB geeft steun voor een vooraanstaande, geïntegreerde Italiaanse energiegroep die actief is in de chemiesector. Deze steun moet dienen om een oude en verliesgevende petrochemische productielocatie op Sardinië te verbouwen tot een moderne, groene chemische fabriek en O&O-site. Met dit project blijven 676 banen behouden in een regio die gekenmerkt wordt door hoge werkloosheidscijfers en geleidelijke deïndustrialisering, en tegelijk ook andere positieve externaliteiten opleveren. Dit is een vlaggenschipproject dat is gebaseerd op het gebruik van innovatieve proces- en producttechnologie, zoals Key Enabling Technologies (KET's). Het project zal het concurrentievermogen versterken van een Europese mid-cappromotor en zal bijdragen aan het behoud van banenkansen in Europa en aan het versterken van de positie van Europa als een belangrijke technologiespeler.
Toegang tot financiering voor kmo's en midcaps
Een samenwerkingakkoord tussen de EIB en BPI France (BanquePublique d’Investissement) dient als hefboom voor de gebundelde krachten van nationale en Europese steun voor kmo's, die via een uitgebreid lokaal Frans netwerk tot bij de klanten wordt gebracht.
Voor het eerst ontwikkelde de EIB een handelfinancieringsfaciliteit die voor meer liquiditeit zal zorgen, de handelsstromen opnieuw op gang zal brengen en de financieringskosten voor Griekse kmo's in de import-export-sector zal doen dalen. Dit korttermijnkredietinstrument zal een volume transacties ondersteunen in de ordegrootte van 1,5 miljard EUR per jaar, op een tijdstip dat de handel een belangrijke rol te spelen heeft bij het economische herstel in Griekenland.
In Portugal werd een akkoord bereikt tussen EIB en Millenium bcp om de economische ontwikkeling van kmo's in Portugal te ondersteunen. Dit zal een positieve impact hebben op economische activiteit en het scheppen van werkgelegenheid in het land. Ook kan hiermee financiering gaan naar kleinere projecten in de industrie, het toerisme, de dienstensector, waaronder ook onderzoek en innovatie, energie en milieubescherming.
De EIF heeft haar mandaat inzake door de EIB gefinancierde risicokapitaalmiddelen met 1 miljard EUR verhoogd, met bijzondere aandacht voor risicovollere mezzaninefinanciering in het kader van de gezamenlijke EIB-EIF-initiatieven, om zo
6
iets te doen aan de financieringsbeperkingen voor nieuwe plannen voor innovatie en groei van Europese middelgrote bedrijven.
In Italië heeft Europees Investeringsfonds (EIF) twee transacties afgesloten met BancoPopolare en Cassa di Risparmio di Cento, waarmee tot 160 miljoen EUR kredieten voor innoverende kmo's beschikbaar komt. Deze transacties verliepen via het instrument met risicodeling (RSI), een gezamenlijk pilotgarantieregeling van het EIF, de EIB en de Europese Commissie (DG Onderzoek & Innovatie) die banken willen aanzetten om krediet te verlenen aan kmo's en kleine midcaps (met minder dan 500 werknemers) die op zoek zijn naar financiering voor hun investering en/of werkkapitaal voor O&O&I-activiteiten.
Efficiënt gebruik van hulpbronnen
Een kredietfaciliteit voor de ontwikkelingsbank van Slovenië zal zorgen voor cofinanciering van projecten rond energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. De kleinschalige investeringen die zullen worden uitgevoerd door promoters uit de private en de publieke sector, zullen grote economische voordelen opleveren en zullen aanzienlijke effecten hebben voor de lokale werkgelegenheid in het hele land. De EIB-financiering is van cruciaal belang om de financieringskloof te dichten die is ontstaan door het afbouwen van financiering via overheidssubsidies.
Steun voor een groot windturbinepark met 80 windturbines in het Duitse deel van de Noordzee, dat een totale productiecapaciteit van 288 MW zal hebben. Offshore windparken zijn nodig om Duitsland te helpen zijn ambitieuze plannen uit te voeren om de productie van groene stroom te stimuleren.
De EIB geeft steun voor de aanleg van het centrale deel van een nieuwe metrolijn in Warschau, en draagt zo bij aan de ontwikkeling van duurzaam openbaar vervoer in een van de Europese steden met de meeste verkeerscongestie. De steun voor de metro van Warschau zal de kwaliteit van de dienstverlening van het openbaar vervoer verbeteren in termen van snelheid, comfort en betrouwbaarheid. Per jaar zal er naar verwachting zo'n 42 000 ton aan CO2-emissies kunnen worden bespaard. Naast de milieubaten zal dit door de EIB gesteunde project ook zorgen voor meer banen, omdat door de geplande uitbreiding van het metroaanbod meer chauffeurs, onderhouds- en kantoorpersoneel nodig zal zijn.
De EIB steun de uitrol van een geïntegreerd systeem voor afvalverwerking in Sofia (Bulgarije), bestaande uit een vuilstort, een mechanismebiologische verwerkingsinstallatie, een composteringsfabriek voor bioafval en groenafval.
Strategische infrastructuur
De EIB financiert de ontwikkeling van een nieuwe containerterminal in de haven van Savona (Italië), die een van de grootste havenprojecten in Europa is. De nieuwe terminal zal grote internationale scheepvaartondernemingen ontvangen die actief zijn in het Middellandse Zeegebied en zal de handel in Europa ten goede komen. Het project zal bij de bouw werkgelegenheid bieden voor ongeveer 2 400 mensjaren en zal, wanneer het operationeel wordt, zo'n 400 directe banen in Italië opleveren. Het zal ook ten goede komen aan de Europese handel en logistiek en op die wijze bijdragen tot een verlaging van de productie- en distributiekosten van de industrie.
7
3.
