neurologie
Reeks Praktische Huisartsgeneeskunde Redactie: Prof. dr. P.J.E. Bindels Prof. dr. J. van Damme Prof. dr. A. Prins Prof. dr. J.W. van Ree Prof. dr. Th.B. Voorn Verschenen of in voorbereiding: Psychiatrie Cardiologie Gynaecologie Longziekten Reizen en ziekte Reumatologie Oogheelkunde Urologie Neurologie In voorbereiding: Gastro-enterologie Geriatrie Dermatologie Chirurgie Orthopedie KNO-heelkunde Endocrinologie Oncologie Kindergeneeskunde Venereologie Genetica
Meer informatie over de delen in deze reeks treft u aan op www.bsl.nl/phg
neurologie
onder redactie van prof.dr. J.W. van Ree, huisarts prof.dr. J.J. Martin, neuroloog
Met medewerking van A. Boer etc. etc.
Bohn Stafleu Van Loghum Houten 2004
© 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jo (het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. isbn 90 313 3752 8 issn 1567-7672 nur 876 Ontwerp omslag en lay-out: Peter Walvius bno, Nijmegen Illustraties: Ron Slagter, Voorschoten
Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor 2 3994 AK Houten Belgiëlei 147a 2018 Antwerpen www.bsl.nl
inhoud
Lijst van auteurs en redacteuren Woord vooraf
XXI
deel i algemene onderwerpen 1 1 2
3 4
5
6
XVII
1
Diagnostiek van neurologische aandoeningen 3 J.J. Martin, R. Mercelis en P.M. Parizel Inleiding 3 Lichamelijk neurologisch onderzoek 3 2.1 Anamnese (nadruk op familiaire en persoonlijke voorgeschiedenis) 3 2.2 Inspectie en algemene screening 4 2.3 Tonus 5 2.4 Spierkracht en spiermassa 6 2.5 Coördinatie 6 2.6 Reflexen 7 2.7 Sensibiliteit 8 2.8 Hersenzenuwen 9 2.9 Meningeale prikkeling 10 Diagnose formuleren 10 Neurofysiologisch onderzoek 10 4.1 Onderzoekstechnieken vooral gericht op het perifere zenuwstelsel 11 4.2 Onderzoekstechnieken vooral gericht op het centrale zenuwstelsel 13 Cerebrospinale vloeistof 15 5.1 Lumbale punctie 15 5.2 Samenstelling van de csv 15 5.3 Indicaties 16 Neuroradiologie 16 6.1 Overzicht van neuroradiologische beeldvormende technieken 17 6.2 Overzicht van indicaties voor neuroradiologische procedures 22 Leesadvies 24
inhoud
v
2 1 2 3 4 5 6
3 1 2
3
4 1 2
3 4 5
6
5 1 2
vi
Neuro-epidemiologie 25 K. Sleegers, W.E.J. Weber en C.M. van Duijn Inleiding 25 Multiple sclerose 27 De ziekte van Parkinson 29 De ziekte van Alzheimer 31 Cerebrovasculaire accidenten 34 Conclusie 37 Leesadvies 37 Acute behandeling van CVA’s 38 B.S.P. Boode en J. Lodder Het acute cva 38 Theorie en praktijk van het acute cva 2.1 tia of cva 39 2.2 Trombolyse als optie 40 2.3 Trombolyse 43 2.4 Stroke unit 45 2.5 Stroke service 45 2.6 tia-poli 45 Beschouwing 46 Leesadvies 46
39
Revalidatie van CVA-patiënten 47 A.C.H. Geurts en E.J.M. Snoeren Inleiding 47 Neurale uitvalsverschijnselen en functieherstel 2.1 Uitval 48 2.2 Herstel 49 Organisatie van zorg 50 Prognostiek en triage 51 Revalidatie 53 5.1 Oefentherapie 54 5.2 Revalidatietechniek 56 Nazorg 57 6.1 Maatschappelijke reïntegratie 57 6.2 Somatische complicaties 58 6.3 Late psychosociale problematiek 59 Leesadvies 61 Neurochirurgische technieken 62 G. Blaauw en R.A.M. de Jong Inleiding 62 Cerebrale vaatafwijkingen 65 inhoud
48
3 4 5 6
7
Neuronavigatie 66 Endoscopische ingrepen 68 Stand van zaken rond glioombehandeling 68 Neurostimulatie 69 6.1 Ruggenmergstimulatie 70 6.2 Diepe hersenstimulatie 70 Cages, discusprothesen, schroeven en platen bij spinale chirurgie 70 Leesadvies 72
deel ii klachten 6 1 2 3 4