De EIB financiert investeringen in nieuw rollend materiaal voor de bovengrondse in Londen en steunt zo 1 300 mensjaren aan werkgelegenheid in bestaande productiefaciliteiten. Deze investeringen zullen de kwaliteit van het openbaar vervoer sterk verbeteren, de congestie in Groot-Londen verminderen en het gebied zo beter toegankelijk maken voor de ruimere economie.
Dankzij financiële steun voor de vitale spoorvervoercorridors van Litouwen zullen 590 nieuwe goederenwagons en 9 nieuwe passagierstreinen kunnen worden aangeschaft. Het aantal reizigers blijft steeds toenemen (tot 4,8 miljoen in 2012) en de 9 nieuwe reizigerstreinen kunnen deze trend van meer gebruik van het openbaar vervoer ondersteunen. De 590 goederenwagons zullen vooral worden gebruikt in het grensoverschrijdende spoorvervoer tussen Litouwen en zijn buurlanden in het Oosten, en zullen stiller en lichter zijn dan het uit gebruik genomen materieel. In 2012 werd 49,5 miljoen ton vracht vervoerd over het Litouwse spoorwegnet.
Tenuitvoerlegging van de kapitaalverhoging van de EIB en van gezamenlijke EUEIB-instrumenten voor risicodeling
3.1 Tenuitvoerlegging van de kapitaalverhoging van de EIB Eind 2012 hebben de EU-lidstaten de kapitaalverhoging van de EIB eenparig goedgekeurd in de raad van gouverneurs. Door de kapitaalinjectie zijn de risicoratio’s van de bank aanzienlijk verbeterd1, hetgeen de kredietwaardigheid van de EIB en haar positie als eerste uitgevende instelling op de kapitaalmarkten mede versterkt. Dit is van groot belang voor de EIB, die op deze wijze financiële toegevoegde waarde kan blijven leveren aan de economieën van haar aandeelhouders. Uit operationeel oogpunt biedt de kapitaalverhoging de mogelijkheid het streefdoel inzake kredietverschaffing in de EU in 2013 met 62 miljard EUR (+/- 10 %) te verhogen en de algemene doelstellingen van kredietverschaffing voor 2013-2015 vast te stellen op 182 miljard EUR.
1
Ten gevolge van de kapitaalverhoging is de solvabiliteitsratio van de EIB gestegen van 23,1 % aan het einde van 2012 tot 28,00 % einde maart 2013 en is haar hefboomratio in dezelfde periode verbeterd van 976 % tot 821 %.
8
Ontwikkeling van het kredietverleningsprogramma van de EIB 80 Extra capaciteit als gevolg van de kapitaalverhoging
70 60
miljard EUR
50
11 40
63
22
29
55
20
52
49
12
45
61
61
20
20
45
3
39
30 20
Ondertekeningen bovenop het niveau van voor de crisis
41
41
41
41
41
41
42
40
40
10
Basisniveau ondertekeningen volgens operationeel plan 2012-2014
Uitbetalingen 200712 (reëel) en 201315 (maxima)
0 2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Alle bijkomende kredietverlening is op de EU afgestemd, met in vergelijking met het bedrijfsplan vóór de kapitaalverhoging over de periode van drie jaar 2013-2015 een uitbreiding van de kredietdoelstellingen met 60 miljard EUR of 49%. Een soortgelijk programma van verhoogde kredietverlening werd bij het begin van de economische en financiële crisis gerealiseerd. Uitgaande van de gemiddelde medefinancieringspercentages zullen deze bijkomende kredieten een totaal aan investeringen van ongeveer 180 miljard EUR ondersteunen. De EIB werkt nauw samen met de Commissie en de lidstaten om de kapitaalverhoging ten uitvoer te leggen in de prioritaire actiegebieden die overeenstemmen met de Europa 2020doelstellingen en de landenspecifieke aanbevelingen van het Europees Semester. Onder de koepel van de faciliteit voor groei en werkgelegenheid wordt met de bijkomende kredietcapaciteit die door de kapitaalverhoging mogelijk is geworden, steun verleend aan levensvatbare projecten in alle lidstaten, waarbij de aandacht in het bijzonder uitgaat naar (i) innovatie en vaardigheden; (ii) toegang tot financiering voor kmo's; (iii) hulpmiddelenefficiëntie; en (iv) strategische infrastructuur. Om passend in te spelen op de steeds diverser wordende economische situatie in de onderscheiden EU-landen heeft de bank op maat gesneden financieringsstrategieën ontworpen voor regio’s en sectoren waar de financiële problemen het grootst zijn en waar investeringen snel kunnen worden ingezet. Door toegesneden financiële producten te ontwikkelen en aan te bieden (zoals garanties, risicokapitaal en microfinanciering) verbetert het EIF de toegang tot financiële middelen die cruciaal is voor kmo's in de EU, en zorgt het voor meer werkgelegenheid, groei en concurrentievermogen door middel van ondernemerschap, innovatie, onderzoek en ontwikkeling. De kredietverlening van de EIB wordt verdeeld over de verschillende beleidsdomeinen zoals aangegeven in de volgende tabel, waarin ook indicatieve cijfers2 met betrekking tot ondertekende contracten voor de komende drie jaar zijn opgenomen.
2
De cijfers in de tabel voor 2013-2015 zijn zuiver indicatief; ze zijn ontleend aan de beschikbare prognosen betreffende EIB-activiteiten in Europa (met inbegrip van kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten),
9
Indicatieve kredietverstrekking van de EIB in de EU, volgens beleidsdomein Beleidsdoelstellingen (in de EU)
Streefcijfers
2012 Gerealis eerd
2013
2014
2015
20132015 Gemiddel de
Steun aan kmo's
10.7
13.6
13.3
13.3
13.4
Kenniseconomie
8.9
11.1
10.6
10.6
10.7
Vervoer (TEN’s, duurzaamheid)
9.3
12.5
11.8
11.8
12.0
7.2
12.5
12.5
12.5
12.5
2.3
2.9
2.7
2.7
2.8
6.1
9.5
9.1
9.1
9.3
44.7
62.0
60.0
60.0
60.7
Energie (TEN’s, hernieuwbare energie en energie-efficiëntie) Stadsvernieuwing en gezondheid Milieu en niet-transversaal* klimaat en convergentie Totaal (in de EU)
* Projecten die niet in aanmerking komen volgens de belangrijkste COP-doelstellingen maar kunnen worden aanvaard zuiver op ba ontvankelijkheidscriteria volgens convergentie of klimaatactie; cijfers in miljard EUR
Op 31 mei 2013 bedroegen de door de EIB ondertekende krediettoezeggingen, cumulatief voor het lopende jaar, 13,8 miljard EUR (66% meer dan op 31 mei 2012). De EIB verwacht dat de jaardoelstellingen inzake kredietverstrekking over het algemeen zullen worden gehaald. De volgende tabel toont de ontwikkelingen inzake ondertekeningen door de EIB in de lidstaten die momenteel financiële bijstand ontvangen en die een macro-economisch aanpassingsprogramma met de Commissie zijn overeengekomen. Ondanks de moeilijke financiële en economische context heeft de EIB haar niveau van activiteit in de programmalanden gehandhaafd. In 2013 wordt verwacht dat meer dan 3,5 miljard EUR op een streefdoel van 62 miljard EUR voor de gehele EU in programmalanden zal worden geïnvesteerd. . EIB-ondertekeningen in programmalanden (in miljard EUR, eigen middelen)
2011 Griekenl and Ierland
2012
860
550
2013 (verwach t) 1500
475
505
650
Portugal
1970
871
1200
Cyprus
180
398
200
In de eerste helft van 2013 is in totaal aanmerkelijk meer uitgekeerd aan programma- en exprogrammalanden3 dan in dezelfde periode in 2012 (1,9 miljard EUR tegen 1,4 miljard EUR); in totaal bedroeg de stijging ongeveer 36%. waarop een evenredige verlaging is toegepast op basis van de verwachte verhouding tussen i) kredietverlening in de EU en ii) totale kredietverlening in Europa. 3 Naast Cyprus, Griekenland, Ierland en Portugal zijn dat ook Hongarije, Letland en Roemenië.
10
De EIB heeft sinds de voorstellen inzake kapitaalverhoging van 2012 een reeks maatregelen genomen om de nieuwe streefdoelen inzake kredietverstrekking in de moeilijk economische context zo vlot mogelijk te kunnen bereiken.
De EIB heeft een reeks maatregelen in werking gesteld om haar risicotolerantie en haar prijsbeleid aan de veranderde context aan te passen en om operationeel te blijven in alle lidstaten. Daarnaast is de EIB bezig zijn nieuwe prioriteiten op te stellen op het gebied van kredietverstrekking, door meer gewicht toe te kennen aan projecten die een grote weerslag hebben op de werkgelegenheid.
De EIB heeft haar steun voor kmo’s en mid-caps opgevoerd met tal van maatregelen:
o Zij heeft haar kredietvolumes voor kmo’s in de EU aanzienlijk verhoogd. Ondertekeningen met kmo’s in 2012 zijn gestegen tot 10,7 miljard EUR. De doelstelling inzake ondertekeningen met kmo’s voor 2013 bedraagt 13,6 miljard EUR. De huidige prognose loopt zelfs op tot ongeveer 15,9 miljard EUR (een verhoging met ongeveer 49% ten opzichte van 2012). Met inbegrip van EIF-activiteiten en fondsen van derde partijen bedraagt de financiering ter ondersteuning van kmo’s en mid-caps naar verwachting ongeveer 19,1 miljard EUR. o De bank ontwikkelt nieuwe beveiligingsstructuren en -producten en lanceert nieuwe initiatieven. In mei 2013 heeft zij bijvoorbeeld voor de eerste maal een handelsfinancieringsfaciliteit van 500 miljoen EUR ontwikkeld en gesloten om in Griekenland een handelsvolume van 1,5 miljard EUR per jaar te ondersteunen. Zij bestudeert soortgelijke faciliteiten in andere landen waar er geen financiering uit andere bronnen tegen redelijke voorwaarden beschikbaar is. o Als antwoord op de lacune ten gevolge van de terugtrekking van institutionele beleggers is het mandaat voor risicokapitaal versterkt en ingevoerd als een open-ended revolverend fonds van 7 miljard EUR, dat door het Europees Investeringfonds namens de EIB wordt beheerd. o Gevolg gevend aan de conclusies van de Europese Raad over het pact versterkt de bank de partnerschappen van het EIF met de nationale instanties om met tal van financiële partners in de EU verschillende oplossingen op het gebied van aandelen- en schuldkapitaal tot stand te brengen.
De EIB heeft haar EU-kredietverleningsdoelstellingen voor speciale activiteiten4 in 2013 verhoogd tot 7,8 miljard EUR, waarvan 5,5 miljard EUR op de balans van de EIB zal staan.
3.2 Gezamenlijke EIB-EU-instrumenten voor risicodeling De Commissie en de EIB hebben nauw samengewerkt rond gecombineerde instrumenten voor risicodeling die met de leningscapaciteit van de EIB een hefboomeffect op de EUbegroting tot stand brengen om andere bijzondere activiteiten op prioritaire EU-gebieden te financieren. Deze instrumenten zijn bijzonder doeltreffend in kwetsbare landen en programmalanden of risicovolle sectoren zoals onderzoek en ontwikkeling (waar projectbeheerders moeilijkheden ondervinden om alternatieve financieringsbronnen op lange termijn te vinden). De financieringsfaciliteit met risicodeling (RSFF), het instrument voor leninggaranties voor TEN-vervoersprojecten (LGTT) en het door het Europees Investeringsfonds beheerde instrument met risicodeling (RSI) vallen alle in die categorie.
4
Speciale activiteiten zijn activiteiten met een hoger kredietrisico dan de EIB gewoonlijk intern aanhoudt.