5
6
7
7
1 2
73
Hoofdpijndiagnostiek 75 P. Louis Inleiding 75 Classificatie 76 Epidemiologie 76 Anamnese 77 4.1 Hoofdpijnkarakteristieken 78 4.2 Begeleidende symptomen 79 4.3 Beginleeftijd 80 4.4 Uitlokkende, verergerende en verzachtende factoren 80 4.5 Persoonlijke en familiaire voorgeschiedenis 80 Lichamelijk onderzoek 81 5.1 Algemene lichamelijke toestand 81 5.2 Vitale symptomen 81 5.3 Onderzoek van hoofd en nek 81 5.4 Neurologisch onderzoek 82 Aanvullend onderzoek 83 6.1 Computertomografie en magnetic resonance imaging 83 6.2 Lumbale punctie 84 6.3 Elektro-encefalografie 85 6.4 Bloedonderzoek 86 6.5 Overig onderzoek 86 Besluit 86 Leesadvies 87 Primaire hoofdpijn: migraine, clusterhoofdpijn en spanningshoofdpijn 88 P. Louis Inleiding en definities 88 Migraine 88 2.1 Epidemiologie 88 2.2 Klinische verschijnselen 89 inhoud
vii
3
4
8 1
2 3 4
5
6 7
viii
2.3 Erfelijkheid 90 2.4 Pathogenese 90 2.5 Diagnostiek 92 2.6 Behandeling 92 2.7 Beloop, chroniciteit, complicaties en verwijzing Clusterhoofdpijn 95 3.1 Definitie 95 3.2 Klinisch beeld 96 3.3 Epidemiologie 97 3.4 Erfelijkheid 97 3.5 Pathogenese 98 3.6 Diagnostiek 98 3.7 Behandeling 98 3.8 Beloop, chroniciteit, complicaties en verwijzing Spanningshoofdpijn 99 4.1 Definitie en pathofysiologie 99 4.2 Epidemiologie 101 4.3 Klachten 101 4.4 Diagnostiek 101 4.5 Behandeling 102 4.6 Beloop, chroniciteit en complicaties 102 Leesadvies 103
95
99
Aangezichtspijn 104 P. Louis Inleiding en classificatie 104 1.1 Classificatie volgens de ihs 104 1.2 Classificatie volgens Graff-Radford 105 Neuroanatomie van aangezichtspijn 106 Casuïstiek 107 Anamnese 109 4.1 Karakteristieken van aangezichtspijn 110 4.2 Begeleidende symptomen 110 4.3 Beginleeftijd 110 4.4 Uitlokkende, verergerende en verzachtende factoren 4.5 Persoonlijke en familiaire voorgeschiedenis 111 Lichamelijk onderzoek 111 5.1 Algemeen lichamelijk onderzoek 111 5.2 Neurologisch onderzoek 112 Psychiatrisch onderzoek 112 Diagnose en behandeling 112 7.1 Extracraniale pathologie 113 7.2 Intracraniale pathologie 114 7.3 Psychogene aangezichtspijn 115 inhoud
111
8
9 1
2 3
4
10 1 2 3 4 5 6 7
8
7.4 Neurovasculaire aangezichtspijn 115 7.5 Perifere zenuwpathologie 116 7.6 Pathologie van het autonome zenuwstelsel 7.7 Musculoskeletale pathologie 121 Besluit 122 Leesadvies 123
121
Nachtelijke paresthesieën en het carpaletunnelsyndroom 124 G. Blaauw en R.A.M. de Jong Carpaletunnelsyndroom 124 1.1 Prevalentie 124 1.2 Klachten 125 1.3 Behandeling 125 1.4 Compressiesyndroom van de n. ulnaris 126 Brachialgie en discushernia 127 2.1 Behandeling 128 Ischialgie en discushernia 128 3.1 Anamnese en lichamelijk onderzoek 129 3.2 Behandeling 130 3.3 Resultaten van operatie en kans op recidief 131 Obstetrische plexus-brachialislaesie 132 4.1 Spontaan herstel 132 4.2 Bicepsfunctie als indicatie voor operatie 133 4.3 Beoordeling van resultaten van chirurgische therapie 134 4.4 Conclusie 134 Leesadvies 135 Lage rugpijn: het gaat vanzelf weer over ... of niet? 136 J.W.S. Vlaeyen en G. van de Beek Epidemiologie 136 Wat maakt pijn onbegrepen? 137 Stoornissen, pijn en functionele beperkingen: slechts deels overlappende concepten 138 Hoe komt het dat rugpijn tot ernstige beperkingen kan leiden? Opsporen van irrationele gedachten 140 Een stepped care-benadering 142 Correctie van irrationele gedachten 143 7.1 Educatie 143 7.2 Graded activity 144 7.3 Exposure in vivo 145 7.4 Gedragsexperimenten 145 7.5 Problemen oplossen 145 Conclusie 147 Leesadvies 148 inhoud