11
In november 2012 hebben de Commissie en de EIB het initiatief inzake projectobligaties opgestart om de rol van de kapitaalmarkten in het financieren van infrastructuurinvesteringen op lange termijn te ondersteunen. Uit hoofde van dit innovatief instrument heeft de raad van bestuur van de EIB reeds negen TEN-V- en TEN-E-projecten in zes verschillende lidstaten goedgekeurd. Daartoe behoren autosnelwegprojecten in SK, DE, BE en UK, netverbindingen naar offshore windmolenparken in DE en UK en gasopslagfaciliteiten in ES en IT. Naar verwachting zullen in de tweede helft van 2013 de eerste van die projecten financieel worden afgesloten. De goedkeuring van het Commissievoorstel om de Structuurfondsenverordening te wijzigen en de daaropvolgende herprogrammeringsoefening hebben geleid tot de instelling van een nieuwe regeling om kmo's te ondersteunen in Griekenland (naast de hierboven beschreven handelsfinancieringsfaciliteit). Uit hoofde van die regeling zijn ongebruikte structuurfondsen gebruikt om specifiek voor EIB-kredietverlening aan kmo's een garantiefonds op te richten dat op "portfolio first-loss"-basis is gestructureerd. De eerste door het fonds ondersteunde transacties zijn begin 2013 gesloten. Ook is de Commissie met een aanvullend voorstel gekomen betreffende een aantal bepalingen inzake financieel beheer voor programmalanden. De inzet van gezamenlijke instrumenten voor risicodeling zal naar verwachting groeien gedurende het volgende MFK uit hoofde van programma's zoals de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen, Horizon 2020 alsook uit hoofde van de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF's). 4.
De volgende stappen
4.1 Kmo-initiatieven Voorts werken de Commissie en de EIB met de ECB samen aan de ontwikkeling van een EU-strategie om de financiële beperkingen voor kmo's te verminderen. Bij de besprekingen ligt de focus op opties om de markten voor gestructureerde kredieten te doen heropleven om met name (maar niet alleen) in de meer kwetsbare lidstaten de kredietverlening aan de kmo's te ondersteunen. De samenwerking is gericht op twee aspecten i) voldoende financiering voor de banksector specifiek gericht op de kredietverlening aan kmo's en ii) kredietverbetering voor bestaande of nieuwe kmo-kredietpools om verstoorde kredietmarges te verminderen en institutionele beleggers in grote kmo-kredietpools aan te trekken en belangrijke aanbodbeperkingen voor investeringen te verzachten. Naast het analyseren van een mogelijk activagedreven EIB-ECB-initiatief, onderzoeken de Commissie en de EIB een uit hoofde van het nieuwe MFK te ontwikkelen gezamenlijk mechanisme voor risicodeling door het combineren van EU-begrotingsmiddelen (COSME, Horizon 2020) en ESIF-middelen met de kredietverleningscapaciteit van de EIB, het EIF en de nationale ontwikkelingsbanken. Door op deze manier de krachten te bundelen, zouden de schaalvoordelen van EU-wijde regelingen worden gerealiseerd en een grotere hefboom voor alle deelnemende lidstaten worden gecreëerd. De instrumenten zouden zo zijn opgezet dat het bedrag van de geldmiddelen die door een bepaalde lidstaat uit zijn ESIF-programma's worden bijgedragen leningen zou genereren voor een waarde van meerdere malen het bedrag middels kredietverlening aan kmo's in die lidstaat ten voordele van de betrokken programmagebieden. De sleutel tot het ontsluiten van de hefboomeffecten voor dergelijke gezamenlijke instrumenten is de zo breed mogelijke deelname door de lidstaten. Hoewel deelname middels bijdragen uit de ESIF-programma's noodzakelijkerwijs vrijwillig zou zijn, zouden alle lidstaten sterk worden aangemoedigd uit hun ESIF-toewijzingen in de gezamenlijke
12
instrumenten bij te dragen, in de wetenschap dat hun bijdragen verhoogde kredietverlening aan de kmo's op hun grondgebied zouden ondersteunen, en daarbij de hefboomeffecten voor allen zouden vergroten. De Commissie heeft drie globale opties voor gezamenlijke instrumenten ontwikkeld5. Gezien de noodzaak om kritische massa rond een centraal gezamenlijk instrument van de EU te creëren waarmee hefboomwerking zou worden verleend aan de EU-EIB-middelen en mogelijk ECB-beslissingen zouden samengaan, worden de onderstaande opties als alternatieven gepresenteerd. Elk dergelijk gezamenlijk instrument zou natuurlijk naast meerdere door de ESIF's op regionaal of nationaal niveau ondersteunde initiatieven bestaan en er zouden toch bijkomende parallelle gezamenlijke instrumenten op andere EUbeleidsgebieden kunnen worden ingesteld zoals momenteel bij de ontwerpverordening gemeenschappelijke bepalingen voor de ESIF's wordt beoogd. De voorgestelde indicatieve omvang van 10 miljard EUR6 is een fractie van het totale ESIFbudget van 400 miljard EUR en een relatief klein percentage van de totale ESIF-middelen die de lidstaten en regio's van plan zijn aan kmo-ondersteuningsmaatregelen toe te wijzen. Een meer gedetailleerde beoordeling van de impact van de voorgestelde instrumenten zou vóór de implementatie worden uitegevoerd. Het verdient te worden gememoreerd dat in 2007-2011 alleen door de lidstaten 23 miljard EUR is gebruikt in operationele programma's voor directe ondersteuning van kmo's en nog eens 25 miljard EUR indirect aan kmo's ten goede is gekomen. In de context van het volgende MFK hebben alle lidstaten hun voornemen te kennen gegeven om hun steun te vergroten middels financiële instrumenten voor met name kmo's. Ten slotte zal de implementatie en opname van het instrument afhangen van ontwikkelingen op andere beleidsgebieden die parallel worden aangepakt. Kwesties in verband met financiële regelgeving kunnen bijvoorbeeld een bijzondere impact hebben op de ontwikkeling van een securitisatiemarkt in Europa en worden behandeld in het kader van de raadpleging in verband met het Commissiegroenboek die op 25 juni afloopt. 1) Een gemeenschappelijk kmo-garantie-instrument, gecombineerd gemeenschappelijk securitisatie-instrument voor nieuwe kredieten
met
een
Met dit instrument zouden middelen van COSME, Horizon 2020 en de Europese structuuren investeringsfondsen (ESIF's) worden gepoold en worden gecombineerd met de middelen van de EIB en het EIF, om een combinatie aan te bieden van: a) garanties voor nieuwe kredietverlening van financiële intermediairs aan kmo's in het kader van een gemeenschappelijk garantie-instrument. b) garanties voor portefeuilles van nieuwe kmo-kredieten met het oog op securitisatie. Dit soort portefeuilles zou door de banken moeten worden opgebouwd binnen een bepaalde termijn (2-3 jaar) om securitisatie mogelijk te maken. Onder deze optie, die een combinatie is van 75% garanties met 25% securitisatie zou 10 miljard EUR uit ESIF + 420 miljoen EUR uit COSME & Horizon 2020 worden toegewezen om kredietverlening aan kmo's te genereren van naar schatting 55-58 miljard EUR (een hefboomratio van ongeveer 1:5), wat aan 580 000 kmo's ten goede zou komen. Deze optie vereist geen wijzigingen van de ontwerpverordening gemeenschappelijke bepalingen. 2) Gemeenschappelijk securitisatie-instrument waarmee zowel nieuwe als bestaande portefeuilles kmo-kredieten kunnen worden gesecuritiseerd 5 6
Zie de bijlage voor een meer gedetailleerde beschrijving. Naast de andere voorgestelde gecombineerde faciliteiten (PBI, RSFF, RSI, enz.)
13
Met dit soort gemeenschappelijk securitisatie-instrument zouden publieke middelen (ESIF, COSME, Horizon 2020, EIF, EIB, nationale ontwikkelingsbanken) worden gecombineerd met de securitisatie van portefeuilles kmo-kredieten. De financiële intermediair zou verplicht zijn evenredig met het door het gezamenlijk instrument gedekte bedrag nieuwe leningen aan kmo's te financieren. De securitisering van portefeuilles van bestaande leningen zou de impact en directheid van dit instrument in vergelijking met optie 1 vergroten. Onder deze optie zou 10 miljard EUR uit ESIF en 420 miljoen EUR uit COSME & Horizon 2020 worden toegewezen om kredietverlening aan kmo's te genereren van naar schatting 65 miljard EUR (een hefboomratio van ongeveer 1:6), hetgeen aan 650 000 kmo's ten goede zou komen. In dit geval zou een beperkte wijziging van de ontwerpverordening gemeenschappelijke bepalingen nodig zijn om ook in de mogelijkheid te voorzien dat kmokredieten bestaande kredieten omvatten en te herbekijken of werkkapitaal in aanmerking komt, waardoor de ontwikkeling van het instrument en de verspreiding ervan zouden worden bevorderd. 3) Gemeenschappelijk securitisatie-instrument dat securitisatie van nieuwe en bestaande portefeuilles kmo-leningen en risicopooling mogelijk maakt Deze optie zou lijken op optie 2, maar zou de mogelijkheid omvatten om risico's te poolen en zou het mogelijk maken dat bestaande kmo-kredieten in aanmerking komen, waarbij zou worden herbekeken of werkkapitaal in aanmerking komt, terwijl het mogelijk zou zijn dat de doorlenende intermediair nieuwe leningen aan kmo's genereert voor een waarde die meerdere malen hoger is dan het bedrag dat de lidstaat ten voordele van de betrokken programmagebieden opzij heeft gezet. De pooling van risico's maakt een betere portefeuillediversificatie mogelijk en resulteert in een veel grotere hefboom dan onder de vorige opties. Bovendien is hierdoor onmiddellijke "capital relief" en liquiditeit voor banken mogelijk, waardoor sneller nieuwe kredieten aan kmo's kunnen worden verstrekt. Onder deze optie zou 10 miljard EUR uit ESIF en 420 miljoen EUR uit COSME & Horizon 2020 worden toegewezen om kredietverlening aan kmo's te genereren van naar schatting 100 miljard EUR (een hefboomratio van ongeveer 1:10), en aan 1 000 000 kmo's ten goede komen. Deze optie zou dezelfde wijzigingen van de ontwerpverordening gemeenschappelijke bepalingen vereisen als optie 2. De EIB zal gezien haar ervaring met de markt en het bedrijfsleven met de Commissie samenwerken bij de ontwikkeling van het voorgestelde instrument en bij de noodzakelijke werkzaamheden om de gewenste veranderingen voor te bereiden. De hefboom zal afhangen van de uiteindelijke keuzes van de lidstaten en van de acceptatie door de financiële instellingen van de privé-sector.