139
ix
* Bijlage: overzicht van de yellow flags 11 1 2 3 4 5 6 7 8
12 1 2 3 4 5 6 7 8
13 1 2 3
14 1 2 3
x
149
Wegrakingen 152 W.O. Renier Inleiding 152 Definitie van epileptische aanvallen en van epilepsie 153 Epidemiologie van epilepsie 154 Classificatie van epileptische aanvallen en van epilepsie 154 Etiologie 155 Diagnostiek van epilepsie 156 Behandeling van epilepsie 158 Adviezen voor de praktijk 162 Leesadvies 162 Tremoren 163 R. Dom Inleiding 163 Essentiële tremor 164 Tremor bij de ziekte van Parkinson 166 Versterkte fysiologische tremor 169 Toxische tremor na chronisch neurolepticagebruik Cerebellaire tremor 172 Zeldzame vormen van tremor 173 Besluit 174 Leesadvies 174
170
Infecties van het zenuwstelsel 175 R. Crols Inleiding 175 Casuïstiek 175 Systematische indeling van neurologische infecties 181 3.1 Toegangsroutes 181 3.2 Infecties van het centrale zenuwstelsel 182 3.3 Selectieve infecties van het zenuwstelsel 185 3.4 Infecties van hersenzenuwen en perifere zenuwen 3.5 Infecties veroorzaakt door spirocheten 187 3.6 Neurologische complicaties van aids 189 Leesadvies 190 Intracraniale overdruk 191 J. Caemaert en E.J.A. Baert Inleiding 191 Pathofysiologie van intracraniale druk Casuïstiek 194 inhoud
191
186
4 5 6 7 8 9
Fysiopathologie van intracraniale druk 200 Ontwikkelingen in icp-monitoring 203 Indicaties voor icp-monitoring na schedeltrauma Complicaties van icp-monitoring 205 Beschrijving van icp-monitoring 206 Interpretatie van icp-metingen 208 Leesadvies 208
15
Cardiovasculaire oorzaken van bewustzijnsdaling 209 M. Langenberg-Ledeboer en A.P.M. Gorgels Inleiding 209 Acute bewustzijnsdaling 209 2.1 Anamnese 210 2.2 Lichamelijk onderzoek 211 2.3 Evaluatie 211 2.4 Behandeling en beleid 213 2.5 Prognose 213 Duizeligheidsklachten ten gevolge van een hartritmestoornis 3.1 Anamnese 214 3.2 Lichamelijk onderzoek 214 3.3 Aanvullend onderzoek 214 3.4 Evaluatie 215 3.5 Behandeling en beleid 216 3.6 Prognose 217 Cerebrale doorbloedingsstoornissen 217 4.1 Anamnese 217 4.2 Lichamelijk onderzoek 218 4.3 Aanvullend onderzoek 218 4.4 Evaluatie 218 4.5 Behandeling en beleid 219 4.6 Prognose 219 Leesadvies 219
1 2
3
4
16
1 2 3 4 5 6 7 8
204
213
Licht traumatisch hoofd- en/of hersenletsel (hersenschudding) 220 J.R. de Kruijk, A. Twijnstra en J.W. van Ree Definities 220 Epidemiologie 222 Acute klachten en complicaties 223 Diagnostiek 223 Behandeling 225 Verwijzing 225 Beloop 226 Voorlichting 228 inhoud
xi
Leesadvies 17 1 2 3 4 5
18
1 2 3 4 5 6 7 8 9
10
11
19 1 2 3 4 5
6
xii
229
Loopstoornissen 231 J.J. Martin en B. Grubben Inleiding 231 Casuïstiek 231 Rol van het klinisch onderzoek in de evaluatie van loopstoornissen 236 Belangrijkste loopstoornissen 237 Bespreking en conclusies 240 Leesadvies 240 Neurologische verschijnselen van voorbijgaande aard: multiple sclerose? 241 R.M.M. Hupperts en J.W. van Ree Inleiding 241 Differentiële diagnose van multiple sclerose 242 Mogelijke multiple sclerose? 243 Klinisch beeld, klachten en symptomen 243 Zeker multiple sclerose: diagnostiek 244 Complicaties van multiple sclerose 247 Beloop en chroniciteit 248 Begeleiding 249 Verwijzing 250 9.1 Mogelijke multiple sclerose 250 9.2 Klinisch zekere multiple sclerose 250 9.3 Chronische multiple sclerose 250 Behandeling 250 10.1 Immunomodulerende of immunosuppressieve therapie 250 Voorlichting 251 Leesadvies 252 Duizeligheidsklachten, neurologisch, vestibulair of ...? 253 R.J. Stokroos en J.W. van Ree Inleiding 253 Instabiliteit bij ouderen 255 Goede anamnese 256 Lichamelijk onderzoek 256 Het vestibulaire systeem 257 5.1 Het onderzoek bij draaiduizeligheid 257 5.2 De belangrijkste oorzaken van draaiduizeligheid 259 Niet-vestibulaire duizeligheid 264 Leesadvies 265 inhoud
deel iii ziektebeelden 20 1 2 3 4 5 6
7
8 9
21 1 2 3 4 5 6 7 8 9
22 1 2 3
267
Ziekte van Alzheimer 269 F.R.J. Verhey en J. de Lepeleire Inleiding 269 Definitie 269 Epidemiologie 270 Klachten en presentatie 271 Differentiële diagnose van het dementiesyndroom 272 Diagnostiek 273 6.1 Stap 1 – Diagnostiek van het dementiesyndroom 273 6.2 Stap 2 – Etiologische diagnose 274 6.3 Stap 3 – De zorgdiagnose 276 Behandeling 276 7.1 Algemene principes voor de behandeling 276 7.2 Farmacologische interventies 277 7.3 Niet-farmacologische interventies 279 Verwijzing 279 Voorlichting en preventie 279 Leesadvies 280 Ziekte van Creutzfeldt-Jakob en andere prionziekten 281 P. Cras Definitie 281 Epidemiologie 282 Klachten 284 Diagnostiek 285 Behandeling 289 Beloop 290 Preventie en voorlichting 290 7.1 Preventie bij gezondheidswerkers 290 Overdraagbaarheid van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob bij de mens 290 Besluit 291 Leesadvies 291 Ziekte van Parkinson en andere vormen van parkinsonisme J.L.W. Bosboom en E.Ch. Wolters Definitie 293 Epidemiologie 296 Klachten 297 3.1 Ziekte van Parkinson 298 3.2 Multipele systeematrofie (msa) 300 3.3 Progressieve supranucleaire parese (psp) 301 inhoud
293
xiii
4 5 6 7 8 9
23 1 2 3
4 5
6
24 1 2 3 4 5 6
7 8 9
xiv
3.4 Vasculair parkinsonisme 302 3.5 Iatrogeen en toxisch parkinsonisme Diagnostiek 302 Behandeling 303 Beleid 305 Complicaties 305 Beloop en chroniciteit 307 Preventie en voorlichting 307 Leesadvies 308
302
Amyotrofe laterale sclerose 309 W. Robberecht Inleiding 309 Voorkomen 309 Klinische kenmerken 310 3.1 Klinisch beeld 310 3.2 Diagnostiek 311 3.3 Varianten 312 Evolutie en prognose 313 Erfelijkheid en amyotrofe laterale sclerose 314 5.1 Familiaire amyotrofe laterale sclerose 314 5.2 Sporadische amyotrofe laterale sclerose 316 5,3 Genetische counseling 317 Behandeling 317 6.1 Causale behandeling 317 6.2 Ondersteunende behandeling 318 Leesadvies 320 Myasthenia gravis 321 J.B.M. Kuks en H.J.G.H. Oosterhuis † Definitie 321 De neuromusculaire overgang 323 Epidemiologie 325 Klachten en symptomen 325 Diagnostiek 327 Behandeling 328 6.1 Cholinesteraseremmers 328 6.2 Immunomodulatie 328 6.3 Thymectomie 329 6.4 Niet-medicamenteuze maatregelen 6.5 Behandeling van lems 330 Verwijzing 330 Complicaties en contra-indicaties 331 Beloop en chroniciteit 332 inhoud
330
10
Voorlichting en preventie Leesadvies 333
25
Het syndroom van Guillain-Barré 334 N.C. Notermans en H.A.W.J. van der Wissel Inleiding 334 Het syndroom van Guillain-Barré 334 2.1 Snelheid van ontstaan 335 2.2 Aantasting van zenuwvezels 335 2.3 Axonale degeneratie of segmentale demyelinisatie Differentiële diagnose en aanvullende diagnostiek 336 Ziektebeloop 337 Behandeling 338 Leesadvies 338
1 2
3 4 5
26 1 2
3 4 5 6
332
336