4.2 Jongerenwerkgelegenheid Ingevolge het jongerenwerkgelegenheidspakket van december 2012 heeft de Europese Raad op 7-8 februari een akkoord bereikt om het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief in te stellen waarvoor 6 miljard EUR voor de periode 2014-20 wordt uitgetrokken. Met het initiatief zouden in het bijzonder jongeren tussen 15 en 24 die geen onderwijs genieten, niet aan het werk zijn en geen opleiding krijgen, in de regio's van de Unie waar de jeugdwerkloosheid in 2012 meer dan 25% bedroeg, worden ondersteund door integratie in de arbeidsmarkt. Voorts zijn door verschillende lidstaten andere initiatieven aangekondigd. Het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief vult andere Commissie-instrumenten op onderwijsen sociaal gebied aan die belangrijk potentieel hebben om de jeugdwerkloosheid te verminderen. Met name worden uit hoofde van het nieuwe MFK nieuwe financiële
14
instrumenten voorgesteld in verband met studentenleningen (garanties voor studentenleningen in het kader van Erasmus +), microfinanciering (garanties, microkrediet en vermogen via instellingen die investeren of lenen aan ondernemers, vooral die welke het verst van de arbeidsmarkt afstaan) en de ontwikkeling van sociaal ondernemerschap. Met het oog op de komende Europese Raad heeft de Commissie op 19 juni 2013 een mededeling doen uitgaan over de werkgelegenheid voor jongeren, waarin wordt ingegaan op de onmiddellijke prioriteiten voor de bestrijding van de jeugdwerkloosheid, met inbegrip van een akkoord over het volgende MFK en de bijbehorende programma's, de vervroeging van het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief en de uitvoering van de desbetreffende landenspecifieke aanbevelingen en de jeugdgarantie op nationaal niveau. Samen met de Commissie en de lidstaten stelt de EIB voor de inspanningen van de Commissie en de lidstaten aan te vullen met het specifieke programma "Vaardigheden en banen - Investeren voor de jeugd" om de hoge en stijgende jeugdwerkloosheid te helpen tegengaan. Met het programma wordt het feit in het licht gesteld dat de Bank erop inzet haar verhoogde middelen gericht te gebruiken voor het aanpakken van de politieke prioriteiten van de EU. Het programma van de EIB is tweeledig: (i)
"Banen voor jongeren" - waarbij de kmo's een betere toegang tot financiering wordt geboden; alsmede (ii) "Investeringen in vaardigheden" - het verstrekken van kredieten aan projecten die investeren in de vaardigheden van jonge mensen, met inbegrip van investeringen in onderwijsinfrastructuur, opleiding, studentenleningen en mobiliteit. In de context van Banen voor jongeren onderzoekt de EIB - samen met partnerbanken opties om haar leningen aan kmo's - de belangrijkste werkgever van jongeren – verder te vergroten om de werkgelegenheid te ondersteunen. De investeringen waarop uit hoofde van "Investeren in vaardigheden" wordt gemikt, omvatten de gebruikelijke financiering door de EIB van investeringen in scholen en universiteiten alsook een brede waaier van opleidingsregelingen, met name programma's die de kwaliteit van de vakopleiding in Europa verhogen. De focus op werkgerelateerde vaardigheden van secundair tot tertiair onderwijs wordt geacht de grootste impact te hebben op het verbeteren van de inzetbaarheid van jongeren en biedt de beste bescherming tegen werkloosheid. De ondersteunde maatregelen hebben ook betrekking op de ondersteuning van mobiliteitsregelingen voor studenten en werknemers over heel de EU. Naast het ondersteunen van de Commissie met een snelle tenuitvoerlegging van het jongerenwerkgelegenheidsinitiatief zal de EIB met haar eigen middelen vooral de lidstaten helpen hun nationale en regionale programma's voor het aanpakken van de jeugdwerkloosheid te versnellen. Hoewel met deze initiatieven naar verwachting de investeringen van de EIB verder op gebieden met een grote impact op de werkgelegenheid voor jongeren en beroepsopleiding zullen worden gericht, kan door het feit dat meer EU-middelen voor gemengde instrumenten op dit gebied beschikbaar komen de impact van de EIB-kredietverlening misschien veel gerichter en groter worden. 4.3. Bereiken van een grotere impact De lidstaten, de Commissie en de EIB overwegen andere maatregelen om de EIB in staat te stellen in die markten en sectoren een belangrijke rol te blijven spelen waar krediet schaars is en waar niet uit andere bronnen op redelijke voorwaarden geldmiddelen voorhanden zijn. Dergelijke maatregelen zouden de EIB in staat moeten stellen haar activiteiten ter
15
ondersteuning van kmo's en in kwetsbare en programmalanden in belangrijke mate uit te breiden, waar de kredietverlening van de EIB verder moet worden ontwikkeld. Van mogelijke extra maatregelen overweegt de EIB de versterking van het EIF om nieuwe initiatieven te ondersteunen die namens de EIB moeten worden uitgevoerd, waarbij van de gespecialiseerde ervaring van het EIF gebruik wordt gemaakt. Er is een bijzonder mandaat tussen de EIB en het EIF tot stand gekomen om in de periode 2013-2015 de kredietverlening te mobiliseren door middel van een ABS-instrument ter waarde van 4,5 miljard EUR. Een uitbreiding van de handelsfinancieringsfaciliteit, die momenteel in Griekenland wordt geïmplementeerd, tot andere landen wordt eveneens bekeken. Mochten de algemene economische omstandigheden in de EU alsook de financiële stabiliteit van de eurozone verbeteren, dan zou de EIB kunnen nagaan hoe zij op gebieden waar de EIB-ondersteuning het meest nodig is verdere activiteiten met een hoge toegevoegde waarde kan ontwikkelen, binnen de perken van een aanpak van gezond financieel beheer. Bovendien bekijkt de EIB verdere manieren om haar kredietverlening en adviserende activiteiten te versterken teneinde ertoe bij te dragen dat projecten worden uitgevoerd, uitbetalingen en reële investeringen worden versneld en het vermogen van de lidstaten om EU-middelen op te nemen wordt vergroot. Ten slotte zullen de Commissie en de EIB met andere Europese, nationale of regionale publieke investeringsinstellingen, en banken, alsook de privésector, blijven samenwerken en netwerken vormen met het oog op het maximaliseren van de synergieën en capaciteit die noodzakelijk zijn om de kredietverlenings- en kredietverbeteringstransacties die door de Commissie en de EIB zijn begonnen en medegefinancierd te implementeren en met bijkomende middelen als hefboom te gebruiken. 5.