Spierziekten 340 M. de Visser Inleiding 340 Spierdystrofieën 341 2.1 Spierdystrofieën van Duchenne en Becker 341 2.2 Limb-girdle dystrofieën 346 2.3 Facioscapulohumerale spierdystrofie 346 Congenitale myopathieën 347 Aandoeningen die met myotonie gepaard gaan 349 Inflammatoire myopathieën 351 Systemische spieraandoeningen 355 6.1 Schildklieraandoeningen 355 6.2 Medicamenten 355 Leesadvies 356
Register
357
inhoud
xv
lijst van auteurs en redacteuren
Redacteuren prof.dr. j.w. van ree Hoogleraar huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht, Capaciteitsgroep Huisartsgeneeskunde, Maastricht prof.dr. j.j. martin Emeritus hoogleraar neurologie, Universiteit Antwerpen/Born-Bunge Stichting, Antwerpen
Auteurs dr. e.j.a. baert Resident neurochirurgie, Universitair Ziekenhuis Gent, Afd. Neurochirurgie, Gent g. van de beek Huisarts, Maastricht dr. g. blaauw Neurochirurg, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Neurochirurgie, Maastricht/Atrium Medisch Centrum, Afd. Neurochirurgie, Heerlen mw. dr. b.s.p. boode Huisarts, Geleen/Universiteit Maastricht, Capaciteitsgroep Huisartsgeneeskunde, Maastricht drs. j.l.w. bosboom Arts, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Afd. Neurologie, Amsterdam prof.dr. j. caemaert Diensthoofd neurochirurgie, Universitair Ziekenhuis Gent, Afd. Neurochirurgie, Gent
lijst van auteurs en redacteuren
xvii
prof.dr. p. cras Hoofddocent neurologie, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Afd. Neurologie, Antwerpen dr. r. crols Neuroloog, Algemeen Ziekenhuis Middelheim, Afd. Neurologie, Antwerpen prof.dr. r. dom Hoogleraar Neurologie, Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, Afd. Neurologie, Leuven mw. prof.dr. c.m. van duijn Hoogleraar genetische epidemiologie, Erasmus Medisch Centrum, Afd. Epidemiologie & Biostatistiek, Rotterdam dr. a.c.h. geurts Revalidatiearts, St. Maartenskliniek, Afd. Revalidatiegeneeskunde, Nijmegen dr. a.p.m. gorgels Cardioloog, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Cardiologie, Maastricht dr. b. grubben Neuroloog, Algemeen Ziekenhuis Stuivenberg, Afd. Inwendige Geneeskunde, Antwerpen dr. r.m.m. hupperts Neuroloog, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Neurologie, Maastricht drs. r.a.m. de jong Huisarts/verzekeringsarts i.o., Maastricht dr. j.r. de kruijk Neuroloog, Ziekenhuis Gooi-Noord, Afd. Neurologie, Blaricum prof.dr. j.b.m. kuks Hoogleraar neurologie, Academisch Ziekenhuis Groningen, Afd. Neurologie, Groningen mw. dr. m. langenberg-ledeboer Huisarts, Gezondheidscentrum West, ’s-Hertogenbosch
xviii
lijst van auteurs en redacteuren
dr. j. de lepeleire Huisarts te Lint (België); Universitair docent Katholieke Universiteit Leuven, Academisch Centrum Huisartsgeneeskunde, Leuven dr. j. lodder Neuroloog, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Neurologie, Maastricht dr. p. louis Neuroloog, Eeuwfeestkliniek, Afd. Neurologie, Antwerpen prof.dr. j.j. martin Emeritus hoogleraar neurologie, Universiteit Antwerpen/Born-Bunge Stichting, Antwerpen prof.dr. r. mercelis Neuroloog, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Afd. Neurologie, Antwerpen mw. dr. n.c. notermans Neuroloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Afd. Neuromusculaire ziekten, Utrecht prof.dr. h.j.g.h. oosterhuis† Emeritus hoogleraar neurologie, Haren prof.dr. p.m. parizel Hoofddocent radiologie, Universiteit Antwerpen, Antwerpen prof.dr. j.w. van ree Hoogleraar huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht, Capaciteitsgroep Huisartsgeneeskunde, Maastricht prof.dr. w.o. renier Hoogleraar neurologie, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Afd. Neurologie, Nijmegen prof.dr. w. robberecht Hoogleraar neurologie, Katholieke Universiteit Leuven, Afd. Neurologie, Leuven mw. k. sleegers msc. Arts-genetisch epidemioloog, Erasmus Medisch Centrum, Afd. Epidemiologie & Biostatistiek, Rotterdam lijst van auteurs en redacteuren