Conclusie
Het Pact voor groei en banen is een van de belangrijke elementen van de EU-respons op de crisis. Als een integrerend onderdeel van het Pact stelt de kapitaalverhoging de EIB in staat, geconfronteerd met zeer ernstige economische uitdagingen, in belangrijke mate bij te dragen tot het ondersteunen van duurzame groei en werkgelegenheid. De ontwikkeling van gezamenlijke financiële instrumenten door de Commissie, de EIB en de lidstaten dient als hefboom voor investeringen door de privésector en de kapitaalmarkten in kmo's en infrastructuur, waardoor dergelijke prioritaire investeringen minder afhankelijk worden van financiering door of gedekt door de overheid. De fragmentatie van de kredietmarkten en de hoge spreiding van rentevoeten in de lidstaten voor bankleningen aan ondernemingen ondermijnen de veerkracht van banken en financiële stelsels, en verminderen de beschikbaarheid en verhogen de kosten van kapitaal voor bedrijven en consumenten. Zij vormen aldus een belangrijke belemmering voor groei en werkgelegenheid. Als een van de weinige instellingen die op Europees niveau schuldpapier onder AAA-financieringsvoorwaarden uitgeeft, kan de EIB de problemen van fragmentatie in de financiële markten van de EU helpen verminderen. De beoogde verlening van langetermijnfinanciering aan banken met het doel de toegang tot financiering van kmo's te ondersteunen, vult een belangrijke leemte aan waarin niet door centrale banken kan worden voorzien en vermindert belangrijke aanbodbeperkingen voor investeringen. Het bevorderen van economisch en financieel levensvatbare projecten kan een belangrijk contracyclisch effect hebben en speelt een grote rol in het creëren van werkgelegenheid tijdens de opbouwfase, vooral in de geledingen van het arbeidsaanbod die door de crisis het hardst getroffen zijn. Tegelijkertijd draagt infrastructuur die gericht is op het verbeteren van markttoegag bij tot het stimuleren van de export.
16
De EIB zal haar katalysatorvermogen verder blijven gebruiken om middelen van de kapitaalmarkten aan te trekken teneinde op de langetermijnfinancieringsbehoeften in Europa in te spelen. Tegelijkertijd zal zij haar samenwerking met publieke investeringsbanken in de lidstaten versterken aangezien zij, in het licht van door nationale publieke banken gegarandeerde grotere distributienetten en bijkomend vermogen om risico's te nemen, daardoor het bereik van haar activiteiten zal kunnen uitbreiden. Die inspanningen zullen in lijn zijn met en een aanvulling vormen op het werk van de Commissie om langetermijninvesteringen in Europa te ondersteunen, als benadrukt in het Groenboek van de Commissie betreffende de langetermijnfinanciering van de Europese economie van 25 maart 2013. Om ervoor te zorgen dat de EIB-interventies effectief zijn, is het belangrijk dat op EU- en nationaal niveau de faciliterende voorwaarden blijven verbeteren. Structurele hervormingen kunnen helpen om de diepere oorzaken van interne en externe onevenwichtigheden aan te pakken en het werkgelegenheidseffect van EIB-investeringen te verhogen. Gezien de zeer uiteenlopende economische en financiële omstandigheden in de gehele EU, ontwikkelt de EIB, in nauwe samenwerking met de lidstaten, resultaatgedreven investeringsstrategieën die goed zijn afgestemd op de nationale, regionale en lokale groeiprioriteiten, daarbij rekening houdend met de horizontale prioriteiten van de jaarlijkse groeianalyse van de Commissie en het Europees semester van economische governance. De komende maanden en jaren zullen ongetwijfeld uitdagend zijn. De Commissie en de EIB blijven hoog inzetten op het verkennen van nieuwe wegen om de Unie te helpen de groei en werkgelegenheid te doen herleven.
17
Bijlage
Alternatieve opties betreffende het gezamenlijke kmo-initiatief
1) Een gemeenschappelijk kmo-garantie-instrument, gecombineerd gemeenschappelijk securitisatie-instrument voor nieuwe kredieten
met
een
Met dit instrument zouden middelen van COSME, Horizon 2020 en de Europese structuuren investeringsfondsen (ESIF's) worden gepoold en worden gecombineerd met de middelen van de EIB en het EIF, om een combinatie aan te bieden van: a) garanties voor nieuwe kredietverlening van financiële intermediairs aan kmo's in het kader van een gemeenschappelijk garantie-instrument. Dit instrument zou garanties afgeven aan banken, die dan zelf kredieten zouden verstrekken aan kmo's. Banken zullen voor nieuwe kredieten gedeeltelijke capital relief krijgen via onbeperkte portefeuillegaranties. Toch zou ten minste 20% van de risico's bij de banken blijven liggen, om ervoor te zorgen dat de belangen gelijk blijven lopen; b) garanties voor portefeuilles van nieuwe kmo-kredieten met het oog op securitisatie. Dit soort portefeuilles zou door de banken moeten worden opgebouwd binnen een bepaalde termijn (2-3 jaar) om securitisatie mogelijk te maken. Het capital relief en de bijkomende liquiditeiten zouden in de toekomst plaatsvinden zodra de portefeuilles volledig zijn gecreëerd en gesecuritiseerd. Belangrijk daarbij is dat deze beide instrumenten parallel - en niet gecumuleerd - zullen worden ingezet, om dubbele financiering door ESIF's te vermijden. De voorgestelde verdeling is 75/25%, om de benutting van het budget te vergemakkelijken. Hefboom (2014-2020)
10 miljard EUR uit ESIF's + 420 miljoen EUR van COSME en Horizon 2020 => steun voor 55-58 miljard EUR aan kmo-kredieten, die ten goede komen aan 580 000 kmo's (een hefboomratio van zo'n 1:5)
Voordelen
Stimuleert nieuwe kredieten aan kmo's via gedeeltelijke capital relief voor nieuwe portefeuilles kmo-kredieten.
Uitvoerbaar zonder ingrijpende wijzingen aan de ontwerpverordening met gemeenschappelijke bepalingen voor de ESIF's.
De ESIF-middelen van de lidstaten zouden uitsluitend worden gebruikt om, binnen de betreffende programma's, kredieten te verstrekken voor en de verliezen op te vangen van kmo's op hun grondgebied.
De combinatie van twee instrumenten zou kmo's helpen en zou nieuw leven helpen in te blazen in de markt voor de securitisatie van kmokredieten binnen ongeveer 3 jaar.
Securitisatie kan alleen binnen 2-3 jaar plaatsvinden of nadat nieuwe portefeuilles kmo-kredieten zijn opgebouwd.
Voor beide instrumenten zouden banken in eerste instantie hun eigen kapitaal moeten inzetten om leningen aan kmo's te creëren. In de huidige fase van afbouw van hefbomen en balanssanering bij banken in
Nadelen
18
de aanloop naar het gemeenschappelijk toezichtmechanisme SMM en de Bankenunie beperkt dit de snelheid waarmee nieuwe portefeuilles kunnen worden opgebouwd.
Geen rol voor particuliere/institutionele investeerders in de komende 23 jaar, waardoor sterk afhankelijk van publieke middelen.
Technisch complex om uit te voeren met gedeeld beheer wat betreft de toewijzing per categorie regio.
Doordat risico's niet worden gepoold wordt de diversificatie van de portefeuille - en dus ook de hefboomwerking - beperkt.
2) Gemeenschappelijk securitisatie-instrument waarmee zowel nieuwe als bestaande portefeuilles kmo-kredieten kunnen worden gesecuritiseerd Met dit soort gemeenschappelijk securitisatie-instrument zouden publieke middelen (ESIF, COSME, Horizon 2020, EIF, EIB, nationale ontwikkelingsbanken) worden gecombineerd met de securitisatie van portefeuilles kmo-kredieten. Dit betekent dat de leningen aan kmo's zouden worden gebundeld en gegarandeerd om "capital relief" aan de intermediairs te verstrekken in het geval van niet-gefinancierde securitisatie. In het geval dat de tranches worden verkocht aan institutionele beleggers (gefinancierde securitisatie), zullen zij ook onmiddellijke liquiditeit genereren voor banken om te gebruiken om nieuwe leningen te creëren voor kmo's. De financiële intermediair zou verplicht zijn evenredig met het door het gezamenlijk instrument gedekte bedrag nieuwe leningen aan kmo's te financieren. De securitisering van portefeuilles van bestaande leningen zou de impact en directheid van dit instrument in vergelijking met optie 1 vergroten.
Hefboom
10 miljard EUR uit ESIF's + 420 miljoen EUR van COSME en Horizon 2020 => steun voor 65 miljard EUR aan kmo-kredieten, die ten goede komen aan 650 000 kmo's (een hefboomratio van zo'n 1:6)
Partnerbanken zouden geen nieuw kapitaal hoeven te mobiliseren om nieuwe kredieten te creëren. Dit zou de creatie van nieuwe kmokredieten versnellen.
Trekt particuliere middelen aan bij institutionele investeerders die gesecuritiseerde activa kopen. Daardoor vermindert dan weer de vraag naar publieke middelen, die dan vrij komen om elders te worden ingezet. Hiermee worden Europese kmo's voor hun financiering ook minder afhankelijk van banken.
De ESIF-middelen van de lidstaten zouden worden gebruikt om nieuwe kmo-kredieten te verstrekken en de verliezen op te vangen voor kmokredieten op hun grondgebied.
Dit zou de commerciële securitisatiemarkt nieuw leven helpen in te blazen, waardoor nieuwe niet-bancaire middelen vrij komen voor de financiering van kmo's, die momenteel bijna volledig afhankelijk zijn van bancaire financiering.
(2014-20) Voordelen
19
Nadelen
Securitisatie van bestaande portefeuilles kmo-kredieten vergt wijziging van de ontwerpverordening gemeenschappelijke bepalingen.
Complexe structuur om op te zetten en - net als bij optie 1 - wordt de technische complexiteit nog vergroot door de gedeelde managementstructuur.
Doordat risico's niet worden gepoold wordt de diversificatie van de portefeuille - en dus ook de hefboomwerking - beperkt.
3) Gemeenschappelijk securitisatie-instrument dat securitisatie van nieuwe en bestaande portefeuilles kmo-leningen en risicopooling mogelijk maakt Deze optie zou alle voordelen en vereisten inhouden van optie 2, maar zou de mogelijkheid omvatten om risico's te poolen en zou het mogelijk maken dat de doorlenende intermediair nieuwe leningen aan kmo's genereert voor een waarde die meerdere malen hoger is dan het bedrag dat de lidstaat ten voordele van de betrokken programmagebieden opzij heeft gezet.
Hefboom
10 miljard EUR uit ESIF's + 420 miljoen EUR van COSME en Horizon 2020 => steun voor 100 miljard EUR aan kmo-kredieten, die ten goede komen aan 1 000 000 kmo's (een hefboomratio van zo'n 1:6)
Partnerbanken zouden geen nieuw kapitaal hoeven te mobiliseren om nieuwe kredieten te creëren. Dit zou de creatie van nieuwe kmokredieten versnellen.
Trekt particuliere middelen aan bij institutionele investeerders die gesecuritiseerde activa kopen. Daardoor vermindert dan weer de vraag naar publieke middelen, die dan vrij komen om elders te worden ingezet.
Risicopooling biedt mogelijkheid van grotere portefeuillediversificatie en hefboomeffecten.
De centraal beheerde structuur biedt schaalvoordelen in termen van vergoedingen en kosten en geringere complexiteit ten opzichte van een structuur met gedeeld management.
De ESIF-middelen van de lidstaten zorgen voor een minimumhefboomeffect dat minstens zo groot is als in optie 2, maar zullen in hun regio's zelfs hogere kredietvolumes kunnen krijgen doordat het risico op EU-niveau wordt gepoold.
Het gebruik van ESIF-middelen voor garanties voor securitisatie van bestaande portefeuilles kmo-kredieten waarbij andere lidstaten betrokken zijn, zou een verdere aanpassing vereisen van de ontwerpverordening gemeenschappelijke bepalingen.
De mate waarin dit instrument zijn potentieel realiseert, zal afhangen van een brede deelname van lidstaten.
(2014-20) Voordelen
Nadelen
20
21