xix
mw. drs. e.j.m. snoeren Huisarts, Gezondheidscentrum ’t Weeshuis, Nijmegen dr. r.j. stokroos kno-arts, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Keel-, Neus- en Oorheelkunde, Maastricht dr. a. twijnstra Neuroloog, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Neurologie, Maastricht prof.dr. f.r.j. verhey Hoogleraar ouderenpsychiatrie/neuropsychiatrie, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Psychiatrie, Maastricht; Alzheimer Centrum Limburg, Maastricht mw. prof.dr. m. de visser Hoogleraar neuromusculaire ziekten, Academisch Medisch Centrum-Universiteit van Amsterdam, Afd. Neurologie, Amsterdam dr. j.w.s. vlaeyen Klinisch psycholoog, Universiteit Maastricht, Vakgroep Differentiële en Experimentele Psychologie, Maastricht dr. w.e.j. weber Neuroloog, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Afd. Neurologie/Bewegingsstoornissen, Maastricht h.a.w.j. van der wissel Huisarts, Gezondheidscentrum Terwinselen, Kerkrade prof.dr. e.ch. wolters Hoogleraar neurologie, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Amsterdam
xx
lijst van auteurs en redacteuren
woord vooraf
In de reeks Praktische Huisartsgeneeskunde mag het onderwerp ‘neurologie’ zeker niet ontbreken. Het is een belangrijk en complex ziektegebied waarbij voor de huisarts niet altijd de acute ziektepresentaties op de voorgrond staan, maar waarbij juist de chroniciteit van veel neurologische aandoeningen veel zorg vragen. De boekredactie werd deze keer gevormd door een Nederlandse huisarts en een Vlaamse neuroloog en wij zijn erg blij dat we dit voor de huisarts belangrijke onderwerp samen hebben kunnen uitwerken. Veel dank zijn we verschuldigd aan de auteurs, huisartsen en neurologen, maar ook aan enkele deskundigen ‘van buiten’ die op zeer deskundige wijze de belangrijkste aspecten van en klachten in dit complexe geneeskundige gebied hebben beschreven. Ook in Neurologie heeft een keur aan deskundige huisartsen en specialisten uit Nederland en België samengewerkt bij de uitwerking van de hoofdstukken. Zij presenteren de wetenschappelijke en praktische aspecten van klachten en afwijkingen vanuit een gezamenlijk standpunt. Daarbij werden zij vaak probleemgestuurd door voorbeelden van gewone patiënten uit de dagelijkse huisartspraktijk. Ook niet-medici met speciale expertise op deelgebieden van de geneeskunde hebben belangrijke en praktisch hanteerbare bijdragen aan het boek geleverd. De hoofdstukken over bijvoorbeeld ‘rugklachten’ en ‘duizeligheid’ verbreden de kijk op veelvuldig in de huisartspraktijk voorkomende neurologisch gerelateerde klachten, waarbij ook andere, niet te vergeten geneeskundige aspecten aan de orde zijn. Wij denken dat dit boek voor huisartsen, maar ook voor huisartsen in opleiding, informatie en praktische hulp biedt bij de zorg voor patiënten met neurologische klachten. Prof.dr. J.W. van Ree, huisarts, Universiteit Maastricht Prof.dr. J.J. Martin, neuroloog, Universiteit van Antwerpen
voorwoord
xxi
